ANIMALIEN BIZI FUNTZIOAK

- NUTRIZIOA: DIGESTIOA ARNASKETA

ZIRKULAZIOA IRAIZTEA

- ERLAZIOA: NERBIO SISTEMA

LOKOMOZIO-APARATUA SISTEMA ENDOKRINO

- UGALKETA: SEXUGABEA SEXU BIDEZ

BIZI-FUNTZIOAK

NUTRIZIO HETEROTROFOA-MANTENUGAIAK: KANPOKO JANARIA ETA EDARIETAN DAUDE. (DIGESTIOA)

-OXIGENOA BEHAR DUTE (ARNASKETA)

-MATERIA ETA ENERGIA LORTZEN DA (METABOLISMOA)

-MANTENUGAIAK ETA OXIGENOA ZELULETARA GARRAIATZEN DIRA. (ZIRKULAZIOA)

- HONDAKINAK KANPORATZEN DIRA. (IRAIZKETA)

DIGESTIOAFASEAK:-IRENSTEA: elikagaiak lortu.-DIGESTIOA: elikagaietatik mantenugaiak lortu. - zelula barnekoa - zelulaz kanpokoa: digestio-aparatuan gertatzen da- XURGATZEA: mantenugaiak zelula guztietara garraiatu.- EGESTIOA: hondakinak kanporatu.

ORNOGABEETAN

3 MOTAKOAK IZAN DAITEKE:- ZELULA BARNEKOA

- ZELULAZ KANPOA: DIGESTIO-HODIAK

- MISTOA.

ORNODUNETAN

-DENAK ZELULAZ KANPOKOA DUTE.

-DIGESTIO APARATUAN GERTATZEN DA. HONEK HAINBAT ZATI DITU:

- DIGESTIO-HODIA:- DIGESTIO-GURUINAK:

ARNASKETA

- AIRETIK EDO URETATIK OXIGENOA HARTU ETA ZELULETARA ERAMATEN DUTE ARNAS APARATUAREN BIDEZ: KANPOKO ARNASKETA.

- ZELULA BARNEAN (MITOKONDRIETAN) MANTENUGAIAK DEGRADATZEN DIRA OXIGENOA ERABILTZEN: ARNASKETA ZELULARRA.

KANPOKO ARNASKETA MOTAK

- LARRUAZALEKOA.

- BRANKIA BIDEZKOA.

- TRAKEA BIDEZKOA.

- BIRIKETAKOA

ZIRKULAZIOA

- GASAK ETA MANTENUGAIAK GARRAIATZEKO BALIO DU.

- GARRAIORAKO LIKIDOA: ODOLA

- HODIAK: ARTERIAK, ZAINAK ETA KAPILARRAK

- BIHOTZA: ODOLA PONPATZEN DU.

ZIRKULAZIOA-APARATUA

- IREKIA

- ITXIA

IRAIZTEA

- HONDAKINAK KANPORATZEA DA.

- ADIBIDEZ: AMONIAKO, UREA (GERNUA)GATZ MINERALAK, URA (IZERDIA)KARBONO DIOXIDOA (ARNASKETA)

IRAIZTEA ORNODUNETAN

- GERNU-SISTEMAREN BIDEZ UREA (GERNUA) KANPORATZEN DUTE. ODOLA IRAGAZTEN (GARBITU) DU.

ERLAZIOA FUNTZIOA

- animaliek jasotzen dute kanpo zein barneko informazioari (estimuluak) erantzuten diote.

EGITURAK:- errezeptoreak: estimuluak jasotzeko.- koordinazio sistema: informazioa prozesatu eta erantzuna prestatzen dute.- efektoreak: erantzuna gauzatzen dituzten organoak. 2 mota daude: giharrak eta guruinak

ERREZEPTOREAK

Hautematen duten estimulua kontutan hartuta:● Bero errezeptoreak: tenperatura.(larruazala)● Mekanikoak: mugimendua, ukimena, presioa,

oinazea edo soinua. (albo-lerroa, ukimena, belarria)

● Kimikoak: gai kimikoak hautematen dituzte (usaimena, dastamena)

● Argi-errezeptoreak: begiak.

KOORDINAZIO SISTEMA

● NERBIO-SISTEMA: neurona izeneko zelulaz osatuta dago. Elkartzen dira nerbioak osatzeko. Erantzun azkarrak ematen dituzte.

ORNODUNETAN:● Nerbio-sistema zentrala: entzefalo eta bizkarrezur-

muina.● Nerbio-sistema periferikoa: zentzumen nerbioak

eta motorrak..

SISTEMA ENDOKRINO

● guruinaz osatuta dago eta hormonak jariatzen dituzte. Hauek odolaren bidez garraiatzen dira.

● Erantzun motelak baina iraunkorrak sortzen dituzte.

LOKOMOZIO-APARATUA

● Erantzuna mugimendua denean.

EGITURAK: ● Eskeletoa: hidroeskeletoa, kanpo eta barneko-

eskeleto.● Giharrak: uzkurtu eta erlaxatu egiten dira

hezurretatik tiratzeko. Hauei tendoien bidez lotzen dira. Mugimendua nahitazko eta nahigabekoak izan daitezke.

UGALTZE-FUNTZIOA

SEXUGABEA:● ZATIKETA: bi zatitan banandu eta bakoitzatik

animalia osoa garatzen da.● Gemazioa: gorputzaren zati batetik animalia

osoa garatzen da.

● BIRSORKUNTZA: gorputzaren zati bat birsortu. Ez da ugaltzeko era bat.

SEXU-UGALKETA

● sexu organoak: gonadak deitzen dira● Ugaltzeko zelula: gameto deitzen da. ● Arra eta emeak fisikoki diferente direnean:

dimorfismo esaten da.● Banako berak bi gameto motak dituenean:

hermafrodita. ● Txandakako ugalketa: sexugabe eta sexu-

ugalketa txandakatzen dutenean.

● Ernalketa:bi gametoak elkartzen direnean zigotoa sortzen. Kanpoko edo barneko ernalketa izan daiteke.

● Enbrioiaren garapena: erditu edo eklosioa eman arte. Obiparo, bibiparo edo obobibiparo.

● Osteko garapena:

zuzena edo metamorfosia.