4. GAIA: GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI

1. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA

Bat al dator zure adin fisikoa zure egiazko adinarekin? Hurrengo estekan klikatuz 33-34 galderadun galdetegi bat aurkituko duzu eta erantzuna jakingo duzu. Galdetegia hasteko klikatu geziaren gainean.

ADIN FISIKOA KALKULATZEN

2. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA

Zenbat urte gehiago bizi nahi duzu?

Biologoek diote 120 urte inguru bizitzeko genetikoki programaturik gaudela. Dokumentatu ahal izan den bizitzarik luzeena, 1997an Frantziako hegoaldean hil zen emakume batek, Jeanne Calment, gozatu zuen. 122 urte zituen. Baina oso jende gutxik gainditu ditu 100 urte. Gaur egun, herri garatuetan 10.000 lagunetik bat bakarrik da ehun urtetik gorakoa.

 

3. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA

Gizakion gehienezko bizitza-luzera ez da aldatu azkeneko 100.000 urteetan. Aldatu dena bizi-itxaropena da. Herri industrializatuetan XVIII mendean 25-30 urtekoa zen, 1900ean 49 urte ingurukoa eta 2005ean 79. Bizi-itxaropena 27 urtez luzatu da XX mendean,  horietatik 21 mendearen lehenengo 70 urteetan luzatu ziren, eta azkeneko 30 urteetan 6. Higiene hobeak eta antibiotiko eta txertoen aurkikuntzak ahalbidetu du hori.

4. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA

Demografo askok bataz besteko bizi itxaropena igotzen jarraituko dela uste dute. Hori horrela bada, prebentzio neurriak, minbizia eta bihotz gaixotasunentzako batez ere, inoiz baino garrantzitsuagoak izango dira, bizi luze baten amaiera eramangarriagoa egiteko.

Oraindik ez badakizu zerk mugatzen duen osasuna eta bizitza-luzera, jarduera honek lagunduko dizu

5. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: ATAZA

Ikusiko dugu zergatik pertsona batzuk beste batzuk baino gehiago eta osasuntsuago bizi diren, eta zeintzuk diren gehiago eragiten diguten gaixotasunak.

Taldeka banatuko zarete. Talde bakoitzak hurrengo faktoreetatik bat ikertuko du:1. Faktore genetikoak.2. Ingurumeneko faktoreak.3. Eritasun infekziosoak. Kausak, prebentzio

neurriak eta tratamenduak.4. Eritasun ez-infekziosoak. Kausak, prebentzio

neurriak eta tratamenduak.

6. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA

Jarraitu 1., 2., 3., eta 4. urratsak. 1.URRATSA: BIZI-ITXAROPENA. - Bakar lana-

1. Munduko bataz besteko bizi- itxaropena 66,7 urtetako (2005ean) bada ere, planetako eskualdeen arabera diferentzia handiak daude. Zenbat bizitza urte suposatzen da geldituko zitzaizkizula Zambian jaio eta biziko bazina? eta Japonian? Zergatik uste duzu dela diferentzia hori?

2. Zenbatekoa da espainiarren bizitza-luzera?, eta nafarrena? (emakumezkoenak eta gizonezkoenak)

3. Ia herrialde guztietan emakumezkoak gizonezkoak baino gehiago bizi dira, lau urte batez beste. Mundu mailan, gizonezkoen batez besteko bizi itxaropen orokorra 63,7 urtetakoa zen 2005ean, emakumezkoena berriz, 67,8. Zergatik uste duzu gertatzen dela hori?

7. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA

Bizi itxaropena munduan

Bizi itxaropena Nafarroan eta Espainian

Zergatik bizi dira gehiago emakumeak?

Emakumeen bizi kalitatea

8. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA

2. URRATSA: IKERKETA LANA - Talde lana- Talde bakoitzak osasuna eta bizitza luzerarekin

lotuta dauden proposatutako gai baten ikerketa gauzatuko du.

Zuen lanaren emaitzak, gehienez 15 diapositiba izanen dituen aurkezpen bat prestatuko duzue, gero ahoz azaltzeko.

Hiru eskola saio izanen dituzue gehienez, laugarrenerako aurkezpena (power point) prestatua izan beharko duzuelarik

9. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA

Hona hemen zenbait orientazio talde bakoitzarentzat:1. FAKTORE GENETIKOAK. Pertsona baten bizitza

kalitatean eragiten duten faktore genetikoek duten garrantzia ikertuko duzue. Ondorioak argitu adibide adierazgarriekin edo zuen arreta erakarri dutenenekin.

2. INGURUMENEKO FAKTOREAK. Pertsona baten bizitza kalitatean eragiten duten ingurumeneko faktoreek (elikadura, jarduera fisikoa, kutsadura...) duten garrantzia ikertuko duzue. Gure ingurumeneko egoera nabarmendu. Ondorioak argitu adibide adierazgarriekin edo zuen arreta erakarri dutenenekin.

10. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA

3. ERITASUN INFEKZIOSO ARRUNTAK. Hasteko, gaixotasun infekziosoak eta horrelakoak ez direnak berezituko dituzue, baita infekzio eragile (birus, bakterio...) arruntenak. Gure ingurumenean arruntenak diren gaixotasun infekziosoak ikertuko dituzue, sintomak, kausak, prebentzio neurriak eta tratamendu arruntenak zehaztuz. 

4. EZ-INFEKZIOSOAK DIREN ERITASUN arruntak. Hasteko, gaixotasun infekziosoak eta horrelakoak ez direnak berezituko dituzue. Ondoren gure ingurumenean arruntenak diren mota horretako gaixotasunak ikertuko dituzue, sintomak, kausak,prebentzio neurriak eta tratamendu arruntenak, transplanteak eta horiei loturiko arazoak zehaztuta. 

11. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA

3. URRATSA. Urrezko arauak2,3 eta 4. gaia aukeratu duzuenek osasun dekalogo bat  zehaztuko duzue, hau da, 10 arau bizia luzeago baterako, bakoitzak aztertu dituen faktoreak aintzakotzat hartuta: ingurumeneko faktoreak, gaixotasun infekziosoak eta infekziosoak ez diren gaixotasunak. Gero gela osoan, faktore guztiak bilduko dituen 10 arau orokorrak adostuko dituzue.  Azkeneko hori ikasgaiko blogean argitaratuko da. 4.  URRATSA. AzalpenaTalde bakoitzak egindako lana azalduko du, gehienez 15 diapositiba izanen duen aurkezpen baten gainean.

12. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: BALIABIDEAK EUSKARAZ

ZIENTZIA.NET:

Kea biriketan, nikotina garunean Tabakoa eta minbizia Minbizia, zelula gaiztoen inbasioa Bizitza luzatzeko errezeta Gutxi jan, luze bizi Zelularen erlojua Egonean egonda, bizia laburtu Sistema immunea

13. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: BALIABIDEAK EUSKARAZ

EROSKI-CONSUMER: Bigarren infartua prebenitzea

Bizi-kalitate handiagoa lortzeko lehen urratsa

Elikadurak ba al du eraginik sistema immunologikoan?

14. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: BALIABIDEAK EUSKARAZ

HIRU.COM: Osasuna hirugarren adinean: Zahartzearen oinarrizko

faktoreak, Ohitura osasungarriak. Ariketa fisikoa, Ohitura osasungarriak. Elikadura, Osasun-kontrolak. Azterketak,

Umearen hazkuntza: Txertoak Osasuna eta gaixotasuna: Osasuna eta gaixotasuna

bereizi, Osasuna gaitasun eta ingurumenarekiko oreka gisa harturik,  Osasunaren heziketarainoko bidea (ohb), Informazioaren garrantzia, Osasuna eta bizimoduak, Bizi-itxaropen osasuntsua, Bizi-itxaropena Hirugarren Munduko herrietan, Osasuna bidegabeko munduan

15. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: BALIABIDEAK EUSKARAZ

Ohitura osasungarriak: elikadura eta nutrizioa: Dieta osasungarria. Dieta orekatua, Elikadura-arazo nagusiak

Ohitura osasuntsuak: ariketa fisikoa: Zein dira ariketarik onenak?

Norbere bizimoduari lotutako gaixotasunak: Bihotzeko gaixotasunak , Bihotzeko gaixotasunak (2), Gizentasuna

Bizigarrien kontsumoari lotutako gaixotasunak: Zer dira drogak, Prebentzioa, Droga-motak, Droga legalak: edari alkoholikoak, Droga legalak: tabakoa, Menpekotasuna: lehenengo seinaleak

Medikamentuen erabilera zuzena: Medikamentuen erabilera, Auto-medikaziotik auto-preskripziora , Gaixoaren heziketa

16. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: BALIABIDEAK EUSKARAZ

Berria.info Kutsadurak 310.000 heriotza goiztiar era

giten ditu Europan

17. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:BALIABIDEAK GAZTELANIAZ

PRENSA: Elpais.com | Sociedad| Salud Elmundo.es | Salud Suplemento de El

Mundo sobre salud y Elmundo.es | Salud | videos con noticias de salud en formato vídeo.

18. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:BALIABIDEAK GAZTELANIAZ

SITIOS O PORTALES ESPECÍFICOS: OncoLink en español. OncoLink es un sitio web estadounidense dirigido a

pacientes oncológicos. Un grupo de especialistas de la Universidad de Pensilvania (EEUU) lanzó esta web en 1994 para ofrecer a pacientes y familias información sobre cáncer. Estos mismos médicos decidieron preparar en 2005 una versión en castellano

Vacunas. Página sobre vacunas de la Fundación para el Estudio de la Infección.Muy útil la Sección 1 - Conceptos generales del Libro de padres. Las vacunas en los niños: Guía para padres

Perspectivas de salud Es una revista de la organización Panamericana de la salud

Organización Mundial de la Salud OMS en español. Temas de salud. Brotes epidémicos.

Gripe A Ministerio de sanidad y consumo ONT. Web de la La Organización Nacional de Trasplantes. Salud y enfermedad De estudiantes.info portal dirigido a estudiantes de

secundaria. Habla de enfermedades, clasificación, prevención, transmisión de enfermedades infecciosas, transplantes,...

19. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:BALIABIDEAK GAZTELANIAZ

GRÁFICOS y VIDEOSELMUNDO.es

Fichas de enfermedades Divide las afecciones en seis grupos: Cabeza, piel, tórax, abdomen, enfermedades infecciosas y extremidades y esqueleto.

Gráficos multimedia de salud Enciclopedia de Tecnología médica.  Recopilación de los procedimientos tecnológicos presentes en

los centros hospitalarios. Para conocer en qué consisten, qué cuidados debe tener antes de someterse a ellos o los riesgos que conllevan. Además de información escrita, también tiene enlaces a vídeos y gráficos interactivos.

"Epidemia de infecciones" 2 minutos de video sobre cómo prevenir algunas infecciones. 17-10-2007 La influencia del entorno en la salud 13/09/2007 Todo sobre la gripe aviar Todo sobre el corazón Todo sobre el cáncer Informe que pretende aclarar los conceptos básicos para entender en qué consiste

este grupo de enfermedades y explicar, de manera más extendida, aquellos tipos de cáncer más frecuentes en nuestra sociedad.

La amenaza de la gripe porcina. 28/04/2009

 ELPAIS.com Sustancias nocivas en el tabaco. Gráfico 19/10/2007 Enfermedades provocadas por el tabaco. Gráfico 02/02/2007 Alimentación gráfico sobre cómo influye la alimentación en la aparición de diabetes de tipo II, trastornos

cardiacos y el índice de masa corporal. 12/11/2002

20. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:BALIABIDEAK GAZTELANIAZ

ARTÍCULOS: EL MUNDO.ES

La esperanza de vida alcanza los 80 años. 29/10/2007 'Tú puedes hacer algo contra el cáncer' Campaña de prevención

30/06/2008 El código europeo contra el cáncer. Tercera revisión (2003): Insistiendo y

avanzando en la prevención del cáncer Menos riesgo cardiovascular El efecto del ejercicio depende de la cantidad

de actividad realizada22/05/2007

El primer mapa mundial de las nuevas enfermedades infecciosas. Un estudio publicado en Nature demuestra que las nuevas infecciones han aumentado en las últimas décadas y que los males que 'saltan' de los animales y las superbacterias, son las principales amenazas. 21/02/2008

Menos años de vida por la alimentación de hoy. Un informe analiza la alimentación de los españoles y los problemas asociados. Las nuevas generaciones podrían vivir menos por enfermedades asociadas a sus hábitos. 28/02/2008

21. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:BALIABIDEAK GAZTELANIAZ

BBC Mundo.com Cura para la vejez prematura 30/06/2008 Las pandemias se globalizan. La Organización Mundial de la Salud (OMS) advirtió que las

enfermedades infecciosas se están esparciendo geográficamente al ritmo más acelerado en toda la historia humana. 23/08/2007

Mapa de enfermedades infecciosas. Refleja la aparición y reaparición de enfermedades infecciosas en el periodo 1996-2004 a nivel mundial.

Las asesinas del siglo XXI. Según la Organización Mundial de la Salud (OMS) nuevas enfermedades letales están emergiendo con una velocidad nunca antes vista en el mundo. Advierten sobre cuáles son las principales amenazas para la humanidad en el siglo XXI, caracterizado por el hecho ineludible de que las epidemias también se globalizan. 23/08/2007

Superbacterias al ataque 28-11-2007 Cáncer: "gran carga de salud" En 2007, 20.000 personas murieron cada día de cáncer y ese

mal se cobrará la vida de 7,6 millones de personas en todo el mundo durante este año, según un nuevo informe. 17/12/2007

Contra el cáncer, manténgase flaco Un estudio internacional sobre el estilo de vida y el cáncer descubre diez factores clave para reducir el riesgo de desarrollar cáncer. 31/10/2007

Cómo agregar 14 años a su vida 8/1/2008 Las enfermedades más mortales. 18/01/2007 ¿El secreto de la longevidad? 8/05/2008

22. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:BALIABIDEAK GAZTELANIAZ

ELPAIS.com Cinco reglas de oro para cuidar el corazón. Reportaje  20-11-2007 El tabaco mata a 3.000 no fumadores cada año. 09/01/2008 ¡Que cumplas doscientos años más! La ciencia trabaja en dianas

contra el envejecimiento - Pero una prolongación sustancial de la vida está todavía lejos.  Reportaje 24/02/2008

Gen P53, asesino y policía. Reportaje 27/01/2008 La gripe aviar. A gripearen inguruko berriak biltzen ditu Kalipedia. Del grupo Santillana Salud y enfermedad: Con enlaces a La salud, una cuestión de todos, 

Las enfermedades. Tipos, El sistema inmunitario, Enfermedades de los aparatos digestivo y respiratorio, Enfermedades de los aparatos circulatorio y excretor, Enfermedades de la función de relación, Salud sexual. Enfermedades. Reproducción asistida, Las enfermedades infecciosas, Armas de la medicina

23. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:BALIABIDEAK GAZTELANIAZ

OTRAS Prevención de enfermedades cardio y cerebrovasculares. Ministerio de Sanidad y

Consumo Campaña de 2007 Comer adecuadamente mantiene el cuerpo sano. De La flecha, diario de ciencia y

tecnología.15/04/2008 Un estudio revela el preocupante estado de salud de los adolescentes europeos. Más

de una quinta parte de los adolescentes europeos padecen sobrepeso u obesidad, y pocos son los que siguen las recomendaciones de alimentación sobre el consumo de fruta y verduras. Estas son sólo dos de las conclusiones del proyecto HELENA ('Healthy lifestyle in Europe by nutrition in adolescente'), financiado con fondos comunitarios. 28 Abr 2008

Genes, calorías y longevidad Revista CONSUMER EROSKI 20/06/2004 Adolfo Díez Pérez: Los genes son importantes, pero no decisivos, en la longevidad 

Entrevista publicada en madri+d , red que agrupa a instituciones públicas y privadas de investigación y a las asociaciones empresariales regionales.  .2/05/2008

En 2010 habrá en España más de 7.700 centenarios de Saludalia.com 06/06/2008 Asocian a la longevidad 2 supresores tumorales  De "Gaceta médica digital".

08/06/2008 Identifican posibles dianas farmacológicas para enfermedades asociadas al envejecim

iento De Biotecnologia.com, blog de información sobre Biotecnología y Biomedicina. 21/09/2007

24. EBALUAZIO eta KALIFIKAZIO IRIZPIDEAK

1. BAKAR-LANA: Koadernoan idatzita. Notaren % 20. 2. TALDE LANA: % 80

Klasean egindako lana: % 20 Lana (power pointa): %30. Originaltasuna, zehaztasuna, zuzentasuna.

Informazioaren antolaketa, argitasuna, planteatutako alderdi guztiak (*) (talde bakoitzarentzako orientabideetan)  jasotzea. Testuari ongi egokitutako grafiko edota irudiak edukitzea.Testu eta grafikoen konbinaketa egokia. (*) Faktorerik nagusienak edota gaixotasunik nagusienak (intzidentzia mailaren arabera) zehaztea.

Ahozko aurkezpena: %30. Entzuleen arreta erakartzeko eta mantentzeko gaitasuna, komunikazio estrategia egokien bidez (jarrera, keinuak, begiradak, ahots donua, bizitasuna, informazioa irakurtzera ez mugatzea).

Taldeak gaia bereganatu duela erakustea eta informazioa kementsu eta sinesgarri aurkeztea.