Zeramika

Hiztegia

Vitoria-Gasteiz, 2016

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKAETA KULTURA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN,POLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURA

Argitaraldia: 1.a, 2016ko xxxx

Ale-kopurua: 1.500 ale

© argitaraldi honena: Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra

Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz

Internet: http://www.euskara.euskadi.eus/euskalterm

Azala: Concetta Probanza

Inprimaketa: XXXXXXXXXXXXXXXXXXX

ISBN: XXXXXXXXXXXXXX

Lege gordailua: XXXXXXXXX

Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzaren Bibliotekak sarearen katalogoan aurki daiteke:

http://www.bibliotekak.euskadi.net/WebOpac

5

HITZAURREA

euskararen Aholku Batzordearen Terminologia Batzordeak onartutako hiztegia duzu hau. Hortaz, Batzordeak gomendatu egiten du hiztegi honetako terminologia erabiltzea.

Izan ere, Terminologia Batzordeari dagokio, besteak beste, terminologia-alorrean dauden lehentasunak finkatzea, lan-proposamenak egitea, terminologia-lanerako irizpideak ezartzea, termino lehiakideen arteko lehentasunak jartzea ponderazio-markak finkatuz, eta terminoen erabilera onestea eta gomendatzea. Terminologia Batzordeak urteko jarduketa-planetan jasotzen ditu horiek guztiak.

Hiztegi hau, Terminologia Batzordeak onartutako gainerako hiztegiak bezala, EUSKALTERM Euskal Terminologia Banku Publikoan (www.euskara.euskadi.eus/euskalterm) dago integratuta.

EUSKALTERM erabilera publikoko bankua da, Eusko Jaurlaritzak bideratu eta sustatu nahi duen terminologiaren produkzioaren, kudeaketaren eta hedapenaren muina. Banku hori metodologia eta irizpide jakin batzuen arabera eguneratu eta elikatzen da, betiere Terminologia Batzordeak onartutako jarduketa-planei jarraituz. Beraz, EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa

6

etengabe elikatzen eta zabaltzen ari gara Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzatik IVAPekin lankidetzan, euskal terminologiaren normalizazioari eta zabalkundeari ekin eta eusteko.

Garaiaren arabera, gizartea aldatzen den neurrian, hizkuntzak ere aldatzen dira, bizirik badaude, behar berriei erantzuteko. Ondorioz, hizkuntza baten modernizatzearen eta eguneratzearen prozesua ez da inoiz amaitzen. Horregatik, hizkuntzaren altxor lexikoa eta terminologikoa etengabe elikatu behar dira, hizkuntza bera normalizatzeko, batetik, eta erabiltzaileen premiei erantzuteko, bestetik.

Honakoa, hiztegiak jorratzen duen eremuko erabiltzaileen oinarrizko premiak asetzeko baliagarri izatea nahi genuke, baita gure hizkuntzaren normalizazioaren eta eguneratzearen bidean urrats garrantzitsua izatea ere. Hiztegi hau eta honekin batera argitaratzen ditugun guztiak eguneroko jardunean erabiltzera animatzen zaituztegu, euskaldunok hizkuntza gero eta aberatsagoa izan dezagun.

Vitoria-Gasteiz, 2015eko martxoaren 17a

Patxi Baztarrika galParsoro

Hizkuntza Politikarako sailburuordea

7

Hiztegiari BUrUzko argiBiDeak

Hiztegi hau UZEI Terminologia eta Lexikografia Zentroak egin du EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa (www.euskara.euskadi.eus/euskalterm) eguneratzeko eta elikatzeko entitate horrek Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin (HPS) izenpetutako kontratuaren barruan. Kontratua HPSk eta IVAPek finantzatu dute, bi erakunde horiek sinatutako hitzarmenaren bidez.

EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa da Terminologia Batzordeak1 finkatutako terminologia-lana zabaltzeko ardatza. Aldi berean esan behar da Terminologia Batzordeak onartutako jarduketa-planen barruan ezarritako lehentasunen arabera eguneratzen dela Terminologia Banku Publikoa. Euskararen Aholku Batzordeko Terminologia-batzorde atal bereziak euskarazko terminologia-lanerako finkatu zuen metodologiari jarraituta, hiztegi hau, lehenengoz, hizkuntzalariez eta eremuko adituez osatutako batzorde teknikoak aztertu eta landu zuen, Terminologia Batzordeari behin betiko proposamena luzatzeko. Normalizazio-prozesuaren azken urratsa Terminologia Batzordeak onartzea izan da. Beraz, hemen duzue eremu honetako terminologiaren erabiltzaileei Termi nologia Batzordeak gomendatzen dien terminologia.

1 176/2007 DEKRETUA, urriaren 16koa, Euskararen Aholku Batzordeari buruzkoa.

8

Hiztegian erabilitako ponderazio-markak:

(4) Termino normalizatua / gomendatua(3) Termino onartua (baina ez lehenetsia, beste bat gomendatzen delako)

Hiztegian erabilitako laburtzapenak:

eu euskaraes españolfr françaisen English

Sin. sinonimoaIk. ikus

9

Normalizazioa

Batzorde teknikoa

Esther Astarloa (Debako Arte Eskola. Zeramikaria)Imanol Aranburu (Zeramikaria)Begoña Arrate (UZEI)Koordinatzailea: Nerea Laskibar Etxebarria (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza)

terminologia Batzordea

Patxi Baztarrika Galparsoro, Hizkuntza Politikarako sailburuordea, batzorde-ataleko lehendakariaEneko Oregi Goñi, IVAPeko zuzendariordea, batzorde-ataleko lehendakariordeaJorge Giménez Bech, EABko eta batzorde-ataleko idazkariaAraceli Díaz de Lezana Fernández de Gamarra, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako ordezkariaMaite Imaz Leunda, IVAPeko ordezkariaAndoni Sagarna Izagirre, Euskaltzaindiaren ordezkariaIker Etxebeste Zubizarreta, Unibertsitate Zerbitzuetarako Euskal Ikastetxeko (UZEI) ordezkariaXabier Alberdi Larizgoitia, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuko ordezkariaIbon Olaziregi Salaberria, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren Euskara Zerbitzuaren ordezkariaMertxe Olaizola Maiz, adituaJoseba Erkizia Itoitz, adituaAsier Larrinaga Larrazabal, adituaMiel Loinaz Beristain, adituaAlberto Atxabal Rada, adituaAlfontso Mujika Etxeberria, aditua

10

uzei-ren lankide izan diren adituak

Ane Miren Mujika. EHUBlanca Gomez de Segura. Euskal Buztingintza MuseoaBelen Bengoetxea. EHU

11

eremU-zUHaitza

1 Zeramikagintza1.1 Materialak1.2 Prozesuak1.3 Apaintze-teknikak eta dekorazio-motak1.4 Tresnak

2 Zeramika-objektuak2.1 Euskal zeramikagintzako ontziak

12

aUrkiBiDea

Bokabularioa sailka

1. ZERAMIKAGINTZA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141.1. Materialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151.2. Prozesuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221.3. Apaintze-teknikak eta dekorazio-motak . . . 271.4. Tresnak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2. ZERAMIKA-OBJEKTUAK . . . . . . . . . . . . . . . 362.1. Euskal zeramikagintzako ontziak. . . . . . . . . 42

Euskarazko aurkibidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Gaztelaniazko aurkibidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Frantsesezko aurkibidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Ingelesezko aurkibidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Erreferentzia bibliografikoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

BokaBUlarioa sailka

14

Zeramika

1buztingintza (4)Sin. eltzegintza (4)Tornua edo bestelako eskuzko teknikak erabiliz buztinezko pieza tradizionalak egiteko prozesua. Bereziki, erabilera arrunterako piezak edo tresnak lortzen dira.es alfareríafr poterieen pottery

2buztinlari (4)Sin. eltzegile (4)Buztigintzan edo eltzegintzan diharduen pertsona.es alfarerofr potieren potter

buztinolaIk. eltzetegi

eltzegileIk. buztinlari

eltzegintzaIk. buztingintza

eltzegintza-lantegiIk. eltzetegi

3eltzetegi (4)Sin. buztinola (4); eltzegintza-lantegi (4)es ollería; alfarfr usine de poterie; atelier de potieren pottery factory; potter’s

workshop; pottery

4zeramika (4)Buztina nahiz bestelako lehengai inorganikoak beroaren bidez eraldatuz egindako objektuen multzoa.es cerámicafr céramiqueen ceramics; pottery

zeramikaIk. zeramikagintza

zeramikagileIk. zeramikari

5zeramikagintza (4)Sin. zeramika (4)Zeramika-objektuak ekoizteko egiten den prozesu osoa, eskuzkoa zein industriala.es cerámicafr céramiqueen ceramics; pottery

6zeramikari (4)Sin. zeramikagile (4)Zeramikagintzan diharduen pertsona.es ceramistafr artiste-potieren ceramist

1. ZERAMIKAGINTZA

15

Zeramika

7alkalino (4)es alcalinofr alcalinen alkaline

8alumina (4)Aluminio oxidoa (Al

2O

3). Bai

buztinaren, bai beiraduraren osagai garrantzitsua da.es alúminafr alumineen alumina

9argizarizko erreserba (4)es reserva de cera; cera de repelerfr réserve à la cireen wax resist

10azido (iz.) (4)es ácidofr acideen acid

11aztarna (4)es trazafr traceen track

barbotinaIk. buztin-lohi

12beira (4)es vidriofr verreen glass

13beiradura (4)Sin. esmalte (4)Zeramika-piezek azalean izan dezaketen geruza beirakara, kolore eta testura izan dezakeena eta opakutu daitekeena.OHARRA: Arkeologian, bereizi egiten dira beiradura eta esmaltea. Beiradura opakuari esmaltea esaten zaio, eta esmaltea kolore zuriarekin erlazionatzen da pieza historikoetan.es vidriadofr glaçure; émailen glaze; glazing

14beiradura gordin (4)Sin. esmalte gordin (4)Labean errea izan ez den beiradura.es vidriado crudofr glaçure crueen raw glaze

15bentonita (4)Montmorillonitaren taldeko buztin bolkanikoa. Egokia da zenbait oretan erabiltzeko. Beiraduren ezaugarriak hobetzeko eta beiradura esekitzeko ere erabiltzen da bentonita.es bentonitafr bentoniteen bentonite

16berniz (4)Zeramika-objektuen azala estaltzen duen beirazko geruza.es barnizfr vernisen varnish

1.1. Materialak

16

Zeramika

17borax (4)Behe-tenperaturako beiraduretan erabiltzen den urgarrietako bat.es bóraxfr boraxen borax

18buztin (4)Arroka igneoek -hala nola granitoak- duten feldespatoa deskonposatzearen ondorioz sortzen den material naturala, mineral-pikor txikiek osatua. Urarekin nahasita, zeramikan eta buztingintzan lehengai nagusi gisa erabiltzen den pasta plastikoa osatzen du.es arcillafr argileen clay

19buztin-lohi (4)Sin. barbotinaBuztin likidoa, piezak bata bestearekin itsasteko, tornuarekin lan egiteko (lubrifikatzaile gisa) eta isurketarako moldeetan erabili ohi dena.es limo; limoja; barbotinafr barbotineen slip

20buztinaren egoera (4)Buztinak izan ditzakeen egoera fisikoetako bakoitza: gordina (erre gabea), errea, buztin-lohia, likidoa, lehorra, larru-trinkotasuna eta hautsa.es estado de la arcillafr état de l’argileen state of clay

21buztinki (4)es objeto de arcillafr objet d´argileen clay object

buztinzuriIk. kreta

22desmalutatzaile (4)es defloculante; desfloculantefr déflocculanten deflocculant

23desmoldetzaile (4)es desmoldeantefr démoulanten mould-release agent

24dilatazio termikoaren koefiziente (4)Material baten tenperatura 1 ºC igotzen denean materiala zenbat luzatzen den adierazten duen parametroa.es coeficiente de dilatación térmicafr coefficient de dilatation

thermiqueen coefficient of thermal expansion;

thermal expansion coefficient

25dolomita (4)es dolomitafr dolomie; dolomiteen dolomite

engalbaIk. engobe

26engobe (4)Sin. engalba (4)Egoera likidoan dagoen buztina. Normalean, buztinezko gainazal bati aplikatzen zaio -oro har, larruaren trinkotasuna duenean- kolorea eta testura emateko.es engobefr engobeen engobe

17

Zeramika

27errauts (4)Beiraduren edo engobeen osagai den hautsa, landareak edo animalien hezur edo maskorrak erreaz lortu ohi dena. Urgarri gisa jokatzen du, erreketa-tenperatura jaitsarazten baitu.es cenizafr cendreen ash

28erregogor (4)Fusio-puntu altua duena eta, beraz, tenperatura altuak jasateko gai dena. Material erregogorrak oso tenperatura altua eta erredukzio-prozesuak jasateko gai izan behar duten labearen alderdietan erabiltzen dira.es refractariofr réfractaireen refractory; fire-proof; fire-

resistant; fire-resisting

29erresistentzia (4)es resistenciafr résistanceen resistance

30errezeta (4)Pasta, beiradura edo dena delako material bat sortzeko behar diren osagaien zerrenda, haietako bakoitzari pisutan zer proportzio dagokion adierazten duena.es recetafr recetteen recipe

31errutilo (4)Pasta zeramikoari eta/edo beiradurari gehitu ohi zaion titanio dioxidozko mineral-hautsa. Hainbat efektu lortzeko erabil daiteke.es rutilofr rutileen rutile

32eskaiola (4)es escayolafr plâtreen plaster

esmalteIk. beiradura

esmalte gordinIk. beiradura gordin

33ezpurutasun (4)es impurezafr impuretéen impurity

34feldespato (4)Tenperatura baxuetan material erregogor gisa eta tenperatura altuetan urgarri gisa erabiltzen den feldespatoen mineral-taldeko mineral bakoitza. Feldespato sodikoa eta feldespato potasikoa dira zeramikan gehien erabiltzen direnak.es feldespatofr feldspathen feldspar

35fluor-espato (4)Sin. fluorita (4)es espato de flúor; espato flúor;

fluorita; fluorinafr spath fluor; fluorite; fluorineen fluorspar; fluorite

18

Zeramika

fluoritaIk. fluor-espato

36fritakin (4)Beiradura edo berniz ehoa, beiradura gordina ez bezala labean errea izan dena. Bere horretan erabil daiteke, beiradura gisa. Beste beiradura baten osagai gisa ere erabil daiteke, fusioa kontrolatzeko eta koloreen uniformetasuna eta beiraduraren banaketa erregularra bermatzeko.es fritafr fritteen frit

37galena (4)Berun sulfuroa (PbS). Berun-mea da, eta berun-beiradura egiteko erabiltzen da zeramikan.es galenafr galèneen galena

38gatz (4)Sodio kloruroa; zeramikan, gatz-beiradurak egiteko erabiltzen da batez ere.es salfr selen salt

39gehigarri (4)es aditivofr additifen additive

40goma arabigo (4)Akazia-espezie batzuek adarretan eta enborrean jariatzen duten goma antzeko substantzia. Zeramikan, engobeetan eta beiraduretan erabiltzen da.es goma arábigafr gomme arabiqueen gum arabic

41hirugarren errealdiko kolore (4)Dagoeneko beiratuta dagoen pieza bati hirugarren errealdian aplikatzen zaion beiradura koloreduna.es color de tercer fuegofr couleur troisième feuen third fire colour

42kaolin (4)Buztin zuri naturala, hein handi batean kaolinitak osatua. Tenperatura altuak jasaten ditu, eta portzelanaren osagai garrantzitsua da. Engobeak, beiradurak eta bestelako buztinak egiteko erabili ohi da.es caolín; arcilla de China; china

clayfr kaolinen china clay

43karbonato (4)Azido karbonikoaren gatz edo esterra, CO

32- anioia duena. Karbonatoak

zeramika-beiraduren osagai gisa eta karea ekoizteko erabiltzen dira, besteak beste.es carbonatofr carbonateen carbonate

19

Zeramika

44koipegabetzaile (4)Plastikotasun txikiko materiala, buztinei edo buztin-nahasteei gehitzen zaiena plastikotasuna eta koipe-edukia murrizteko.es desengrasante; desgrasantefr dégraissanten opening material

45kolemanita (4)es colemanitafr colémaniteen colemanite

46koloragarri (4)es colorantefr coloranten colorant

47kreta (4)Sin. buztinzuri (4)Zeramikan urgarri gisa erabili ohi den kareharri-mota.es cretafr craieen chalk

48kristal (4)es cristalfr cristalen crystal

49kuartzo (4)Beiradura eta pasta zeramiko gehienetan dagoen minerala. Silize-barietate kristalinoa da.es cuarzofr quartzen quartz

50lehengai (4)es materia primafr matière premièreen raw material

51litargirio (4)es litargiriofr lithargeen litharge

52litio (4)es litiofr lithiumen lithium

53malutatzaile (4)Partikula txikiak elkartzen dituen gehigarria. Esekiduran dauden partikulak eta hauts-nahasteei gehitzen zaizkien substantziak aglomeratzeko eta jalkiarazteko erabiltzen da, produktuaren aleak ondo batuta gera daitezen.es floculantefr flocculanten flocculant

54material zeramiko (4)es material cerámicofr matériel céramiqueen ceramic material

55mika (4)es micafr micaen mica

20

Zeramika

56minio (4)Berun oxidoa. Oso urgarri ona denez, asko erabili izan da beiradurak egiteko. Edonola ere, toxikotasuna dela eta, gutxiago erabiltzen da gaur egun, batez ere janariarekin eta edariarekin kontaktuan egoteko egindako piezetan.es miniofr miniumen red lead

57mullita (4)Nesosilikatoen klaseko minerala, 1.000 eta 1.200 ºC arteko tenperatura altuko pastetan aluminosilikatozko orratz-formako kristalak sortzen dituena. Zeramika eta portzelana egiteko erabiltzen da, kristalek horien propietateak hobetzen baitituzte: trinkotasun eta gogortasun handiagoa ematen dizkiete, eta lotura sendoagoa sortzen dute beiraduraren eta pastaren artean. Egonkorra da oso tenperatura altuetan.es mullitafr mulliteen mullite

58opakutzaile (4)Beiradura gardenei gehituta esekiduran geratzen den eta beiradura horiek opakuak edo zuriak egiten dituen substantzia. Beiradurak opakutzeko, eztainu, zirkonio edo titanio oxidoak erabiltzen dira.es opacificantefr opacifianten opacifier

59osagai (4)Sistema baten osaera kuantitatiboki adierazteko ezinbestekoak diren banakako aldagai independenteetako bakoitza (lurrun, likido zein solidoa).es componentefr composanten component

60oxido koloragarri (4)Beiradurekin edo buztinarekin nahasita edo gainetik margotuta kolorea ematen duten oxido metalikoetako bakoitza.es óxido colorantefr oxyde coloranten colorant oxide

61pasta (4)Buztinak, mineralek eta beste material batzuek osatutako nahaste gordina. Edozein buztin, berez, “pasta” da. Pasta bakoitzak bere ezaugarriak (tenperatura, kolorea, plastikotasuna eta abar) eta osagai propioak ditu.es pastafr pâteen clay body; paste

62pasta egiptoar (4)Plastikotasun-maila txikiko pasta artifiziala, pieza txikiak egiteko erabili izan dena batez ere. Bitxiak egiteko, adibidez.es pasta egipciafr pâte égyptienneen Egyptian paste

21

Zeramika

63pigmentu (4)Oxido koloragarriek, aluminak, kuartzoak eta urgarri batek osatutako nahastea.es pigmentofr pigmenten pigment

64pisu espezifiko (4)es peso específicofr poids spécifiqueen specific weight

65poro (4)es porofr poreen void; pore

66potasa (4)Potasio hidroxidoa zein potasio karbonatoa. Beiren eta beiraduren urgarri gisa erabiltzen da, baita desmalutatzaile moduan ere, engobeetan adibidez.es potasafr potasseen potash

67silize (4)Silizio dioxidoa, zeramikarako lehengaien oinarria eta agente beiraztatzaile garrantzitsuena.es sílicefr siliceen silica

68soda (4)Sodio oxidoa (Na

2O), berun-

beiraduraren eta soda-beiraduraren osagaia izan ohi dena. Mineral askok ere izaten dute soda.es sosafr soudeen soda

69txamota (4)Erre eta eho den buztin erregogorra, hainbat tamainatako pikorrek osatua. Buztinari gehitzen zaio.es chamotafr chamotteen calcined clay; grog

70urgarri (4)Buztin-masaren edo beiraduraren fusio-tenperatura murrizten duen substantzia. Urgarriak funtsezkoak dira beiraztatze-prozesuan.es fundentefr fondant; fluxen flux

urragarriIk. urratzaile

71urratzaile (4)Sin. urragarri (4)es abrasivofr abrasifen abrasive

22

Zeramika

72zeramika-zuntz (4)Sin. zuntz zeramiko (4)Hari-formako kristalek osatutako materiala, material zeramikotik eratorria. Pisu txikiko bero-isolatzaile gisa erabiltzen da, eta feltro itxura du.es fibra cerámicafr fibre céramiqueen ceramic fibre

zuntz zeramikoIk. zeramika-zuntz

1.2. Prozesuak

73arbastatu (4)es desbastar; retornear; esturgarfr tournasseren trim

74atmosfera erreduzitzaile (4)Erregaiak eskatzen duenarekin alderatuta oxigeno gutxiegi duen atmosfera edo labearen barne-ingurunea. Erreketa atmosfera erreduzitzailean gertatzen denean, karbono monoxidoa sortzen da.es atmósfera reductorafr atmosphère réductriceen reducing atmosphere

75atmosfera neutro (4)Erregaiak eskatzen duenarekin alderatuta ez oxigeno gehiegi ez gutxiegi duen atmosfera edo labearen barne-ingurunea. Erreketa atmosfera neutroan gertatzen denean, oxigeno erabilgarri guztia karbono monoxidorik sortu gabe erretzen da.es atmósfera neutrafr atmosphère neutreen neutral atmosphere

76atmosfera oxidatzaile (4)Erregaiak eskatzen duenarekin alderatuta oxigeno gehiegi duen atmosfera edo labearen barne-ingurunea. Erreketa atmosfera oxidatzailean gertatzen denean, oxidoak ez dira eraldatzen, baina elementuak guztiz oxidatzen dira.es atmósfera oxidantefr atmosphère oxydanteen oxidizing atmosphere; oxidating

atmosphere

77beira-estaldura (4)es cubierta vítreafr couverte vitreuseen vitreous transparent glaze

78beiratze (4)Sin. gresifikazio (4)Buztin edo pasta bat erreketa-prozesu baten ondorioz pixkanaka eta partzialki fusionatzea dakarren prozesua.es vitrificación; gresificaciónfr vitrification; grésageen vitrification

23

Zeramika

79beiratze-tarte (4)es intervalo de vitrificaciónfr palier de vitrificationen vitrification range

80berdindu (4)es alisarfr lisseren smooth

81buztin-hobi (4)es terrero; yacimiento de arcillafr gisement d’argileen clay bed; clay deposit

82buztina heltze (4)es maduración de la arcillafr maturation de l’argileen maturing of clay

83deformazio (4)Gorputz zeramiko baten edozein motatako desitxuraketa.es deformaciónfr déformationen deformation

84dekantazio (4)es decantaciónfr élutriationen elutriation

85erre ondoko (izlag.) (4)Sin. erre osteko (izlag.) (4)Prozedura edo teknika batez mintzatuz, erre ondoren egiten edo aplikatzen dena. Adibidez, erre ondoko dekorazioa.es postcocciónfr post-cuissonen post-firing

erre ostekoIk. erre ondoko

86erreketa (4)Pieza zeramikoei labean beroa aplikatzeko prozesua. Piezek hezetasuna galtzen dute, gogortu egiten dira, eta bestelako ezaugarri batzuk hartzen dituzte.es cocciónfr cuissonen firing

87erreketa-kurba (4)Erreketa gertatu bitartean izandako tenperatura-aldaketak adierazten dituen grafikoa.es curva de cocciónfr courbe de cuissonen firing curve

88erreketa-mota (4)es tipo de cocciónfr type de cuissonen firing type

89erreketa-tenperatura (4)Erreketa-prozesu batek lortzen duen gehieneko tenperatura.es temperatura de cocciónfr température de cuissonen firing temperature

90erreondo (4)Sin. erreoste (4)Erreketaren ondorengo aldia, labea hozten hasten denetik piezak labetik ateratzen diren artekoa.es postcocciónfr post-cuissonen post-firing

24

Zeramika

erreosteIk. erreondo

91estaldura (4)Beiradura gardena, orea beiraztapen partzialera iritsi arte egiten den tenperatura altuko erreketan fusionatzen dena.es cubiertafr couverteen transparent glaze

92formula (4)Material bat prestatzeko behar diren substantzien eta horien kantitateen adierazpena, osagaien sinboloek eta kantitateei dagozkien zenbakiek osatua.es fórmulafr formuleen formula

93fusio-puntu (4)es punto de fusiónfr point de fusionen melting point

gresifikazioIk. beiratze

94heltze (4)Pastak, beiradurak edo engobeak ezaugarri baten edo batzuen araberako egoera optimoa eskuratzea. Ezaugarri horiek asko izan daitezke, hala nola bitrifikazioa, hezetasuna, gogortasuna, sonoritatea edo homogeneotasuna.es maduraciónfr maturationen maturing

95irazkitze (4)Piezak modelatzeko modua, oinarri finko baten gainean buztinezko erroiluak gainjarriz eta ondoren erroiluak elkartuz eta leunduz egiten dena.es urdidofr ourdissageen warping

96jalkitze (4)es sedimentaciónfr sédimentationen sedimentation

kaltzinatuIk. kiskali

97karbono monoxido (4)es monóxido de carbonofr monoxyde de carboneen carbon monoxide

98kare-pikor (4)Pastak eduki dezakeen kaltzio karbonatozko inklusioa, erreketaren ondoren pieza edo beiradura puskatzea ekar dezakeena.es calichefr grain de chauxen lime

99kargatze (4)es estibafr estiveen tracking

100kargatzeko ataka (4)es boca de cargafr bouche d’enfournementen doghouse

25

Zeramika

karrakatuIk. limatu

101kiskali (4)Sin. kaltzinatu (4)es calcinarfr calcineren calcine

102konponketa-teknika (4)Pitzadurak edo zuloak dituzten piezak konpontzeko erabiltzen diren prozeduretako bakoitza, besteak beste alanbre-sarea jartzea, grapaketa, botoidura eta ezarkinak (kortxoarena, bikearena edo brearena).es técnica de reparaciónfr technique de réparationen reparation technique

kontrakzioIk. uzkurtze

103larru-trinkotasun (4)Buztinaren egoera gogortuta baina heze dagoenean. Buztinak larruaren trinkotasuna duenean, hainbat prozesu egiten dira; hala nola, distira ematea, esgrafiatzea eta engobea ematea.es dureza de cuero; consistencia de

cuero; dureza de la pielfr consistance du cuir; dureté du

cuiren leather-hard

104leundu (4)es pulirfr poliren polish

105limatu (4)Sin. karrakatu (4)es limarfr limeren file

106modelatze (4)Buztinezko piezari forma ematean datzan prozesua.es modeladofr modelageen modelling

107mokil (4)Modelatzeko hartzen den buztin-zati biribildua.es pellafr balleen ball

108moldekatze (4)Pieza bati molde bat erabiliz forma ematean datzan prozesua.es moldeado; moldeofr façonnageen making; shaping

109oratu (4)es amasarfr pétriren knead; slip

pieza berdeIk. pieza gordin

110pieza gordin (4)Sin. pieza berde (4)es pieza cruda; pieza verde; obra en

verdefr pièce crue; produit cruen raw ware; green ware

26

Zeramika

111pieza modelatu (iz.) (4)es pieza modeladafr pièce mouléeen shaped product

112plastikotasun (4)Buztinaren propietatea, buztinari manipulatua eta modelatua izatea eta horrela hartutako forma pitzatu edo deformatu gabe mantentzea ahalbidetzen diona.es plasticidadfr plasticitéen plasticity

113porositate (4)Material zeramiko batek dituen poro irekien zein itxien proportzioa. Zeramikan, porositatea neurtzeko, erretako pasta batek xurgatzen duen ur-kantitatea kalkulatu, eta ehunekotan adierazten da.es porosidadfr porositéen porosity

114raku (4)Erreketa-teknika: beiradura oraindik urtzen ari dela, zeramika-piezak, labetik gori atera, eta egur-txirbiletan, zerrautsetan, lastotan edo hosto lehorretan murgiltzen dira. Erredukzio lokalizatuak sortzen ditu, eta, beiradurekin eta/edo kearekin, kolore- eta testura-efektu bereziak. Teknika, ustez, Korean sortu zen, XVI. mendean, eta, ondoren, Japonian errotu.es rakúfr rakuen raku; raku ware

115Seger-en formula (4)Beiradura baten formula adierazteko erabiltzen den modu bat, oxidoak -haien baliokide molekularrekin batera- hiru taldetan adierazten dituena.es fórmula de Segerfr formule de Segeren Seger formula

116terraila (4)Buztina molde birakari baten gainean presio bidez moldekatzeko erabiltzen den profila. Zenbaitetan, molde birakariak eta profilak osatutako multzoari esaten zaio terraila.es terrajafr calibre; traîneauen modelling board

117torneaketa (4)Tornuan jarritako pasta plastikoa azkar biraraziz eskuz altxatzeko eta pieza hutsak modelatzeko erabiltzen den metodoa.es torneadofr tournageen throwing

118uzkurtze (4)Sin. kontrakzio (4)Buztinak lehortzean eta/edo erretzean izaten duen tamaina-murrizketa, ehunekotan adierazita.es merma; contracciónfr retrait; contractionen shrinkage; contraction

119xurgapen (4)es absorciónfr absorptionen absorption

27

Zeramika

120zentratze (4)Buztina edo zeramika torneatzeko gurpilaren erdian behar bezala jartzea.es centradofr centrageen centering

121aerografia (4)Pieza koloreztatzeko aerografoa (aire konprimatu bidez eragindako espraia) erabiltzen duen apaintze-teknika.es aerografíafr décorer au vaporisateuren aerography

122aplikazio (4)Oro har, pieza baten gainean zerbait ezartzean datzan ekintza (kolore-geruza bat, beiradura, apaingarri bat, etab.).es aplicaciónfr applicationen application

123arabesko (4)Motibo geometrikoen eta hostailaren nahaste batetik eratorritako dekorazio-mota, hostoen eta zurtoinen diseinu lineal bereizgarria izan ohi duena.es arabescofr arabesqueen arabesque

1.3. Apaintze-teknikak eta dekorazio-motak

124bainu (4)Pieza beiraduraz edo engobez estaltzeko teknika. Pieza kasuan kasuko substantziaz betetako ontzian murgilduz egiten da, edo substantzia hori pieza gainera isuriz.es bañofr bainen dipping; pouring

125barbotina bidezko dekorazio (4)es decoración con barbotinafr décor à la barbotineen slip decoration; barbotine

decoration

126behe-erliebe (4)es bajorrelievefr bas-reliefen bas-relief; low relief

127beiradura opakuaren gaineko dekorazio (4)es decoración sobre vidriado opacofr décor peint sur glaçure opaqueen decoration painted over opaque

glaze

28

Zeramika

128beiratze-kabina (4)Sin. esmaltatze-kabina (4)Beiratze-pistolarekin lan egiten denean beiradura ez arnasteko erabili behar den kabina. Izan ere, beiradura toxikoa da.es cabina de esmaltadofr cabine d’émaillageen glaze spray cabin

129beiratze-pistola (4)Sin. esmaltatze-pistola (4)Beiratzeko erabiltzen den tresna, aire konprimatuz eragindakoa.es pistola de esmaltado; pistola de

esmaltefr pistolet d’émaillageen glaze spray gun

130dekorazio ebakidun (4)Piezaren gainazala arinki ebakiz edo marratuz egiten den dekorazioa; piezari ez zaio zatirik kentzen.es decoración incisafr décor inciséen incised decoration

131dekorazio eszisiodun (4)Piezari zatiren bat moztuz edo kenduz egiten den dekorazioa.es decoración excisafr décor exciséen excised decoration

132dekorazio ildaskatu (4)es decoración estriadafr décor striéen ribbed decoration

133dekorazio inprimatu (4)es decoración impresafr décor impriméen printed decoration

134dekorazio leundu (4)Piezak larruaren trinkotasuna duenean azal leuneko tresna batekin igurtziz distira ematean datzan dekorazio-mota.es decoración bruñidafr décoration brunie; décoration

polieen burnished decoration; polished

decoration

135dekorazio margotu (4)es decoración pintadafr décor peinten painted decoration

136dekorazio taillatu (4)es decoración talladafr décor tailléen carved decoration

engalba-dekorazioIk. engobe-dekorazio

137engobe-dekorazio (4)Sin. engalba-dekorazio (4)es decoración con engobefr décor à l’engobeen engobe decoration

138erreserba-metodo (4)Pieza baten gainazaleko alderdi batzuk substantzia batekin babesten dituen apaintze-teknika.es método de reservas; reservasfr peinture en réserveen negative painting; resist dyeing

29

Zeramika

139erruletatu (iz.) (4)es ruleteadofr roulotté; impression par

roulementen rouletting

140esgrafiatu (4)Engobe-geruza batean azpiko pastaren kolorea azalerarazi arte harraskatuz egindako dekorazioa.es esgrafiadofr sgraffito; sgraffiteen sgraffito

esmaltatze-kabinaIk. beiratze-kabina

esmaltatze-pistolaIk. beiratze-pistola

141estaldura azpiko dekorazio (4)Pieza beiradura gardenezko geruza batekin estali aurretik egiten den dekorazio-mota.es decoración bajo cubierta;

decoración bajo-barnizfr décoration sous-glaçure;

décoration sous-émailen underglaze decoration

142estaldura gaineko dekorazio (4)es decoración sobre cubiertafr décor sur couverteen on-glaze decoration

143hari idorraren bidezko dekorazio (4)Olioak eta oxido beltzak osatutako nahastearen bidez marrazki bat egitean eta horren barne-espazioak beiraduraz betetzean datzan dekorazio-teknika.es decoración con cuerda secafr décor à la corde sècheen dry cord

144hartxintxar bidezko dekorazio (4)es decoración enchinadafr décor de caillouxen pebbled decoration

145hatz-dekorazio (4)es decoración con digitacionesfr décor doigtéen finger-tip decoration

146inkrustazio (4)Sin. mishima (4)Buztinak larruaren trinkotasuna duenean egiten den dekorazio-mota, oso lerro finekin osatutako diseinua eta zirrikituak kolarekin beteak izaten dituena. Korean sortu zen, eta gaur egun Japonian erabiltzen da batez ere.es incrustación; mishimafr incrustation; mishimaen inlay; mishima

147isla metaliko (4)Oxido metaliko bat erreduzituz beiraduraren gainean lortzen den geruza metaliko fina, beiradura guztiz estaltzen ez duena.es reflejo metálicofr reflet métallique; lustreen lustre

30

Zeramika

148jaspekara (4)Dekorazio-motei dagokienez, jaspeak berezkoak dituen zainak eta zipriztin-itxurako formak imitatzen dituena.es jaspeadofr tacheté; jaspé; veinéen speckled

149kalkomania (4)Paperezko euskarri berezietan inprimatutako diseinua, bizkotxoari edo pieza beiratuei aplikatu ondoren papera kentzean itsatsita geratzen dena.es calcomaníafr décalque; décalcomanieen ceramic litho; decal

150karbonazio (4)Erredukzio-prozesua, erreketan labearen barne-inguruneko oxigenoa agortzen denean (atmosfera karbonatzaile bilakatzen denean) gertatzen dena. Zeramika belzteko egiten da.es carbonaciónfr carbonatationen carbonation

151ke bidezko dekorazio (4)Apaintze-teknika, erreketa-prozesuan kea sorrarazi eta, hala, zeramikaren azalean orban ilunak sortzean datzana.es decoración al humo; ahumadofr enfumageen smoke-firing

152krakeladura (4)Arrail-multzoa, erreketaren ondoren, pieza hozten denean, beiradura pasta baino gehiago uzkurtzearen ondorioz azalean agertzen dena. Elementu apaingarria izan daiteke.es craquelado; cuarteadofr craquelage; tressaillement;

craquelureen crackle; craquelure; crazing

153lumaz margotze (4)Tresna mehe eta malgu baten bidez (luma baten nerbioa, esate baterako) kolazko turrustatxoak eta puntuak egitean datzan apaintze-teknika.es plumeadofr peindre à la plumeen feathering

154lustre (4)Itxura metalikoa duen dekorazio-mota, gatz metalikoz, erretxinaz eta bismuto nitratoz osatua. Pieza beiratu baten gainean aplikatzen da, eta, ondoren, pieza berriz erretzen da labean, tenperatura baxuagoan.es lustrefr lustreen luster; lustre

mishimaIk. inkrustazio

31

Zeramika

155neriage (4)Sin. nerikomi (4)Apaintze-teknika: kolore desberdineko bi pasta edo gehiago nahasten dira, baina kolore bakarreko pasta lortzeraino nahasi gabe. Kolore-konbinazio horren emaitza izan daiteke marmolaren antzeko efektua edo, pasta ebakita, motibo apaingarri jakin bat.es neriage; nerikomifr neriage; nerikomien neriage; nerikomi

nerikomiIk. neriage

156orbantze (4)es manchadofr tacheren flashing

157orrazte (4)Tresna horzdun batekin lerro paralelo itxurako ebakiak egitean datzan apaintze-teknika.es peinadofr peignageen combing

158pikardatu (izond.) (4)Akaberei dagokienez, beiraduraren gainean hainbat koloretako orbantxo ugari dituena.es moteadofr mouchetéen mottled; dappled

159presio bidez estanpatze (4)Tanpoi, matrize, trokel edo antzeko beste tresna batekin presioa eginez buztina dekoratzea.es estampado a presiónfr décorer par impressionen print

160serigrafia (4)Irudi bat estanpatzeko edo inprimatzeko teknika.es serigrafíafr sérigraphie; décor au stencil;

impression à l’écran de soieen silk-screen printing

161txantiloiz pintatze (4)es estarcidofr poncifen stencil; stencilling

162urreztatu (4)es dorarfr doreren gild

32

Zeramika

163almaiz (4)Sin. motrailu (4)es morterofr mortieren mortar

apalIk. labeko apal

164arbastagailu (4)es desbastador; retorneador;

esturgaderafr tournassinen trimming tool

165arrabol (4)es rodillofr rouleauen rolling pin

166arraspa (4)Sin. errasketa (4)es rasquetafr petit racleuren striker

167bahe (4)es tamiz; cedazofr tamisen screen; sieve

168belaki (4)Sin. esponja (4)es esponjafr épongeen sponge

169birabarki (4)Ontzi puskatuak edo pitzatuak alanbrezko grapen bidez konpontzeko erabiltzen den tresna.es berbiquífr vilebrequinen bit brace

170bola-errota (4)Sin. bolazko errota (4)Material urragogorrezko ontzi zilindriko horizontala, bere ardatzaren inguruan biratzen duena eta barnean bolak edo errekarriak izaten dituena. Sartzen zaion materiala (arrokak eta mineralak, batik bat) xehatzeko erabiltzen da.es molino de bolasfr broyeur à galets; moulin à

bouletsen ball mill; drum ball-mill

bolazko errotaIk. bola-errota

171dekantazio-putzu (4)Buztina garbitzeko erabiltzen den egitura.es balsa de decantaciónfr bassin de décantationen slurry tank

172dentsimetro (4)es densímetrofr aréomètre; densimètreen hydrometer; densimeter

errasketaIk. arraspa

1.4. Tresnak

33

Zeramika

173erregailu (4)es quemadorfr brûleuren burner

174espatula (4)es espátulafr racleuren squeegee

esponjaIk. belaki

175estrusio-makina (4)Buztina oratzen duen eta estrusio bidez forma ematen dion makina.es extrusora; galleterafr extrudeuse; boudineuseen extruder

176hortz (4)es cuchillafr lameen blade

177ilargi-erdi (4)Piezak modelatzeko erabiltzen den profil-mota, elipse-erdi baten forma izan ohi duena.es media lunafr estèqueen potter’s rib

178karamuko (4)Buztinezko ontziak torneatzerakoan ahoko ertzak hobeto fintzeko erabiltzen den oihal-puska.es peineta; badanafr basaneen sheepskin

179katilu-erdi (4)Platerak zein katiluak torneatzerakoan barrutik leuntzeko erabiltzen den zeramikazko tresna. Luzetara ebakitako katilu-erdi baten forma du, eta ez du beiradurarik.es casco

180kono pirometriko (4)Sin. Seger kono (4)Material zeramikozko tenperatura-adierazlea, bastoi- edo piramide-forma izaten duena. Tenperatura jakin batera iristean, deformatu egiten da.es cono pirométrico; cono Segerfr cône pyrométrique; montre

pyroscopique; montre fusible; cône de Seger

en pyrometric cone; cone; Seger cone

181konpas (4)es compásfr compasen calipers

krispiIk. trebera

182labe (4)Piezak buztina zeramika bihurtu arte erretzeko erabiltzen den egitura, erretokiak eta sutegiak osatua. Erregaia erretokian erretzen da, eta piezak, sutegian; erretokia eta sutegia elkarrekin edo bereizita egon daitezke.es hornofr fouren kiln

34

Zeramika

183labeko apal (4)Sin. apal (4)es taca

184mahai birakari (4)Mugimendu birakaria duen mahai edo xafla zirkularra, piezak erosotasunez errepasatzeko edo dekoratzeko erabiltzen dena.es torneta; mesa giratoriafr table tournanteen turn table

185matoi (4)Buztin errezko pieza zilindrikoa, labean ontziak, apalategi batean bezala, solairuka jartzeko erabiltzen dena.es bodoque

186matxardak (4)Sin. pintzak (4)es pinzasfr pincesen tongs

187molde (4)Pieza edo objektu bati forma jakin bat emateko erabiltzen den tresna.es moldefr mouleen mould

motrailuIk. almaiz

188mozteko alanbre (4)Pieza modelatuak tornutik ateratzeko erabiltzen den alanbre sendo, fin eta malgua.es alambre para cortar; alambre

cortadorfr fil à couperen cut-off wire

189mufla (4)Labe barneko material erregogorrezko barrunbea, labean sartzen diren substantziak uniformeki berotzeko erabiltzen dena eta zeramika-objektuak sugarren eta gas beroen eraginetik babesten dituena.es muflafr moufleen muffle; muffle kiln

190oratzeko ohol (4)es tabla de amasarfr dalle de pétrissageen wedging board

191padilla (4)Beruna eztainuarekin batera kiskaltzeko erabiltzen zen labe txikia. Bertan lortutako nahastea silize-harearekin nahasten zen, eta guztia eho egiten zen eztainuzko beiradura opakua prestatzeko.es padilla

192parrila (4)es parrillafr grilleen grate

pintzakIk. matxardak

35

Zeramika

193pintzel (4)es pincel; brochafr pinceauen paint brush

194pirometro (4)Labe barruko tenperatura neurtzeko tresna.es pirómetrofr pyromètreen pyrometer

195profil (4)Tornuan pieza bat modelatzeko erabiltzen den tresna.es perfilfr profilen profile

196puntzoi-tresna (4)es herramienta de aguja; aguja

punzónfr aiguilleen pin tool

Seger konoIk. kono pirometriko

197termopare (4)es termoparfr thermocouple; couple

thermoélectriqueen thermocouple

198tiradera (4)Buztina berdintzeko erabiltzen den zurezko edo metalezko xafla, erdian, behatza sartu ahal izateko, zulo bat izaten duena.es tiradera; escavetafr estèqueen throwing rib; rib

199tornu (4)Gurpil edo disko birakaria, eskuz edo mekanikoki bultzatzen dena eta pasta edo buztina manipulatzeko erabiltzen dena.es tornofr tour de potier; touren potter’s wheel; wheel

200trebera (4)Sin. krispi (4)Labean piezak elkarri itsatsita ez geratzeko erabiltzen den tresna. Hiru besokoa edo triangelu-formakoa izaten da, eta tamaina desberdinetakoak daude, pieza bakoitzari ondoen egokitzen zaiona erabili ahal izateko.es atifle; trébedefr trépieden trivet

201tximinia (4)es chimeneafr cheminéeen stack

zeramika ijezteko makinaIk. zeramikarentzako prentsa

202zeramikarentzako prentsa (4)Sin. zeramika ijezteko makina (4)es laminadora; prensa para cerámicafr galetteuseen slab roller

203zurezko paleta (4)es paleta de maderafr ébauchoiren wooden modelling tool

36

Zeramika

204adobe (4)Sin. pezo (4)es adobefr brique crue; adobeen adobe

205adreilu (4)Paretak egiteko erabiltzen den paralelepipedo-formako buztin errezko pieza.es ladrillofr briqueen brick

206aho (4)Ontziek goiko aldean izaten duten irekidura, ontzia betetzeko eta, gehienetan, husteko balio duena.es bocafr lèvreen rim

207aire-burbuila (4)Sin. aire-poltsa (4)Buztina behar bezala ez oratzearen ondorioz piezak izan dezakeen airea, erreketan zeramika apur dezakeena.es burbuja de aire; bolsa de airefr bulle d’air; poche d’airen air bubble; air pocket

aire-poltsaIk. aire-burbuila

208akabera (4)es acabadofr finissage; finitionen finishing; finish

209akats (4)es defectofr défauten flaw

210anfora (4)Bi helduleku eta lepo luze eta estu bat dituen zeramikazko ontzi handia.es ánforafr amphoreen amphora

211arrail (4)Sin. pitzadura (4)Zeramika-piezak eta beiradurak izan dezaketen zartadura, akatsa dena.es agrietamiento; fisurafr fendillement; gerçureen crazing

212azal-harrotze (4)Sin. ezkatatze (4)Beiradura gorputz zeramikotik altxatzea, bereziki ertzetan eta muturretan.es descascarilladofr écaillageen shivering

213azpialde (4)Sin. oinarri (4)es base; fondofr fonden base

2. ZERAMIKA-OBJEKTUAK

37

Zeramika

214azuleju (4)es azulejofr carreauen tile

215baldosa (4)Zoladurarako erabiltzen den zeramikazko xafla.es baldosafr carreau de sol; carreau pour

pavementen floor tile

216bi errealdiko pieza (4)es pieza de bicocciónfr pièce de bicuissonen twice fired ware

217bizar (4)Zeramika-objektu baten ertzetan edo azalean nabarmentzen den soberako materia.es rebabafr bavureen flash

218bizkotxo (4)Beiradurarik gabeko buztin errea. Erreketa 650 ºC-tik gora eginez sortzen da; zenbat eta tenperatura baxuagoan erre, orduan eta porotsuagoa izango da pieza.es bizcocho; biscuitfr biscuiten biscuit ware; bisque ware

219bol (4)es bol; cuencofr bolen bowl

220bucchero (4)Etruskoek ekoizten zuten gorputz beltzeko zeramika distiratsua. Burdin oxido eduki handia duen buztin-mota bat erabiliz egiten zuten, erreketa erreduzitzailearen bidez.es bucchero; búcarofr buccheroen bucchero

buztin egosiIk. buztin erre

221buztin erre (4)Sin. buztin egosi (4)Buztina 650 ºC-tik gorako tenperaturetan errez sortutako zeramika.es barro cocido; arcilla cocidafr argile cuiteen fired clay

ehunduraIk. testura

222errealdi bakarreko pieza (4)Pasta eta beiradura prozesu bakarrean eta batera errez egindako pieza.es pieza de monococciónfr pièce de monocuissonen once fired ware

223erretilu (4)es bandejafr plateauen tray

224ertz (4)Ontzi baten goiko muturra.es bordefr borden rim

38

Zeramika

225eskuleku (4)es manijafr poignéeen handle

eskultura zeramikoIk. zeramika-eskultura

226estalki (4)es tapa; tapaderafr couvercleen lid

ezkatatzeIk. azal-harrotze

227ezpain (4)Ahoaren bukaera, hainbat forma izan ditzakeena (zuzena, zapala, borobila eta alakatua, besteak beste).es labiofr lèvreen lip

228giladun (4)Sin. karinatu (4)Oinarri biribil bat eta barnerantz makurtutako pareta batzuk elkartuz egindako ontziaren forma.es carenadofr carénéen carinate

229gres (4)Tenperatura altuko produktu zeramiko trinko, iragazgaitz eta gogorra.es gresfr grèsen stoneware

230helduleku (4)es asafr anseen handle

231histura (4)Zeramikazko pieza batean beiraduraren zati batzuk galduta daudenean gertatzen den akatsa.es desconchadofr écaillageen peeling

232hodi (4)Teontzi, kafeontzi eta abarretan likidoen jarioa bideratzen eta kontrolatzen duen tutua. Gehienetan, tornuan egiten da.es cañofr bicagnonen spout

233iragazgaizteko (iz.) (4)es impermeabilizantefr produit imperméabilisanten waterproofer

234iragazki (4)es coladorfr passoireen colander

izurtuIk. uhindu

235kaiman-azal (4)Portzelana-beiradurak izan dezakeen muturreko laztasuna, akatsa dena.es piel de caimánfr peau de caïmanen alligator hide

39

Zeramika

karinatuIk. giladun

236kolorebakar (4)Sin. monokromo (4)es monocromofr monochromeen monochrome

konkorduraIk. kopadura

237kopadura (4)Sin. konkordura (4)Buztinezko piezak izan dezakeen deformazioa; modelatze-, lehortze- edo erretze-prozesuetan sortutako tentsio diferentzialen ondorioz sor daiteke.es combadurafr gauchissementen warpage

238laranja-azal (4)Zimur txikiak edo uhinak dituen beiraduraren akatsa. Beiradura pistola bidez aplikatzen denean agertu ohi da.es piel de naranjafr peau d’orangeen orange peel

239lepo (4)es cuellofr colen neck

240loreontzi (4)es florerofr vaseen vase

241loza (4)Tenperatura ertaineko pasta zuri karedun eta porotsua.es lozafr faïenceen faience; earthenware

242mailatu (4)Sin. maspildura (4)es abolladurafr bosse; bosselureen bump; dent

243marradura (4)es rayadofr veiné; marbréen streaked

maspilduraIk. mailatu

mokoIk. mutur

monokromoIk. kolorebakar

244mosaiko (4)Zeramika-pieza txikiek osatutako dekorazio-lana. Piezak diseinu edo marrazki bat osatzeko moduan kokatzen dira gainazal baten gainean.es mosaicofr mosaïqueen mosaic

245mutur (4)Sin. moko (4)Likidoak isurtzeko balio duen ontzi baten ertzeko alderdia, moko-itxura izan ohi duena.es pico; pitorro; vertederafr becen spout

40

Zeramika

objektu zeramikoIk. zeramika-objektu

246oin (4)Pieza askok oinarrian izaten duten egitura, piezaren gorputza azpiko gainazaletik altxatzen duena.es piefr pieden foot

oinarriIk. azpialde

247oinazpiko (4)es peanafr socleen pedestal; stand

248ontzi (4)es vasijafr récipient; vaseen vessel

pezoIk. adobe

pieza zeramikoIk. zeramika-pieza

pitzaduraIk. arrail

249polikromo (izond.) (4)Bi kolorerekin edo gehiagorekin margotua.es polícromofr polychromeen polychromatic

250portzelana (4)Zeramika zuri eta zeharrargia, funtsean kaolinak, silizeak eta urgarri pixka batek osatutako pasta tenperatura altuan erreta lortzen dena.es porcelanafr porcelaineen porcelain

251profil (4)Arkeologian, zeramikazko pieza baten ebakiduraren marrazkia, pieza horren forma adierazteko egiten dena.es perfilfr profilen profile

252sabel (4)Pieza baten gorputzaren zati handi eta nabarmenena.es panza; vientre; galbofr panseen body; belly

253sorbalda (4)Tina baten gorputzaren goiko aldea, lepoaren edo ertzaren azpitik egon ohi dena. Pieza batean gehien ikusten den alderdia izaten da, eta bertan egoten da dekorazioaren zatirik handiena.es hombrofr épauleen shoulder

254teila (4)es tejafr tuileen roof tile

41

Zeramika

255teontzi (4)es teterafr théièreen teapot

256terra sigillata (4)Dekantazio bidez buztinaren partikula finenak bereiziz sortutako engobea. Zeramika-piezen azala apaintzeko erabiltzen da, eta argizari-itxurako akabera izaten du. Oso ezagunak dira erromatar zeramikan agertzen diren sigillatak: azal gorrixkak eta pixka bat distiratsuak.es terra sigillatafr terra sigillataen terra sigillata

257terrakota (4)Beiradurarik ez duen zeramika porotsuzko pieza, buztin gorrizkoa izan ohi dena. Hedaduraz, buztin gorri errearen koloreari ere horrela esaten zaio.es terracotafr terra cottaen terra cotta

258testura (4)Sin. ehundura (4)Pieza baten azala ikustean (ikusmenezko testura) edo ukitzean (ukimenezko testura) hautematen den egitura.es texturafr textureen texture

259uhindu (izond.) (4)Sin. izurtu (izond.) (4)1. Azal beiraztatu batek zati handi batean uhin uniformeak dituenean izaten duen itxura, akatsa dena. 2. Buztina torneatzean piezaren azalean sortutako zimurren ondorioz azalak har dezakeen itxura.es onduladofr onduléen rippled

260zeramika-eskultura (4)Sin. eskultura zeramiko (4)Eskulturagintzaren esparruko praktika, zeramikaren teknikak erabiliz egiten dena.es escultura cerámicafr sculpture céramiqueen ceramic sculpture

261zeramika-objektu (4)Sin. objektu zeramiko (4)Buztina beroaren bidez eraldatuz egindako objektua, bereziki erabilera konkretu baterako egiten dena.es objeto cerámicofr objet céramiqueen ceramic object

262zeramika-pieza (4)Sin. pieza zeramiko (4)Buztina beroaren bidez eraldatuz egindako pieza edo alea.es pieza cerámicafr pièce de poterieen ceramic piece

263zilindro (4)es cilindrofr cylindreen cylinder

42

Zeramika

264abizari (4)Sin. gezurrezko arrautza (4)Arrautza-itxurako zeramika-pieza, oiloei arrautza errunarazteko erabiltzen dena.es huevo de reclamo; huevo de

engañofr nicheten nest egg

265argimutil (4)Sin. zutargi (4)es candelerofr chandelieren candlestick

266azpil (4)Sin. erretilu (4)es fuentefr platen platter; serving dish

267azunbre (4)Pitxerren edukiera adierazteko erabiltzen den neurria. Azunbre bat bi litro dira.es azumbre

barrinoiIk. terreina

268bataiarri (4)Sin. ponte (4)es pila bautismalfr fonts baptismauxen baptismal font

2.1. Euskal zeramikagintzako ontziak

269bero-ontzi (4)Zeramika beiratuz egindako botila, aho eta lepo txikikoa, bertan ur beroa sartuz ohea epeltzeko erabiltzen zena.es botella calorífera; calorífero

270botoi-poto (4)Heldulekua botoi-itxurakoa duen potoa.es tarro de botones

271edontzi (4)Oiloei, usoei eta abarri ura jartzeko ontzia.es bebederofr abreuvoiren drinker

272eltze (4)Sin. lapiko (4)Ontzi biribil sakon samarra, globo-itxurako gorputzekoa, erabat aurrez aurre jarrita bi helduleku dituena.es ollafr pot; marmiteen pot; stew-pot

273eltze-motako su-ontzi (4)Sin. lapiko-motako su-ontzi (4)Barnean jarritako txingarren beroa irteten uzteko azal guztian zuloak dituen ontzia. Garai batean hankak berotzeko erabiltzen zen.es brasero de ollafr braseroen brazier

43

Zeramika

274eltzeitsu (4)Sin. itsulapiko (4)es huchafr tirelireen moneybox

275erabilera erlijiosoko ontzi (4)Erlijio-erritualetarako erabili izan den zeramika-pieza, edo erlijiosoek erabili izan dutena. Erabilera erlijiosoko ontziak dira, adibidez, argiontzia, kofradiako pitxerra, aguamanila, koilara-ontzia eta moja-platera.es recipiente de uso religioso

276eroanbide (4)Sin. hodi (4)es tubo de conducciónfr tube d’amenéeen penstock pipe

erretiluIk. azpil

277espeziategi (4)es especierofr boîte à épices; épicieren spice rack

278fraide-katilu (4)Katilua baino handiagoa den ontzi biribila.es tazón de fraile

279gatzontzi (4)es salerofr salièreen saltcellar

280gaztainak erretzeko ontzi (4)es castañerafr poêle à châtaignes; poêle à

marronsen chestnut stove; chestnut roaster

gezurrezko arrautzaIk. abizari

281gopor (4)Katilua baino ontzi zapal eta txikiagoa, kirtenik gabekoa eta zopak hartzeko erabiltzen dena.es escudillafr écuelleen bowl

282gozoki-ontzi (4)es bote para dulces; dulcero

283gurbil (4)es cántarafr broc

284gurbil txiki (4)Oin eta lepo estuko 6 litro inguruko ontzia, ardoa edo olioa gordetzeko erabiltzen zena.es cantarilla

285gurinontzi (4)es mantequero; orza

hodiIk. eroanbide

itsulapikoIk. eltzeitsu

286jardinera (4)es jardinerafr jardinièreen planter

44

Zeramika

287katilu (4)Goporra baino handiagoa eta fraide-katilua baino txikiagoa den ontzi biribila.es tazónfr gobeleten beaker

288kazola (4)Buztin errezko ontzi zabal eta borobila, sutan jartzeko eta janaria prestatzeko erabiltzen dena.es cazuelafr casserole; terrineen casserole

289kikara (4)es tazafr tasseen cup

290konketa (4)Diametro handiko eta sakonera txikiko zeramikazko ontzia, garai batean –pitxerrarekin batera– eskuak eta aurpegia gelan bertan garbitzeko erabiltzen zena.es jofaina

291kontserbatarako ontzi (4)Garai batean janaria kontserbatzeko erabiltzen zen buztin errezko ontzia.es recipiente para conserva

lapikoIk. eltze

lapiko-motako su-ontziIk. eltze-motako su-ontzi

292listu-ontzi (4)es escupiderafr crachoiren spittoon

293loreontzi (4)es maceta; tiestofr pot à plantesen flower pot

294lusuil (4)es cántarofr crucheen pitcher

295neurri (4)Sin. neurtzeko ontzi (4)Garai batean likidoen edo aleen bolumena neurtzeko erabiltzen ziren buztin errezko ontzietako bakoitza.es medida; recipiente para medirfr mesureen measure

neurtzeko ontziIk. neurri

296oliontzi (4)es alcuza; aceiterafr burette à huileen oiler; oil feeder

297oliotarako upel (4)es barril para aceite

45

Zeramika

298pegar (4)Ontzi handia, sabel zabala, aho bat eta, erabat aurrez aurre, helduleku goratu bat eta hodi bat dituena. Euskal Herriko zeramika-pieza bereizgarrienetako bat da.es pegarra; cántaro pirenaicofr cruche pyrénéenneen Pyrenean pitcher

299pipa (4)es pipafr pipeen pipe; smoking pipe

300pitxer (4)Likidoak edukitzeko erabiltzen den zeramika-pieza esmaltatua. Pitxerrek helduleku bakarra izan ohi dute.es jarra; jarrofr picheten jar

301pixontzi (4)es orinalfr vase de nuiten bed pan; chamber pot

302plater (4)es platofr assietteen plate

303plater txiki (4)es platillofr soucoupeen saucer

ponteIk. bataiarri

potizIk. txongil

304poto (4)es tarrofr bocal; poten jar; pot

305tartera (4)Haragia erretzeko erabiltzen den ontzi biribil edo luzanga, altuera txikia eta heldulekutxo batzuk dituena. Beiradura izan dezake edo ez.es tarterafr tourtièreen baking pan

306terreina (4)Sin. barrinoi (4)Txerri-hiltzeetarako ontzia, pareta lodikoa eta kono-enbor formakoa, aho oso zabala eta azpialde laua duena. Ontzi horiek bi, hiru edo lau helduleku izan ditzakete, tamainaren arabera, eta barneko aldea esmaltatua izaten dute. Hankak, arropa edo baxera garbitzeko ere erabiltzen ziren garai batean.es barreñón; lebrillo; terrizo;

mondonguera

307tina (4)Sin. treska (4)Ura, ardoa, olioa eta antzeko likidoak kontserbatzeko ontzi handia, azal leunekoa eta beiradurarik gabea. Ildaska, kordoi edo hatz-marka bidezko dekorazioa izan ohi du.es tinaja

308tintontzi (4)es tinterofr encrieren inkwell

treskaIk. tina

46

Zeramika

309txokolate-ontzi (4)es chocolatera

310txongil (4)Sin. potiz (4)es botijofr crucheen jug

311zopaontzi (4)es soperafr soupièreen soup tureen

zutargiIk. argimutil

eUskarazko aUrkiBiDea

48

Zeramika

Aabizari, 264adobe, 204adreilu, 205aerografia, 121aho, 206aire-burbuila, 207aire-poltsa, 207akabera, 208akats, 209alkalino, 7almaiz, 163alumina, 8anfora, 210apal, 183aplikazio, 122arabesko, 123arbastagailu, 164arbastatu, 73argimutil, 265argizarizko erreserba, 9arrabol, 165arrail, 211arraspa, 166atmosfera erreduzitzaile, 74atmosfera neutro, 75atmosfera oxidatzaile, 76azal-harrotze, 212azido, 10azpialde, 213azpil, 266aztarna, 11azuleju, 214azunbre, 267

Bbahe, 167bainu, 124

baldosa, 215barbotina, 19barbotina bidezko dekorazio, 125barrinoi, 306bataiarri, 268behe-erliebe, 126beira, 12beira-estaldura, 77beiradura, 13beiradura gordin, 14beiradura opakuaren gaineko

dekorazio, 127beiratze, 78beiratze-kabina, 128beiratze-pistola, 129beiratze-tarte, 79belaki, 168bentonita, 15berdindu, 80berniz, 16bero-ontzi, 269bi errealdiko pieza, 216birabarki, 169bizar, 217bizkotxo, 218bol, 219bola-errota, 170bolazko errota, 170borax, 17botoi-poto, 270bucchero, 220buztin, 18buztin egosi, 221buztin erre, 221buztin-hobi, 81buztin-lohi, 19buztina heltze, 82buztinaren egoera, 20buztingintza, 1buztinki, 21buztinlari, 2buztinola, 3buztinzuri, 47

49

Zeramika

Ddeformazio, 83dekantazio, 84dekantazio-putzu, 171dekorazio ebakidun, 130dekorazio eszisiodun, 131dekorazio ildaskatu, 132dekorazio inprimatu, 133dekorazio leundu, 134dekorazio margotu, 135dekorazio taillatu, 136dentsimetro, 172desmalutatzaile, 22desmoldetzaile, 23dilatazio termikoaren koefiziente, 24dolomita, 25

Eedontzi, 271ehundura, 258eltze, 272eltze-motako su-ontzi, 273eltzegile, 2eltzegintza, 1eltzegintza-lantegi, 3eltzeitsu, 274eltzetegi, 3engalba, 26engalba-dekorazio, 137engobe, 26engobe-dekorazio, 137erabilera erlijiosoko ontzi, 275eroanbide, 276errasketa, 166errauts, 27erre ondoko, 85erre osteko, 85errealdi bakarreko pieza, 222

erregailu, 173erregogor, 28erreketa, 86erreketa-kurba, 87erreketa-mota, 88erreketa-tenperatura, 89erreondo, 90erreoste, 90erreserba-metodo, 138erresistentzia, 29erretilu, 223, 266errezeta, 30erruletatu, 139errutilo, 31ertz, 224esgrafiatu, 140eskaiola, 32eskuleku, 225eskultura zeramiko, 260esmaltatze-kabina, 128esmaltatze-pistola, 129esmalte, 13esmalte gordin, 14espatula, 174espeziategi, 277esponja, 168estaldura, 91estaldura azpiko dekorazio, 141estaldura gaineko dekorazio, 142estalki, 226estrusio-makina, 175ezkatatze, 212ezpain, 227ezpurutasun, 33

Ffeldespato, 34fluor-espato, 35fluorita, 35formula, 92

50

Zeramika

fraide-katilu, 278fritakin, 36fusio-puntu, 93

Ggalena, 37gatz, 38gatzontzi, 279gaztainak erretzeko ontzi, 280gehigarri, 39gezurrezko arrautza, 264giladun, 228goma arabigo, 40gopor, 281gozoki-ontzi, 282gres, 229gresifikazio, 78gurbil, 283gurbil txiki, 284gurinontzi, 285

Hhari idorraren bidezko dekorazio, 143hartxintxar bidezko dekorazio, 144hatz-dekorazio, 145helduleku, 230heltze, 94hirugarren errealdiko kolore, 41histura, 231hodi, 232, 276hortz, 176

Iilargi-erdi, 177inkrustazio, 146iragazgaizteko, 233iragazki, 234irazkitze, 95isla metaliko, 147itsulapiko, 274izurtu, 259

Jjalkitze, 96jardinera, 286jaspekara, 148

Kkaiman-azal, 235kalkomania, 149kaltzinatu, 101kaolin, 42karamuko, 178karbonato, 43karbonazio, 150karbono monoxido, 97kare-pikor, 98kargatze, 99kargatzeko ataka, 100karinatu, 228karrakatu, 105katilu, 287katilu-erdi, 179kazola, 288ke bidezko dekorazio, 151

51

Zeramika

kikara, 289kiskali, 101koipegabetzaile, 44kolemanita, 45koloragarri, 46kolorebakar, 236konketa, 290konkordura, 237kono pirometriko, 180konpas, 181konponketa-teknika, 102kontrakzio, 118kontserbatarako ontzi, 291kopadura, 237krakeladura, 152kreta, 47krispi, 200kristal, 48kuartzo, 49

Llabe, 182labeko apal, 183lapiko, 272lapiko-motako su-ontzi, 273laranja-azal, 238larru-trinkotasun, 103lehengai, 50lepo, 239leundu, 104limatu, 105listu-ontzi, 292litargirio, 51litio, 52loreontzi, 240, 293loza, 241lumaz margotze, 153lustre, 154lusuil, 294

Mmahai birakari, 184mailatu, 242malutatzaile, 53marradura, 243maspildura, 242material zeramiko, 54matoi, 185matxardak, 186mika, 55minio, 56mishima, 146modelatze, 106mokil, 107moko, 245molde, 187moldekatze, 108monokromo, 236mosaiko, 244motrailu, 163mozteko alanbre, 188mufla, 189mullita, 57mutur, 245

Nneriage, 155nerikomi, 155neurri, 295neurtzeko ontzi, 295

Oobjektu zeramiko, 261

52

Zeramika

oin, 246oinarri, 213oinazpiko, 247oliontzi, 296oliotarako upel, 297ontzi, 248opakutzaile, 58oratu, 109oratzeko ohol, 190orbantze, 156orrazte, 157osagai, 59oxido koloragarri, 60

Ppadilla, 191parrila, 192pasta, 61pasta egiptoar, 62pegar, 298pezo, 204pieza berde, 110pieza gordin, 110pieza modelatu, 111pieza zeramiko, 262pigmentu, 63pikardatu, 158pintzak, 186pintzel, 193pipa, 299pirometro, 194pisu espezifiko, 64pitxer, 300pitzadura, 211pixontzi, 301plastikotasun, 112plater, 302plater txiki, 303polikromo, 249ponte, 268

poro, 65porositate, 113portzelana, 250potasa, 66potiz, 310poto, 304presio bidez estanpatze, 159profil, 195, 251puntzoi-tresna, 196

Rraku, 114

Ssabel, 252Seger kono, 180Seger-en formula, 115serigrafia, 160silize, 67soda, 68sorbalda, 253

Ttartera, 305teila, 254teontzi, 255termopare, 197terra sigillata, 256terraila, 116terrakota, 257terreina, 306

53

Zeramika

testura, 258tina, 307tintontzi, 308tiradera, 198torneaketa, 117tornu, 199trebera, 200treska, 307txamota, 69txantiloiz pintatze, 161tximinia, 201txokolate-ontzi, 309txongil, 310

Uuhindu, 259urgarri, 70urragarri, 71urratzaile, 71urreztatu, 162uzkurtze, 118

Xxurgapen, 119

Zzentratze, 120zeramika, 4, 5zeramika ijezteko makina, 202zeramika-eskultura, 260zeramika-objektu, 261zeramika-pieza, 262zeramika-zuntz, 72zeramikagile, 6zeramikagintza, 5zeramikarentzako prentsa, 202zeramikari, 6zilindro, 263zopaontzi, 311zuntz zeramiko, 72zurezko paleta, 203zutargi, 265

gaztelaNiazko aUrkiBiDea

56

Zeramika

Aabolladura, 242abrasivo, 71absorción, 119acabado, 208aceitera, 296ácido, 10aditivo, 39adobe, 204aerografía, 121agrietamiento, 211aguja punzón, 196ahumado, 151alambre cortador, 188alambre para cortar, 188alcalino, 7alcuza, 296alfar, 3alfarería, 1alfarero, 2alisar, 80alúmina, 8amasar, 109ánfora, 210aplicación, 122arabesco, 123arcilla, 18arcilla cocida, 221arcilla de China, 42asa, 230atifle, 200atmósfera neutra, 75atmósfera oxidante, 76atmósfera reductora, 74azulejo, 214azumbre, 267

Bbadana, 178bajorrelieve, 126baldosa, 215balsa de decantación, 171bandeja, 223baño, 124barbotina, 19barniz, 16barreñón, 306barril para aceite, 297barro cocido, 221base, 213bebedero, 271bentonita, 15berbiquí, 169biscuit, 218bizcocho, 218boca, 206boca de carga, 100bodoque, 185bol, 219bolsa de aire, 207bórax, 17borde, 224bote para dulces, 282botella calorífera, 269botijo, 310brasero de olla, 273brocha, 193búcaro, 220bucchero, 220burbuja de aire, 207

Ccabina de esmaltado, 128calcinar, 101calcomanía, 149

57

Zeramika

caliche, 98calorífero, 269candelero, 265caño, 232cántara, 283cantarilla, 284cántaro, 294cántaro pirenaico, 298caolín, 42carbonación, 150carbonato, 43carenado, 228casco, 179castañera, 280cazuela, 288cedazo, 167ceniza, 27centrado, 120cera de repeler, 9cerámica, 4, 5ceramista, 6chamota, 69chimenea, 201china clay, 42chocolatera, 309cilindro, 263cocción, 86coeficiente de dilatación térmica, 24colador, 234colemanita, 45color de tercer fuego, 41colorante, 46combadura, 237compás, 181componente, 59cono pirométrico, 180cono Seger, 180consistencia de cuero, 103contracción, 118craquelado, 152creta, 47cristal, 48cuarteado, 152cuarzo, 49cubierta, 91

cubierta vítrea, 77cuchilla, 176cuello, 239cuenco, 219curva de cocción, 87

Ddecantación, 84decoración al humo, 151decoración bajo cubierta, 141decoración bajo-barniz, 141decoración bruñida, 134decoración con barbotina, 125decoración con cuerda seca, 143decoración con digitaciones, 145decoración con engobe, 137decoración enchinada, 144decoración estriada, 132decoración excisa, 131decoración impresa, 133decoración incisa, 130decoración pintada, 135decoración sobre cubierta, 142decoración sobre vidriado opaco, 127decoración tallada, 136defecto, 209defloculante, 22deformación, 83densímetro, 172desbastador, 164desbastar, 73descascarillado, 212desconchado, 231desengrasante, 44desfloculante, 22desgrasante, 44desmoldeante, 23dolomita, 25dorar, 162dulcero, 282

58

Zeramika

dureza de cuero, 103dureza de la piel, 103

Eengobe, 26escaveta, 198escayola, 32escudilla, 281escultura cerámica, 260escupidera, 292esgrafiado, 140espato de flúor, 35espato flúor, 35espátula, 174especiero, 277esponja, 168estado de la arcilla, 20estampado a presión, 159estarcido, 161estiba, 99esturgadera, 164esturgar, 73extrusora, 175

Ffeldespato, 34fibra cerámica, 72fisura, 211floculante, 53florero, 240fluorina, 35fluorita, 35fondo, 213fórmula, 92fórmula de Seger, 115frita, 36

fuente, 266fundente, 70

Ggalbo, 252galena, 37galletera, 175goma arábiga, 40gres, 229gresificación, 78

Hherramienta de aguja, 196hombro, 253horno, 182hucha, 274huevo de engaño, 264huevo de reclamo, 264

Iimpermeabilizante, 233impureza, 33incrustación, 146intervalo de vitrificación, 79

Jjardinera, 286jarra, 300

59

Zeramika

jarro, 300jaspeado, 148jofaina, 290

Llabio, 227ladrillo, 205laminadora, 202lebrillo, 306limar, 105limo, 19limoja, 19litargirio, 51litio, 52loza, 241lustre, 154

Mmaceta, 293maduración, 94maduración de la arcilla, 82manchado, 156manija, 225mantequero, 285materia prima, 50material cerámico, 54media luna, 177medida, 295merma, 118mesa giratoria, 184método de reservas, 138mica, 55minio, 56mishima, 146modelado, 106molde, 187

moldeado, 108moldeo, 108molino de bolas, 170mondonguera, 306monocromo, 236monóxido de carbono, 97mortero, 163mosaico, 244moteado, 158mufla, 189mullita, 57

Nneriage, 155nerikomi, 155

Oobjeto cerámico, 261objeto de arcilla, 21obra en verde, 110olla, 272ollería, 3ondulado, 259opacificante, 58orinal, 301orza, 285óxido colorante, 60

Ppadilla, 191paleta de madera, 203

60

Zeramika

panza, 252parrilla, 192pasta, 61pasta egipcia, 62peana, 247pegarra, 298peinado, 157peineta, 178pella, 107perfil, 195, 251peso específico, 64pico, 245pie, 246piel de caimán, 235piel de naranja, 238pieza cerámica, 262pieza cruda, 110pieza de bicocción, 216pieza de monococción, 222pieza modelada, 111pieza verde, 110pigmento, 63pila bautismal, 268pincel, 193pinzas, 186pipa, 299pirómetro, 194pistola de esmaltado, 129pistola de esmalte, 129pitorro, 245plasticidad, 112platillo, 303plato, 302plumeado, 153polícromo, 249porcelana, 250poro, 65porosidad, 113postcocción, 85, 90potasa, 66prensa para cerámica, 202pulir, 104punto de fusión, 93

Qquemador, 173

Rrakú, 114rasqueta, 166rayado, 243rebaba, 217receta, 30recipiente de uso religioso, 275recipiente para conserva, 291recipiente para medir, 295reflejo metálico, 147refractario, 28reserva de cera, 9reservas, 138resistencia, 29retorneador, 164retornear, 73rodillo, 165ruleteado, 139rutilo, 31

Ssal, 38salero, 279sedimentación, 96serigrafía, 160sílice, 67sopera, 311sosa, 68

61

Zeramika

Ttabla de amasar, 190taca, 183tamiz, 167tapa, 226tapadera, 226tarro, 304tarro de botones, 270tartera, 305taza, 289tazón, 287tazón de fraile, 278técnica de reparación, 102teja, 254temperatura de cocción, 89termopar, 197terra sigillata, 256terracota, 257terraja, 116terrero, 81terrizo, 306tetera, 255textura, 258tiesto, 293tinaja, 307tintero, 308tipo de cocción, 88tiradera, 198torneado, 117torneta, 184torno, 199

traza, 11trébede, 200tubo de conducción, 276

Uurdido, 95

Vvasija, 248vertedera, 245vidriado, 13vidriado crudo, 14vidrio, 12vientre, 252vitrificación, 78

Yyacimiento de arcilla, 81

FraNtsesezko aUrkiBiDea

64

Zeramika

Aabrasif, 71abreuvoir, 271absorption, 119acide, 10additif, 39adobe, 204aiguille, 196alcalin, 7alumine, 8amphore, 210anse, 230application, 122arabesque, 123aréomètre, 172argile, 18argile cuite, 221artiste-potier, 6assiette, 302atelier de potier, 3atmosphère neutre, 75atmosphère oxydante, 76atmosphère réductrice, 74

Bbain, 124balle, 107barbotine, 19basane, 178bas-relief, 126bassin de décantation, 171bavure, 217bec, 245bentonite, 15bicagnon, 232biscuit, 218bocal, 304boîte à épices, 277bol, 219borax, 17

bord, 224bosse, 242bosselure, 242bouche d’enfournement, 100boudineuse, 175brasero, 273brique, 205brique crue, 204broc, 283broyeur à galets, 170brûleur, 173bucchero, 220bulle d’air, 207burette à huile, 296

Ccabine d’émaillage, 128calciner, 101calibre, 116carbonatation, 150carbonate, 43caréné, 228carreau, 214carreau de sol, 215carreau pour pavement, 215casserole, 288cendre, 27centrage, 120céramique, 4, 5chamotte, 69chandelier, 265cheminée, 201coefficient de dilatation thermique, 24col, 239colémanite, 45colorant, 46compas, 181composant, 59cône de Seger, 180cône pyrométrique, 180consistance du cuir, 103contraction, 118

65

Zeramika

couleur troisième feu, 41couple thermoélectrique, 197courbe de cuisson, 87couvercle, 226couverte, 91couverte vitreuse, 77crachoir, 292craie, 47craquelage, 152craquelure, 152cristal, 48cruche, 294, 310cruche pyrénéenne, 298cuisson, 86cylindre, 263

Ddalle de pétrissage, 190décalcomanie, 149décalque, 149décor à la barbotine, 125décor à la corde sèche, 143décor à l’engobe, 137décor au stencil, 160décor de cailloux, 144décor doigté, 145décor excisé, 131décor imprimé, 133décor incisé, 130décor peint, 135décor peint sur glaçure opaque, 127décor strié, 132décor sur couverte, 142décor taillé, 136décoration brunie, 134décoration polie, 134décoration sous-émail, 141décoration sous-glaçure, 141décorer au vaporisateur, 121décorer par impression, 159défaut, 209déflocculant, 22

déformation, 83dégraissant, 44démoulant, 23densimètre, 172dolomie, 25dolomite, 25dorer, 162dureté du cuir, 103

Eébauchoir, 203écaillage, 212, 231écuelle, 281élutriation, 84émail, 13encrier, 308enfumage, 151engobe, 26épaule, 253épicier, 277éponge, 168estèque, 177, 198estive, 99état de l’argile, 20extrudeuse, 175

Ffaçonnage, 108faïence, 241feldspath, 34fendillement, 211fibre céramique, 72fil à couper, 188finissage, 208finition, 208flocculant, 53fluorine, 35fluorite, 35

66

Zeramika

flux, 70fond, 213fondant, 70fonts baptismaux, 268formule, 92formule de Seger, 115four, 182fritte, 36

Ggalène, 37galetteuse, 202gauchissement, 237gerçure, 211gisement d’argile, 81glaçure, 13glaçure crue, 14gobelet, 287gomme arabique, 40grain de chaux, 98grès, 229grésage, 78grille, 192

Iimpression à l’écran de soie, 160impression par roulement, 139impureté, 33incrustation, 146

Jjardinière, 286jaspé, 148

Kkaolin, 42

Llame, 176lèvre, 206, 227limer, 105lisser, 80litharge, 51lithium, 52lustre, 147, 154

Mmarbré, 243marmite, 272matériel céramique, 54matière première, 50maturation, 94maturation de l’argile, 82mesure, 295mica, 55minium, 56mishima, 146modelage, 106monochrome, 236monoxyde de carbone, 97montre fusible, 180montre pyroscopique, 180mortier, 163mosaïque, 244moucheté, 158moufle, 189moule, 187moulin à boulets, 170mullite, 57

67

Zeramika

Nneriage, 155nerikomi, 155nichet, 264

Oobjet céramique, 261objet d´argile, 21ondulé, 259opacifiant, 58ourdissage, 95oxyde colorant, 60

Ppalier de vitrification, 79panse, 252passoire, 234pâte, 61pâte égyptienne, 62peau de caïman, 235peau d’orange, 238peignage, 157peindre à la plume, 153peinture en réserve, 138petit racleur, 166pétrir, 109pichet, 300pièce crue, 110pièce de bicuisson, 216pièce de monocuisson, 222pièce de poterie, 262pièce moulée, 111pied, 246pigment, 63pinceau, 193

pinces, 186pipe, 299pistolet d’émaillage, 129plasticité, 112plat, 266plateau, 223plâtre, 32poche d’air, 207poêle à châtaignes, 280poêle à marrons, 280poids spécifique, 64poignée, 225point de fusion, 93polir, 104polychrome, 249poncif, 161porcelaine, 250pore, 65porosité, 113post-cuisson, 85, 90pot, 272, 304pot à plantes, 293potasse, 66poterie, 1potier, 2produit cru, 110produit imperméabilisant, 233profil, 195, 251pyromètre, 194

Qquartz, 49

Rracleur, 174raku, 114recette, 30

68

Zeramika

récipient, 248reflet métallique, 147réfractaire, 28réserve à la cire, 9résistance, 29retrait, 118rouleau, 165roulotté, 139rutile, 31

Ssalière, 279sculpture céramique, 260sédimentation, 96sel, 38sérigraphie, 160sgraffite, 140sgraffito, 140silice, 67socle, 247soucoupe, 303soude, 68soupière, 311spath fluor, 35

Ttable tournante, 184tacher, 156tacheté, 148tamis, 167tasse, 289technique de réparation, 102température de cuisson, 89

terra cotta, 257terra sigillata, 256terrine, 288texture, 258théière, 255thermocouple, 197tirelire, 274tour, 199tour de potier, 199tournage, 117tournasser, 73tournassin, 164tourtière, 305trace, 11traîneau, 116trépied, 200tressaillement, 152tube d’amenée, 276tuile, 254type de cuisson, 88

Uusine de poterie, 3

Vvase, 240, 248vase de nuit, 301veiné, 148, 243vernis, 16verre, 12vilebrequin, 169vitrification, 78

iNgelesezko aUrkiBiDea

70

Zeramika

Aabrasive, 71absorption, 119acid, 10additive, 39adobe, 204aerography, 121air bubble, 207air pocket, 207alkaline, 7alligator hide, 235alumina, 8amphora, 210application, 122arabesque, 123ash, 27

Bbaking pan, 305ball, 107ball mill, 170baptismal font, 268barbotine decoration, 125base, 213bas-relief, 126beaker, 287bed pan, 301belly, 252bentonite, 15biscuit ware, 218bisque ware, 218bit brace, 169blade, 176body, 252borax, 17bowl, 219, 281brazier, 273brick, 205

bucchero, 220bump, 242burner, 173burnished decoration, 134

Ccalcine, 101calcined clay, 69calipers, 181candlestick, 265carbon monoxide, 97carbonate, 43carbonation, 150carinate, 228carved decoration, 136casserole, 288centering, 120ceramic fibre, 72ceramic litho, 149ceramic material, 54ceramic object, 261ceramic piece, 262ceramic sculpture, 260ceramics, 4, 5ceramist, 6chalk, 47chamber pot, 301chestnut roaster, 280chestnut stove, 280china clay, 42clay, 18clay bed, 81clay body, 61clay deposit, 81clay object, 21coefficient of thermal expansion, 24colander, 234colemanite, 45colorant, 46colorant oxide, 60

71

Zeramika

combing, 157component, 59cone, 180contraction, 118crackle, 152craquelure, 152crazing, 152, 211crystal, 48cup, 289cut-off wire, 188cylinder, 263

Ddappled, 158decal, 149decoration painted over opaque glaze,

127deflocculant, 22deformation, 83densimeter, 172dent, 242dipping, 124doghouse, 100dolomite, 25drinker, 271drum ball-mill, 170dry cord, 143

Eearthenware, 241Egyptian paste, 62elutriation, 84engobe, 26engobe decoration, 137excised decoration, 131extruder, 175

Ffaience, 241feathering, 153feldspar, 34file, 105finger-tip decoration, 145finish, 208finishing, 208fired clay, 221fire-proof, 28fire-resistant, 28fire-resisting, 28firing, 86firing curve, 87firing temperature, 89firing type, 88flash, 217flashing, 156flaw, 209flocculant, 53floor tile, 215flower pot, 293fluorite, 35fluorspar, 35flux, 70foot, 246formula, 92frit, 36

Ggalena, 37gild, 162glass, 12glaze, 13glaze spray cabin, 128glaze spray gun, 129glazing, 13grate, 192

72

Zeramika

green ware, 110grog, 69gum arabic, 40

Hhandle, 225, 230hydrometer, 172

Iimpurity, 33incised decoration, 130inkwell, 308inlay, 146

Jjar, 300, 304jug, 310

Kkiln, 182knead, 109

Lleather-hard, 103lid, 226

lime, 98lip, 227litharge, 51lithium, 52low relief, 126luster, 154lustre, 147, 154

Mmaking, 108maturing, 94maturing of clay, 82measure, 295melting point, 93mica, 55mishima, 146modelling, 106modelling board, 116moneybox, 274monochrome, 236mortar, 163mosaic, 244mottled, 158mould, 187mould-release agent, 23muffle, 189muffle kiln, 189mullite, 57

Nneck, 239negative painting, 138neriage, 155nerikomi, 155nest egg, 264neutral atmosphere, 75

73

Zeramika

Ooil feeder, 296oiler, 296once fired ware, 222on-glaze decoration, 142opacifier, 58opening material, 44orange peel, 238oxidating atmosphere, 76oxidizing atmosphere, 76

Ppaint brush, 193painted decoration, 135paste, 61pebbled decoration, 144pedestal, 247peeling, 231penstock pipe, 276pigment, 63pin tool, 196pipe, 299pitcher, 294planter, 286plaster, 32plasticity, 112plate, 302platter, 266polish, 104polished decoration, 134polychromatic, 249porcelain, 250pore, 65porosity, 113post-firing, 85post-firing, 90pot, 272, 304potash, 66

potter, 2potter’s rib, 177potter’s wheel, 199potter’s workshop, 3pottery, 1, 3, 4, 5pottery factory, 3pouring, 124print, 159printed decoration, 133profile, 195, 251Pyrenean pitcher, 298pyrometer, 194pyrometric cone, 180

Qquartz, 49

Rraku, 114raku ware, 114raw glaze, 14raw material, 50raw ware, 110recipe, 30red lead, 56reducing atmosphere, 74refractory, 28reparation technique, 102resist dyeing, 138resistance, 29rib, 198ribbed decoration, 132rim, 206, 224rippled, 259rolling pin, 165roof tile, 254

74

Zeramika

rouletting, 139rutile, 31

Ssalt, 38saltcellar, 279saucer, 303screen, 167sedimentation, 96Seger cone, 180Seger formula, 115serving dish, 266sgraffito, 140shaped product, 111shaping, 108sheepskin, 178shivering, 212shoulder, 253shrinkage, 118sieve, 167silica, 67silk-screen printing, 160slab roller, 202slip, 19, 109slip decoration, 125slurry tank, 171smoke-firing, 151smoking pipe, 299smooth, 80soda, 68soup tureen, 311specific weight, 64speckled, 148spice rack, 277spittoon, 292sponge, 168spout, 232, 245squeegee, 174stack, 201stand, 247

state of clay, 20stencil, 161stencilling, 161stew-pot, 272stoneware, 229streaked, 243striker, 166

Tteapot, 255terra cotta, 257terra sigillata, 256texture, 258thermal expansion coefficient, 24thermocouple, 197third fire colour, 41throwing, 117throwing rib, 198tile, 214tongs, 186track, 11tracking, 99transparent glaze, 91tray, 223trim, 73trimming tool, 164trivet, 200turn table, 184twice fired ware, 216

Uunderglaze decoration, 141

75

Zeramika

Vvarnish, 16vase, 240vessel, 248vitreous transparent glaze, 77vitrification, 78vitrification range, 79void, 65

Wwarpage, 237warping, 95waterproofer, 233wax resist, 9wedging board, 190wheel, 199wooden modelling tool, 203

erreFereNtzia BiBliograFikoak

79

Zeramika

Archaeology Wordsmith [linean]. <http://www.archaeologywordsmith.com> [Kontsulta: 2012-11-16]

COOPER, Emanuel. Historia de la cerámica. Barcelona: Grupo Editorial CEAC, 1987.

ESTRADA, Meli. Glosario y diccionario inglés/español sobre la cerámica [li-nean]. Mijas-Malaga: Meli Estrada, cop. 2001-2011. <http://www.me-liestrada.com/Glosario.htm> [Kontsulta: 2012-07-13]

Euceramics [linean]. <http://www.eu-ceramics.eu/> [Kontsulta: 2012-09-04]

FOURNIER, Robert. Diccionario ilustrado de Alfarería Práctica. Barcelona: Ediciones Omega, S.A., 1981.

GUILLEM MONZONIS, C.; GUILLEM VILLAR, M. C. Diccionario cerámico científico-práctico: español-inglés-alemán-francés. Valencia: Sociedad Española. de Cerámica y vidrio, 1987.

GIPUZKOAKO FORU DIPUTAZIOA. KULTURA DEPAR TAMEN TUA. Buztingintza tradizionalaren erakusketa. Mutriku - Donostia - Arrasate - Tolosa 1987-1988 = Exposición de alfarería tradicional. Mutriku - Donostia - Arrasate - Tolosa 1987-1988. Donostia: Gipuzkoako Diputazioa, 1987.

IBABE, Enrike. Cerámica popular vasca. Bilbao: Fundación Bilbao Bizkaia Kutxa, 1995.

MCN arte [linean]. <http://www.mcnarte.com/app-arte/do/show?key= ceramica> [Kontsulta: 2012-11-20]

MUSSI, Susan. Diccionario de cerámica [linean]. <http://ceramicdictionary.com/es/> [Kontsulta: 2012-09-04]

SOLAUN BUSTINZA, J.L.; LUMA Hizkuntza Zerbitzuak [itz.]. Erdi Aroko zeramika Euskal Herrian (VIII.-XIII. mendeak) = La cerámica me-dieval en el País Vasco (siglos VIII-XIII). Gasteiz: EJ Argitalpen Zerbitzu Nagusia; EHU Argitalpen Zerbitzua, 2005

Refdoc.fr La réference en fourniture de documents scientifiques [linean]. <http://cat.inist.fr> [Kontsulta: 2012-06-01]

ROMERO, Alfonso; CABASA, Santi. La tinajería tradicional en la cerámica española. Barcelona: Grupo Editorial CEAC, 1999.

TERMIUM PLUS [linean]. <http://www.termiumplus.com> [Kontsulta: 2012-06-01]

WILT, Robert; DUNCAN, Ronald. Multilingual dictionary of pottery words [linean]. [S.l.]: 1998-2000. <http://www.dinoclay.com/> [Kontsulta: 2012-07-13]