View full document for teachers

Euskararen belaunaldiz belaunaldikotransmisioa indartzeko modulua

UMEEN JOLASAKETA KANTAK

IRAKASLEAREN LIBURUSKA

EGILEAK:

Proiektuaren arduraduna: Xabier Elortza (HABEko Programa Berezien arduraduna)

Didaktikaria: Alex Mungia (HABEko teknikaria)

Diseinua eta maketazioa: Olaia Ubeda

Sabin Arzelus (HABEko teknikaria)

Mertxe Salegi (HABEko idazkaria)

Gure esker ona, neurri batean edo bestean, modulu hau egiten lagundu diguten guztiei:

l Imanol Urbieta musikari eta pedagogoari eta Xirula Mirula taldeari.

l Hizkuntza Politikarako Sailordetzako teknikariei.

l HABEko lankideei.

Solasean eta Jolasean izeneko material hau HABEk Eusko Jaurlaritzaren Jarraipen-programaren baitan sortutakoa da. Programa horrek erabilera handiagoa eta hobea indartzeko neurriak hartzea dueginbide, lehentasuna emanez ahozko erabilerari eta belaunaldi gazteenekin harreman hurbilagoandauden belaunaldi heldu eta euskaldunei. Eginbide horretan hiru lan-ardatz jorratzea du helburu:herritarren sentsibilizazioa, belaunaldi gazteenen eskolaz kanpoko erabilera areagotzea eta, helduenhizkuntz gaitasuna hobetuz, beroien erabilera handiagotzea.

HABEren berariazko jardun-esparrua hizkuntz trebakuntza izaki, esku artean dituzun ikas-moduluhauek sortzea deliberatu genuen. Material hau euskaldun helduei zuzendutakoa da, eta belaunaldi gazteenekin euskara erabiltzeko jardun-gaiak ditu abiapuntu. Gai horiek landuz, hizkuntz gaitasunabera ere landu nahi da, eta, orobat, helduek haur eta gaztetxoekin dituzten harremanetan euskaragehiago eta hobea erabiltzea.

Material hau sortzerakoan, beraz, lehentasuna ahozkotasunari eman nahi izan diogu, nahiz eta gaienlanketan, gutxi-asko, trebetasun guztiak erabiltzen diren.

Erabiltzaileen eskuetan dago, beraz, material hori erabiltzea eta egokitzen joatea, eta, noski, hobe-kuntza-proposamenak egitea, HABEk horiek guztiak kontuan har ditzan. Euskararen belaunaldizbelaunaldiko transmisioa indartzen joateko beste modulu batzuk sortzen lagunduko ahal du!

Jokin Azkue ArrastoaHABEren zuzendari nagusia

33I R A K A S L E A R E N L I B U R U S K A I R A K A S L E A R E N L I B U R U S K A

S A R R E R A

1 . - H e l b u r u n a g u s i a k2 . - B a n a k o e n e d u k i a3 . - M e t o d o l o g i a

3 . 1 . B a n a k o a k g a u z a t z e k o i r a d o k i z u n a k3 . 2 . K o n t u a n h a r t z e k o b e s t e i r i z p i d e b a t z u k

4 . - B i b l i o g r a f i a

B A N A K O A K

A . B A N A K O A : B a t e t i k b e s t e r a e t a h i z k e t a n h a s i

1 . - B i z i t z e r i k b a i m u s i k a r i k e t a j o l a s i k g a b e ?2 . - J o l a s a r e n e t a k a n t u a r e n g a r r a n t z i a3 . - U m e t x i k i a i k a s t e k o i r r i k i t a n d a g o4 . - U m e t x o a r e k i n j o l a s e a n e u s k a r a z5 . - A z k e n x e d e a6 . - A u t o e b a l u a z i o a

B . - B A N A K O A : D e n d a n e t a h a r r a p a k e t a n

1 . - U m e a r e k i n h i z k e t a n2 . - B a i n a , n o l a ?3 . - H a r r a p a k e t a n4 . - E u s k a r a z o r r o z t e n 5 . - Z e r e g i n g o d u g u u m e e n t z a k o e g u n e a n ?6 . - A u t o e b a l u a z i o a

C . - B A N A K O A : H a u r - k a n t a k

1 . - L o a - l o a t x u n - t x u r r u n b e r d e . . .2 . - E g u n g o m u s i k a3 . - G u r a s o a k , h a u r r a k e t a m u s i k a4 . - E u s k a r a z o r r o z t e n5 . - K a t a l o g o a o s a t z e n6 . - A u t o e b a l u a z i o a

E R A N S K I N A K

1 . - E u s k a r a z k o p r o d u k t u b a t z u e n a u r k i b i d e a

1 .

2 .

3 .

aurkibidea

5. or.5. or.6. or.7. or.

10. or.12. or.

14. or.

17. or.22. or.25. or.27. or.29. or.30. or.

31. or.

33. or. 38. or.40. or. 48. or.52. or.53. or.

54. or.

58. or.63. or.65. or.67. or.68. or.71. or.

72. or.

44 I R A K A S L E A R E N L I B U R U S K A I R A K A S L E A R E N L I B U R U S K A

Orrialde hauetan, euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa indartzen laguntzekoikasmodulu bat bildu dugu. Gaia mugatu beharrak ekarri gaitu jarraian doazkizuen banakoedo unitateak proposatzera, nahiz eta badakigun hamaika alderdi gehiago ere landaitezkeela.

Ekarpen batzuk egin nahi izan ditugu, helduen eta umeen arteko jolas-kantuetan eragiteko;belaunaldiz belaunaldiko euskararen transmisioa sendotzeko xedearekin. Horretarako, gureustez garrantzizkoak diren hainbat esparru eta jarduera zehazten ahalegindu gara.

Bestalde, bi ohar egingo ditugu. Alde batetik, haurraren garapenean agertzen diren hiru etapanagusiak zehaztean adituak bat datozen arren —lehenbizikoa, jolas funtzionalaren aroa;bigarrena, jolas sinbolikoarena; eta, hirugarrena, jolas arautuarena—, ez dira ados jartzenurteak mugatzean, ezta etapa bakoitzaren ezaugarriak zehaztean ere. Bestetik, joko etajolasei buruz jarduteko ezinbestekoa da adin-tarte eta garapen-aldi batzuen araberasailkatzea, baina argi dago errealitatea ez dela hain zurruna, den-dena baturik doala, adinezberdinetan zehar ez dela aldaketa zakarrik gertatzen. Guk lehenengo bi aro nagusietanardaztu dugu modulu hau, alegia, 7-8 urteko umea izan dugu mugarri.

Azkenik, modulu honetan parte hartzen duten guztiek haurrekin jolasean eta kantuan egitendutenerako hainbat eduki lantzea dugu helburu, eta, orobat, heldu horien euskara-mailahobeagotzen laguntzea, moduluak ematen dituen aukeren arabera, jakina. Era berean,umeekin jolasean eta kantuan aritzeko egungo materialaren berri izango dute, banakoetangauzatuko dituzten azken xedeei esker, baita banatuko dugun erreferentziazko materialarenaurkibidearekin ere.

1


1.- HELBURU NAGUSIAK1.- HELBURU NAGUSIAK

üü Umeen jolasak eta kantak lantzean, une gozo eta aberasgarriak igaro.

üü Jolasaren eta musika-kantuaren garrantzia aztertu, bai haurraren garapenarenikuspuntu-

tik, bai hizkuntzaren transmisioarenetik.

üü Jolasa eta kantua euskal kulturaren esparruan aztertu.

üü Umeekin aritzeko edukiak landu, hots, jolasean eta kantuan egiteko euskarazkoesapide,

formula...

üü Kontuan hartzeko hainbat irizpide didaktiko eta linguistiko aztertu.

üü Moduluan parte hartzen duten helduen euskara-maila hobeagotu.

üü Nork bere euskaran dauzkan alde positiboak nabarmendu, eta dituen hutsune eta gabeziez jabetu.

üü Arlo honetan sakontzeko, ikasleek umeekin jolasean edota kantuan aritzeko material egokia ezagutzea.

2.- BANAKOEN EDUKIA2.- BANAKOEN EDUKIA

1. Batetik bestera eta hizketan hasi

üü Banako honen hasieran, jarduera ludikoaren eta kantuaren garrantzia azpimarratuko dugu.

üü Gero, jolas funtzionalaren garaiari 1 lotuko gatzaizkio.

Hasieran, haurrak bere gorputza du jostailu gogokoena. Adimena eta jolasa batera doaz,gozamena oinarri. Bigarren urtearen hasieran, amagandik bereizten hasiko da, hizketan etaibiltzen hasten den neurrian.

Garai honetan, esperimentatzeko jolasetan aritzen da, eta 2-3 urteekin jolas sinbolikoekinhasiko da.

1 Jolas funtzionalaren garaia: jaio eta 2 edo 3 urte artekoa.


2. Dendan eta harrapaketan

üü Bigarren banako honetan, arautu gabeko jolas sinbolikoaren2 garaiari dagozkion edukiak izango ditugu hausnargai.

Bi edo hiru urterekin umeek helburu zehatz batekin egiten dute jolas. Neska-mutilek helduenportaera imitatzen dute, jasotzen dituzten eredu sozialak birsortzen dituzte, imitazio-jolasakditugu. Lau urtetik bostera jolasak gero eta sozialagoak dira, umea sinbolismo pertsonaletiksinbolismo kolektibora igarotzen da, eta jolasak arautzeko eta ordenatzeko joera sortzen da.

Rol-jokoak: dendaria/eroslea, gurasoak/seme-alabak, irakaslea/ikaslea, polizia/lapurra,indioak/bakeroak, etab.

üü Era berean, araututako talde-jolasak3 ere izango ditugu hizketagai.

Jolas batzuk: harrapaketan, gordeketan, soka-saltoan, puxtarrietan, txapetan, futbolean, etab.

3. Kantuan

3 3 Banako honetan, musikaren eta kantuen arloa landuko dugu.

3.- METODOLOGIA3.- METODOLOGIA

Euskararen erabilpen komunikatiboa dugu oinarri. Horrela, helburuak lortzeko, eginkizunjakin bat egiteko proposatzen zaie ikasleei, nahiz eta azkeneko produktuaren xehetasunakberek erabaki beharko dituzten.

Produktu hori egiteko, euskara erabiliko dute, hau da, nahitaezko izango dute euskarazjardutea, behar duten informazioa eskuratzeko eta igortzeko. Modu horretan, eskuarteanduten eginkizunari eskainiko diote arreta osoa, hots, eginkizun horretan ari diren bitarteanikasi eta hobetuko dute hizkuntza.

Bestalde, ezinbestean erreparatuko diegu hizkuntzaren ikuspegi testualari eta azterketa pragmatikoari, testuingururik gabe ez baitago ezer aztertzerik komunikazio-prozesuetan.Komunikatzeko gaitasuna hobetzea dugu helburu, ahalik eta komunikaziorik eraginkorrenasustatzeko. Komunikazioaren joaneko testuak, esanak, hitzak, etab. ulertu eta sortu ahal izateko, hiztunak eskura izan behar ditu hainbat ahalmen eta era desberdinetako zenbait ezagutza. Honako gaitasun hauen jabe izan behar da komunikazio egoki bat bideratzeko:

2 Arautu gabeko jolas sinbolikoaren garaia: 3 eta 5 urte bitartekoa.3 Araututako talde-jolasak: 5 urtetik 7-8 urte artekoa


1. 1. Hizkuntz gaitasuna (edo gramatika-gaitasuna). Hizkuntzaren gutxieneko ezaguera.

2. 2. Gaitasun pragmatikoa. Testuaren inguruko egoeraz eta nolakoaz (lekua, unea, solaskide-ak, komunikazio-asmoa...) jabetzeko gaitasuna da; adibidez, esaera zahar, errefrau, amaitu gabeko esaldi, ironiaz esandako, etab. beren esanahi zehatzean ulertzea.

3. 3. Gaitasun paralinguistikoa. Komunikazioan hitzik gabeko elementu lagungarri asko erabiltzen ditugu: keinuak, mugimenduak, ahotsaren gorabeherak, etenak...

4. 4. Gaitasun entziklopedikoa (edo munduaren ezagutza). Solaskideek munduaren eta gauzen ezagutza konpartitzeak izugarri eratzen du komunikazioa. Esate baterako, seme-alaba "kontu korrontea gorri daukagu" esaeraz ez da jabetuko, munduaren ezagutza urria baitu oraindik.

5.5. Gaitasun diskurtsiboa. Testuak eta berbaldiak ez dira osatzen perpausak elkarren atzean iladan jarriz. Komunikazio-egoerarekin (non, noiz, zertaz, zertarako...) bat datozen enuntziatu koherente, zentzuzko, egituratu eta eraginkorrak sortzeko gai izan behar du hiztunak.

3.1.- BANAKOAK GAUZATZEKO IRADOKIZUNAK3.1.- BANAKOAK GAUZATZEKO IRADOKIZUNAK

11 Lanean hasi aurretik. Metodologiazko oharrak.

üü Informazioa. Moduluko partaideei adieraziko zaie taldeka edo bakarka lan egingo dutela banakoetan eta hainbat eginkizun gauzatu beharko dituztela, azken xedea lortzeko. Nahiz eta irakasleak ez duen alferrikako azalpen luzerik emango, ikasleek harengana joko dute zenbait eragozpeni aurre egiteko. Horrela, ikasleak berak aurkituko ditu eduki berriak, bai aurreikusitako ekintzen bidez, baita modulukideek sarrien egindako okerren ondorioz taxuturiko jarduera didaktiko berrien bitartez ere.

üü Oro har, erroreetatik ikasten dugu gizakiok, eta hizkuntz eskurapenari edota hobekuntzari dagokienez ere beste hainbeste esan dezakegu. Horrela, azken urteotan, ikasleak egiten dituen erroreekiko jarrera erabat aldatu da metodologian. Lehen, erroreak seinale txarra ziren, ikasten ez den seinale, alegia. Gaur egun, berriz, hizkuntza eskuratzen ari den sei-naletzat hartzen ditugu. Gainera, ikasleen jarduera ebaluatzeko ezinbestekoa dugu errore-en analisia. Izan ere, irakasleak analisi sistematikoa egiten badu, ezarritako helburuaren arabera ikaslea noraino ailegatu den eta, ondorioz, zenbat geratzen zaion lortzeko jakingo du.

Eta, bestalde (nolabait garrantzizkoena), huts egitea ezinbesteko prozedura du ikasleak, ikasten edo hobetzen ari den hizkuntzaren funtzionamenduaz egiten dituen hipotesiak egiaztatzeko modu bat baita. "Errorea" estrategia bat da, eta ikaskuntz prozesuan erabiltzen den prozedura aktibo eta positibotzat hartzen dugu.


Metodologiaren alderdi hezitzaile-eraikitzaile hau sustatu nahi dugu banako hauetan, hau da, era positiboan eta ikasleekin bat eginda, okerretatik ikasteko asmoa gauzatu. Hortaz, moduluan zehar azaldutako akatsei ahalik eta etekinik handiena atera behar zaie, bai okerren jatorria aztertuz, bai ikasleei hausnarraraziz, bai irakaslearen lan egiteko modua berrikusiz. Ikuspegi malgua eta, ondorioz, programazio irekia behar ditugunez, egiten dituzten okerrak zuzentzeko jarduerak txertatuko ditugu, behar ahalean, etenik gabeko prozesu dinamikoan. Prozesu didaktikoan aurrera egiteko, egokitzeko ahalmena eduki behar dugu. Horretarako, irakasleak akatsik handienak eta usuenak jasoko ditu, besteak beste.

Ikuspegi komunikatiboan oinarrituta, errore baten larritasuna komunikazioa oztopatzen duen neurriaren araberakoa izango da; hortaz, ikasleek igortzen dituzten mezuen onargarritasuna ebaluatu behar dugu. Baina, eginkizun hau ez denez batere objektiboa, larritasuna ebaluatzeko bi faktore hartuko ditugu kontuan: ikaslearen profila eta beharrizan linguistikoak. Ildo horretatik, errorearen larritasuna neurtzeko bi parametrori errepara geniezaieke:

1. Maiztasuna: Denbora jakin batean ikasle batek errore bera egiten duen aldi-kopurua.2. Hedadura: Errore hori egiten duen ikasle-kopurua.

Gogoan hartu erabakigarria dela irakaslearen egitekoa erroreen erabilera didaktikoari dagokionez, erroreak eragin positiboa eduki baitezake ikaskuntz prozesuan.

üü Ikaskuntzan ikaslearen motibazioa eta inplikazioa ezinbesteko direnez gero, talde osoarentzako azalpenak ahalik eta laburren emango ditu irakasleak. Banakoan proposatu-tako eginkizunek ordezkatuko dituzte irakaslearen azalpenak, neurri handi batean. Horrela, irakasleak taldeei lagunduko die, eginkizunak gauzatzeko prozesuaren jarraipena egingo du, hanka non sartzen duten edo okerra egiteko arriskurik gehien non duten aztertuko ditu, eta ariketa edo jarduera berriak sortuko ditu.

üü Bakarkako lana talde-lanarekin osatu. Taldean lan eginez gero, modulukideek elkarri lagunduko diote eta akatsen gaineko hausnarketa egingo dute guztiek. Gainera, normalean, ikasleak ongi hartzen ditu ikaskideen aldetik jasotako informazio eta iradokizunak.

22 Moduluan zehar. Banakoen garapena.

üü Banakoaren garapenean egindako ebaluazio jarraituaren ondorioz, gai izango gara aldian--aldian beharko diren ataza edo jarduera berriak sortzeko. Jarduerek ikasleei lanean haste-ko laguntza emango diete; ez dira, beraz, ikasleek beren kabuz egin ditzaten, ezta azalpe-nak ordezkatzeko edo irakaslea zabarkerian murgil dadin ere.

üü Egiaztatu ea atazetan oinarritutako lan egiteko era hau ikasleen gustukoa den, ea horrela motibatzen diren. Kontrako iritziak aurkituz gero, jakin zein ikasle dagoen motibatuen eta zein ez, eta zergatik.


Zer ikasi baino nola ikasi da garrantzizkoena gaur egun. Metodologi eredu berri honek prozesuan du oinarri, hau da, ikasgelan nola lan egiten den. Ikaskuntzako elementurik nagu-sienak laneko atazak dira, eta hizkuntz egiturak eta funtzioak bigarren mailara igaro dira. Atazak eginez lortu nahi dira hizkuntz helburuak; izan ere, atazak egiteko prozesuaren ondorioz emaitzaren bat lortuko dugu edo arazoren bat konponduko, eguneroko bizitzan gertatzen den modura.

Prozesuaren ikuspegiak eta atazetan oinarritutako ikaskuntza-irakaskuntzak malgutasun handia ematen die, bai ikasleei, bai irakasleei, ikaskuntz helburu orokor batzuetatik abiatzen baitira, eta ez hizkuntzaren alderdi zehatz batzuetatik. Horrela, elkarreraginezko egoera batean, ikasleek ikasteko biderik egokiena negoziatzeko gaitasuna izango dute, nork bere modu eta estrategiekin.

Ikaskuntzaren emaitza ezin da aurreikusi, ikaslearen, atazaren beraren eta atazaren inguruan sorturiko testuinguruaren elkarreraginaren emaitza delako. Horregatik, ikaskuntza ikasle- -motaren araberakoa izango da.

Behatu ea zein ikaslek ateratzen dioten etekinik handiena horrela lan egiteari, eta zeinek txikiena. Komeni zaigu guztien informazioa eskuratzea, programazioa egokitu eta arrakasta lortzeko. Nolakoak dira etekinik handiena ateratzen duten ikasleak, eta, era berean, nolakoak txikiena lortzen dutenak?

üü Kontuan izan aurreikusitako denboraren eta erabilitakoaren arteko aldea. Arazoa sarritan den-dena egiteko denborarik ezak sortzen du. Horregatik, erabaki saioan zer egin eta beste baterako zer utzi.

3 3 Ondoren. Berraztertu, eta hobetu.

üü Berraztertu erabilitako denbora, eta baloratu lanak eskatzen duen bestekoa den, edo zeozer luzatu edo laburtu behar ote den.

üü Hurrengo galdera hauek egin:

a) zer lortu duten ikaslerik aurreratuenek, eta zer atzeratuenek. b) ikasleak zein neurritan asebete dituen egindako lanak; ikasleen motibazio-mailari ere

erreparatu.c) zein eginkizun nahiago izan duten.

üü Banakoa burutzeko izan diren arazoen gaineko hausnarketa egin: zein diren akatsik nabar- menenak eta usuenak, edota zein diren behin eta berriro egindako hankasartzeak, nahiz eta oker horien gainean lan eginak egon.

üü Banakoa berriro eman beharko bazenu, zer aldatuko zenuke?


3.2.- KONTUAN HARTZEKO BESTE IRIZPIDE BATZUK3.2.- KONTUAN HARTZEKO BESTE IRIZPIDE BATZUK

Nola landu gramatika banakoetako ataza edo eginkizunen bidez?

Helbururik behinena ikaskuntza sortzailea sustatzea da, kide guztien arteko hausnarketaoinarri. Ahalegindu gramatikazko azalpen dogmatikoak saihesten, gehienetan ikaslea berakonturatuko baita ikaskuntza-prozesuan zehar zalantzan duen eduki horren ingurukoez.Sustatu ikasleak banakoan ematen diren edukiak elkarrizketatu eta hausnartzera, eta, beharizanez gero, eduki eta adibide gehiago eman.

Nola aztertu gramatikazko edukiak?

Ezinbestekoak dira ikuspegi testuala eta azterketa pragmatikoa, hau da, testuingururik gabeez dago ezer aztertzerik komunikazio-prozesuetan. Moduluan azaltzen diren adibideektestuinguru argia izango dute, elkarrizketa edo egoera ondo mugatuak baliatuko ditugu.

Banakoetako eginkizunetan ikusiko duzun bezala, hizkuntzaren alderdi testualaridagokionez, azalpenezko eta argudiozko testuak proposatu nahi izan ditugu, batez ere.

Sustatu eginkizun komunikatiboak

Oso eraginkorra da komunikazioa sustatzeko eginkizunak bideratzea, ikasleak errazagojabetzen baitira edukiez, eta, gainera, dinamikoagoa egiten da moduluko lana.

Banakoan murgildu aurretik, oso egokia izaten da moduluko partaide edo testu batek ematenduen informazioa aurkeztea (Karmenek uste du... , egileak dio...), eta, gero, informaziohorren ondorioz modulukideek ematen duten erantzuna baliatzea (ez dut gustuko... ,ikaragarria da... , nire ustez...).

Ikaslearen autonomia

Moduluko partaideak dituen ikasteko estrategiak garatu nahi ditugu, prozesu induktibo etadeduktiboen bitartez. Horretarako, eginkizunetan zehaztutakoak gauzatu. Ikasleek taldeanlan egin behar dute, hau da, behatu, hausnartu eta eztabaidatu egin behar dute. Saia zaitezjabe daitezen ikasprozesuaren gorabeherez. Sustatu horrela lan egiteko moduakeztabaidatzera. Ikasteko estrategiei dagokienez, lagun izaiezu nork bere erabakiak har ditzan.

Garrantzizkoa da, beraz, modulukideak autonomiara sustatzea, hau da, ikasleei estrategiarikemankorrenak bilatzen lagunduko diegu, abian jar ditzaten euskara-maila hobetzeko.Proposatutako egitekoen gainean hainbat hausnarketa egingo ditugu, ikasleek ondorio batzukatera ditzaten, eguneroko bizitzan ikasi dutenari etekina ateratzeko.


Ikaslea da abiapuntua

Ikasleen behar, interes eta nahietatik abiatu beti. Bestalde, oso argi eduki zer lortu nahi duzunesku artean duzun materialaren bidez. Izan ere, zuk gauzak argi ikusten ez badituzu, ikasleeknekez jakingo dute zer eta zertarako egin behar duten.

Irakaslea eta erraztailea

Zentzu zabalean, "ikaskuntzaren erraztailea" zara. Hona hemen egiteko batzuk:

l Era koherente eta egokian koordinatuko duzu ikaskuntza-prozesua.

l Ariketei ekin aurretik, giroa sortu.

l Elkarreragina sustatu beti, den-dena adosten ahalegindu.

l Ez duzu zuzenean parte hartuko, batez ere, jariotasuna lantzeko ariketetan.

l Jakina, horrelakoetan aholkulari edo laguntzaile izango zara. Gero, agian, puntu ahulak zuzentasuna lantzeko ariketen bidez jorratuko dituzu.

l Hortaz, betiko irakaslearen rola ere izan dezakezu; batez ere, hizkuntz formak aurkeztean eta zuzentasuna lantzeko ariketak kontrolatzean eta zuzentzean.

l Taldekidearen rola ere izan dezakezu.

l Amaitzean, feedbacka sustatu, bai azken xedearen gainekoa, bai gramatikazko eragozpenei buruzkoa.


4.- BIBLIOGRAFIA4.- BIBLIOGRAFIA

Andraud, A.: Cómo hacer los ejercicios de lenguaje en el parvulario? Editorial Médica yTécnica, S.A. 1981.Aparicio, J.M.; Vázquez, M.: Vivir la música. Cuadernos de Pedagogía. 54. zk. 1979.Arana, J.: Juegos infantiles. Las canicas. Euskalerriaren Alde. 320. zk., XX. urtea, 1930.Arin, P.: Ataungo jolas tradizionalak. Haranburu Editorea. 1985.Aurtenetxe, G.: Nola erabili kantak ikasgelan euskara ikasteko: zenbait gogoeta eta ariketabat. HIZPIDE aldizkaria 40. zk. HABE. 1997.Azkue, R.M.: Euskalerriaren yakintza. Literatura popular del País Vasco. Euskaltzaindia-Espasa Calpe. 1966.Bordogna, F.: Juego y conocimiento (1). Cuadernos de Pedagogía, 99. zk. 1983.Bruner, J.: El habla en el niño. Paidós. 1986.Cassany; Luna; Sanz: Enseñar lengua. Grao. 1994.Corredor, J.: Algunas reflexiones (juego, juguete). Cuadernos de Pedagogía. 99. zk. 1983.De La Torre, S.: Cómo aprender de los errores en la enseñanza de la lengua. EscuelaEspañola. 1996.Elexpuru, J.M.: Herri-euskararen eremua. EUSKERA aldizkaria-XLI (2. aldia).Euskaltzaindia. 1997.Elizondo, J.: Folklore donostiarra. Juegos de la infancia. Euskalerriaren Alde, 296. zk.,XVIII. urtea, 1928.Etniker-Bizkaia eta Esteban, L.A.: Juegos y canciones infantiles. Colección "TemasVizcaínos". Año V, 55-56 zk. Bizkaiko Aurrezki Kutxa. 1979.Etxaniz, X.: Haur folklorearen bilduma. Pamiela. 1987.Garate, G.: Erdarakadak. Euskaraz ongi mintzatzeko Hiztegia. Gero-Mensajero. 1988.Gaminde, I.: Umeentzako ehun kantu Bizkaiko. Litterae Vasconicae, Labayru Ikastegikoaldizkariaren 6. zkia. 1993.Gil-Toresano; Juan; Soria: Tareas. Unidades Didácticas de Español Lengua Extranjera.Difusión S.L.Giovannini, A.; Martín Peris, E.; Rodríguez, M.; Simón, T.: El proceso de aprendizaje.Profesor en acción-1. Edelsa. 1996.Hainbatek: Haurtzaroa eta eguneroko bizitza. JAKINGARRIAK aldizkaria. EskoriatzakoIrakasle Eskola. 1995.Hainbatek: Haur txikien aisialdia. JAKINGARRIAK aldizkaria. Eskoriatzako IrakasleEskola. 1996.Hainbatek: Mintzamena lantzen. Euskara-irakasleen eskuliburua. HABE. 1994.Hainbatek: Jolasa eta Jostailua. Koheziketa Koadernoak 1. Araba eta Bizkaiko Emakume-en Asanbladako Hezkuntza Batzordeak eta STEE-EILASeko Emakume Idazkaritza.Hainbatek: Kantutik jolasera. UEUeko Musika Saila. RGM Servicio de Impresión. 1997.

Hainbatek: Haur-jolasen abestiak. Hik Hasi aldizkaria, 23. zk. 1997.Hainbatek: Katuen Testamentua. Umeen kantu eta jolasak. Labayru Ikastegia-B.I.E. ak).1993.Hainbatek: Haur Hezkuntzan euskara lantzeko curriculum-materialak (egoerakomunikatiboak). Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila. Euskara Zerbitzua. EuskoJaurlaritza. 1995.Johnson, K.: Hutsegiteen zuzenketa. HIZPIDE aldizkaria 40. zk. HABE. 1997.Lago, P.: Una experiencia de canto popular. Cuadernos de Pedagogía. 72. zk. 1980.Lekuona, J.M.: Ahozko euskal literatura. Erein. 1987.Lertxundi, A.: Maria Goikoarenak 2. Janda gero, majadero. Erein. 1986.Lertxundi, A.: Maria Goikoarenak 1. Ipurdian bost letra. Erein. 1986.Lertxundi, A.: Titiritero titirimundi. Maria Goikoarenak eta bi. Erein. 1987.Lertxundi, A.: Tximinitik gora. Maria Goikoarenak eta bi. Erein. 1987.Lertxundi, A.: Letrak kalekantoitik. Alberdania, 1997.Martiartu, I.: Umeen izkerea. ZER aldizkaria. 213. zk. 1996.November, J.: Experiencias de juego con preescolares. Ediciones Morata S.A. 1983.Nunan, D.: El diseño de tareas para la clase comunicativa. Madrid:CUP. 1996.Odena, P.: Criterios para la escuela infantil 0-3 años (Educación Musical). Cuadernos dePedagogía. 72. zk. 1980.Ostadar taldea: Euskara eta Literatura. DBHrako materiala. Elkar-GIE. 1997.Ostadar taldea: Eskola Gramatika. DBHrako materiala. Elkar-GIE. 1996.Pérez, R.: El juego: placer y personalidad. Cuadernos de Pedagogía. 1. zk. 1975.Sarasola, I.: Euskara batuaren ajeak. Alberdania, 1997.Toro, O.; Berral, A.: La música como juego. Cuadernos de Pedagogía. 152. zk. 1987.Urbieta, I.: Haur kantarien birlorak. Elkar-G.I.E. 1990.Urbieta, I.: Jolasean. Haurrak euskalduntzen bideoaren bidez. Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Saila. Euskara Zerbitzua. Eusko Jaurlaritza. 1983.Urbieta, I.: Musika hezkuntza eskolaurrean. Haurrak euskalduntzen bideoaren bidez(2. zatia). Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila. Euskara Zerbitzua. Eusko Jaurlaritza.1985.Urbieta, I.: Xixupika 1. Gipuzkoako Ikastolen Elkartea. 1981.Urbieta, I.: Xixupika 2. Gipuzkoako Ikastolen Elkartea. 1983.Urigoitia, A.: Folklore. Juegos infantiles. Euskalerriaren Alde, 306-307 zk., XIX urtea,1929.Urkijo, J.: Tabas y peonzas en el País Vasco. RIEV, XV, 1924.Urteaga, J.M.: Ehun jolas eskolarako. Donostiako Elizbarrutiko Irakasle EskolakoArgitalpen Zerbitzua. Erein, 1986.Vallejo-Nagera, A.: Mi hijo ya no juega, sólo ve la televisión. Televisión y violencia. Edit.Temas de hoy. 1996.Vázquez, M.; Aparicio, J.M.: Conversando sobre el juego. Cuadernos de Pedagogía. 50. zk. 1979. 1313I R A K A S L E A R E N L I B U R U S K A I R A K A S L E A R E N L I B U R U S K A


AURKEZPENAAURKEZPENA

Gizakiok gure-gurea dugu jolasa, jatea edo lo egitea ditugun bezalaxe. Eta, askok eta askok jolasadenborapasa hutsa dela uste duten arren, argi dago umea hazi eta hezi egiten dela jolasaren laguntzaukaezinaren bidez. Umea jolasean dabilenean, esku artean duenarekin gozatzeaz gain, helduonmundura inguratu eta gizartean aurrera egiteko jokabideak eta estrategiak ikasten ditu. Horregatikegiten du etenik gabe jolas umeak, baita horretarako helduek ezarri dizkioten tokiez eta garaiezkanpo ere; hain zuzen, jolasa haurrentzako bizitzeko modu jakin bat delako, gizartea ulertzeko giltza.

Laister nabarmentzen da haurraren sormena eguneroko eginkizunetan —jolasean ari denean,esaterako—. Haurrak berezkoa duen sormena sustatzea da gurasoen eta hezitzaileen zereginenhelburu nagusia. Bizpahiru urte bitarteko haurtxoaren hezkuntza eta hazkuntzaren gainekohausnarketa egiteko asmoa dugu banako honetan; eta, umearen lehen urte horietan hitzaz jabetzeareningurukoak azpimarratuko ditugu bereziki.

Haurraren lehen urteak, hizketan hasi eta sei bat urte betetzen dituen arte, hizkuntzaren adina delaesan ohi dute adituek. Umeak hitzak ikasi eta horiekin jolasean aritzeko irrikitan egon ohi dira, etapenagarria litzateke aukera horiek guztiak alferrik galtzea, eguneroko bizitzan sortzen diren ia egoeraguztietan susta baitaiteke hitza.

Hizkuntza, erabiliaren erabiliaz, berez sortzen da giza taldeetan. Baina, guztiz garrantzizkoa dafamiliak umeari laguntzea, haurraren hizkuntza akatsik gabea eta osatua izan dadin. Gogoan hardezagun, bestalde, pentsamendu argia hitzen bidez adierazitako pentsamendua dela.

Garai honetan, "umeen hitzak" —ume-hizkera— oso interesgarriak dira, horiekin arrakastaziurtatuko baitugu. Zerbait egiten ari garela gauzatuko dugu hizkuntz jolasa. Adibidez, umeek janari-kontuak gustuko dituztenez, horiexek balia genitzake, baita etxeko lanak ere —erratza edoaspiradora pasatzea, arropa lisatzea, ontziak garbitzea...—, etab.

2

Bate t i k be s t e ra e ta h i zke tan has iBat e t i k be s t e ra e ta h i zke tan has i

Ab a n a k o a

Aurreikusitako denbora:6-8 ordu, gutxi-asko.

Banako honek bi alderdi ditu guztiz uztartuta: lehenengoa, umearen jarduera ludikoaren eta kantuarengarrantziaz jabetzea, eta, orobat, helduon portaeren gaineko hausnarketa egitea, eta, bigarrena,euskararen transmisiorako edukiak eta jarrerak lantzea.

Lehendabiziko atalak —Bizitzerik bai musikarik eta jolasik gabe?— eskuartean dugun gaianmurgilaraziko gaitu, letra-zopa bat egiteko aitzakiatan. Gero, moduluko kideen arteko ohituretansakondu, eta gaia partehartzaile guztien egoera nahiz ikuspuntuetatik jorratuko dugu, inkestariemaniko erantzunen gaineko testua eginkizun dutela.

Ikuspegi komunikatiboak ahozko trebetasunak azpimarratzen baditu ere, guztiak lantzen ditu, moduglobalean. Dena dela, ahozko trebetasunak ditugu nagusi: entzumena eta mintzamena.

Atal honetan, hizkuntzaren ikuspegi testuala agertzen zaigu. Izan ere, kontuan hartu gertaerakomunikatibo guztiek asmo bat izaten dutela: sentimenduak adieraztea, zerbait eskatu edo ukatzea,gertatutakoa kontatzea, proposamenak egitea, norbera aurkeztea, entzulea komentzitzea, harremanenbat sortzea... Asmo hori ondo datorkion eran planifikatu beharko du igorleak, besteek testua berak nahibezala ulertzea nahi badu. Hortaz, testua egituratzeko edo antolatzeko balio duten hitzak eta hitz-multzoak erabili behar izaten ditugu hiztun guztiok. Antolatzaile edo egitura hauek testua antolatzen,lotzen, kohesionatzen laguntzen diguten esapideak dira.

Dena den, argi dugu banakoetan emango ditugun baliabide diskurtsiboak ez direla aski. Izan ere,helburua ez da hizkuntzaren alderdi testuala goitik behera aztertzea, erreferentziazko zenbait egitura 4eskaintzea baizik. Bi arrazoi aipatuko ditugu: alde batetik, banakoaren laburrak horretara behartzengaituela, eta, beste alde batetik, moduluan parte hartuko duten ikasleak maila bateko edo bestekoeuskaldunak izango direla, hau da, gutxieneko komunikazio-gaitasuna, behinik behin, bermatu behar

¹


AAbanakoa

BANAKOAREN AZKEN XEDEABANAKOAREN AZKEN XEDEA

Bi proposatuko dizkiegu ikasleei, haiek gustukoen dutena aukera dezaten:

1.1. Oso interesgarria litzateke lehenengo banako edo unitate honetan jolasaz eta kantuaz aztertu duten guztia beste batzuei kontatzea: adibidez, senarrari edo emazteari, edo seme-alabaren irakasleari, edo lagunen bati, edo...

2.2. Ume txikiokin batera aritzeko jolasak proposatzea, eta biltzea. Horrela, hainbat jolas bildu ez ezik, gero erabili ere egin ditzakete beren inguruko umeren batekin.

IRAKASLEARENTZAKO OHARRAKIRAKASLEARENTZAKO OHARRAK

4 Irakaslearen liburuskan ez dugu antolatzailerik aurkeztu. Hortaz, irakasleak erabakiko du zer eta nola egin.


AAbanakoa

dutela eta, alde horretatik, ikasleak diskurtsoa sortzeko eta egituratzeko gauza izango direlahasieratik, aldeak alde.

Bigarren atalak —Jolasaren eta kantuaren garrantzia— umeen eta helduen artekoharremanen gaineko funtsezko hainbat gogoeta sustatu nahi ditu.

Hirugarren atalak —Ume txikia ikasteko irrikitan dago—, berriz, bizpahiru urte bitartekoumetxoaren ezaugarrietan sakontzeko asmoz antolatu dugu. Oraingoan, haurren hezkuntza etahazkuntzari buruzko gurasoen hausnarketa azpimarratu nahi izan dugu.

Kontuan hartu argudiozko testua izugarri erabiltzen dugula pertsonen arteko harremanetan, baieztabaidetan, bai iruzkinak eta kritikak egitean... Egituraren aldetik hiru pausoko eskema batijarraitzen dio:

a) hasierako tesia: eztabaidaren aurkezpena.

b) argudioen garapena: argudioak, datuak, ideiak, adibideak, etab.

c) tesi berria edo ondorioa: iritzi, uste edo postura berria.

Beraz, tesi edo arazo batetik abiatuta, arrazoi edo argudio batzuk erabiliz, tesi edo ondorio berribatera heltzen da.

Laugarrenak, Umetxoarekin jolasean euskaraz izenekoak, besteak beste, haur txikiarekinjolasean aritzeko euskarazko eduki batzuk lantzen ditu: oinarrizko hiztegia, umeen hitzak,onomatopeiak, esapideak, etab.

Bosgarren atalak, Azken xedea izenekoak, banakoan zehar egindako lana baliatuz azken xedea beragauzatzea eskatuko die ikasleei. Lehendabizi, bi xedeetatik zein aukeratu duten galdetuko diegu;gero, banakoan zehar koadernoan idatzi dituzten oharrak-eta birpasaraziz, landu eta ikasi dutenarengainean hainbat gogoeta eginaraziko diegu; azkenik, taldeka, azken xedea gauzatu ahal izatekoerabakiak har ditzaten ahaleginduko gara.

Azkenik, autoebaluaziorako galdera batzuk proposatu ditugu. Ebaluazioak irabaziak eta hutsuneakazaleratuko ditu, baita aurrerantzean egin beharreko lanak planifikatzen lagunduko ere. Azken batean,ondorengo informazioa jasoko dugu: ea aurreratzen ari diren, ea motibatuta dauden, ea klasekoerritmoa gustuko duten, etab.

Autoebaluazio-galdeketa denez gero, modulukideek etxean lasai-lasai erantzun diezaietela galderei.Dena dela, behar-beharrezkoa da gero eman dituzten erantzunen gainean taldeko kideekin hitz egitea.


AAbanakoa

1.- BIZITZERIK BAI MUSIKARIK ETA JOLASIK GABE?1.- BIZITZERIK BAI MUSIKARIK ETA JOLASIK GABE?

1.1.- Jolasarekin eta musikarekin lotutako hitzak1.1.- Jolasarekin eta musikarekin lotutako hitzak

Irakur itzazue ondorengo lerrook. Bat al zatozte lau lagun horiek esandakoekin? Zergatik?

Jolasean eta kantuan ari den bitartean, hirulau urteko gure haurra doinuz eta erritmoz hornitzen arizaigu, hizkuntza musikalaren elementuak eta eskemak bereganatzen ari da.

Euskara, zorionez, onomatopeiez beterik daukagu. Guk geure eguneroko mintzo praktikatik baztertubaditugu ere, haurren musikagintzan ezinbesteko garrantzia izan dezakete delako onomatopeiek.Zehazgabeak, magiaz eta sormenez beteak, eragileak eta adierazkorrak izanik, benetakomusikaltasunaz osaturik agertzen baitzaizkigu. (...)

Ase ezinik daukagu haurra, inguruko hots-iturri guztietatik edan nahirik. Hain berezkoa dutenimitazio-senaz egoki asko taiutuko dute gure kantatzeko halamoduko tankera. Nola entzun, halaerantzun.

Imanol Urbieta, XIXUPIKA 1. GIE. 1981

Ikastetxe gehienetan jolastokietako jolasetan haurrek erdaraz abesten dutela ikusten genuen etaeuskarazko jolas abestirik ez dakitela.

J.M. Auzmendi. ARGIA astekaria, 97-11-23

Guk, adibidez, euskal kanta zaharrak irakasten ditugu. Zeren eta orain gaztetxoek ez dakite "Pello-Joxepe" kantatzen. Lau kanta irakasten zaizkie eskolan. Eta ez ikastolan eta ez kontserbatorioanikasten ez badute, non ikasi behar dute folklorea?

Joxan Goikoetxea. ARGIA astekaria, 96-12-15

Amaren ezpainetatik irtendako sehaska abestietatik hasiz, haurrak ehundaka jolas jolastuko ditu,batzuk bertakoak, bere inguruan jaioak, beste batzuk kanpotik etorriak. (...)

Zenbait jolas berrituz, aldatuz joan dira, beste zenbait, berriz, galdu egin dira. Azken finean jolasabera da, azken denboretan batik bat; eboluzio teknikoaren eraginez, gizarte modernoak ezarritakoklitxeak direla medio. (...)

Gaurko haurrak espazio edo tarte bat duenean, aire librean "harrapaketetan" jolastu beharrean zeraegiten du: futbolean jolastu.

Joxemari Urteaga. EHUN JOLAS ESKOLARAKO. Erein. 1986


Jarraian, azpimarratu jolasarekin nahiz kantuarekin lotutako 8 hitz, gutxienez. Ulertzen ez duzuenbaten bat balego, galdetu edo bilatu esanahia hiztegian.

Sekula sortu al duzue letra-zoparik? Oso erraza da, eta, gainera, ume koskorrek oso ongi pasatzendute.

ü ü Aukera itzazue hitz batzuk Urbietak, Auzmendik, Goikoetxeak eta Urteagakadierazitakoeta-tik, eta presta ezazue letra-zopa bat. Horretarako, elkartu ondoan duzuen lagunarekin.

ü ü Prestatutakoan, emaiozue beste bikote bati, egin dezaten.

ü ü Ezagutzen ez dituzuen hitzen esanahiak aurkitu.

ü ü Batzuek, letra-zopako hitz ezkutuak bilatzeko, hauxe egiten dute: alfabetoko lehenengoletra hartzen dute, A, eta Arekin hasten dira hitzak bilatzen, gero Brekin, eta horrela...

Zuek teknika hori erabili al duzue? Zein bestela?

AAbanakoa


AAbanakoa

1.2.- Jolasean eta kantuan aritzeko ohiturak1.2.- Jolasean eta kantuan aritzeko ohiturak

Hitz egin aldameneko lagunarekin, eta bete ezazue ondorengo inkesta.

1. LAGUNARI BURUZKO DATUAK

G = batez ere gaztelaniaz; E = batez ere euskaraz.

2. MAIZTASUNA Inoiz ez Batzuetan Sarritan Ia beti

Entzuten al duzu musikarik?

Zerorrek abesten al duzu?

Jolasean aritzen al zara seme-alabekin?

Ipuinik kontatzen al diezu?

Jaioberriari lo-kantarik abestu izan al diozu?

Izena ________________________Adina _______________________Ikasketak _____________________Lanbidea _____________________

Jaioterria ____________________Sexua _______________________Seme-alabarik? Bai q Ez qEtxeko hizkuntza? G q E q


ü ü Kantaren bat abestu, ezetz!

ü ü Orain, zuen taldean, atera kontuak, eta hitz egin ezazue jasotako erantzunen gainean. Emaitzak eskuan, prestatu taldeko kideen ohiturei buruzko testu txiki bat.

3. EZAGUTZA / ERABILERA Ezagutu ere ez Ezaguna Baita erabili ere

Papo (ume-hizkera)

Aldapeko sagarraren adarraren punta(abestia)

Dona, dona, katona(zotz egiteko formula bat)

Haurtxo txikia sehaskan dago(abestia)

A ze parea, karakola eta barea(esaera)

Dira, dira, zezenak dira (abestia)

Ninia(ume-hizkera)

Nirea nire eta zurea gure(esaera)

Hiru txito izan eta(abestia)

Punbala (ume-hizkera)

Atzo, atzo, atzo(abestia)

Zer ikusi, hura ikasi(esaera)

AAbanakoa


AAbanakoa

Ondorengo egitura hauek erabil ditzakezue:

Denok... Gehienok...Batzuek... Inork ez...Ia inork ez... Batek besterik ez...

Era berean, kontuan hartu azalpenezko testuaren antolatzaile nagusiak logika erakoak direla. Honahemen horietako batzuk:

Beraz... Hala...Hortaz... Bada...Horretara... Ondorioz...Izan ere bait-...

Bestalde, ondorioa edo konklusioa adierazteko, ondorengo baten bat ere balia dezakezue:

Esandakoaren arabera... Honen ondorioz...Laburki... Funtsean...Hain zuzen ere... Argi dago, bada...Horregatik... ...kontuan izanik...

ü ü Akatsik larrienak eta usuenak irakasleak zuzenduko ditu bukaeran.


AAbanakoa

2.- JOLASAREN ETA KANTUAREN GARRANTZIA2.- JOLASAREN ETA KANTUAREN GARRANTZIA

2.1.- Umeen ohiturak2.1.- Umeen ohiturak

Ikusi bideoan jasotako hiru egoera hauek, eta, binaka, erabaki ezazue zein bideo-egoera zein jolas-arori dagokion.

JOLAS-AROAK

Adin horretako haurraren jolasak, alde batetik bestera mugitu eta gauza berriak bilatzeak sortzen dion gozamenaz gain, helburu zehatzen bat ere izan ohi du. Neskato-mutikoek heldua-ren portaera errepikatzen dute, errealitatetik datuak hartzen dituzte, eta imitazio-jolasean aritzen dira. Horrela, hartxintxarrak, egur-zotzak, paperorriak... salerosketarako gozoki edo barazki bihurtzen dituzte, adibidez. Jolas sinbolikoa errealitatearen eta fantasiaren arteko mugan dago. Garai honen bukaera aldean, jolasa gero eta sozialagoa izango da, hau da, nagusiki bakarrik jolastetik taldean jolastera pasatzen dira, eta jolasak arautzeko eta ordenatze-ko joera sortzen zaie berez.

Haurra besteren ikuspuntua ulertzeko gai da, eta elkartasunaren eta elkarlaguntzaren oinarriaksortzen dira. Autonomia areagotu egiten da, eta helduekiko menpekotasunetik jolaseko lagune-kiko berdintasunera igarotzen da. Umeek nortasuna indartzeko beharra dute, eta, ondorioz, sexu berekoekin ibiltzen dira, mutikoak mutikoekin eta neskatoak neskatoekin.

Haurrak mugimenduaren kontrola bereganatzen du. Mugimenduak behin eta berriro errepikatuzibiliko da. Ingurunea bizi nahi du, dena ukitu, dena ikusi, usaindu eta entzun. Errepikatze horretatik datorkio sekulako bizipoza. Hasieran, amari oso lotua dagoen arren, garai horren amaieraren inguruan hizketan hasten da, eta fikzio- eta imitazio-jolasetan murgiltzen.

1.1.

2.2.

3.3.


AAbanakoa

ü ü Ulertu al duzue hiru testuon mamia? Ulertzeko arazo bereziren bat izan baduzue, galde iezaiozue gelako baten bati.

ü ü Orain, hitz egin taldeko kide guztien artean egin duzuen lanaren gainean, eta ea iritzietanbat zatozten.

Ondoren, erreparatu zeuen inguruko umeen jolasei: etxean daudela, plazan beste umeekin,asteburuan, etab. Moduluko partaide bakoitzak berekasa egingo duen behaketak bideoaren gaineanegindakoa zuen inguru hurbilean gertatzen denarekin erkatzea du helburu. Horretarako, ondorengolaukia bete dezakezue:

Eguna Umea(k) Adina Tokia Jolasa *G / E

astelehena Irati eta Julen 3 auzoko plazan bata bestearen atzetik G + E(adibidez) korrika jolasean

*Gaztelaniaz (G) edota euskaraz (E)

Horrela, taldeko kide guztien artean hitz egin "landa-ikerketa" horri buruz, eta ea ondorioren batatera dezakezuen. Kontua ez da inolako tesia egitea, baizik eta atentzioa eman edo azpimarratu nahiko zenuketen zeozer azaltzea. Adibidez: umeen adinei buruz, jolas-motei buruz, neska eta mutilen arteko harremanei buruz, helduen partehartzeari buruz, hizkuntzei buruz, etab.

üü


AAbanakoa

2.2.- Helduon jarrerak eta iritziak2.2.- Helduon jarrerak eta iritziak

Ikastetxean, lagunartean, senitartekoen artean, telebistan, irratian eta beste hainbat lekutaneztabaida dezente egon izan da helduok haurrekin izaten dugun jarrera dela eta.

Ondorengo adierazpen guztiok irakurri ondoren, zehaztu zeuen jarrera. Horretarako, jar ezazuegurutzetxo bat dagokion laukian.

ZER IRITZI DUZU? Bai Ez Ez dakit

Helduok ez dakigu haurrekin zertan eta nola jolastu.

Esaerak, abestiak, ipuinak, etab. osagarri hutsak dira, ez dute garrantzi handirik.

Jaio eta lehen egunetik beretik hitz egin behar diogu umetxoari.

Ahal dela, bai edo ez erantzuna eskatzen dituzten galderak egin umeari.

Ona da umeek telebistaren aurrean atseden hartzea: lasaitu egiten dira, hizkuntza ikasi, gozatu, sormena landu, etab.

ü ü Elkartu beste bi lagunekin, nork bere iritzia ager dezazuen. Horretarako, adierazi, batetik, bat zertan zatozten, eta, bestetik, zertan ez, baita ezadostasunaren arrazoiak ere.

Hona hemen, arrazoi desberdinak eta ondorioa lotzeko hainbat antolatzaile. Zuentzat ez dira berriakizango, behin eta berriro erabiliko zenituzten eta; hala ere, kontuan hartu horietako batzuk:

ARRAZOIAK ARRAZOIAK ONDORIOAGEHITZEKO KONTRAJARTZEKO ADIERAZTEKO

gainera baina berazare gehiago hala ere honelaez hori bakarrik hala eta guztiz ere ondoriozalde batetik edozein modutan laburbilduzbestetik edonola ere horregatikmodu berean dena dela hau guztia dela etaeta nahiz eta arrazoi hauengatikbaita ere; ere bai arren-(e) nez; -(e) lako


AAbanakoa

1"Umearen urrezko adina""Umearen urrezko adina"

Jaio berri den haurrak, eskarmentu, ikasketa edo trebetasunik gabekoak, bost edo sei urteren bueltan zuzen hitz egingo du, salto egin, mezuak ulertu, irakurri, batuketak egin, idatzi... Izadiaren mirari ikusgarri hori lortzeko, gurasoek erakutsi egin behar diote umeari, hazkuntzaren urratsak egunez egun jarraitu eta ahal den guztian suspertu eta lagundu, dituen trebetasunak ahalik eta gehien gara ditzan. (...)

Aditurik gehientsuenak bat datoz: erabakigarriak dira umearen lehendabiziko sei edo zazpi urteak, beren ahalmen guztien garapen oso eta egokirako.

BERNABÉ TIERNO."Umearen bizitzaren aurreneko bost urteei buruz jakin beharrekoguztia". San Pabloargitaletxea, 1994.

* itzulia

2"Bi zerbitzu berri""Bi zerbitzu berri"

Familiako praktikei buruz egin diren ikerketa askok bi puntu nagusi utzi dituzte agerian:

a) haurrak badituela hainbat gaitasun jaiotzen denean, eta

b) gurasoek oso lan garrantzitsua dutela, beraiek dira-eta lehen hezitzaileak.

Horregatik, interesa duten helduek haurren hezkuntzaz eta garapenaz hausnartzeko aukera dute gure zerbitzuan, seme-alabak hezitzaile batekin jolasean dabiltzan bitartean.

JUBETE, M.; MAJEM, T.; ESTELA, A. "Context i Infància" proiektua. Institut Municipal d’Educació de Barcelona.JAKINGARRIAK aldizkaria. 33-34. zkiak, 1996.

* egokitua

3.- UME TXIKIA IKASTEKO IRRIKITAN DAGO3.- UME TXIKIA IKASTEKO IRRIKITAN DAGO

3.1.- Haurrari lagundu 3.1.- Haurrari lagundu

Irakurri bi testu horietako bat.

ü ü Jarraian, bilatu testu bera aukeratu duen baten bat.


ü ü Bat al zatozte testu horietan adierazitakoarekin?

l Zergatik?

l Taldeka eztabaidatu.

ü ü Ikasi al duzue hitz edo esapide berriren bat? Idatzi koadernoan.

AAbanakoa


AAbanakoa

4.- UMETXOAREKIN JOLASEAN EUSKARAZ4.- UMETXOAREKIN JOLASEAN EUSKARAZ

4.1. Gogoratu4.1. Gogoratu

Gogoratu norekin, noiz eta zertan ibili zineten jolasean azkenengo aldiz:

Seme-alabaren urtebetetzean? Beharbada, partxisean aritu zinen?

Atzo bertan ilobarekin? Futbolean edo pilotan, agian?

Kontu-kontari?

4.2. Ea zenbat asmatzen dituzun?4.2. Ea zenbat asmatzen dituzun?

Lotu ezkerraldeko hitz edo egoerak eskuineko zutabeko umeen hitz, onomatopeia, koplatxo etaabarrekin.

q Umea besoan hartzean esaten da. (1)

q Izaki beldurgarria. (2)

q Hortzak. (3)

q Uretan bainatzean. (4)

q Txokolatea. (5)

q Haurrari logalea etorri, logaletu. (6)

q Umeari hatzak hartuta esaten da. (7)

q Haurtxoak min hartu eta nigarrez ari dela esaten zaio, lasai dadin. (8)

n Senda, senda, mina,muxu oilo mina,senda, senda, mina,joan da Maddiren mina. (8)

n Kokoloa. (5)

n Plisti-plasta. (4)

n Apa. (1)

n Mamua. (2)

n Honek arrautza txiki bat ekarri zuen, honek erretzen ipini zuen,honek gatza eman zion, honek piska bat probatu zuen, eta pikaro zantar honek den-dena jan zuen! (7)

n Kikak. (3)

n Martin itsua etorri zaizu. (6)


ü ü Erantzunak erkatu ondoko lagunarekin. Bat al zatozte emandako erantzunekin?

ü ü Ba al dakizue beste hitz edo koplatxoren bat? Idatzi koadernoan, eta azaldu zein egoeratan erabiltzen dituzuen.

ü ü Zalantzarik edota argibiderik behar izanez gero, jo ezazue irakaslearengana.

Azkenik, zuek dakizuenarekin arituko gara.

1. Binaka, txarteltxotan idatzi umetxoekin erabiltzen dituzuen hitz, onomatopeia, koplatxo eta horrelakoak.

2. Ondoren, dagokion galdera idatzi txarteltxoen alde batean (bestean erantzuna azalduko da).

3. Gero, bildu txartel horiek, eta biribilean jarri kide guztiak. Txandaka, batek txartel bat hartu eta ondokoari egingo dio galdera. Aldameneko horrek zuzen erantzuten badu, txartela jasoko du; baina, ez badaki, hurrengoari pasatuko dio, eta horrela jarraituko dute, egoki erantzuten duen baten bat topatu arte.

4. Txartelik gehien biltzen duenak irabaziko du.

4.3. Zein esapide baztertuko zenuke?4.3. Zein esapide baztertuko zenuke?

Erabaki ezazue, zuen ustez, zein den esapiderik egokiena.

ü ü Hirunaka jarri, eta aukeratu baztertzeko esapidea.

ü ü Irakasleak argituko ditu azken zalantzak.

Adarra jotzen ari daIlea hartzen ari da

Berandu etorri zaraAsko tardatu duzu

Ekartzea pena merezi duEkartzea merezi du

Es ke esan nionEsan nion ba

AAbanakoa


AAbanakoa

5.- AZKEN XEDEA5.- AZKEN XEDEA

Azken xedea gauzatzeari begira lan egin duzue banako honetan. Hortaz:

l Aukeratua izango duzue jadanik burutu nahi duzuen azken xedea. Zein da, lehenengoa ala bigarrena?

l Berrikusi banakoan zehar jaso dituzuen oharrak. Besterik bururatzen al zaizue?

l Gero, taldeka elkartu, aukeraturiko azken xedearen arabera, eta azken xedea gauzatu ahal izateko erabakiak hartu.

Lagungarri gisa, horra hainbat alderdi:

1.1. Aztertutakoa besteren bati kontatzea

* NORI?

* NOIZ?

* NON?

* ZERGATIK?

* ZER?

* NOLA?

... ... ...

2.2. Zenbait jolas egitea

* NOREKIN?

* NOIZ?

* NON?

* ZERGATIK?

* ZEIN JOLAS?

* NOLA?

... ... ...

Hauxe duzue banako honetako atazarik nagusiena!


AAbanakoa

6.- AUTOEBALUAZIOA6.- AUTOEBALUAZIOA

Bukatzeko, ebaluazio-galdera batzuk proposatu ebaluatzeko:

1.Umetxoarekin aritzeko ezer berririk ikasi al duzue?

2.Euskararen gainean ezer berririk ikasi al duzue?

3.Gustura ibili al zarete lanean?

4.Aztertu euskaraz jarduteko duzuen erraztasuna. Arazo berezirik aurkitu al duzue landu ditugun eginkizunetan? Zein arlotan?

3 besteekin euskaraz hitz egiteko3 besteek zer esaten duten ulertzeko3 testuak irakurtzeko3 testuak idazteko3 testu idatziak ulertzeko3 beste batzuk

5. Adierazi azken xedea gauzatzeko esperientziaren nondik-norakoak.

6.Zuen iritziz, zer falta zaio eta zer du soberan moduluak?



Bi edo hiru urteko umeek helburu jakin batekin egiten dute jolas. Neska-mutikoek helduen portaerakimitatzen dituzte beren jolasetan. Lauzpabost urtera bitartean, arautu gabeko jolas sinbolikoetanmurgiltzen dira —adibidez, salerosketan—, eta piskanaka-piskanaka taldeko jolas arautuetaraigarotzen dira —esaterako, harrapaketan, txapetan edo futbolean—.

Umearen lehendabiziko sei edo zazpi urteak oso garrantzizkoak dira, haurrak garai horretan garatzenbaititu, hein handi batean, berezko ahalmen guztiak. Eta, horregatik, belaunaldiz belaunaldikoeuskararen transmisiorako, ezinbestekoa da hizkuntzari ere erreparatzea.

Ikuspuntu horren arabera, umearen garapen oso eta egokia bilatzearekin batera, bi xede nagusi dituguhaurrei buruz helduok: batetik, ahalik eta hizkuntz eredurik txukunena ematea, eta, bestetik, umearenjolasetan eragiten saiatzea, haurrak beren aisialdian euskara erabiltzera sustatzeko.


Eman dezagun seme-alabaren ikastetxeko Guraso Elkartekoak edo auzo-elkarteko Jai Batzordekoakzaretela eta jaietan umeentzako eguna antolatu behar duzuela. Egitaraua orrialde bakar batean jasokoduzue.

Horretarako, honako urrats hauek dira egokiak:

1.1. Egun horretan egingo dituzuen jolasak zehaztu.

2.2. Xehetasunak erabaki: ardurak banatu (materiala, zein zertan arituko den...), etab.

3.3. Jolas horiek gauzatzeko hizkuntz edukiak: jolasaren deskripzioa (zer egin behar duten, nola, noiz...), jolasari berari lotutakoak (hiztegia, koplatxoak, abestiak, zotz egiteko formulak...), etab.

4.4. Azkenik, haurren egunaren egitarau xehetua osatu ondoren, proposamena gauzatzeko ahalegina egin dezakezue: senitartekoen artean, ikastetxean, auzoan...

2

dendan e ta har rapake tandendan e ta har rapake tan

Bb a n a k o a


BBbanakoa


Bigarren banako honetan, 2-3 urteko haurra izan dugu abiapuntu, eta 7 bat urte bitartekoa mugarri.Helburu askotariko banakoa antolatu dugu, pisuzko alderdi bat baino gehiago baitugu umeenjolasean.

Horrela, zenbait eginkizun errazten ahalegindu gara:

Lehenengo atalak —Umearekin hizketan—, haurrik txikienak gogoan, umea hizkuntzaz jabetzekoprozesuaren gaineko hausnarketa erraztu nahi du. Jarraian, txokolate-pastela egiteko ekintzakomunikatiboa landu dugu. Eta, azkenik, umeekin hizkuntza lantzeko jolasak aztertu.

Banako honetan ere, ikuspegi pragmatikoarekin bat egin ezezik —arreta komunikazio-prozesuetanipini behar da—, hizkuntzaren alderdi testualari ere erreparatu diogu. Narrazio-testuak azpimarratunahi izan ditugu, lehen banakoan azalpenezkoak eta argudiozkoak aurkeztuak baititugu. Izan ere,umearen fantasia aitatu dugunean, ipuinaren baliabidea azaleratu dugu, besteak beste. Testua —ipuinak, istorioak, igarkizunak, etab.— denbora-tarte jakin batean gertatzen diren ekintzen kontaketada, hots, gertaerak ordenatzea, erakustea, azaltzea. Narrazioaren ardatza denbora da, eta informazioa denborazko antolatzaileen bidez ematen da, nagusiki.

Bigarren atalak —Baina, nola?—, aldiz, ikasleen autonomia zein ekimena sustatzeko, euskara lantzeko estrategien gaineko gogoeta eginarazi nahi die moduluko kideei.

Hirugarren atalak —Harrapaketan—, alde batetik, umeek jolasean erabiltzen dituzten hitz berezi,kopla, formula, etab. landu ditugu, eta, beste alde batetik, hizkuntz jolasak: bai, umorezko esapideak,bai esaera zaharrak, baita igarkizunak ere.

Laugarren atalean —Euskara zorrozten—, berriz, ikasleek euskara-maila hobe lezaketelakonturatzea helburu, mintzagaia, rol-jokoa eta eginkizuna uztartu ditugu.

Bosgarren atala, —Zer egingo dugu umeentzako egunean?—, azken xedea gauzatu ahal izatekourratsei dagokiena da.

Azkenik, seigarren atalak —Autoebaluazioa—, banakoaren ebaluazioa egiteko xedea du.Moduluan parte hartzen duten guztiek dute iritzia emateko eta proposamenak egiteko aukera.

¹IRAKASLEARENTZAKO OHARRAKIRAKASLEARENTZAKO OHARRAK


BBbanakoa

1.- UMEAREKIN HIZKETAN1.- UMEAREKIN HIZKETAN

1.1. Seme-alabarekin hizkuntza lantzeko1.1. Seme-alabarekin hizkuntza lantzeko

Hitz egin ezazue moduluko beste kideekin P. Kergomard-ek dioenaren gainean. Bat al zatozte? Nola ulertu duzue?

1.2. "Txokolate-pastela labean sartu gabe"1.2. "Txokolate-pastela labean sartu gabe"

Umeekin batera egiteko, oso aproposak izan ohi dira sukaldeko errezetak; batez ere, jatekoa prestatu eta gero jateko aukera baldin badute.

Irakurri txokolate-pastela labean sartu gabe nola egiten den, arretaz irakurri.

TXOKOLATE-PASTELA LABEAN SARTU GABE

Litro bat esne ipini irakiten. Bi tableta txokolate eta ehungramo gurin piskanaka bota ontzi horretan, eta gero eragin ondo urtu arte.

Beste ontzi batean azukrea eta ura nahastuta, urazukreaprestatu. Gero, gailetak —lau bat pakete txiki— urazukrehorretan busti.

Bukatzeko, plater zapal batean tartekatu gailetak etatxokolatea. Hozten utzi, izozkailuan sartu, eta kitto.

HABE aldizkaria, 107. Zkia

"Umeak hitz egiteko,pentsatu egin behar du,

eta, pentsatzeko,bizi egin behar du!"

Pauline Kergomard

BBbanakoa


Gero, esan / berridatzi, zer urrats egin behar diren, txokolatezko tarta egiteko. Nahi izanez gero,ondorengo hauek erabili:

u Lehenbiziu Gerou Bukatzeko

Azkenik, beste tarta bati buruzko errezetaren bat proposatu, zuek dakizuenen bat izan liteke.Sukalde-kontuak ez badituzue gogoko, galdetu etxekoei, edo dakien bati. Errezeta erdaraz badago,itzuli euskarara.

ü ü Jarraian, alderatu txokolate-pastela labean sartu gabe errezeta zuek ekarritakoarekin:

1. Osagaietan.

2. Egiteko moduan.

3. Denboran.

4. Zaporean.

1.3. Hizkuntza lantzeko jolasak1.3. Hizkuntza lantzeko jolasak

Binaka jarri, elkartu gelako beste kideren batekin. Norekin?

1. Hiru urte bitarteko umeren bat duen baten batekin.

2. Lau urtetik gorako umeren bat duenarekin.


BBbanakoa

Irakurri, seme-alabaren adinaren arabera, dagokizuen txarteleko esaldiak, eta, zalantzarik bazenute,argitzeko bidea egin.

1 hizkuntza lantzeko jolasak1 hizkuntza lantzeko jolasak(batez ere, hiru urte arteko umeekin)

1. Zenbait imitazio egitea.Adibidez, behiaren Muuuuu!

2. Zerbait egiteko jolasak dira eraginkorrenak. Adibidez, etxeko lanak egiten ari garela, umea bera zerbait egiten ari dela, etab.

3. Zerbait hartzen badugu, "zer hartu dut?" galdetuko diogu. Adibidez, pilota gorria, handia, etab.

4. Umeak zerbait egin ondoren, "zer egin duzu?" galdetuko diogu. Adibidez, baloiari ostikoa eman ondoren.

5. Konparazioak egin ditzakegu. Adibidez, bi pilotarekin jolasean ari bagara, "handia/txikia", etab.; edo pertsona baten eta pilotaren artekoa: "pilota urrun dago, eta zu, berriz, gertu".

6. ....................................................................................


2 hizkuntza lantzeko jolasak2 hizkuntza lantzeko jolasak(batez ere, lau urtetik gorako umeekin)

1. Zenbait ekintzaren deskripzioa egitea. Adibidez, sukaldean errezetaren bat prestatzea. "Txokolatezko tarta" egiten badugu, hiztegia lantzeko aukera izango dugu, besteak beste: mehea/lodia, moztu, erantsi, nahastu, xerra, ontzi, zabaldu, gainean/azpian, biguna/gogorra, itsatsi/bereizi, sartu/atera, hoztu/berotu, erre, harrotu, txiki-txiki egin, maribainutan jarri, goilaraka-da, apaindu, usain ona, goxoa...

2. Inbentarioa edo hitz-zerrendak egitea. Adibidez, tarta egiteko erabilitakoak bilduta.

3. Umeek, sarritan, ez dutenez oso argi ikusten fantasiaren eta errealitatearen arteko muga, ipuinak ere balia genitzake.

Adibidez, beste batean, sakeleko gauzak erabiliko ditugu jolas-giroan: "Txano Gorritxok titarea, haria, jostorratza eta guraizeak ditu patrikan", edo " Pinotxok, berriz, patrikan duen mukizapiari zortzi korapilo egin dizkio", etab. etab. Bestalde, konpara-zioak ere egin daitezke umeen sakelak eta aitarenak edo amarenak alderatuz, etab.

4. Oroitzapenak gogoratzea ere baliabide oparoa da. Horrelakoetan, laguntza handikoak izaten dira aipuak (gauzaren bat, argazkiren bat, liburu,

abesti...). Adibidez, gustuko musika entzuten ari garela, ipuin edo filmen bat gogora dezakegu; kamamila hartzen ari garela, belar-urez eta gaixotasunez hitz egin dezakegu, eta nork bere esperientziak kontatu, etab.

5. Proiekturen bat ere egin dezakegu umeekin. Adibidez, oporretako bidaia antola liteke (zer eraman, nondik nora joan, zenbat egunez, zer egin...); edo, bestela, eskulanen bat egin liteke umearekin.

6. Azkar erantzuteko jolasak ere biziak izaten dira. Adibidez, "esaidazu itsusiaren aurkakoa".

7. .............................................................................

BBbanakoa


BBbanakoa

Gero, zuen eserlekutik altxatu, eta hitz egin gelako beste kideekin txarteleko esaldiak osatzeko —esaterako, adibide gehiago proposatuz—, edo beste ideiaren batzuk jasotzeko.

Azkenean, jasotako jolas guztiak aurkeztuko dituzue banan-banan.

Horra, adibide gisa, ipuinak-eta adierazteko erabiltzen diren denborazko zenbait antolatzaile:

Sarrera egitekoak Erritmoa aldatzekoak Aldia markatzekoak

behin... berehala... aurreko egunean...behin batean... bat-batean... garai (aldi) hartan...antzina... halako batean... biharamunean......batez orduan... egun berean......egun batean ...-t(z)earekin batera handik gutxira...... geroztik... ...


BBbanakoa

2.- BAINA, NOLA?2.- BAINA, NOLA?

2.1. Testa2.1. Testa

Etxekoen eta zuen euskara-maila aberasteko, zuek ere hainbat esperientzia eta estrategia izangodituzue, ziur aski.

Jarraian, estrategi zerrenda bat duzue. Batzuk zeuek sarritan erabiltzen dituzuenak izango dira,agian; beste batzuk, ordea, batzuetan baliatuko zenituzten; beste batzuk, aldiz, behin edo behinerabilitakoak izango dira; eta, azkenik, izango dira sekula santan erabili ez dituzuenak ere.

ü ü 0 eta 3 arteko puntuak banatu zerrendako estrategien artean, erabilpenaren arabera.

0: inoiz ez 1: behin edo behin 2: batzuetan 3: sarritan

ESTRATEGIAK Puntuak

1 ETB1 ikusten duzunean, aukeratu egiten duzu programa, besteak beste, euskara txukunagoa darabiltelako.

2 Etxera seme-alabentzako bideo-zintaren bat eraman baino lehen, euskaraz ba ote dagoen begiratzen duzu.

3 Umeentzako ipuinen bat erosten baduzu, euskarazkoa eskuratzen duzu.

4 Etxeko hiztegi elebidunetan argitzen dituzue zalantzak.

5 Oro har, euskaraz gehiagotan hitz egiten saiatzen zara, eta adi egoten zara, hitzak nahiz esapideak ikasteko eta etxekoei irakasteko.

6 Hitz edota esapide berriak zerrendatxo batean idazten dituzu, eta patrikan gorde, tarteka-marteka berrikusteko aukera izateko.

GUZTIRA:


BBbanakoa

EMAITZAK

0-2

Begira ezazue zeini jarri diozuen hutsa.

Ondoren, pentsa ezazue ea zergatik ez duzuen estrategiahori inoiz erabili izan.

Beharbada, hemendik aurrerabeste modu batean jokatzeraeramango zaituzte hausnarketahorrek.

Euskara-maila paregabeabaduzue, segi lasai. Baina,aitzitik, hobetzeko premiaizanez gero, zeozer egitenhasteko aholkua emangodizuegu, neke handirik gabe,uste baino gehiago egindezakezue eta.

3-4

Bereizi bi multzotan 0-1 eta 2-3 jaso dituzten estrategiak.

Zergatik erabili dituzue batzukbesteak baino gehiagotan?

Gogoeta honek duzuen euskara-maila lantzeko estrategiak hobetzera eraman zaitzakete.

Egia esateko, nahikoa estrategimaila baduzue ere, ahalegin txikiren bat gehiago egingobazenute, askoz emaitza hobeak lortuko zenituzkete.

5-6

Lehen ere horrelakogogoetaren bat egin izan alduzue?

Erreparatu punturik gutxienjaso duten estrategi multzoari:Zergatik erabiltzen dituzuegutxiagotan?

Test honi emandakoerantzunen arabera jokatuzgero, ez duzue inolakoarazorik izango zuen euskara-maila jasotzeko.

Jarrai bide horretatik!

2.2. Besterik?2.2. Besterik?

Pentsa ezazue ea euskara lantzeko besterik egiteko prest zaudeten. Ondorengo alderdiok zehaztu, etalan-taldekoekin hitz egin honetaz guztiaz.

1.1. Besterik egiteko prest al zaudete?

2.2. Zer egingo duzue?

3.3. Noiz hasiko zarete?

4.4. Zenbat egunetan ahaleginduko zarete?


BBbanakoa

3.- HARRAPAKETAN3.- HARRAPAKETAN

Umeak auzoko plazan jolasean ari badira, talde-jolasen batean murgilduta ibiliko dira, ziurrenik:harrapaketan, gorde-gordeketan, etab.

3.1. Jolaseko formulak3.1. Jolaseko formulak

Jolasari hasiera emateko, badira zotz egiteko formulak, hau da, dena delako izatea nori egokitzenzaion erabakitzekoak; adibidez, haurrak harrapaketan ari badira, nor izango den ama. Hona hemen,horietako hiru:

"Dona, dona, katona,sutondoan aitona,lepotik behera kuttuna,kanpora neska-mutil tuntuna,azeituna, babarruna,atera dadilaneska-mutil tuntuna".

"Isabela, Manuela, Katalina,tente gulente tipi-tipi-ton,Martin zapaton,Kaxkamela tronpeta,lau kili-kon:

1-2-3-4-5".

"Don-don,Kikili-kon,sar-sartika,tortolika,dameson,aitona Martzelon,Kixki ta Mixki ta Kaxkamelon:1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-11".


BBbanakoa

ü ü Ezagutzen al zenuten "Dona, dona..."?

l Ba al dakizue besteren bat? l Bila ezazue beste formularen bat.

Horretarako, honako bide hauek proposatzen dizkizuegu:

1.1. Erne egon umeak jolasean ari direnean, eta jaso erabiltzen dituzten formulak.

2.2. Bestela, galde iezaiozue seme-alaben irakasleari ea berak ba ote dakien baten bat.

3.3. Edota jo liburutegira, eta umeentzako materialetan —liburu, ipuin, bideo-zinta, etab.— aurkituko duzue bilatzen ari zaretena.

ü ü Azkenik, formularen bat bilatzeaz gain, aukera ezazue taldekako jolasen bat —harrapaketan, soka-saltoan, txapetan, pilotan, korroan, gorde-gordeketan, kaniketan, etab.—, eta presta ezazue jolas horren inguruko azalpen laburra.

Eginkizun hau egiteko, kontuan hartu hurrengo bi alderdiok:

l Batetik, oinarrizko deskripzioa egin behar duzuela, hau da, jolas hori ezagutzen ez duen batek ulertzeko moduan adierazi beharko dituzuela nondik-norakoak: zer, nork, noiz, nola, etab.

l Ume-jolas gehienek hizkera berezia izan ohi dutela: formula, koplatxo, abesti, rolak--uneak bereizteko hitz bereziak, etab. Saia zaitezte, beraz, euskarazko ordainak ematen — adierazi dakizuena, edota bilatu erabili izan den ordainen bat, edota, bestela, asmatu egokia izan litekeen bat—.


BBbanakoa

Ume-jolasetako Ume-jolasetako hitz bereziakhitz bereziak

(adibide-sortatxo bat)

1.1. Esate baterako, gaztelaniazko "te la paras" formula euskaraz adierazteko, besteak beste, ama erabili izan da,

2.2. edo, korru barruan begiak itxita duena izendatzeko, itsua, edo, zozketa egin eta gero (Dona-dona?), alferrak bilatuko ditu ezkutatu diren lagunak,

3. 3. edo, beste batzuetan, lapurra saiatuko da beste guztiak harrapatzen.

4. 4. Bestalde, pilota aukeratuz gero, fuerakaibiliko dira, agian. Edo ertetzen, edo, bestela, barrene izeneko jolasean arituko dira.

5.5. Edota, hanka baten gainean ibiltzen badira, txingoka, esaterako.

6.6. Edota, nork bere txanda aldarrikatzeko, lehenengo, bigarren, hirugarren...esango dute.

7.7. Edota, korroan aritzeko, Ala kinkirrine-ra, ala samurrera, Maritxu plaza berriko, jira beste aldera abestuko dute.

8.8. Etab., etab.


BBbanakoa

1. Eskerrik asko!Ekarri asko!

2. Joxemari biribarilau hanka eta bost belarri.

3. Kaixo!Ni ez nago gaixo!

4. En fin, en fin,ez dago giro zurekin.

5. Imanol Karakoleguzkitan sonbrilla,euritan guardasol.

6. Manex!Lehen bai eta orain ez.

7. Jesus, Maria eta Jose!Beti jan eta beti gose.

8. Petra!Ipurdian bost letra, puzkarra baionetaputza eskopeta,ipurdia kuleta.

9. Nola?Kaka dariola.

3.2. Hizkuntz jolasak3.2. Hizkuntz jolasak

Umorezko esapideak

Hizkuntzaren bidez ere jolas bizi eta entretenigarriak osatu ahal izango ditugu. Oraingo honetan,begien aurrean dituzu eginkizuna abian jartzeko umorezko esapide batzuk, ea zuek beste hainbestebiltzeko gauza zareten, binaka edo hirunaka elkartuta.

1._________________________________ _________________________________

2._________________________________ _________________________________

3._________________________________ _________________________________

4._________________________________ _________________________________

5._________________________________ _________________________________

6._________________________________ _________________________________

7._________________________________ _________________________________

8._________________________________ _________________________________

9._________________________________ _________________________________


BBEsaera zaharrak

Gauza bera egingo dugu esaera zaharrekin. Baina, oraingo honetan, hitz egin taldekide(ar)ekin eaargi duzuen zein egoeratan erabiltzen diren eman dizkizuegun esaera horiek.

1. Nirea nire, eta zurea gure5.

2. A ze parea, karakola eta barea.

3. Zer ikusi, hura ikasi.

4. Itsuen herrian okerrak alkate.

5. Dagoenean bonbon, ez dagoene-an egon.

6. Asko daki xaguak, baina gehiago katuak.

7. Gezurrak buztana labur.

8. Zapata guztiek badute beren neurriko zangoa.

9. Usteak erdia ustel.

10. Gogozko bidean aldaparik ez.

11. Behatza baldin bada, eskua esango du.

12. Kanpoan uso, etxean otso.

1. ____________________________

2. ____________________________

3. ____________________________

4. ____________________________

5. ____________________________

6. ____________________________

7. ____________________________

8. ________________________________________________________

9. ____________________________

10. ____________________________

11. ________________________________________________________

12. ____________________________

üü Bukatzen duzuenean, talde guztietako bozeramaileek egindako lanaren berri emango dute. Erne egon, beraz!

5 Adibidez: Badira gure artean zeken, zuhur, diruzale edota berekoi hutsak direnak, diruari eta hondasunei gehiegizko zaletasuna diotenak, alegia. Horrelakoren batek nabarmenkeriaren bat egiten duenean esango dugu “nirea nire, eta zurea gure”. Esaterako, umeren batek besteri jostailurik sekula santan uzten ez badie, baina hark beti besterenak erabiltzeko joera badu, honako esaera hau botako dugu.

banakoa


BBbanakoa

Igarkizunak

Jolasean murgilduko gara jarraian. Kontua da talde bakoitzak hiru igarkizun prestatuko dituela, gerobeste kideek asma ditzaten. Gehien asmatzen dutenek besteek egindako oparitxoren bat jasoko dutehurrengo saioan.

ü ü Jolasean hasi aurretik, erabaki itzazue arauak.

Hona hemen adibide batzuk:

"Tipitaki, tapataki,nik badakit gauza bat"

Beti sutan,eta sekula ez erretzen.

ZER OTE DA?(labea)


Itxita makila,zabalik teilatua.

ZER OTE DA?(aterkia)

"Pipitaki, papataki,nik badakit gauza bat"

Gela bete aizkoraz.

ZER OTE DA?(ahoa)


Sasira joan eta urratuez, uretara joan eta

busti ez.

ZER OTE DA?(aidea)


Arbola batek hamabiadar, adar bakoitzak lau

habi, habi bakoitzakzazpi arrautza.

ZER OTE DA? (urtea)


Elurra bezain zuria,ikatza bezain beltza,

jendeak bezala hitz egin,jendea bezala joan.

ZER OTE DA?(eskutitza)


BBbanakoa


Egunaz barnean,gauaz kanpoan.

ZER OTE DA?(ilargia)


Puntan punta bi,atzean zulo bi.

ZER OTE DA?(guraizeak)


Mendian jaio, mendianbizi, etxera etorri, eta

txokoz txoko hasi.

ZER OTE DA? (erratza)


Beti lehorrean,eta beti bustita.

ZER OTE DA?(mingaina)


Maindire bat, harizkoaez, guztia estaltzen du,

eta ura ez.

ZER OTE DA? (elurra)


ZER DA ETA ZER DA

zerutik bota eta haustenez dena, uretara bota eta hausten

ez dena?(papera)


Hutsa, zutik egonezinik; betea, nolanahi

ongi.

ZER OTE DA? (zakua)


Ama latza etaumea baltza.

ZER OTE DA?(gaztaina)


BBbanakoa

Azkenik, ikusi-makusi ikusi-makusi jolasean aritu zaitezte taldeka, ea eragozpenik gabe egiteko gauza zareten.

rr ikusi-makusi!ikusi-makusi!zer ikusi?

ikusten dut, ikusten dutgauza bat, gauza bathasten dena A-z.

Zer da? (hanka)

Hona hemen, Urola bailaran jasotako formula interesgarri bat, ikusi-makusi jolasaren parekoa.

Adibidez:Adibidez:

ZERA-BERA, ZERA-BERA,ZERA-BERA: "E".Zer da? (etxea)

ZERA-BERA, ZERA-BERA,ZERA-BERA: "XA".Zer da? (xagua)

ZERA-BERA, ZERA-BERA,ZERA-BERA: "TI".Zer da? (tipula)

4.- EUSKARA ZORROZTEN4.- EUSKARA ZORROZTEN

Aurreko ataletako ume-jolas horiek guztiak euskaraz egitean, kontuan hartzekoa da hizkuntz maila.Horregatik, hiru egoera nagusi hartu ditugu —dendan, otorduetan eta harremanetan—, dagozkienrol-jokoak egin ditzazuen.

ü ü Lehenbizi, 4.1. eta 4.2. eginkizunei erantzun egokia ematen ahalegindu.

ü ü Segidan, rol-jokoan murgilduko zarete.

4.1. Zein da esapiderik zuzenena?4.1. Zein da esapiderik zuzenena?

ü ü Gurutzetxo bat marraztu esapiderik zuzenenari. Kontuan hartu zenbaitetan bata zeinbestea izan litezkeela zuzenak.


BBbanakoa

1.1. a) Ezer gehiago?b) Besterik?

2.2. a) Ba al dituzu gailetak?b) Ba al duzu gailetarik?

3.3. a) Hiru patata kilo.b) Hiru kilo patata.

4.4. a) Beste egunean etorri zen.b) Joan den egunean etorri zen.

5.5. a) Sarrerako bonbilla erre da.b) Sarrerako bonbilla funditu da.

Dendan

qq

qq

qq

qq

qq


BBbanakoa

1.1. a) Ya keta ez datorren, goazen.b) Goazen, ez dator eta!

2.2. a) Biek baso berdinetik edan dute.b) Biek baso beretik edan dute.

3.3. a) Zer jango duzu? — Ezer.b) Zer jango duzu? — Ezer ez.

4.4. a) Horrek doblea ere jango luke.b) Horrek horrelako bi ere jango lituzke.

5.5. a) Kafe hartzera gonbidatu nau.b) Kafe hartzera gonbidatu dit.

1.1. a) Ez dute elkar hitz egiten. b) Ez diote elkarri hitz egiten.

2.2. a) Jolasten zara gurekin? b) Jolastuko al zara gurekin?

3.3. a) Guretzat, hori ez da egia.b) Gure ustez, hori ez da egia.

4.4. a) Ez dut eztabaida batean erori nahi.b) Ez dut eztabaidan hasi nahi.

5.5. a) Posible da. b) Baliteke.

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq

Harremanetan

Otorduetan


BBbanakoa

4.2. Ba al dakizu...?4.2. Ba al dakizu...?

norbait haserre dagoela modu askotan esan ohi dela euskaraz? Adibidez, hortxe dituzue bi modu.Ea zuek beste bi biltzen dituzuen!

1.1. kandela pizteko moduan dago

2.2. kopetilun dabil

3.3. ........................

4. 4. ........................

"kola handiak zeuden" esapidearen ordainen bat? Zein?

1.1. jende pila ederra zegoen

2.2. ............................................................

3. 3. ............................................................

"zoaz pikutara!" beste era batera esaten?

1.1. zoaz haizea hartzera!

2.2. ...................................

3.3. ...................................


BBbanakoa4.3. Rol-jokoa4.3. Rol-jokoa

Hirunaka elkartu, rol-joko horiek egiteko. Ez duzue ezertxo ere idatziko, eta saio honetan edotaaurrekoren batean ikasi duzun edukiren bat txertatuko duzue berbaldian.

ü ü Hiru egoera, aukeran:

1.1.DENDAN:DENDAN:Auzoko betiko dendara jo duzue behar dituzuenak erostera.Denda horretan ia denetik aurkituko duzue —janaria, garbikariak,gozokiak, erremintak, sukaldeko tresnak, jostailuak, etab.—.

Pertsonaiak: dendaria, eroslea eta dendara sartu den auzokoa.

2.2.OTORDUAN:OTORDUAN:Eguerdian edo iluntzean, etxekoak mahai inguruan elkartzendirenean, sortu da iskanbila.

Pertsonaiak: Aita, alaba eta semea.

3.3.SOLASEAN:SOLASEAN:Eskolako bi lagun elkartuko dira jolas-garaian, eta hirugarren batiburuz arituko dira gaizki-esaka. Halako batean, hirugarren hauazalduko da, eta zurikeriatan arituko zaizkio.

Pertsonaiak: Bi lagun horiek eta hirugarrena.

ü ü Hortaz, hirunaka elkartu, hiru egoera horietako bat aukeratu, zer gertatu den erabaki, eta, azkenik, rolak banatu zeuen artean.

ü ü Kontua da elkarrizketan hasi behar duzuela, ia-ia bat-batean. Pare bat alditan gauza bera errepikatzen saiatu, entrenamendu gisa, eta, gero, denen aurrean antzeztu.


BBbanakoa

5.- ZER EGINGO DUGU UMEENTZAKO EGUNEAN?5.- ZER EGINGO DUGU UMEENTZAKO EGUNEAN?

Azken xedea egiteko, bila ezazue zuen aukera bera6 egin duen kideren bat, eta presta ezazueproposamenen bat. Kontuan hartu banakoaren hasieran azaldutako urratsak.

Gero, taldean eztabaidatu binaka prestatu dituzuen proposamenak, eta erabaki zer egingo duzuen.

1. Nora joango zarete?

2. Nori igorriko dizkiozue zuen proposamenak?

3. Baten batekin hitz egiteko asmoa al duzue?

4. Noiz ...?

5. Nork ...?

6. Nola ...?

7. ... ... ...

Hauxe da atazarik nagusiena, etabanako honetan ikasitakoa praktikara

eramateko unea!

6 Gogoratu hasieran aurkeztutako azken xedea: "Eman dezagun seme-alabaren ikastetxeko Guraso Elkartekoak edo auzo- elkarteko Jai Batzordekoak zaretela eta jaietan umeentzako eguna antolatu behar duzuela".


BBbanakoa

1.Pozik al zaudete egin duzuen lanarekin? Gustura ibili al zarete?

2.Gauza berriak ikasi al dituzue?

3.Probetxuzkoak iruditu al zaizkizue?

4.Ahalegindu al zarete ume-jolasetan moduluan ikasitako zeozer txertatzen?

5. Baloratu azken xedea gauzatzeko egin duzuen ahalegina

6.Ba al duzue moduluari etekin handiagoa ateratzeko proposamenik?


Galdera hauei erantzun eta gero, irakaslearekin batera, iritzirik nagusiak bildu, eta, aldaketaren bategiteko asmoa izanez gero, denen artean hausnartu eta bat etortzen ahalegindu.


2


Umearentzako oso erakargarri da musikaz eta kantuaz hornitzen dugun edozein ekintza edota jolas.Jolasean eta kantuan ari den bitartean, ohartu gabe ikasiko du umeak. Kantuan aritzea da gurekulturaz jabetzeko biderik oparoenetariko bat, zalantzarik gabe.

Hausnarketa horren ondorio zuzenak dira umeentzako sorturiko hezkuntza-metodoak, esaterako. Izan ere, sarritan, kanta zaharrak osoki aurkezten dituzte metodo horiek, edota kanta zaharretan oinarritzen dituzte hainbat jarduera didaktiko.

Horrela, haurrek ezinbesteko lagun izango dituzte kantua eta musika dantza egitean, ipuineanmurgiltzean, txotxongiloekin hitz egitean, etab., etab. Beraz, nahikoa argi dago zergatik dengarrantzizkoa kantua, erritmoa duen edozer oso motibatzailea eta erakargarria egiten baitzaie umeei

Eta helduok, gehienetan musikaren eta kantuaren esparrutik urrun samar gauden arren, arlo hauguztia sustatu beharko genuke umearekin ditugun harremanetan; gehiagotan abestu beharkogenukeela diote adituek, ahotsaz eta kantaeraz kezkatu gabe.

Haurrek ez digute goi-mailako saiorik eskatuko, ipuinak kontatzen ditugunean bezalaxe ikusi nahigaituzte, lotsa alde batera utzita, haurrekin bat eginda eta sentibera. Kontua ez da ezer berezirikegitea edo asmatzea, baizik eta arlo honi ere erreparatzea, umearen garapenean musikak eta kantuakduten garrantziaz jabetuta.

haur -kantakhaur -kantak

Cb a n a k o a


CCbanakoa


Azken xedea guztiz praktikoa izatea nahi genuke: umeentzako euskarazko produktuenkatalogoa osatzea. Katalogo horretan, lehentasuna eman musika edota kantua duen edozeinprodukturi. Horretarako, honako arlo hauei buruzko informazioa biltzea proposatzen dizuegu:

1.1. Diskoak-kaseteak:Gabon-kantak...

2.2. Bideoak: pailazoak...

3.3. Ipuin-liburuak: Peter Pan...

4.4. Jostailuak-jokoak: puzzleak...

5.5. Material didaktikoa: atlasa...

6.6. Besteren bat...


Azken banako hau haur-kanten eta musikaren inguruan osatu dugu. Modulu honetan, behin etaberriro aipatu dugu jolasa dela haurren berezko adierazpidea. Jolasaren bidez igotzen ditu haurrakbizitzako eskailera-mailak, eta, helduok haurrekin komunikazio aberatsa lortzeko, ezinbesteko izangoditugu jolasak, musika, kantuak, ipuinak eta horrelako jarduerak. Jolasa, musika eta kantuaelkarlotuak egon ohi dira, eta, horregatik, ezingo ditugu bereizi, gehienetan.

Haur txikiekin, zalantzarik gabe, musika bitarteko izango da, ez helburu. Musika oso garrantzizkoada umeen hezkuntza-prozesuan: lehenik, haurren obserbaziorako gaitasuna eta arreta haztendituelako; bigarrenik, edertasunaren eta fantasiaren mundu aberatsean sartzen laguntzen diolakohaurrari; hirugarrenik, asmamen eta sormenari bide ematen dielako; eta, azkenik, izugarri laguntzendiolako eskolako eta taldeko bizitzan txertatzen.

¹IRAKASLEARENTZAKO OHARRAKIRAKASLEARENTZAKO OHARRAK


CCbanakoa

Era berean, hizkuntza, kultura, transmisioa, folklorea, musika, kantak, jolasa... alderdi horiek guztiaklanduko ditugu kantuaren bidez. Banako honetan, alderdi honen garrantziaz hainbat gogoetaegitearekin batera, azken xede gisa, gurasoen eta seme-alaben arteko jarduna eta komunikazioahornitzeko merkatuan salgai dauden umeentzako euskarazko produktuen katalogoa osatuko dute.

Horrela, banako honetan xede hori lortzeko zenbait eginkizun errazten ahalegindu gara:

Lehenengo atalean —Loa-loa txun-txurrun berde...—, moduluko partaideek beren haurtzaroaz7

eta seme-alaben nolakoez hitz egingo dute. Bide batez, adjektiboak landuko dituzte, 2. banakoanazaldu dugun azkar erantzuteko jolas bat baliatuz (irakasleak ikusiko du adjektibo horiekin loturikohizkuntz formaren bat berariaz landu behar duen ala ez; esaterako, erlatibozkoak).Jarraian, zuzenean kanten arloa aztertzeari ekingo diogu. Izan ere, sehaska-kantetatik hasi, eta, orohar, gustukoen dituzten kanten gainean jardungo dugu. Kide bakoitzak gogokoen duen kantaren parebat minutuko grabazioa8 aurkeztuko die besteei, nork bere iritziak eman ditzan.

Bigarren atalean —Egungo musika— izenekoan, lehendabizi, bi egiteko nagusi izango dituzte:

a) batetik, etxeko disko eta kaseteen zerrenda egingo dute, b) eta, bestetik, prentsa erabili beharko dute hurrengo musika-emanaldiei buruzko informazioa

biltzeko.

Gero, musika-dendara —edota ludotekara, edota eskolara...— jo beharko dute han zer dagoen aztertzera; batez ere, umeentzako euskarazko ekoizpena bereiziko dute.

Hirugarren atalean, berriz, —Gurasoak, haurrak eta musika—, gurasoen, haurren eta musikarenarteko harreman eta jokabideen gogoeta erraztu nahi izan dugu. Horretarako, egia/gezurra teknikazbaliatu ondoren, Imanol Urbietaren hitzak izango dituzte hausnargai. Irakaslearen egitekoa litzateke, Imanol Urbietaren lanaren gaineko oinarrizko datuak ematea, egungohaur-kanta asko eta asko hark sortuak edota moldatuak baitira.

Laugarren atalak —Euskara zorrozten—, ikasleen euskara-maila berariaz jasotzeko, eta, batezere, hizkuntzaren beraren gaineko gorabeherez aritzeko une berezia eskainiko digu.

Bosgarrena da —Katalogoa osatzen— azken xedeari dagokiona. Izan ere, banakoan zeharegindako lanaren ondorioa izango da, neurri handi batean, eta, bestalde, guztiz praktikoa izatea nahigenuke, umeen eta helduen aisialdian euskararen erabilera sustatzeko baliagarri gerta dadin.

7 ARGAZKIA: Moduluko partaideek txikitako argazki bat ekarriko dute, haien haur garaiari buruz hitz egin dezaten.8 GRABAZIOA: Honako honetan, gustukoen duten abestiaren atalik politena (pare bat minututakoa edo, asko jota) etxean

grabatzeko eskatuko diegu ikasleei. Euskal musika bada, oso ongi; baina beste edozein kanta ere balekoa izan liteke.


CCbanakoa

Azkenik, seigarren atalak —Autoebaluazioa— azken banakoaren ebaluazioa bideratzeaz gain,modulu osoarena ere erraztu nahi du. Banako honetan, garrantzi handia du ebaluazioak, baibanakoarena, bai modulu osoarena; izan ere, banako guztietan egin dugun ebaluazioaren osagarriberezia dugu honako hau.

Ebaluazio jarraitua eginez gero, beti jasoko ditugu ideia berriak eta hobetzeko iradokizunak. Hortaz,oso komenigarri derizkiogu iradokizunak jasotzeari.


CCbanakoa

1. -LOA-LOA TXUN-TXURRUN BERDE...1. -LOA-LOA TXUN-TXURRUN BERDE...

1.1. Txikitako argazkia1.1. Txikitako argazkia

Zer kontatu dizuete gurasoek haurtzaroaz?

Nolakoak zineten?

ü ü Txikitako argazkiren bat ekarri, hirunaka-edo elkartu, eta hitz egin ezazue zuen haur-garaiari buruz:

Zer diote senitartekoek?

Zein oroitzapen duzue?

Gogoan al duzue kontatzeko moduko pasadizoren bat?

Jarraian, adierazi nolakoak diren zuen seme-alabak:

ü ü Lehenbizi, irakurri hurrengo zerrendako adjektibo guztiak, eta, ezagutzen ez duzuen baten bat badago, bilatu hitz horren esanahia.

ü ü Gero, zerrenda horretatik aukeratu zeuen seme-alabak definitzeko bost adjektibo.

ü ü Ondoren, zeuen seme-alabei buruz hitz egin taldekoekin:

l Nolakoak dira, oro har?

l Eta lo egiteko?

l Otorduetan?

l Harremanetarako?

l Noren antza hartzen diezue?

l Zeuen seme-alabekin, "zuretik ezpala" esaerare-kin bat al zatozte?

l Zergatik bai/ez?


CCbanakoa

ü ü Azkenik, "aurkakoen jolasari" ekingo diogu. Beraz, honako urrats hauek egitea proposatuko dizuegu:

a)a) Lehendabizi, gezi batez lotu itzazue elkarren aurkakoak diren adjektiboak (adb.: handia txikia)

b)b) Gero, jolasteko bi talde osatu, eta "esaidazue ume lasaiaren aurkakoa" formula edo antzekoren bat erabiliko dugu. Hasi baino lehen, erabaki itzazue rolak, arauak eta sariak.

1. l ipurterrea q jatuna

2. l erraza q irribarretsua

3. l langilea q harroa

4. l lotia q kaskarra

5. l hiztuna q gaiztoa

6. l maitakorra q txikia

7. l mehea q alferra

8. l mozoloa q estua

9. l ausarta q patxadasoa

10. l lasakapotoa q zakarra

11. l berekoia q pikaroa

12. l bihotz handikoa q izutia

13. l nigartia q zaila

14. l handia q gizena

15. l ogi-puska q ixila

16. l jangartxua q gau-txoria

17. l apala q eskuzabala

18. l sendoa q bihozgabea


CCbanakoa

1. l ipurterrea q patxadasoa

2. l erraza q zaila

3. l langilea q alferra

4. l lotia q gau-txoria

5. l hiztuna q ixila

6. l maitakorra q zakarra

7. l mehea q gizena

8. l mozoloa q pikaroa

9. l ausarta q izutia

10. l lasakapotoa q estua

11. l berekoia q eskuzabala

12. l bihotz handikoa q bihozgabea

13. l nigartia q irribarretsua

14. l handia q txikia

15. l ogi-puska q gaiztoa

16. l jangartxua q jatuna

17. l apala q harroa

18. l sendoa q kaskarra

soluzio-orria:


CCbanakoa

Abestiaren izenburua:

Kantaria(k):

1.1. Abestia ............................... da:

2.2. Oso egokia da ...............................

1.2. Kantarik gustukoena1.2. Kantarik gustukoena

Gogoan al duzue umetako kantaren bat? Ba al dakizue ume jaioberriari loarrarazteko kantarik? Hitzik gabe bada ere, abestuko al zenukete sehaska-kantaren bat?

Zein da, oro har, gustukoen duzuen abestia? Grabatuko al duzue klasean entzun dezagun? Aukeratuabestiaren atalik politena —pare bat minutukoa edo—.

ü ü Orain, taldeka, aurkeztu moduluko kideei txandaka zuen abestiak. Grabazio horiek entzuten dituzuen bitartean, bete itzazue hurrengo fitxak, abesti bakoitzeko bat.

ZER IRITZI DUZU ABESTI HORIETAZ?

q alaia / tristeaq dibertigarria / aspergarria q itxia / arruntaq atsegina / gogaikarria

q gozoa / zakarraq erraza / zailaq ezaguna / ezezagunaq egokia / desegokia

q lasaitzekoq jolasean aritzekoq umeari loarraraztekoq gustuko lagunarekin dantzanegitekoq oheratzean aditzekoq ez da nire gustukoaq atseden hartzeko

q ipuinak kontatzekoq esnatzean entzutekoq festa batean dantzan egitekoq lanean edo ikasten ari zarela

entzutekoq behin eta berriro entzuteko

modukoa da


CCbanakoa

3.3. Gustuko d(it)ut / Izugarri gustatzen zai(zki)t / Ez d(it)ut batere gustuko

4.4. Hitzak

q hitzakq ahotsaq hizkera bereziaq kitarraq beste instrumentu batzuk

q erritmoaq abestaldeaq gogora ekartzen dituen irudiakq pianoaq ...

q gauza interesgarriak adierazten ditu hitzakq ez zait axola zer dioenq ez dut ulertzen

ü ü Taldeka, alderatu jaso dituzuen oharrak, eta erabaki zein den gustukoen duzuen kanta. Gero, aukeratutakoa beste moduluko partaideei aurkeztuko diezue.

ü ü Azkenik, nork bere botoa emango du, kiderik gehientsuenen abestirik gustukoena zein den jakin dezagun.


CCbanakoa

2.- EGUNGO MUSIKA2.- EGUNGO MUSIKA

2.1. Etxeko diskoak eta kaseteak2.1. Etxeko diskoak eta kaseteak

Idatzi etxean dituzuen disko eta kaseteenzerrenda, hau da, kantarien edota abestaldeenizenak (edozein, gogoan dituzunak...).

Prentsatik atera hurrengo kontzertuen edota musika-emanaldien nondik-norakoak; bereizi ume-entzako saioak: nork, noiz, non, sarreraren prezioa... Informazioa biltzen duzuenean, taldekideeijakinarazi.

Era berean, gaineratu kantari horri/horiei buruzko oinarrizko datuak —nongoak diren, zein musika-mota jotzen duten, etab.—. Ezertxo ere ez badakizue, saia zaitezte informazio hori eskuratzen.

Azkenik, erabaki zein kontzertu edo musika-emanalditara joan nahiko zenuketen, eta kide batzuekin bat egiten ahalegindu. Adierazi alde edo kontra dituzuen arrazoiak.

Hona hemen, adibide soil bat:

l Begira. Ni Oskorriren kontzertura joango nintzateke, ... ... -(e)lako.

n Bada, ni ere bai. Elkarrekin joango al gara?

l Ni, berriz, Amaia Zubiriaren kontzertura joateko irrikitan nago, ... ... -(e)lako.

2.2. Musika-dendan 2.2. Musika-dendan

Jo ezazue gertuen duzuen musika-dendara, eta bete ezazue han hurrengo fitxa. Itzultzean,taldekideekin alderatu emaitzak. Bestela, herriko/auzoko ludotekara jo, edota eskolako irakaslerenbatekin ere hitz egin dezakezue, esate baterako.


CCbanakoa

FITXA*

1. Dendaren izena:

2. Musika-atalak:...klasikoa...

3. Ba al dago euskaraz egindako musikarik?q ezer gutxi q asko q ezertxo ere ez

4. Ba al dago umeentzako euskarazko musikarik?q ezer gutxi q asko q ezertxo ere ez

5. Idatz itzazu umeentzako sei diskoren edo kaseteren izenburuak eta egileak.

1. .................................... 4. ......................................2. .................................... 5. ......................................3. .................................... 6. ......................................

6. Entzun al duzu diskoren bat? q Bai q Ez Gustatu al zaizu?

Abestaldea-Kantaria Izenburua Musika-mota Iritzia

7. Atentzioa eman al dizu diskoren batek? Zergatik?(aipatu diskoaren izenburua, norena den, noizkoa den, iritzia...)

8. Idatz itzazu gustukoen dituzun bost abestien izenburuak. Adierazi ea horietakoren bat egokia den umeekin batera kantatzeko. (atsegin dituzulako, burutik ezin kendurik zabiltzalako, sakonak direlako, zeozer edo norbait gogora-razten dizulako, umeekin aritzeko oso egokiak direlako...)

* Eginkizun hau egiteko, kontuan hartu banako honen bukaerako eranskina.

3 3 Ondorioren bat ateratzeko moduan al zaudete?

Euskarazko disko ugari al dago? Zein musika-mota da nagusi euskaraz?


CCbanakoa

3.- GURASOAK, HAURRAK ETA MUSIKA3.- GURASOAK, HAURRAK ETA MUSIKA

3.1. Zer uste duzue?3.1. Zer uste duzue?

Marraztu gurutzetxo bat egokia iruditzen zaizuen tokian.

Zer uste duzue? EGIA GEZURRA

1. Musika ez da oso garrantzizkoa umeen hezkuntzan, esaterako, psikomotrizitatea lantzeko.

2. Euskaldunok, geure kultura eta hizkuntza igortzeko, euskal folklorea (kantak...) erakutsi behar diegu seme-alabei.

3. Umeekin abesteko gauza ez zarela uste baduzu, lasai egon, horretarako baitaude musika-aparatuak.

4. Musika umearentzat matematika bezain garrantzizkoa da.

5. Herriz herri eta baserriz baserri euskal kantak biltzen aritu direnek (Aita Donostia, R.M. Azkue, etab.) alferrikako lana egin dute, gaurko gizarte globalean ingelesa edota gaztelania baitira garrantzizkoak.

6. Gurasoek ez dute kezkatu beharrik, umeek eskolan lana besterik egiten ez baitute. Umeek Euskaraokea etxeko telebistan ikustearekin nahikoa dute.

7. Umeak gure kantak imitatzen dituenean, kulturaren milaka urteko bidea laburtzen eta jasotzen du.

8. Hizkuntza lantzearekin batera, kantatzea pozik egoteko baliabiderik hoberenetarikoa da.


CCbanakoa

3.2. Entzun arretaz3.2. Entzun arretaz

Orain, Imanol Urbietaren hitzak adituahal izango ditugu bideoan.

ü ü Binaka jarrita, arreta handiz entzun esaten dituenak, eta hitz horietatik jaso itzazuepaperean ideiarik nagusienak.

ü ü Den-dena ulertu al duzue? Zer ez duzue ulertu? Irakaslearen laguntzaz argitu hutsuneak.

ü ü Nork bere erantzunak eman ondoren, taldeka eztabaidatu, eta saia zaitezte iritziak biltzen eta arrazoitzen.

Horretarako, hona hemen hainbat puntu:

Nolakoak dira umeak?

Musikaren eta kantuaren garrantzia umearen hezkuntzan.

Abestien garrantzia kulturaren eta hizkuntzaren transmisioan.

Gurasoen egitekoa.

ü ü Azkenik, irakasleak modulukideen artean zein den iritzirik nagusiena jasoko du. Horretarako, aldeko eta aurkako iritziak laburbilduko ditugu arbelean.

ü ü Zeozer zalantzan geratuz gero, saia zaitezte dena delakoa taldeka argitzen.


CCbanakoa

4.- EUSKARA ZORROZTEN4.- EUSKARA ZORROZTEN

4.1. Aukeratu egokiena4.1. Aukeratu egokiena

Gurutzez markatu, zuen ustez, hitz edo esapiderik egokiena. Zalantzarik bazenute, jo hiztegira edota galdetu inguruan. Gero, konparatu eman dituzuen erantzunaktaldekideek emandakoekin.

1. a) Zein pisuan egingo du azterketa?b) Zein pisutan egingo du azterketa?

2. a) Kontu hori ilun dago.b) Asuntu hori ilun dago.

3. a) Txomin Artolaren abesti horrek atentzioa deitu dit.b) Txomin Artolaren kanta horrek atentzioa eman dit.

4. a) Iratik geroago entzungo du diskoa.b) Iratik beranduago entzungo du diskoa.

5. a) Kontuz, kotxeak harrapatuko zaituela!b) Kontuz, kotxeak harrapatuko zaitu eta!

6. a) Irakaslea bilduta dago.b) Irakaslea bilera batean dago.

7. a) Magisteritzan joko du soinua Kepa Junkerak.b) Irakasle Eskolan joko du soinua Junkerak.

8. a) Noski baietz! b) Bai noski!

9. a) Nor ote da kalean dagoen hori?b) Nor izango da kalean dagoen hori?

10. a) Zein bihurria den!b) Zein bihurria da!

ü ü Zein neurritan asmatu duzue? Bat egiten al duzue "usteak erdia ustel" esaerarekin? Zalantzak irakaslearekin argitzen saiatu.

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq

qq


CCbanakoa

5.- KATALOGOA OSATZEN5.- KATALOGOA OSATZEN

Umeentzako euskarazko produktuen katalogoa osatu behar duzue, azken xede gisa. Ez dizuelan handirik emango, banakoan zehar egin dituzuenak gogoan hartu eta bildu besterik ez baituzueegin behar.

Halere, hirunaka-edo elkar zaitezte, orain artean jasotako informazio guztia mahai gainean jarri,ordenatu, erkatu beste kideenarekin, eta, azkenik, besterik behar izanez gero, bilatu informazioa etaerantsi.

Esan beharrik ez dago, hori guztia egin ondoren, informazio hori zuen inguruan erabiltzealitzatekeela egokiena, bai etxean, bai eskolan, baita lagunartean ere.

Zuen lana errazteko asmoz, honako lauki hauek prestatu ditugu, biltzen duzuen informazioa txukunjaso dezazuen. Hortaz, lau multzo bereizi:

1. diskoak eta kaseteak

2. bideoak

3. ipuinak

4. beste batzuk


CCbanakoa

2. KATALOGOA (bideoak)

KOP. EGILEA(K) - IZENBURUA PREZIOA OHARRAK

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

1. KATALOGOA (diskoak)


1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.


CCbanakoa

3. KATALOGOA (ipuinak)


1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

4. KATALOGOA (beste batzuk)


1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.


CCbanakoa

1.Pozik al zaudete egin duzuen lanarekin? Gustura ibili al zarete?

2. Ikasi al duzue ezer berririk?

3.Umeentzako katalogoa osatzea zail gertatu al zaizue? Eta interesgarri?

4.Adierazi moduluko alderdi positiboak.

5. Adierazi moduluko alderdi negatiboak.

6.Modulua hobetzeko ideiarik?


Nork bere hausnarketa egin ostean, elkar zaitezte talde txikitan, eta balora ezazue banako hau, baita modulu osoan zehar egindako lana ere. Azkenean, guztion arteko azken ebaluazioa egingo dugu, irakaslearekin batera.


3

Euskarazko produktu batzuen aurkibideaEuskarazko produktu batzuen aurkibidea

1.- Diskoak-kaseteak

Gaur egun, euskaraz milaka disko eta kasete daude salgai, eta nahikoaerraz aurkituko dugu edozein musika-mota. Umeentzako berariaz kaleraturiko materiala ere gero eta zabalagoa da.

l Adibidez, Imanol Urbieta musikari eta pedagogoak sorturiko XIRULA MIRULA taldeak plazaratutako Xixupika 1-2-3.

l Edo, OSKORRI musika-taldeak kaleraturikoak: Katuen Testamentua /Mari Jane

kanta zan...

l Edo, HIK HASI aldizkarikoek osatu duten haur jolasen abestiak izenekoa.

l Edo, Euskal Herriko puntako pailazo-taldeek egindakoak: Txirri, Mirri eta Txiribiton / Takolo, Pirritx eta Porrotx.

2.- Bideoak

Gaur egun, guztira, 300 bideo daude euskaraz gutxi-asko! Umeentzakoeskaintza ere ugaritzen ari da urtetik urtera.

l MARRAZKI BIZIDUNAK:

Esate baterako:- Asterix eta Obelix-en istorioak- Spiderman, 4 izugarriak, Hulk, Robocop... (Superbateko bideoak).- Haran sorginduaren bila ...


l PAILAZOAK:

Esate baterako:- Txirri, Mirri eta Txiribitonek eta Takolo, Pirritx eta Porrotxek

kaleratutakoak.

l XIRULA MIRULA TALDEAK:Esate baterako:- Kukubiku Kanta Bilduma (ipuinak, jolasak eta abestiak).- Txiki-Txiki-Txikia 1-2 / Handi-Handi-Handia 1-2 /

Ertain-Ertain-Ertaina 1-2. (3-6 urtekoentzat).- Ran-Roberran 1-2-3-4-5-6-7-8 (6-10 urtekoentzat).- Musikarien Txokoa 1-2 (8-10 urtekoentzat).

l HORIEZ GAIN, badira makina bat film, dokumental, eta abar.

3.- Ipuinak eta liburuak

Gaur egun, euskaraz 5.000 liburu baino gehiago daude, eta urtero 100liburutik gora argitaratzen dira euskaraz.

Ipuinei dagokienez ere oso zabala da eskaintza, eta izenbururikezagunenak ditugu euskaraz. Adibidez:

l ETXEKO TXIKIENTZAT:

- Banbi- Peter Pan- Oihaneko liburua- Hiru txerritxoak- Edurne Zuri- Pinotxo- Aladino- Basoko loti ederra- Sirenatxoa- Eta abar, eta abar


OHARRA: Eranskineko materiala adibide gisa besterik ez dago!

l ANAI-ARREBA KOSKORRENTZAT:

- Asterix eta Obelix bilduma- Tintin- Txirri, Mirri eta Txiribiton- Eta abar, eta abar

"Jolasean eta kantuan ari den bitartean, hirulau urteko gure haurra doinuzeta erritmoz hornitzen ari zaigu, hizkuntza musikalaren elementuak eta eskemak bereganatzen ari da.Euskara, zorionez, onomatopeiez beterik daukagu. Guk geure egunerokomintzo praktikatik baztertu baditugu ere, haurren musikagintzan ezinbestekogarrantzia izan dezakete delako onomatopeiek. Zehazgabeak, magiaz etasormenez beteak, eragileak eta adierazkorrak izanik, benetakomusikaltasunaz osaturik agertzen baitzaizkigu.(...)Ase ezinik daukagu haurra, inguruko hots-iturri guztietatik edan nahirik.Hain berezkoa duten imitazio-senaz egoki asko taiutuko dute gurekantatzeko halamoduko tankera. Nola entzun, hala erantzun".

Imanol Urbieta, XIXUPIKA 1. GIE. 1981

View full document for teachers

Documents

Transcript of View full document for teachers