www.euskadi.net/ihitza

16Bigarren sasoia • Segunda época PRIMAVERA • 2005 • UDABERRIA

ESKOLA EKOLOGIKOA ERAIKITZEN � POR UNA ESCUELA ECOLÓGICA 1,80€

Bigarren sasoia. 16. ZENBAKIA2005ko UDABERRIA

ONDAREA: NORTASUNA ETA ETORKIZUNA

El patrimonio: identidad y futuro

Segunda época. NÚMERO 16PRIMAVERA de 2005

agur

4015 Posta–kutxatila 48080 Bilbao

www.euskadi.net/ihitzaposta–e: ihitza@ej–gv.es

Zuzendaria // DirectorJosu Erkiaga Laka

Argitalpen–kontseilua // Consejo editorial

CEIDAEusko Jaurlaritzaren IngurumenHezkuntzako Zerbitzua // Servicio de Educación Ambiental del Gobierno Vasco

Erredakzio–taldea // RedacciónIsabel Prieto de BlasTxema G. CrespoCésar Ortuzar Ealo

Kolaborazioak // ColaboracionesJoaquín CárcamoGiovanni Netto

Argitalpena // EdiciónEusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia // Servicio Centralde Publicaciones del Gobierno Vasco

Maketazioa // MaquetaciónBegi Bistan

Argazkilaritza // FotografíaIñaki Díez Fernández

Ilustrazioa // IlustraciónFernando Ibáñez de Elejalde Villate

Itzulpena // TraducciónAna Santos Elortza

Fotomekanika // Fotomecánicamccgraphics

Inprimaketa // ImpresiónElkar-mccgraphics

Kontsumitu osteko paper birziklatua %100eanPapel reciclado postconsumo 100%

ISSN: 1135-6391L.G. // D.L.: VI-825/92

� ArabaVITORIA–GASTEIZ• � 945 17 90 30

� BizkaiaBILBAO• � 944 11 49 99URDAIBAI• � 946 25 71 25

� GipuzkoaDONOSTIA–SAN SEBASTIÁN• � 943 32 18 59LEGAZPI• � 943 73 16 97

IHITZAk ingurumen hezkuntzari buruzko ezta-baidarako topagune bihurtzea du helburu. Hortaz,aldizkaria ez da bertan sinaturikagertzen diren artikuluen erantzule.

IHITZA pretende ser un foro de debate sobre educación ambiental y no se hace responsable delas opiniones expresadas en los artículos firmados.

har

pid

etza

//

susc

rip

ció

n

Hiru aleko harpidetza // Suscripción por tres números: 5,41 €

Izen–deiturak edo egoitza // Nombre y apellidos o razón social

Helbidea // Dirección

Posta kodea // Código postal Herria // Localidad

Herrialdea // Territorio I.F.Z. // N.I.F.

Telefonoa // Teléfono Faxa // Fax

Posta–e // Correo–e Zenbaki honetatik aurrera // Desde el número

ORDAINKETA. Egin zeure banku transferentzia Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusiaren kontu zenbaki honetara: 2097 0178 11 0010963058. Ez ahaztu zeure datuak ordainagirian zehaztea. Bidali har-pide agiri hau helbide honetara: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Donostia–San Sebas-tián 1, 01010 Vitoria–Gasteiz.

FORMA DE PAGO. Transferencia bancaria a: Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco. Número decuenta: 2097 0178 11 0010963058, indicando quién hace el ingreso. Esta solicitud se enviará a: Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco: Donostia–San Sebastián 1, 01010 Vitoria–Gasteiz.

ONDAREAZ MINTZATZEA ETA ONDAREA AZTERTU

ETA BABESTU BEHARRA planteatzeahezkuntzaren eta, beraz, zibilizazioarenbeharra aipatzea bezalakoa da.

Duela hamarkada gutxi arte ez ginen hasiulertzen legaturik onena etorkizunekobelaunaldien garapena baldintzatzen ezduen ekosistema dela. Eta hori bainopixka bat lehenagora arte ez ginenkonturatu gure iraganaldiari buruzdakiguna (iraganaldi hurbilena bada ere)ez dakiguna baino askoz gutxiago dela.Orduantxe hasi ginen kultura-berezita-sunak gure nortasunaren funtsezkoataltzat balioesten.

Bi ideia horiek eskutik lotuta doaz, etabalio hedatu gisa finkatu dira gizarterikaurreratu eta garatuenetan. Bainagizarteok dira, hain zuzen ere, baiekosistemaren lorrindura orokorraren baigizateriaren ondare komunarensuntsipenaren eragileak, hainbatmendetan kolonizatutako lurraldeetakoherriak, kulturak, hizkuntzak eta etniakdesagerrarazi izanak frogatzen duenez.

Gaur egun, iraganaldiko garaietan ezbezala, geure memoriaren eta geureinguruaren borrero izanaren jakitungaudela, edo hori pentsatu nahiko genuke,behintzat. Pilatzearen logikak ezartzendigun aldaketa etengabeak ahaztaraziegiten digu produkzioaren eta kontsu-moaren lasterketa non hasi zen etanorantz garamatzan, munduan dagokiguntokiaren perspektiba galaraziz. Eskolakozeregin garrantzitsuena bizitzen ikasteadela gogoraraztea da Ihitzaren zenbakihonen helburu bakarra, ikasgai horretanguztiok hasiberriak garela ahaztu gabe.

ABORDAR EL TEMA DEL PATRIMONIO Y LA NECESIDAD

DE SU ESTUDIO y protección es tanto comoplantearnos la necesidad de la educación y, portanto, la civilización.

Si tan sólo hace unos decenios hemos empezadoa comprender que no hay mejor legado que unecosistema que no condicione el desarrollo delas futuras generaciones, no mucho tiempoantes percibimos que es mucho más lo queignoramos que lo que conocemos de nuestropasado, aun del más reciente, y empezamos avalorar las peculiaridades culturales como parteesencial de nuestra personalidad.

Estas dos sensibilidades van de la mano y sehan podido establecer como valores extendidosen las sociedades más prósperas y desarrolladas.Pero son precisamente esas sociedades lascausantes, tanto del deterioro masivo delecosistema como de la destrucción delpatrimonio común de la humanidad que suponepueblos, culturas, idiomas y etnias de losterritorios que durante siglos fueron colonizados.

La diferencia, esperemos, con los tiempospretéritos es que ahora somos conscientes denuestro papel de verdugos tanto de la propiamemoria como de nuestro entorno. El cambioconstante que nos impone la lógica de laacumulación, nos hace olvidar de dónde partióla carrera de la producción y el consumo y,adónde nos lleva, perdiendo la perspectiva denuestro lugar en el mundo. Este número deIhitza sólo pretende hacernos recordar que lomás importante que se enseña en la escuela esa vivir, pero en esa disciplina, todos somosprincipiantes.

Sabin Intxaurraga MendibilLURRALDE ANTOLAMENDU ETA INGURUMEN SAILBURUA

CONSEJERO DE ORDENACIÓN DEL TERRITORIO Y MEDIO AMBIENTE

Anjeles Iztueta AzkueHEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILBURUA

CONSEJERA DE EDUCACIÓN, UNIVERSIDADES E INVESTIGACIÓN

egon badagogaia zabaltzen

Patrimonio industrial y desarrollo sostenible

4 El patrimonio industrial es partedel patrimonio cultural. Debemosvelar por su transmisión a futurasgeneraciones. Joaquín Cárcamo

eta gurasoek... zer?

Olaberriako herri eskolaaurrera!

28

jakinaren gainean

6 Agenda, albisteak, irakurleen iritzia.

Pensar y vivircomo un bosque

25 La educación ambientaldebe partir de experienciasgratificantes deconocimiento directo de lanaturaleza.

Giovanni Netto

klasetik at

26 Bertsolaritzak azken urteetan hartu duen garrantzi itzelakeuskal kulturaren etorkizunaren gaineko nolabaitekobaikortasuna ematen digu. Abesbatzak eta dantza taldeakere gure ondarea ezagutzeko eta zuzenean bizitzeko bide dira.

baliabideak eskura

29 Gure inguru naturalaren eta bertan bizi izan den historiarenberri jakitea esperientzia liluragarria da. Edozein herritanpaseatzeko modua ez da berdina izango beraren historiaezagutuz gero.

begiratokia

bitakora kaieraOndare naturala eta ondare kulturala errealitate beraren bi alderdi banandu ezinak dira: herrien bizileku den etaeuren definizioa eta izaera zor dizkioten ingurunea. Izan ere, berez, ezin da ondare horietako bat goretsi eta bestea

ahaztu, edo bata maitatu eta horri besteak eman dizkion berezitasunak baztertu.

Todos los textos de IHITZA en euskara y castellano en www.euskadi.net/ihitza web orrian IHITZAko testu guztiak euskaraz eta gaztelaniaz

ONDAREA: NORTASUNA ETA ETORKIZUNA • 2. sasoia. 16. zk. • 2005ko UDABERRIA // 2ª época. Nº 16 • PRIMAVERA de 2005

guztiok elkarlanean

ekin eta ekin

Birziklapenaren aukera artistikoak

10 Intxaurrondo HegoaLHI ikastetxean,praktikara eraman dute Andy Warholenesaldi ospetsua, hauda, artea artistak egitenduen guztia da, etaarte-jarduerak garatudituzte birziklaturikogauzak erabiliz.Emaitzarenadierazgarritasunaharritzeko modukoa da.

eskolako eko-auditoretza

23 Hezkuntza funtsezko eskubideetakoa den arren,mundu guztiak ez du bertarako irispiderik.Gure eginbeharra da eskubide hori hedatzeaeta eskaintzen dizkigun aukerak aprobetxatzea.

bizkor ibili gero!

24Edozer egiteko prest egongo ginateke, munduan erosotasunagailentzeko? Hondartzan, ezertarako ere balio ez duen hareagogaikarria saihesteko alternatiba aurkeztuko dizuegu.

Ondare erabilgarria

Olaberriako Herri Eskolakogurasoek ez dute zalantzarik:eskola, herriaren funtsezkoondareetako bat, babestu eginbehar da.

Eskola, gizateriaren ondare

14 Haur Hezkuntza etaLehen Hezkuntzakolehen ziklorakobehaketa.

Geure ingurua irakurri

16 Lehen Hezkuntzakobigarren ziklorakoibilaldia.

Ireki begiak

18 Lehen Hezkuntzakohirugarren ziklorako jolasa.

Soka-tira

19 Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzakolehen ziklorako eztabaida.

Gure ondarea

20 Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzakobigarren ziklorako eztabaida.

Izaki biziduneneskubideak

22 Batxilergo eta Heziketa-ziklorakohausnarketa.

Ondare naturala: gizartearen erantzukizuna

4

ON

DAR

EA

gaia zabaltzen

Patrimonioindustrial ydesarrollosostenible

Egileak ondare industrialazer den azaltzen digu etabide batez ondare honekduen balio kulturalaazpimarratzen du testuan.

SEGÚN UNA DE LAS DEFINICIONES másaceptadas, el patrimonio industrial secompone de los restos de la culturaindustrial que poseen un valor históri-co, tecnológico, social, arquitectónicoo científico. Estos restos consisten enedificios y maquinaria, talleres, moli-nos y fábricas, minas y sitios para pro-cesar y refinar, almacenes y depósitos,lugares donde se genera, se transmitey se usa energía, medios de transpor-te y toda su infraestructura, así comolos sitios donde se desarrollan las acti-vidades sociales relacionadas con laindustria, tales como la vivienda, elculto religioso o la educación.

Hoy no se cuestiona la importan-cia e interés de la conservación delpatrimonio histórico-artístico, arqueo-lógico o monumental siempre queposea belleza, antigüedad, sea escasoo único, proceda de quienes histórica-mente han detentado el poder o serefiera a los actos de la inteligencia yla creación. Y, sin embargo, existenconstrucciones u objetos que puedenno responder a los cánones de bellezaestablecidos, ser contemporáneos,populares, abundantes en un mo-mento determinado e incluso caren-tes de valor económico. Son cons-trucciones y objetos que, formanparte de la cultura material del

mundo contemporáneo en un senti-do amplio, y dignos por tanto, de serpreservados como parte del patrimo-nio cultural de la humanidad.

Las fábricas, las minas o las maqui-nas encuentran en ocasiones difícilencaje dentro de la legislación de pro-tección diseñada a la medida del pa-trimonio histórico-artístico en su con-cepción tradicional. El patrimonio in-dustrial debe entenderse como parteintegrante del patrimonio culturalaunque, no obstante, su protecciónlegal debe tener en cuenta su natura-leza especialmente frágil.

El reconocimiento legal del valorcultural del patrimonio industrial es portanto muy reciente. En el ámbito euro-peo, en 1985 se celebra en Granada laConferencia Europea de ministros res-ponsables del Patrimonio arquitectóni-co, que en su Resolución nº2 relativa ala promoción del patrimonio arquitec-tónico en la vida sociocultural comofactor de calidad de vida, se refiere porprimera vez a la arquitectura técnica eindustrial como parte integrante de unconcepto más amplio de patrimonioarquitectónico que debe ser protegidoincluyendo la arquitectura vernácula,rural, técnica e industrial y la arquitectu-ra de los siglos XIX y XX, conjuntamentecon su entorno.

Joaquín Cárcamo

Profesor de FormaciónProfesional.Miembro de laAsociación Vasca dePatrimonio Industrial yObra Pública.

Durante muchos años se ha segui-do manteniendo aún la consideracióndel bien de interés cultural como unelemento individual, autónomo, aisla-do, sin relación con el contexto cultu-ral y medioambiental, lo que hasupuesto un grave error a la hora dedefinir la escala de intervención. ElConsejo de Europa, en su voluntad deampliar las categorías del patrimoniocomo parte de un todo, ha tratado dereconocer y considerar este patrimo-nio tan característico en la reco-mendación sobre la protección y con-servación del patrimonio industrial,técnico y de la obra pública, adopta-da en 1990, que sugiere a los gobier-nos de los Estados miembros queestudien la posibilidad de unir susesfuerzos para mantener y preservarciertos conjuntos industriales excepcio-nales que son parte del patrimonio his-tórico común del continente europeo,añadiendo que al adoptar esta actitudhacia una categoría específica del patri-monio histórico, el objetivo no es sola-

Cargadero de mineral en la ría del Bajo Nervión-Ibaizabal.

5

ON

DAREA

Patrimonio cultural y desarrollosostenibleEl concepto de desarrollo sosteniblese asocia habitualmente más a la pro-tección del medio ambiente naturalque a la preservación del patrimonioconstruido. Sin embargo existenabundantes razones, sobre todo ennuestro ámbito europeo que justificanuna definición del desarrollo sosteni-ble que integre el patrimonio cultural.En nuestro continente, durante mile-nios el ser humano ha intervenidosobre la naturaleza y muchos de nues-tros paisajes actuales son el resultadode esa interacción y producto, portanto, de la acción cultural sobre lanaturaleza originaria. Por otra parte,los principios del desarrollo sostenibleson perfectamente aplicables con res-pecto al medio ambiente cotidianodel hombre, campo de acción de losespecialistas del patrimonio cultural.

El patrimonio cultural es, desdeluego, no renovable. Cada generaciónpodrá incorporar nuevas creacionesque lo enriquezcan, pero el patrimoniodestruido no es recuperable. Es ade-más expresión de la inteligencia delgénero humano y de su historia ymanifestación de la diversidad cultural.Nosotros no somos más que los depo-sitarios del patrimonio cultural y debe-mos velar por su transmisión a lasgeneraciones futuras, asegurando lacontinuidad entre el pasado, el presen-te y el porvenir. Estas y otras razonesabundan en el interés de la aplicacióndel principio de desarrollo sostenibleen materia de patrimonio cultural.

Es en la 4ª conferencia europea deministros responsables del patrimoniocultural, celebrada en Helsinki en1996, donde se hace un uso másespecífico del concepto de desarrollosostenible aplicado al patrimonio cul-tural. En la declaración final de la con-ferencia, se afirma como un principiobásico la necesidad de situar al patri-monio en el proceso de dicho desarro-llo: Tanto el patrimonio cultural como elnatural constituyen el entorno de losseres humanos y necesitan de accionescombinadas para su protección conjun-ta, desde la perspectiva de una gestiónecológica internacional del espacio. Laconferencia explicita su pensamientoen la resolución Nº 2 que titula: elPatrimonio Cultural como un factor dedesarrollo sostenible. Así lo ha vistotambién el Comité Internacional para

la Conservación del PatrimonioIndustrial (TICCIH) que en su recien-temente aprobada Carta de NizhniTagil (2003) declara que: Continuaradaptando y usando edificios industria-les evita malgastar energía y contribuyeal desarrollo sostenible. El patrimoniohistórico puede tener un papel impor-tante en la regeneración económica deáreas deterioradas o en declive. La con-tinuidad que implica la reutilizaciónpuede proporcionar estabilidad psicoló-gica a las comunidades que se enfren-tan al repentino fin de una fuente detrabajo de muchos años.

Europa, pues, ha ido ampliandosu visión integradora en sucesivasconvenciones: Berna, Granada, La Va-letta, Lugano, Estrasburgo y en la quealgunos consideran como la primeraconvención europea de desarrollosostenible, la convención europea delpaisaje celebrada en Florencia en elaño 2000. Una muestra de esta nuevaconcepción se plasma en la revistamedioambiental Naturopa, editadapor el Consejo de Europa, que desde2001 ha ampliado su temática alpatrimonio cultural y del paisajedesde una perspectiva de desarrolloterritorial sostenible.

¿De la sociedad rural a la sociedadpostindustrial?La industria, fábrica del paisaje se hadicho con gran acierto; y en nuestroPaís Vasco nada más apropiado. Lahuella que la intervención humanadurante los últimos 150 años de in-dustrialización ha dejado en la natura-leza de un territorio tan limitado y difí-cil no siempre ha tenido aspectospositivos, sobre todo desde el puntode vista medioambiental. Pero junto ala salvaguardia de la biodiversidad, delos paisajes naturales y de los elemen-tos más destacables de la arquitecturarural o urbana no debiéramos come-ter el error de volver a hacer pasar lasexcavadoras indiscriminadamentepor encima de todas las huellas que laindustrialización nos ha dejado. Lospaisajes mineros o los portuarios, lasinfraestructuras de transporte o lasarquitecturas del trabajo, la viviendadel obrero y la del patrón, o la máqui-na, forman parte ya de nuestro patri-monio común. Incorporémoslas concriterio y con naturalidad a esta nuevavisión integradora del desarrollo sos-tenible.

mente considerar los edificios, monu-mentos técnicos, sitios u objetos de estepatrimonio, sino también el entorno físi-co como un conjunto de conocimientos,de técnicas y de formas de vida.

La Ley del Patrimonio HistóricoEspañol de 1985 vino a dar coberturalegal a algunas de estas necesidades aldisponer en su articulado que inte-gran el Patrimonio Histórico Español, losinmuebles y objetos muebles de interésartístico, histórico, paleontológico, ar-queológico, etnográfico, científico o téc-nico o al definir como monumentosaquellos bienes inmuebles que constitu-yen realizaciones arquitectónicas o deingeniería, u obras de escultura colosalsiempre que tengan interés histórico,artístico, científico o social (el subraya-do es mío). Se da cabida así, aunqueno de un modo expreso, al patrimo-nio perteneciente al ámbito científico-técnico de la cultura material, al patri-monio industrial, como testimoniodel trabajo y de la producción deobjetos de épocas pasadas.

uchas de estas estructuras se han perdido para siempre.

6

ON

DAR

EA

jakinaren gaineanagenda berdea

kontu kontari

Subvenciones para activida-des de educación ambientalen centros de enseñanza

El pasado 6 de abril se publicó en elBOPV la convocatoria de estas ayudasa las que pueden acceder todos loscentros de enseñanza no universitariade la CAPV tanto públicos como pri-vados concertados. Las ayudas osci-lan entre los 900 euros con que sesubvencionan las visitas e itinerariosambientales; 2.400 euros para estan-cias en centros de educación ambien-tal extraescolar, y los 3.000 con quese apoyan los proyectos de Agenda21 Escolar. El plazo de solicitud expi-ra el 20 de mayo y las condiciones yrequisitos se pueden consultar tam-bién en la página web del GobiernoVasco: www.ej-gv.net.

El Instituto Alavés de laNaturaleza publica su calendario de actividades

El IAN nos ha hecho llegar su calen-dario de actividades. Se trata de unaserie de cursos, salidas y debates,interesantes para aquellas personasque quieran profundizar en el conoci-miento de la naturaleza: los cantos delas aves, el conocimiento de los anfi-bios, la energía eólica y la biodiversi-dad, así como las salidas ornitológicasy botánicas, son los ejes de este pro-grama.Dada la imposibilidad de concretarlas fechas definitivas, lo mejor esponerse en contacto con este grupoe informarse con antelación: Pedrode Asúa 2, 3º (Gasteiz). Viernes de18:30 a 20:30. Tlf.: 945 246 606.

Disponible la versión en eus-kera del “Módulo de educa-ción ambiental y desarrollosostenible”

Aunque ya han transcurrido nueveaños desde su primeraedición, ocho de la pri-mera versión en caste-llano, este manual con-serva intacta su vigen-cia, ya que su objetivoes establecer bases teó-ricas de conocimientosobre el medio ambiente y su funcio-namiento para poder afrontar conéxito la práctica de la educaciónambiental. Su autor, Claude Villeneu-ve forma parte del Programa Inter-nacional de Educación Ambiental deUNESCO-PNUMA.

LA ESCUELA DE LA NATURALEZADE ARTIKUTZA VUELVE A LA ACTI-VIDAD El Ayuntamiento de Donostiaha vuelto a abrir las puertas de estafinca de 3.700 hectáreas ubicada enGoizueta, en lo que se define como laregión geológica más antigua deEuskal Herria y una de las más lluvio-sas de la Península Ibérica. Adquiridaen 1919 por el consistorio donostia-rra, se ha mantenido siempre en unmagnífico estado de conservación,por lo que es un lugar excepcionalpara el estudio de la fauna y floraautóctonas. La oferta formativa querecientemente se ha puesto en mar-cha comprende tres programas diri-gidos a la Educación Secundaria Obli-gatoria y abordan el estudio del ciclointegral del agua, la biodiversidad y elbosque como ecosistema.

En Artikutza se encuentra el em-balse de Enobieta, construido a me-diados del siglo XX, que es precisa-mente donde se recoge la mayoríadel agua empleada para abastecerDonostia. Asimismo, para el progra-

ma dedicado a los bosques, se cuen-ta con interesantes formaciones delos principales tipos de bosque autóc-tono: hayedos, robledales y alisedas,en cuyos estratos bajos y lindes sepuede apreciar el valor y la abundan-cia de plantas medicinales, así comola extraordinaria biodiversidad deestos ecosistemas.

EL AYUNTAMIENTO DE TOLOSAASUME LOS COMPROMISOS DE LACARTA DE AALBORG SOBRE DE-SARROLLO SOSTENIBLE El compro-miso de este municipio con la mejorade la movilidad urbana ya ha apareci-do reflejado en las páginas de Ihitza(Nº 8), cuando dimos cuenta de lasaportaciones del alumnado de losdistintos centros de enseñanza que sehicieron públicas en la exposición“Mugi hadi Tolosan”. Ahora, con laasunción de los compromisos quefiguran en la llamada “Carta deAalborg”, Tolosa da un paso decididoen favor de la sostenibilidad. El textofue el resultado del primer congreso

europeo por la sostenibilidad a escalamunicipal que tuvo lugar en 1994 enla ciudad danesa de Aalborg y en elque participaron más de 600 ciuda-des europeas, entre ellas catorce de laCAPV y Nafarroa.

Prueba de que las cosas ya estáncambiando en Tolosa es la construc-ción de un bidegorri, cuyas obras ter-minarán el próximo mes de junio, yque será el primer tramo de una redcuya construcción supondrá un costetotal de 629.000 euros. Compren-derá catorce tramos en los que habráquince pasos de cebra elevados queharán disminuir la velocidad de losautomóviles.

Los centros de enseñanza van aestar totalmente integrados en la redy el consistorio espera que cuandoconcluya la ejecución de esta obradescienda el volumen de tráfico yaumente la calidad de vida de lapoblación. Desde el Ayuntamiento seanimará a sustituir paulatinamente eluso del coche por la bicicleta para losdesplazamientos urbanos.

ON

DAREA

Toki arazoak direla eta, IHITZAk beretzat gordetzen du jasotzendituen gutunak osorik ez argitaratzeko eskubidea. Makinazidatziriko 30 lerrotik beherako testuak bidaltzea erregutzendizuegu. Gutunetan egilearen sinadura, beraren datuak etaharremanetarako telefono zenbaki bat jarri behar dira. Ez zaioinori egileen telefono zenbakirik ez helbiderik emango.

IHITZA se reserva, por motivos de espacio, el derecho de nopublicar íntegramente las cartas que se reciban. Se recomiendaque no excedan las 30 líneas mecanografiadas. Las cartas debenestar firmadas e incluir los datos de quien escribe y un teléfonode contacto. No se facilitarán teléfonos ni direcciones de los/asautores/as.

Eskolako Agenda 21 bertsotan

Eskoriatzako Luis Ezeiza ikastetxean Eskolako Agenda 21ekiko konpromisoa bertsotan kontatzeko ideia originalaizan dute. Beraien ekarpen poetikoa jaso dugu hemen, EA21 hedatzeko kanpainarako egindako hainbatlogotiporekin batera.

Lerro hauen gainean Bustitxo duzue, EskolakoAgenda 21 maskota marrazkien finalista.Egilea: Igor Romero (5. maila A).

Agenda hogeita bat proiekturakoaurten tokatu da uragure kemenaz ikas dezagunhobeto zaintzan naturahorrela ez bada gure munduajoango zaigu pikutaradenon artean zintzo jokatuzhobeto biziko gara

Doinua: Pello Joxepe5.A GELA

Deba Garaiko ibaiakzikintxo dituguzaborrak eta keakguk asko dauzkagugarbitu eta zaindubeharko dituguzuri alkate jaunaesaten dizugu

Doinua: Maritxu nora zoaz5.D GELA

Udal pleno Aretoragatoz sinatzekoagenda hogeita bataguk martxan jartzeko.Asmo onarekin baikonprometitzekodenon ahaleginekinnatura zaintzeko.

Ingurumena badagu guztion lanaerrespeta dezaguneskola hitzarmenagure eskutan dagolurran iraupenaetorkizunerakozaintzea onena.

EskolakoAgenda 21erakomaskotenlehiaketakoaipamenberezia: Ikerrek,Xabik etaAnderrekegindakoAtxebioizenekoa.

Urola Ibaiaren Egunean1.580 kilo zabor bilduzituzten auzolanean

Legazpiko hiru ikastetxek Honda-kinen gaia landu zuten iaz Eskola-ko Agenda 21n. Ikasleek Udal Fo-roan alkateari aurkeztutako pro-posamenetako bat herritik pasatzenden Urola ibaiko zaborrak biltzekoauzolaneko ekitaldi bat antolatze-koa izan zen eta Udalak baiezkoaeman. Ikastetxeekin larunbat ba-

tean egitea adostu zenetik aurreraikastetxeetako Ingurumen Batzor-deek informazio kanpainak eginzituzten ikastetxeetan ikasle,irakasle eta gurasoek izena ematekoeta herrian, helburu berdinarekin,udaletxeko ingurumen arduradu-nak deiak zabaldu zituen elkarte,komunikabide eta abarretan. Jendeugari bildu zen auzolanerako Ibaiegunean, nahiz eta eguraldikaskarra izan. Euripean, partaideakblai egin ziren zaborrak biltzen

aritu ziren bitartean. Zaborrakherriko industria bateko baskulanpisatu ondoren herriko plazan jarriziren ikusgai aste betez honakotestua zuen pankarta batekin Ez dagarbiagoa asko garbitzen duena, gutxizikintzen duena baizik. Lana amaitueta, herriko trikitilarien doinuakentzunez, herriko elkarte batekprestatutako mokadu bat eskeinizitzaien partehartzaileei herrikoplazako arkupeetan.

LEGAZPIKO UDALA

zenbat buru hainbat aburu

7

Honako hau Tantiki da, EskolakoAgenda 21erako maskotenlehiaketan finalista geratuzirenetako beste bat. Egilea GorkaUrrutia da (4. mailakoa).

8

ON

DAR

EAjakinaren gainean

Consumo responsable en elC.P. Serantes

Este curso en la Ecoescuela ColegioPúblico Serantes de Santurce esta-mos trabajando el tema de los resi-duos. Son muchas las actividadesque estamos llevando a cabo paraconcienciarnos de nuestra respon-sabilidad en la producción de losresiduos.

Estamos haciendo el mapa delos residuos del colegio para elabo-rar un plan de mejora y reducciónde residuos en las dependenciasque sea posible, así como estructu-rar un sistema de reciclaje globalen todo el colegio.

Pero la actividad más divertidaha sido el Nos vamos al Mercadillo.Nuestro objetivo es reducir los resi-duos y estamos convencidos deque todo empieza por el consumo.Se trata de reducir los residuos enorigen, en el momento del consu-mo. Por eso queremos formar con-sumidores responsables, éticos ysostenibles.

Así organizamos un mercadilloen el que todos los niños y niñasde Primaria y los de 5 años deInfantil, tenían la oportunidad decomprar productos. Cada personatenía un bono de cien euros quelos tenderos iban reduciendo enrazón del valor de la compra efec-tuada en su puesto. Había un pues-to de comida, otro de ropa y calza-do, un puesto de ocio y cultura, uncuarto de cosas de casa y el últimoera un quiosco en el que se oferta-ban chucherías, revistillas…También había un puesto de con-trol en el que se podía entregaruna ayuda a cualquier ONG y en elque se cotejaba la compra realiza-da. Los productos, simulados, te-nían en sus etiquetas datos comola caducidad y otras característicascomo dónde y quién los habíahecho, si llevaban regalo o no, susingredientes… Cada persona teníaque hacer, al menos, una compraen cada puesto. Y tenían que pres-tar atención para hacer una com-pra saludable (caducidad, compo-nentes…), sostenible (evitar losenvases, de producción limpia…) y

ética (comercio justo, no realizadapor niños ni en talleres clandesti-nos…). Al final el puesto de con-trol valoraba si la persona eramerecedora del carnet de consumi-dor responsable o no. Y en la fiestaque hicimos el último día Pintzelo,nuestra mascota, otorgó diplomasa las compras mejor realizadas porcada nivel. Nuestro alumnado seacercó de esta forma a lo que es unconsumo responsable y comprobócómo se puede reducir el volumende residuos. Nuestra Agenda 21Escolar ha dado así otro paso en elcamino de la sostenibilidad y enhacer cotidianos comportamientosciudadanos como los que se defi-nen en nuestro Contrato con laTierra (código de conducta) quemuchas familias ya han firmado.Un saludo y los mejores deseos sos-tenibles para la comunidad deEcoescuelas.

JOSÉ MANUEL ECHEVARRÍA IGLESIAS

(CHEVA)

Samaniego HerriIkastetxearen eraikinjasangarri eta bioklimati-koa Haur Hezkuntzarako

Aurtengo maiatzean hasiko diraHaur Hezkuntzarako izango deneraikin berriaren obrak. EuskoJaurlaritzako Hezkuntza Sailak,Haur Hezkuntza ikastetxe berriaeraikiko du Tolosako Udalak eman-

dako lurzoruan. Proiektua Labayenarkitektura estudioak egin du.Beronek eraikuntz jasangarriareneta bioklimatikoaren irizpideakjasotzen ditu, SamaniegoIkastetxearen hezkuntza komunita-teak bultzatuta.

Prozesua luzea eta neketsua izanda, bidean hainbat oztopo topatubaititugu. Eraikin honen proiektuaoso interesgarria bada ere, badaki-gu erabateko eraikuntza jasangarriaizateko, ezaugarri batzuk falta zaiz-kiola. Hala ere, pozik gara egindakoahaleginaz, Euskadiko AutonomiElkartean, Ikastetxeetako eraikun-tzetan lehenengo aldiz horrelakoproiektua burutu delako eta horrekeraikuntza berrietan aurrerantzeanizan dezakeen eraginarengatik.

Parte hartu duten erakunde guz-tien arteko ibilbidea oso positiboaizan da (Hezkuntza Sailako baliabi-de material eta antolamendudepartamendua, HezkuntzaZinegotzia, Labayen arkitekturaestudioa, Tolosako UdaletxekoHezkuntza Departamendua etaSamaniego Ikastetxea), izan ere,egiaztatu baitugu, jarrera ireki etahartzaile batetik abiatua, aurreraegin daitekeela Ingurumenarenmesedetan eta GarapenJasangarriaren alde.

Planteamendu hau helburupraktiko eta hezitzailea jarraitutakudeatuko da, horretarako horma-irudi interaktiboak jarriko direlariketa baita monitore kontrol sistemaezarriko. Monitorearen bidez, balia-bideak kontrolatuko dira eta eraberean eguneroko ohiturak etapraktikak.

Ezaugarri hauetako eraikinak,eskolak, bizitza eta gizartearengarapenari buruz zeresana duela,garbi erakusten du, ingurumenakontutan hartuz, baliabide natura-lek dituzten mugak ezagutarazizeta beraiekiko izan behar dugunerrespetua sustatuz.

Era honetako ikastetxeak berare-kin du irakaskuntza eta ikaskuntzazuzena, eguneroko funtzionamen-duan integratu daitekeena.

ARANTZA IRURETAGOIENA.SAMANIEGO IKASTETXEKO INGURUMEN

BATZORDEKO ARDURADUNA

En la imagen superior, los puestos de nuestromercadillo. Debajo, Pintzelo reparte diplomas.

bitakora kaieraZer da ondarea?Ondaretzat iraganalditik hartu, orainaldian bizi eta gozatu eta etorkizuneko belaunaldieiutzi behar diegun herentzia ulertzen dugu. Ondareak ekologia, kultura, arte, paisaia,industria, tradizio eta abarren ikuspuntutik baliotsuak diren baliabide eta elementuguztiak hartzen ditu.

Baliabide historiko etakulturalak

Giza kultur baliabideak:dauden pertsona ospe-tsuak kultur alorren ba-tean.

Baliabide arkeologiko-ak: giza-asentamenduak,lanerako tokiak, ehorzke-tak, aintzinako arte etamonumentu eta lanabestresnak, aztarnategiak,...

Baliabide etnologikoak:erromeri-lekuak, aintzina-ko topaketa-puntuak, kul-tura tradizionalaren adie-razpen aipagarriak berenaspektu sozial, materialedo espiritualean (mitoak,elezaharrak, jantzi, arti-sautza, lanabes, tresna,ohiturak, ospakizunak...).

Baliabide historikoak:bertako historiaren aspek-tuak adierazten dituztengiza-jarduerak: lekuak,eraikinak, egiturak, obje-

tuak eta nekazaritzarenedo industriaren era tradi-zionalak; gertaera histori-ko aipagarriak gertatuzireneko guneak, nahizeta ez geratu aztarnarik;pertsona garrantzitsuekinerlazionatutako toki, erai-kin, zuhaitzak...)

Baliabide artistikoak

Arkitektura: balio artisti-koa duten eraikin etalorategiak; beren motanoso adierazgarriak direneraikin eta lorategiak;arkitekturan, diseinuaneta injineritzan lorpenhandiak adierazten dituz-ten eraikin eta lorategiak;arkitekto edo eraikitzaileospetsuen lanak.

Pintura: pintura askotanagertzen diren paisajeakedo objetuak.

Literatura: literatura lane-tan goraipatutako paisajeeta kultur-baliabideak.

Beste batzuk: musika,zinema, eskulturarakobaliabideak, paisajebabestuak.

Natur-baliabidebereziak

Ekintza geologiko arraroren(kobazuloak, dunak, ur jau-ziak) bat duen tokia; interesgeomorfologikoko guneak;suntsitzeko edo agortzekozorian dauden fosil-hobiak;berezitasun paisajistikoaduten guneak; panoramikazedo toki bereziak ikustekobehatokiak; desagertzekozorian dauden landareak edoanimaliak bizi diren guneak;hegaztien migrazioko pasale-kuak; ekotono (bi komunitateekologikoren transizio-aldea,adibidez, basoa eta belardia-ren muga, lur eremu bat etaitsasoa...) bereziak; ekosiste-ma arraro eta baliotsuak;zuhaitz monumentalaktamaina edo adinarengatik.

Baliabide zientifi-ko-hezkuntzakoak

Gaurko edo lehengo na-tur–prozesuen adibidetzat hardaitezkeen guneak; helburuzientifiko edo heziketakoare-kin erabil daitezkeen giza-jar-duerek alteratutako tokiak(adibidez, estrakzio-jardueren-gatik kaltetutako lurrak erres-tauratzeko ikerketak); espe-zien banaketaren adibide izandaitezkeen eremuak; ekosiste-men adibide tipikoei dagoz-kien eremuak; fenomenometeorologikoen eraginakohizkoak baino nabariagoakdituzten eremuak; lur erabile-ra tradizionalak: terrazetaneginiko kultiboak etabar.

Iturria:Guía para la elaboración de estudios del medio físico,

Serie Monografías, MOPT, Madril 1992).

Birziklapenarenaukeraartistikoak

10

Bit

ako

ra k

aier

a

guztiok elkarlanean

Birziklapenarenaukeraartistikoak

Birziklapenarenaukeraartistikoak

ARTERANTZ BIRZI-KLAPENAREN bitar-

tez. Esaldi horrekinazaldu ahal genuke,labur-labur, Intxau-rrondo Hegoa ikas-

tetxe publikoakikasturteko hiruga-rren hiruhilekoan

egiten duen proiek-tuaren helburua.

Zazpi astean zehar,gutxi gorabehera,

ikasleak artearen prak-tikan murgiltzen dira,gainerako jakintza ar-loekin ere lotuz. Go-

zaraziz irakastea, ziotenklasikoek, eta ikastetxe

honetan, irakasleak,ikasleak zein familiak,guztiak dabiltza ataza

horretan buru-belarri. Esperien-tziaren emaitzak erakusteko, festa

handi bat egiten da amaieran.Ilusio orokorra ikastetxearen

gaztetasunak azal dezake, nola-bait. Intxaurrondo Hegoa ikaste-txea duela sei urte sortu zen, altue-ra txikiko eraikinez osaturiko etaurbanizazio zainduko Donostiakoauzo berri honekin batera ia.Oraingo ikastetxea herri txiki batgogorarazten digun auzoa bainoberriagoa da, milurtekoarekin ba-tera estreinatu zen eta. Eraikinak,kanpoaldetik, trenaren itxura du,eta barrutik, itsasontziarena, auzo-

ko umeen abenturen helmuga bai-litzan diseinatuta dagoelarik. Etabere ibilbidearen lehenengo urtehauetan, konparazioa ez dagoerrealitatetik oso urrun: ikasturtebakoitza esperientzia berria da,batez ere ikastetxea inauguratuzuten eta bide-erakuslearena egi-ten duten ikasleentzat.

Proiektua martxan jarri zenlehenengo aldian, pintura izanzen aukeratutako arte arloa, bainabirziklapenaren eta sormenarenarteko benetako lotura hurrengoikasturtean etorri zen, eskultura-ren eskutik. Ideia CEIDAn ikastarobat egiten ari ziren hiru irakaslek pro-posatu zuten. Irakasle horiek, ikasta-roan jasotako iradokizunetan oinarri-turik, proiektuaren gidoia prestatu zu-ten, dioskue ikastetxeko ikasketaburu María Jesús Ausinek etaLourdes Lasa irakasleak.

Ikasleak gaian sartzeko, birzikla-tzearen garrantzia aipatzen duen“Ane eta Julen” ipuina irakurri ge-nuen. Hasiera-hasieratik, bi adineta-ko ikasle-taldeen arteko lankidetzanoinarritu ginen: 4-5 urtekoak 3 urte-koekin elkartu ziren jolasteko. Era be-rean, aurreko urteko pintura-erakus-keta ekarri genuen gogora, eta Intxau-rrondo auzoan paseatzera irtenginen, bertako eskulturak ikusteko.

Artea eta ingurumena loturikjoan ziren proiektuaren hasierahorretan, eta auzoko egunerokobizimoduak ere egiten zuen batlotura horrekin. Edukiontziak zerdiren eta hondakin mota bakoitzadagokion koloreko edukiontzian sartubehar dela azaldu genien, eta etxetiktetrabrikak eta plastikozko ontziakedo arrautza-ontziak ekartzeko esangenien, azaltzen digu Lourdes La-sak. Etxetik ekarritako gauzahoriek edukiontzian amaitzea bai-no xede itzaltsuagoa izan zuten,ikastetxeko liburutegira joanezgero egiazta daitekeenez, bertanbaitaude, guztion gozagarri, zara-man amaitu behar zuten gauzaketorkizunean miresteko berresku-ratu zituzten Haur Hezkuntzakoartista goiztiarren ekarpenak. Aldiberean, azken eskulturen aurkez-penarekin batera egingo zen an-tzezlana prestatzen hasi ziren.

Intxaurrondo Hegoa ikastetxeakeskultura arloko sormen-lana

etxeko hondakinekinlotzearen aldekoapustua egin du

11

ON

DAREA.B

itako

ra kaiera

Horiexek dira, ziurrenik, proiek-tuaren alderik jostagarrienak. Izanere, esperientziak umeen ikaskun-tza arlo guztiak hartzen ditu,

Inguruaren Ezaguera, Matematika,Gorputz Hezkuntza zein Hizkun-tza. Esaterako, auzoko eskulturakikusteko irtenaldia Inguruaren

Ezagueraren arloko jarduera izanzen. María Jesús Asínek azaltzenduenez, eskultura bakoitzari buruz-ko fitxa bat egin zuten, eskulturazizelkatzeko erabilitako materiala,neurriak, formak, Intxaurrondonduen kokalekua eta eskultoreen bio-grafia jasotzeko.

Matematika arloan, Jorge Otei-za maisuaren klarionezko lanetarajo genuen, geometria, bolumenaeta espazioa lantzeko erreferentziabikaina dia eta. Oso ezagunak diraOteizak klarionez hainbat figurageometriko eratuz egindako espe-rimentuak, geroago burdinaz egin-go zituen lanen zirriborrotzat.Berak ere maite zituen birziklape-na eta material xeheak (alanbreaeta latorria ere erabili zituen), etahonako esaldi hau utzi zien gero-ko belaunaldiei: “Latorrian estatuahazi egiten da familiartean, eta,orduan, burdinak galdu egiten dugarrantzia erakusketetarako mate-rialtzat. Latorrizko formatu txikie-

Ikastetxea duela sei urte eraikitakoa da, eta diseinu modernoa eta funtzionala du.

Lanean hasiaurretik, artistaospetsueneskulturak aztertuzituzten ikasleek.

12

ON

DAR

EA.B

itak

ora

kai

era

guztiok elkarlanean

Beste esperientzia interesgarri batzuk

tan, klarion zati txikien multiploetaneta alanbrean datza adimena; akatsaburdinan dago, eskultorea formatuesperimental txikietan ez badago”(1968an Madrilen argitaratutakoOteiza 1933-1968 lanaren Estéticadel huevo. Mentalidad vasca y labe-rinto epilogotik hartua eta itzulia).

Eta goreneko unea Txillida-Le-kurako bisitaldia izan zen. Horibaino lehen, Hernani museotikikasleen bisitaldietarako erabiltzenduten material didaktikoa bidaliziguten Intxaurrondo Hegoa ikas-tetxera. Materiala sakon prestatuondoren, proiektua amaitzekomodurik onena beste euskal eskul-tore handi horren museorakoikustaldia izan zen. Han, 5 eta 6urteko ikasleek (guztiak ezin izanziren joan, jakina) zuzenean ikusiahal izan zituzten izadiarekin har-monian zizelkaturiko materiarenahalmenak.

Proiektu guztiei bezala, eskultu-rarekin loturikoari ere ikasleek, ira-kasleek eta gurasoek parte hartuzuten ekitaldi publiko batek emanzion amaiera. Gurasoek gogotsuhartu izaten dute parte hirugarrenhiruhilekoan egiten den esperien-tzia horretan. Horren zergatia la-guntzaileetako batek, Silvia Arri-basek, azaldu digu: Ikastetxe txikiada (150 ikasle ditu, gehienez) eta

guraso gehienok ume bakarra dauka-gu oraingoz; gainera, kanpoan lanegiten ez duten edo lansaio erdia egi-ten duten ama askotxo daude. Horrezgain, ikastetxeak oso komunikazioona du gurekin, eta parte har deza-gun iradokitzen digute behin etaberriz, dokumentazioa ekarriz edo,esperientziarekin zerikusia duen lan-bide edo zaletasunen bat baldinbadugu, zuzenean parte hartuz, adi-bidez.

Ekarpen horiekin proiektuaaberastu egiten da. Ildo horretanere, ikastetxean metodologia kons-truktibista lantzen ari den irakasletalde finkoa dago, eta horrek erraztuegiten du lankidetza erantsi duSilvia Arribasek. Argi dago Intxau-rrondo Hegoa ikastetxekoentzatikaskuntza ez dela ikasgelanamaitzen, eta eguneroko bizimo-du osoa hartzen duela. Guretzat ereaberasgarria da, horrela badakigula-ko umeak eskolan zer egiten ari diren,haiek hain txikiak izanik kostatu egi-ten baitzaie azaltzea.

Orkestra birziklatua Bai, orain arteko proiektu guztiakingurunearekin loturikoak izandira. Eskultura-proiektuan plasti-kozko botilak eta tetrabrikak erabi-li genituen artelanak egiteko, eta,hurrengo ikasturtean ere, musika-

rekin loturiko proiektuan antzekozerbait egin genuen. Orduan, elek-trizitate-kableak sartzeko erabil-

Aguraineko aberastasun historikoaren bila

berezi batean ari dira partehartzen, alegia: ArabakoLautadako ondarea ezagutzen,

batez ere Agurainekoa. Irteerak bimaila horietako ikasleek eurekprestatzen dituzte, elkarrekin,informazioa liburutegian bildueta gero. Horrela jakin duteetxeak eta jauregiak eraikitzekoharriak Iturrieta menditik ekarrizirela, eta nola eraldatu duenpaisaia industriak. Azoketara ere joaten dira, bertan zer produktu saltzen diren eta produktuok nolaprestatzen diren jakiteko. Helburua, azken finean, eskualdeak paleolitikotik gauregun arte nolako aldaketak izandituen modu dibertigarrianjakitea da.

Legutioko Garazi ikastolan, Lehen Hezkuntzako 3. eta 4.mailetako ikasleak esperientzia

Egitura hau Norman Fosterrek proiektatutakoeraikin baten lehenengo zirriborroa izan liteke.Altzairuz eta beiraz estalirik imajinatubesterik ez dugu.

Garazi ikastolako ikasleak Aguraingo bisitan interes handia azaldu zuten.

13

ON

DAREA.B

itako

ra kaiera

tzen diren plastikozko tutuak etajogurt poteak berreskuratu etahaize-instrumentuak egin geni-

tuen, eta kartoizko kutxekin, per-kusio-instrumentuak; era berean,soka zaharrak eta kartoiak erabiliz,gitarren imitazio bikainak lortuzituzten.

Musika arloko proiektuan, Ha-melingo txirula-jolearen ipuinakeman zien hasiera ariketei; baina,eskultura-proiektuan bezala, Ingu-runeren Ezagueraren arloa izanzen eragile nagusia. Entzunaldieiesker, munduko hainbat kulturamusikal ezagutu genituen, bai etahoriek darabiltzaten musika-tres-nak ere. Era berean, instrumentuhorietako asko beste xede batzue-tarako erabiltzen diren materialakbirziklatuz fabrikatzen direla jakingenuen.

Gainerako arloak irudimenazeta guztien lankidetzaz baliatuzuztartzen dira. Esaterako, hizkuntzairakasgaian, gaiarekin zerikusia du-ten eta ikasgela bakoitzean landudaitezkeen testu egokiak bilatzendira, dioskue Lourdesek eta MaríaJesusek. Eta txikienentzat, zer?Musika-tresna bakoitzari izena ipinieta irakurketa eta idazketa lantzendira horrela. Amaierako festa mun-duaren inguruko bidaia bailitzanplanteatu zen, aurkezten zen lekubakoitzeko koreografiarekin. Ikusdaitekeenez, Intxaurrondo Hegoaikastetxean, ikasturteko azken

hiruhilekoa ezagutzaren eta jolasa-ren arteko bateratasuna ospatzekoaukera izaten da, ikastetxea ikasge-lak dauzkan tren itxurako eraikinpolita baino gehiago dela erakus-teko.

Lezo, turismokogidariak prestatzen

Lezoko Batxilergo Institutuan,DBHko 2. mailako ikasleak turis-mo-gidari trebe bihurtzeko taile-rra garatu zen 2002-2003 ikastur-tean, eta, tailerraren barruan,herriari buruzko bi gida turistikoprestatu, argitaratu eta Lezon ber-tan zabaldu zituzten. Jarduerarenhelburua, gogoratzen du FernandoDurana irakasleak, ikasleek, Lezokomonumentuak ez ezik, bertakoondare etnografikoa eta paisajistikoaezagutzea zen. Lehenengo espe-rientzian, Gurutze Santuari, SanJoan Bautista elizari edo kale Na-gusiari buruzko iruzkinak jasotzenzituzten triptikoak argitaratu zi-tuzten. Bigarrenean, izenburuko-an, inguruko baserrietan zeharre-

ko ibilbidea egin zen. Gai horrekliburuxka bat egiteko bestekoedukia ematen zuen, hasieran ka-robien, sagardoaren eta baserria-

ren gaineko iruzkin orokorraeginda, herriaren inguruetanaurki daitezkeen erakusgarrizehatzak aurkeztuz.

Lezoko ikasleak turismo gida argitaratzeko buru belarri aritu dira.

Erdialdetik, auzo guztia ikusten da; horrela,ikasleek erraz lekutu ahal dute ikastetxea bereingurunean.

Geure ingurua irakurri14

ON

DAR

EA.B

itak

ora

kai

era

ekin eta ekinBEHATZEN HAUR HEZKUNTZA � LEHEN HEZKUNTZA 1. zikloa

Geure ingurua irakurri� Inguru hurbila aztertzea.� Irteeran ikusitakoa bertan

bete diren fitxetan oinarrituz

deskribatzea.

HELBURUAK

Jardueraren garapena

Irteera egin bitartean, tartetxo batez, informazioa bil-tzean datza jarduera. Ikasleak binaka edo hirunakaantolaturik, fitxa-eredu bana beteko dute.

Gero, ikasgelan, iruzkina egin eta fitxak landukodira. Helburua ez da ikustea bakarrik, begiz aztertzea

baizik. Datu eta behaketen bilduma horrekin, begira-da berri horri esker ikusi dugun guztiaren laburpenaeta deskribapena egin ahal izango ditugu. Edozeinirteeratan landu daitezkeen alderdi batzuk jasotzendituen eskema grafikoa proposatzen dizuegu hemen.

PERTSONAKEzaugarriak eta harremanak

ERAIKINAK

MATERIALAK

HONDAKINAK

ANIMALIAK

KALEAK

MUGIKORTASUNA

ENERGIA

LURZORUAURA

HIRIKO EKIPAMENDUA

KUTSADURAAkustikoa, ikusizkoa,airearena EZAGUTZEKO

ULERTZEKO

GAIRAHURBILDU

BEGIZ AZTERTU

IKERTU

KONPARTITZEKO ALDATZEKO

INGURUARENIRAKURKETA

KOMUNIKATUEGIN

EBALUATUADOSTU

Geure ingurua irakurri

15

ON

DAREA.B

itako

ra kaiera

Ingurua irakurtzeko 10 alderdi

1. Pertsonak. 2. Espaloiak etaerrepideak.

3. Hiriko ekipamen-dua.

4. Eraikinenkanpoaldea.

5. Animaliak etahoriekin zerikusiaduten gauzak,tokiak edo osagaiak.

Fitxan, testuarenordez,marrazkiak,piktogramakedota ikasgelanerabili ohi direnkodeak ipindaitezke, gero,guztion artean,horiei buruzmintzatzeko.

6. Landareak etahoriekin etaberdeguneekinzerikusia dutengauzak edoosagaiak.

7. Garraioarekin etamugikortasunarekinzerikusia dutenelementuak.

8. Hondakinekinzerikusia dutenelementuak, tokiaketa gauzak.

9. Informazioaematen digutenelementuak.

10. Ur, gas,elektrizitate etatelefonoekinzerikusia dutengauzak.

Ireki begiak16

ON

DAR

EA.B

itak

ora

kai

era

ekin eta ekinIBILTZEN LEHEN HEZKUNTZA 2. zikloa

Ireki begiakIreki begiak

Geure ondare hurbilenari begiratzea proposatzen dizuegu, normalean, hurbilegi egoteagatikagian, kasu handirik egiten ez diogun inguru horri, alegia. Jarduera hau egiteko, begiakondo ireki eta adi-adi aztertuko dugu hain ezaguna izateagatik erreparatu ohi ez diogun“paisaia”.

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA

SOZIALAREN EZAGUERA.

• PLASTIKA.

� Ondare kontzeptura hurbiltzea.� Aldaketa eta iraunkortasun

kontzeptuak lantzea.� Ondarearen egoeraz eta

ondarea zaintzeko arazoez

ohartzea.

HELBURUAK

Paseatu …Ikasleei auzoan, herrian edo hirian zeharreko paseoaegitea proposatu eta gustuko duten toki edo eraikinbat aukeratzeko esango diegu. Gero, toki edo eraikinhori marraztea eskatuko diegu.

Gogoeta eginPaseoa eta marrazkiak abiapuntu hartuta, guztion ar-tean gidoi honetako galderetan oinarrituriko gogoetaegitea proposatzen dizuegu.

1. Zergatik aukeratu dugu toki hori? Zergatik dugu gus-tuko? Zer berezitasun du?Eraikina bada, honako alderdi hauei erreparatu ahaldiegu: forma, tamaina, koloreak, materialak, apain-garriak, aldamenean dituen lorategiak, zuhaitzak,ibaiak eta bestelako tokiak...

2. Lan egiteko, bizitzeko ala beste zerbaitetarako lekuada? Nork erabiltzen du gaur egun? Badakigu ezerpertsona horien ogibideei buruz?

3. Nolakoa da toki edo eraikin hori dagoen kalea? Zerdauka inguruan? Zertan du antza eta zertan bereiztenda ingurutik? Bertatik, leihoetatik (eraikina bada), zerikusten da? (Saiatu marrazten).

4. Noiztik dago hor? Toki zaharra bada, zergatik usteduzu iraun duela? Nork erabiltzen zuen lehen? Nolaedo zertarako erabiltzen zuten?

5. Nolakoa zen inguru edo kale hori, eraikina altxatuedo toki hori eratu zenean? Zer zeukan inguruan? Zerikusten zen bertatik? Gogoan izan, gauzak kontatze-ko, marrazkiak erabil daitezkeela beti...

Gertatu diren aldaketei erreparatu: 1. Konparatu 4. eta 5. galderei eman diezuen

erantzunak 2. eta 3. galderen erantzu-nekin. Zer alde dago erantzun horienartean? Zertan aldatu da tokia?

2. Zure ustez, zer aldatu da hobera etazer txarrera, denbora iraganda?

Kontserbazioa baloratuEman dezagun alkatea zarela.Zeuk aukeratu duzun tokihorretan etxeak eraikitzekobaimena eskatu dizute,herrian etxe-premia han-dia dago eta. Emangozenieke baimena? Zergatik?

18

ON

DAR

EA.B

itak

ora

kai

era

Soka-tiraSoka-tira

ekin eta ekinJOLASEAN LEHEN HEZKUNTZA 3. zikloa

� Inguruko ondareaz

jabetzea.� Zaindu eta hobetzearen

jarrera bultzatzea.

HELBURUAK MATERIALAK

� Soka

Soka-tiraGai honekin zerikusia

duten arloak

• INGURUNE NATURAL ETA SOZIALAREN EZAGUERA.

• HIZKUNTZA.

• GORPUTZ HEZKUNTZA.

SOKA-TIRALDI BAT EGINGO DUGU. Gure soka termo-metro moduan erabiliko dugu, bi taldeen indarrakneurtzeko eta behar izanez gero, zuzentzaileak jar-tzeko. Soka-tirak neurtuko du momentuko gureondarearen egoera, eta baita, gure esku artesa, bereetorkizuna. Proposaturiko ariketa gauzatzeko, lehen-dabizi, gai zerrenda bat osatuko dugu eta guztiraesaldi bat gelakide bakoitzeko osatuko dugu.(Begiratu adibideko taulatxoa). Hau egin eta gero,esaldi bakoitza gelakide batekin erlazionatuko dugu,

Garraio publikoa Maider Autobus linea bakarra dago eta maiztasuna eskasa da

Herriko kaleetan dagoen zarata Asier Ez da gehiegi entzuten

Parkeko paperontziak Julene Apurturik daude eta gainezka

Parkeko zuhaitzak eta landareak

Jolastokia

Herriko espaloiak

Eserlekuak

Bide-gorriak

Errekako bazterrak

Errekako garbitasuna

Eraikin ederrak (eliza, udaletxea,

dorretxeren bat… )

Ikastetxea

Kultur etxea

Kiroldegia

Inguruko basoak

ESALDIA GELAKIDEA EGOERA ONA EGOERA TXARRA

eta azkenik klasekideen artean adostu esaldi bakoi-tzarekin duzuen iritzia. Taldeak osaturik daudenean:Sokaren alde batean Ona markatu dituzuen esaldienordezkariak jarriko dira eta bestean Txarra markatudituzuen ordezkariak. Hasi tiraka.

Baliteke tiraldian aldaketak egin nahi izatea,horretarako zerrendatu aurkitu dituzuen arazoriklarrienak (guztira gelakideen kopurua erdia baino ez)eta zuen ustez arazo horiek konpontzeko behar dena(ideien kopurua klasekideen erdia beste), eta zuenesku dagoena egin: dagokionari jakinerazi edo ahalizanez gero zuek zeuek ekin lanari. Ea ondo aritzenzareten!

DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA 1. zikloa EZTABAIDAN

19

ON

DAREA.B

itako

ra kaiera

Gure ondareaGure ondarea

ekin eta ekin

Gure ondarea� Ondare izenpean sar daitezkeen

elementuak ezagutzea.� Norberarentzat gustokoenak

diren ondareko elementuak

identifikatzea eta aukeraketa horren zergatiak besteekin

konpartitzea.� Ondareko elementu garrantzitsuenak besteekin adostea eta

komunikatzea, klasean eztabaida sortuz.

HELBURUAK MATERIALAK

� Argazkiak eta/edo

inprimakiak.

� Interneteko konexioa.

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• GIZARTE ZIENTZIAK.

• HIZKUNTZAK.

ALE HONETAKO BEDERATZIGARREN orrialdean ondarea zer den definitu dugu. Honi jarraituz ariketa berri bat pro-posatuko dugu. Bertan ondarearen inguruan ariko gara eta ondarearen barrukaldea ezagutuko dugu ariketahonen bidez.

1.Lehendabizi aukeratubakarka baliabide historiko

eta kultural mota bakoitzeko bielementu gehienez norberaren-tzat garrantzitsuenak direnak.

2.Talde txikietan elkar jarri etaadostu mota bakoitzeko bi

elementu gehienez.3.Amaitzeko, klase guztiaren

artean adostu mota bakoi-tzeko hiru elementu gustokoenak.(Aukeratutako elementu hauenargazkiak/inprimakiak/marrazkiak/… gelako paretetan/pasiloan/…jartzeko erabil daitezke.). Horrela,ondarea gertu izango dugu.

Izaki biziduneneskubideak

20

ON

DAR

EA.B

itak

ora

kai

era

ekin eta ekinEZTABAIDAN DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA 2. zikloa

Izaki biziduneneskubideakIzaki biziduneneskubideak

� Bioaniztasuna gizakion ondarea

dela ezagutzea.� Animaliek ere eskubideak dituztela

jakitea eta norberak hori

gauzatzeko baliabideak jartzea.� Gizakiok bizidunen zati bat besterik

ez garela ikastea eta onartzea.� Eztabaidarako teknikak ikastea.� Informazioa bilatzen ikastea.

Web guneetan bilakaera egitea.

HELBURUAK MATERIALAK

� Animalien Eskubideei

buruzko Deklarazio

Unibertsala (euskaraz)

lortzeko:

http://www.zientzia.net/

artikulua.asp?Artik_kod=6459.

Artikulu honen 5. orrian

UNESCOk 1977an eta Nazio

Batuen Erakundeak (NBE)

onartua.

Gai honekin zerikusia

duten arloak

• NATUR ZIENTZIAK.

• GIZARTE ZIENTZIAK.

• GAZTELANIA.

• ETIKA.

GIZAKI ASKOK uste dute animaliakbere onurako daudela soilik mun-duan, eta hori ez da horrela izanbehar. Hausnarketa sakona eginbehar dugu animalien eskubidee-taz. Hona hemen zenbait galdera:

� Izaki bizidunek bizitzarako eskubi-

dea dute guk bezala?� Haientzat bizia eta honen kalitatea

berebiziko garrantzia du?

� Gizakiak bere eskura dituen baliabi-deak erabili behar ditu animalienegoera hobetzeko?

� Duintasunez bizi behar dute anima-liek edo eskubide hori bakarrik giza-kiona da?Animalien

babesleen iritziz,gizakiak ez dubeste izakibizidunen biziazbaliatzeko inolakoeskubiderik.

21

ON

DAREA.B

itako

ra kaiera

Jardueraren garapena:

Azal ezazu ondorengo baieztapenei buruz duzun iritzia. Adieraz ezazu gurutze batez ados zaudela, edo ez zau-dela ados, edota ez zaudela seguru.

BAIEZTAPENAKADOS EZ NAGO EZ

ADOS DAKIT

1 Gizakien biziak beste animalien biziak baino gehiago balio du.

2 Gure herrialdean ongi tratatzen ditugu animaliak.

3 Bidezkoa da animaliekin esperimentuak egitea, baldin eta horiei esker gizakiensufrimendua arintzen bada.

4 Geuk bakarrik juzka dezakegu animalien adimena.

5 Ongi dago basabereak ehizatu eta barrutietan ixtea, hartara espezie batzuk salbabaitaitezke.

6 Ongi dago larruzko zamarra daraman pertsona bati kargu hartzea nahiz etalaguna izan.

7 Ez nuke eragozpen handirik izango neronek hazitako animalia bat hiltzeko.

8 Haragia jateak hiltzaile izatea dakar berekin.

9 Animaliekin erruki gabe jokatzen dutenek, gizakiekin erruki gabe jokatzeko joerahandiagoa dute.

10 Okerragoa da etxe barruko animalia bat lapurtzea, kotxe bat Iapurtzea baino.

11 Animaliekiko esperimentuak behe-mailakoetara mugatu behar dira, adibidezornogabeetara.

12 Abandonatutako animaliak hil aurretik, farmakologi produktuak probatzekoerabili behar dira.

13 Bidegabekeria handia da animaliak produktu kosmetiko edo xanpuakprobatzeko erabiltzea.

14 Ez da bidezkoa txakurra beti lotuta edukitzea etxea zaintzen.

15 Arrainkumeak bezalako animalia txiki heldu gabeak saltzen dituzten dendeizigorra ezarri behar zaie.

16 Basabereak baserriko abereak baino garrantzitsuagoak dira.

17 Laborategietan akuri gisa erabiltzen diren animaliek, etxabereek baino eskubidegutxiago dituzte.

Osa itzazue 4 edo 5 laguneko talde txikiak eta elkarri adierazi zer pentsatzen duzuen. Gaia talde handian ezta-baidatzeko garaia iritsi da, baina, kontuan hartu, iritzirik kontrajarrienak bakarrik azalduko direla. Aurrera!

Bibliografia

� Ingurugiro hezkuntzarako materialak. Derrigorrezko BigarrenHezkuntza. Bioaniztasuna karpeta. CEIDA-ren koordinaziopean EuskoJaurlaritzak 1996. urtean argitaratutako unitate didaktikotik ariketa osaga-rrietako Izaki bizidunen eskubideak (1. ariketa), 160 eta 161. orrialdeetanbilduta dago.

Sareko kontaktuak Gaztelaniaz eta ingelesezlantzeko

� Gaztelaniaz: http://www.geocities.com/rainforest/1598/animales.htm

� Ingelesaz: http://league-animal-rights.org/en-duda.html

Ondare naturala: gizartearenerantzukizuna

Ondare naturala: gizartearenerantzukizuna

22

ON

DAR

EA.B

itak

ora

kai

era

ekin eta ekinZABALTZEN BATXILERGOA ETA LANBIDE HEZIKETA

Ondarea gizarte osoaren ondasuna da eta, horregatik,zaindu eta babestu egin behar dugu, batez ere, gureondasunik preziatuena, izadia, baldin bada.

DUELA GUTXI, Europako BatzordeakEskualde Atlantikoko euskal 80 eremusartu ditu Natura 2000 Sarea deritzone-an. Baina, zer da Natura 2000 Sarea?1992an Rio de Janeiron (Brasilen) eginzen Lurrari buruzko Gailurrean hartu-tako erabaki batzuen zehaztapena daSarea, eta interes komunitariokotzathartzen diren habitat eta flora zeinfauna espezie guztiak babestea dulehentasunezko helburu. Sareak bibabes-figura darabiltza bereziki: Hegaz-tientzako Babes Bereziko Eremuak(HBBE) eta Garrantzi KomunitariokoLekuak (GKL). Batzuk eta besteakBereziki Zaintzeko Lekutzat (BZL) har-tuko dira, Europako Batzordeak aztertueta gero.

GKLak Natura Sarean sartzeak lekuhoriek babesteko konpromisoa dakarEuropako instituzioen aldetik, lekuberezitzat hartzeko arrazoi izan direnbalioak galdu ez daitezen. Zehazki, Eu-ropako Zuzentarauetako batek dioenez,Garrantzi Komunitarioko Lekuaren osota-sun ekologikoari lekuan bertan nahiz bera-ren inguruan egiten den ezein jarduerak ezdiola inola ere erasango bermatu behar da.Europako Batzordeak zazpi adierazleekologiko ezarri zituen GKLak zein izanbehar ziren zehaztasunez erabakitzeko.Horrez gain, Bruselan, Garrantzi Komu-nitarioko Leku bakoitzeko kartografiaxehatua egin zen. Dena den, institu-zioek gure planetako altxorrak babeste-ko ahalegin handiak egiten badituzteere, ez dugu ahaztu behar guztion ardu-ra dela geure ingurua ondo zaintzea etabertako bizi-aniztasuna, guk ez ezik,gure atzetik etorriko diren belaunaldiekere gozatu ahal izateko babestea.

80 BZL horiek Europakozerrendan sartuta, hauxeda Euskal Herriko eremubabestua:

Lurraldea azalera (Ha)

Araba 70.006Bizkaia 17.171Gipuzkoa 42.201Nafarroa 88.786Lapurdi 37.703Nafarroa Behera 52.800Zuberoa 28.600GUZTIRA 337.268,30

GKL-ren kokapenalurraldearen arabera

Araban 19Bizkaian 11Gipuzkoan 18Nafarroan 13Lapurdin 9Nafarroa Beherean 6Zuberoan 4

Aipatutako datuak baloratu ondoren, honako ariketa hauek proposatu ditzakegu:

� Identifikatu zuen lurraldeko GKLak. Talde txikitan antolatuta, egin GKL banari buruzko azterlana: kokalekua, inguru-men-balioak, kontserbazioa eragozten duten arriskuak... Azterlanekin, erakusketa antolatu dezakezue.

� Nahikoa da eremu babestutzat deklaratzea, natura-guneen lorrindura saihesteko?� Beste ezer egin beharko genuke gure lurraldeko bizi-aniztasuna babesteko?

Natura 2000 Sareari buruzko informazio gehiago

http://europa.eu.int/comm/environment/nature/home.htmhttp://www.ecologistasenaccion.org/accion/espacios/natura1.pdfhttp://www.euskadi.net/biodiversidad/dot_principal_c.htm

Bibliografia

Naturagune paregabeak Euskal Autonomia Erkidegoan.Natura 2000 Sarea. Consultora de Recursos Naturales (Koord.)Biodibertsitatearen Zuzendaritza. Eusko Jaurlaritzaren ArgitalpenZerbitzu Nagusia. Vitoria-Gasteiz, 2003.

Ondare naturala: gizartearenerantzukizuna

GarrantziKomunitariokoEAEko Lekuen

mapa.

HegaztientzakoBabes Bereziko

EAEko Eremuenmapa.

Eskola, gizateriaren ondareEskola, gizateriaren ondare

Eskola munduan

UNESCOren definizioaren arabera, eskolaldiakirauteko itxaropena 4 urteko ume batek etor-kizunean egitea espero dezakeen eskola-urteenkopuru osoa da. Hitzarmen estatistiko horrek9,3 urteko kopuru onargarria islatzen du. Bainahorrek ez du esan nahiplanetako umeguztiek, batez beste,9,3 eskola-urteegiten dituztenik.Datu hori osourrun dagoerrealitatetik. Afri-kan, esaterako, Hegoafrikar Errepu-blikako edo Tunisekoumeek, batez beste, 13 es-kola-urte egitea espero de-zakete. Burkina Fason, Djibutin edo Nigerren, ordea, hiruzpalauurteko eskolaldia baino ezin izango dute egin.Asian, berriz, 12tik gora eskola-urte egitekoitxaropena izan dezaketen lau herrialdetik Myanmar eta Pakistanen bezala 7 urte bainogutxiagoko eskolatze-itxaropena dutenherrialdeetarako jauzi itzela ikus daiteke.

23

ON

DAREA.B

itako

ra kaiera

eskolako eko-auditoretza

Eskola, gizateriaren ondare

Ikastetxe batzuk monumentu historikoak dira. Horrelakoeraikinen barruan egotea atsegina da, baina, batzuetan,ezinezkoa izaten da bertan azpiegitura hobeak ezartzekoberrikuntza-lanak egitea. Hala ere, hezkuntza-sisteman,eraikina ez da monumentu historikotzat har daitekeen osagaibakarra: materialak, liburuak eta iraganaldiko ikasbide askoere har daitezke zaindu eta gogoratu beharrekotzat.

EUSKO IKASKUNTZAK denbora luzedarama Euskal Eskola Museoa era-tzen. Eusko Jaurlaritzak finantza-tutako museo horren helburu nagu-sia gure herriko hezkuntzari buruz-ko memoria historikoa berreskura-tzea, zaintzea eta ezagutaraztea da.Proiektua egiteko, Europako eskola-museoak bisitatu dituz-te: tradizio luze-ko museoak dira,hezkuntzak gizar-tean duen garran-tzia azpimarratzendutenak.

Iazko udan Do-nostiako Miramarjauregian ezarri zenerakusketa aipatutakolan horren emaitzaizan zen; bertan, eus-kal geografia osoanzehar bildu diren esko-la-materialak egon zirenikusgai. Eusko Ikaskuntzaren eki-men garrantzitsu horren berri ema-teaz gain, iraganaldiko irakaskuntzanolakoa zen jakiten lagundu ahaldiguten aztarnak oroimen histori-

korako berreskuratzeko eskaria erehelarazi nahi dizuegu: liburuak,eskolako uniformeak, argazkiak,jostailuak, kromoen bildumak, tor-tolosak, munduko bolak, fisikariburuzko horma-irudiak, mapak...edozein ekarpeni harrera hona

egingo zaio. Azoketan eta enkante-

etan, nahiko erraza iza-ten da eskolako entzi-klopediaren aleak edobeste liburu batzukaurkitzea eta duela ezurte asko irakaskuntzanolakoa zen gogora-tzea. Irakasleen arte-ko elkarrizketak ereare interesgarriago-ak izaten dira zen-bat eta solaskideakzaharragoak izan.

Baina gure ikasgelan ereazaldu ditzakegu duela belaunaldibatzuk indarrean zeunden ohitureneta gaur egungo trataeraren artekoezberdintasunak. Horretarako, aito-na-amonak informazio-iturri hobe-zina izan daitezke.

Referentzi hauek kontuan harturik zera plantea dezakegu: Zein da eskolan dugun ondarea? Analizatu beharreko galdekizunak.

� Hezkuntz sistema: hezkuntza-eskubidea bermatzen duen ala ez.� Eraikina. Bere balio arkitektonikoa, historikoa, funtzionaltasuna...� Ikasteko erabiltzen ditugun material eta baliabideak.� Gure ikastetxearen historia. Ikaslego ohia eta bere ondorengo bilakaera.� Egunez egun historia egiten ari gara... biltzen dugu?

Egindako hausnarketa, gure ikastetxearen museo txiki batetan gauzatu dai-teke. Bertan argazkiak, liburuak, objetuak... gorde daitezke.

Lehen- %Bigarren biztanleria

Afrika 7,6 89,4

Ipar Amerika 11,2 95,4

Hego Amerika 12,1 100,0

Asia 8,9 99,2

Europa 12,4 99,4

Ozeania 12,4 95,0

Mundua 9,3 93,6

Eskolaldiak irauteko batez besteko itxaropena, urtetan

Iturria:Compendiomundial de laeducación 2004.UNESCOkoEstatistika Institutua.Montreal, 2004.

24

ON

DAR

EA.B

itak

ora

kai

era

bizkor ibili gero!

Ondare erabilgarriaOndare erabilgarriaETORKIZUN HURBILEAN, gure hiriburuetako leku-urrita-sunak bateragarri egin beharko ditu automobilarenerabilpena eta gure inguruaren gozamena, eta hori ezi-nezkoa denean, neurri zorrotzagoak hartu behar izan-go dira. Batzuk oinezkoentzako guneen eta bidego-rrien aurka daude, Donostian bidegorriak ezartzekoaukerari buruzko eztabaidek agerian utzi dutenez.Hortaz, proposa dezagun benetako irtenbide bat:Kontxako hondartzan bertan aparkatu ahal izatea.Nola? Harea gogaikarriaren eta alokatzeko eguzki-oihalpolemikoen ordez, parking erraldoi bat ipiniz; horrela,bainujantzia aldean daramagula irten ahal izango garaautotik, eta jarraian uretara joan, itsasoa kotxetikmetro gutxi batzuetara geratuko da eta. Erraza, azkarraeta oso-oso praktikoa.

Proiektuak ez dio Udalari dirutza handirik gastatubeharrik eragingo, hondartza asfaltatzeko breaPrestigetik Donostiako hondartzetara heldu zen txapa-potetik atera daitekeelako. Aparkaleku bakoitzariErrealaren ikurra daraman goardasol txuri-urdina eslei-tuko zaio, autoa fresko-fresko egon dadin. Horrela,bolanteak ez digu erredurarik egingo eta autoko agin-te-mahaia ez da beroaren eraginez desegingo. TAO sis-tema erabiltzen den beste edonon bezala, bi alde egon-go dira: bata egoiliarrentzat, hau da, uda osoa hondar-

tzan eguzkitan ematen dutenentzat, eta bestea noize-an behin hurbiltzen direnentzat. Noizbehinkako bisi-tariek lau orduz eduki ahal izango dute gehienez autoaaparkaturik. Udalak negutegi-efektuaren kontrakoargizari berezia saltzeko makinak ipiniko ditu erabil-tzaileen eskura, karrozeriak gehiegi ez hondatzeko.Kontxara doazen pertsonentzako eguzki-krema eremakina berberek salduko dute.

Etzaulkien ordez, automobiletako eserleku etzanga-rriak erabiliko dira. Horrela bakoitzak bere gustukotapizatua edukiko du, lehoinabarraren larruzko zorrobikaina nahiz zurezko bolatxoak dituen estalki erlaxa-garria izan. Eta hori guztia autotik irten gabe. Norbaititotzen hasiz gero, erabiltzaileek leihatilak ireki ahalizango dituzte, edo aire girotua martxan jarri, brisarikezak eragindako sapa saihesteko.

Kontxa asfaltatzeak derrigorrezko doikuntza batzukekarriko dizkie hondartzako betiko jolasei. Esaterako:paletan edo baloian aritzeko zelaietako marrak margo-tu egingo dira, ez baita oso zentzuzkoa izango oinaasfaltotik herrestatuz markatu nahi izatea. Pilotak etabaloiek primeran egingo dute punpa, zorua hain leunaizanik, eta hori, zalantzarik gabe, oso onuragarria izan-go da jokalarientzat. Beraz, dena izango da abantailaerabiltzaileentzat.

25

ON

DAREA

begiratokia

Pensar y vivir como un bosque

Giovanni Netto

Director de Educación Ambientaldel Parque Nacional de losAbruzzos (Italia).

SOY HIJO de agricultores y me gustan las cosas que sehacen con las manos en las que se mantiene el estrechovínculo con todo lo vivo, y que nos da vida; aprecio y res-peto la sencillez y la gran inteligencia práctica de los ancia-nos campesinos; creo en los ritos de la vida ligada a larecolección. Así es como veo la Educación Ambiental (EA).Como práctica cuidada, continua y atenta, de campesino;cíclica y ritual, como las estaciones y los procesos ecológi-cos; bella como sólo la Naturaleza sabe ser.

Aquello que la EA debe hacer es enriquecer a las per-sonas, niños y adultos, y sus sentimientos, sensaciones,emociones y contactos físicos con la Naturaleza. Debe ararel terreno del cuerpo y del alma, hacer probar el frescor delagua que fluye limpia en un arroyo, la emoción de un atar-decer, el maravilloso perfume del bosque tras la lluvia.Sobre la fuerza de estas experiencias y sentimientos, la EAdebe sembrar los conceptos de la vida; dar a conocer cómofunciona la vida sobre el planeta, tanto en el parque natu-ral visitado, en la propia casa, como en el jardín de laescuela.

Hace falta enseñar cómo llega la energía del sol hastanuestros platos, cómo se mueve el agua en nuestro pla-neta atravesando las montañas, los bosques, el cielo yhasta cómo nos recorre cuando la bebemos. Las personasdeben saber de dónde toman la vida los materiales paraconstruir los cuerpos y dónde van a acabar estos materia-les (desde la peladura de fruta, a los contenedores de lacomida, hasta nosotros mismos): ¡Todos somos recicladosy reciclables!. La EA debe desarrollar lazos de pertenenciaafectiva y racional, ayudarnos a pensar y a vivir, no comoseres separados los unos de los otros y del mundo (egoís-mo de consumidores) sino como hijos del planeta, unidosunos a otros por los procesos de la vida, por el respirar, elbeber, el nacer y el crecer, reproducirse y morir volviendoa la Tierra en el gran ciclo de la vida (altruismo de ecólo-gos biocentristas). Pensar en forma de relaciones quieredecir ser consciente de la calidad de nuestras relacionescon nuestros vecinos (aire, agua, hombre, animales y plan-tas...), ser consciente de las consecuencias de nuestroscomportamientos.

A través de este proceso, atento y concreto, se llega,como educadores, a recoger el fruto de los comporta-

mientos positivos de la gente hacia el patrimonio ambien-tal (¡y los frutos llevan dentro las nuevas semillas!). Sólo asíla EA es verdadera y conduce a resultados duraderos. LaEA antes de abordar los grandes problemas globales y dedesarrollo sostenible, debe asegurarse de que el mayornúmero posible de personas sobre el planeta sean cons-cientes de su rol personal a la hora de generar problemasambientales y tener instrumentos para contribuir a resol-ver estos problemas. A partir de la experiencia personal,de los afectos y de los conocimientos, hace falta ayudar alas personas a trabajar sobre sí mismos y después junto alos otros: la familia, los vecinos, el barrio, la ciudad, lanación, Europa, la Madre Tierra. Es difícil y complejo, tam-bién porque debemos ser nosotros, los educadoresambientales, los primeros en trabajar conjuntamente y encontacto con la Naturaleza y los lugares verdes de las ciu-dades; en construir recorridos continuos, sean físicos odidácticos de experiencias, reflexiones y acciones de cali-dad. Estos recorridos deben partir de la Naturaleza y lle-gar a las ciudades, a las escuelas.

Se pueden hacer y existen muchos ejemplos positivos.Por ejemplo, el Parque Nacional de los Abruzzos, Lazio yMolise, con esta visión, ha fundado una escuela de forma-ción para trabajadores de EA, intérpretes ambientales,profesores, trabajadores de centros, etc., donde se com-parten pasiones, sueños, metodologías, experiencias yproyectos y se crece profesionalmente. También desdehace catorce años funciona en el Parque un Centro deVoluntariado para todas las edades, adonde llegan perso-nas de todo el mundo y comparten entusiasmo, experien-cias y colaboran a favor de la conservación de laNaturaleza. El servicio de educación del Parque realizaprogramas educativos con alumnos de las escuelas degrandes ciudades como Nápoles o Roma, colabora con lagente del lugar, con asociaciones y centros educativos yuniversidades de toda Europa. Esto y mucho más es loque podemos hacer para construir un gran sistema deacción local y pensamiento global, para trabajar con profe-sionalidad, con eficacia de sinergias y colaboraciones, conafecto y entusiasmo por la vida de este maravilloso plane-ta. Para aprender, con la simplicidad y la fuerza de nues-tros antepasados, a vivir y pensar como un bosque.

"Arad el terreno de los sentimientos,sembrad las semillas de los conceptos,haced crecer los brotes de la comprensión yrecoged los frutos de los comportamientos"

26

ON

DAR

EA

klasetik at

Euskal Herrikoaltxor izkutuak

zuen liburu horrek. Horrekjende asko bultzatu zuenbertsoen mundura. Horrelabertso eskolek bere lekuahartu zuten eta denborare-kin Euskal Herriko txokogehienetara heldu dira.

Bertsoetan trebatzekoaukera paregabea ematendute bertso eskolek eta baitaeuskal kulturara hurbiltzeko.Bertsozale elkarteak 17 urtedaramatza bertsoen kulturahedatzen eta horretarakooso tresna interesgarria dabertso eskolena. Hizkun-tzarekin jolastea da bertsoeskolen hasierako xedea etahortik aurrera norberak jarribehar ditu mugak eta baitahelburuak ere.

Aurreneko ariketak pa-peraren gainean gauzatzendira bertsolaritzako uniber-tsoa arrotzegi sentitu ez de-zagun. Ikasten dugun heine-an bertso idatziak alboratu-ko ditugu eta inprobisazioa-ri egingo diogu lekua.

Eskoriatzako Ahalmenbertso eskola izan zen lehe-na eta gero Santutxu, Her-nani, Muxika, Zumaia etaEuskal Herriko beste herrieta txokoetara hedatu diraarrakasta handiarekin. Ehunbat bertso eskola daudezazpi herrialdeetan sakaba-naturik. 9 urtetik 60 urte bi-tarteko ikasleak biltzen dira,

SARETIK BUELTAKA

Historia saguak gidaturikwww.fsancho-sabio.es

Antso Jakituna fundazioarenweb guneak digitalizatutakoantzinako 2.700 liburu jarridizkizue eskura, liburuhorietarako sarbidea etabere dokumentu-fondoenezagutza ahalbidetzeko.Eusko Jaurlaritzako KulturaSailak finantzatutako ekimenhorri esker, etxetik bertatikirakurri ahal izango dituguhain interes handikodokumentu historikoak.

Industriaren iraganaldiaarakatzenwww.vc.ehu.es/gorfigliano/ARCHIVOS/enlacesAP.htmEHUko arkeologia irakasleJuan Antonio Quirósekprestatutako web guneinteresgarriak mundu osokomuseoekiko estekakdakartzan gune hau hartzendu barne.

Gizateriaren ondareawww.patrimonio-mundial.com/home.htmlPartikular batek prestatutakoweb gune honetan,UNESCOk Espainian kultu-ra-ondarearen altxorizendatutakoak daude jasota,batez ere. Ondo azaldu etadiseinaturiko gunea da, etaUNESCOrekiko lotura ereeskaintzen du.

Ondareaz aritzen garenean gehienetan gauza materialetanpentsatzen dugu. Baina ondarea bestelako hainbat arlotanere present dago. Besteak beste gure kulturaren bi bitxietanbarneraturik dago ondarea, bertsolaritzan eta euskaldantzetan, alegia. Bertsoekin, batik bat ahozko tradizio gordeeta biziberrituko dugu eta euskal dantzekin musika etaherriko kulturaren espresatzeko modua zainduko dugu. Batanzein bestean moldatzeko, material guztia gugan dago, alegiagure gorputzean.

Bertso eskolak pil-pileanBertso eskolak dira bertsola-ritzan murgiltzeko modurikerrazena eta didaktikoena,inolako zalantza izpirik ga-be. Trantsizio garaian euska-raren egoerarekin lotuta,hau suspertzeko.

80. hamarkadan indar-berrituriko mugimenduaizan zen eta XabierAmurizaren txapelduna-ren ekarpenari jarraitzenzion. Amurizak Zu erebertsolari liburua plaza-ratu zuen eta bertanbertsoak egiteko tek-nikak azaltzen zi-tuen. Bertsolaritzanjarduteko bertsola-

ri jaio behar zela-ren ideia hankaz

gora jartzen

Bertso eskolanegindako lana ona

baldin bada,pixkanaka gure

jakituriaren berrieman ahal izango

dugu plazaz-plaza.JAVI GARCÍA

Euskal dantza taldeetan aritzea aisialdirako auke-

27

ON

DAREA

eta orotara 1.000 bat lagu-nek hartzen dute parte.Bertso eskolak hirietan indarasko dute eta emankorrenakgune urbanoetan daude.Hortaz, bertsoak nola egitendiren eta hauek kantatzekointeresa baldin baduzuewww.bertsozale.com webgunean klikatu. Bertan ber-tso eskolen mapa izangoduzue eta harremanetanjartzeko aukera.

Oinez egindako bertsoakDantzek ere berebiziko ga-rrantzia dute kultur eta on-darearen gordailu eta igor-penaren elementu bezala.Kultura ezagutzeko eta gor-putza erritmoz astintzekoparada duzue euskal dantze-kin, aukera paregabea gaz-teen aisialdirako. Aurreskua,ezpata-dantza, makil-dan-tza, zortzikoa... Frogatzekogogorik? Oinak martxanjartzea ez da zaila izango.Dantza taldeak nonnahi aur-kituko dituzue Euskal He-rrian. Neska zein mutilentzateskaintza zabala dago etasoilik interesa azaldu beharda. www.dantzan.com weborrialdeak informazio ugariematen du euskal dantzetanhasteko. Lurralde ezberdine-tan dauden dantza taldeekinkontaktuan jartzeko estekakdaude.

Mugarik gabeko lankidetza

Koopera: ausart zaitez laguntzen

Boluntarioen lana oso ar-datz garrantzitsua da UNES-CO Etxean. Erakunde ho-rrek garatutako KOOPERAprogramaren helburua na-zioarteko lankidetzaren ere-muan lan egin nahi duteneiaholku ematea da. UNESCOEtxeak, KOOPERA zentroa-rekin batera, NazioartekoLankidetzari buruzko presta-kuntza-linea bat eskaintzendu. Linea horretako ikasta-roak eta tailerrak Nazio Ba-tuetako Sisteman eta Nazio-arteko Lankidetzan espezia-lizaturik eta jendearentzatirekirik dagoen KOOPERAinformazio zentroan ema-ten dira.

Zentroaren xedea na-zioarteko lankidetzaren gai-neko informazioa eta pres-takuntza ematea, elkargu-nea izatea eta bestelakogizarte-jarduerak garatzea

da. Horrez gain, euskalgizartearen elkartasuna sus-tatzea eta lankidetzan partehartu dezan ere lortu nahidu. KOOPERAren presta-kuntza-eskaintza giza esku-bideei, gizarte-garapenari,bake-kulturari eta beste

bideoklubeanErabakiak jada gizakiak hartzen ezdituenerako

I robot

(Alex Proyas-ek zuzendua, 2004)

Isaac Asimoven liburu ezaguna oinarritzathartuta, zinemak askotantratatu duen balizko egoe-ra bat proposatzen du fil-mak, adimen artifizialbatek gizakiak kontrolatzeaerabakitzeko aukera, ale-gia. Borroka baten etahurrengoaren arteansumatzen den etorkizune-ko gizartea, teknologiarekiko gero etamenpekoagoa, ez da agintearen meka-nismoak eskuratzeko gai, eta nahaspilakegoeraren eragileak eurak ere irenstenditu. Ingurumenari buruzko xehetasunbitxi bat aipatzearren, oso urrunekotzataurkezten ez den etorkizun horretan,Michigan aintzira zabortegi zibernetikogisa erabiltzen den eremu idor-idorra da.

hainbat gairi buruzko eza-gutzak eta prestakuntzazabaldu nahi dituztenei zu-zentzen zaie. Ikastaroak goi-zez eta arratsaldez ematendira. Argibide gehiago lor-tzeko, begiratu www.unes-coeh.org web gunean.

PunttuberdeaIzar Mendiguren laudiotarrada eta batxilergoko lehene-go maila ikasten du. Laudio-ko bertso eskolako ikaslea.Etorkizuneko txapelduna?

Bertsoak ez du adinikberdin zahar, berdin gazteak,kultura bat bermatuazigaro ditu mendeak.Hainbeste une goxo tabeste hainbeste tristeak,Zenbat burukomin ditubehin hasten dena uzteak?Buru baten buruzagierrimak, neurri luzeak...malkoak dauden tokianezarriz irribarreak,baina mina ematen ditonartu ta esateak;kantari ibiltzean soilikgarela guztiz askeak.

Doinua: La Habanera.

bikaina da, proba ezazue.

Bilboko Rodríguez Arias kaleko 41. zenbakian KOOPERA zentrua aurkitudezakezue. Bertan kooperazioari buruzko informazioa eskuragarri dago.

28

ON

DAR

EA

eta gurasoek... zer?

OLABERRIKO HERRI ESKOLAKO gurasoekgure herriari minbizi bat antzemandiogu, eta guri dagokigun neurrian,gure ondare hau berpiztu nahi etabeharraren konpromesua hartu dugu.Irakurle batek baino gehiagok galde-tuko du zein ondarez ari ote garen:baselizaren bat ote, gazteluren batakaso… Ez da ez horrelako ezer, gal-tzeko zorian dagoena, gure HerrikoEskola da eta horrekin batera herriakduen erakunde garrantzitsuenetakobat. Horrek, etorkizunari begira,herriaren bizia eta nortasuna galtzeaekarriko ligukeela uste dugu. Zorio-nez, ordea, Herri Eskolako Gurasookarazo honetaz jabetzean gure herriariesperantza, lan egiteko gogoa etaherrian bizitzeko grina eman nahi diz-kiogu. Horrela, gure helburua, HerrikoEskola bizirik mantenduz, herriari biziaematea da.

Olaberria Gipuzkoako Goierri es-kualdean dagoen herri txiki eta men-ditsua da. Bertan hainbat eraikin ga-rrantzitsu ditugu,besteak beste: SanJoan Bataiatzailearen baseliza, Udale-txea, Frontoia eta nola ez gure HerriEskola. Herri txikia izan arren, eskual-deko industrialde handiena dugu ber-tan. Herri gunetik 3 kilometro inguru-ra Lazkaoko udalerria dugu eta 4 batkilometrora Beasain. Gertutasun ho-rrek bultzatu du zenbait Olaberrita-rrek euren haurrak herri hauetaneskolatzea. Gertaera horrek ohartarazigaitu Olaberriko herriak lo egitekoleku huts bihurtzeko duen arriskuhandiaz.

Herri bateko ondarerik handienabertako biztanleek herriari berarieman ohi dien bizian datza. Horrela,eguneroko bizimoduaren, bertakojakinduriaren, hezkuntzaren eta elkar-bizitzaren baloreak oinarritzat hartuz,ondare hori lortzeko, herrian bertaneskola izateak eragin zuzena du. Gurehaurrek gure giroan, gure hizkuntzanhaziz eta heziz, bertako herritarrak iza-teaz harro sentitzea lortu nahi dugu.Herriaren berpiztea helburutzat har-tuz, zenbait ekimen ari gara antolat-

rren guraso guztiei. Azterketa honenondorioz, Udalari hainbat proposa-men egin dizkiogu. Gaur egun, haur-tzaindegi bat irekitzeko urrats handiakeman dira eta epe laburrean haur-tzaindegi berria izango dugu.

Gurasook lantzen dugun bestearloa gure herria ezagutzeko eta aldiberean Olaberritarrok elkar ezagutze-ko egin ohi ditugun ekintzak dira.Horretarako, haurren herriarekikolotura eta nortasuna bultzatuko duteneskolaz kanpoko ekintzak antolatzenditugu.

Aurrera begira zenbait irteeraantolatu baditugu ere, Eguberrietakooporretarako aukera paregabea sortuzitzaigun herriaren aurrean agertu etagure berri eman eta zabaltzeko. Herrigunean bi taberna-jatetxe daude,baina biek oporrak hartzen dituzteEguberrietan. Horrek herritarroi elkar-tzeko guneak zeharo murrizten dizki-gu. Bada, ordea, herri-gunean bertanelkarte bat eta horretaz baliatuz, elkar-teko taberna ordutegi zehatz batekinirekitzea proposatu genuen gurasook,beti ere elkartearen oniritziarekin.Horrek guztioi onura ekarriko digulaikusirik, herritar guztiei elkartzekogune ireki bat eskaini eta, aldi berean,gure errealitatea denei adieraztekobalioko digu.

OLABERRIKO HERRI ESKOLAKO GURASOAK

Olaberriko Herri Eskola aurrera

zen bi arlotan banatuta. Bata, zenbaitzerbitzu martxan jartzeko beharraadierazi eta, ahal den neurrian, bult-zatzeko hartu beharreko neurriak pro-posatu ditugu. Honela, 0-2 urte bitarteko haurrentzat haur-tzaindegi bat eraikitzeko beharra etaeskolan orduz kanpoko zaintzenbeharra Udalari adierazi diogu. Aldiberean, eskolako arduradunen, gauregungo Herri Eskolako gurasoen etaetorkizuneko gurasoen inplikazioabultzatu nahi da. Arlo honetan, aurre-rapauso nabarmenak egin ditugu.Esate baterako, guraso berrien beha-rrak jakin eta aztertzeko, inkesta batluzatu genien 0-2 urte bitarteko hau-

Olaberriko zenbait famili bere seme alabekin egindako irteera batetan ikusten ditugu.

Gazta fabrika bat gertutik ezagutu zuten.

29

ON

DAREA

baliabideak eskura

Izarretako ibilbidea EuskaditikDone Jakue edo Santiago Bidea, kristauakulturak erromesaldietarako duen bidegarrantzitsuenetakoa da, Erroma etaJerusalemekin batera.

GIZATERIAREN ONDARE IZEN-DATUTAKO bide hori ez daerlijiozko adierazpena baka-rrik, baizik eta hispaniar–mu-sulman munduak eta kris-tautasuna eta feudalismoaharremanetan jarri zituennazioarteko merkatari-tza–bidea ere izan zen.

Hasiera hasieratik, erro-mesek, eraso egiten zietenlapur eta tropa musulma-nak saihesteko, hainbat ibil-bide erabili zituzten.

Euskadi, ibilbide horieta-ko bik zeharkatzen dute:Kostaldeko Bidea edo IparBidea eta BarrualdekoEuskal Bidea. Biak oso inte-resgarriak. Bi bide horienarteko eta beste bide ba-tzuekiko, Frantziar Bideaesaterako, lotura asko etaasko dira, eta erromesekmende askotan zehar no-ranzko guztietan ibili dutenbide-sare etengabea osa-tzen dute. Bidean ibiltzehutsa, omenaldi bihurtzenda, Alfontso II.a El Castoerregearen agindupeanlehenengo eliza altxatzeare-kin hasi zen historiari.Erromesaldien gorenekouneak XI. eta XII. mendeakizan ziren; 1.122. urtean,Konpostelar Urte Santuaedo Jubileu-Urtea ezarrizen. Bidean zehar eraikitakoospitaleak eta merkan-tzi–trafikoaren gainekozerga-salbuespena funtsez-ko arrazoiak izan ziren era-gin kultural itzeleko bidehorren garapenerako.Hortaz, denbora izanez ge-ro motxila hartu eta bideariekin. Bi aukera dituzue.

Kostaldeko Bidea edo Ipar Bidea

Bide zaharrena da, Apostoluaren hilobia aurkitu zengaraikoa, hain zuzen ere.

Barrualdeko Euskal Bidea

Gaztelan, Frantziar Bidearekin lotzen da; erromesgehienek erabiltzen duten bidea da.

Baiona-Irun30 Km

Irun-Donostia25 Km

Donostia-Zumaia32 Km

Zumaia-Markina35 Km

Markina-Gernika26 Km

Gernika-Bilbao39 Km

Bilbao-Muskiz40 Km

TxingudiPadura, itsasadarra,estuarioa. Balio natu-ral handia.

Etapak Ez galtzeko

ZumaiaIntereseko ondaregeologikoa: FaciesFysch.

ZenarruzaOndare historikoartistiko nabarmen-garria: kolegio-elizaerromanikoa eta erro-mesentzako aterpe-txea.

GernikaOndare historikoa etainguru natural pribi-legiatua.

BalmasedaOndare historiko etakulturala. Erdi Arokoazoka eta gertakarihistorikoen antzezpe-na.

Irun-Hernani22 Km

Hernani-Tolosa 22 Km

Tolosa-Zegama 31 Km

Zegama-Agurain21 Km

Agurain-Gasteiz27 Km

Gasteiz-Argantzun19 Km

Argantzun-Briñas25 Km

AstigarragaKultura-ondarea.

Etapak Ez galtzeko

AgurainOndare historikoartistiko nabarmen-garria: Santa Mariaeta San Joan elizak.

ArmiñónHistorian zehar hainbatliskar eragin dituen seibegiko zubi ikusgarria.

ZegamaSan Adrian tunela.Erromatarren galtza-da. Urbiako zelaiak.Aizkorri...

ArmentiaSan Prudentziorenerlikiak barruan gor-deta dauzkan eraikinerromaniko ederra.

Ondareazgozatzekoibilbideaknonahi

Kultura Ibilbide edo OndareIbilbide esaten dugun mul-tzoan, turismo zein kulturaarlotako ekimen asko sarditzakegu. Euskal eskualdegehientsuek dituzte ildo ho-rretako eskaintza interesga-rriak, eta, epigrafe honetan,eratu berri diren ekipamen-du batzuk besterik aipatu ezbaditugu ere, irakurleari,ziur aski, burura etorrikozaizkion beste asko ere ba-daude. Hasiera batean aisial-dirako taxututako bitartekohoriek baliabide didaktiko-tzat erabiltzea da asmoa.Asko dira gure lurralde txi-kiak eskaintzen dizkigun au-kerak, Gipuzkoako indus-trian zeharreko bidea, edoparke naturaletako interpre-tazio zentroak, esaterako.Bermeotik Errioxaraino ziho-an eta duela gutxi azterlaninteresgarri baten oinarritzaterabili den ardoaren bideabezala beste hainbat, histo-ria, geografia eta euskarabera lantzeko euskarri bikai-na izan daitezke. Informaziogehiago lor daiteke hemen:

www.euskadi.net/turismo/sit_e.htm

AIP, ondareainterpreta-tzekoelkarteaAIP deritzon elkartea, eurenlanbideagatik edo hala nahidutelako, ondarearen inter-pretazioaren eremuan dihar-duten pertsonek osatzen du-te. Ondare naturalaren etakulturalaren esanahiaren be-rri emateko arteari esatendiote ondarearen interpreta-zio, eta bisitariek hura aintzathartu eta babesteko jarreraegokia har dezaten sustatunahi du. Prestakuntza ema-tea eta leku interesgarrietangaratzeko programak planifi-katu eta gauzatzea dira AIPelkartearen helburuetako ba-tzuk, eta, horretarako, ikas-taro eta mintegi irekiak anto-latu eta aldizkari bat argita-ratzen dute.

www.interpretaciondel-patrimonio.com� 948 150 012

Av. de Zaragoza,35, 1º of. i31005 IRUÑEA

El Pobal burdinola: euskal industriaren iraganaldia berpiztu eginda Enkarterrietan

Arkitektura eta Hiri-garapena. BizkaiaZenbait egile. Electa. Bilbao, 1997.

Gida erakargarri honek arkitekturarenikuspuntutik interes berezia dutenBizkaiko eraikin guztien berri jaso-tzen du, edo jasotzen saiatzen dabehintzat: baserri eta elizarik zaharre-netatik Guggenheim museora, eta tartean, aditu ez dire-nen berehalako mirespena sortzen ez badute ere, guztiokbizilekutzat nahiko genituzkeen etxebizitza-eraikin batzuk.Aipagarriak dira oinplano batzuen erreprodukzioak, bai etazenbait historialari eta arkitekto ospetsuk testuan agertzendituzten iritzi interesgarriak ere.

30

ON

DAR

EAbaliabideak eskura

Ira

ku

rmen

ba

liga

rria

k Naturguneak etaturismo aktiboaEKOS. Eusko JaurlaritzarenArgitalpen Zerbitzu Nagusia.Vitoria-Gasteiz, 2003.

Gidaliburu hau nabarmen-tzen badugu ere, beste edo-zein ere izan ahal zaigu baliagarri irteera batantolatzeko. Ahaztu ohi zaizkigun baina, jardue-rari ahalik eta etekinik handiena atera nahibadiogu, kontuan hartu behar diren alderdiakkontsultatzea da interesgarriena. Argitalpenhorretan, Euskadi osoan egiten diren kirol- etakultura-jarduerak zein jai-ekitaldiak aipatzen dira.

ELKARTEAEKIMENAK EKIPAMENDUAK

El Pobal burdinolak aldaketaasko jasan ditu Salazartarrek,XVI. mende aldera, El Vadoizeneko lekuan zeukatenburdinola bertara lekualda-tzea erabaki zutenetik. Garaihartan, makina bera ez ezik,defentsarako egitura ereeraiki behar zen, eta orainmintzagai dugun kasuan,egitura hori kubo itxurakodorre gotikoa izan zen.Denboraren poderioz, go-torlekua jauregi bihurtu zen,eta, beraren ondoan, neka-zaritzako lanabesak gorde-tzeko baserria eraiki zuten.Aldi berean, obra hidrauliko-az gain, hainbat hobekuntzaegin zituzten burdinolarenegituran eta funtzionamen-duan, minerala metal bihur-tzeko zeregina utzi etametalak eraldatzeko lantegiedo sutegi mekanizatuabihurtu zen arte. Azkenik,1965ean, burdinolak bertanbehera utzi zuen jarduera,mailu-hotsa hirurehun urtebaino gehiagoz entzun on-doren. Gaur egun daukagu-na esparruak bere garairikonenetan zituen konplexu-

tasun eta garrantziaren islaxumea besterik ez da. Bur-dinolaren inguruneari bu-ruzko ikuspegi zabala izate-ko, arkeologia-lan mardulaegin da hamarkada luzebatez, panelek eta argazkiekondo erakusten dutenez.

Bertan dauden lanabeseta makina gehienak XIX.mendekoak dira, eta berriz-tatuta eta erabiltzeko egoe-ra ezin hobean daude; izanere, gaur egun, maisu in-dustrialek erakustaldiak egi-ten dituzte, larunbat goize-tan. Hori dela eta, antolatu-riko taldetan joatea gomen-datzen da. Bisitariek gauregun arte iraun duen base-rritik abiatuta zaharberrituden Dorretxea, errota, ukui-luak, ogia egiteko bi labe,burdinola eta bere bulegoadministratiboa, ikaztegiaeta biltegiak, azpiegiturahidraulikoa, presa eta 300m-ko ubidea, bi gurpildunanteparak eta eskualde oso-an zehar jasotako lanabesenbilduma zabal-zabala ikuste-ko aukera izango dute.

� 629 271 516

El Pobal

LurrarenarnasabildumaNatura- eta kultura-ondare-ak osatzen dituzten alderdiguztiei buruzko bideo didak-tikoen bilduma oso-osoa da.Bai lehen hezkuntzan baibigarrenean lantzeko egokiaden bideo sorta honetan,gure baso edo ibaiei buruz-ko kapituluak zein eraikinadierazgarrien analisia ikusiahal izango ditugu. Honahemen kapituluetako ba-tzuk: Harrien historia zaha-rra; Baso zaharren baitan;Bardeak; Lurraren azalzimurtsua; Kaleharrizko pai-saiak; Valderejo... 21 izenbu-ru interesgarri osatu arte.

Elhuyar: Zientzia eta teknikahttp://www.zientzia.net/elhuyar.asp (Bilatu ondare naturala)Nº 192. 2003eko azaroa

Guía deSantillana delMar, de niñospara niñosMAZARRASA, Karen (Koord.)

Gida honetan, 7 eta 14urte bitarteko ume talde batekKantabriako herri eder horretako leku etamonumentu aipagarriei buruzko bere per-tzepzioa eta esperientzia azaltzen dizkigu.Euren ikuspuntuan oinarriturik kontatzendigute Santillanako historia, bertako kaleetatikeraman eta eraikinak erakusten dizkigutelarik.

Ondare kulturalaGarapen jasangarriari buruz-ko Urdaibaiko IX. jardunal-diak.

Zenbait egile. EuskoJaurlaritzaren ArgitalpenZerbitzu Nagusia. UNESCO Etxea. Vitoria-Gasteiz, 2004.

Jardunaldiotan Kultura Ondareari buruzeta ondare horren eta izadiaren artekoharremanari buruz azaldu ziren txoste-nen bilduma da. Ondarearen kudeaketa-ri, babesari, berriztapenari eta erabilerasozialari buruzko testu interesgarriak.

31

ON

DAREA

BALIABIDEAKINTERNETEN

www.uned.es/catedraunesco-educam

Ingurumen-hezkuntzari buruzkoUNESCO katedraren web gune-ak Urrutiko HezkuntzarakoUnibertsitate Nazionalak(UHUN) arlo horretan eskain-tzen duen prestakuntza osoaaurkezten digu, deialdi, lan-pol-tsa, albiste interesgarri, hezkun-tzako esperientzia, bibliografiaeta abarren berri emateaz gain.

www.liceus.com/cgi-bin/ac/09/patrimonio.asp

Liceus urrutiko akademia legezdiharduen hezkuntza-ataria da.Ondarea baliabide didaktikotzaterabiltzeko ikastaro interesgarriaeskaintzen du, bereziki irakasleeizuzendurikoa.

http://www.euskadi.net/r46-516/eu/conteni-dos/informacion/museos/eu_1400/indice_e.html

Esteka hori www.euskadi.nethelbidean dago, kultura sailarengunearen barruan, eta EAEkomuseo-eskaintza osoaren berriematen dizue: ordutegiak, pos-tako helbideak... eta bisitaldiakbulegotik mugitu gabe presta-tzeko behar duzuen guztia.Gainera, Kultura Ondareariburuzko web gunearen barruan,kultura-ibilbideen zerrenda dau-kazue.

BIDEOA

ALDIZKARIA

Baten bat oraindik galdusamar badabil, Elhuyarrenaldizkariaren zenbaki honekToki Agenda 21 deritzonariburuzko dosier bat dakar,eta, besteak beste, gurelurraldean, dagoeneko, ge-hienen parte-hartzea biltzenduen ekimen horrekin bategin duten udalerriek hartu-

tako konpromisoaren non-dik norakoa azaltzen du.Zenbait mankomunitate etaudalerriren toki-planak etaaldizkariaren zenbaki horiargitaratu arte toki- zeinmankomunitate-mailangauzatutako jarduerak aipa-tzen ditu, hala nola UDAL-SAREA 21 deritzon ekimena.

Horrez gain, Sabin Intxau-rragarekiko elkarrizketa etaToki Agenda 21ek EBreneremuan etorkizunean izan-go dituen ondorioen gaine-ko artikulu bat ere badakar-tza.

rdionolarren ikuspegia. Lanabesak ezinbestekoak ziren burdinari forma emateko. SANTI YANIZ

DEPARTAMENTO DE ORDENACIÓNDEL TERRITORIO Y MEDIO AMBIENTE

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN, UNIVERSIDADES E INVESTIGACIÓN

LURRALDE ANTOLAMENDU ETA INGURUMEN SAILA

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

� BILBAOOndarroa, 2(Txurdinaga)48004 Bilbao• 944 11 49 99• ceida-bilbao@ej-gv.es

� URDAIBAIAllende Salazar z/g(Udetxea Jauregia)48300 Gernika–Lumo• 946 25 71 25• urdaibai@ej-gv.es

� DONOSTIABasotxiki, 520015 Donostia• 943 32 18 59• ceida-donosti@ej-gv.es

� LEGAZPIBrinkola, z/g 20220 Legazpi• 943 73 16 97• ceida-legazpi@ej-gv.es

� VITORIA–GASTEIZBaiona, 56–5801010 Vitoria–Gasteiz• 945 17 90 30• ceida-vitoria@ej-gv.es

ingurumen heziketa zure eskura

IHITZAren ale guztiak sarean: www.euskadi.net/ihitza Todos los números de IHITZA en la web

Gai hauek prestatzen gabiltza:

17 zk.: Klima.18 zk.: Kostaldea.19 zk.: Biodibertsitatea.Zuen ekarpen eta iradokizunen zain gaude.

Números en preparación:

Nº 17: El clima.Nº 18: La costa.Nº 19: La biodiversidad.Esperamos vuestras aportaciones y sugerencias.

Lur eta ingurumen zientziakDBH eta Batxilergoko unitate didaktikoak

Ciencias de la tierra y el entornoUnidades didácticas para ESO y Bachillerato

Batxilergoko Lur Zientziakirakasgaiaren eduki guztiaklantzeko hamabost unitatedidaktiko. CDa “word”formatu irekian argitaratu da,beraren edukia aldatu ahalizateko, eta arlo horretanhainbat urtetako esperientziaduen irakasle talde zabal batekprestatu du.

Quince unidades didácticasque cubren todos loscontenidos de la asignaturade Ciencias de la tierra deBachillerato. Este CD se haeditado en formato “word”abierto, para permitir alterarel contenido del mismo y hasido elaborado por un amplioequipo de docentes con añosde experiencia en la materia.

Festa baten arrastoak zabor tonetanneurtzen dira. Dibertitzeko garaianekologikoak izan behar dugu, horrelairaunkortasunean aurrera egiteko. Gidahonekin gure festak ez dio ingurugiroarikalterik egingo. Modu honetan prestaturikofestak balio positiboa izango du,dibertigarria, ezberdina eta iraunkorra.

Las huellas de una fiesta se suelen mediren toneladas de basura. Para avanzar enla sostenibilidad hay que ser ecológicos/astambién a la hora de disfrutar. Esta guíaindica cómo hacer para que la fiesta queorganicemos tenga un valormedioambiental añadido que la hagadiferente, sostenible e igualmente divertida.

Iraunkortasunaaintzat hartzen duten jaiak

Las fiestas más sostenibles