A 194 B

Contenidos Recursos Propósitos

Página inicial 01. Presentación Empezar el tema

Recuerda lo que sabes 02. Presentación Ampliar

03. Esquema Presentar la unidad

El siglo XIX 04. Actividad interactiva Repasar

05. Actividad interactiva Repasar

De Primo de Rivera a Franco 06. Presentación Ampliar

07. Animación Explicar

La transición y la democracia 08. Presentación-audio Explicar

09. Presentación-audio Explicar

La vida en el siglo XIX 10. Vídeo Ampliar

11. Presentación Explicar

Actividades 12, 13, 14 y 15.Actividades interactivas

Evaluar

16. Presentación Explicar

Repasa 17. Actividad interactiva Evaluar

Recursos digitales

194 A

15

Contenidos

• El siglo XIX.

• De Primo de Rivera a Franco.

• La transición y la democracia.

• La vida en el siglo XIX.

• Comparación e interpretación de mapas históricos.

• Interpretación de líneas del tiempo.

• Comentario de textos históricos.

• Contextualización e interpretación de obras de arte.

• Identificación de anacronismos en la Historia.

• Interés por conocer la Historia de España.

• Valoración del patrimonio cultural y artístico de España.

• Rechazo de la violencia como forma de acceder al poder.

• Valoración de la democracia como forma de gobierno.

• Defensa de las libertades individuales y de los derechos humanos.

Programación

Objetivos• Explicar la guerra de la Independencia y relacionar este hecho

con el comienzo de la Edad Contemporánea en España.

• Analizar la Constitución de Cádiz y situarla en el marco de la guerra de la Independencia.

• Identificar los principales grupos políticos que surgieron a lo largo del siglo XIX.

• Conocer la evolución política de España desde 1808 hasta la actualidad.

• Explicar y valorar las principales transformaciones sociales y económicas que tuvieron lugar en los siglos XIX y XX.

• Valorar las manifestaciones artísticas de la Edad Contemporánea.

Criterios de evaluación• Explica la guerra de la Independencia y la relaciona

con el principio de la Edad Contemporánea en España.

• Analiza la Constitución de Cádiz y la enmarca en la guerra de la Independencia.

• Identifica los principales grupos políticos surgidos en el siglo XIX.

• Conoce la evolución de España desde 1808 hasta la actualidad.

• Explica las transformaciones sociales y económicas de España en los siglos XIX y XX.

• Valora las manifestaciones artísticas de la Edad Contemporánea.

Competencias básicasAdemás de la competencia Social y ciudadana, en esta unidad se contribuye al desarrollo de las competencias Matemática, Autonomía e iniciativa personal, Lingüística, Tratamiento de la información, Cultural y artística y Aprender a aprender.

La Edad Contemporánea

Esquema de la unidad

UNIDAD 15. LA EDAD CONTEMPORÁNEA

RepasaEres capaz de…

Identificar anacronismos en la Historia

Aprende a hacerEl comentario de un texto

histórico

El mundo que queremosLa concordia

El siglo XIXDe Primo de Rivera

a FrancoLa transición

y la democraciaLa vida en el siglo XIX

Para empezar

presentación

R01

El dos de mayo

Esta presentación contiene un có-mic que explica de manera gráfica y amena cómo comenzó la guerra de la Independencia.

Distribuya los personajes que apa-recen en el cómic entre los alum-nos y alumnas de la clase y pídales que lo lean en voz alta. Una vez ter-minada la lectura, puede sugerirles que busquen información sobre es-tos personajes y que escriban una breve biografía de los mismos.

Para ampliar

presentación

R02

Inventos y descubrimientos

Esta presentación ofrece una ga-lería fotográfica de algunos de los descubrimientos e inventos más significativos que tuvieron lugar durante la revolución indus-trial. Los alumnos comprenderán así más fácilmente las grandes transformaciones que se vivieron a comienzos de la Edad Contem-poránea y cómo estas cambiaron la forma de vida de las personas.

Después de visualizarla, pida a los alumnos que conversen sobre estos descubrimientos e inventos y que traten de ponerse de acuer-do sobre cuál de ellos ha sido el más trascendente para la vida de las personas.

Para presentar la unidad

esquema

R03

Contenidos de la unidadUtilice este esquema para que los alumnos conozcan los contenidos que van a estudiar en la unidad.

UNIDAD 15

194

Aro Garaikidea15

Madrilgo kaleetan amorruzko asaldura ●

sumatzen omen zen. Zer esan nahi du horrek?

Zer-nolako aldea zegoen frantsesen eta espainiarren ●

borrokatzeko moduan?

Zure ustez, nork irabazi zuen gerra hura? ●

Zergatik uste duzu hori?

Bat-bateko matxinadaEspainian, Aro Garaikidea Independentzia Gerrarekin abiatu zen. Gerra Madrilen hasi zen, 1808ko maiatzaren 2an.

Leherketa beldurgarri batek zainetako odola izoztu zidan, eta nigandik hurbil, metrailak zauritutako pertsona batzuk ikusi nituen erortzen. Kale Nagusian eta inguruko beste batzuetan, amorruzko asaldura izugarria suma zitekeen, hitz hutsez adieraz ezina. Gero esan zidaten bederatzietatik hamaiketara bitartean Madrilgo kale guztiek hartu zutela itxura hori bera. Matxinada berehala hedatu zen, haize bortitzek astinduta, sugarrak baso lehorretan hedatzen diren bezala.

Frantsesek arma eraginkorrak zituzten defendatzeko, eta tiratzaile onak ziren. Baina ez zuten espero bai aurretik bai atzetik milaka pertsona izango zituztela erasoka, lanabesak hartu eta nahaspila horretan beraien aurka sastaka.

BENITO PÉREZ GALDÓS

Gertaera nazionalak. Moldatua

133235 _ 0194-0207.indd 194 25/5/09 13:46:27

195194

195

Asmakizunen garaiaxix. eta xx. mendeetan, asmakizun eta aurki-kuntza asko egin zituzten: txertoak, elek tri-zitatea, telefonoa…; horri esker, pertsonen bizimodua hobetu egin zen.

5. Zer aldaketa izan dira pertsonen bizimoduan asmakizun hauei esker?

GOGORATU IKASITAKOA

Historiaurretik Aro GaraikideraHistorialariek bost arotan banatzen dute histo-ria. Lehenengo aroa, eta luzeena, Historiaurrea da. Hurrengo aroak hauek dira: Antzinaroa, Erdi Aroa, Aro Modernoa eta Aro Garaikidea.

1. Zer aro da Aro Garaikidearen aurrekoa? Gogoratzen al duzu aro horretan izandako gertaeraren bat?

2. Zer gertaeraren arabera ezartzen da historiako aro bakoitzaren hasiera?

3. Esan historiako zer arotan izan ziren gertaera hauek.

a. Lepantoko Gudua, turkiarren aurka.

b. Zeramika asmatu zen.

c. Aragoiko Koroaren eraketa.

d. Erromatarrek penintsula konkistatu zuten.

Zer gertatu zen Espainian ● xix. mendean.

Zer gertatu zen Espainian ● xx. mendean.

Nolakoa zen bizimodua ● xix. mendean.

Testu historiko baten iruzkina egiten. ●

HAU IKASIKO DUZU

Fabrika handien sorreraAro Garaikidean, eskulangintza-lantegien or-dez, fabrika handiak sortu zituzten. Fabrika horietan, langile asko aritzen ziren; lan es-pezializatua eta kate-lana egiten zuten.

Langileen auzoek kale estuak zituzten, eta ez zeuden batere egokituta: asfaltatu gabe- ak ziren, eta ez zuten estolderiarik.

4. Behatu argazkiari. Zer adierazten da argazkian, lantegia ala fabrika? Nola jakin duzu?

HISTORIAURREA

ARO GARAIKIDEA

ANTZINAROA ERDI AROA ARO MODERNOA

ARO GARAIKIDEA

Duela 1.000.000 urte K.a. 1000 K.o. 409 1492 1808

1808

ElektrizitateaAspirina

Telefonoa

133235 _ 0194-0207.indd 195 25/5/09 13:46:36

Más información en la redLos fusilamientos del 3 de mayo

http://www.youtube.com/watch?v=TylGuoEN5x4

El vídeo que contiene esta di-rección describe con detalle el cuadro Los fusilamientos del 3 de mayo, pintado por Francisco de Goya al finalizar la guerra de la Independen-cia.

R03

Ideas TICCómo participar en un foro en Kalipedia http://foros.kalipedia.com/index.php?showtopic=

Para entrar y participar en un foro de Kalipedia debe seguir estos pasos:1.º Haga clic en la pestaña Interkambiador y acceda a su cuenta de

Kalipedia, introduciendo su Nombre de usuario y Contraseña.2.º Haga clic sobre Foros, situado en la parte izquierda de la pantalla.3.º Seleccione uno de los foros y elija uno de los temas que aparecen,

o cree uno nuevo pinchando sobre NUEVO TEMA.4.º Si quiere responder a alguno de los mensajes contenidos sobre

dicho tema, puede hacerlo para que lo vea cualquier persona que entre en el foro (+MULTICITA) o para que solo lo vea la persona que introdujo dicho comentario (-MULTICITA).

R01R02

Para repasar

actividad interactiva

R04

Absolutistas y liberales

Esta actividad propone relacionar conceptos políticos propios del co-mienzo del siglo XIX con sus respec-tivas definiciones.

Aproveche la actividad para hacer hincapié en las dificultades que encontró el liberalismo político para asentarse en España. Re-cuerde también a los alumnos que durante el reinado de Isabel II los liberales se fragmentaron en moderados y progresistas. Ambas corrientes consideraban que el poder debía estar compartido en-tre el rey y el pueblo, pero no coin-cidían en la forma de repartir di-cho poder.

Para repasar

actividad interactiva

R05

El siglo XIX

Esta actividad interactiva propone a los alumnos ordenar hechos suce-didos a lo largo del siglo XIX con el fin de que les ayude a organizar el relato político de este periodo de la Historia de España.

Una vez finalizada la actividad, pida a los alumnos que enumeren los monarcas que accedieron al trono español entre 1808 y 1873, y que citen alguna característica del reinado de cada uno de ellos.

Amplíe las cuestiones del libro de texto y pida a los alumnos que resuelvan la número 3 mediante una tabla similar a la que han vis-to en la actividad interactiva an-terior.

UNIDAD 15

197196

196

XIX. mendea

1. Independentzia Gerraren hasiera1807an, Frantziak eta Espainiak itun bat sinatu zuten. Haren bidez, baimena eman zieten frantse-sei Espainian zehar igarotzeko; izan ere, Portugal mendean hartu nahi zuten. Baina Frantziako arma-dak ez zuen adostutakoa bete, eta Espainiako hiri batzuk inbaditu zituen. Frantziako tropen jokabi-deak ezinegon eta asaldura handia eragin zuen herritarrengan, eta horren ondorioz, 1808an Aran-juezko Matxinada sortu zen. Herritarrek presio eginda, Karlos IV.ak bere seme Fernando VII.ari utzi behar izan zion tronua. q

Frantziako enperadore Napoleonek, ordea, Espai-niako errege-familian arazoak sortu zirela baliatu-ta, espainiar erregearen ordez bere anaia Josef Bonaparte izendatu zuen Espainiako errege. Bai-na Madrilgo herritarrek ez zuten errege frantsesa onartu, eta 1808ko maia tzaren 2an, frantsesen aurka matxinatu ziren. Horrela hasi zen Indepen-dentzia Gerra. w

2. Gerraren bilakaeraIndependentzia Gerra Frantziaren aurkako gerra izan zen, baina baita gerra zibila ere. Izan ere, Es-painiako herritarrak bi taldetan banatu ziren.

Alde batetik, abertzaleek Fernando VII.ak berriro ere tronua hartzea nahi zuten. Talde horren ba-rruan, bi joera zeuden: absolutistek botere osoa erregearen esku utzi nahi zuten, eta liberalek, be-rriz, konstituzioa egin nahi zuten, erregearen bo-terea mugatzeko. Bestetik, frantsestuek erregea frantsesa izatea nahi zuten.

1810ean, oraindik ere gerra-egoeran, abertzaleen ordezkari batzuk bildu ziren Cádizen. Hainbat el-karrizketa izan ondoren, 1812an Espainiako lehe-nengo konstituzioa onartu zuten. e

Cádizko Konstituzioak erregearen boterea muga tzen zuen, eta zenbait eskubide onartzen zizkien herritarrei: legearekiko berdintasuna eta sufragioa –gobernua hautatzeko botoa emateko eskubide a–.

1814an amaitu zen gerra. Espainiarrak izan zire nez garaile, Fernando VII.a izendatu zuten, berriro ere, Espainiako errege.

w Independentzia Gerra. Daoiz eta Velarde kapitainak Frantziako armadaren aurka borrokatu ziren, Madrilen.

q Karlos iv.aren familia, Francisco de Goyaren lana.

e Cádizko Konstituzioaren onarpena ospatzen. Konstituzioa 1812ko martxoaren 19an onartu zen, San Jose egunean. Hori dela eta, La Pepa ere esaten diote gaztelaniaz.

133235 _ 0194-0207.indd 196 25/5/09 13:46:38

197

15

3. Fernando VII.aren erregealdiaFernando VII.aren asmoa errege absolutista izatea zen. Horregatik, Cádizko Konstituzioa deuseztatu eta liberalak jazarri zituen. Batzuek ihes egin zuten Espainiatik, espetxera ez zitzaten. Beste batzuk, berriz, boterea lortzen eta gobernua dese giten saiatu ziren, altxamendu militarren bidez.

Espainian egoera politiko ezegonkorra zegoela baliatuta, Amerikako koloniek independentzia-prozesuari ekin zioten. Argentinak lortu zuen lehe-nik independentzia, 1816an; eta 1824. urterako, kolonia guztiek lortu zuten, Kubak izan ezik. r

4. Elisabet II.aren garaiaFernando VII.aren ondoren, Elisabet II.ak hartu zu- en tronua, 1833an. Garai hartan, monarkia kons-tituzionala sendotu zen, erreginaren boterea mu-gatzen zuen konstituzio bat baitzegoen. Baina denak ez zetozen bat erreginaren boterea zenba-teraino mugatu behar zen zehaztean. Moderatuek konstituzioaren garrantzia murriztu eta botere han-diagoa eman nahi zioten erreginari. Progresistek, berriz, garrantzi handiagoa eman nahi zioten kons-tituzioari, eta erreginaren boterea murriztu.

Gainera, oraindik ere baziren altxamendu milita-rrak, eta gobernu-aldaketak ohiko bihurtu ziren. Herritarrak gogaituta zeuden egoera ezegonkor horregatik, eta 1868an, matxinada egin eta Eli-sabet II.a Espainiatik kanporatu zuten.

5. XIX. mendearen amaiera1869an, atzerriko errege batek hartu zuen tronu- a: Amadeo Savoiakoak; baina porrot egin zuen, bi urte eskas soilik iraun baitzuen boterean. Orduan, errepublika aldarrikatu zen: gobernu mota horre-tan, ez dago erregerik, eta estatuko buruzagitza herritarrek hautatutako presidente baten esku dago. Baina errepublikak ere porrot egin zuen, eta 1874an, borboitarren monarkia berrezarri zen; horrela hasi zen Alfontso XII.aren erregealdia.

r Peruk 1821ean lortu zuen independentzia. José de San Martín Amerikaren independentziaren aldeko borrokaren buruzagietako bat izan zen; Argentinan, Txilen eta Perun aritu zen.

1. Zer dela-eta sortu zen Independentzia Gerra?

2. Zer alde dago absolutisten eta liberalen artean? Moderatuak eta progresistak zer dira, liberalak ala absolutistak? Zergatik?

3. Ordenatu denboran gertaera hauek.

Amerikako kolonia batek independentzia lortu zuen lehenengoz – Lehenengo

Errepublika – Aranjuezko Matxinada – Elisabet II.a Espainiatik kanporatu zuten –

Cádizko Konstituzioa

4. Zer-nolako gobernu motak ezartzeko saioak egin ziren XIX. mendean?

Galderak

Fernando VII.ak monarkia absolutua ezarri zuen. Elisabet II.aren erregealdian, monarkia konstituzionala sendotu zen. Gero, hainbat gobernu mota ezartzeko saioak izan ziren.

133235 _ 0194-0207.indd 197 25/5/09 13:46:39

Más información en la redLa Edad Contemporánea en Españahttp://cplosangeles.juntaextremadura.net/web/cmedio6/espana_en_la_edad_contemporanea/contem01.htm

La actividad que se encuen-tra en esta dirección propo-ne completar un texto sobre el comienzo de la Edad Con-temporánea.

Ideas TICMinitutorial sobre Draw-Paint http://didacticatic.educacontic.es/didacticatic/cursos.jsp?idenlace=237&padre=21&Iddirectorio=1&idapr=null&idcategoria=21

Este minitutorial sobre los programas de dibujo Draw y Paint está incluido en la página del Plan Avanza2, del Ministerio de Industria, Turismo y Comercio.

R05

R04

Para ampliar

presentación

R06

La Segunda República

A través de esta presentación los alumnos pueden conocer a los Pre-sidentes que tuvo la Segunda Re-pública española.

Explique a los alumnos que el Pre-sidente de la República y el jefe del gobierno de la República eran dos cargos políticos diferentes y que no deben confundirse.

Amplíe la ilustración 1 y aprove-che la fotografía para comentar la relación política que hubo entre el rey Alfonso XIII y el general Primo de Rivera.

Comente que el golpe de Estado de 1923 contó con el consenti-miento del rey, que también apo-yó a Primo de Rivera durante los primeros años de la dictadura. Sin embargo, a partir de 1927, el régimen dictatorial empezó a ser criticado por diferentes sectores, como eran los intelectuales, los estudiantes, los colectivos obre-ros y los grupos nacionalistas. Por ello, en 1929 Alfonso XIII retiró su apoyo a Primo de Rivera, quien di-mitió en 1930. Pero la oposición al rey era ya para entonces muy fuerte, porque se le consideraba cómplice de la dictadura.

Para explicar

animación

R07

La Guerra Civil

Esta animación explica a partir de un mapa el desarrollo de la Gue-rra Civil española.

Tras visualizar la animación, for-mule a los alumnos algunas pre-guntas, como: ¿a qué bando apo-yaron las Brigadas Internacionales? ¿Y la Legión Cóndor? ¿Qué territo-rios fueron los últimos en caer bajo el poder del bando nacional?, etcétera.

Amplíe la ilustración 3 y coménte-la con los alumnos. Explique que durante la posguerra hubo una gran escasez de alimentos y se pasó mucha hambre. Se crearon comedores sociales para niños y personas muy necesitadas. Tam-bién se distribuyeron cartillas de racionamiento, como las que aparecen en la ilustración, que estuvieron vigentes hasta 1952. Existía una cartilla para la carne y otra diferente para el resto de alimentos, y las cartillas eran dis-tintas según las categorías socia-les.

UNIDAD 15

199198

198

1923tik 1930era bitartean, diktadura ezarri zen Espainian, eta gero, errepublika. 1936an, Gerra Zibila sortu zen, eta haren ostean, Francoren dik-tadura hasi zen.

1. Primo de Riveraren diktadura1902an, Alfontso XIII.ak hartu zuen tronua. Garai hartan, herritarrak, oraindik ere, gogaituta zeuden gobernuarekin. Gainera, 1898an Espainiak azke-neko koloniak, Kuba eta Filipinak, galdu zituen, eta horrez gain, porrot militarra izan zuen Maro-koko gerran. Horrek guztiak gizarteko ezinegona areagotu zuen.

1923an, egoera hori baliatuta, Primo de Rivera jeneralak estatu-kolpea jo zuen. Berehala, dikta-dura ezarri zuen; hau da, estatuko botere guztiak bereganatu zituen. Konstituzioa deuseztatu eta alderdi politikoak debekatu zituen. Egoera horre-tan, erregea ia botererik gabe geratu zen. q

Diktadura 1930ean amaitu zen, Primo de Rivera jeneralak dimisioa eman zuenean.

2. Bigarren Errepublika1931n, Primo de Rivera jeneralak dimisioa eman ostean, udal-hauteskundeak izan ziren, eta erre-publika ezartzearen aldekoek irabazi zuten. Ho-rren ondorioz, Alfontso XIII.a erregeak ihes egin zuen Espainiatik, eta Bigarren Errepublika aldarri-katu zen. w

Gobernu errepublikanoak hainbat erreforma jarri zituen abian. Lehenik, konstituzioa egin zuen; bertan, emakumeen boto-eskubidea jaso zen, lehen aldiz. Horrez gain, beste neurri batzuk hartu zituen: nekazariei lurrak ematea, eskola pu-blikoak eraikitzea, langileen soldatak igotzea, ar-mada erreformatzea eta lehenengo autonomia- estatutuak onartzea.

Erreforma horien ondorioz, ordea, gatazka larriak sortu ziren, batzuek alde eta beste batzuek aurka egin baitzuten. Gatazkak gero eta gehiago area-gotu ziren, eta gertaera lazgarriak izan ziren; bes-teak beste, zenbait politikari hil zituzten.

Primo de Riveraren diktaduratik Francorenera

q Primo de Rivera jenerala Alfontso XIII.arekin.

w Bigarren Errepublikaren aldarrikapena. Hainbat manifestazio egin ziren, Bigarren Errepublikaren aldarrikapena ospatzeko.

133235 _ 0194-0207.indd 198 25/5/09 13:46:41

199

15

3. Gerra ZibilaAsaldura-giro horretan, 1936ko uztailaren 18an, Francisco Franco jeneralak estatu-kolpea jo zuen, gobernu errepublikanoa amaiarazteko. Orduan, Gerra Zibila sortu zen; 1939ra arte iraun zuen.

Espainiako gizartea bi taldetan banatu zen. Talde errepublikanoak Errepublikako gobernuaren alde egin zuen, eta talde matxinoak –nazional ere esa- ten zaio– Francoren altxamendua babestu zu en.

Bi urtez baino gehiagoz gerran aritu ostean, talde nazionalaren armadak Espainiako lurraldeetako asko zituen okupatuta. 1939an, Franco jenerala-ren tropek Bartzelona, Madril, Valentzia, Kartage-na eta Alikante okupatu zituzten; haiek ziren oraindik ere errepublikanoen esku zeuden eremu bakarrak, eta horrenbestez, Francoren garaipen harekin amaitu zen gerra.

4. Francoren diktadura1939an, Francisco Francoren diktadura hasi zen: gobernuko, estatuko eta armadako buru bihurtu zen. Konstituzioa deuseztatu zuen, eta haren or-dez, beste lege batzuk aldarrikatu zituen; lege ho-rietan, zenbait eskubide onartzen ziren, baina beste ba tzuk mugatu egiten ziren. Gainera, alder-di politikoak eta sindikatuak desegin zituen, eta haien ordez, gobernuaren mendeko alderdi baka-rra eta sindikatu bakarra ezarri zituen.

Hasierako urteak benetan latzak izan ziren, oso errepresio gogorra egin baitzuten. Errepublika babestu zuten milaka pertsona zigortu zituzten, eta beste askok erbestera jo behar izan zuten. Ia herrialde guztiek hautsi zituzten Espainiareki -ko harreman diplomatikoak, eta herrialdea na zio-artean bakartuta geratu zen. Horrez gain, herri -tarrak pobretu egin ziren, ez baitzuten nahikoa elikagai, ezta behar-beharrezko produktu ere. e

Gero, egoera pixkana aldatzen hasi zen. 1950etik aurrera, ekonomia eta herritarren bizi-maila hobe tu egin ziren, eta kanpo-harremanak, normalizatu. r Baina ez zegoen demokraziarik. Diktadura 1975ean amaitu zen, Franco hil zenean.

1. Aipatu Bigarren Errepublikan abian jarri ziren erreformetako batzuk.

2. Zergatik sortu zen Gerra Zibila? Zer talde aritu ziren elkarren aurka?

3. Aipatu Franco jeneralaren diktaduraren hiru ezaugarri.

Galderak

Primo de Riveraren diktaduraren ondoren, Bi-garren Errepublika ezarri zen. 1936an, Gerra Zibila hasi zen. Horren ostean, Francok dikta-dura ezarri zuen.

e Eskasia-urteak. 1939tik 1952ra, produktu batzuen eskasia zela eta, gobernuak kontrolatu zuen haien banaketa. Pertsona bakoitzari elikagai kantitate jakin bat zegokion; jasotzeko, errazionamendu-liburuxka aurkeztu behar zen.

r Franco jeneralaren eta Ameriketako Estatu Batuetako enbaxadorearen arteko bilera.

133235 _ 0194-0207.indd 199 29/5/09 09:07:41

Más información en la redLa Guerra Civilhttp://centros1.pntic.mec.es/ies.maria.moliner3/guerra/mapas.htm

En este enlace puede en-contrar mapas, carteles, canciones y fotografías so-bre la Guerra Civil, así como información acerca de las causas, el desarrollo y las consecuencias de la con-tienda militar.

Ideas TICPaso de un CD a MP3 con CDEX http://observatorio.cnice.mec.es/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=647

CDEX es un programa que permite pasar un archivo de audio a formato MP3. Este artículo, explicando su uso, aparece en la página del Observatorio Tecnológico del ISFTIC. Su autor es José M.ª Campo Delgado.

R07

R06

Para explicar

presentación- audio

R08

La transición

Esta presentación contiene una galería fotográfica que recoge los acontecimientos más señalados de la transición democrática. Las imágenes van pasando al tiempo que se escucha la canción Libertad sin ira del grupo andaluz Jarcha.

Aproveche esta presentación para detenerse en alguno de los perso-najes y acontecimientos más rele-vantes de la transición. Comente igualmente que la canción Libertad sin ira, creada en 1976 y prohibi-da inicialmente, se convirtió en un himno no oficial del paso del fran-quismo a la democracia y en la expresión popular de la libertad de expresión.

Para explicar

presentación- audio

R09

¡Quieto todo el mundo! El 23 F

En esta presentación, los alum-nos pueden escuchar la grabación radiofónica del intento de golpe de Estado protagonizado por el teniente coronel Tejero en 1981.

Haga notar a los alumnos que la población española vivió en direc-to los primeros momentos del gol-pe de Estado.

UNIDAD 15

201200

200

Trantsizioa Franco jeneralaren diktaduratik demo-kraziara igarotzeko egindako aldaketa politikoen aldia izan zen. Prozesu hori 1975ean hasi zen, eta 1982an amaitu zen.

1. Hauteskunde demokratikoetarantz1975ean Franco jenerala hil ostean, Joan Karlos I.a izendatu zuten Espainiako errege. Erregeak Espai-niako gizartearen gehiengoaren babesa izan zuen, eta sistema politiko demokratikoa ezarri nahi zuela adierazi zuen.

1977. urtean, erregeak Adolfo Suárez izendatu zuen gobernuko presidente. Suárezek zenbait erreforma jarri zituen abian; erreforma horien hel-burua zen hauteskunde demokratikoak presta-tzea, Espainian ez baitzen halakorik izan 1936. urteaz geroztik. Horretarako, alderdi politikoak eta sindikatuak legez onartu zituen.

Hauteskunde demokratikoak 1977ko ekainean izan ziren. Herritarren parte-hartzea handia izan zen, eta Zentro Demokratikoaren Batasuna (UCD) izan zen garaile; hain zuen, Adolfo Suárez bera buru zuen alderdia.

Trantsizioaren lehenengo urteetan, tentsio han-dia izan zen. Arazo ekonomiko larriak zeuden, eta atentatu terroristak areagotu egin ziren (diktadu-raren amaieran hasi ziren). Gainera, egoera ho-rretan, behin eta berriz izan ziren grebak eta ma-nifestazioak.

2. 1978ko KonstituzioaAlderdi politiko nagusien ordezkariek konstituzioa egin zuten. Gorte Nagusiek eta espainiar herrita-rrek onartu zuten, 1978an. q

1978ko Konstituzioan ezarri zen Espainiako go-bernu mota monarkia parlamentarioa izango zela. Horrez gain, hainbat eskubide onartu zitzaizkien herritarrei, hala nola adierazpen-askatasuna eta sufragio unibertsala –18 urtetik gorako herritar guztien boto-eskubidea–. Horrez gain, Espainiako lurraldea autonomia-erkidegotan antolatzeko es-kubidea ere onartu zen. q Joan Karlos I.a erregea, Konstituzioa sinatzen.

Trantsizioa eta demokrazia

LORTU NAHI DUGUN MUNDUA

Adiskidetasuna

Adolfo Suárez izan zen Espainia demokratiko-ko lehenengo presidentea. 1996an, Adiski de-tasunaren Asturiasko Printzea saria jaso zuen, jokabide politiko eredugarria izateaga-tik, eta elkarrizketa, adostasuna eta adiski-deta suna sustatzeagatik.

● Zer-nolako ezaugarriak izan behar ditu pertsona batek halako sari bat jasotzeko?

133235 _ 0194-0207.indd 200 25/5/09 13:46:44

201

15

3. Demokraziaren sendotzea1979an, berriro ere hauteskundeak izan ziren, eta orduan ere Zentro Demokratikoaren Batasu-na (UCD) izan zen garaile. Baina 1981ean, Adolfo Suárezek dimisioa eman zuen. Parlamentuan Leopoldo Calvo Sotelo gobernuko presidentetzat aukeratzeko botoa ematear zeudela, egoera poli-tiko berria onartzen ez zuen militarren talde txiki batek estatu-kolpearen saioa egin zuen. Baina porrot egin zuten, alderdi politikoen eta herrita-rren babesik izan ez zutelako eta erregeak demo-kraziaren aldeko jarrera hartu zuelako.

1982ko hauteskundeetan, Espainiako Langile Al-derdi Sozialista (PSOE) izan zen garaile, Felipe González buru zuela. w Esan ohi da une hartan amaitu zela trantsizioa eta hasi zela demokrazia.

4. Demokraziako gobernuak1982tik 1996ra bitartean, hainbat gobernu sozia-lista izan ziren, Felipe González presidente zela. Urte horietan, hainbat erreforma politiko, ekono-miko eta sozial egin ziren. 1986an, Espainia Eu-ropako Erkidegoan sartu zen. Geroago, 1995ean, 1978an hasitako prozesu luze baten ondoren, azkeneko autonomia-estatutuak onartu ziren.

1996tik 2004ra, Alderdi Popularreko (PP) buruza-gi José María Aznar izan zen gobernuko presiden-tea. Haren agintaldian, Espainiaren egonkortasun ekonomikoa lortu zen. Horri esker, 2002. urtean, Europako diru bakarra ezartzeko baldin tzak bete-tzen ziren Espainian, eta horrenbestez, euroa ezarri zen pezetaren ordez. e

2004an, Espainiako Langile Alderdi Sozialistak (PSOE) irabazi zituen hauteskunde orokorrak, eta José Luis Rodríguez Zapatero izendatu zuten gober-nuko presidente. Egun batzuk lehenago, islamia-rren atentatu terrorista izan zen Madrilen: ia 200 pertsona hil ziren, eta beste asko zauritu ziren.

1. Aipatu 1975etik 2004ra bitartean Espainian izandako gertaerarik garrantzitsuenak.

2. Azaldu zer-nolako zeregin politikoa izan duten pertsona hauek: Joan Karlos I.a, Adolfo Suárez, Felipe González, José María Aznar eta José Luis Rodríguez Zapatero.

3. Ordenatu denboran: Espainia Europako Erkidegoan sartzea, 1978ko Konstituzioa, Joan Karlos I.ak erregetza hartzea, estatu-kolpearen saioa, eta alderdi politikoak eta sindikatuak legeztatzea.

Galderak

Trantsizioan, 1978ko Konstituzioa onartu zen. 1982an, Espainiako Langile Alderdi Sozialis-tak hauteskundeak irabazi zituen, eta demo-kraziaren aldia hasi zen. Gero, 1996tik 2004ra, Alderdi Popularraren gobernuak izan ziren. 2004an, Espainiako Langile Alderdi So-zialistak irabazi zituen berriro hauteskundeak.

w Felipe Gonzálezen mitina, 1982an.

e José María Aznar eta José Luis Rodríguez Zapatero, 2004. urtean.

133235 _ 0194-0207.indd 201 25/5/09 13:46:45

Más información en la redCronología de la transición

http://www.bbc.co.uk/spanish/especiales/franco/cronologia.shtml

El profesor puede consultar en este enlace una cronolo-gía que recoge los principa-les acontecimientos sucedi-dos durante la transición y la época de la democracia en España.

Ideas TICMinitutorial sobre los blogs http://didacticatic.educacontic.es/didacticatic/cursos.jsp?idenlace=210&padre=13&Iddirectorio=1&idapr=null&idcategoria=13

Este minitutorial sobre los blogs está incluido en la página del Plan Avanza2, del Ministerio de Industria, Turismo y Comercio.

R09R08

66 67

Para ampliar

vídeo

R10

La vida social en el siglo XIX

Este vídeo muestra las nuevas formas de ocio que surgieron en el siglo XIX, muchas de las cuales siguen vigentes en nuestros días.

Amplíe las ilustraciones 1 y 2, y pida a los alumnos que se fijen en las diferencias entre los gru-pos sociales que están represen-tados en ellas.

A continuación, pregúnteles cómo definirían a las clases altas, me-dias y populares de la actualidad. ¿Se parecen a las del siglo XIX?

Para explicar

presentación

R11

La pintura impresionista

La presentación explica de mane-ra sencilla los rasgos que caracte-rizan a la pintura impresionista.

Deténgase en cada uno de los cuadros que contiene la presen-tación y explique a través de ellos la importancia de la luz y del color para los pintores impresionistas.

Amplíe las ilustraciones 3 y 4 y pregunte a los alumnos qué ras-gos impresionistas reconocen en ellas. Pueden mencionar el prota-gonismo de la luz, la ausencia de contornos, la pincelada suelta, la despreocupación por los detalles, la yuxtaposición de colores…

UNIDAD 15

202

1. Gizarteaxix. mendeko gizartea hiru gizarte-klasetan zegoen banatuta, aberastasun-mailaren arabera. q

Goiko klasea aristokratek eta burgesek osatzen zuten. Aris-tokratak nobleak ziren, eta zenbait eskubide galdu bazituz-ten ere, lur-eremu handien jabe ziren. Burgesak, berriz, fabri-ken jabeak, merkatari handiak eta bankariak ziren. Goiko klaseko kideak ziren aberatsenak. w

Erdiko klasea, bestalde, talde hauek osatzen zuten: merka-tari eta enpresari txikiek, lur-jabe txikiek, eta zenbait lanbi-detako kideek, hala nola medikuek, abokatuek, funtziona-rioek eta abarrek.

Herri xehearen klaseek oso baliabide ekonomiko gutxi zuten. Klase horren barruan zeuden lur-jabe handien lurrak lantzen zituzten nekazariak eta fabriketako langileak, bai eta beste talde batzuk ere, hala nola goiko klaseak zerbitzatzen zituz-ten mirabeak eta eskaleak.

Langileen bizi-baldintzak izugarri gogorrak ziren garai hartan: hamabi ordutik gorako lanaldia zuten, oso soldata baxua ja-sotzen zuten eta batere egokitu gabeko auzo andeatuetan bizi ziren. Hori dela eta, sindikatuetan biltzen hasi ziren, be-ren interesak defendatzeko: esate baterako, Langileen Bata-sun Orokorrean (UGT) eta Lanaren Konfederazio Nazionalean (CNT).

XIX. mendeko bizimodua

w Garai horretan, udan hondartzara eta bainuetxeetara joateko ohitura hartu zuten goiko klaseek.

A B C

q Gizarte-klaseak, xix. mendean. A. Goiko klaseak. B. Erdiko klaseak. C. Herri xehearen klaseak.

133235 _ 0194-0207.indd 202 25/5/09 13:46:48

203

15

2. Industria Iraultzaxix. mendean, aldaketa garrantzitsuak gertatu zi-ren ekonomian; prozesu horri Industria Iraultza esaten zaio.

Garraiobideetan, aurrerapen handia gertatu zen trenbidea sortu zenean; hari esker, distantzia lu-zeak egin zitezkeen, denbora gutxian. e

Lan egiteko modua ere aldatu egin zen. Eskulan-gintza-lantegi txikien ordez, fabrika handiak eraiki zituzten hirietan. Langile asko aritzen ziren fabri-ketan, eta makina ugari zituzten.

Hasiera batean, ehungintza eta siderurgia garatu ziren gehien, makina eta ekoizpen-teknika berriei esker: ehungailu mekanikoen bidez, oso azkar ekoizten zituzten ehunak, eta labe garaiak erabi-liz, kalitate handiko altzairua lortzen zuten. Indus-triagune nagusiak Katalunian, Madrilen eta Eus-kadin zeuden.

xix. mendearen amaieran eta xx. mendearen ha-sieran, gainera, energia-iturri berriak garatu zituz-ten, hala nola elektrizitatea eta petrolioa, eta ho-rrekin batera, beste industria-sektore batzuk sortu ziren; esate baterako, kimika-industria.

Horrez gain, finantza-erakundeak sortu ziren ga-rai hartan, hala nola banku modernoak eta Ma-drilgo burtsa.

3. Arteaxix. mendean, aldaketak izan ziren artean eta kul-turan ere.

Arkitekturan, Antoni Gaudí nabarmendu zen; erai-kin modernistak egin zituen. Hauek dira estilo ho-rretako eraikinen ezaugarrietako batzuk: material berriak, hala nola burdina eta beira, eta naturako formen antzeko apaingarriak.

Pinturan, Darío de Regoyos, Santiago Rusiñol eta Joaquín Sorolla nabarmendu ziren. Estilo inpre-sionistako margolanak egin zituzten; estilo horre-tan, kolorea da elementurik garrantzitsuena. r

e Trenbidea eraiki zenean, hirietako paisaia aldatu egin zen. Ba al dute gaur egungo trenek xix. mendekoen antzik?

r Aranjuezko lorategiak: glorieta, Santiago Rusiñolen margolana.

xix. mendeko gizartean, goiko klaseak, erdiko klaseak eta herri xehearen klaseak zeuden. In-dustria Iraultzaren bidez, aldaketa handiak izan ziren ekonomian. Artean, arkitektura modernis-ta eta pintura inpresionista izan ziren nagusi.

1. Zer-nolako aldeak daude xix. mendeko gizartearen eta Aro Modernoko gizartearen artean?

2. Aipatu Industria Iraultzan gertatutako aldaketa ekonomikoetako batzuk.

3. Aipatu garai hartako artista batzuk eta azaldu zertan nabarmendu ziren.

Galderak

133235 _ 0194-0207.indd 203 25/5/09 13:46:51

Más información en la redLos cambios en la vida cotidianahttp://ares.cnice.mec.es/ciengehi/c/04/animaciones/a_fc_anim04_v00.html

En esta página se pueden comprobar de manera senci-lla y amena algunos de los grandes cambios que se produjeron en la vida de las personas a comienzos de la Edad Contemporánea.

202 203

Ideas TICMinitutorial sobre Windows Movie Maker

http://didacticatic.educacontic.es/didacticatic/cursos.jsp?idenlace=220&padre=15&Iddirectorio=1&idapr=null&idcategoria=15

Este minitutorial sobre Win-dows Movie Maker, programa para el sistema operativo Windows dedicado a la crea-ción de vídeos, está incluido en la página del Plan Avan-za2, del Ministerio de Indus-tria, Turismo y Comercio.

R10

R11

Para evaluar

actividad interactiva

R12

actividad interactiva

R15

actividad interactiva

R13

actividad interactiva

R14

Ponte a prueba

Utilice estas actividades para lle-var a cabo una evaluación colecti-va de la unidad.

Con el recurso 12 se pueden evaluar algunos conceptos funda-mentales de toda la unidad a tra-vés de preguntas con respuestas de selección múltiple.

El recurso 13 propone unir una serie de acontecimientos con la etapa histórica a la que corres-ponden.

En el recurso 14 los alumnos de-ben ordenar cronológicamente he-chos históricos que tuvieron lugar en la Edad Contemporánea.

El recurso 15 es un crucigrama que evalúa el conocimiento de algunos de los conceptos funda-mentales de esta unidad.

Para explicar

presentación

R16

El comentario de un texto histórico

Esta presentación contribuye a ex-plicar de forma pautada cómo se realiza el comentario de un texto desde el punto de vista histórico. En este caso, se trata de un texto periodístico.

UNIDAD 15

204

1. Ordenatu denboran aldi hauek. Gero, aipatu aldi bakoitzean izandako gertaera garrantzitsu bat.

Bigarren Errepublika – Independentzia Gerra Elisabet II.aren erregealdia –

Francoren diktadura – Fernando VII.aren erregealdia – Demokraziarako trantsizioa –

Gerra Zibila – Lehenengo Errepublika

2. Nor dira pertsonaia hauek?

3. Azaldu zer-nolako aldeak dauden puntu bakoitzeko bi kontzeptuen artean.

a. Liberala – Absolutista.

b. Erdiko klaseak – Herri xehearen klaseak.

c. Diktadura – Errepublika.

4. Erantzun.

a. Zer talde politiko zeuden Independentzia Gerran? Eta Elisabet II.aren erregealdian?

b. Zer adierazi nahi dugu trantsizioa aipatzen dugunean?

c. Zer gertaera nagusi izan dira Espainian 1982tik aurrera izandako gobernualdietan?

5. Zer-nolako aldeak daude, ikuspegi politikotik, Franco jeneralaren diktaduraren eta demokraziaren garaiaren artean?

Jarduerak

Ulertu

Aplikatu

Arrazoitu

7. Behatu mapei. Zein dagokio Gerra Zibilaren hasierari eta zein amaierari? Nola jakin duzu?

6. Irudi hau XIX. mendearen adierazle da. Zergatik?

Fernando VII.a

Francisco Franco

Elisabet II.a

Joan Karlos I.a

Primo de Rivera

Adolfo Suárez

Bizkaiko golkoa

Bizkaiko golkoa

OZ

EA

NO

AT

LA

NT

IKO

AO

ZE

AN

O A

TL

AN

TIK

OA

Kanariar uh.

Kanariar uh.

Madril

Madril

Eremu nazionala

Eremu nazionala

Eremu errepublikanoa

Eremu errepublikanoa

Med

iterr

aneo

itsa

soa

Med

iterr

aneo

itsa

soa

A

B

133235 _ 0194-0207.indd 204 25/5/09 13:46:56

15

Eman iritzia

8. Pablo Picassok 1937an egin zuen margolan hau, Gerra Zibilaren garaian. Behatu eta erantzun.

a. Zure ustez, zer adierazi nahi izan zuen?

b. Behatu ezkerrean haurra besoan duela ageri den emakumeari. Zeren ikur da, zure ustez?

9. Irakurri Espainiako lehenengo konstituzioan jasotako artikulu hauek, eta egin testuaren iruzkina, aurreko ereduan aipatutako jarraibideei jarraiki.

Eman iritzia

a. Argia al da testua? Bai, ideiak argi eta ordenatuta azaltzen ditu.

Zehaztu nor den egilea eta zer datatakoa den

a. Nor da egilea? Joan Karlos I.a erregea.

b. Zer datatan idatzi zen? 1981. urtean, estatu-kolpearen saioaren ondoren.

Aztertu zein diren ideia nagusiak

a. Zein da gaia? 1981ean estatu-kolpearen saioa izan zenean erregeak izan zuen erreakzioa.

b. Zer ideia ageri dira? Testuko ideia nagusia da monarkiak ez zuela estatu-kolpea babestu.

1812ko Konstituzioa

1. art. Espainiako nazioa bi hemisferioetako espainiar guztiek osa tzen dute.

14. art. Espainiako nazioaren gobernu mota oinordetzako monarkia moderatua da.

15. art. Gorteei dagokie, erregearekin batera, legeak egiteko eskumena.

27. art. Gorteak nazioa ordezkatzen duten diputatu guztien bilkura dira.

Testu historiko baten iruzkina egiteaTestu historiko baten iruzkina egitea hura aztertzea eta zenbait ikuspuntutatik interpretatzea da. Irakurri arretaz iruzkin hau.

IKASI EGITEN

Joan Karlos I.aren mintzaldia

Kongresu Jauregian izandako gertaerak direla-eta sortuta-ko egoera ikusita, eta gaizki-ulerturik ez gertatzeko, baiez-tatzen dut agindu dudala beharrezko neurriak hartzea, ordena konstituzionalari eusteko. Koroak ez du onartzen Konstituzioak ezarritako prozesu demokratikoa indarrez amaiarazi nahi duten pertsonen jarrera, konstituzio hori erreferendum baten bidez onartu baitzen, Espainiako he-rritarrek emandako botoez.

1981eko otsailak 23 (Moldatua)

b. Zer-nolako ondorioak izan zituen ikuspegi historikotik? Joan Karlos I.aren jarrera erabakigarria izan zen demokraziarako trantsizioak modu baketsuan aurrera egiteko.

205

133235 _ 0194-0207.indd 205 25/5/09 13:46:57

Más información en la redMuseo del ferrocarril de Madridhttp://www.museodelferrocarril.org/animaciones/locom_vapor/index.html

La página del Museo del fe-rrocarril de Madrid dispone de abundante información sobre la historia de este me-dio de transporte y de ani-maciones en las que puede verse el funcionamiento de la máquina de vapor.

204 205

Ideas TICMinitutorial sobre CmapToolshttp://didacticatic.educacontic.es/didacticatic/cursos.jsp? idruta=asesor_m3&idenlace=243&padre=8&Iddirectorio=1& idapr=null&idcategoria=8&punto=1

Este minitutor ial sobre CmapTools, herramienta multiplataforma que permite construir mapas conceptua-les, está incluido en la pági-na del Plan Avanza2 del Ministerio de Industria, Turismo y Comercio.

R12 R13 R14 R15

R16

Para evaluar

actividad interactiva

R17

Resumen de la unidad

Esta actividad presenta un resu-men de los contenidos de la uni-dad, realizado a partir del resu-men de la actividad 1 del libro de texto. El alumno debe completar los espacios en blanco con las palabras que se le proponen.

Utilice este recurso para valorar lo que los alumnos han aprendido a lo largo de la unidad.

Una vez finalizada la actividad, pí-dales que, a partir del resumen, realicen un esquema que recoja los principales conceptos de la unidad.

Para explicar

Amplíe la ilustración del libro de texto y pida a los alumnos que enumeren los anacronismos que observan en ella. A continuación, pregúnteles qué otros anacronis-mos habrían introducido ellos.

UNIDAD 15

206

Independentzia Gerratik Primo de Riveraren diktadurara1808an, Independentzia Gerra hasi zen. 1812an, orain-dik ere gerra-egoeran, Cádizko Konstituzioa aldarrikatu zen. Gerra amaitu eta gero, 1814an, Fernando VII.ak monarkia absolutua ezarri zuen. Gero, Elisabet II.aren erregealdian, monarkia konstituzionala ezarri zen.

XIX. mendeko azken urteetan, zenbait gobernu mota ezartzeko saioak izan ziren, baina porrot egin zuten. 1923an, Primo de Rivera jeneralak estatu-kolpea jo eta diktadura ezarri zuen; 1930era arte iraun zuen.

Bigarren Errepublikatik Francoren diktadurara1931n, Bigarren Errepublika hasi zen. Gobernuak erreforma asko jarri zituen abian, eta horrek ikuspegi desberdineko taldeen arteko gatazka sortu zuen.

1936. urtean, Franco jeneralak estatu-kolpea jo zuen eta Gerra Zibila hasi zen; 1939ra arte iraun zuen gerrak. Gero, Francok diktadura ezarri zuen, 1975era arte. Denbora horretan guztian, Franco jeneralaren esku egon ziren estatuko botere guztiak.

Trantsizioa eta demokrazia1975ean, Joan Karlos I.a Espainiako errege izendatu zu-ten. Bi urte geroago, Adolfo Suárez gobernuburu zela, 1936tik izandako lehenengo hauteskunde demokratikoak izan ziren. 1978an, Konstituzioa onartu zen. Trantsizioan zehar, arazo ekonomiko larriak eta atentatu terroristak izan ziren.

Demokraziaren aldia 1981eko estatu-kolpearen saioaren ondoren hasi zen, 1982ko hauteskundeetan PSOE garai-le izan zenean. Ordutik aurrera, Felipe González, José María Aznar eta José Luis Rodríguez Zapatero izan dira gobernuko presidente.

2. IKASTEN IKASTEKO. Idatzi Espainiako Aro Garaikideko historian izandako hamar gertaera garrantzitsu, eta azaldu zergatik aukeratu dituzun gertaera horiek.

3. IKASTEN IKASTEKO. Behatu Espainiako historiako aldi hori azaltzeko ezinbestekoa iruditzen zaizun unitateko informazioari, eta aipatu testuan zehar letra lodiz ageri diren lau pertsonaiaren izenak. Gero, azaldu zergatik iruditzen zaizkizun garrantzitsuak.

1. Irakurri laburpena.

Berrikusi

133235 _ 0194-0207.indd 206 25/5/09 13:46:58

207

15

Historiako anakronismoak identifikatzeko

GAI NAIZ…

1. Historiako zer aldi adierazten da marrazki horretan?

2. Marrazkian zazpi anakronismo daude. Aurkitu anakronismoak eta azaldu zergatik ez dagozkion irudian adierazten den garaiari.

Lantzen ari garen garaiarekin bat ez datorren elementua edo informazioa da anakronismoa. Esate baterako, Amerikako aurkikuntzari buruz ari garenean, langileez hitz egitea anakronismoa izango litzateke, gizarte-klase hori geroago sortu baitzen, XIX. mendean, fabrika handiak sortu zirenean. Behatu Erdi Aroari buruzko irudi honi.

133235 _ 0194-0207.indd 207 25/5/09 13:47:02

Más información en la redLas elecciones democráticas de 1977http://www.youtube.com/watch?v=5YrwIMDRv6I

Este vídeo explica cómo se preparó el camino para celebrar las primeras elec-ciones democráticas tras la muerte de Franco.

206 207

Ideas TICSunbird, calendario de Mozilla Firefox http://www.mozilla.org/projects/calendar/sunbird/

Sunbird es un calendario del buscador Firefox que permite:• Programar notificaciones. • Crear calendarios colaborati-

vos para grupos. • Personalizar la apariencia de

los distintos tipos de eventos. • Listar tareas, realizando un

seguimiento porcentual del avance de cada una de ellas.

R17