Tema 7.- Os grandes reinos peninsulares (séculos XIII-XV).

A Península Ibérica entre os séculos VIII e XII

A Península Ibérica a comezos do século XIII: Estados e áreas de expansión.

1.- As Navas de Tolosa e a expansión do século XIII.

Afonso VIII de Castela (1158-1214) Pedro II de Aragón (1196-1213) Sancho VII de Navarra (1194-1234)

A grande expansión militar do século XIII.

Reis Principais áreas / cidades conquistadas e ano de conquista

Reino de León

Afonso IX

(1118 -1230)

ocupou as actuais terras da Baixa Estremadura [Badaxoz, 1228]

Coroa de

Castela

Fernando III o Santo

(1217-1252)

conquistou o val do Guadalquivir [Córdoba en 1236 / Xaén en 1246 / Sevilla en

1248]

Afonso X o Sabio

(1252-1284)

chegou ás costas de Huelva [1262] e Cádiz [1265]

en tempos do seu pai, cando aínda era príncipe, ocupou Murcia [1243]

Sancho IV

(1284-1295)

ocupou Tarifa [1292] para evitar que os musulmáns realizasen novas incursións a

través de Xibraltar

Afonso XI

(1312-1350)

derrotou os musulmáns na batalla do río Salado [Cádiz] (1340)

Coroa de

Aragón

Xaime I

o Conquistador

(1213-1276)

iniciou a conquista das illas Baleares [Mallorca e Eivisa, 1235]

reconquistou Valencia [1238] e ocupou parte da provincia de Alacante

Afonso III

(1285-1291)

rematou a conquista das illas Baleares [Menorca, 1287]

Xaime II

(1291-1327)

rematou a conquista de Alacante [1304]

Reino de

Portugal

Afonso III

(1247-1279)

completou, coa ocupación de Faro en 1249, a conquista do seu territorio actual

2.- A repoboación dos novos territorios.

Cronoloxía Área Esquema: MODALIDADES DE REPOBOACIÓN

séculos

IX-X

N do val do

Douro

N de Cataluña

Presura

A monarquía concede a propiedade das terras ermas aos nobres, mosteiros

ou familias de campesiños coa condición de que as cultiven e defendan.

séculos

XI - XII

área Douro-

Texo

val do río Ebro

concellos

División do territorio en concellos (núcleo amurallado + entorno rural =

alfoz), aos que a monarquía concede privilexios xurídicos e exencións fiscais

(recollidos nos foros e cartas puebla) para atraer repoboadores

séculos

XII - XIII

vales dos ríos

Turia, Xucar e

Guadiana

Ordes

Militares

A monarquía concede amplos territorios (maestrazgos ou encomendas) ás

Ordes Militares para que os defendan e se encarguen de atraer poboación

século

XIII

Estremadura

Levante

Baleares

Andalucía

Murcia

Ordes

Militares

repartimentos

Estremadura: entrega de grandes lotes de terra ás Ordes Militares.

No resto: repartos de terras entre os participantes na reconquista segundo a

súa categoría social:

grandes extensións aos membros da alta nobreza laica e eclesiástica;

concesións territoriais de menor tamaño para a nobreza de segunda fila

(baixa nobreza);

lotes de pequeno tamaño para os cabaleiros e as familias campesiñas.

3.- A Coroa de Castela.

O funcionamento das Cortes medievais

4.- A transhumancia.

5.- A Coroa de Aragón.

Pactismo

Relación que existía na Coroa de Aragón entre o rei e os seus súbditos,

segundo a cal a autoridade real se fundamentaba no consentimento dos

gobernados. Así, o rei debía comprometerse a respectar as institucións, leis

e costumes de cada un dos Estados asociados na Coroa para poder

gobernar; a cambio os súbditos comprometíanse a respectar a monarquía.

Petronila (raíña de Aragón de 1157 a 1164) e Ramón Berenguer IV (conde de Barcelona de 1131 a 1162)

As institucións de goberno da Coroa de Aragón.

1282

1323

1311

1442

6.- Os conflitos sociais e políticos na Baixa Idade Media.

A dinastía Trastámara

A guerra civil catalá (1462-1472).

A revolta dos irmandiños

A reacción nobiliaria

8.- A Península Ibérica: crisol de culturas.

A Escola de Tradutores de Toledo nas Cantigas de Afonso X (século XIII).