1

CARTAFOL IES DE COTOBADE Nº 7

CURSO 2006 - 07

Plantación Coirego

Corr

elin

gu

a

O noso primeiro voo

Museo etnográfico O Castro VIGO

Eq

uip

o d

e B

ád

min

ton

Charla de Federico de la Peña Samaín

Erica Fontán Lozano

2

O LUME

Titu

lares alum

nos

Volcán de lume en Parada

(

María del M

ar).

O verán negro de Cotobade

(Tatia

na).

Unha manta negra

cobre Borela (Tatiana)

A xente foxe da Carballeira (Óscar)

O lume na

estrada de

Vilanova

(Andrea)

Organizámonos contra

o lume, S

anta María de

Sacos

(Daniel)

Cotobade negro

(Tania)

O lume queima dous quads dos voluntarios (Tania)

Soáron as campás ao lume

en Corredoira (Jonathan)

Focos d

e lume en Tenorio

(Érica)

Animais abrasados en Vilanova

(Fátima)

Cotobade en lapas (Adrián)

Os veciños axudan aos

soldados apagando coa

máquina de sulfatar (Adrián)

Xente de Fentáns foxe do lume

e dorme no velatorio de Cam-

polameiro (Sebastián)

O lume rodea a xente

que vai apagalo (Aida)

Na Atal

aia a

parece

un x

abarí

n e

varios c

oellos q

ueimad

o.

(Dan

iel)

A gran nube de fume non deixaba respirar (Paula)

O lume entre as c

asas.

(Miria

m)

Os bombeiros non podían

entrar c

o camión polos ca-

miños

(Miria

m)

Non quedou ningunha esquiniña

sen arder

Veu unha bóla de aire e

plantou outra vez (Saúl)

3

Editorial

Estimados lectores o verán pasado o lume

arrasou o noso concello, e logo viñeron as inun-

dacións. Adicamos este número á Natureza para

desagraviar o dano que lle provocamos os huma-

nos. Debemos concienciarnos e traballar para

evitar futuros desastres.

Queremos felicitar á profesora Dña. Maru-

ja que este ano xubilase despois de anos adican-

dose ao ensino. Foi mestra de moita xente en

Cotobade e actualmente é profesora no IES. Pa-

ra ela un garimoso saúdo.

Este ano desde o centro, programáronse

diversas actividades e viaxes: Os de 1º ciclo a

Madrid, os de 3º e 4º no programa descubre Ga-

licia, visitáronse centros, teatro e participamos

en campionatos.

Viaxade connosco pola revista e veredes

que ben o pasamos!!

I N D I C E

4

Nélida e o lume

5

Os poetas galegos e as árbores

6

Prevención de incendios forestais

7

Plantación monte Coirego

8

Auga e lume

9

Comic

11

Samaín. Les fêtes

12

Colaboracións

15

Hora de ler

17

Letras Galegas

20

Entrevista

22

Cotobade

26

Portugal música e literatura

27

Viaxes

32

Deportes

33

Quebracabezas

4

NÉLIDA E O LUME

Neste documento estremecedor

lamenta a destrucción do pobo

dos seus ancestros

Cotobade eterno

5

H E B I D U E I R O

K U Ñ F S X Z O U C

A C X E S T A P P A

E A C Ñ O I V I U S

O L B A B T C Ñ E T

T I A S R H Ñ E C I

A P D P E T M I R Ñ

Z T A S I D T R R E

X O C E R V B O T I

C A R B A L L O X R

F A C I V R O T I O

No seguinte caldo de letras podes localizar o

nome de dez especies vexetais, cales serían as máis

adecuadas para os nosos montes.

AS ÁRBORES ESTÁN NA PAISAXE E NA LITE-

RATURA

ESTAS FORON AS LECTU-

RAS QUE OFRECEMOS Á NA-

TUREZA O DÍA DO MEDIO

AMBIENTE

Lucía Garcia e Noelia Vilariño 3º

6

Formación dos escolares na prevención dos incendios forestais.

En Galicia dous tercios do territorio son terreo forestal. É preciso concienciar ás novas

xeracións do valor patrimonial do monte, todos debemos contribuír a preservar o medio natu-

ral.

Cada ano os montes galegos sofren unha media de dez mil incendios e a loita contra o

lume costa máis de sesenta millóns de euros.

O monte é o desenvolvemento sostible é un programa que pretende sensibilizar aos

escolares galegos sobre a lacra dos incendios forestais. Realizaranse xornadas informativas,

unha semana forestal nos montes, e unha semana informativa de prevención.

Polo monte é un proxecto de innovación educativa, no que os alumnos farán traballos

de investigación sobre distintas temáticas, relacionadas co monte galego:

O pasado do monte, utilizando os métodos históricos a toponimia, a paisaxe cultural

como unidade de territorio e traballos de bioloxía e xeoloxía.

PLANTACIÓN NO MONTE COIREGO

Fomos ao monte Coirego, en Carballedo o CEIP de Tenorio, CEIP de Carballedo e o

IES de Cotobade. Todos levabamos castañas, landras, noces, etc…Os maiores facíanlle os bu-

ratos aos pequenos que plantaban as sementes. As plantacións realizáronse arredor dunha la-

goa que está ao pé do Coirego. Esperemos que nazan as árbores fortes e vigorosas.

Ao rematar algúns fomos ao cumio do monte, onde hai unha caseta de vixiancia contra

incendios, subimos ao alto do mirador da caseta e dende alí vense ata as rías.

Plantamos unha chea de sementes para botar nos buracos. Logo pasamos un bo tempo

no cumio do monte Coirego admirando a paisaxe e vendo como quedara.

Reunámonos todos para recuperar os montes pola vaga de lume que asolou Cotobade.

Manuel Magdaleno Madroño

Diego Gómez Sarrapio

Pablo Bugallo Quinteiro 3º ESO

7

8

Entrevista a unha veciña de Cotobade

Entrevistadora: Como afectou o temporal aquí en Cotobade?

Veciña: Moito, fixo moita desfeita.

E: Fixéronse arranxos para solucionar os problemas?

V: Si, retiráronse pedras, lama, paos, limpáronse os leitos dos ríos e regueiros.

E: En que zonas tiveron que actuar?

V: En San Xurxo de Sacos, Dorna, Viascón, no Lombo do Muíño, e principalmente no río

Cabanelas.

E: Tirou algunha ponte?

V: Non, desapareceron algúns pasares.

E: Din que caeu algún muíño?

V: Si, as pedras duns muíños perdéronse ao virse abaixo a madeira.

E: Afectoulle os camiños?

V: Bastante, a ruta dos muíños de Santa María de Sacos, que aínda hai pouco que se recupe-

rou sufriu desperfectos.

E: E as estradas?

V: A N-541 estivo cortada varios días por mor do afundimento a altura do quilómetro 82.

Tiveron que desviar o trafico ata que se volveu permitir a circulación.

Miriam Barros e Blanca Alfonso 4º

9

Jordi 2º

10

11

Ten a súa orixe na cultura celta

que hai 3000 anos se estendeu por todo o

Noroeste de Europa. A finais do outono

os celtas celebran un festival, o SAMO-

NIS, en honor a SAMHAIN, deus da

morte, que marca o último día da colleita

e o comezo do inverno, durante o que se

facían fogueiras e ofrendas para espantar

os malos espíritos.

Os celtas crían que esa noite, o 31

de outubro, os espíritos dos mortos regre-

saban aos antigos fogares para visitar aos

vivos e se estes non lles poñían comida,

poderían ocorrerlles toda caste de cousas

terribles.

S A M A Í N

12

Terror de libro

O Salón do Libro Infantil de Pontevedra, cele-

brouse entre o 4 e o 10 de febreiro. Nesta oitava edición

estivo adicado ao terror, bruxas, lobos, arañas e outras

personaxes terroríficas dos contos infantís invadiron o

Pazo de Cultura que estivo decorado con montaxes crea-

das por escolares e artistas. O Coco refuxiouse na Bi-

blioteca para amosar alí tódalas súas falcatruadas. Houbo

teatro, música, conferencias, talleres, presentacións de

libros.

Bernardino Graña foi o escritor homenaxeado e

Brasil o pais invitado.

O CEIP de Tenorio participou no certame con

traballos realizados polo alumnado de tódolos cursos. A

súa aportación tivo moi boa acollida pola súa calidade e

orixinalidade. Desde aquí enviémoslle a nosa felicita-

ción.

Mostra sobre Cela

O día 18 de Xaneiro conmemorouse o quinto

aniversario da desaparición de Camilo Xosé Cela

(Premio Nobel de Literatura en 1989) A fundación que

leva o seu nome mostrou ao público unha selección de

epistolario sobre Galicia composto por un milleiro de

cartas cruzadas entre Cela con galegos ilustres como

Otero Pedrayo, Celso Emilio e outros.

Tamén se podían ver os manuscritos orixinais das

tres novelas galegas do autor, libro de memorias e unha

selección de artigos e discursos. Así como a edición en

galego da novela “A familia de Pascual Duarte” Traduci-

da por Risco e prologada por Otero Pedrayo.

A mostra coincide coa publicación do libro Re-

torno a Iria Flavia que recolle unha selección de textos

de temática galega escritos por Cela ao longo de 60

anos. Este libro presenta a curiosidade de amosar a unión

entre Camilo Xosé Cela e Galicia.

A Fundación Cela quere reivindicar a galeguida-

de do autor de Iria Flavia.

Aida Rodríguez Torres 4º ESO

Andrea Búa Fontán 4º ESO

13

O paíño europeo, elixida a ave do ano pola Sociedade Española de Ornitoloxía.

Os socios da Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO/Bird Life) elixiron no seu últi-

mo congreso ao paíño como ave do ano 2007, en representación das aves mariñas que son as

que sofriron o maior declive das súas poboacións en todo o mundo nos últimos anos.

O paíño europeo é unha pequena ave mariña peláxica duns 25 gramos de peso e que

pasa ato o 90% do seu tempo no mar e só chega as costas para reproducirse e pon un único

ovo. O paíño atopase en situación vulnerable, e cunha poboación mundial estimada en medio

millón de parellas, no noso país habitan e voan unhas cinco mil parellas reproductoras, prin-

cipalmente en Baleares, Canarias, costa Mediterránea, Galicia e a costa Cantábrica. Para

conservar esta especie e outras mariñas, os ornitólogos propoñen evitar a presenza de depre-

dadores terrestres nas colonias.

*** Entre o polgar e o índice da man de Castro, no triángulo da membrana carnosa, hai

tatuados en tinta negra tres pequenos paxariños. Minúsculos e de trazos sinxelo, como ideo-

gramas chineses. Voan nas pregaduras da pel. Cando a man se pecha, ocúltanse nunha furna.

¿Andoriñas?

Non, non son andoriñas. Son paíños. A derradeira compaña do mariñeiro…

Esto escribe Manuel Rivas en “A man dos paíños”

paíño patiamarelo paíño calcamar

paíño europeo

paíño gallado

paíño chuchagraxas paíño tropical

14

“A M O R E S Q U E M A T A N”

O día 22 de Xaneiro, os alumnos de 3º e 4º da ESO fomos a Vigo a ver unha obra de

teatro, proposta polo Departamento de Orientación.

A obra titulábase “Amores que matan” aprendemos que para que unha persoa sexa

maltratada non fai falla que sexa mancada fisicamente.

Por mor dos ciúmes o mozo da protagonista agredíaa psicoloximente e se ela non lle

plantara cara e o deixara seguro que el chegaría a maltratala fisicamente ata matala. Tivo un

final mellor có do inferno de Marta.

Esta obra é moi parecida a un libro chamado “O Inferno de Marta” no que o argu-

mento é igual a obra “Amores que matan” o que cambia é que no libro, Marta é maltratada

tamén fisicamente e estivo a piques de morrer e o noivo de Marta xa matara a súa antiga

moza, el acabou no cárcere.

Despois de asistir á representación fixemos un debate na clase de Lingua Galega.

Os espectadores consideran que a obra foi curta, algo aburrida pero interesante, e que

o final non quedou claro.

No libro “O Inferno de Marta” tamén traía a actividade “Máscara de Amor” na que

había preguntas e respostas sobre o maltrato.

Na obra de teatro, cando remataron, os personaxes fixeron un coloquio con pregun-

tas sobre a obra de teatro e algunhas das que plantexaron foron por exemplo: se a protago-

nista era maltratada, e algúns dixeron que non! Pero si, a protagonista era maltratada psico-

loxicamente.

“O I N f E R N O d E M A R T A” Marcelo: Exnoivo de Marta, estudiante de Belas Artes.

Braulio: Amigo de Marta, encántalle ler xornais.

Héctor: Mozo de Marta, que a maltrata, o único que quere é vivir dela.

Argumento

Marta é unha rapaza que vivía cós seus pais nun pequeno pobo pero como estudiou

Dereito alugou un piso na capital que compartía con Carme e Xulia. Estas mozas son ami-

gas de Braulio, que foi quen lle presentou a Héctor, un suposto amigo seu. Desde aquel día

Marta veuse perseguida por Héctor que non parou ata saír con ela.

Héctor era moi ciumento e posesivo e por calquera cousa berráballe e insultábaa, des-

pois pedíalle perdón e púñalle calquera escusa para que o perdoara. Héctor vixiaba e ía a

todas partes con ela, Marta caeu nas súas redes e namorouse del. Carme e Xulia intentaron

abrirlle os ollos pero ela non as escoitaba. Marta descubriu que Héctor tiña distintas nacio-

nalidades e atopou unhas fotos del con Isabel unha rapaza que fora asasinada polo seu mozo

Héctor, cando ela lle pediu explicacións el decatouse que o sabía todo e deulle unha malleira

intentando matala, por sorte oírona as veciñas e os seus amigos chamaron a policía que

pronto foi o piso salvarona e a Héctor metérono no cárcere, Agora Marta voltou a súa vida

normal.

Autor

“O Inferno de Marta” foi escrito por Pascual Alapont e “A Mascara do Amor” foi escrita por Vicente Garrido,

a traducción destes traballos fíxoa Ignacio Chao Castro.

Pascual Alapont Ramón (Catarrosa, 1963) é licenciado en Xeografía e Historia pola Universidade de Valencia.

Escritor, editor, guionista, actor e director de escena, ten publicado numerosos libros en catalán.

Opinión persoal

O libro gustoume moito, é moi interesante, é un libro moi actual, cunha historia moi real. Tamén é moi intere-

sante “A Máscara do Amor”, gracias a este libro aprendín moitas cousas e axúdame a comprender a historia

desta rapaza que é o que lle pasa a moitas rapazas e rapaces tódolos días. Creo que é un libro moi fácil de ler,

eu lino en dous días e creo que o poderían ler persoas dende os 12 anos ata calquera idade. Creo que os profe-

sores terían que comentar a estructura, intención, finalidade… deste libro nas súas clases para que os mozos se

conciencien pois a min serviume de moito. De verdade é un libro precioso.

Tatiana Rey Pazos

15

L e c t u r a de v e r á n No mes de xuño apareceron uns carteis polo

instituto convidandonos a ler no verán.

O cartel foi deseñado por Iván de 4º, nel aparec-

ía un rapaz na praia lendo, mentres se protexía do sol

baixo unha sombrilla en forma de libro. O sol vixian-

do sorrindo e curioseaba por debaixo das gafas para

enterarse do que o rapaz estaba a ler.

As profesoras explicaronnos que sería bo que

leramos algo no verán. Chegou o día e a xente non

quería saber nada de lecturas veraniegas. Despois de

moito insistir e case a forza todos levaron o libro pa-

ra a casa. Ese foi o único compromiso.

A volta das vacacións xuntámonos na biblioteca

e cada un contou o que pasara co libro. Algúns non se

lebraban de que o levaran, outros sabian o titulo, o

autor e o resumo que trae na tapa. Pero un 20% do

alumnado si que lera o libro, no verán o 10% leuno os

primeiros días de curso, e os demais dixeron que no

proximo verán procurarían facerlle un oco a lectura.

Para empezar non estivo mal.

Aquí temos o comentario dalgunha lectura.

Leonel, é a primeira novela xuvenil de Corti-

zas, narra a historia de Miguel, un xoven estudante

que se despraza á aldea dos avós que apenas coñecía

para pasar o verán estudando o que suspendera. Mi-

guel non imaxinaba que este verán sería o máis

apaixoante da súa vida, E non só porque se ía atopar

un mundo fascinante, aínda que alleo á súa vida da

cidade; nin porque se vería mergullado na solución

dun apaixoante misterio; nin porque había de coñecer

a Leonel e a Metralla; nin porque se namoraría de

Ana...

Kika está namorada de Andrés; pero a el encan-

talle o fútbol e Kika diso non ten idea. A súa mellor

amiga Mónica deulle moitos consellos, por ese moti-

vo Kika le tódolos días os xornais onde falan dese

tema, ve todos os partidos que saen na televisión e ata

compra un libro para aprender os sistemas de fútbol.

Con isto sorprende a Andrés.

Andrés lévase moi ben con Kika ata a anotou no

equipo da escola. Acabou o partido e perdeu o equipo

de Kika pero Kika deuse conta que fixeran trampa e

díxollo ao adestrador, así que gañaron e foron o cam-

peonato final. Maria José Rodríguez 3º

Romina Rodríguez 3º

Andrea Pintos 3º

16

Hora de ler Este é o lema da campaña de lectura deste ano nos

centros de ensino. Cada cousa necesita un tempo e un

espazo, hora de comer, hora de xogar, hora de durmir,

hora de bañarse… hora de ler.

A lectura é unha necesidade básica do ser humano,

axiliza a linguaxe e o pensamento, aumenta a curiosida-

de, acaba co aburrimento acheganos á información etc.

A campaña deste ano presentase como unha de

viaxe que nos acompaña durante a vida, desde os contos

de berce, os primeiros contos, libros de aventuras…

Ler o mundo é o lema específico para 1º ciclo de

ensino secundario.

Entregamos aos alumnos de 1º e 2º unha mochila e

un Caderno de viaxes, no que se propoñen títulos que

poderian atopar na biblioteca. No interior do caderno de

viaxe aparecen uns textos aos que cómpre buscarlles o

autor e o título da obra da que foron extraídos.

No noso centro fomos colocando os carteis segun-

do ían chegando.

CALENDARIO DO LIBRO DE LECTURA

24 febreiro: Día de Rosalia.

21 marzo: Día Mundial da Poesía.

27 marzo: Día Mundial do Teatro.

2 abril: Día Internacional do Libro Infantil e Xuvenil.

Mes de abril : Mes dos libros.

23 abril: Día Internacional do Libro.

17 maio: Letras Galegas.

26 setembro: Día da Traducción.

24 novembro: Día das Bibliotecas.

2º Semana de

novembro: Semana da Literatura da Tradición Oral.

17 decembro: Día da Edición.

17

LETRAS GALEGAS 2007

María Mariño Carou é a figura homenaxeada neste ano no día das Letras Galegas.

Naceu o 8 de xuño de 1907 en Noia. Estudiou algo pero pronto se puxo a traballar

de costureira.

No pazo de Goiáns, tivo acceso a algúns libros da biblioteca, e foi nacendo nela a

súa afección pola poesía. Pasou algún tempo no País Vasco e en Arzúa, logo foi para Fol-

goso do Caurel onde estivo ata o 1967, ano do seu falecemento.

En 1963 publicou “Palabra no tempo”.

No 1990 o Concello de Noia editou “Verba que comeza”.

No 1994 publicase unha recompilación dos seus poemas “Obra completa”.

Estivo máis vencellada á Xeneración dos 50 cá do 36. A frecuencia da anáfora e o

tratamento dos elementos da paisaxe galega recordan moito a poesía oral popular. A súa

poesía coincide coa de Novoneyra nos temas relacionados co Caurel e na ansia de ver o

seu ser trascendido no ámbito da Natureza. A súa lírica está atravesada por desexos exis-

tenciais e a morte é o resultado final e ineludible. Nos seus versos hai unha anguria íntima

e latente que recorda a Rosalia.

En “Verba que comeza” a autora fala do seu mar nativo, da serra, e das cousas con-

cretas que a rodean. Utiliza o verso narrativos e longo, rico en disonancias rítmicas.

En “Palabra no tempo gustou do verso popular e foron continuos os seus achega-

mentos ao romance.

“Noia” de Palabra no tempo:

Campanas que tocades

todas no mesmo xeito,

unhas chegádesme a alma

e outras o pensamento.

Pobos donde eu vivín!

Algúns eran máis feitos

e queríanme engañas,

mais eu nunca sentín

neles o meu fogar.

O meu fogar téñoo en ti:

no teu vivir e nas tres pontes

e das campanas os toques,

toques que eran para min.

Fora de ti cando as oio,

e sendo o mismo tocar,

recólloasa no pensamento,

xa non pasan mais alá.

2

Ribeiras de mar enxoito!

Ribeiras de pleamar!

Quedas, vellas ribeiras,

agardan un mar i outro mar.

3

Os serans nas Rías Baixas

ollan con luz de aurora,

ca sua mirada queda,

silencio da sua hora.

18

De Rosalia a María Mariño No ano 1963 cúmprese o primeiro centenario da publicación de Cantares

Galegos de Rosalía de Castro. Libro que inicia o rexurdimento da cultura e lite-

ratura galega. Con este motivo foi instituído por iniciativa da Real Academia

Galega coa aprobación do Ministerio de Información e Turismo “O Día das

Letras Galegas”. A data escollida para a conmemoración foi o 17 de maio.

Cada ano dende entón adícaselle a un autor, aproveitando para reeditar a

1963 Rosalia

1964 Castelao

1965 Pondal

1966 F. Añón

1967 Curros

1968 L. Cuevillas

1969 A.Noriega

1970 M. Valladares

1971 L. Abrente

1972 Lamas Carvajal

1973 Lago González

1974 X. V. Viqueira

1975 X. M. Pintos Villar

1976 R. Cabanillas

1977 Antón Vilar Ponte

1978 A. López Ferreiro

1979 Manoel Antonio

1980 Alfonso X

1981 Viecente M. Risco

1982 Amado Carballo

19

1983 Leiras Pulpeiro

1984 Cotarelo Valledor

1985 Losada Diéguez

1986 Iglesia Alvariño

1987 F. Herrera G.

1988 Otero Pedrayo

1989 Celso Emilio Ferreiro

1990 Luis V. F. Pimentel

1991 Alvaro Cunqueiro

1992 F. Bouza Brey

1993 E. Blanco Amor

1994 Luís Seoane

1995 Rafael Dieste

1996 Xesús Ferro Couselo

1997 Ánxel Fole

1998 Xograres galegos

1999 Roberto Blanco Torres

2000 Manuel Murguía

2001 Eladio Rodríguez G.

2002 Frei Martín Sarmiento

2003 Antón Aviles de

Taramancos

2004 Xoaquóin Lorenzo

2005 Lorenzo Varela

2006 Manuel Lugríds F.

2007 María Mariño Carou

20

MARCOS PÉREZ UN GAITEIRO ENTRE NÓS Como comezas a túa andaina na música?

Eu empecei a tocar a gaita ós oito anos e foi unha experiencia

moi bonita. Logo ós once fun ao Luar e toquei “A muiñeira de

Chantada” co grupo “Escola tradicional de Música Galega de

Poio”, e actualmente estou no grupo “Os Trazantes de Teno-

rio”.

Gústache tocar a gaita?

Si, gústame moito.

Que te motivou a formar parte dun grupo folclórico?

Pois que o meu mellor amigo tocaba a gaita e a min parecíame

moi interesante aprender e seguir coa música galega.

Por que elixiches a gaita e non outro instrumento?

Porque a gaita é un instrumento cunha melodía distinta e máis

bonita cá doutros instrumentos.

Que grupo che parece mellor o de Poio ou o de Tenorio?

Eu creo que o de Tenorio, pero non hai porque comparalos son

moi distintos.

Estiveches en outros grupos aparte destes dous?

Si, estiven tamén en “Os Águilas de Borela” e no de Marcón.

Tés o traxe tradicional galego?

Si que o teño, o traxe non é barato pero paga a pena telo pois é

moi bonito, aínda que é máis bonito o das rapazas, pero tamén

leva máis roupa: pololos, enaguas, falda, camisa, chaleco, som-

breiro…

Que tal a experiencia de ir o Luar?

Moi ben , e Galloso é moi divertido, caínlle moi ben.

Aprendices rápido a tocar a gaita?

Si, parece moi difícil pero eu aprendín bastante rápido.

Que opinas de Cristina Pato? E de Susana Seivane? Gustaríache no

futuro ser coma elas?

Susana toca a gaita porque lle gusta e por tradición familiar e

Cristina so ten como obxectivo gañar cartos.

Nas festas familiares tocas a gaita?

Non, nin tampouco se me pasa pola cabeza. Na casa só toca

meu irmán a guitarra.

Atreveraste a tocar unha canción para os teus compañeiros de Insti-

tuto? Traerás a gaita algún día?

Si, gustaríame moito. Pois claro que traerei a gaita.

No grupo tocas a gaita e bailas?

So toco a gaita, a verdade é que non me gusta moito bailar esa

música, prefiro tocala ou oíla.

De maior gustaríache ensinar a xente a tocar a gaita?

Non sei eu agora penso no presente, despois xa se verá.

Cal é a razón pola que estiveches en tantos grupos?

Eso non o respondo, so podo dicir que me encanta tocar a gaita

aparte en pouco tempo supero ós profesores, ja, ja, ja… é bro-

ma.

Para ti tocar a gaita é unha afección ou un posible oficio?

É unha afección, gústame moito pero para o meu tempo libre.

A partir de que idade se pode aprender a tocar a gaita?

21

Nomes que recibe a gaita noutros lugares, en:

Roma: Tibia Utriculares

Macedonia: Naxos

Francia: Cornemuse

Inglaterra: Bagpipe

Irlanda: Piopa

Alemania: Dudelsack

Bulgaria: Gaia, Gajda

Yugoslavia: Gaida, Gaidunitda

Eslovenia: Gajda

Croacia: Gaida

Servia: Gajde

Hungria: Gaide

Moravia: Gajda, Gajdy

Polonia: Gajdy

Turquia: Ghaida

Paises Arabes: Gaita, Gaitetum

India: Moshuk

Israel: Ougab, Ougab

Rusia: Volinka

Iso depende de cada persoa, nunca é tarde para aprender,

pero eu creo que con ter oito anos e suficiente.

Cres que os mozos da túa idade aprecian a música tradicional?

Eu penso que non, é triste constatar iso pero é verdade.

Como é a experiencia de tocar a gaita? Ligas máis?

É moi bonita a experiencia e creo que non ten que ver con

ligar.

Canto tempo lle dedicas a tocar a gaita?

Con cinco minutos ao día é suficiente.

Canto vale unha gaita?

Depende da gaita pero por 1000 euros tés unha boa.

Saídes a tocar moi a miúdo? Páganvos ben?

Si, saímos bastante e eu non vou polo diñeiro pero sempre

pagan ben.

En cal dos grupos aprendiches máis pezas? Cantas sabes?

Aprendín máis no de Tenorio, agora sei unhas corenta ou

así.

Cres que debería haber unha asignatura dedicada a música gale-

ga?

Si, sería moi interesante.

Cal é a túa peza favorita?

O “Son do Ar” de Milladoiro

Tatiana Rey Pazos 3º

22

Cinema galego de animación

O cine de animación galego está acadando gran repercusión no mundo do Cartoon

movie. Difúndese a 30 países en 30 idiomas e levan conseguidos 4 premios Goya.

No 2006 acadouno “A noite dun soño de verán”. Este ano no capitulo de animación a

cinta gañadora foi “Pérez, el ratoncito de tus sueños” de Juan Pablo Buscarini que se impuxo

ante outra película tamén galega “De profundis”, que está producida por Filmax, e dirixida

por Miguelanxo Prado.”

O DÉCIMO DE LOTERÍA

A comenzos do século XX, dous canteiros da zona de Cotobade estaban a traballar en

Madrid.

Voulle dar dous nomes ficticios, xa que descoñezo os seus nomes reais, vounos chamar

Xurxo e Bieito.

Ámbolos dous compraron un décimo de lotaría en Madrid, cada un coñecía o número do

outro.

Xurxo soubo que o número de Bieito saíra premiado. Cando chegou a obra onde estaban

a traballar, con moito cuidado e disimulo para que ninguen se decatara, trocoulle o seu déci-

mo polo premiado.

Bieito, sabedor disto, foille pedir explicacións a Xurxo, este negoulle os feitos e díxolle:

-Non fun eu pero se en verdade fora, así quede eu cego e ti acabes tolo berrando polos

montes.

Mal sabía Xurxo que a maldición se cumpliría xa que el cegou e Bieito acabou tolo.

Saínza e Andrea

Andrea Búa Fontán 4º

23

FEIRA DE CUSPEDRIÑOS

Os día 19 e 20 de maio de 2007 vaise celebrar a primeira feira do século XXI en Cus-

pedriños.

Durante a primeira metade do século XX, Cuspedriños gozaba dunha grande e mereci-

da fama como centro económico da comarca debido a súa importante feira.

Para poder vender os seus productos a cuberto constrúese en ese tempo un edificio.

Aquí vendíanse todo tipo de productos da zona (gando, millo, centeo, carne curada,

chourizos, ovos, etc) esto servía como intercambio de mercadorías.

A feira estaba dividida en dúas partes: na parte de arriba da capela

vendíase o gando e na parte de abaixo hai unha praza onde se vandía o

peixe, tamén se vendía tela, roupa etc. E despois máis abaixo vendíanse:

ovellas, porcos, cabras e incluso había unha báscula para pesar os ani-

mais que se vendían. Vendíanse galiñas, ovos e moitas máis cousas que

levaba a xente da casa. Había unhas casetas onde se vendía a roupa cando

chovía para que non se mollara.

Había tres tabernas onde se comía a medio día, que eran: a de Mal-

var, a de Concha e a do Tartarujo e tamén viña a pulpeira. Viña xente de

todos os arredores, incluso de outros concellos, por exemplo: de Cerde-

do, de Campolameiro, Moraña etc.

O que se comía nesas tebernas era o cocido e os callos.

Pola tarde a xuventude paseaba pola estrada adiante.

Agora xa fai algo máis de corenta anos que non se fai a Feira de

Cuspedriños, pero este ano volverase a facer e seguro que irá moita

xente a ela.

Peto de animas

Cuspedriños

Rita García Fuentes 2º

24

Rapa das bestas en Cuspedriños

O día 6 de agosto de 2006 houbo un acontecemento moi

importante importante na carballeira de Cuspedriños, como cada

primeiro de agosto. Era a rapa das bestas en Cuspedriños, organi-

zada polos veciños de Viascón. O sábado día 5 dende as sete da

mañá ata as once da noite Tódolos organizadores xuntaron as

diferentes greas de bestas. Ao día seguinte as once e media da

mañá subíronse as bestas dende o cerre ata o curro pola estrada.

Unha vez dentro do curro procedeuse a separar os potros para un

cercado e poñelos a venda. Os cabalos de distintas greas pelexa-

ron fortemente ata o momento da solta. Ao medio día parouse

para comer e retomar forzas. O voltar recibimos aviso da Xunta

de Galicia de que o lume nos rodeaba e tiñamos que evacuar.

(despois de longas discusións e pelexas porque os organizadores

querían deixalas no curro para salvalas e a Xunta soltalas. O final

tivemos que fuxir do lume e soltar as bestas. Hoxe arrepentímo-

nos, porque a maior parte das bestas confusas polo fume perdé-

ronse e morreron queimadas.

A xente nese momento polos nervios de ver o lume enri-

ba e decatarse de que as bestas ían morrer fuxiron de alí uns en

coche e outros a cabalo.

Vocabulario

Grea: Manada de bestas.

Besta: Egua salvaxe.

Solta : É no momento en que se soltan ao monte as bestas.

Curro: É o cercado onde se rapan as bastas.

Cerre: Lugar onde se xuntan as bestas.

Pablo Bugallo

Manuel Magdalena

3º ESO

25

As chaves de San Pedro de Tenorio

A rotonda de Tenorio, ten no

medio unhas grandes chaves en pe-

dra e os que non son de aquí non

saben cal é o motivo. Estivemos in-

vestigando e este foi o resultado das

nosas pescudas. En 1328 naceu en

Cotobade D. Pedro Tenorio que foi

bispo de Coimbra, Arcebispo Prima-

do de Toledo, e desempeñou outros

cargos elevados. Mirou moito pola

súa terra, e cando morreu no 1399 a

xente sentiuno moito. Como agrade-

cemento o mosteiro de Tenorio

adoptou desde aquela por patrón a

San Pedro. Dise que San Pedro é

quen ten as chaves do Ceo, e soe

aparecer representado con elas.

O 29 de xuño celebrase a súa

festividade en moitas localidades e

tamén aquí en Tenorio, sendo esta,

unha das festas máis importantes da

parroquia.

Persoeiros de Cotobade

O abade do Mosteiro dos Benedictinos de

Tenorio exercía o cargo de padroado nas parro-

quias da comarca e tiña un carácter xurisdiccional

en todo o territorio. Esta zona deu en chamarse

Coto do Abade, de onde lle viría o nome de Coto-

bade. (A orixe deste topónimo e na actualidade

moi discutido, barallándose outras posibilidades)

Seguindo coa serie de persoeiros de Cotoba-

de, escribimos hoxe sobre algúns deles.

Mens Rodríguez de Tenorio, foi Adiantado de

Fernando IV, era un cargo de xustiza e tamén de

guerra, residindo os que a exercían en prazas fron-

teirizas, para que en casos de invasión inimiga os

adiantados fosen os primeiros en repelela. Por

algún tempo foi cargo hereditario en familias dis-

tinguidas.

Alonso Jofre de Tenorio, adiantado de Al-

fonso X, quen o nomeou rico home en premio do

seu valor, fidelidade e servicios.

De Cotobade foron tamén:

Gregorio Tenorio de Godoy, Antonio Pa-

zos , Gomes Pazos de Probén, Jácome García,

García de Pazos e outros que defenderon con tan-

to coraxe as Torres e o castelo de Tenorio contra

as brutais acometidas do conde de Camiña, alcu-

mado Pedro Madruga, que ao voltar este a Portu-

gal, dise que repetía con frecuencia, “non hai no

mundo guerreiros tan valentes como os de Cotoba-

de”.

Invistigación hemeroteca 3º

26

Grândola

Grândola, vila morena

Terra da fraternidade,

O povo é quem mais ordena

Dentro de ti, ó cidade.

Dentro de ti, ó cidade

O povo é quem mais ordena,

Terra da fraternidade

Grândola, vila morena.

Em cada esquina um amigo

Em cada rosto igualdade,

Grândola, vila morena

Terra da fraternidade.

Terra da fraternidade

Grândola, vila morena

Em cada rosto igualdade

O povo é quem mais ordena.

À sombra duma azinheira

Que já não sabia a idade

Jurei ter por companheira

Grândola a tua vontade.

Grândola a tua vontade

Jurei ter por companheira,

À sombra duma azinheira

Que já não sabia a idade.

O día 25 de abril coincidindo co Aniversario da Revolución dos Craveis, celebrouse en Ponte-

vedra unha homenaxe a José Afonso, onde participaron importantes representantes da lusofonía no

eido cultural e músical .

Unha vez máis púxose de relevo a conexión emocional entre Galicia e Portugal.

A canción Grándola foi cantada por tódolos asistentes para rematar a homenaxe.

A canción Grándola entoada polo pobo mentres repartía craveis aos soldados é un símbolo da

liberdade e a fraternidade.

Moita xente galega canta esta canción.

Podedes escoitar outras cancións portuguesas no programa Ponte nas Ondas feito por escolares

de Galicia e Portugal.

Xa no Cancioneiro de Cotobade, Antonio Fraguas recollía algunhas cantigas portuguesas que

aquí xa cantamos como nosas.

De Lisboa me mandaron

tres peras e unha mazá,

quen che me dera saber

se mas mandou meu irmán

De Lisboa me mandaron

tres peras nun ramalliño,

¿quen será ese bo mozo

quen me ten tanto cariño

A inaudita guerra da avenida Gago Coutinho de Mârio de Carvalho

Nesta historia amalgamaran-se entâo as datas de 4 de Junho de 1148 e 29 de

setembro de 1984. Trata da entrada das tropas almoades co propósito de por cerco as

murallas de Lixbuna. Curiosamente esto foi o que viron os automovilistas que nunha

mañá de setembro de 1984 entraban en Lisboa pola Avenida Gago Coutinho.

Este libro estaba en portugués, entendín case todo o vocabulario e divertinme

moito.

Pregunteille a Profe e díxome que na biblioteca tamén tiñamos estes outros

libros en portugués:

“Amor de perdiçâo” de Camilo Castelo Branco

“Bichos” de Miguel Torga

“Quen me dera ser onda” Diego Gómez Sarrapio 3º ESO

27

O NOSO PRIMEIRO VOO

O pasado día 27 de Marzo, os alumnos de 1º e 2º da E.S.O desprazamonos a Madrid en avión. Saímos

do instituto as 05:15 da maña e chegamos ao aeroporto de Vigo (Peinador) as 06:00 para coller o avión destino

Madrid. A viaxe no avión foi moi emocionante, posto que para algúns era o seu primeiro voo. Chegamos ao

aeroporto de Barajas e o tempo era algo chuvioso. Subimos no autobús e desprazámonos polo centro de Ma-

drid. Connosco ía unha guía que nos explicaba as caracteristicas máis destacadas de cada un dos lugares da

cidade. Despois disto dirixímonos cara o zoo. Cando chegamos alí, o mal tempo ía mellorando. Miramos ani-

mais de distintas especies como o tapir, os golfiños...

Tamén miramos reptís de moitas especies, onde os profesores Don Mario e Don Antonio colleron unha

serpe nas súas mans, para facerse os valentes. No zoo déronnos a comida. Pola tarde visitamos o acuario que

tamén se atopa no zoolóxico.

Máis tarde collemos outro autobús que nos levou cara o Museo Nacional do Prado, alí vimos cadros moi

importantes e de moito prestixio.

O saír do Museo fomos merendar o Mcdonals, despois da merenda, dirixímonos ao Parque do Bo Retiro.

Alí paseamos ata que chegou a hora de dirixírmonos ao aeroporto, onde tivemos que esperar un longo tempo

para embarcar no avión. Chegamos ao aeroporto de Peinador para regresar de novo as nosas casas.

¡ P a s á m o l o m o i b e n! Alba Acuña Graña

Paula Villaverde Casal

Mireya Gómez García

28

DESCUBRE GALICIA 2007

O día 26 de marzo de 2007, os alumnos de 4º e algúns de 3º, fomos de albergue a

Gandarío A Coruña.

Luns: Presentación. Chegamos sobre as 12, estivemos alí, coñecendo aos compañei-

ros doutros centros e os monitores que eran do mellorciño. Despois da presentación pasamos

a facer algúns xogos.

Martes: Xogamos ao paintball e máis tirando con arco. Logo fomos ao balneario e a

Santiago onde fixemos unha ruta pola cidade.

Mércores: Fomos aos Ancares, pero non puidemos facer a ruta que tiñan programada

porque estaba nevando e non se podía pasar. Entón estivemos toda a mañá nun pavillón fa-

cendo actividades. A tarde subimos para os Ancares, aló durmimos nunhas cabanas. Á noite,

despois de cear, os monitores representaron unha obra de teatro e logo de acabar contáronnos

lendas dese lugar.

Xoves: Fomos ao Cebreiro a facer unha ruta de sendeirismo. Polo monte atópamos

con montóns de neve e nós colliámola e tirabámola uns aos outros. As oito volvemos para o

albergue de Gandarío.

Venres: Á mañá fomos visitar a casa de Rosalía. Á tarde estivemos no barco Hidria

II. O barco estábanos esperando no medio do mar e ata alí leváronnos nun catamarán. Cando

íamos no barco chovía moito e puxémonos coma pitos. Regresamos ao albergue das Sinas, a

noitiña, alí fixemos unha festa.

A festa era de cantar mozos contra mozas, inda que foi inxusto, gañaron eles. Esa

noite houbo moitas bágoas xa quedaba pouco tempo para marchar e ademais tivémonos que

despedir de algúns monitores que o sábado non podían estar.

Sábado: Pasámolo na a praia e alí estivemos facendo xogos, comemos e despois re-

collemos todo para marchar.

Opinión persoal: A excursión estivo moi ben, as actividades unhas mellor que outras.

As noites foron un pouco aburridas xa que a xente non quería máis ca durmir.

4ºESO

29

DESCUBR I N DO GALICIA

30

Cidade da luz

Cidade das canles

A tixola de Andalucía

O berce de Mozart Capital

Va

ls

do A taciña de prata

Capital da salchicha Capital da cervexa

Cap

ital d

a hamburguesa

Cidade do tango

Pan d

e azucre

Cidade dos rañaceos

De que cidades se trata?

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _¨_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

31

IGREXA DE SANTA MARÍA DE SACOS, MUSEO DE SOUTELO E MOSTEIRO DE ACIBEIRO

O departamento de Normalización organizounos unha visita á igrexa de Santa María,

o Museo de Terra de Montes e Mosteiro de Acibeiro.

A primeira visita foi á igrexa románica de Santa María onde nos recibiu o encargado

e explicounos as súas características, onde encontramos os elementos románicos que xa vira-

mos na aula. Foi como unha clase vendo na realidade cada un dos elementos que caraterizan

esta maneira de facer obras.

A segunda visita foi ao museo etnográfico de Soutelo.

Ó chegar, un señor e unha señora atendéronnos e deixáronnos ver o que había.

Na planta baixa vimos varias: un aparello que servía para facer cera, as tarteiras (que

daquela eran de barro, non de aceiro), os pratos (tamén de barro) e outros útiles.

Logo, subimos á planta de arriba. Alí vimos as ferramentas que se utilizaban nos tra-

ballos, aínda que algunhas se seguen empregando como, o martelo e a lixa.

Despois, pasamos a outro cuarto onde vimos os diferentes aparellos que se utilizaban

para facer tea.

Alí vimos tamén os cuartos dos nenos de antes, que so tiñan unha cama, un escritorio,

e mostras dalgúns xogos como o agora chamado tirachinas e unha boneta.

Naquela época os baños comunicaban coas cortes.

Ó marchar os encargados do museo pareceulles que non atenderamos, pero en reali-

dade sí o fixemos.

Para rematar visitamos o mosteiro de Acibeiro. O chegar unha guía do lugar ensinou-

nos todo o que se pode mostrar.

Primeiro as cabalerizas, que teñen un cristal para poder ver como era o chan, onde

había un rego para auga porque alí tamén se podían limpar e lavar os animais. Hoxe esta adi-

cado a dependencia da pousada.

Logo pasamos ao interior e ó claustro. Atopas alí os distintos salóns do restaurante.

Nunha parte do claustro teñen como un pequeño museo de roupa relixiosa, que cedeu o Sr

Cura, esta é a parte que esta restaurada.

Por último visitamos a igrexa do mosteiro, onde nos explicaron as cousa que alí hai.,

A min pareceume moi interesante a pía da auga para bautizar que non é como as demais que

teño visto, esta é unha piscina situada na cabeceira da nave lateral esquerda na que bautiza-

ban por inmersión (isto é metendo de corpo enteiro o que se ía bautizar)

Achegamonos ao río Lérez que pasa por detrás do mosteiro e dende alí observámo-lo

o ábside.

Logo voltamos o Instituto, mentres comtemplámo-la paisaxe da serra do Candán.

Diego 1º ESO

32

O bádminton en Cotobade

O bádminton é un deporte que se caracteriza pola velocidade (tanto de desprazamento como de reacción)

cada vez ten máis adeptos no noso Instituto.

Digamos que no campeonato que se fai no Instituto no primeiro trimestre participaron 32 alumnos e os cam-

pións absolutos foron:

*En categoría masculina: Adrián Fontenla.

*En categoría feminina: Noelia Blanco.

Deste 32 alumnos 25 participaron no campionato provincial, destacando a súa actuación que quedaron sub-

campións provinciais en categoría cadete masculino, gañando a todo un clube como é As Neves, con grandes

trofeos nas súas vitrinas.

Despois levamos a 12 xogadores ao campionato galego, onde os resultados axustáronse mái ao noso nivel e

verdadeiramente os clubes mostraronse no seu poderío.

Cabe destacar a loita de todos os nosos xogadores: Andrea Búa, Enrique Tomé, Ángel Calvo, Pablo Buga-

llo, Daniel López, Noelia Blanco, María José Rodríguez, Rosa Prado, Luís Varela, Ángel Gómez, Eloy García

e Andrea García.

Non vos desilusionedes, sempre vos quedará ese bo resultado no provincial, sen entrenos, sen boas raque-

tas... Habedes chegar moi lonxe. ¡¡ Noraboa !!

Serviredes de exemplo para que o ano que ven sexamos maís no noso campionato, e poidamos arranxar no-

vos xogadores e alcanzar mellores resultados.

DEPORTE ESCOLAR

Neste ano fíxose realidade a modificación prevista pola Consellería de Cultura y Deportes en nen@s en ida-

de escolar.

Así incorporáronse novos deportes nas competición como o bádminton, o voleibol e o balonmán, mantivé-

ronse o fútbol, xadrez e baloncesto; desapareceu o tenis de mesa.

Os nosos rivais víronse perxudicados ao iniciarse este ano en deportes como bádminton e o voleibol, que no

noso Instituto teñen máis arraigo.

É así como quedamos campión en categoría infantil, tanto masculino como feminina. Xa que agora non se

queda campión por modalidade, se non que en global.

Tamén foi unha novidade a proba cultural, na que quedamos mal parados ao dar un nivel máis baixo que o

I.E.S. de Forcarei.

CAMPIONATO DE BÁDMINTON

O motivo desta entrevista é porque María Xosé Rodíguez paréceme unha boa xogadora e

tamén para que nos explicase como vivíu esa competición.

Entrevistadora:¿Levas moito tempo xogando o badmintón?

Deportista: Empecei a xogar en 6º de primaria, pero pódese dicir que comecei cando entrei neste cen-

tro.

Entrevistadora:¿Xa participaras no campionato, ou era esta a primeira vez?

Deportista: Esta foi a primeira vez pois solo xoga nas clases de educación física.

Entrevistadora:¿Qué experiencia viviches?

Deportista: Tiven unha experiencia bonita, pois tiña que facelo polos meus compañeiros e para poder

deixar ben o centro e sobre todo o profesor.

Fixen moitos amigos, fixen máis no campionato galego ca no provincial.

Entrevistadora:¿Tes pensado seguir xogando o badmintón?

Deportista: Espero que poida seguir xogando pois é un deporte que me gusta moito.

Entrevistadora:¿Vas a clases de deporte ou xogas na escola?

Deportista:Sí, para ser exactos vou dous días a semana, e logo práctico algo na escola.

Entrevistadora:¿Paréceche interesante participar na competición ?¿por qué?

Deportista: Sí, pois aprender a perder os nervios, a vergoña e o que é máis importante facer amigos.

Entrevistadora:¿Había moitos equipos cos que tiveras que xogar?

Deportista: Xogamos con catro equipos, dous no provincial e outros dous no galego.

Entrevistadora:¿Resultouche difícil xogar contra os teus contrincantes?

Deportista: Houbo un pouco de todo para min o mellor equipo foi o do colexo dos Sauces e o peor o

de Portomarín.

Entrevistadora:¿Cres que volverás ir aos campionatos para o ano que ven?

Deportista: Eu penso que sí, agora todo depende do profesor se nos deixa ir.

Entrevistadora:¿Quedaredes mellor ou peor ca este ano nas clasificacións do ano que ven?

Deportista: Supoño que mellor xa que temos un ano por diante para entrenar.

33

Descubre na sopa de letras 5 nomes de

mulleres galegas presentes na nosa histo-

ria.

Resolve o seguinte encrucillado e saberás a procedencia e o sig-

nificado de dez nomes de persoa; se o fas ben, nunha das liñas

verticais aparecerá tamén un nome.

A parede é de

cor (branca);

o papel do

libro é de cor

(branca); o

folio é de cor

(branca)

Que beben as

vacas?

Empregando os números do 1 ao 9 e sen repetir ningún completa

os cadriños en branco para que se cumpran as catro operacións

fundamentais

QUEBRA CABEZAS

34

1º

2º

35

4º

3º

36

LETRAS

GALEGAS

2007

M

A

R

Í

A

M

A

R

I

Ñ

O