18.

2006ko udaberriaGurasoentzako aldizkaria• Hiruhilabetekaria

Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

2 E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

Lege Gordailua BI-2770-01

Laguntzaileak• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua• Guraso elkarteak:Amorotoko Herri IkastetxeaBerriatuko Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaOndarroako Zaldupe Eskola PublikoaOndarroako Zubi Zahar Ikastola Ondarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroa-Lekeitio Institutua

Maketazioa 11BARRI Imprimategia GERTU imprimategiaBanatzailea Asmatu XXI

Egilea

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa• Prebentzio ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78prebentzioa@lea-artibai.orgwww.lea-artibai.org

Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du

Babesleak

Gurasoentzako aldizkaria

Etxebizitza eta Gizarte gaietako saila

18. zenbakia

3 BarriakGurasoentzat etagurasoekinGuraso topaketak

4 0tik 5 urteraTxikienen elikadura Gema IholdiMaite Zudaire

6 6tik 11 urteraNola jokatu jarreraarazoen aurrean?Ainhoa ManzanoJuan Luis Martin

8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenNerea Urrosolo

10 12tik 18 urteraNeba-arrebenarteko harremanakFernando OlabarrietaEnrique Arranz

12 DenentzatMugikorrak bai, bainabaldintza batzuekinAlberto Martinez de Santos

barriak

3

• "ZEURE TXOKO"ra atalera galdera-rik egin nahi baduzu, lasai egin,erantzuna ere ahalik eta arinenemango dizugu-eta; ez duzu zertanhurrengo aldizkariaren zain egonbehar. Zure galdera eta helbidea argiesan eta erantzungo dizugu. •• Hemen agertzen diren liburu, KDedota bideo guztiak Amankomunaz-goko prebentziorako zerbitzuandauzkagu, zuotako edozeinen esku-ra erabili ahal izateko. Doan uztendira denbora zati baterako. •

“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:www. lea-artibai.org

Egiteko Prest!aldizkariaridagokioninformazioa

Lea Artibai Amankomunazgokodroga gaietako prebentzio zerbitzueta ikaszentru eta guraso elkartedesberdinen elkarlanaren ondorioz,GURASO TOPAKETAK proiektualandu izan dugu ikasturte honenazken hilabete hauetan.

Uste dugu seme-alabak haztekojardun honetan askotan estrategia,pauta eta orientabideak hartzea,ondoren norberak jorratzeko ondodatorkigula guraso garen denori.Beraz, guraso topaketak proiektuhonekin hori bera landu nahi izan dagai hauek ikutuz:

• Azkue ikastolan:"Pantailadun jokuen erabilera","gurasoak gara: nola zaindu gureburua", "haur masajea", "sexuharremanen bilakaera gazteengan","drogen inguruan prebentzioa" eta"elikadura".

• Bekobenta eskola publikoan:"Umeak, telebista eta interneta","etorkinen integrazioa" eta "elikadu-ra".

• Berakruz ikastolan:"Bullying", "familiaren funtzioaseme-alaben heziketa gaiarenaurrean" eta "Bizitzarako trebetasu-nak".

• Ondarroa-Lekeitio institutoan(Lekeition):

"Drogen inguruan tertuliak, prebent-zioa"

• Zaldupe eskola publikoan:"Ume txikienen ezaugarriak eta por-taerak", "eskola-familia harremana","sexualitatea eta afektibitatea","nola hobetu eskola errendimen-

dua", "LHtik DBHra aldaketak/gura-soak ere ikasten", "bizitzarako tre-betasunak" eta "pantailadun jokuenerabilera".

• Txomin Agirre ikastolan:"Errespetua eta elkarbizitza fami-lian"

• Zubi Zahar ikastolan:"Haur masajea" eta "inteligentziaemozionala".

Topaketa hauek antolatzen ibilizareten guraso elkarte eta ikaszen-truetako arduradunoi eta parte hartuduzuen guraso guztioi ere ZORIO-NAK egindako lan bikainagatik.

GURASOENTZAT AMANKOMU-NAZGOAN beste 3 zerbitzu hauekere baditugu; zuok gurasook doanerabili ahal dituzua:

• "familientzako orientaziopsikologikoa": guraso guztieizuzenduta, seme-alaben heziketagaien inguruko kontsulta egiteko;zerbitzu pertsonala eta konfident-ziala da; zerbitzura jotzeko 3 erahauek daude:

telefonoz (94 4051549), emailez(www.etxadi.org), edota postaarruntez (Etxadi. Maximo Agirre 18bis, 5ª planta, dpto.10, 48011Bilbao). Zerbitzua ere 3 era horietanjaso daiteke.

• "drogen inguruko gaietanarreta zuzena": guraso/familiaguztiei zuzenduta, seme-alabendrogen kontsumoa dela-ta edotagaiak kezkatuta, orientazioa ematenda. Zerbitzu pertsonala eta konfi-dentziala da, aurrez aurrekoa, hauda, zuzenean eskeintzen da, eskat-zailearekin elkartuz.

Zerbitzura jotzeko: telefonoz deitu(94 616 9078) eta elkarrizketaeguna ematen da. (Zerbitzuko ardu-raduna bera mugitzen da eskatzai-learen udalerrira).

• Dokumentazio zentroa: gura-soei heziketaren inguruko hainbatdokumentu prestamo gisa erabiltze-ko aukera eskaintzen zaie. Doku-mentuak eskatzeko telefonoz deitubehar da prebentzio zerbitzura: 94616 90 78. •

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

Gurasoentzat eta gurasoekin

Neska-mutilak zaintzekoardura dutenek funtsezkopapera jokatzen dute haienosasunaren sustapenean.Osasunerako hezteak "elika-dura"ri buruzko ezagupenakizatea esan nahi du, zereneta dieta egoki batek haiekhazkuntza eta garapen hobe-zina izan ditzaten lagundu,izan ditzaketen nutrizio-gabeziak saihestu, eta alte-razio eta gaixotasunen pre-bentzio eta tratamenduanlaguntzen baitu (digestio-nahasteak, diabetesa, gain-pisua, eta elikadura-etorkikoalergia eta intolerantziak).Era berean, adin horietan,janariaren aurreko jokabidedesegokiak ager daitezke,eta haien jakinaren gaineanegon behar da, hala nola jan-galerik eza edo nahi duenabaino jaten ez duen haurra,modu eraginkorrean aurreegiteko.

Haurren elikadura. Komeni daadinaren araberako bereizketaegitea?Txikienen organismoa aldatu egiten daegunetik egunera. Horrek azaltzen duhaien energia- eta elikagai-beharrakaldatu egiten direla adinaren arabera,eta handitzen doazen heinean, baitasexuaren arabera ere. Elikadura haurbakoitzaren ezaugarrietara egokitubeharko da, haren hazkuntza- eta gara-pen-erritmoa, jangalea, gustuak, osa-sun-egoera eta egiten duen jarduera fisi-

koaren maila kontuan hartuz.

0 - 1 urte. Lehen urtean, haurtxoakmuga handiak ditu, bere organo eta sis-temen heldugabetasun-maila dela eta.Bularra edo formula egokituak elikagaibakarra izaten dira 5 edo 6 hilabete betearte, eta une horrexetan hasi behar diraelikagai osagarriak sartzen, modu maila-katu eta arautu batean.

2 - 5 urte. Txikienak pixkanaka familia-ren dietara txertatuz joan behar dira.Denetarik jaten erakutsi behar zaie,zeren eta askotariko dieta batek haienjangalea bizkortu, haien beharrak ase,eta etorkizunari begira elikadura-ohituraegoki batzuk zehazten baititu.

Zein adinetatik aurrera aldatzendira digestio- eta metabolismo-funtzioak?2 urtetik aurrera, neska-mutilek ia dene-tarik jan dezakete. Dena dela, kantitate-ak eta elikagaiak haien bilakaerara ego-kitu beharko dira, betiere haien jangaleaeta beharrak gehiegi balioetsi gabe. Adinhorretan, hazkuntzaren abiada handiada, nahiz eta motelduz joaten den hiruurte arte. Eta, hain zuzen ere, hiru urte-tik aurrera are gehiago murrizten dahaurren hazkuntza-erritmoa, nerabeza-rora iritsi arte. Horrek haurren jangalearieta beharrei eragiten die, nahiz eta esandaitekeen handienek adin txikienekoenelikagai berak behar dituztela, bainakantitate handiagoan, jakina.

Normala da haien jangaleanaldaketak egotea? Zer egin dai-teke?Aita-ama askok seme-alabak pediatrare-nera eramaten dituzte, honelako kexue-kin: "Ez dit ezer jaten, eta jaten duenean,gogo-faltaz eta protestaka jaten du; gai-nera, badirudi ez dela nahikoa hazten".Jangale txikiagoa haurraren gorputzarenerantzun normala izaten da, zeren eta,2tik 5 urtera, hazkuntza-erritmoa bizitza-

ko lehen urtean baino motelagoa baita.Nahiz eta dieta aldatu egiten den egunbatetik bestera eta denbora-aldi luzee-tan jaten ez dutela iruditu, haurrarenhazkundea eta garapena normalak izandaitezke. Gehiegi behartzen baditugu,baliteke janariarekiko arbuio iraunkor batgaratzea, zeren eta haientzat jatea zer-bait ez-erosoa eta ez oso atsegingarriabihurtzen baita. Jangalerik ezari aurreegiteko, hau komeni da: ezorduetan jandezaten eragotzi; eguneko 4 jatorduakerrespetatu (gosaria, bazkaria, afaria etahamaiketakoa edo askaria); indargarripositiboak erabili (handiek bezala jatenduzu; gustua ematen du zu jaten ikuste-ak, etab.); menua aurkezpen-ordenarenarabera jan; beren nahiak aintzat hartu,eta plateren aurkezpena zaindu, bai eta,jatorduen hasieran –jangale handiagoa

4

0tik 5eraGema Ioldi eta Maite Zudaire

Nudieva, Nutrizioa eta Dietetikako dietalari-nutrizionistak

• IRUÑEA

0tik 5 urteraTxikienen elikadura

liburu gomendagarriak

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

Liburu hauek saretikhartu ahal dira

http://trabajoyalimentacion.consumer.eswww.aesa.msc.es/aesa/web/AESA.jsp

dutenean, alegia– elikagai berriak dasta-tu dosi txikietan. Jokabide desegokiahartzen dutenean, ez da garrasi, haserreedo zigorrik erakutsi behar. Hobe da,adostutako denbora amaitzen denean,platera kentzea eta hurrengo otorduanberriro aurkeztea, iruzkinik edo dramarikgabe.

Haurren dietaren ezaugarriakNeska-mutilek imitazioz ikasten dute;hori dela eta, elikadura-heziketa egokibat, esaten dena eginez, da haurrei ohi-tura onak helarazteko modurik onena.Dietak askotarikoa izan behar du plater,zapore, ehundura eta are koloreetan ere,haurraren ahoa denetarik jatera ohitzeko.Gozokiak, aperitiboak, opilak, freskaga-rriak, etab, sarritan jan ditzaten eragoz-tea komeni da, ez baitute elikatzen etajangalea kentzen baitiete. Gosarian,esneki bat eta zerealak (gailetak, zerea-lak, ogia, etab.) sartu behar dira; gainera,fruta edo zukua badaramate, hobeto.Hamaiketako eta askarietan, hobe daetxeko ogitartekoak, frutak edo esnekiakeskaintzea, hestebete, pate eta gaztakoipetsu gehiegirik gabe. Bazkarian,honako hauek sartu behar dira: lehenplatera) arroza, lekaleak, pasta, entsala-dak edo barazkiak patatekin; karbohidra-to askoko elikagai energetikoak.

Lekaleak eta zerealak plater bereanuztartzen badituzu, bigarren plater osoelikagarria lortuko duzu, eta haragi,arrain edo arrautzen asteko erraziorenbat ordeztu ahal izango duzu.Bigarrenak) Haragiak, arrainak edoarrautzak; kantitate neurritsuetan behardituzten proteinak, burdina eta beste eli-kagai batzuk ematen dizkiete. Bigarrenei,entsaladak, berdura, ilarrak edo patatakerantsi, eta ez beti frijituak! Ez ahaztu ogipixka bat eskaintzea. Eta, otordu onbaten azkenburuko gisa, ez dago frutaedo esneki soil bat (jogurta, esaterako)baino hoberik. Afariak bazkariak bainoarinagoa izan behar du, eta familia osoa-ri dieta orekatzeko aukera ematen dio,eguneko beste otorduetan hartu dituztenelikagaiak kontuan hartuz.

Haurren elikadura on baterako 7gako1. Ohitu itzazu lehenbailehen denetarikjatera.

2. Eskain iezazkiezu janari ez oso koipet-suak, gatz gutxikoak eta ez oso azukre-dunak.

3. Haurtzaindegi edo ikastolako menuaezagutzen baduzu, eguneko gainerakootorduekin osatu ahal izango duzu, dietaorekatua izan dadin.

4. Elikagaiak hainbat modutan prestatzenbadituzu, uztartu gutxiago gustatzenzaizkiela dakizunak atseginago dituztenbeste batzuekin eta aurkeztu modu era-kargarri batean; errazago hartuko dituzte.

5. Parte har dezatela erosketan, sukalde-an, mahaia jartzen, etab. Horrela jabet-zen dira zein garrantzitsua den elikaduraeta erantzukizun handiagoa hartzen dutejanariak aukeratzerakoan.

6. Erakuts iezaiezu elikagaiei buruz daki-zun guztia: zertarako balio duten, zenbatbehar duen gorputzak elikagai bakoitze-tik, etab., haien garrantzia ezagut deza-ten

7. Gozatu familiarekin otorduez (bazkariaedo afaria), giro bare eta lasai batean.Eta ez ezazu ahaztu txikienek imitaziozikasten dutela. •

1. Acostúmbrales cuanto antes a comerde todo.

2. Ofréceles alimentos poco grasientos,con poca sal y poco azucarados.

3. Si conoces el menú de la guardería ola ikastola, podrás complementarlo con elresto de comidas del día para que ladieta sea equilibrada.

4. Si cocinas los alimentos de diferentesmaneras, combinas aquellos que sabesque les gustan menos con otros demayor agrado y los presentas de formaatractiva, será más fácil que los tomen.

5. Hazles partícipes de la compra, lacocina, de poner la mesa, etc. De estemodo adquieren mayor conciencia de loimportante que es la alimentación y unamayor responsabilidad en su elección.

6. Enséñales todo lo que sabes sobre losalimentos -para qué sirven, cuánto nece-sita el cuerpo de cada alimento, etc.-,para que reconozcan su importancia.

7. Disfrutad en familia del momento de lacomida o la cena, en ambiente relajado ytranquilo. Y no olvides que los máspequeños aprenden por imitación.

5

7 claves de una buenaalimentación infantil

elkarrizketa

ElikaElikaggaien kaien kontsumo-ohiturontsumo-ohiturak,ak, maiztasuna:maiztasuna:

Lantzean behingoak:Koipeak (margarina, gurina)Gozoki, opil, karamelu zein pastelakEdari freskagarriak eta izozkiak Haragi koipetsuak eta hestebeteak

Egunero-egunero:Arrainak eta mariskoak (astean 3-4 razio) Giharra (astean 3-4 razio)Arrautzak (astean 3-4 razio)Lekaleak, egoskariak (astean 2-4 razio)Fruitu lehorrak (astean 3-7 razio)Esnea eta esnekiak: jogurta eta gazta eta oliba olioa (egunean 2-4 razio)Barazkiak eta ortuariak(egunean, 2 razio edo gehiago)Fruta (egunean, 3 razioedo gehiago)Ogia, zereal integralak, arroza, pasta eta patatak (egunean, 4 edo 6 razio)Ura (egunean 4-8 razio)... eta eguneroARIKETA FISIKOA

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

Umeak zaratatsuak dira, ziki-nak, desordenatuak, arduraga-beak; gauzak ahazten zaizkie,denbora kentzen digute, exi-jenteak dira eta beti daude hor.Lar lanpetuta gaudenean, ezindira albo batera utzi aste bat-zuez, hobby edo zaletasunbatekin egiten dugun bezala.Sarritan, seme-alaben jarrera-rengatik dagoen ardura ez dagertakari zehatz baten ondo-rioz sortzen, baizik eta nekeegoera orokor baten ondorioz.Hala ere, FamiliakOrientatzeko Zerbitzuak jarre-ra arazoen gaineko kezkazehatz batzuk antzeman ditu,eta gu horiei erantzuten saiat-zen gara.

Azkenaldian kontsulta ugari jasot-zen ari zarete 6 eta 11 urte bitartekoumeen jarrera arazoei dagokienez,arazoa da familientzat?Bai, bada, eta entzuten ari garen esal-dirik ohikoena da badirudiela seme-alabak "apropos portatzen direla gaiz-ki" eta portaera txarra erakustea gus-tatzen zaiela guraso eta lagunenaurrean. Guk esaten diegu adin horre-tan jarrera arazo batzuk normalak izandaitezkeela umearen bilakaeran.Bizitzako une horretan gatazka sort-zen da umearen eta besteen interesenartean, eta, beste kasu batzuetan,baliabide bat bezala erabiltzen dute,gurasoen arreta erakartzeko eta afek-tu gehiago jasotzeko. Horrekin ezgara muturreko arazoez ari. Kasuhorietan portaera txarraren arrazoiaketxean bizitako arazoak eta umearen

errealitate soziala izan daitezke.

Zein dira kexa ohikoenak adin tartehorretako umeen kasuan?Familian, gurasoak kexu dira adinhorietako umeek protestatu egitendutelako, ez dutelako gela altxatunahi, ez dituztelako eskolako lanakegin nahi, une oro telebista ikusi edokontsolarekin jolastu nahi dutelako,edo, orokorrean, "ez dutelako esanaegin nahi". Bestalde, eskolan, adinhorietako ume batzuk era agresibobatean jokatzen dute, ikaskideak joedo molestatuz.

Arazo horien aurrean, gurasoek zerizan behar dute kontuan adin horre-tako seme-alabekin egunero dutenharremanean?Oro har, gurasoek bereiztu egin behardute "agindu" eta "exijitu" zer den.Agintzea, aginduak ematea da, bainahorrela umeei ez zaie erakusten nolajokatu behar duten, zer egin beharduten eta zer ez. Exijitzea, ostera,arauak, hau da, gure zentzuzko esa-nak edota eurek hartutako erabakiakbete ditzaten lortzea da. Horrela,koherentziaz eta era egonkor bateanjokatzearen "kontzientzia" garatzenlaguntzen zaie, etorkizunean segurusenti daitezen eta ez dezaten zer eginbehar duten esango dien inoren beha-rrik izan.

Eta maila praktikoagoan, esatebaterako, "eskolako lanak egin nahiez dituztenean", zer egin dezaketefamiliek?Lehenengo eta behin, kontuan izanbehar dugu ume eta familia guztiakdesberdinak direla, baina, hala ere,kasu horietarako oinarrizko estrategiabatzuk eman ditzakegu: begien bista-

koa den arren, toki bat egokitu beharda egunero lan egin ahal izateko, hauda, mahaia, aulkia eta argia, umeadistraitu ditzaketen gauzak urrunduz(musika, TV, eta abar...); umearenganohitura piztu behar da, egunero tokihorretan denbora bat eman dezan.Garrantzitsua da, baita ere, umearekinhitz egitea eta ikasketengatik galdet-zea; berarekin adostuta, eskolakolanetan lagun dakioke, baina irtenbi-deak berak bilatzera bultzatu behardugu. Guraso bezala, ezin dizkiegueskolako lanak geuk egin, lehenagoamaitzearren, hori akats bat da; eta ezdute ordu bat baino gehiago emanbehar eskolako lanak egiten, erabatjustifikatuta ez badago. Familiak esko-larekin harremanetan egon behar du,informazioa trukatzeko, umearenjarrera hobetze aldera. Azkenik,kasuen arabera, jarritako helburuaklortzen baditu, egokia izan daitekeumea saritzea eta animatzea.

Jarrera arazoak, nolajokatu horien aurrean?

6tik 11ra6tik 11 urteraAinhoa Manzano Fernandez eta Juan Luis Martin Aiala

Familia-Psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

6 E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

l i b u r u g o m e n d a g a r r i a k

"El niño desobediente.Estrategias para su control"

C. Larroy eta María L. de La Puente.Ediciones Pirámide Argitaletxea.

"Nuestros hijos y sus problemas"Paulino Castells. Folio Argitaletxea.

Zer egin daiteke umeak ez direneantelebistatik urruntzen edo bideo-kontsolarekin larregi jolasten dute-nean?Hasteko, mugatu egin behar daumeek telebistaren aurrean ematenduten denbora; ez da telebista erabilibehar ohiko distrakzio modura.Horretarako, aisialdirako alternatibaerakargarriak eta hezitzaileak eskainibehar dizkiegu. Arau batzuk ezarribehar ditugu umearentzat eta familia-ko gainerako kideentzat. Horietatikabiatuta, ohitura onak sustatu ahalizango ditugu telebistaren erabileraridagokionez. Esate baterako, ikusiahal dituen programak aukeratu, ume-arekin eseri telebista ikusteko, progra-mak komentatu; baina, eredu kohe-rentea eskaini behar diogu beti, esatebaterako, erabakitzen bada telebistaitzalita egongo dela sei eta erdietatikzortzietara, eskolako lanak egiteko,gurasoek beste zerbaitetan emanbehar dute denbora, arau hori betedadin. Bideokontsolei dagokienez,horien erabilera egokia bultzatu beharda; horretarako, mugak jarri behardira horiek erabiltzeko denborari etauneari dagokienez; umeekin jolastubehar da, eta, hasi baino lehen, jokobakoitzaren edukiaz informatu behardugu.

Horrela ere, ume batzuek ez duteesanekoa egiten, "zer egin daiteke"esanekoa ez den umearekin"?Lehenengo eta behin, kontu handiaizan behar da etiketekin, ez da umeakatalogatu behar eta "esan txarrekoa"

dela esan behar. Funtsezkoa da arausinpleak eta ulergarriak jartzea, hauda, ez da gauza absurdurik exijitubehar; esate baterako, 8 urteko alaba-rekin bagoaz lagun batzuen etxerajaten, ez diogu esan behar "ondo por-tatzeko", gehiago zehaztu beharkogenuke, eta " mahai-tresnak ondo era-biltzeko" edo "jatekoagatik ez kexat-zeko" esan geniezaioke, eta, janariaez bazaio gustatzen, aukera emanbehar diogu, apur bat jango duelaesateko, protestatu beharrik gabe.Arau kopurua ere mugatu egin beharda eta entzuten ari dela ziur gaudene-an eman behar dizkiogu. Azkenik,eskatzen dioguna bere eskuetan egonbehar da; era berean, ez da egokia 2urteko ume bati egunero ohea egitekoeskatzea; eta 11 urteko ume bati ezindiogu eskatu hurrengo hiruhilekoanikasgai guztiak gainditzeko, aurreko-an ia denak suspenditu baditu. Merezidu ziur jakitea proposatzen diogunalortu ahal izango duela, arrakastakanimatu egingo du-eta. Garrantzitsuada ere, gure seme-alabaren hitzasinistea eta, hala ere, esana ez baduegiten, aukera eman behar zaio, etazerbait positiboa bilatu behar da esa-teko; esate baterako, aldatuko denkonfiantza dugula, edo deskuidu batizan dela eta hobetuko dela. Egoeraguztietan bezala, pazientzia apur batbehar den arren, funtsezkoa da lasaiegotea eta urduri ez jartzea, nor beresenetik irten eta oihu eginez gero,barregarri geratzen garelako etahorrela gure aginpidea galdu egingodugulako. •

Los niños/as son ruidosos/as,sucios/as, desordenados/as, olvidadi-zos/as, descuidados/as, consumentiempo son exigentes y siempre estánpresentes. No se les puede apartar aun lado durante unas semanas cuandose está demasiado ocupado, comopuede hacerse como una afición. Enmuchas ocasiones, la preocupaciónante el comportamiento de sus hijos/asno se debe a sucesos específicos, sinoque se debe a un estado de cansanciogeneral. Sin embargo, desde elServicio de Orientación Familiar sehan detectado algunas demandas con-cretas de problemas de comporta-miento a las que intentamos dar res-puesta. ETXADI: 94 405 15 49 (miércoles, mañana y tarde)www.etxadi.org

7

Problemas decomportamiento

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

elkarrizketa

Oso gai garrantzitsua irudit-zen zait "talde-presioa", bene-tan zer den jakin nahiko nukeeta nola aurre egin. Intereshandia daukat presio horrekbatere onik ez diolako egitennireari (10 urte).Zer da talde-presioa? Pertsona batenerabakian norbere irizpideak baino tal-dearen esanak, iritziak edo aginduakeragin gehiago edukitzea. Nagusiontzat ere ez da izaten errazatalde presioa gainditzea, ondotxo daki-gu zer den, horregatik, ulertzekomoduan gaude zer suposatzen duenumeentzat eta nerabeentzat."Talde-presioa" terminoa zehazteakomeni da, batzuetan "talde-erasoa"terminoarekin nahasi egiten da eta.Lehenengoan, taldeak nolabait bultzatuegiten du pertsona bat zeozer esanara-ziz edo eginaraziz (ala alderantziz: isi-larazi, zerbait ez egitera behartu) bainataldearen nahia ez lortzekotan ere ezda erasotzeko egoera bat gertatzen.Taldeak kritikatu egingo du pertsonahori eta behar bada, baztertu ere bai,hau da, ondorio desatseginak egon dai-tezke, baina benetako erasorik ez.Talde-erasoa dagoenean ostera,mehatxuak, irainak edo agresio fisikoakegongo dira taldeak edo taldeko zeo-zeinek esandakoa betetzen ez baldinbada. "Bullying"a litzateke.Gertatu izaten dira batzutan, talde-pre-sioa eta talde-erasoa, biak batera,baina ez beti.Zergatik da garrantzitsua bereizketahori egitea?. Konponbidea ere ez dela-ko berbera nahiz eta faktore komunak

egon. Talde-presioa denean kontua,presionatuta dagoen edo sentitzen denhorrekin egin behar da lana. Berakikasi behar du erantzun batzuk ematen,trebetasun batzuk eta baliabide batzukgaratu behar ditu presioa gainditzeko,derrigortuta ez sentitzeko berak bene-tan egin nahi ez duena egitera.Kasu horietan, "asertibitatea" erakutsibehar diegu ume eta nerabeei. Tresnaezin hobea da norbere buruaren segur-tasuna lortzeko. Nork bere erabakiakhartzen jakitea da. Portaerak norbera-ren iritzi eta baloreen arabera gauzat-zea. Ados ez gaudenean edo eskatuta-ko zerbait egin nahi ez dugunean ezetzesaten jakitea. Gure errakuntzen bel-durrik ez izatea...geure eskubide pert-sonalak onartu, errespetatu eta erres-petaraztea, eta era berean, eskubidehoriek berak beste guztiei errespetat-zea. Asertibitateaz jokatzen duenak ez duinor presionatzen ez eta amore ematenpresiopean egonda ere. Asertibitatea ez da izaera kontu bat, ezda begien kolorea bezala jaiotzez dato-ren zerbait, ikasi egiten da. Ez da balo-re absolutua ere, hau da, inor ez da%100 asertibo, %100 pasibo edo %100agresibo. Bata zein bestea izaten garadenok momentu eta egoera desberdi-netan, baina praktikarekin lortzen dugugero eta gehiagotan izatea asertiboaeta gutxiagotan pasiboa edo agresiboa.Talde-presioari aurre egiteko gauza bibehar dira. Batetik, informazioa etabalore batzuk barneratuta eduki umeakjakin dezan bere portaerak erregulatze-rakoan, zer den beretzat komenigarriaeta zer arriskutsua, zer dagoen ondoeta zer txarto bereizteko. Bestetik,asertiboa izaten jakin behar dumomentu baten ezetz esan behar baduesateko edo bere taldeak huts egitenbadio, beraren gustoko beste batzuen-gana hurreratzeko. Gurasoen papera funtsezkoa daumeak baliabide hauek garatzeko.Umeak erabakiak hartu behar ditu, era-kutsi egin behar zaio eta hori indartze-ra jo behar dute gurasoek. Txikitan ezdago oraindik horretarako gaitasunik,umearen helburu bakarra bere nahiaasetzea da eta, baina geldika-geldikaarrazoitzeko gaitasuna hartuz doan

neurrian bere jokaeren ondorioak ikus-ten lagundu behar zaio, eta ondoriohorien arabera bere esku laga eraba-kia, hau ala bestea egin zein ez egin,erabaki dezala berak. Hori bai, eraba-kitzeko kontu honetan ere mutur biakdira txarrak eta argi jokatzea komenida: umea heldua bezala tratatzea etaedozein erabaki bere eskutan lagatzeaez da egokia, baina ezta ere hamazort-zi urterekin amak erabakitzea zer arro-pa jantzi behar duen edo norekin ibilibehar den... Umearen garapena proze-su bat da eta autonomia irabazten joanbehar da adinarekin batera.Komeriak izango ditu gero umeakaurretik ez bazaio erakusten erabakiakhartzen: aukerarik inoiz ez badu ikusi,ondorioetaz sekula ere pentsatu ez,komenigarriena aukeratzeko abagune-rik ez badu eduki... zailagoa egingozaio talde-presioa gainditzea, joerahandiagoa izango duelako besteekesaten diotena edo egiten dutena egi-teko, bere hausnarketa propioa egitekobaino.

"Bullying"aren inguruan askoentzun dugu aspaldian etahorregatik guraso asko adigaude horrelako gaiekin. Nirekasuan 5 urteko semea dau-kat eta izugarrizko astinduahartuta etorri zen lehengoaneskolatik. Zer egin behar dut? "Bullying" edo "eskolako jazarpena"ume eta nerabeen artean sarri gertat-zen den arazo bat da. "Bullying" kasue-tan erasoak daude; eraso fisikoak:Kolpeak, bultzadak, ostikadak, gorrojaurtiketak... Hitzezko erasoak: Irainak,mehatxuak, burlak... Normalean, taldebat izaten da erasotzailea eta adinbereko edo gazteagoa den neska edomutil bat biktima.Nor izaten da erasotzailea eta nor bikti-ma?Ez dago profil zehatz bat, are gehiago,sarritan gertatzen da bolada bateanerasotzailea izan dena beste bateanbiktima izatea, eta alderantziz...edoarlo batzutan biktima dena beste batzu-tan erasotzaile...Hala eta guztiz ere, badaude neurrihandiagoan edo txikiagoan zerikusi iza-

8

Nerea Urrosolo UrkizuHezkuntza Aholkularia eta Psikologo klinikoa

• ONDARROA

ZEURE TXOKOAg u r a s o e n g a l d e r e i e r a n t z u t e n

Gurasook,seme-alabak hezitze

lan honetan, kezka etazalantza asko izaten ditugu.

Beraz, horiek aldizkarira bidaltzeragonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan

izan anonimoa dela. Hortaz, badaki-zue, bidali zuen galderak honako helbi-dera eta berehala erantzungo dizuegu:Lea Artibai Amankomunazgoa.Prebentziorako zerbitzua. Patrokua

Jauregia, 48.270 Markina-Xemein.Faxa: 94 616 92 78. Posta elek-

tronikoa: prebentzioa@lea-artibai.org

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

ten dituzten faktore batzuk. Ikus ditza-gun. Erasotzaile izan daitekeen norbait:Bere buruarekin segurtasun falta edu-kitzen du eta norbait menperatzenduela uste izateak boteretsu sentiaraz-ten du.Besteen arreta lortzearren egiten du.Erasoen bidez nahi duena lortu ahalduela ikusi du eta ikasi ere horixe ikasidu.Bere kabuz sekula ez luke horrela joka-tuko baina talde-presioa gainditzen ezdakienez berak ere taldearen jarreraharroputza hartzen du. Biktima izan daitekeen norbait:Edozein motibo dela eta, askotan, taldebatek desberdin ikusten duen hori.Bakarrik edo lagun gutxirekin ibiltzendena.Errez urduritzen edo ernegatzen denaere maiz izaten da abusatzaileak bikti-ma bezala hautatzen duena.Talde-erasoa jasotzen ari denak, horre-kin ezin amaituta dabilenak, oso txartopasatzen du, ikaratuta egoten da, kol-dartuta, bakarrik sentitzen da, ez dunahi izaten eskolara joan ezta kalerairten ere, era batera edo bestera ant-siedade bizia jasaten ari da.Zer egin "Bulling"arekin amaitzeko?Premiazkoena erasoekin bukatzea iza-ten da. Erasotua ezin da bakarrik laga,lagundu egin behar zaio. Umeari emanbehar zaion mezua da inork ez duelaeskubiderik inor erasotzeko. Erasorikgertatu bada eta bakarrik ezin badugainditu, laguntza eskatu behar duelaargi eduki behar du, bai gurasoei baiirakasleei... Hori ez dela salatari izateanorbere burua defenditzea baino.Beste alde batetik, eta hau lehenengogalderari emandako erantzunaren ildoberetik, oso garrantzitsua da "asertibi-tatea" erakustea umeei, bai jarreraagresiboak bai jarrera pasiboak aldat-zen joatea, norbere eskubide pertsona-lak eta era berean, besteenak errespe-tatzen ikastea.Indarkeria hain presente daukagungizarte honetan, umeei enpatia izatenerakustea oso komenigarria da, nireustez. Enpatia, bestearen ikuspuntuan

jartzea da. Edozein egoeratan, bestea-ren pentsamenduak eta sentimenduakulertzea. Akosoaren kasuan, irainakpairatzen dituenaren azalean jartzenikasi behar du erasotzaileak, hori egite-ko ohiturarik ez du izaten eta.Erasotzailea izateko erraztasuna due-nak, sarri bere emozioak kontrolatzekozailtasunak izaten ditu, amorrazioabatez ere. Holakoetan, adoleszentziatikaurrera laguntza profesionalarekinlandu daiteke arazo hori.

Ni honezkero amona erebanaiz eta badakit zer denumeak elikatzea baina gauregunean ikusten dudanaharrigarria iruditzen zait.Ikustekoa da, zelako kome-riak askorenak umeei merien-da bat emateko: umearenatzetik hara eta hona, jolastendabilela aprobetxatu, eskuraedozelako tramankulu eman-da entretenituta dagoela jatenemateko eta halere, ikusi eginbehar emaitzak.Sarri aipatzen duzue zazpi, zortzi baturte arteko umeen gurasook arazo batdaukazuela umearen janarekin.Gehienetan, umea makala dela jaten,ia ezer ez zaiola gustatzen, inoiz ezdela gose, gain-gainean ez bazaudeteezer ere ez lukeela jango. Oso kezka-tuta egoten zarete umea ondo elikatubehar duzuelako eta hainbestekoa dazuen kezka ezen askorentzat funtsezkogauza bakarra umeak jatea da, ez duaxolarik zelan. Umeak jatearren ez dioinporta jatordu bakoitzean zirkua eginbehar baduzue, edo familia guztiakegonezin batean egon behar baduumeak jan ala ez jan, edo gaur egunona edukiko ote duen edo bazkariagarraztuko digun.Holakoetan, gurasoek okerreko plante-amendu bat egiten dute. Funtsezkoa ezda umeak jatea. Ez, behintzat, umeaosasuntsu badago. Osasunik ez du gal-duko lantzean behin jatorduren bateanezer probatu barik gelditzen bada ere.Garrantzitsuena umeak jaten ikasteada.Ikasketa prozesua luzea izan daite-ke haurrak denetik edo ia denetik jatenikasi arte, baina oinarriak lehenengourteetatik ipin daitezke.Nire ustez, umeak gauza bat ikasi

behar du lehenengo eta behin, jatea alaez, kontu hori bere kontua dela eta ezamaren edo aitaren arazo bat. Inondikinora ez da izan behar ingurua manipu-latzeko medio bat. Jango du beregosea ase behar badu eta, apurka-apurka, gozatua hartzen ere ikasikonahiz eta txikitan askorentzat zentzuhori oraindik ez eduki. Umearentzat lehenengo ikasketahauxe izan behar da: Jaten ba dutgosea asetzen dut. Ez badut jatengosea izango dut. Hain oinarrizkoa denzerbait esatea tontakeria ematen du,baina sarri ikusten dugu alderantzizegin ohi direla gauzak... Zenbat bideresaten da "ume honek ez du sekulagoserik" "ez du ezer ere jaten"? Bainazer gertatu da benetan jatorduetatikaparte zerbait jan duela eta betetadagoela, eta hala eta guztiz ere, gura-soak tematsu, derrigorrez jan eginbehar duela.Batzuetan umeak manipulatu egitenditu gurasoak badakielako berari begiradaudela, urduritu egiten direla badakijango duen ala ez kezkatuta daudela-ko. Beste batzutan gurasoen urdurita-sun hori dela-eta jatordua tentsio-momentu bat bihurtzen da: umearierrieta egin ala mehatxuka, gogorikgabe ere janarazi, eta zerbait argibadago hauxe da: umeak jatekomomentuei gustua hartzeko modurikonena ez da garrasika eta tentsioanibiltzea.Gurasoek ere ikasi beharra edukitzendute, hona, ikasi beharreko zenbait:Umeak ez badu jan nahi, hurrengojatordura arte jan barik geldituta ere ezzaio ezer pasatuko. Gosea egiten utzibeharko dute. Bien bitartean, goseaegiten joateko ezer ez duela jango kon-trolatu behar dute.Beste alde batetik, agian umeak ezindu jan gurasoek nahi beste, agian kan-titate txikiagoak beharko ditu. Jateko berriak probatu behar dira lant-zean behin, eta holakoetan, igual koila-rakada bat jatearekin konformatubeharko dira.Eta batez ere, umeak berak jan beharduela argi eduki, mahaian jarrita etajatorduetan. Berak ahal duen bestekoautonomia utzi behar zaio, sekula ereez den baino txikiagoa balitz bezela tra-tatu. •

9

kontsultak •zalantzak • kezkak...

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

Neba-arrebak adoleszentziasasoian, eraginik ote daukateelkarrekiko?Neba-arreben arteko harremanaknerabezaroan ere esanguratsuaketa garrantzizkoak dira. Nerabegehienentzat harreman horiekhamaika sentimenduren iturri dira:adiskidetasuna, lagunartekotasuna,zintzotasuna, intimitate eta hurbilta-suna, eta askotan gainera, baitalagundu eta defendatu dezaketenpertsonak ere badira eurentzat anai-arrebak. Nerabe batzuk elkarrenlehian aritu izaten dira askotan,baina lehia horren bizitasuna galtzenjoaten da. Adin berekoek, lagunek,hain zuzen, eragin handia hartukodute adoleszentzian baina neba-arreben papera ematen duen bainogarrantzitsuagoa da izan ere lagunt-za emozional handia ematen dute.

Zerikusirik ote dute neba-arrebenarteko harremanek gurasoen arte-ko harremanekin?Gaur egun, informazio trukean aridiren partaideen arteko sistemabezala ulertzen da familia. Zentzuhonetatik, ikerkuntzaren datuek era-kusten dutenez, bi direkzioko elka-rrekintza estua dago harreman bienartean; hau da, gurasoak ondo kon-pontzen badira errazagoa izango daneba-arreben artean ere ondo kon-pontzea, eta neba-arreben artekoharremana ona denean gurasoenartekoari ere lagunduko dio. Familisistema osoa izan behar da kontuanedozein arazo edo barruko elkarre-kintza ulertzeko.

Neba-arreben artean, adinak zeri-kusirik ote du euren harremanesperientzietan? Eta sexuak? Etafamiliaren tamainak?Normalean neba edo arreba bakoit-

zaren "estatusa" analizatzea komenida; jakina, ez da gauza bera hiruneba-arrebetatik neska bakarra iza-tea edo bi izan eta biak neskak.Neba-arrebak euren artean zergatikdiren hain desberdinak ulertzekoarrazoia honetan datza, famili bera-ren barruan bizi arren, bereizgarrieta gaitasun desberdinak garatuarteko esperientzia oso desberdinakbizi izango dituztelako. Zenbait iker-ketek frogatu dute neba-arrebazaharrenak kognitiboki konbentzio-nalago eta kontserbadoreago izate-ko joera handiagoa dutela, eta txikie-nak intelektualki bihurriagoak etasortzaileagoak. Beste ikerketa bat-zuetan erakusten da neba-arrebekinelkarrekintza positiboak izatea nor-bere oreka psikologikorako osolagungarriak dela; honek erraztu egi-ten du bizitzako hainbat egoera ziur-tasunez gainditzea eta nabarmena-goa da nesken kasuan mutilenganbaino, neskak neba-arreben artekoharreman-kalitatearekiko sentibera-goak direlako.

Orohar zer suposatzen du neba-arreba bat izateak?Neba-arreba bat izatea bizitza guzti-rako lotura afektibo esanguratsuaizateko posibilitatea da, batez ere.Ikerketa batzuen arabera, hirugarrenadinean neba-arreben arteko loturaberraktibatu egiten da eta, askotan,laguntza emozional eta material iturriinportante bihurtzen da. Garapenpsikologiko prozesuan neba-arrebaestimulazio iturri garrantzitsua izatenda, olgeta-lagun edo imitazio-eredupribilegiatu edota ziurtasun-afektibooinarri izan daitekeelako. Neba-arre-ben arteko lehiakidetasuna edogatazka heziketarako aukera baliot-sua izan daiteke, gurasoek moduegokian erabiltzen badute. Autorebatzuk uste dute zeloak bestearen

tokian jartzeko gaitasun kognitiboaarinago lortzeko elementua izan dai-tekeela. Azken batean, neba-arre-baren bat izateak garapen psikologi-korako esperientzia aberasgarriaizatea suposatzen du; horrek ez duesan gura seme-alaba bakarra iza-tea negatiboa izan behar duenik,derrigorrez, gaur egun haurrak arinsozializatzen direlako, baina neba-arrebak edukitzea gomendagarriadela bai.

Zenbateraino da garrantzitsuaneba-arrebek elkarri eskaini ahaldioten laguntza? Adibidez, familiaharremanak gatazkatsuak direne-an edo familiako kideren bat galt-zen denean.Gurasoen arteko gatazka prozesue-tan oso-oso garrantzizkoa da neba-arreben arteko harremana manten-du eta indartzea; kontuan izan beharda gurasoengandik datorren ziurta-suna sasoi batean zalantzan jarriegingo dela eta neba-arrebek, fami-lia-sareko beste kide batzuekin bate-ra, haurrei ziurtasun bizipenak emanbehar dizkiete. •

10

Neba-arreben artekoharremanak

liburu

gome

ndagar

ria

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a

Fernando Olabarrieta Artetxe eta Enrique Arranz FreijoFamiliaren Psikologian irakaslea (bata) eta katedraduna (bestea). EHUko Psikologia Fakultatea

• DONOSTIA

12tik 18ra12tik 18 urtera

Familia eta giza garapena liburutik“Neba-arreben arteko harremanak"

artikulua

Las relaciones entre hermanos/as en la ado-lescencia siguen siendo significativas; lamayoría de los adolescentes valoran esasrelaciones como una fuente de amistad, com-pañerismo, sinceridad e intimidad; tambiénvaloran a sus hermanos/as como personasque les pueden ayudar y defender en diver-sas situaciones. Algunos adolescentes man-tienen posiciones de rivalidad con sus herma-nos/as pero lo más habitual será una dismi-nución de la rivalidad. Aunque los igualesganan mucha influencia en la adolescencia,los hermanos y hermanos poseen un papelde apoyo emocional que es más importantede lo que parece. Tener un hermano/a es antetodo la posibilidad de poseer un vínculo afec-tivo significativo a lo largo de toda la vida.Algunos estudios han mostrado que en la ter-cera edad, el vínculo entre hermanos se reac-tiva y, en muchas ocasiones, se convierte enuna fuente de apoyo emocional y materialimportante. A lo largo del desarrollo psicológi-co la presencia de hermanos/as constituyeuna fuente de estimulación muy importanteporque un hermano/a es un compañero dejuego, también puede ser un modelo imita-ción privilegiado y una base de seguridadafectiva. La rivalidad e, incluso el conflictoentre hermanos /as, es una oportunidad edu-cativa relevante si se enfoca bien por lospadres y madres.

Relacionesentre herman@s

11E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

elkarriz

keta

HEZKUNTZA-IIRIZPIDEAK GURASOENTZATNeba-arreben arteko gatazkeimodu estimulagarrian aurre egi-teko:• Denbora gehiago eramango digugatazka-egoera bat modu heziga-rrian bideratzeak erreprimitzeakbaino. Hori bai, hainbeste kostatzenzaigun modu hezigarri hori, hainzuzen, eredu izango da etorkizune-an haientzat..

• Ahal den neurrian hobe da gataz-kan ez parte hartzea, soluziobideagidatzen bada.

• Norberaren jokabidea ereduaizango da, gatazkak norberak zelanbideratu tankera berean jardutekoproposatuko zaie nerabeei.

• Gatazkak konpontzeko zein eredudarabilgun, harekin koherente etakonstante izan behar dugu.

• Parte baten alde egin behar badu-gu ere ez bestea lotsarazi, irtenbi-deari buruz hitz egin.

• Ez onartu soluziobiderik eraso fisi-ko edo hitzezkoetan oinarritutaedota indarrez inposatuta.

• Zigorrik behar badu, portaeranolako zigorra halako; ez zigortubeste pribilejio batzuk kenduta bai-zik eta zuzendu nahi den ekintzaedo portaerarekin erlazionatuta.

• Gatazka ez erreprimitu: gauzanaturala legez onartu eta aprobet-xatu eguneroko egoera gatazkatsuhoriek soluzio hitzartuak eta sorme-nezkoak proposatzeko.

• Ez gatazkarik erreprimitu batereargudiorik eman gabe, irtenbideedo gida barik utziz.

• Gatazkaren nondik norakoa des-kribatu, soluziobideak proposatueta neba-arreben esku laga solu-zioa zelan bideratu.

• Ez agertu norbere burua neba-arreben gatazken kaltetua bezala(esate baterako, gaixotasunen bateragingo dutela esanez)

• Proposatzen diren soluziobideaketa bestearen desioak parez parejoan daitezela.

• Ez onartu mehatxurik.

• Neba-arrebetariko bat ez biktimabezala tratatu; konfiantza edukibere kabuz arazoa konpondukoduela.

• Eraso fisikorik baldin bada gertatu:1. Erasoa geldiarazi. 2. Horrelakogertaera batek denak nahigabetueta arbuiagarria dela azaldu. 3. Aldibaterako alde biak banandu. 4.Denbora pixka batera, berba eginezberriro ekin konfliktoari.

• Ez jarri begiak erasotzailearenganbestearengan baizik; erasoak izandituen ondorio negatiboetan jarriatentzioa.

• Erasoa modu zuzenean edo sin-bolikoan desbideratzen irakatsi.

• Zelo arazoak gauza naturaltzathartu.

• Portaera bat jeloskortzat hartzeabeti da interpretazio bat, ez ahaztu.Beraz, ez dezagun okerreko ondo-riorik atera: zeloek ez dute-eta edo-zein portaera eragiten.

Denentzat

12

Mugikorrak

Mugikorrak bai, baina baldintza batzuekin

Alberto Martinez de Santos ZurbituPsikologo-sexologoa eta interbentzio komunitarioko aditua • EDIREN talde profesionaleko kidea

• BILBO

Ring, ring! Mezu bat jaso duzu.Guraso maiteok, egoera horiseguru asko ez da berria zuent-zat, ondo ezagutuko duzue. Ezhori bakarrik; oso arrunta erebada, eta gainera, ziurrenik,hainbeste aldiz jotzen duenez,behin baino gehiagotan galdetu-ko zenioten zuen buruari zuenseme edo alabarentzako opari-rik onena ote zen. Oso errazoparitzen den tresna da, bainagero arazo bat baino gehiagosortzeko bidea ere izaten da.

Sarritan entzuten ditugu gurasoakkexaka, ondorengoak esaten dituztela:telefono hori beti jo eta jo, alaba edosemea beti mugikorra belarrian duela,mezuak bidali eta bidali eta jaso etajaso; a ze faktura jaso dugun oraingo-an…

Eta une horretan gurasoak zalantzakizaten hasten dira: beharbada arazoaurrutiegi joan dela uste dute, eta telefo-noa kentzeko gogoa ere sortzen zaie.

Etxe guztietan sortzen den galderahauxe da: MUGIKORRA, BAI ALA EZ?Gaur egun haur jaioberri askok sehas-kan bertan txantxetako mugikorrakdituzte. Baina mugikorra ez da jostai-lua, inondik ere. Gure eguneroko bizit-zan leku handia hartu duen tresna da,baina beste era bateko ondorioak ditue-na ere bai.

Mugikorrak gehien erabiltzen dituzte-nak nerabeak dira, hau da, beren buruagoresteko adinean dauden pertsonak,koadrilarekin egon beharra dutenak,elkarrekin kalera irteteko gogoz direngazteak, komunikatu beharra dute-nak… Eta berdinen arteko talde horre-tan, mugikorrak leku garrantzitsua hart-zen du.

Bestalde, nerabeen munduan oso alda-keta handiak gertatzen dira: haurtzaroaamaitzen ari da, gorputzean aldaketaksortzen dira, eta onartu hori egin beharda, nortasunak eta interesek aldaketakdituzte, beste horrenbeste sexualitate-an, heldua izaten ikasi behar da… Kasu

gehienetan, nerabeak ez du beharrez-ko laguntzarik egokiena jasotzen hel-duengandik, bizi duen aldi horretanagertuko zaizkion arazoei aurre egitenjakiteko. Honelako gauzak esaten diz-kiote: zozo-aldian zaude, ez dago zuulertzerik, pasatuko zaizu, eta abar; etaera horretako kontuak entzuteak ezdituzte nerabeok lasaiago uzten.Gaztetxo eta nerabe hauek adinekoekemandako irizpideak behar dituzte,hazteko lagungarria gerta dakien.

Berriz ere mugikorren gaiari helduta,nerabeek helduek baino hobeto ezagut-zen dituzte tresna horiek. Baina guraso-en betebeharra da telefono mota horibehar bezala erabiltzen ikasaraztea,gazte eta nerabe horiek oraindik ere ezbaitira pertsona helduak (nahiz eta bidehorretan egon), eta oraindik ere ez bai-takite gehiegi mugei buruz, batez eredenbora eta diruarekin zerikusia dutenmugei buruz. Pertsona helduek beha-rrezko muga eta irizpide egokiak jarribeharko dituzte, gazte eta nerabeekmugikorra behar bezala erabiltzen ikasdezaten, hain zuzen ere egunerokobizitzako beste arlo askotan egin ohiden bezala: esate baterako interneterabiltzean, musikaren bolumenamugatzean, ordutegiak, dirua e.a.

Horren inguruan, azalpenak emangozaizkie, adibidez jakin dezaten eskola-orduak ez direla garai egokia mugikorraerabiltzeko, etxean ere ezin dutela ibilidenbora guztian mezuak bidaltzen,konexioan zer nolako arazoak sortzendiren, fakturak ordaindu beharrekoakdirela, nork ordainduko dituen…

Gurasoek beren buruari egiten diotenbeste galdera bat ondorengoa da: Zeinda adinik egokiena seme-alabak mugi-korra erabiltzen hasteko? Bada, ezdago adin egokirik ez txarrik mugikorraerabiltzeko; erabilera bera da zuzenaedo okerrekoa. Eta adin bakoitzakmodu berezi batean erabiltzen du mugi-korra.

Gaztetxo eta nerabeek mugak behardituzte hazteko, horrekin segurtasuneta autonomia handiagoa izango baitu-te. Erantzukizunak hartzen hasi behar

dute, pribilegio eta askatasunak eregero eta handiagoak izan daitezen.Kontua honela laburbilduko genuke:heldua baldin bazara mugikorra, autoa,motorra eta abar erabiltzeko, zuk zeukordaintzeko ere heldua zara. Garbidago kontua ez dela denak nerabe edogaztetxo horrek ordaindu behar izatea,baina mugen berri izan beharra dauka,horren kontzientzia: gauzak lortzeazenbat kostatzen den, dirua lortzekozer egin behar den, administratzeak zeresan nahi duen.

Hori guztia dela eta, galdera mugikorrabai ala ez baldin bada, erantzuna BAIizango da, gaur egun gazteak elkarre-kin komunikatzeko oinarrizko tresnadelako, baina BALDINTZAKDITUEN BAIEZKOA da. Ring, ring!!Barkatu, baina mugikorra jotzen arida… •

E g i t e k o P r e s t ! 1 8 . z e n b a k i a 2 0 0 6 k o u d a b e r r i a

1. El móvil no es ningún juguete para losadolescentes; es un instrumento que mejo-ra la relación con su grupo de iguales,aspecto muy relevante en esta etapa.

2. No hay edades correctas o incorrectaspara usar móviles, pero sí usos correctos eincorrectos.

3. Hay que limitar el tiempo para utilizar elmóvil: un número determinado de minutosal día.

4. Hay que limitar los espacios en los quepuedan usar el móvil: en el centro escolar,y en espacios familiares conjuntos comopor ejemplo las comidas, no.

5. Hay que marcar un límite al gasto men-sual. El adolescente ha hacerse cargo de almenos una parte del coste económico quegenere su móvil.

6. En definitiva, los límites en el uso delmóvil –como en otras muchas facetas de lavida- ayudan a crecer a púberes y adoles-centes.

www.consumer.es/accesible/es/educacion primaria y secundaria

Móvil sí, perocon condiciones