Propietate elektrikoak eta atomoa

FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa

HASI ESKEMA INTERNET

IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Materia: propietate elektrikoak eta atomoa4

HASTEKO

ESKEMA

INTERNET

ANIMAZIOAK



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Edukien eskema

Materia: propietate elektrikoak eta atomoa

Materiaren izaera elektrikoa Atomoa

Elektroskopioa

Pendulu elektrikoa

Eredu atomikoak

Rutherforden eredu atomikoaBohr-en eredu atomikoaEgungo eredu atomikoa

Urrezko xaflaren esperimentua

Bersorioa

Thomsonen eredu atomikoa

Metodo zientifikoa eta eredu atomikoak

Isotopoak

Ioiak

Partikula subatomikoak

Erradioaktibitatea Fisio eta fusio nuklearra

Atomoak

Hasteko, esperimentatu

eta pentsatu



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Hasteko, esperimentatu eta pentsatu

Inarrosiko al dira paper zatiak kutxa barnean, kutxa ukitu gabe?Nola mugitu ditugu, zure ustez?

Gatza eta piperbeltza nahasi ditugu…Gai al zara biak banantzeko?



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Materiaren izaera elektrikoa

KARGA ELEKTRIKOEN ARTEKO INDARRAK

Anbarra eta beira karga desberdinez elektrizatzen dira, artilez eta zetaz igurztean, hurrenez hurren.

Zeinu bereko karga elektriko garbia duten bi gorputz gerturatzean, elkar aldaratzen dute, eta zeinu desberdineko karga elektriko garbia duten bi gorputz gerturatzean, elkar erakartzen dute.

Elektrizatutako bi anbar zatik elkar aldaratzen dute.

Elektrizatutako bi beira zatik elkar aldaratzen dute.

Elektrizatutako beira zati batek eta anbar zati batek elkar erakartzen dute.



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Elektroskopioa

Metalezko xaflak

Metalezko haga

Metalezko bola

Kortxozko tapoia

Elektroskopioa kargatutako gorputzak hautemateko balio duen tresna da.

Indukzioz

Ukipenez

Kargadun haga

Kargadun haga

+++

++

Kargadun haga

Hagatxoa metalezko haga batez ukituz gero, deskargatu egingo da.



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Pendulu elektrikoa

++ + +

++ + +

+

++

+

++

+

++

+

ERAKARRI ERAKARRIALDARATU ALDARATU

Coulomb



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Bersorioa

Ukitzeko gunea

Xafla finkoa

Xafla mugikorraEskala

+ ++ + ++++

Bersorioa William Gilbertek sortu zuen, 1600.

urtearen inguruan, kargadun gorputzak

hautemateko.



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Partikula subatomikoak

Mikroskopioa

Atomizagailua

Karga positibodun xafla

Karga negatibodun

xafla

Gas

Olio tanta esekiduran

Elektrizatutako olio tantak

Tentsioa doituz, tanta esekiduran

utz daiteke.

+ +++

Robert Millikanek esekiduran zeuden tanten

karga neurtu eta, zenbait tantaren kasuan,

kargak oinarrizko karga baten multiploak

zirela aurkitu zuen.

Elektroiaren karga 1,602 · 10−19 C-ekoa da.



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Atomoak

Cl17

35

Na23

11

KLOROA SODIOA

Zenbaki atomikoa, Z

Protoi kopurua

Elektroi kopurua

Neutroi kopurua

17 11

1117

A – Z = 23 – 11 = 12A – Z = 35 – 17 = 18

Zenbaki masikoa, A



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Isotopoak

Isotopoak esaten zaie protoi kopuru bera eta neutroi

kopuru desberdina duten atomoei. Beraz, Z zenbakia bera

dute, eta A zenbakia, desberdina.

Ia elementu kimiko guztiek isotopoak dituzte. Normalean, elementu baten isotopo

guztiek izen bera izaten dute; hidrogenoa da salbuespena, izen berezia duten hiru

isotopo baititu.

Protioa Deuterioa TritioaH1

2H1

1H1

3



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Ioiak

KATIOIA ANIOIA

Litio atomoa (Li) Oxigeno atomoa (O)

3 +

3 –Li neutroa

8 +

8 –O neutroa

3 +

2 –Li+ katioia

8 +

10 –O2 – anioia



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

ATOMOEN EGITURAATOMOEN EGITURA



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Thomsonen eredu atomikoa

Thomsonen ustez, atomoak karga positibodun

masa handi baten antzeko zerbait izan behar zuen,

eta hartan txertatuta, elektroiak egongo ziren.

Elektroien karga negatiboak karga positiboa

konpentsatuko zuen, eta horren ondorioz, atomoa

neutroa izango zen.

Karga positiboa

Karga negatiboak



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Urrezko xaflaren esperimentua

Uranio-minerala

Beruna

Urrezko xafla

Argazki-filma

Α partikulak

Alfa partikula gehienak ez ziren desbideratzen urrezko xafla

zeharkatu ostean.

10.000 partikulatik batek xafla jo, errebotatu eta atzera egiten zuen

berriro.

Alfa partikula batzuk pixka bat desbideratzen ziren urrezko xafla zeharkatu

ostean.



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Rutherforden eredu atomikoa

Atomoa nukleo txiki-txiki batez eta azal batez

osatuta dago.

Nukleoan, karga positibo guztia eta ia masa guztia

daude bilduta; azalean, berriz, elektroiak daude,

nukleoaren inguruan biraka.

Nukleoa

Elektroiak

Partikula gutxi batzuek

soilik egiten dute talka

nukleoarekin.

Errebotatu eta atzera

egiten dute.

Rutherforden ereduaren bidez erabat azaldu zuten

urrezko xaflaren esperimentua

Urrezko xaflara iristen

diren alfa partikula

gehienak ez dira

desbideratzen xafla

zeharkatu ostean, ez

baitute inolako

oztoporik aurkitzen.

Partikula gutxi batzuk

nukleotik gertu igarotzen

dira eta desbideratu

egiten dira.



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Bohr-en eredu atomikoa

Bohren eredu atomikoaren arabera, nukleoaren

inguruan orbita zirkular jakin batzuk osatuz soilik

biratzen dira azaleko elektroiak.

Nukleoa

Elektroiak

Sodio atomoa (Na)

Fosforo atomoa (P)

Oxigeno atomoa (O)



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Egungo eredu atomikoa

Orbital bat elektroia egoteko probabilitaterik handiena

duen espazio-eremua da

x

zy y

x

zy

z

x

1s orbitala 2s orbitala

2px orbitala 2py orbitala 2pz orbitala



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Metodo zientifikoa eta eredu atomikoak

1

Behatzea. Thomsonek eta beste zientzialari

batzuek zenbait esperimentu egin eta, haien bidez,

atomoen partikulen masa eta karga mugatu eta

zehaztu zituzten.

6

2

4

5

7

8

Hipotesia zuzena da?

Thomsonen hipotesia

egiaztatzeko, esperimentuak

egin zituzten.

3

Hipotesiak. Atomoa karga

positibodun masa handi baten

antzekoa da, eta hartan txertatuta,

elektroiak ditu.

(Thomsonen eredu atomikoa.)

Esperimentuak. Geigerrek eta Marsdenek urrezko xaflaren esperimentua egin

zuten.

Datuak aztertzea. Urrezko

xaflarekin talka egiten zuten alfa

partikulek multzo osoa inguratzen

zuen argazki-filmean utzitako

aztarnak aztertu zituzten.

Datuak aztertzean, ikusi zuten

hasierako hipotesia ez zela zuzena.

Hipotesi berria.

Atomoa nukleo txiki batez eta askoz

handiagoa den azal batez osatuta

dago. Nukleoan, atomoaren karga

positiboa eta ia masa guztia daude

bilduta. Azalean, berriz, elektroiak

daude nukleoaren inguruan biraka.

(Rutherforden eredu atomikoa.)

Ondorioak ateratzea eta argitaratzea.Rutherforden eredu atomikoa onartu zuten.



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Aluminiozko xafla

Hormigoia

Erradioaktibitatea

Zenbait partikula subatomiko galtzeko edo jasotzeko fenomenoari erradioaktibitatea esaten zaio.

α izpiak β izpiak γ izpiak



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Fisio eta fusio nuklearra

Zenbait elementu kimikoren isotopoen nukleoa haustea, nukleo txikiagoak lortzeko, fisio nuklearra da.

neutroia nukleoa



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Estekak

Rutherforden esperimentua

SARTU WEBORRI HONETARA

Marie Curie eta erradioaktibitatea

SARTU WEBORRI HONETARA



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Animazioak: 1. orria

Egitura elektronikoa

Fisio eta fusio nuklearraNukleo atomikoen eraketa

Konfigurazio elektronikoa

IREKI IREKI

IREKIIREKI

EGIN KLIK JARRAITZEKO



IRTENAURREKOA

ANIMAZIOAK

Animazioak: 2. orria

Eredu atomikoak

IREKI

Propietate elektrikoak eta atomoa

Education

Transcript of Propietate elektrikoak eta atomoa