Material osagarria

LEHEN HEZKUNTZA

Produktu baten

bizi-zikloa

2

HELBURUAK

EDUKIAK

Produktu naturalak eta produktu artifizialak.

Ohiko produktuen lehengaiak.

Kontsumo katea. Produktu baten bizi-zikloa.

Produktu baten etiketatzea eta ontziratzea.

Aukeratzeko praktika: Egunkari zaharrezko paper birziklatua edo gatzaz edota

usain-belarrezko anbientadorea egitea.

JARDUERA OSAGARRIAK

AURRETIKO JARDUERAK

1. ZIKLOA

1. Lehengaia

2. ZIKLOA

1. Lehengai zopa

3. ZIKLOA

1. Jatorriraino

GEROKO JARDUERAK

1. ZIKLOA

1. Kollagea

2. Landare eta lurrina

2. ZIKLOA

1. Modelatzeko orea

2. Opari bat biltzea

3. ZIKLOA

1. Animalia, landarea ala minerala

2. Errezetak

Manufakturatutako produktuak egiteko urratsak zein diren jakitea, eta horrek ekonomian

eta ingurumenean dakarren kostua balioestea.

3

OINARRIZKO KONPETENTZIEKIKO LOTURA

Zie

ntz

ia

tekn

olo

gia

eta

osasu

n

Ku

ltu

rarako

gait

asu

na

Ikaste

n

ikaste

ko

gait

asu

-

na

Mate

mati

-

karako

gait

asu

na

Kom

un

ikazio

-

rako

gait

asu

na

Gait

asu

n

dig

itala

eta

In

form

a-

zio

aren

trata

erakoa

Giz

arte

ra-

ko e

ta

hir

itarta

-

su

nerako

gait

asu

na

Ku

ltu

ra

hu

man

isti

ko

eta

arti

sti

ko

ra-

ko

gait

asu

na

Norb

eraren

au

ton

om

ia-

rako e

ta

ekim

en

era-

ko

gait

asu

na

Leh

en

gaia

Leh

en

gai

zop

a

Jato

rrir

ain

o

Koll

agea

Lan

dare

eta

lurr

ina

Mod

ela

tzek

o

ore

a

Op

ari

ba

t bil

-

tzea

An

imali

a,

lan

dare

a a

la

min

era

la?

Err

ezeta

k

4

AURRETIKO JARDUERAK

5

Gaia bideratu eta ikasleen arreta lortzeko, galdera sorta bat eginez has gaitezke.

Hauek, ikasleen adina eta jakintza mailaren araberakoak izango dira. Ondoren azaltzen

direnak izan daitezke baliagarri:

Ba al dakizu lehengaia zer den?

Zer lortzen da lehengaitik, eraldatu ondoren?

Nola aurrez ditzakegu lehengaiak?

Produktu baten bizi-zikloa zer den azaltzen badakizu?

1. ZIKLOA

LEHENGAIA (FITXA 1 )

Irudi hauek lehengaienak eta landutako produktu batzuenak dira. Ikasleek lehengaiak zir-

kulu batez borobildu beharko dituzte. Jarduera horrek aukera ematen du irakasleek lehen-

gaien kontzeptua azaltzeko ikasleei.

2. ZIKLOA

LEHENGAI ZOPA (FITXA 2)

Hizki-zopa honetan, ikasleek 8 lehengai aurkitu beharko dituzte:

petrolioa, larruazala, artilea, egurra, harea, platinoa, kotoia eta

garia. Hizki-zopan beste hitz batzuk ere badaude, nahiz eta lehen-

gaiak ez izan: zapata, papera eta oihala. Horiek azpimarratzen

badituzte, aukera izango dugu lehengaiak zergatik ez diren azal-

tzeko: papera eta oihala prozesatutako materiak dira, eta zapata

azken produktua.

6

3. ZIKLOA

Ebazpena:

JATORRIRAINO

Ikasleek sarritan erabiltzen edo kontsumitzen duten objektu bat aukeratuko dute. Ikasleei

osagai gutxi daukaten produktuak aukeratzea gomendatuko zaie. Objektuari ondo begi-

ratu eta objektua egiteko erabilitako materialak idatziko ditu. Esate baterako, bolaluma

plastikoz, metalez eta tintaz eginda dago

Behin hona iritsita, produktu horren jatorria eta produktu hori

euren eskuetara heltzeko jarraitutako prozesu guztia azaldu

beharko dute egingo duten ikerketa lanean.

Lan hori ondo egiten hasteko modu bat, hiztegi edo entziklope-

dian, bai paperezko zein Internet bidezkoetan, hitz ezberdinak

bilatzea izango da.

SSS HHH AAA RRR EEE AAA AAA EEE AAA III NNN

AAA MMM EEE HHH RRR III OOO TTT RRR UUU PPP

OOO SSS KKK EEE OOO RRR EEE KKK III LLL LLL

TTT AAA PPP TTT GGG VVV LLL SSS AAA AAA AAA

AAA AAA OOO SSS EEE AAA OOO III SSS LLL TTT

PPP KKK EEE GGG UUU RRR RRR AAA PPP UUU III

III SSS TTT RRR III TTT TTT III III DDD NNN

ZZZ OOO VVV AAA TTT III EEE RRR AAA RRR OOO

AAA UUU RRR RRR AAA LLL PPP RRR III OOO AAA

PPP OOO SSS TTT LLL EEE OOO FFF AAA GGG RRR

III KKK AAA JJJ AAA AAA NNN III LLL TTT OOO

PETROLEOA

ZAPATA

LARRUA

ARTILEA

EGURRA

PAPERA

HAREA

OHIALA

PLATINOA

KOTOIA

GARIA

7

Fitxa 1: LEHENGAIAK

Borobildu lehengaiak direnak

8

Fitxa 2: LEHENGAIEN HIZKI-ZOPA

Hizki-zopa honetan ezkutua dauden hainbat lehengai bilatu.

SSS HHH AAA RRR EEE AAA AAA EEE AAA III NNN

AAA MMM EEE HHH RRR III OOO TTT RRR UUU PPP

OOO SSS KKK EEE OOO RRR EEE KKK III LLL LLL

TTT AAA PPP TTT GGG VVV LLL SSS AAA AAA AAA

AAA AAA OOO SSS EEE AAA OOO III SSS LLL TTT

PPP KKK EEE GGG UUU RRR RRR AAA PPP UUU III

III SSS TTT RRR III TTT TTT III III DDD NNN

ZZZ OOO VVV AAA TTT III EEE RRR AAA RRR OOO

AAA UUU RRR RRR AAA LLL PPP RRR III OOO AAA

PPP OOO SSS TTT LLL EEE OOO FFF AAA GGG RRR

III KKK AAA JJJ AAA AAA NNN III LLL TTT OOO

9

GEROKO JARDUERAK

10

1. ZIKLOA

2. ZIKLOA

MODELATZEKO OREA (Fitxa 1)

Segur aski, ikasleek askotan erabili dute plastilina irudiak modelatzeko, baina ez dute

jakingo plastilina zerez eginda dagoen. Galdetu egingo diegu, eta erantzuna bilatzeko

denbora-tarte bat utziko. Eskuetan izan duten beste substantzia moldakor batekin aldera-

tzea egokia izan daiteke. Horren ondoren, ikasleek beren kabuz plastilina egitea proposa-

Bukatzeko, ikasleen plastilina eta dendetan salgai jartzen dena alderatuko ditugu. Horre-

tarako, ikasgelan plastilina-pakete bateko etiketa irakurri eta konturatuko dira dendako

plastilinak haiek erabilitakoak baino bi osagai gehiago dituztela: tartar krema eta landare-

koipea. Osagaiok irakin egiten dituzte. Osagai horiei esker, plastilinak denbora luzean

irauten du eta kolore biziagoa du.

LANDARE ETA LURRINA

Ikasgelara usain goxoa duen landare bat ekarriko dugu (esate

baterako, ezkaia edo izpilikua). Landarea ikasleek zaindu

beharko dute, eta denen artean, izpiliku lurrin naturala egingo

dute. Kristalezko pote batean, 3 koilarakada alkohol jarri eta

izpiliku-hostoak botako ditugu, likidoak dena ondo estali arte.

Gero, potea itxi eta beratzen utziko dugu, gutxienez astebe-

tean. Astebete igaro ondoren, alkohola iragazi eta 150 ml ur

gehituko dituzte, ahal bada ur destilatua. Ondo nahastu eta

lurrin moduan erabili ahal izango da. Hori, bai, ez erabili

gehiegi!

KOLLAGEA

Erabilitako papera erabiliz, kollage bat egingo dugu. Horretarako, ikasgelan dugun papera

edo etxetik ekarritako paper erabilia erabiliko dugu. Hona hemen adibide batzuk:

* Programako aldizkarian zuen collagea agertzea nahi baduzue, bidali helbide honetara:

Santiago hiribidea, 11. 01002 VITORIA-GASTEIZ

“Kontsumobideko kontsumo prestakuntza ikastetxeetan aldizkaria” adieraziz

Posta elektronikoz ere bidal dezakezue: kontsumobide@kontsumobide.eus

11

Fitxa 1: MODELATZEKO OREA

Egin ezazu zure plastilina!

Osagaiak: 4 katilu irin, 2 katilu gatz, 2 katilu ur eta, nahi izanez gero, koloratzaile artifiziala.

Prestaketa: Nahastu osagai guz-tiak. Orea likatsu badago, bota irin gehiago. Prest dago. Orea as-tebetean utz dezakegu hozkailuan, itxitako ontzi batean. Egindako irudiak gordetzeko, kontuan hartu behar da bi egunetan lehortuta egongo direla. Beste aukera bat labean sartzea da: 350 gradutan ordubete eta bi ordu artean sar daitezke.

12

3. ZIKLOA

ANIMALIA, LANDAREA ALA MINERALA?

Ikasleek ezagutzen dituzten lehengaiak zerrenda batean idatzi beharko dituzte, eta jato-

rriaren arabera sailkatu (animalia-, landare- edo mineral-jatorrikoak diren). Irakasleak la-

gunduko die pentsatzen edo informazioa bilatzen , lehengai horiez egindako produktuei

buruz.

ERREZETAK

Ikasleak lau taldetan banatu eta talde bakoitzak produktu jakin bat eskuz egiteko errezeta

bat egin beharko dute. Hona hemen ikasleek aukeratzeko produktuak:

Produktuei buruzko informazioa lortzeko, Interneten bila dezakete, bai eta profesionalei

eta senideei galdetu ere. Errezeta bakoitzean elementu hauek zehaztu beharko dituzte:

osagaiak, kantitateak eta prestatzeko modua.

Aho higienerako produktuak. Larruazala zaintzeko produktuak. Etxea garbitzeko produktuak. Ilea zaintzeko produktuak.

* Programako aldizkarian argitaratuta ikusi nahi badituzue zuen errezetak, bidali helbide honetara:

Santiago hiribidea, 11. 01002 VITORIA-GASTEIZ

“Kontsumobideko kontsumo prestakuntza ikastetxeetan aldizkaria” adieraziz

Posta elektronikoz ere bidal dezakezue: kontsumobide@kontsumobide.eus

OPARI BAT BILTZEA

Ikasleei galdera hauek egingo dizkiegu: Gustuko al duzue opariak

bilduta jasotzea? Zergatik? Zer egiten da biltzeko paperarekin erabili

ondoren? Horrez gain, zerbaiterako erabil daitekeen eta zertarako

rabili ohi dugun ere galdetuko diegu.

Opariak biltzeko beste modu bat irakatsiko diegu. Horretarako, bota-

tzeko diren kartoizko kutxak eta egunkari edo aldizkari papera beharko ditugu. Bildu nahi

den oparirako tamaina egokiena duen kutxa aukeratu behar da. Egunkari edo aldizkari pa-

perezko azala jarri beharko diogu. Kartoizko beste kutxa batzuetatik forma batzuk ebakiko

ditugu: izarrak, bihotzak, loreak, zirkuluak, e.a. Gero, margotu eta kutxan itsatsiko di-

tugu. Itxura originala du, eta kutxan beste gauza batzuk gordetzeko aukera izango dugu.