PKNGPESUPLEMENTO MENSUAL DE LA REVISTA, DESTINADO AL FOMENTG DEL VASCUENCE

DIPUTACIOI^ FORAL DE NAVARRA Franqueo concertadoN.° clasificador 34/60

Delegado de la Institucion Prfncipe de VianaPEDRO DIEZ DE ULZURRUN ECHARTE Zazpigarren urtea — Pamplona. Setiembre-1972 — I rail a — Iruha 79 gn. zenbakia DIRECTOR: J. E. URANGA

[ • • ]Lehengoan, natura gaia de-

la medio, gizatasunak gizona-renganako duen konzientziaahulaz mintzatzen ginen; gi-zatasuna alor horretan, orain-dik arras gibelaturik dabille-la. Behar bada, gure elkarre-kilako abiadura honetan, ezgara oraino egoki litzakeanpundutara heldu; agian, ho-rretarako kondizioneak ez di-relakotz oraindik behar lute-kenak. Dena den, indarrenaginpean bizi gara eta holagaudeno, indarrak du agintzeneta bide egiten.

B e s t a I d e, gizatasunarenkondairan ikusten dena, zerada: zerbait edo norbait bel-durgarritzat artzen da, gureeskumenean ez delarik, gu-retako zemai bat delarik. Edo-zein pizti haunditaz pentsa-tzerakoan desiratzen dena,konparazio baterako. Garai ba-tean —eta gaur ere bai—edozeini galdegin izan bale-kiote zer zeritzaion halakoedo holako basapiztia, beldureta ikara besterik ez zukeanerakutsiko segur aski, bai etadeusetarako balio ez zuela-koan, oberena, hiltzea izanenlitzakeala erran ere.

Gaur egun, nahiz oraindikhorrela pentsatzen eta aritzenbada ere, dadukat pittin batbedere obekitu eta aurreratudela arazo honetan. Piztien-ganako hil-nahia ematu da,ttipitu; bainan puska haundib a t e a n, gizatasunarendakohaiek eraile beldurgarriak ezdirelakotz gaurgero.

Bainan, oraintxe berean ere,da gizatasuna ohartzen na-hiago duela pizti haiek bizi-rik egon daitezen; gehiagogaltzen duela akabatuaz, bizi-rik edukiaz baino.

Behar bada, hala behar duizan horri buruzko giza-kon-zientziaren azi eta eziera, etalehen erran dugun bezala,agian, urrunsko gaude orain-dik gizonenganakoaren erra-ren gainditzetik. Hala ere, piz-tiekin gertatutakoa ikasbideederra litzake gizonenganako-ari agudoago urbiltzeko. Ezbekigu berantegi ohartzea ger-

ta, ameka pizti motakin an-tzera: jo eta auts hainbesteeta hainbeste suerteko bizi-dunik suntsitu eta mundutiklekutu ditugunean, berant de-larik, damutzen dugula. Etadenok gaude gizona edozeinpizti baino pixka bat gehiagodelakoan.

Hiitze eta suntsitze honinagokiola, ezin utzi dut aipa-tu gabe euskaldun askok ehi-zetarako duten zaletasun be-rezia, nahiz bide labainkor ba-tetik abiatzen naizela jakin;bainan gure gizartean norknahi ikus dezakean joera na-bariari buruz baizik ez naizmintzatuko.

Delako zaletasuna, besteherrikin konparaturik haundia-go ala ttipiago denetz ez da-kit, bainan, nola nahi delaere, ez gara, segur, azkene-kotarik izanen. Ez baidut us-te gizarte aunitz izanen de-nik honenbeste ehiztari po-r r o k a t u dituenik. Zergatikote?

Agian, uste baino herri pri-mitiboago garelakotz oraindik;nekazalgoak modu nagusia be-zala atzo artio iraun baidu gu-tartean. Eta denok badakigugizarteak antzinan, besteakbeste, ehiztariago zirela ala-beharrez. Hortik behar badaderabillagun ehize-zaletasuna,bainan deritzait kakoa ez da-tzala horretan bakarrik.

Deritzait, ehizaaren bitar-tez gure gizartearen amekauts-egiteen ondotikako borro-ka-nahi eta indar doazila; har-tan urtzen direla. Ez da hainarrigarria, n a s k i ; mendezmende pillatutako uts-egiteorokorra nonbaitetik ustu be-har baida, eta batek daki zergisaz den usten! Bainan, las-ter asko konprenitzen da be-gien aurrean paratzen den bi-zidunik —berdin basurde, aze-ri, zozo nola kukurik ere^—garbituaz, ameka gorroto etaerra sakon lasaitzen direla;ohargabean naski.

Ez dut erraten, haatik, ai-patu zaletasuna hargatik xoi-

Ilik denik; ez. Bainan fur>tsean zer-ikustekorik haundiaduela ezin uka. Hemen da-goena, nere aburuz, ez baidazaletasun lasaia, sport gisaartzen den jostaketa patxaro-tsua, amorrazio ezinago biziabaizik; hil-beharra itsua. Ba-tzuengan bereziki.

Beste ameka ibil-bidetanbezalaxe, zorigaitzez, honetanere giza-indarrak puska haun-diegi batean alferrikako egin-tzatan xahutzen ditugu; etaalferrikakoak bakarrik baldinbadira, nonbait hor!

Behin b a i n o gehiagotanerran duguna berriro ere ai-patzera noa, alegia, gure ahal-menak behar den toki eta mo-dutan erabiltzen saiatuko ba-gina, oillarrak beste kukurru-ku joko ligukeala. Bainago ez

garela behar bezainbat kon-turatzen zenbaterainoko zer--ikustekorik duen harek gizar-tearen bizitzan; gure egoerakaskarrak guztien behar haun-dia du eta, Bainan hau, ez da-gokio ehize-zaletasunari ba-karrik.

Bada, gure ahalmen eta in-darrak gizartearen behar sa-koneri buruz zuzentzen joatea,gizartearen eziera-osoaren ba-rrenean baizik ez daiteke er-diets. Izan ere, gizatasunaketen gabe billatzen duen hel-burua da; ez baida ahuntza-ren gauerdiko eztula!

Alor honetan ere, beraz,frango lanik badago egiteko,eta ez litzake guti izanen ala-jaina, konzientzia pixka batartzea beraueri buruz. Gureunetan, dena eskas.

Eta bukatu baino lehenitzu! gaitezen asieran aipatudugun gaiari buruz. Pizti etaegaztinakin —berdin arrainak,arrantzaleeri dagoki o n e z —oreka egokian bizitzeko emanbehar diren urratsetaz, orain-dik deus guti axolatu da gi-zatasuna, eta tenore da asgaitezen. Egia erran, gutarte-ko ehiztarien elkarteren ba-tzu, naturaleza eta orobat piz-tien defendatzaille jatorrakdira; batzutan, jator eta amo-rratuenak.

Hala behar luke denetanizan; zeren, pizti eta egaz-tinen aztarrenik ere izanenez delarik, nola izan ehizta-ri? Eta gizatasuna bera eredaitekean gauza izanen oteiitzake?

Anko Sendoa

Xabier Donezar jaunak egina

P R I N C I P E D E V I A N A 1972 — 1RAILAK

E U S K A L H E R R I K O L E I O A«MANEX E1XAMEUDUL1BURU BERRfA

AUSPOA delako Euskal Editoria-iak bere euskal liburuen argira-tzeari gogor eta zintzo jarraitzendio. Editorial honek gehienean ber-tsolarien liburuak ateratzen ditu etaberari esker Euskal Herrian il zi-ren edo bizi diran bertsolarien ber-tsorik ederrenak, gertaerak, berebizien goraberak, berri eta xehe-tasunak dakizkigu. AUSPOA beraz«Bertsolarian liburu-bilduma» batgertatu zaigu.

Urtean amabi liburu bat gure es-kuetara jartzen digu hilean behinargitaratuz.

Grain gure Seigarren Merinda-deko Esterenzubiko herrian sortuzen MANEX ETXAMENDI bertsola-ri famatuaren liburua atera berridu. Liburu hontan Etxamendi zena-ren bizi, bertso eta gertakariak da-toz Aita Pierre. Laffitte Bayonakokalongeak bildu eta idatzitakoak.

Gure Nafar bertsolariak abots ar-fiala zaukan eta jendearen aurreankantatu beharrean, bertsolari ge-hieneek egiten duten bezala, berebertsoak izkribitzen zituen; berazagitik ortzerako bertsoak, farras-tan eta bat batean bertsoak bota-tzen bano berari atseginago egitenzitzaion lasai, emeki eta bere one-tan paratzea.

Liburu honek merezi du erostea.Bertsozaleek badute nun aurkitubertso eder eta mamitsuak.

EUSKERA MUNOUAN

Euskal Herriko hizkuntzak, gureeuskerak jakina!, munduko hizkun-tzalariei eta iakintsuei kezkak, ja-kin nahiak eta aintzineko gauzakaztertzeko asea ematen dizkio. Gu-re mintzaera mundo hontan direnhizkuntzarik zaharrenetakoak delaez dut uste dela esan beharrik.Honengatik Euskal Herrira maisuak,irakasleak, maiz etortzen dira ber-tan euskera ongi ikas eta azter-tzeko. Ain aintzineko hizkera iza-nik bera ikasten eta estudiatzenLinguistikaren bideak errazago jar-

tzeko eta haren ateak idikitzekozenbait giltzak eta maratillak aur-kitzeko iakintsuen ustez egokia daeuskera ezagutzea.

Gauza berarengatik ere MundukoUnibersidadetan «Euskera ikastekoeta errotik ezagutzeko katedrak*dira. Hona Hemen, Agur agerka-rian irakurri dudanez, gaurko egu-neran euskera estudiatzen eta ira-kasten den Unibersidadeen izenak:

Upsaia ta Lund (Suezian), Oxford(Ingiaterran), Oslo (Noruegan), Ber-lin, Magdebourg, Munich eta Ham-burgo (Alemanian), Tokio (Japonen),Leyde (Holandan), Tbilissi (Erru-sian], Bordele eta Toulouse (Fran-tzian), Columbia, Filadelfia, Idahoeta Nevada (Ipar Amerikan).

Hau da Munduko Ikastetxe Na-gusien izen zerrenda ederra bene-tan.

Espaniako zenbait Unibersidade-etan ere euskeraren irakaskintzada. Nik dakidanez Iruneko eta Bil-bokoan (Deustokoan) eta Salaman-kakoan «Larramendi» izeneko eus-kal katedra dan Luis Mitxelenarengain dagoena.

Euskal Herriko UnibersidadeetanDeustokoa da gero eta Ian gehiagoegiten ari dena euskeraren irakas-kintza eta ikasketarako.

Irunekoan euskeraren ajola, ar-dura eta begirapena ez daude Uni-bersidade oni eta euskerari da-gokioteak benetako maillan. Lan, baiegiten da lana, bano uste dut egi-ten dena bano askoz obeto etagehiago egin behar deia. Basterre-txea jauna da Iruneko Unibersida-deak euskeraren afer eta ikasketakbere bizkarrean eramateko izenda-tu duena. Esperoan nago gauzakbide zabal eta haundietan ibilikodirela zergatik Basterretxea nereustez euskera oso ondo ezagutzenbait du baita ere gaurko egunetanbehar diren hizkunta baten erakas-teko gaurkotasunez betetako ira-kaspide eta erak dakizkielakoz.

NAFARROAKO 1KASTOLAK

loan berri den kursoan Nafarroanizaten ziran Ikastolak amalau zi-ran: Irunean bi, eta ondoren da-tozen herrietan bana: Aoitz, Ola-gue, Lizarra, Etxarri-Aranatz, Burla-da, Lakuntza, Lekunberri, Leitze,Elizondo, Altsasu, Tafalla eta Olazti.

Uste dut datorren kursorako Ikas-tola hauetaz gainera beste batzukazaldu eta irikiko direla. Horreta-rako gurasoak, gure, herrietako ai-ta-amak, elkartu behar dira eta ge-ro Diputazioaren «Servicio de En-senanza» delakoari zuzen zuzeninguratu. Lehen bezala geroan ereDiputazioan euskeraren gauzak etaIkastoleen oztopo eta goropiloaklaguntzen, laxatzen eta biguntzenjarraitzen baldin badira euskerarenetorkizuna ziurtasunez eginikako bi-de zabal, sendo, tinko eta azka-rrean egonen da.

Euskeraren Irakaskintza bere gainzeramaten «Euskeraren Aldeko Sai-Na» Diputazioaren «Servicio de En-senanza»-ra aldatu da.

Inazio Irazoki diputadua eta Zior-dia jaunen gain daude orain Eus-keraren Irakaskintzaren goraberaeta afer guziak.

Lan bezate biek ongi euskerarenaide!

" H I K I I I " Bertso-Paperen SoriketaEpailaren erafoakia:

Donostian bildu dira 1972 urteko Xenpelar sariak banatzeko

Euskaltzaindiak izendatu dituen erabakitzaileak eta honela egin dute:

Lehen saria: «Sortetxeari». Egilea: Xalbador.Bigarrena: «Zar-sarid;un batek esanak». Egilea: Joxe Ayerbe.Irugarrena: «Deabruren bat badago beti gertu gu zirikatzeko».

Egilea: I. Olea.

Donostian, 1972-VIII127.

Bildurik firmatu dutenak: Alfonso Irigoyen, Juan Maria Lekuona,Fernando Artola, Michel Itzaina.

Ezin etorria adierazi du Mariano Izeta-k eta Juan Garmendiakanpoan gertatu da».

OHARRAK:1. Sariketa hau Euskaltzaindiaren ardurapean eratu da, Donos-

tiako Turismo Etxaeren dim laguntzarekin.2. Sariak 12.000, 8.000 eta 5.000 pezetakoak dira.3. Sariak Donostiako Euskal Festetan banatu dira, irailaren.

IPAR AMER1KETAKOEUSKALDUNAK

Ipar Ameriketako Estadu Batu-etan, U.S.A.-n, Nazio guzietako se-mcak bizi dira. Nazio haundi ho-nen Sartaldeko Estaduetan 50.000mi I la inguru euskaldunak bizi di-rela «Zeruko Argia» euskal asteka-rian irakurri dut. Gehienak IDAHO,NEVADA eta KALIFGRNlAn berebizitokiak dute. Beste miila batzukero badira OREGON, COLORADO,TEXAS eta MEXIKO BERRI-an bizidircnak.

IDAHO-ko Estaduan ehundik iaia ehun bizkaitarrak dira; NEVA-DA eta KALIFORN!A-n berriz gu-re Nafarroatik joanak gehienak di-r-n (Frantzi aldeko nafartarrak etaEspaihi aldekak baturik).

IDAHO-ko Estaduan bi euskal irra-ti (erradio) dira. Datorren kurso-rako bi ikastola Irikitzekotan dau-de: bata San Francisco Hirian etabestea Idahoko Hiri den Boise-n.Coise'ko Hiriak 80.000 milla bizila-gun ditu eta hauengan bost millaeuskaldunak dira.

Udara hontan berean handik eus-kaldun multzo zintzo bat gure Eus-kal Herrira etorri da euskera ongiikastera. Gure «ongi etorri» biotz-kor bat «Principe de Viana» ager-kari hontatik bialtzen diogu.

NAFARROAKO EUSKALKANTARIAK

Gipuzkoa, Laburdi, Zuberoa etaBizkaian bezala Nafarroan ere ba-karka kantatzeko euskal kantariakbaditugu zorionez.

Puxkanaka puxkanaka gure Nafa-rroan kitarraz euskerazko kantuakkantatzen zenbait gazte azaltzen aridira. Gure Baxanafarroan, seigarrenMerindadean alegia, aspaidian ba-zeuden euskal gazte egoki eta plan-takoak: Etxamendi, Larralde... Fran-tzi eta Espainia-ko mugaz honuntz-ko Nafarroan aspaidian ere ba zi-ran Irigaray anaiak. Etxamendi etaLarralderen euskal diskoak badiraargitaratuak, baita ere Irigaraianaien diskoak dira Disko Etxe-etan saitzeko daudenak.

Oraingo hontan euskal gazte be-rriak euskeraz kantatzeko agertuzaizkigu: Iruneko Mike! Arbea, EloGatzagako Permin Balencia, Lekun-berriko Mikel Etxarri, Bidasoko Yo-su Goya, Guruiz Martinez Altsasu-koa, Aita Yon Lasa Ergoiengo Li-zarragakoa, Huarte... eta.

Gazte hauek gure Teatrotan, he-rriko plazetan, frontoietan, feste-tan ari dira azaltzen. Astea da ne-ketsuena eta ori egin da. Aurrera!

EUSKAL DISKO BERRIA

«Euskaros» delako taldeak euskaldisko bat konpondu berri ditu. Do-nostiako «Herri Gogoa* deritzanEtxe famatuak izan da argitaraeman duena. Inaki Beobide jauna-rekin zuzenpean antolatu da.

Disko hontan lau euskal kantudira grabatuak: DENA POLITA UDA-RAN, EDURNE, ZURE BEGIAK etaMAITE MIN. Eskatzekotan Inaki Beo-bide-Ferrerias karrika-Donostia.

GEXAN LANTZIRIUREPELDARRA

Gexan Lantziri euskal idazle gaz-tea dugu. Urepelgo herrian sortuada.

Irunean bizi izana da garai ba-tez. Aspaldi hontan Bayona'ko "Bas-que Eclair» izeneko egunereko eza-gunean euskeraz idatzitako lanakazaltzen ditu denak irakurtzekoakdirenak.

Idazlan hauetan Euskal Herriariburuzko gai interesgarriak agertzendira euskera herrikoi eta erraz ida-tziak.

Bere lan horietako batean gure«Principe de Viana* honentzako lau-dorio eta aipamen bereziak eskein-du zizkion.

Euskal «Principe de Viana»-renorrialde hauetatik Gexal Lantziriadiskide eta euskaltzale zintzoarigure agurrak igortzen dizkiogu etagure eskerrik eta goresmenik be-roenak bialdu ere bai euskerarenaldeko ain lan baliotsuak "BasqueEc!air» periodikuan egiten ari de-lakoz. Agur Lantziri biotzez!

DIPUTACiON FORAL DE NAVARRA

La Excma. Diputacion Foral, en sesion celebrada eldia 11 de agosto actual, adopto e! siguiente acuerdo:

«La atencion especial que esta Diputacion Foralviene dedicando a consolidar el uso del vascuence enlas zonas en las que todavfa se conserva y extender suconocimiento en otras areas requiere una debida tec-nica en la organizacion de ia ensenanza de dicha len-gua, supeditada clirectamente a esta Corporacion, atraves del Negociado que tiene atribuidas, con caractergeneral, funciones de la naturaleza expresada.

En su virtud,

SE ACUERDA: 1.° Disponer que, a partir de estememento, pasen a depender Integra y exclusivamentedel Negociado "Servicio de Ensenanza", cuantas acti-vidades se refieran o tengan relacion eon la mater iada "ensenanza y fomento del Vascuence", que, en elaspect© indicado, se segrega de la Institucion "Principede Viana".

2.° A la Institucion "Principe de Viana" le segui-ra correspondiendo la labor de las publicaciones queviene editando en relacion con el Vascuence.

3.° El Negociado "Servicio de Ensenanza" despa-chara directamente con esta Diputacion cuantos expe-dientes hagan referencia a la materia que se le enco-niienda por este acuerdo, al igual que el resto de losdemas asuntos que tiene atribuidos, y, a esta finalidad,se hara cargo inmediato de cuantos antecedentes ydatos puedan obrar en la Institucion "Principe deViana".

4.° El Negociado a que se viene aludiendo proce-dera a efectuar un estudio referente al desarrollo ynormativa que precede aplicar, desde ahora, en eltema "ensenanza y fomento del Vascuence", que some-tera a conocimiento y aprobacion de esta CorporacionForal. Para ello habra de contar, en la parte propor-cinal respectiva, con las consignaciones economicasque figuran en Capitulo VII, Articulo 1.°, Partida 41,del Presupuesto or dinar io de Gastos vigente.

5.° Ratificar al Dr. D. Pedro Diez de Ulzurrun ensu fimcion de encargado personal de la edicion delSuplemento mensual en Vascuence de la Revista "Prin-cipe de Viana".

G.° Notificar este acuerdo a: Direccion de Hacienda(para el Negociado de Contaduria), Direccion de laInstitucion "Principe de Viana", Seccion de Fomentodel Vascuence de dicha Institucion, Sr. Diez de Ulzu-rrun y Subdirector Jefe del Negociado, "Servicio deEnsenanza". Rubricado.—Asi lo acordo S. E. la Dipu-tacion, de que certifico.—Uriz, Secretario".

Lo que traslado a V. para su conocimiento y demasefectos.

Dios guarde a V, muchos anos.Pamplona, 18 de Agosto de 1972.

CON ACUERDO DE S. E.EL SECRETARIO,

J. URIZ

E U S K A L T Z A I N D I K OB A T Z A R R A

HIRU EGUNETAKO BATZARRALDIAK ARANTZAZUN

Euskaitzaindiak honako bilera hauek egin ditu Arantzazun uztailaren27, 28 eta 29an:

Aditz batasuneko batzordeak uztailaren 27an bilkura bat egin zuen,Euskaltzaindiari aurkeztu behar zizkion aditz-jokoei azken orraztapenaemateko.

Uztailaren 28an, goizean, Euskaltzaindiak bere hileroko batzar arruntaegin zuen. Bertan, zortzi urte arteko eskola hiztegiaren hiru zatiri onar-tze jeneral bat eman zitzaien. Hiztegi zati hauek Donostiako Ordezkari-tzako batzordeak prestatu dituenez gero, heldu diren oharrak azter-tzea ere batzorde horri berorri eskatzen zaio. Irigoien euskaltzain jaunakErdi Aroko izen batzuen sorreraz txosten bat ekarri zuen.

Egun berean, arratsaldez Euskaltzaindiak Barrengo bilkura bereziaegin zuen, aditz batzordeak aurkeztutako aditza aztertzeko.

Azkenik, uztailaren 29an bigarren bilkura berezia egin zen, eta ber-tan batzordeak aurkeztutako aditz jokoak euskera idatziaren batasune-rako egokienak bezala onartu ziren. Batzordeak aditz laguntzailearenzati bat baizik aurkeztu ez duenez gero, zati hori da oraingoz aztertueta onartu egin dena.

LESAKAKO «EUSKALIDATZ SARIKETA,»

Lesakako "Beti Gazte» Elkargo-aren «Euskal Iakintza»ren Saillak an-tolaturik «1PU!N ETA IDALANENSARIKETA>» egin zan aurtengo uda-berrian. Herriko Etxeak eta Prin-cipe de Vianaren laguntza eta ba-bespearekin antolatu zan.

Gazte multzo eder batek bidalizuen bere euskal lanak eta JOSEMAR! AINETO gertatu zan irabaz-

taile. Herriko Erretorea den JoseMari Azpiroz, Elizondoko MarianoIzeta, eta Kati Oiarbide anderenoaizan ziran mahiburukoak. Sari Bane-keta Uztailaren 16'an egin zan.

Sari ederrak eta ongi pentsa-tuak: euskal kontu eta liburuak,banatu ziran berrogei inguru nes-kato eta muttikoen artean.

Antton Erkizia euskal idazlari gaz-tea izan da Sariketa honen eragileeta gidaria. Aurrera Erkizia euske-raren aide!

UKUSLE

1972 —IRAILAK P R I N C I P E D E V I A N A

-SANCHEZ CARRION ETAIPAR-AMERIKAKO NEXKA*

Nafarroako euskeraren berri ze-hatz bezain negargarriak, aurki uka-nen ditugu. Granadar gazte San-chez Carrion-ek emanik.

Nor dugu Sanchez Carrion hau?Euskararekiko jakitatez beterikakounibertsitario suhar bat.

Kaizuz (tarnainez), ttipia. Grana-dar jator bezala, berriz, beltxaran,bizi, erne. Ez, ordea, itzontzi.

Euskara bikain ikasi duela, sa-konki ikasi gerol, bedi haren adi-men-naimen bizkorren froga (pro-ba) bakarra.

Natarroako apezik geienek, bad Li-te haren berri. Herriz-herri ibiliabaitugu euskararen osasunaren be-rriak jasotzen.

Oro har, osasun hori, makala zi-rudion.

Eta, sendagile guti da, oso guti,erien hala-holataz gehiago kupitzendenik, euskarararen egoeraz, hurakupitzen den baino.

Euskararekiko gure axolagabeke-riak, biziro sumintzen du. Bihotzakzirakion gure zabarkeria ikusirik.

Aurki argitaratzekoak ditu nafar--euskararen radiografi eta analisak.

Honela baitio Luis Mitxelenak:«Ohartu ez bazarate ere, Nafarroagaldu dugu: Nafarroa beherea aipa-tzen da noiz edo behin zenbait le-kutan, behar bezain maiz ez badaere; Nafarroa garaia sekula ereez. Eta Nafarroa, garaia batipat,zerbait izan da eta zerbait bainogehiago da egungo egunean ere.

Euskal herrian hor gabiltza eikarrenlehian Ipar aldeko haurrideei lagun-clu beharrean. Ederki deritzat, he-elatu zaien eskua hartzeko orain-daino gehiegi mugitu ez badira ere.Eta Nafarroako euskaldunek, ez otedute laguntza behar rik? AURKIAGERTUKO DA GRANADAKO GAZ-TE BATEK, SANCHEZ CARRION-EK,HANGO IZKUNTZAREN EGOERAZEGIN DUEN LIBURUA. Orduan be-har bada, Granadar barrena, oroitu-ko gar a nafar euskaldunez». Mitxe-lenaren idazlan hautatuak, 334 orr.

Beajondeizula, Sanchez Carrionadiskidea.

Zure begi-beltz-zolien ziztarik ezdager emen.

Emengoek, eskuarki (komunzki),zure soina baino soin andiagokota sendoagokoak gaituzu —ni izanezik—, baina, IKUSTEZ, sator diru-digu, begi gabeko mukulu.

Ea zure liburua, derrigorrean be-har ditugun betaurrekoen ordezko,bilakatzen zaigun.

— ooO—

Euskararekiko ahaidegoan, nahi tanahiez, zure arreba bixkia beharzuen izan, Donostian ezagutu du-tan ipar-Amerikako nexka bat.

Nexka gorrizta zoragarri bat.Liburutegi batean aurkitu nuen.

Behar zituenak, euskaraz eskatzenzituen. Azentorik maitaganienean.

Haatik, euskaldunak euskalduna-kin erdaraz mintzatzen ikusteak,euskaraz zekitelarik ere, tristuraeragiten zion bihotz-begietan.

Ezpainetarik, iiz itunak zerizkion.Ni naiz lekuko.

Zure adina zuen, Sanchez Carrion.Eta gure izkuntzarako, zure gose--egarri berbera, erakusten zuen.

Zu, gazte granadar, eta Ipar-Ame-rikako nexka gcrrizta ezagutu on-doren, zera otutzen zait, baino az-pikoz gora ezarririk, kananear ema-kumearena: Ez da bidegabe semeenogia semeen kenduta, arrotzei ema-tea.

Etxekoek —Risum Teneatis— er-daldunago bere buruak ikustearren,galio'ren lekuan gaYO, pilio'reneanpiYO, ta holakoetan ematen omenditue beren ahalegin eta buruaus-teak.

Onak daude hauek —etxekoek,alegia—, midiku aundi MARANON--ek bere serorari (mojari) ematenzion agindua jasotzeko: Jainkoarren,ez zezaia kataiandar azentorik gal.

Oraindik-orain, barrenak zirakigunATALLO-n gertatzen dena ikusirik.

Euskal azentoaren beldur, txiki-tatik, erdara utsaz egin, alazankoa!

Sanchez Carrion, eta ipar-ameri-kar nexka: hainbesteko sasikume-tasun hau, nondik eta nola sartuote zaigu?

Premin Ixurko

Galde erantzun—Manuel Lasarte, zera eratako gaiak dituzu gogozkoen, bertsoetarako?

Ba... batzuetan gai serio xamarrak gustatzen zaizkit. Eta, amodiozko

gaiak ere, bai. Oiek dira nere-baitako gaiak, egi-egiz.

—Errazago sakontzen al duzu bertsoa, gisa osietam?!

—Bai. Nerez, serio-zalea eta amodio-gaien zalea naiz.—Orasn artean, zure bertsorik onenak, zeintzuek izan ote dira?! Jen-

deak onartuenak dituenak?!

—Orixe bai galde zailia egiten didazula. Erantzunik ezin eman nik.Ori, jendeak berak esan bear du.

Gainera, nik, beste bertsolari guztiek bezela, bertsoak botatzen ditut,eta gero, or konpon! Gainera, bertsolariak ezin dezake esan bertsorikonenak zeintzuek diran. Epai maietan ibiltzen diranak ere, naiko lanaizaten dute-eta. Ortik pentsa.

DAMA EOEH BJITI

Dama, askoren engafiagarrizera mundura sortuaZureganako maitasuna dutbiotzeraino sartua.Ba dezu doai bereziren batJaunaregandik artua.Zure arbolak merezi lukemendu onaren txertua.

Eztizko abots sapaia dezueta izketa apa!a,kolore txuri-gorri ederrak,gainontzeko gauzak ala...Paregabeko edertasunaeta biotza zabalaEsan diteke zure gorputzamoldean egina dala.

Dama, da zure begi arteaainbetek maite deguna.Brillu egiten dizu arpegiak,ain dezu azal leguna.

Manuel Lasarte-k

Jaunak ematen baldin ba dizuzeure gustoko laguna,zoragarria izango da zuezkontzen zeran eguna.

Dama, nik zuri itzegin naiaknarama maitasun eztizBurutik eta onetarainoosatua zera guztiz.Zeru-gisako begi urdinakegiten dizute diz-dizEsnatzen dira egun sentikotxori poiiten abestiz.

Zu zerutikan jetxiko zinansantuen baten mirariz;eta lur ontan utzi zifiuzenbeterik grazi ugariz.Zurekin ezkontzera nualaamets egin dut bi aldiz,zailia da baino naiago nukeala gertatuko baiitz.

Joxe Mari Iriondo-k, Loiola irratian

Esnatutzian zai!ia izan dutamets ori sinistia;zeruak duen puskik onenanik eskura iritxia...Ni naizelako zuk sufritzsalitzake gauza tristia;penaz iltzeko aski nuke nikzu negarrez ikustia.

Soineko zeru-ko!orekoa,jantzitakoan soifieanbestek ez duen arintasunadezu korputz liranean.Ankaz ez dezu lurrik zapaltzentxantxangorriak ainean.Zu onez aisa joango zinakeitxasoaren gainean.

Dama, ez zaitut naigabetu naiez zaitez jarri beldurti.Nere biotza ezin da bizizuregandikan urruti.Biok ezkontzen ez ba gera-renik maiteko zaitut beti;gorrotorikan ez zazu beintzatainbeste nai zaituen bati.

Dama, lo asko galtzen nabil nijoan dan aspalditxotik,ez ote nauzu zuk arindukonaigabe orren pixutik.Biotza daukat kezkaren minez,ta juxtuan nabil xutik.Equnen baten zu zeralakoirten bear zait petxutik.

Ainbeste aldiz gogoratzen naizzuk bein esan zirazunez.Eta orduan zure begiakzeukaten begirazunez.Ez ote nauzu noizbait betekopozaren alaitasunez?Indarrez baino gauza geiagoegiten da maitasunez.

LESAKA ERRIKOANTHON IDAZLARIA'RI,ESKUTITZ IDEKIMAITEKOR BATANTHON anaia, LESAKA erritikURTARRILLAN idatziak,irakurri'itut oso osorikta dira egi aundiak.Ez dira alare, uste dutenez,gauza ain arrigarriak.Olako asko ikuste'ituztedanian gure begiak.Izandu ziran txikienak tabetoz argi egilliak.

Oartu nintzan erri orretazaspalditxoko batian,nola orduko ikusten ziransinaliak agirianLESAKA azitzen zijuan bezelasortzen ziranak gafiianjende arrotzak erbestetikanortxe sartzen ziranianbizi tokitzat Seku alaiaaukeratzen zutenian.

Itza ederrak entzuten diraasko bazter guztietan.Sartu biar dira sentipen onakoso barrun biotzetan.Ez ba'ira oiek zimenclutuaktinkoturik erraietan,minganez utsik agertze'iranakbadira gaurko egunetan,guriak e'in du zori txar aundizan, emen, leku danetan!

GALIZI'tarrak dirala eta,egiz ditugu anaiak!ANDALUZIA'tik beste batzuek,dira gure senidiak!Ainbeste sendi, guraso zarrak,ainbeste ume txikiak,arki ditzela zuen arimakaien aide idekiak.Oietxek dira gaur eta betizorionerako bidiak.

Bizi biar onek berekin ditugordin, gogor eta latzak.Oietxek dira ezin kontalaprolema edo arazoak.Siniste, oitura, izkuntza etaainbeste ganerakuak.Negargarria zuk diozuna.Ez gaude ortan oituak.Orregatikan arkitze'itugugeren buruak aulduak.

Ez omen zaigu astua erortzenbi aldiz zulo batian.Bahan gu erortzen gera askotanbide zabal ta leunian.Pausua nola eman biar duzun,jarzazu ispillua aintzinian.Kontuz ibilli erori gabemendi bat zure ganian.Begia ideki ta ongi saiatubakoitza bere lanian.

Onak egitan izango diraEuskal Erri nortasunak.Ezin obia, maitagarriakizkuntza, oitur'jolasketak.Naitasunikan ez badauzkaguaietxen aide biotzak,gorrotu ekaitzak eramango'ituainbat ongarri ziranak.Maite ditzagun, ANTHON maitia,fjure senide diranak.

Nork gure azinda maite'itugunak,ongi zaitutzen dituguEta barrabas belar gaiztuaksorotikan azkar kendu.Gure itxiak kanpo-barrundik,orixe, bai, guk apaindu!Patrikan dirua dabilkigula,barruak ongi berdindu.Zenbat bidetan oker gabiltzan,ezin litezke izendatu!

Azaletikan izandu'itulaaidaketak erri orrek.Aurrerapena pozgarri ta onakantxen daudela aurrez-aurrez.Premi indarrian eginak denaketa jasuak, bai, legez.Alare etzaudela zu kontento;egi-egiz zaude minez.Mina bakarra naikua ez dala,zaude gafiera negarrez.

Egiii biar diran iana'en berriezdakitenak, dira asko.Esanak esan zure itzariez diote egingo kaso.Ez a! daude gaur erri geientanainbeste kristaua multzolanian asteko era onianzerbait ona egiteko?Osa'itzatzute banaka batzuk.Izenaz dute EKIPO.

INMIGRAZIUA dala t'ainbestebum auste badira or?Lanikarr gabe norbait balego,ogirikan gabe inor...Nola egiten zaio LESAKA'nez biar guztiari gogor?Bakoitzak bere indar neurrianeginikan lanak gogoz?Egonik zutik beti irautenELKARTASUNIAN bizkor?

Ernatzen duna lotan dagona,lo zorruan sarturikan,ernatzalle on bat biar du izan.Badauka onek lanikan!Asko'ta askokin atiak jotzenaritzia da alperrikan.Zuk Jauna, badezakezu erraz,Jo Zuk aien belarritan.Sarturazi Zuk onuragarridiran ainbatxo lanetan.

Joaquin Aldave

4 —P R I N C I

1972'ko urrillsak 12

MARKINA'n

Amargarren Bertsolari - BatzarraBertsolari maite:

Bertso glroa, estutzen eta zailtzen dijoa. Gure izkuntzak duan rniste-riozko oitura au, noiz ondatuko aurkitzen da. Arren, Markinako batza-rrera, alkar ezagutu, berotu ta indartzen etorri zaitezala eskatzen dautsut.

Gaiak:

Enbeita'farKepa

11vetan: Meza ioretua, eta jarraian Karmeldarren arrerata Batzar nagusia.Ordu foietan: Bazkaria, bertsoz eta umore onez gatz--ozpindua.Azkenez: Asmoak, agurrak eta ondo-naiak.

SAN FERMINEKLeen ere, «Principe de Viana-ko» orri oen bidez nuan nere bi oinak,

goitik asi ta beeraino, «polio» gaitzak jo ta erabat igartuak dauzkatela.Nere gorputza, era ontan daukatelarik, nola juan San Ferminetara? Ezin.Bainan askori entzun izan oi diet San Ferminetan ola ta ala ibili oi di-rala. Orduan 1966-go Azilla-ren 6-go Zeruko Argia-n, ondorengo bertso oekargitaratu nituan San Ferminetan izan banitz bezela. Pesta aiai oek igaroberriak ditugu ta, San Ferminek beti beren gatz eta piper dunak diralarik,gaur «Principe de Viana-ra» nator leen jarritako bertsoak argitaratuaz.

Dohua: «Ezkondu eta ezkongai»...

Dibertitzeko gaztetanegon gaberik penetanizan naiz San Ferminetan.Pesta ederrak ikusi ditutIruna-ko kaleetan,jende guztia brometanuri artako jaietanoberik ez lur onetan!!

Etxetik irten bezperangauza guztiak aukeranezer ez gendun galeran.Begiz ikusi nai genduen gukpesta ori zer ote dan,naiko dirua karteranindianoaren eranala nola saia geran.

Lo gaberik gaua pasakorrituz kale ta plazanun naitik jendezko masa!Alaz guztiaz lanean ainbatetzan estutzen arnasa,ango broma ta jolasaibiliak gera lasata goizean ura traza!!

Egun sentian zezenaketziran oso zuzenakkalez kale zetozenak!Aiek estutzen zituzten gogozzenbait mutillen barrenak,larri-aldirik txarrenakaide egiten etzutenakalperrik geroko penak!

An ifiortxo etzan zakardanok konbidatu alkarbroma gauz onetxek dakar!Estafeta-tik zezen beltx gorriketorri ziran su ta gar...Laixterka gazte eta zarbatzuk bizkor, bestek baldareta jotzen zunari par!!

Lepotik zapi gorriakta baratzuri berriakparpall bezela jarriak.Eta gainera ase dituguurte biko egarriak,ondo pasatuz neurriakta gastatuz ekarriakibillera galgarriak!

Txurro ta pattar nasketadanok goraiho betetajaunak, etzan berriketa.Izar Berri-ko Patxiko Mari-kantxen artu zun kasketa,

indarra gaifiez du etajo gain azpira bueltatxurrero baten kaseta!!

Etorri zan aguazillap^katariaren biliaJesus!, ango ixkanbilla!Txistua joaz asi ordukoan dator bere kuadrilla...Orduan Patxi umillanun dek lengo ukabilla?Ta itzalera mutilla!!

Patxi kartzeia alderagu berarekin bateralagunari laguntzera.Gure mutillak eskeintzen dioaguazillari kartera...Onek ez egin atzera,ba-zun Judas-en tankerata oraingoz libre gera!!

Bukatu zaigu demandaegia garbi esandasinistea ere Ian da.Era ortako «Kompra» guk eginSan Ferminetara juan da,tratante xamarra zan dagu ere ala izan dalibre dirua emanda!!

Ostatu batean sartubazkari ona eskatuezin nezake ukatu.Ekarritako jan erdirikartguk ez genduen probatu,kontua ondo pagatumai gainean loak artuta zortziretan oartu!!

Biotzeko lagun finekegin ditut aleginekkontatzen aurten egifiek.Iruna ortan pasa dituguordu aiai, atseginek...Ez gaitzala galdu minekbetoz bai egun berdinekgozatzeJco SAN FERMINEK!!!

IBA1-ERTZ

Urdetatxakur

Ez esan dontsu azanik, ez, ez;oa, ostera, itaunez

eure alboan minez diranai,oa esaten diranez...

Min-zigorpean dagoz milloika,milioika giza-semeak;

millaka baita darabiltz larriinorenaren goseak.

«Neurea neutzat», «irea neutzat»dinoe iotsa bakoak;

eta zuzena zapalduz ausartgarraxi dagi jauntxoak.

Urde ta txakur, alkarren leianlur-biziari emonak,

orra aldrea, doillor ta maltzur,ez gero, ustez, on-onak.

I, ameslari, bekain gogordun,ausi egidak, betikoz,

aurrean dokan bildur-kabiadardaraztuaz ostikoz.

Egia ote? Maitatzen al dok,maitatzen egiz? Bai ote?

Eurea dokan Euskal Erria?Itxartu adi, arlote!

Noiz urratuko yagok argia,—gizonen aldi doi-doia—

eure erriaren galda labeanpiztuz biotz errikoia.

IGOTZ

menaBertso barriak, Sardui'tar Deunorori bere omenaldi jarriak.

Gorozikan, 1970-1-25.

Iru lau bertso txikinai nituzke jarrigaurko omenaldiadala ezaugarri.Sardui'tar Deunorogizon zoragarrizuretzat, lagun, niregaurko bertso barri.

Euskaldun zintzo etabertsolari fina,Euskera aide betizure alegina.Zure antzeko danokizandu baginabeteko zan oraingozeuskaldun premina.

Zure bertso argiakedozein gaietan,alaitu dabez betiserio-brometangizon, andra ta umeastegun-jaietan,zelai, plaza ta bestebazter guztietan.

Zelan azaldu orainnik gura dodana?;ezta naikoa, emen,bertsotan esana.Aundia da gizonabertsoa bakana,biotzez lagun dozuPedro Mari Aldana.

Pedro Marl Aldana

BEPTVMUSA

Nik badakizkit ondomuseko legeak,erakusten dituztejokatuz jendeak,bi bano lau erregedirade obeak,Gndo jotzen dizutenere erregeak.

Lendabizi aundiata gero txikia,gezurrak azalduazplast-plast, alegia;jokua irabaztekodanak dute naia,orrela bukatzen dajokuan erdia.

Aurrena esaten dapariai enbiro,musian ez da izatenpariakin giro,batzuk egoten dirabukatzeko bero,ordo jotzeko onakbear dira gero.

Batzutan sartzen dutemus jokuan anka,eta azken alderaetortzen da kezka;gutxi dira konformeenbiro eukita,pentsatu onena dalaogei ta amaika.

X.

A M A— I —

Pozez beterik asten naiz orainnere a mari kantatzen,gai polit eta eztikor onekez nau bein ere aspertzen,gauzak berezka ertetzen duteibilli gabe pentsatzen,urte betean isildu gabejardungo nuke goratzen.

U

Badakit ama nola nagoanzuregandikan az'ia,la Urdanetan bataiatzeanartu nuan ur gazia,zuk lagunduta nabil eskolanzerbait ikasten asia;zurea dezu, ama maitea,Aurelio bertsolaria.

— Ill —Orain ogei ta zazpi bat urteetorri zihan etxera,aitan urrengo Izeta-Erdianama, zu izango zera;zortzi landara lorez betetaeman dituzu aurrera,ta erakutsi diguzu gogozgure maitezko euskera.

— IV —Pentsamentu bat badaukat emenaspaldi samar buruan,zu bezelako persona onikbai ote dago munduan?Saiatuko naiz beti ordaintzenzorra aldetan moduan,alkartzen geran arte betikoegunen baten zeruan.

AURELIO

Hego Kalifornia-ko Esbualdun hesfa,1972-an. (fetaila 2-an

Eskualdun besta dugu Uztaila-ren bianHemeretzi ehun eta hiruogoi-hamabianPlanatia egiteko La-Puente-ko parkianKanta dezagun oral guk haren ohorian.

1AiREA: Koblariena, edo Suiet eder bat deklaratzen dut.1Bertsu batzuek kanta ditzadan orai izan dut ordenaAbertitzeko egun dugula Uztaila-ren bigarrena,Eskualdun besta ederraren-zat hautatua izan denaHorgatikan dut orai guzier desiratzen zoriona.2Lehen agurra nahi dut eman Eskual-Klubaren menbroerEta bigarren besta ontako arizan diren langilerKoziner eta bai kantinero, musikari-dantzariarEgun eder bat urte guziez badugu esker horier.3*Etzazuela otoi gaitz hartu hemen dudana errangoNahiz lehenik aipatzen ditut koziner ta kantinero;Besta onaren behar baitire duda gabe bi estremoBeti edariak atxiki fresko, eta janariak bero.4Otoizten ditut bihotz barnetik mutil-neska dantzariakBeti jarraiki ditzazien onest Eskualdun dantza nobliak;Nunahi dira hauk dantzatzeko segur parerik gabiakGure Arbaso zaharrek lehen ondokoen-zat utziak.5Jakin zazue zer dutan orai ene plazer haundienaIkusiz hemen hoinbeste jende bildurik elgarren gana;Zenbat dohainez dotatia den mundu ontan EskualdunaLan bortitz ala-besta egiten da orotan hoberena.6Orai mintzo naiz atsegin osoz ni publiko guziariEskualdun Kluba onen izenian dauzuet Ongi EtorriZuen presentzia delakotz hemen gure zat estimagarriAnaitasuna atxik dezagun Eskualdunek elgarri.7Hemen ixildu beharko baitut dudarik gabe ixtanteEskualdun besta kantu ederrak beztitzen du bizkitarte;Bainan denbora labur dudala deia errana deratePasa zazue denek egun on, eta hurran aldi arte.

(ESKUALDUN FIDEL)

J. C. ArrosagarayPomona - California

V I A N A

Z l - AL

KARMENGO AMARI(Bere jai-egunean)

Zeru ortzetik zabal jausten daeguzki goxo, biguna,

goiz-erdirako sortu arazizipar aizetxo leguna.

Egun alai ta pozezko onetanzer da ospatzen doguna?

Jainko-Seme ta GizadiarenKarmengo Aman eguna.

Egun orotan, goiz-otoietan,Zugan, nire oroipenak,

eskari gartsuz, biotz-barrendik,zintzo jalgitzen direnak.

Alan be Zure jai-eguneanZure maitale onenak

Larrea-n dozun eleizatxoandoguz eskari gurenak.

Ona gaur ere ni eskaritan—eskatzen ba'da azkarrik—

inundik iortu al ete dodanpoztuko nauan eskarrik.

Soinez adorez agertu arren,biotzak ba-dau negarrik,

Ama bezela aspertu ta utziete gaituzun bakarrik.

Mendiak babes zituztelarik—oiu-irrintziz itxar soina—

goizoro alai artaldeagaz—irudituz Artzai ona—...

Zuk ba-dakizu gaur ze modutanta... ondo ezik dagona:

barrendik eukan alai-iturriagaldurik euskal-gizona.

Zurea ete da era ontangu izateko guraria?

Ordu txarrean galditua dakondaira ordularia.

Ixildua da, txoriak bezain,alai zan gorularia,

eten bagarik bere abestizpoztzen zuna gure Erria.

Ta... ez dakusuz itxas barrenadoazan arrantzaleak,

Zure semerik txit bik^inenak,egiz Zure maitaleak?

Zergaitik doaz ain buru-makurboga-boga esaieak,

olatuak !ez gora biotzak,aspertzeka eskaleak?

Ta gu... baserri orma zarretangau oro eta serio

Zure gomutaz otoizturikanamaika errosario?

Biotz gogortu Zu ete zara...?Otoitzak ez al balio...?

Zalantz onetan barrenak odolasperen latza dario.

Oso antxifiatik Larrea-n gurtzendan Karmengo Amaren irudia

Gizon guztiok gaituzu semeta... ezaguera dogunak

jakinez gagoz munduan zearikusi oi ditugunak.

Zergaitik legez ta eskubidezonen zapal euskeldunak?

Itxaropenik ez damoskulaZure biotz ain bigunak...?

Onat azkenez banakaturikAmarengandik igesi,

bakoitzak bere bide ixillanai dogula danok bizi...

Zure magala uts biur al yaku,urratuz maitasun-esi?

Ba-dut zaiantza «seme» deitzerikba ete dogun merezi.

Baina oldozmen bakarti onekzer dala-ta eiten nago,

Zure indarra aurkitzen badanirea baino gorago?

Ama: Oragin, joan zan lenera,biurtuterik ez dago...

Alan be bide onera gaizuzberandu baino lenago.

Sardui'tar Deunoro(1972-7-16)

IGARLEIgarlea,gizona zara,baina igarle.Egoera larria dazurea.Ixildu!!Ta guzurraren indarrakzapaldu dagiala egia?Ta Jaungoikoa,ta ardurak,gizonak eta...onenganako maitasunezkozuzentasuna!

Gizonak zapaldu,ta Jaungoikoa bezapalduta itxi bearete dogu gizadian?

Baina sinistedunakgareanez,Jaunakontzat artuko ete daugizonen bildurrezkristinauen izeneanona dana birrintzea?

Baina, zer...kristinau gareanez,nork esan bear eteegia zer dan?Jaungoikoakala norberekoi izateakJaungoikoakala dirudunakJaungoikoakala maltzurrak?

Jaun altsua:bildur naz,Zuk emonikoaskatasunagaz,lotsabagekeriz,zapaltzen bai gabiltzazzure semeak.

EGIEDER

Keixu ta erretasunak errez sortuoi dutugu; baita bertsozko orri au-etan ere. Maiatzeko zenbakianager-azi gendun "Gaurko bertso pa-perak" ointzat arturik, azpi-paperberriak -—erderaz ta euskeraz— za-baldu dituzte alako erri batean.

Olantxe etxerik etxe banakatu zi-tuzten leen ere: erriko prailleakez-jakinean, ezeren susmo gabe egi-niko pekatu bat zala-ta, argitaraeman zituzten ixil-bertsoak. Eran-tzuna izan zuten, baina erantzunori ez omen dago egoki. Bai, or-dea, ixilik iiioren kontra nai-aiiiaastakeri jalgitea? Erantzun ber-tsoak, gainera, ez omen daude aizeta eragin aundian egiiiak. "Lotsga-rriak —dio paperak— bertso mai-lan ta lotsagarriagoak zer dinoera-ri ba-gagozkio. Bakotxak ikus be-za".

Orixe, bakoitzak ikus beza zein-tsuk diran obeagoak, mamiz ta aza-lez; eta ikusi beza baita osto oienarteko egia nun aurkitzen dan. El-kar izketa garaian gaude gaur; ba-tzuk ala ere naiago dute —gauzakariz eramateko balio ez?— illune-tako lana, gauez egin oi dana nos-

ki. Jokabide au ez da, bat ere,giza-semeena.

Lenengoz, F. Amuritza ez omenda diralako bertsoen asmatzaille.Ixil-paperak: "F. Amuritza ez daegillea; praileak egin dabena iraingordin bat da". Irain gordina iza-teko, alaz ere, gaia bear duzu, taemen ez daukagu olako gairik:F. Amuritza zala esan zioten eran-tzuleari errian; baina berria oke-rretara eman bazioten, au gertudago okerra zuzentzeko; beronen

asmoa, beti ere, artez ta leial joka-tzea baita. Bego orrela. Baina ber-tsclari trebe orrek, zergatik etzuenizenpetu bere azpi-lana? Obe al ze-rizkion sator-zilo illuna? Ta geroz-tik, zoipera argi-izpitxo bat iritxizaionean, arrabots eta txilio utsez?Zuzenago litzakigu, bai, lur-gainezta argitan poliki-poliki ibiltzea.

Eta bigarrenez, ez omen dabiltzaprailleak erriaren aide. Azken or-duko sasi-jakitun oiek kendu diz-kiote begi-ninietan zerabilzkitenlausoak; orain ba-dakigu nurtzukjokatzen duten erriaren aide, etanortzuk ez duten jokatzen. Ez daerrez, ala ere. Baina ekintzak diraneurri, ta ekintzetara joez gero,Euskalerri osoa duzute alboko, tes-tigu noski; Euskalerri osoak baitdaki gizaldiak zearkako eliz-gizo-nen leialtasuna. Edozein arlotan ar-tan ere: iriki kondaira ta ikus.Olan dagite gaur ere; baita aurre-rantzean ere olaxe jokatuko duteerria eskolatu, erriari lagundu taerria itzez eta egitez maitatuz. Ea,beste orrenbeste dagizuten zuok,iraultzaille porrokatu oiek.

ETXEBEERIA

BASERRITARRAK KEJAZEgun osoan lanian eta

ondiho lanak aurrera...Baserritarren lanbide honek

ez daklt nun daun barrera,eta kalian izaten dogu

oso exkasa arrera.Giza-legean ez al da sartzen

baserritarren karrera?

Ederto baten bizi dirala,dihoe, baserritarrak;

hori dinonak ez dakiz ondojazoten diran okerrak:

ekaitz txar batek ondatu leikezurte guztiko beharrak;

hau zuzentzeko inor ez dago,alperrik egin negarrak.

Gugaz dabiltzan arerio bidaukaguz diferentiak:

batzuek dira pentsu saltzaille,bigarrenak tratantiak.

Zer balio dau baserritarrengauzak ondo saldutiak,

bitartekuak kentzen ba'dauskuzzekorren hiru partiak?

Zortzi pezeta ta errial batesnearen salneurria,

Balendin Enbeita, langille ta bertsolari, Muxika'ko bere baserri jorian

zortzi ta erdi eta gieagopentsu asko janaria.

Guk ezin dogu geuria jasoeurak nai da ben guztia...

Era honetan jasoko dogubean dagon baser rial I

Balendin Enbeita(1972-1-10)

KONTUZ(20 urte)

Egin hitzez egitearenutsanolabait betetzeko;gure koldarkeribaltzalili zuriz estaltzeko;Ebanjelioko hipokritenobi zuriekiraun daien...Bai.Egin hitz.Orbelak berebalio dabenoizbait:sua egiteko,aizetan ibiltzekoedozapaltzeko.Baina egitea,egite ixila...hori ez!Utziurrengorako,besteentzako.Larregi da,gogorregia.Txalo tadiru ordez,zigorra,izerdia,ixiia... daukazuz.

Kontuz!

Jon Enbeita

TUTUBI01UA

Nik ez dot nai...ta arriturlk nago,errauts legorra gino;ta bakarrik nago, pertz azpikootea baizen pindar:arri ta bakar, ezin azalduzbarnean dodan ixilla.

Bear ez dana ixildu bearrez,garrazika, gau ta egun, esanbear neukena ixil-araziz,bai, tutubiotua nago.

Neure kautan, etxean,kalez nabillelarik,goiz ta arrats neure lankideakinez dinot ezermeko zirtzil onek.

Bizitzaaidatu bear neuke,jardun-bidea,zirtzil izatea;aidatu, bai ezpanak,eta arpegiak.Ez dot aldatzen,ixillik nago,tutubiotua.

Zahartuz noala dirudit,eta ez naz mintzo.Ta mundua —gizartea—kirrizkarro bat bezela,arin dabil, xixtuan.Egiaren ordez da guzurra saltzen,etxe bakoitzean lapur bat datza,bide-gurutzetan manturioak.

Eta ni ez naz mintzatzen;tutubiotua nago.Baina, noiz arte?Zahartuaz bai noa...

1GOTZ

6 — P R I N C I P E D E V I A N A 1 9 7 2 - IRAILAK

NABARRA[••I

larraiki gaitezen, Nabarra gora--bera ortan.

Genion, gizonetatik artu zuela da-raman izena; ez bertzela.

«ROMAN(I)ZADO», txoko au geie-nok, ezaguna dugu, ustez ementxeaurkitzen zaigu, Nabarra unen sorlekua: Leire, Domeno, Sanguesa,Iruna eta inguruak, zendeak barren;or nonbait.

Erromanizatuok eta nabar oriek,berberak zaizkigu, begiratuz, egoal-detik naiz ipar aldetik.

Romanze, zuten izketa, latin mor-doill, erri xhearen iolasa, «usitatovocabulo», «habla usuaU gaurkogaztelera unen ama, Karolo Soillak,onetsi zuena bere 844 gn. urtekodei edo edikto artan.

Romanze, latin antzako a!a idu-riko ele bat baizik ez da; nola eta«vascuence», ez eskuara baizik,unen iduria dugun.

Gizon nabarrak, Nabarra, erresu-ma bera bano len agertu zitzaizki-gun Edestian; askoz, zergatik lau-garren eunkada lenean, entzuten daaietaz mintzatzen, ori bai, beti, po-rrokatu zituztela adierazteko. OrdiaNabarra, ez da sumatzen, lenbizikoerregueak bitarta VIII, mendean.

Ote zuten gure aintzinekoek, zer-taz orrenbertze gaitzetsi, nabaroriek? Ustez bai: aide bat gureabertzaletasuna, sendorra zelakoz,aidurra, eta gero dakigun bezalabi errialde, ain desberdinak, elkarukitu ezkeroz, ez da ondorio onik.Osasuna ez baita kutsatzen, erita-sunak bezala. Eskual-erriak ez ze-zaken deus andik irabazi, gizadiarazuetan aintzina zindoazin errial-dekin, ulerbide ala artu-emanak

onetsia; sagar ustelak bertzeak us-teltzen baititu.

Ez dugu antusterik, ez gogoanigarotzeko ere, azken itza bota du-gula, dabillegun iturburu au goiti--beiti.

B. Estornes Lasa iaunak «EnekoArista*, idaztian, agertzen dizkigu,azkenean: Nabaskotze, Napal, Na-barzato, Nabaridas, Navarniz, Na-bardun, Nabrari, Nabarrenx e.a. Ba-ho itz aietan ez dago Naba, baizikNabar; zenbait, behintat Nabar itzuntatik sortuak. Ez ordia, Nabas-cotze; ez dut uste, Nabaskues orre-la irauli diteken. Ezagutzen dituguerriak eta lekuak, gues, kues, giien,azkenean dutenak: Sigiies, Sagues,Egues, Sanguesa e.a. Guretzat,giies, kues, au, «goien», orde ibil-tzen dutela, zaigu. Sigues, Sagueseta Sangusea, gure ustez: Osin-gues, da eta erran naidu, errekagain, daudela; Egues, egigain, be-zala iotzen dugu. Gues au guenbiurtua, Bizkayan agertzen da: Uri-guen-Irigoyen; Guenechea-Goiene-txea; Ibarguen-lbargoien, e.a.

Asko aldiz gogoratzen zaigu, Biz-kaya aldera emengo euskaldunakote ziren ioan lenbizikoak: Bizkayaberbera, gure sortaldeko lurraldeortatik, datorren; latsa Bizkaya, ba-da or nonbait.

Nabaskues, Narkue, Azkue orien,«kue» azken letrak, gure goien be-zala ote diran gaude: Nabargues,Aitzgues zuazu nabar, leku goiandaudenak. Erdaldunen agotan, es-kuara laster kaltzen baita.

Lesakan bada munaska bat, de-nek dakitena: Navaz, deitzen diogu,Bidasoako ezkerreko aldean dago,eta Vera aldean bada baserri batederra, Nabasturen, izena, errannai baitu Navaztik urbi!, den be-zala.

Bada Nabaz orrek guretzat nabarerran nahi du; udaberrian zugatzakostatzean ikusten da margo desber-dineko osto edo orriak; aritzetanbakarrik ba dira, xuri samarrak r.aizgorrixkak, naiz gero denak orle-gitzen diren; orretaz oian lekuaunitz ba dira: Zuarnabar, Arizna-barreta e.a. nabar itza dutenak.Elitzeke arritzekoa izango izena lu-zeagoa izatea len eta aisetzekomoztua, Baztan, Iruna edo Txispea-kin gertatzen den bezala: Buzta-naran, Iruragana, eta Etxetxipea,erran bearrean; agoz ago, idatzigabe, sonutik bakarrik ikasten di-renetan ba da orrelako asko. Do-neztebe aldeko Urrozen bada etxeaTxisperria deitzen dutena; ageri-etan: Etxetxipiberria, irakurtzenda.

N. I.

'Txilci' artzainora, Nalarroako lehenbizikoa

IKASTOLETARAKOLIBURU BERRIAKHemen aipatzen ditugun lau liburuok —beste behin aipatu genuen

«ESKOLETAKO ALDIZKARIAK» liburuarekin— «lkastoletako Liburutegia»osatzen dute. Gisa honetako beste liburu ugari ere bidean omen dira.Prezioak ezin merkeagoak dira. Liburu hauen banatzaile bakarra InakiBeobide da. Hemen seinalaturiko prezioek, ikastolen bidez erosiz gerobalio dute.

1. «OGIA»

Jazinto Setien jaunaren ardurapean. «Gauza harrigarriak» liburu sortanargitaratu da. Irakasleen Eikarteak eraginik. Bilduma honetan bestehim Iiburuxka ere agertu dira: «ERLEAK eta EZTIA», «OLENTZAROeta «ONDDOAK». Denak Jazinto Setienen arduraz heratuak izan dira.Bakoitzak 15 pezeta.

2. «PR|NTZE TXIKIA»

Salbador Garmendiak itzulpen miresgarri bat hedatu du. Saint-Exu-pery idazlearen liburu sonatua ere «Gauza harrigarriak» sortan ego-kitua izan da. 75 pezeta.

3. «1KASTOLAKO HIZTEGIA>»

Liburu hau Irakasleen Eikarteak hedatu eta argitaratu du. Liburu haupremia inportante bat betetzera dator. Hiztegi teknikoa aurkitzen du-gu batik bat liburu honean. 50 pezeta.

4. SIKOMOTRIZITATE-HEZ!KETA»

Irakasleen Eikarteak argitaratua. «Rosa Sensat» Barcelonako sikope-dagogi bulegoak hedatua eta Jazinto Setienek euskaratua. 25 pezeta.

(«Anaitasuna» euskal aldizkaritik artua).

loan berri den Abuztuaren azken igandean (27'an)Uharte Arakil herriko Geinbera zelai ederrean «Nafa-rroako artzai fr-txakurren Bostgarren Probaketa» ospatuzan bertako «Aralar Mendi» delako Elkargoak antola-turik.

Aurtengo Artzainora-Norgehiagoketa honek besteekbano arrakasta haundiago izan du baita bestetara banoardi-txakur gehiago etorri ere.

Amalau artzain beren txakurrekin bildu ziran UharteArakilgo herrian arratsaldeko lau t'erdietan beren tre-betasuna azaltzeko prest. Euria jasan ari ta ordu erdibat beranduago txapeiketa honi eman zitzaion asiera.Txapelketaren artean ere euri egin zuen parrastakabano euri egiten bazuen ere dena gertatu zen ongi.

Mahiburukoak hauek izan ziran Onatiko Jose MarlLeturia, fnaki Oregi Jose Agirrezabal albaiteruak,eta Joshe Mari Ustarroz, Aralar Mendiko Lehendakaria.Ergoiengo Lizarraga herriko erretore den Jose Goyene-txe jaunak «altabozez» gertaera guziak erderaz eta eus-keraz adierazi zituen.Hona hemen amalau Artzaien izenak, herriak eta beretxakurren izenak.

Juan Bengoetxea Olaztikoa. Txakurra: Nabarro.Eugenio San Roman, Altsasukoa. Txakurra: PitxLMartin Galarza, Urdiaingoa. Txakurra: Txiki.Xabier Beregana, Uharte Arakilgoa. Txakurra: Txabal.Santos Fernandez, Altsasukoa. Txakurra: Linda.Zirilo Azkagorta. Ergoiengo Lizarragakoa. Txakurra:

Txiki.Manuel Fernandez, Altsasukoa. Txakurra: Txato.Pedro Artsa, Aranakoa. Txakurra: Nere.Jcrse Irigoien, Urdiangoa. Txakurra: Txiki.Juan Jasmerena, Erratzukoa. Txakurra: Turko.Jose Lakuntza, Arbizukoa. Txakurra: Beltza.Paskual Gil, Zudairekoa. Txakurra: Txabal.Pedro Bengoetxea, Olaztikoa. Txakurra: Beti.etaRikardo Goikoetxea, Uharte Arakilgoa. Txakurra:

Txiki.Lehenbiziko eta bigarren probaketetan amar txakur

aide batera gelditu diran lau txakur hauek azken proba-ketarako utzirik: Txiki, Azkargortarena; Txiki, Goikoe-txearena; Beltza, Lakuntzarena; eta Nere Ansarena.

Azkenean honako eran gertatu ziren:Lehenengo eta Nafarroko garaile eta irabaztailea:

Txiki, Artzai: Zinio Azkagorta, Lizarragakoa (216 pun-tuekin).

Bigarren: Nere, Artzaia: Pedro Anza, Aranakoa. (201puntuekin).

Irugarrena: Txiki, Artzaia: Rikardo Goikoetxea, Huar-tearra.

Laugarrena: Beltza. Artzaia: Jose Lakuntza, Arbizu-koa.

Bostgarrena: Turko. Artzaia: Juan Jaimerena, Erra-txukoa.

Eta Seigarrena: Txabal. Artzaia: Xabier Beregana,Uhartearra.

Txapeldun artzaiak ere beste sari bat jaso zuen:Artzai gisako jankerarik onenari emateko Saria.

Arraza gaineko eta bikainaren Saria «Turko« txaku-rrak irabazi zuen.

Jende ausarki etorri zan eta festa ikusten dudanezgreo polit eta obekiago egiten da.

Aralar Mendi Eikarteak merezi ditu nafar guzien go-resmen eta txaloak.

ARTALDE

XEMEINGO DANTZA

Dantza oni buruz askotxo itzegineta idatzi da; baina ez, gure eritxiz,berari dagokion jatortasun osoan.Irakurri ditugun idazlanetan uts etaakats batzuk ikusi doguz. Eurokbete ta zuzentzea da lantxo onenasmoa.

Dantza au, izenak berak dinosku-nez, Xemein'goa da, Markina-Xe-mein'goa; antxe sortua ta geienbatantxe dantzatua. Arretxinaga'ko SanMigel-Dantza izena be emoten ja-ko; Iraillaren 29'an, San Migeietan,Xemein'go ermita ospetsu orrenaurreko zelaian dantzatu oi dalako,antza.

DANTZARIAK

Ez dago inon erabagita zeinbatdantzariak osotu bear daben dantzaonen taldea. Amaikatik amaboste-raino izan daitekez. Al dala ama-bost izatea da egokien, eta c!anezagutu dogu geienetan, beti ezesatearren. Ezpata Nausiak, 12; Ez-pata Txikiak, 2; eta Maisu Zaarra.Guztiok erreskada onein arauz ba-nanduta:

13123456

1514789101112

1'etik 12'ra, Ezpata Nausiak; 13ta 14, Ezpata Txikiak, eta 15, MaisuZaarra.

JANTZIKERA

1) GUZTIAK: Arkondara zuria,eskuturretan ta idunean lotuta; pra-ka zuriak, euron albo bietan goitikbeerainoko mendel gorri bana, za-baleran atz bat ingurukoa; berna--a!bo bakotxean, erreskadan goitikbeera, iruna txilin mendel gorrianjosita; txilin batetik bestera iru atzinguruko tartea. Gerriko ta txapelgorriak. Gerrikoa ezker alderantzagorri bana. Oinetan abarketa zuriakbatuta. Besagerri bakotxean lazulokarri gorriekin.

2) EZPATA NAUSIAK: Esanda-koaz gainera, sorbalda-ertz bietanlazu gorrizko txori bana. Eskumakosorba!datik, bularra ta bizkarrazear, mendel gorria, iru-lau atz in-gurukoa zabaleran, ezker aldean ge-rrikoagaz alkarturik. Eskapulario an-di bi, bular eta bizkar gainean ku-rutzetuta. Eskapulario bakotxak iru-di bi daroaz: zati batean San Mi-gel'ena ta bestean Xemein'go ar-marriarena. San Migel'en irudia bu-larreko eskumaldean, ta armarriare-na ezkerraldean; bizkarrean, barriz,bestetara.

Gerrikoaren azken-ertzagaz lazuandi bat egiten dabe ezkerrekomokor gainean.

Eskuan ezpata luze bana. Bako-txak talde-barrurantzako eskuan da-roa ezpatea; au da: 1'etik 6'raino-koak eskuman, eta 7'tik 12'raino-koak ezkerrean. Maisu Zaarrak be-rien ezpata-muturrai oratuten dau-tse, ezkerragaz I'enari ta eskumea-gaz 7'renari; baita dantzari bako-txak be bere atzekoaren ezpata--muturrari Iibro daukan eskuagaz.(Bein baino sarriago ikusi dogu auoker, bai plazetan ta bai argazkita irudietan).

3) EZPATA TXIKIAK: Guztientzatesandakoaz gainera, idunean lazu

gorrizko txoria. Gerrikoa zeatz lo-tuta, au da, azken ertzak dindilizutzi gabe. Esku bakotxean ezpatatxiki bana. Ezpatok e!du-!ekuarengoi aldean zapi zuria daroe, etaoratzean, eskuak estalduta geratzendira. Ez daroe eskapulariorik, ezbularra zear mendel gorririk, eztasorbalda ertzetan txoririk be.

4) MAISU ZAARRA: Guztientzatesandakoaz gainera: Jipoia edo txa-iekoa arkondara zuri gainean; au-rreko aldetik zuri-marroxka ta atze-kotik urdina. Lau sake! ditu jipoi-ak aurrean: alderdi bakotxean bi-na, bata bestea baino goratxoago.Sake! bakotxetik sur-zapi zurien er-tzak agirian. Ariz bordautako Soratxiki batzuk be eroan oi ditu jipoionek aurreko aldean, apaingarri-tzat: gorri, zuri ta urdinak. Atzean,erdi inguruan, gaztaina-margozkotxori andi samar bat. Lotuta daroajipoa urre-arizko botoiakin. Eskapu-lario bat bakarrik, Ezpata Nausienabaino zerbait txikiagoa; aurreanSan Migel'en irudia ta atzean Xe-mein'go armarriarena. Gerrikoa ze-aro lotuta, Ezpata txikiak lez.

DANTZA-EKITALDEA

Lau sail ditu dantza onen eki-taldeak: 1) Dantza aurreko ibilke-ta edo sarrera; 2) Ezpata luzeakinoinarria edo sarea egitea; 3) Ez-pata Txikien jokua, asieran ta ama-ieran agintariari gur edo «errebe-rentzia» eginaz, eta 4) Azken ibil-keta edo agurra.

Ona, azpiko irudian, zelan geratubear dauan Ezpata Nausiak eginda-ko oinarriak. Berariz difiogu au, sa-rritan oker eginda ikusi bait-doguta oker azalduta be bai irakurri di-tugun liburu batzuetan.

Amutxastegi ta Arteaga

(Markina-Xemein)

1972 —IRA! LAK P R I N C I P E D E V I A N A — 7

SUNBILLABESTAK

Eguneroko nekeak eta lanak ai-de batera utzi-ta, ba zen Sunbillaaldean San Tiburzio goxo ta alaibatzuek ospatzeko gogoa.

Asmo hauekin, nere ustez, as-paiditxoan egin den programa ze-nenda polita antolatu zen.

Horrela San Tiburzio bezperanatsaldeko zazpitako ba zen anima-zio ederra, «Noche y Dfa» musikataldearen etorrera zala-ta.

Talde honek, bestak iraun zutenegun geienetan musika io-aldi ede-rra egin zun. Inguruko herritik eta,iende etorrera haundia izandu da,batez ere gabeko musika saiotara,gazte iendea geienik alegia.

Sunbilla bezelako herri euskaldunbatean falta behar ez luken dan-tzari talde batek ere bi orduko egi-naldi ederra eman zuen. Talde hau,Biarritz'ko «XELIZTARRAK» deritzai-ona zan.

Euskalerriko zenbait dantza etakantu ederki aski egin zituzten.Lenikan herriko karrikatan ere buel-ta bat egin zuten. Saio au ikus-teko ere, herriko pilota lekuan ien-de mordoska ederra bildu zen, etabai gustora gelditu ere, dantza-riak txalo beroakin agurtuaz.

GAZTEEN TANBORRADA

Aurten bigarren urtez, izandu du-yu gazteen tanborrada. Gazte geie-nak ibili dira beren tanborrakin, de-nak berdin jantziak. Auek herrianbueita ematen zuten egunean aunitzaldiz. Besta laugarrenean egin zu-ten asadua ta gende asko juan zanjatera. Gero bersolariak jan on-doan, beren saioa eman zuten.

BERTAKO UMEEN PARTiDAK

Aurten izandu da lenbiziko kan-peonatua sumbildar umeen tartean.Kanpeonatua izan zen puntotara:clenak alkarrekin jokatu-ta. Sei pa-reja sartu ziran kanpeonatuan. Len-biziko partiduak sorpresa aundiak,eta partidu txarrak izandu ziran.Bainan bigarren partidura ezkero,ondo asi ziran.

Inchaurrondo beti ezin alleratuz,orduan peiota oietara Ezkurra sar-tzen zan, eta tanto onak atera zi-tuen. Baino ya obekiena aritu zanaArocena izandu zan, koraje aun-diakin aritu zalakoz beti, eta tantoederrak atera zitueiakoz. Azkenean:22-16. Lenbiziko partidua bezin po-iita, bigarrena. Jende asko etorrizan, eta kontent atera zala idurizun.

PALAZ-KO LENBIZIKO TORNEOA

Aurten, lenbiziko urtez, Ayunta-mientoak organizatuta (antolatuta)izandu da palaz torneo bat. Lauparejak artu zuten partia. Torneohau izandu da eliminatuz. Lenbizikoegunean tokatu ziran aritzea: Sum-billa ta Zubeldia, Valle ta Iriondo'-ren kontra. Irabazi zuten Jenbizi-koak.

Gero, urrengo egunean, jokatuzuten irabazleak, eta atera zirantxapeldun: Sunbilla ta Zubeldia.

Naiz txapeldunak ta naiz bigarre-nak, beren kopak artu zituzten.

BIDA

Gendea ere, jai batzuetan juatenzen ikustera. Holaxe atera zirantxapeldun: Sagardia ta Arambillet;ta bigarrenak, Jorajuria III ta Petri-rena. Jendeak ikusi du, ba diralamutikoak ondo ari diranak, batezere Martin Ibarra (irugarrena kan-peonatuan atera dana) eta Aram-billet. Oso kontent gelditu dira mu-tikoak, denak artu zituztelakoz be-ren kopak. Kanpeon atera diranak,berriz, kopak eta txapelak.

PROFESIONALAN PARTIDAK

Fiesta bigarrenean, pelotari pro-fesionalak jokatu zituzten bi par-tida. Lenbizikoan, Vergara'k ta Al-dazabal'ek etzuten kontrariorik izan-du Garcia Ari ho ta Azkaraten. Biirabazleak ondo aritu ziran. Eta gal-tzaileetatik, Azkarate beti atzeanegon behar izandu zun, eta berakalleratzen zituen pillotara, Vergaraezkerrak airera sartzen zan, etaGarcia Arinok, ezer egin. Azke-nean: 22-11.

Bigarren partiduan aritu ziran Ez-kurra ta Maiz, Arocena ta Inchau-ronc/o'aren aurkan. Gogo aundiazegon gendeen artean Maiz «za-guero» ikusteko. Partidu gogorraizandu zan, batez ere Arocena taMaiz, bi aranaztarrak, asko arituzirelakoz. Baino azkenean Maiz'enaide joan zan partidua. Maiz'ek pe-lotazo ikaragarriak sartu zituen, eta

LERATEKARMEL-EGUNA, NAPARROA'KO

LERATE'N

EUSKALERRIA'k, leku atseginga-rriak eta uri-txiki politak, askoakditu bere ainbat aldeetako lurral-deetan eta abetako bat Lizarra (Es-tella) lurraldeko Gezaia balieranAlloz'ko urzingira (pantano) ikus-garriaren gallur batean tinkaturikaurkitzen dan LERATE degu, gezu-rrik ez esatekotan.

Uri-txikia, bai, txikirik izatekotan!Bost nekazari-etxe aundi baizik ezEliz-Nagusi ederra du bertan etabait-ditu bere barman; baina alare,peiota-toki egokia ere bai, erriki-dien joias-aidietako, bere inguruan.

Bertatik aide batera ta besteragoi-aldetara begiratuz, ederragorikezindako Ikuspegi (panorama) guz-tiz begiragarria nabaitzen da, berebe-aldean Alloz'ko ur-geldun ur-pu-tzu aundia duela.

Sorkaldera begiratuz, berriz, Iru-rra, Garisoain, Muzki, Ezkok etaMuez ikusten dira eta Ipar-alderabegiratuz, Alloz, Ugar eta Billanoa.Lurralde zoragarria benetan, Lera-te ingurua, atseden egunak pakezeta gozoro bertan igaro nai-ditua-narentzat.

Lerate'k ain inguru atsegingarriaduelako, noski, ainbeste gipuzkoar--sendi edo pamili urbiltzen da ber-tara jai-egunak eta udaldsko atse-den egunak gozoro igarotzera.

Aurtengo urte onetan, asmo nai-garri orrekin zutitu dituzte bereur-zingira ertzetako gaillurretan ainuda-etxe politak, batez ere Tolo-sa'ko sendi euskeltzaleak diranAguirre, Esnaola, Muxika eta Ola-no'tarrak, euskal-izenez egoki ba-taiatuak eta Donosti'ko itxas-gizonezaguna ta «IRUDIDUN ITXAS-IZTE-Gl» irakurgarriaren egille dan Gar-mendia jaunak «GARGOIKO» izenazaipaturiko urgeldidun putzu aundi-aren ertzean, zutitu duana ere, ezda ixillean ustekoa.

Eta Karmel'go Ama Birjina itxas-tarren Zaindari Donea delarik, aur-tengo Karmel egunean ospatu zan,aundikiro, «GARGOlKO» itzas-etxe-txoaren oneskunde edo bedeinka-zioa, oneia:

Egurdiko amabietan, Meza-Nagusiederra, meza-emalle ta iziari udal-dia igarotzera Erroma'tik etorrikbertan aurkitzen dan tolosar AitaMuxika Olano josulagun edo jesuita,eta meza-laguntzalle Lerate'ko erre-tore On Jesus Anzin jauna zala os-patu zana.

Bereala, «GARGO!KO» etxearenoneskundea, Karmei'go Ama'ren iru-dia etxe-aurrean loraz jantzirik ikus-garriro ageri zala. Erretore jaunaizan zan, ospekundeari zegokionitzaldi xamur bat eginaz, etxeaonestu zuana, uriko biztanle guziketa udaldar denak, Goni alkate jau-na, bum, aurrekaldian zirela.

Ondoren, Garmendia etxe-nagu-siak, eta Goikoetxea etxekoandreak,erari ta jaki-goxox gonbiatuak izanziran kistar-ospakunde unkigarri ar-tara urbildu ziran gizon, emakumeta aur guztiak.

Arratsaldean, berriz, ikusgarrizkoibiideun edo prozezioa ospatu zan,«Gargoiko» itxas-ontzitxoan Kal-mel'go Ama'ren irudia agerian zala,pantanoko ur-gainean, magnetofo-noz Arregi'ren Euskal-Meza abes-tauz, ikusiien atsegihezko txalo--otsean.

Ibildeuna bukaturik, eta ikusledanak berriro «Gargoiko» etxe-au-rrean bildurik sarizko ume-jolasakizan z i r a n eten-gabeko su-ziriotsean, eta aizkinik, gabeko ama-rretan bertantxe Erretore jaunakguztiontzat errezatu zuan errosa-rioaz, anaitasunik ederrenean buka-tu zan sinismenezko (fedezko) jai-kizun atsegingarri ura.

ZELETA

Bidasoko BeraPIO BAROJAREN OMENALDIA

Bertako «Gure Txoko» ElkarteakBerako Aiuhtamentuarekin bateaniragan diren Abuztuaren 12, 13 eta14'ean Pio Baroja nobela egile on--on zenari Omenaldi bat eskeinizion.

Pio Baroja, Donostian sortu bazanere, bidasotar semea izan balitzbezelaxe sentitu zan beti eta bi-dasotarren arteko herrietan Berakoherria izan zan beretzat kuttun etagokoena.

Berako herrian bere etxea zau-kan: «ITZEA» izenekoa, Alzatekoauzo politean kokatua, Ibardingo

bideko asmentaren ondoan. Beraraurteoro Madrildik joaten oi zan den-boraldi luzeak pasatuaz.

Ez da arritzeko gauza bada Be-rako Herriak omenaldi hau Barojafamatu zenari eskeintzea, Gaineraurte hontan Don Pio jaio zenetikehun urte betetzen bait dira.

Ordua bazan Baroja aundiari oho-re eta gorasarre bat egitea etaberatarrek aintzineko larderi atze-ratuak aide batera utzirik bere ome-naldi sentikor eta zintzotasunez be-tetakoa opa izan dio.

Bi parte zauzkan omenaldi ho-nek: bata euskal festa bateri ego-kien dena: Txistulariak, kantariak,dantzariak; bestea Pio Barojarenoroimenez esandako hitzaldiak.

Mintzatu ziren: Gonzalo Menen-dez Pidai, Damaso Alonso «RealAcademia de la Lengua Castellana»izenekoaren Lehendakari dena, eta«Real Academia de la Historia» de-lakoaren Jesus Pabon jaunak.

Gure oroimen eta gogorapenakere bijoazkio ain idazle ospetsueta famatu zen Pio Baroja zenarieta ia egunen baten Euskal He-rriak beste omenaldi haundi batBeran eginikakoa bano haundiagoaeqiten dion!

P. U.

Etxarri-Aranatz

EUSKAL FESTA FESTA IKASTOLA-REN ALDE

Iragan den Abuztuaren 13 an.Etxarri-Aranatz'ko herrian bertako«ikasto!a» ren aide Euskal Festahaundi bat egin zan.

Egun zoragarria gure herriakAbuztuko bigarren igandean edukizuena. Dena ongi antolaturik eus-kerari omenaldi eta begirapenaemateko.

Goizean txistulari mordo galantabatek herriko karrikak aiaitu zituen.

Amaiketan Herri Euska! Meza,Etxarriko eliza mukurraino betex ze-golarik.

Amabietan Altsasu, Urdiain, Uhar-te-Arakil, eta Ergoiengo Lizarraga-ko dantzariak herriko piazan EuskalHerriko dantzak erakusi erazi zi-guten.

Arratsaldeko bostetan umien io-kuak eta zazpietan Parrokiako Zine--tokian Euskal Kantuen festaidi ederbat izan zan. Lehenengoan banaka--banaka, bakarko modukoan eta gi-taraz lagunduaz Ergoiengo Aita La-sak, Lekunberriko Mikel Etxarrik,Altsasuko Gurutz Martinezek, etaPermin Vaienziak (Irunekoa dena)euskal kantu multzo polita kantatuziguten. Gero Bertako Koralak ereeuskal kantu ezagun batzuek kan-tatu zituen.

Etxarri-Aranatzko lkastolaren Bu-ru den Pedro Saez de Jauregi jau-nak azkenean hitz adigarriak esanzizkigun Euskal Festari buruz.

Beste gauz batzuen artean hauekizan ziran nere ustez egokien etainteresgarrien esandakoak: Ez duinportik asko edo gutxi irabazi du-gun festa honekin. Guri gehienendagokigun gauza da gure euske-ra ez dala txantxetakoa gurea de-la baizik eta gafiera bi hizkuntzakiakitea obeago eta probetxugarriagodela bat bakarra iakitea bano. He-men Etxarrin guk, gurasoeek, eus-umiei gurea delakoz bai, baita erekeraz erakutsi behar diegu guregure seme-alabeen onerako izanendelakoz.

Euskal Festa hau egiteko berta-ko Aiuntamenduak, Diputazioaren«Principe de Viana» eikargoak, etaIruheko Munizipaleko «Caja de Aho-rros« delakoak bere laguntza, di-ruak eta begiona eman zituzten.

Etxarri euskeraren aide! Etxarribere kulturaren aide!

JUAN GONI ZENAR!OMENALDIA

1972'go Maiatzaren 30 ean herri-ko seme jator eta aitzkolari trebezen Juan Goni il zan 44 urte zi-tuelarik. Ustegabeko Ian ixtripu edolan-min batek jota mundu honta-tik aide egin zan betiko Juan Gonigizajoa. Goian Bego!

Bere sortherriak bertako Klub De-portibo delakoaren bitartez ioan be-rri den Abuztuaren 27 ean omenal-di sentikor bat eskeindu zion gureaitzkolari zenari.

«EUSKAL HERRIARU izenekoFrontoian, aizkor apustuak, peiotapartiduak eta sokatiralariak ari izanzinan.

Nafarroako eta Gipuzkoako plazakongi ezaguna zuten Juan Goni zanaeta bereomenaldian gipuzkoar etanafartarrak elkarturik aizkolariak,sokatiralariak eta pelotariak arituziran beraren omenez.

Han egon ziren Arriya, eta Yu-rrebaso, A s t i b i a eta Ceberio,Arruitzko txikitoa, eta bertakoArruabarena, Igoa, Nazabal Erdo-zia... Han ere Arratibel, Berastegi,Irigoien, Idiakez, Lasa, Nagore, Bel-tza pelotariak. Han ere Zarautzkoeta Zumarragako sokatira taldeak.

Denei gure eskerrak!

INURGAIN

BAZTAN

sekuiako dantzaldiak eginak dituz-te, nor erakutsi dituztelarik; Mu-xikoak, Tellerinek, Xerri-Begi, Bili-garroarena, Sagar-Dantza eta Zor-tzikoa. Arizkundarrek sasoi ede-rrean xarmanki dantzatu zuten. Bes-ta hortan ere arizanak dira, Donos-tla-ko «Goizaldi»koak, Altzai-ko Zu-berotar dantzariak eta Donibanekokantariak. Denak ongi bakotxa beremallan eta jendea ere loriaturikeuskal-besta hortaz.

Lerro hoken bitartez ZuberokoAltzai-ko dantzari eta sonulariei mi-laka goraintzi Baztan aide huntatik.

BESTAK

Aurten besta luzeak izan dituguElizondon, aurtengo Santioak bazu-ten errekiste. Lenbiziko eguneanMeza Nausi ondoan eta eguerdialdera urteroko Mutil-Dantzak. Arra-tsaldean «lriarte» frontoian Dantza-rien Txapelketa. Fandango eta Arin--Arin zenek hobeki dantza. Sariketahontan Euskal-Herriko dantzari ho-berenak ari izanak dira eta denenganetik Etxaburu eta Bilbao senar--emazteak irabaztale ta Txapeldun.E!izondo-ko Txapelketa hontan Etxa-buru-Bilbao ondarrutar bikotea aur-tengoarekin bostgarren aldian Txa-peldun. Zorionak.

Bigarren egunean. Goizean erre-boteko partida mugaz-bertzaldekopilotarien artean. Gero arratsaldean«lriarte» pilota piazan, bi partidaesku-huska. Lenbizikoan Ezkurra-Be-rasaluze 22, Galarza-Juaristi 13. Bi-garrenean Pierola-Oreja II 22, Ber-gara-Azkarate 14. Bi partidak askiederrak eta atakatuak lau pilotariekzuten guzia eman zutelarik.

Laugarren egunean 28-an urterobezala bizikleta lasterketa Baztan--go itzulia. Eugi eta Maritorena txi-rrindulari baztandarrak lasterketahortan ari izanak dira eta arras on-gi halare. Zorionak.

Ikusgarri gehiago eginak dituztehala nola, Madrileko Baletistak, Lu-cha libre deitutako borrokaldiak,Donostia-ko «Ponpoxos» sonulariaketa gauz gehiago ere.

Aurten yende aunitz bildu da Eli-zondon. Mutil-Dantzak ere izigarriederrak, zahar eta gazte sasoinederrean. Maurizio eta Pelix-ek Ianederra egin dute. «Orquesta IosDiamantes» Altsasua-ko sonulariekere goresmen aundiak merexi di-tuzte, langileak eta onak. lendeguzia loriaturik heken kanta zora-garriekin. Bestak joan ziran. Orai«Bakea ta bi sos».

MUTIL-DANTZA

Aurten baztandar dantzariak gureeskualdeko mugetik kanpo aterataBaztan-go mutil-dantza leku auni-tzetan erakutsi daukute. Arizkun-gomutillak Maurizio txistularia burudutela ari izanak dira, lehenik Iru-nen San Fermin biaramunean «Pa-bellon Anaitasuna» deitutako etxeaneta Nafarroa-ko bertze dantzari--taldeen artean. Baztandar dantza-riek bi mutil-dantza erakutsi zituz-ten, Muxikoak eta Sagar-dantza. Gu-re dantzak eta bertzenak ere gus-tagarriak izandu ziren.

Gero Uztailaren 14-ean Espana-koTelebisiokoak izan zitzaizkigun Ariz-kun-en eta beren «aparaxuekin» bimutil-dantza hartu zizkiguten, Muxi-koak eta Tellerinek. Orai Telebista-ren bidez denek ikusiko dituzte gu-re dantzak.

Ez dira hortan akitzen gure baz-tandarren ekinaldiak. Abuztuaren13-an berriz ere arizanak dira Do-nibane Lohitzun-en, Jai-A!ai deitu-tako frontoi ederrean. Leku hontan

Aurten eztugu «Baztandarren Bil-tzarra* deitzen dugun besta ederraospatu. Eztakigu zertaz baina aur-ten bestarik gabe gelditu gara. Bil-tzar haundi honek azkenengo urtehoketan fama izigarria hartu zuenmillaka iende Elizondon biltzen zi-relarik. Zortzi biltzar eginak diraorai arte. 1963, 1964, 1965, 1967,1968, 1969, 1970 eta 1971. Igazkoaizandu zen denetan haundiena, Eus-kal-Herriko xoko guzietatik Elizon-don ikusi gintuelarik. Aurten holabeharko, ikusiko dugu ea datorrenurtean gauzak aurten baino hobe-kiago moldatzen ahal diren.

—oOo—Abuztuko ilabetean herri aunitzek

beren bestak ospatu dituzte. Bera,Ziga, Sunbilla, Arrayoz, Oronoz, Do-namaria, Zubieta, Amayur, Zugarra-murcli, Aranaz, Narbarte, Legasaeta Lekaroz. Denetan sonu ta dan-tza eta gazteria beti bezala armta jostakin. Lekaroz-ko herrian ariizanak dira Arotzamena eta Etxebe-rria bertsolariak eta arras ongi,jcndeari gustua eginik.

—oOo—Abuztuko ilabetea joan da naiko

euri, ortots, inezture ta kazkabarerauntsiekin. Euriz ongi aseak gara,ikusiko dugu Irailla-ko ilabeteak zerdakarran.

M. IZETA

• • . * * ' . • '

8 — P R I N C I P E D E V I A N A 1972 —I RAIL AK

BAZTAN'GO MENDIAKMENDIZALEAK

Mendietan ibiltzeko zaletasuna arras edatua dago bai gure erresumannola mundu guzian ere. Igandero ikusten ditugu Irune ta Gipuzkoa aidekogazteria Baztan-go mendietan ibilkari aize osasungarrik ongi ornitzen di-relarik. Gure Euskal-Herrian ongi dakite bai hemengo berri, gure men-diak aipatuak bait-dira bazter guzietan. lzendatu ditzagun famatuenak:

SAYOA 1422 m. Mendi hau Baztan-go aundiena dugu eta joan daite-ke Belatetik eta bai Irurite-ko Artexiaga-ko lepoan barna. Berroeta-tikere igo daiteke.

AUZA 1312 m. Mendi eder hau Erratzu-ko alderdian dago eta Inar-bil-go auzotik goiti ederki joan daiteke. Malda aundia bai, dena azpitik--goiti kaskoraino.

IPARLA 1056 m. Hau mugan dago (muga 90) eta Erratzu-tik Izpegi-kobidea hartu eta ezker mugaz-muga, Astate, Laurdena, Arietako-lepoa,Kapeluko-kaskoa eta Iparla. Erroitz aundiak eta ibiltzeko ere ez ainerrexa.

ALKURRUNTZ 945 m. Otsondo-tik ederki igo daiteke eta baterearrixkurik gabe, neke aundirik gabe ordu batez aisa. Bixta ederrak,eguraldi garbiarekin itsasoa eta Laburdiko zelaia ederki ageri dira. AR-XURI edo PENA-PLATA 767 m. Zugarramurdin barna aunitzik nekatugabe.

LEGATE 870 m. Lekarotz eta Elizondo-tik ere ordu terdiz ibilkari onbatek eta bi orduz lasai lasai joanez.

Mendi gehiago ere aipatu daizteke baina denak agertzea luze litzake.Pasai-ko mendizale zenbaitzuk aurtengo udaran ibillaldi eder bat egin

ffogo dute, oso interesgarria eta garrantzi aundikoa. Errenderitik Elizon-dorano onez eta bi egunez. Ibillaldi hau Gipuzkoa eta Nafarroa-ko men-dietan barna bidea ongi aztertuz, errekak, ohianak eta baserriak ongibegiratuaz. Lehenbiziko ibillaldia Errenderitik Igantzi-ko Bentatarano bi-de hau iarraikiz:

ERRENDERIA, Fanderia, Ugaldetxo, Iturriotz, Karrika, Artasoroko--Iturria. Oyanleku, Eskas (etxea), Birango-lepoa, Elutxegiko-Lepoa, Al-mendrurizko-Lepoa, Unanueko-Kaskoa, Igantzi eta BERRIZAUN. (Igan-tziko Bentak deitzen duten auzo horrek badu bere izen jatorra, BERRI-ZAUN).

Egun batez ibillaldi hau eta beste egun batez bigarren zatia, honahemen:

BERRIZAUN, Iribarrengo borda, Loita, Azkna, Pareta-zar (zati hauEtxalar-ko dermioan) Aitzkolegi, (mendi hau Bertiz-ko ohianean dago,gure eskualdean den ederrena orain Nafarrokoa-ko Diputazioaren es-kuetan dagoena. Ohian sendoa, millaka bago, gaztain eta aritz-ondoederrak eta han denen ikusgarri Jauregi polit bat Aitzkolegiko kaskoankokaturik), Bertizkotik eta Baztango dermioetan sartuaz Plaza-zelai dei-tzen den lekua eta gero azpitik-goiti Arakan-go leporarano. Lepo hauLarratzu eta- Legaten artean dago, Lekarotz eta Elizondo-ko bidean. Gerogain-behera, Gamio-ko borda, Irulegia, Aroztegia eta azkenik ELIZONDO.

Pasaitar mendizaleek badute zer ikus eta non ikas, mendizale gaztea-gokoek ikas-bide on bat izan dezaten. Bidai atsegingarri bat desiratzendabegu.

ANZANARRl

Gaitezan bat eta JlpaJabEmen ba-dira zori txarreko

arruak eta pestiak,uste dabenak eurak dirala

besteak baino obiak;edonorantza artuta sarri

arrokerizko bidiak,eragotiak ez ditu inoiz

zabaldu goiko atiak.

Egun batean fariseo batjun zan Jaunaren aurrera,

besteak baino obe zala-taAri eskerrak eitera...

Baztertxu baten txiro bat an zan,lotsaz, begira lurrera.

Apaltasuna goraturikan,arrokeria oinpera.

Euskaldun onak ez dauka inoizerderarentzat saporik;

bakoitzak dauna maite izatea,ez dago ederragorik.

Danok orixe egin ba'gendu,geidea zapaldu barik,

ez litzateke gaurko munduandabillen langoa gerrarik.

Agur, biotzez, Naparrua'koanaiak eta arrebak!

Poztuten nabe «Prmcipe Viana»-nirakur ditudan itzak.

Oneixek dira euskaldunariJaunak emondako giltzak.

Zaindu daiguzan, lotu bagarik,gure zer danak Beretzat.

Ormaetxe'tar Jon

«Sollubepe»

Isidore Fagoaga, beratar idazle bikainaAipatu degun beze!a, gure az-

keneko gerratean, Fagoaga Operaabeslaria iltzen zaigu ta bere or-dez idazle argia jaiotzen da.

Idaztea aspalditik rnaite zuan gu-re Isidorok. Amalau urtekin, ikas-taroaren bukaeran, Bera'ko Eskola-pio'ekin, Erronkari aldera ibilli aldibat egin ondoren, soneto bat Ga-yarre'ri eskeni zion.

Italian zegola, ango aldizkarietanidazten zuan.

Paris'en illabete asko igaro zi-tuan Garat euskaldun anai ospe-tsuen berriak jasotzen.

Donibane Loitzun'en dagola, eus-kal Kultura, bi liburu zoragarriekinaberastutzen du. Lenengoa, PedroGarat abeslariari buruz egina. Bes-tea berriz, Domingo Garat politi-koari buruz ta gainera Lapurdikoerri biltzarrak ezagutu arazten di-tu. Bi liburu oietan, bi euskal gi-zon oiek, Euskalerriaren sena tanortasuna azaltzen dizkigu. Gurezoritxarrerako aztuak genituen bigizon oiek. Isidoro Fagoaga'ri es-ker, ba dakigu nolako gizonak izandituan Euskalerriak, oso garai txa-rrean, Frantzi'ko iraultza garaian,Ipar aideko Euskalerriak bere as-katasuna galdu zuanean. Bi liburuoiek Argentina'n argitaratu zituan.

Donibane Loitzun'en zegola, eus-kal kulturaren aide lana egite arren,goi mailiako aldizkari bat sortuzuan. Bere izena, alakoa, «Gernika».Iru illabeteko aldizkari au, 1946 ga-rren urtean jaio ta 1953 garreneanil zan. Bere diruarekin nola sortuzuan, 80.000 peso galdu zituan ekin-tza ontan.

Berari esker, urte txar oietan,euskal arnasak bizirik iraun zuanidazlanetan. Gainera euskal intelek-tual asko bildu ziran aldizkari orreninguruan.

Donibane'tik Buenos Aires'era di-joakigu. Argentina'n beste 14 urteigaroko ditu. Idazten eten gabe ja-rraitzen du. «La Nacion» aldizka-rian asten da lanean eta gero «LaPrensa» aldizkarira dijoakie ta orain-dik ementxe agertzen ditu bereidatz lanak. Ez dizkiote nola naiargitaratzen, oso ondo baizik. labeti orri osoa eskeiniaz, argazkiederrekin apainduta. Irureun idazla-netik gora izango ditu argitaratuak.Euskaldunen artean ere oso gutxiizango dira berak aina jasotzen du-tenak. La Prensa aldizkarian lanabakoitxagatik 37 dolar ordaintzendizkiote.

1965 garren urtean, Donosti'ra da-torkigu bizitzera. Gure artean da-

Isidoro Fagoaga ezkerrekoa, Bera'n Juan Talamas Idazlariarekin(«AIDA» argazkia).

gola beste bost liburu idatzi ditu.Gaiak betikoak, bere maiteminduak,Euskalerria ta eresia.

Egia, gizonak euska! usaia taedertasuna zer diran erakasten diz-kigu ondo asko.

Euskal kulturaren aide ez ditubakarrik liburuak idatzi, baita itzal-diak eman ere. «Sorbona» Paris'koikastetxe nagusian ,eman zuanak ezdakigu, nork nor gorago altxatukoote zuan.

Bere idazlana ta liburuak erderazidatzi ditu. la beti erbestean bizitubaita. Euskeraz, Bera'ko euskeraz,eskutitz batzuek ditu eginak.

Gizon ospetsu onek Euskalerriata bere gizonak, ludi osoan ezagu-tu arazi ditu. Idatziaz, bere erriari,arnasa ta jakintza eman dizkio. Be-rak egin ta utzitako zanak gureAma Lurraren sakonean sartuakdaude.

LATXAGA

E re E x: I KPraile batzuk, bozketan, era-

baki dute nor diteken EtxekoBurutzat egokien. Inoiz len Bu-ru izan ez dena autatu duteere, ain zuzen.

Bozketak pasatutabi praile izketan:bietatik bat estudabil ta neke tan:agintaritza emandiote bozketan:bigarrena bai lasai!irria ezpainetan!

Beltxak eta xuriak ikusiak di-tu, betebeharark nonbaitor be-dere betetzeko, orai arte Bumizan denak. Ala ere, ixil ixilikeraman du gurutzea.

Izanik bigarren hauBuru ta Gidari,zama kendu diote,bota bertzeari:gaurtik besarka emandio pakeari:irria datorkio;solasa ugari.

Gidaritza artu duena, edo obe-ki errateko, Komentukoek zamahorren pean iarri dutena, kez-ketan sarturik dabil; eta apalki.

"Agintaritzak ditubere zailtasunak;arki lezazke, bada,etsai ta laguna:batzuk eta bertzeaknik ez ezagunak!"zion estu ta larripraile kargudunak.

Bertzeak, otzarazi? Lengoak,lurraioazi? Inolaz ere! Bideanxut Iarriko du, gerokoak gero!

"Nik zabaldua dizutAbade-bidea:etzaizu zail izancn

hortik iarraitzea:etzaitez, ez, estutu,aurride maitea!"mintzo zaio emekilengo Abadea.

Hala ere, hala ere!... Etorki-zuna beltz Abade berriarentzat:nonbaitik ere argi pixka bat iku-si nahi...

"Abade-bide huntanetsaiak badira:etsai hoiek etzaizkitagertzen argira:erradazu mesedezgarbiro, nor dira?bertzela hokin noani hondamendira!"

Urteetan Aitagoa betetzensaiatu den biotz onari ez da-gokio ongi asmentatik bat ika-ratzea ta bildurraratzea. Orrela,bada, poliki poliki:

"Iru etsai ttipittodituzu bidean:zure aurka arikozaizkitzu lanean:iruak zapaltzekogaraitza onean,sendo zazu biotzazeru-indarrean".

Ttipittoak... ttipittoak... Dire-nak direla, ezagutu behar len-baitlen: non arki iakin behar,porrokatzeko; aunditzeakin ma-kurragokoak izen ez ditezen:

"Nun dabiltz iru etsaimadarikatuak?nun ote daude oraigorde-kukutuak?erraizkidazu berenizen xirxiltsuak,asmentatik ditezenarras garaituak!"

•Etzeok hunekin kukutze ta

gaintxuriterik! Doazila egiak gar-bi gaur bertanN Eta, xero-xero,hor doaz:

"Iruak bertan dabiltz,etxean, erneak:huna emen iruenizenen iabeak:"zahar" eta "tarteko",bai ere "gazteak":iru hoken baretzenzuretzat nekeak".

Abade berria ixiltzen da: be-ra ere, len gazte zen: gero tar-teko: ta zahar bidean sarturikorai: gaztetan, gainbehera begi-ratzen zaben tarteko ta zaha-rreri: gero, herdiko artekatik,gazte-zaharrei erne, non zer utsarki: orai... nahi ta ezin bezala,hortxe hortxe. Bizitzaren iru za-ti hoietan nolako ioera artu izenduen gogora datorkio: eta, gel-di-geldi, baina garbi-garbi eredio:

"Zahar eta tarteko,biok gazteekinkonpontzea daukaguberaz elkarrekin.Etxea zuzentzekodanon lanarekin,ETSAITXOAK garaituzbiotz onarekin".

Geiago, zer? Ez dakit bada!Auxe...

Mundua dugu gaurkoKomentu asea,iru "etsaitxo" hokingainezka betea;"tartekoa", "zaharra",(nundik ez?) "gaztea".Billa zagun iruokelkarganatzea.

IASAN

«Nav«»«l» Grafrtc«k. A. Adoain, 1 - Irufia - D. L. NA. 319-64