Plan de orientación profesional · Plan de formación de orientadores de Formación Profesional....
33
Plan de orientación profesional
Transcript of Plan de orientación profesional · Plan de formación de orientadores de Formación Profesional....
Plan deorientaciónprofesional
Índice
1 Introducción ....................................................................................................................... 5
2 Concepto de orientación profesional .................................................................................... 8
3 Servicios de orientación educativa e profesional ................................................................... 9
3.1 Antecedentes ......................................................................................................................... 9
3.2 Servicios actuais de orientación educativa e profesional da Consellería de Educación e OrdenaciónUniversitaria ........................................................................................................................ 10
Servicios centrais
Servicios externos
Servicios internos
4 A quén se dirixe a orientación profesional ......................................................................... 13
5 Obxectivos xerais ............................................................................................................. 14
6 Principais actuacións ......................................................................................................... 15
6.1 Establecemento de criterios e estratexias para a planificación coordinada de accións deorientación profesional ........................................................................................................ 15
Obxectivos específicos
Accións
6.2 Elaboración de recursos informáticos para a orientación profesional ..................................... 16
Obxectivos específicos
Accións
6.3 Elaboración de recursos informativos e informes para o desenvolvemento da orientaciónprofesional .......................................................................................................................... 17
Obxectivos específicos
Accións
6.4 Fomento das relacións escola-empresa .................................................................................. 17
Obxectivos específicos
Accións
6.5 Participación na creación e mantemento dunha rede integrada de información e orientaciónprofesional .......................................................................................................................... 18
Obxectivos específicos
Accións
6.6 Asesoramento e apoio ó alumnado sobre técnicas e estratexias de busca activa de emprego efomento do carácter emprendedor ........................................................................................ 20
Obxectivos específicos
Accións
6.7 Seguimento da inserción laboral do alumnado que remata a súa formación nos centros deeducación secundaria ........................................................................................................... 20
Obxectivos específicos
Accións
3
6.8 Oferta de actividades formativas .......................................................................................... 21
Obxectivos específicos
Accións
7 Planificación e desenvolvemento da orientación profesional ............................................... 23
7.1 A orientación profesional nas distintas etapas educativas ....................................................... 23
A orientación profesional na educación secundaria obrigatoria
A orientación profesional na Formación Profesional
A orientación profesional no bacharelato
A orientación profesional nos programas de garantía social
A orientación profesional na educación de adultos
7.2 O consello orientador ........................................................................................................... 27
7.3 Principais actuacións dende os diferentes servicios de orientación da Consellería de Educación eOrdenación Universitaria ...................................................................................................... 28
7.4 Estructura do plan de orientación .......................................................................................... 30
Equipos de Orientación Específicos
Centros educativos
8 Seguimento e avaliación ................................................................................................... 32
8.1 Plan de Orientación dos centros educativos ........................................................................... 32
8.2 Plan de Orientación dos Equipos de Orientación Específicos ................................................... 32
8.3 Avaliación externa ............................................................................................................... 33
4
Introducción
Os cambios vertixinosos de carácter económico, social e laboralque se veñen producindo nos últimos anos, sobre todo coa introduc-ción das tecnoloxías da información e da comunicación, a apari-ción de profesións emerxentes e de novas fontes de emprego, xustifi-can a necesidade da información e da orientación profesionalcomo un proceso continuo ó longo de toda a vida das persoas, xaque estas se ven na obriga de tomar múltiples decisións que afectaná súa situación persoal e sociolaboral.
Así, un estudiante necesita información e orientación profesionalno período de formación inicial. De seguido, na etapa de transicióná vida activa ou no desenvolvemento do plan de carreira profesio-nal, as persoas precisan asesoramento para elixir itinerarios profe-sionais e formativos que favorezan a súa empregabilidade. Por últi-mo, na etapa de xubilación laboral, a necesidade da orientaciónprofesional xustifícase polo incremento do tempo libre e de lecerque debe cubri-lo espacio que deixa baleiro o cese da actividadelaboral.
Por outra parte, a información e a orientación profesional xogan unpapel estratéxico no desenvolvemento de políticas activas de em-prego de ámbito estatal, comunitario e autonómico. Xa nos acordostomados no Cumio extraordinario sobre o emprego celebrado en Lu-xemburgo en novembro de 1997, considéranse a orientación e aformación profesional como factores clave para mellora-la cualifica-ción da poboación traballadora, e resáltase a necesidade de avan-zar cara á progresiva integración e complementariedade dos tressubsistemas de Formación Profesional (inicial ou regrada, ocupacio-nal e continua).
Máis recentemente, no ano 2000, o Cumio Europeo de Lisboaestablece como meta estratéxica para os estados membros daUnión Europea a consecución das condicións de pleno emprego.Isto implica a necesidade de asesora-las persoas no proceso detransición a unha economía baseada no coñecemento e orientalaspara que elixan con acerto, entre as opcións que lles ofrece o mer-cado laboral, aquelas que máis se adapten ás súas capacidades epreferencias, tendo en conta, así mesmo, que as tendencias socio-demográficas da poboación van posibilitar un maior abano deoportunidades laborais á poboación activa.
No marco do establecido polos principios de ámbito europeo quevimos de sinalar, cada país elabora plans específicos de acciónpara o emprego nos que se debe contempla-la oferta de informa-ción, orientación e formación profesional ó longo de toda a vidadas persoas como un dos obxectivos básicos. Neste sentido, enEspaña inclúense como piares a orientación e a formación profesio-nal, tanto nos plans anuais do Goberno como no II Programa Na-cional de Formación Profesional (1998-2002), elaborado poloConsello Xeral de Formación Profesional.
5
Formación
Emprego
Cambioseconómicos
e socio-laborais
Globalización
Libre circulación
Cambiostecnolóxicos
Necesidade deinformación e orientación
As grandes transformacións que se están aproducir nos diferentes ámbitos da sociedadefan da información e da orientación unhanecesidade para adecua-la formación óemprego
O obxectivo básico terceiro deste Programa pretende desenvol-ver un servicio integrado de información e orientación profesionalcoa finalidade de facilita-lo emprego e o progreso da poboación.Trátase, con este obxectivo, de que a información e a orientaciónprofesional:
■ Cheguen ós destinatarios de forma alcanzable para as súas ne-cesidades.
■ Abrangan tódolos subsistemas de Formación Profesional.
■ Eviten que os interesados deban acudir a diversos centros de in-formación e orientación, vinculados a distintas administraciónsou entidades para, posteriormente, integrar individualmente talinformación.
Por outra parte, o proxecto de Lei de Formación Profesional e Cualifi-cacións pretende “no ámbito da información e da orientación profe-sional”, as seguintes finalidades:
– Informar sobre as oportunidades de acceso ó emprego, as po-sibilidades de adquisición e acreditación de competencias ecualificacións profesionais, e do progreso nas mesmas ó lon-go de toda a vida.
– Informar e asesorar sobre as diversas ofertas de Formación Pro-fesional e os posibles itinerarios formativos.
Para adapta-los acordos europeos e estatais ó ámbito autonómico,a Xunta de Galicia e os axentes sociais asinaron os acordos sobremedidas para o crecemento e o emprego en Galicia (1998-2001),onde se considera a orientación e a formación profesional como ac-tuacións prioritarias para mellora-la empregabilidade das persoas.
Así mesmo, créase en 1999 o Consello Galego de FormaciónProfesional e o Instituto Galego das Cualificacións que, entre outrasfinalidades, deberán recolle-la información relativa á evolución dasdistintas cualificacións e ós distintos subsistemas de Formación Profe-sional nun servicio integrado de información e orientación profesio-nal, de xeito que calquera organismo, institución ou usuario en xeralpoida acceder a el.
Neste sistema integrado deberanse incluí-los servicios de informa-ción e orientación profesional existentes nos tres subsistemas, asícomo as accións xerais e específicas para desenvolver en todos ecada un deles, en función dos colectivos de usuarios que maiorita-riamente atendan.
Esta preocupación pola creación dun sistema integrado de infor-mación e orientación profesional recóllese no Plan Galego de For-mación Profesional, levado ó pleno do Consello Galego de Forma-ción Profesional o día 30 de maio de 2001, que emite informe fa-vorable, e posteriormente aprobado polo Consello da Xunta de Ga-licia o día 27 de xuño de 2001, procedéndose á súa publicación edifusión.
O Plan Galego de Formación Profesional inclúe un programa deinformación e orientación profesional que contempla tres plans es-pecíficos:
■ Plan de creación dunha rede integrada de información e datossobre Formación Profesional.
6
1997
1998
2000
2001
Cumio de Luxemburgo
II Plan nacional deFormación ProfesionalAcordos Xunta de Galicia - Axentes sociaissobre medidas para o crecemento e oemprego en Galicia
Cumio de Lisboa
Proxecto de Lei de FormaciónProfesional e CualificaciónsPlan Galego de Formación Profesional
Os principais acordos sobre emprego ecualificación consideran a orientaciónprofesional como unha das claves para o accesoe permanencia na vida laboral
■ Plan de formación de orientadores de Formación Profesional.
■ Plan específico de información e orientación profesional e decualificación profesional para a poboación demandante de em-prego.
Diante desta realidade en que, como vemos, é necesaria a ofertacrecente de información e orientación profesional a tódolos usua-rios, así como un traballo máis colaborativo entre os orientadores eas orientadoras dos distintos subsistemas de Formación Profesional,a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria consideranecesario dar a coñece-las liñas base que servirán de referente ósservicios de orientación e ós centros educativos non universitarios naplanificación axeitada das accións de información e orientaciónprofesional, así como posibilitar que as actuacións destes serviciossexan coñecidas polas persoas responsables da formación e daorientación dos restantes subsistemas de Formación Profesional, epor tódolos posibles usuarios que, a través do asesoramento ou mes-mo da propia autoorientación profesional, precisan información eapoio para o desenvolvemento do plan de carreira profesional.
7
Concepto de orientación profesional
Enténdese a orientación educativa e profesional como un procesocontinuo de axuda ás persoas en tódolos ámbitos (persoal, educati-vo, social e laboral), co obxecto de potencia-lo seu desenvolvemen-to integral ó longo de toda a vida.
En consecuencia, a orientación trascende á propia tarefa de in-forma-los individuos sobre os posibles itinerarios formativos e sobreas expectativas de emprego, así como do axuste das ofertas educa-tivas existentes en relación coas necesidades laborais do contorno,para abrangue-la problemática específica de cada persoa, decada individuo como suxeito activo, analizando as súas aptitudes,intereses e potencialidades, co obxecto de consegui-la mellor dasdecisións para un óptimo aproveitamento dos recursos existentes.
Polo tanto, o concepto de orientación profesional propiamentedito posúe, cando menos, tres perspectivas: a da persoa, a da Ad-ministración pública e a do mercado laboral.
Desde o interese da persoa, defínese a orientación profesionalcomo un proceso de axuda, mediante o que o individuo identifica eavalía as súas aptitudes, competencias e intereses con valor profe-sionalizador; infórmase sobre a oferta educativa e a demanda labo-ral accesible; toma decisións sobre o itinerario formativo máis doa-do co obxecto de logra-la inserción ou reinserción profesional e la-boral satisfactoria. Tamén lle compete á orientación profesional,dentro do sistema educativo, informa-lo alumnado de FormaciónProfesional específica sobre os compoñentes básicos do comporta-mento laboral (seguridade e hixiene, relacións laborais, etc.), e le-var a cabo o asesoramento, seguimento e avaliación do proceso deinserción laboral e profesional.
Desde a perspectiva da Administración pública, a orientaciónprofesional debe perseguir, ademais do interese particular dos indi-viduos, o mellor aproveitamento dos recursos socioeconómicos, la-borais e formativos de cada contorno, e conxuga-las posibilidadesautonómicas e estatais coas leis de libre circulación da poboaciónactiva e de globalización do mercado que rexen no ámbito interna-cional.
Finalmente, para o mercado laboral, a información e a orienta-ción profesional deben favorecer que a oferta formativa se adecúeá demanda de profesionais que precisa o sector productivo.
8
Autocoñecemento
Ofertaformativa
Mercadolaboral
Toma de decisións
Plan decarreira
Orientaciónprofesional
A orientación deberá axudar ás persoas a tomardecisións axustadas no ámbito persoal,educativo, social e laboral.
Servicios de orientación educativa eprofesional
Antecedentes
Como primeiro antecedente significativo na evolución da orienta-ción educativa e profesional pódese establece-la Lei Xeral de Educa-ción de 1970, que enunciou o dereito á orientación como un servi-cio continuado a través do que se deberían atende-las capacidadese preferencias do alumnado, facilitándolle a elección consciente eresponsable de estudios e actividades laborais.
Ó abeiro da referida lei, creáronse os Servicios de OrientaciónEscolar e Vocacional (SOEV), mediante a Orde do 30 de abril de1977; en Galicia reguláronse mediante a Resolución da DirecciónXeral de Educación Básica do 15 de decembro de 1982. Realiza-ban accións de orientación escolar, persoal e vocacional conalumnado de Educación Xeral Básica, así como de asesoramento óprofesorado, ás familias e ó alumnado, sobre as saídas académi-cas e profesionais.
Outro momento importante neste proceso histórico foi a creación,mediante o Decreto 1151/1975, do 23 de maio, do Instituto Na-cional de Educación Especial e dos Equipos Multiprofesionais, de-pendentes deste organismo. Malia a súa creación oficial, o iniciodas actividades non se xeneralizou ata o ano 1982, no marco daLei 13/1982, do 7 de abril, de Integración Social do Minusválido(LISMI). En Galicia creáronse os Equipos Multiprofesionais pola Re-solución da Dirección Xeral de Educación Básica do 11 de maio de1983.
No ano 1982 reguláronse, mediante a Orde da Consellería deEducación e Ordenación Universitaria do 28 de setembro, os Institu-tos de Orientación Educativa e Profesional. As súas funcións centrá-banse no estudio do alumnado escolarizado en cursos considera-dos críticos para a súa orientación profesional e para a posteriorelección de estudios e de emprego.
En 1985, mediante a Orde da Consellería de Educación eOrdenación Universitaria do 8 de agosto, creáronse en Galicia osEquipos Psicopedagóxicos de Apoio (EPSA), onde se integraron osmembros dos SOEV e dos Equipos Multiprofesionais. Aínda que en-tre as funcións dos EPSA estaban as referidas á información e áorientación profesional do alumnado, realmente, as súas interven-cións centrábanse preferentemente na atención ós escolares con ne-cesidades educativas especiais. Posteriormente, pola Resolución daDirección Xeral de Ordenación Educativa e Formación Profesionaldo 26 de novembro de 1996, ampliouse o campo de actuacióndestes equipos ós centros de ensino secundario.
No ámbito da educación secundaria convocáronse, entre osanos 1988 e 1995, Proxectos Experimentais de orientación educa-
9
1975
1977
1982
1983
1985
1988
1990
1997
Creación dosServicios de OrientaciónEscolar e Vocacional (SOEV)
Creación do Instituto Nacionalde Educación Especial e dosEquipos Multiprofesionais
Posta en funcionamentodos SOEV
Posta en funcionamento dosEquipos Multiprofesionais
Posta en funcionamentodos Equipos Psicopedagóxicosde Apoio (EPSA)
Posta en funcionamentode Proxectos Experimentaisde Orientación nos centros educativos
Creación dosDepartamentos de Orientación
Posta en funcionamento dosDepartamentos de Orientación
A importancia que vai adquirindo a orientacióneducativa e profesional ó longo do tempo requireda adecuada estructura organizativa que permitaun proceso continuado de asesoramento e apoio.
tiva e profesional dirixidos por un docente definitivo no centro, prefe-rentemente licenciado en psicoloxía ou pedagoxía.
Servicios actuais de orientación educativa e profesional da Consellería deEducación e Ordenación Universitaria
As actuais tendencias no ámbito da Unión Europea diríxense a po-tencia-la institucionalización dos servicios de orientación con carác-ter preferentemente interno ós centros educativos, establecéndoseasí unha relación personalizada e permanente entre os profesionaisda orientación, os membros da comunidade educativa e o contornosociolaboral.
No noso país, a LOXSE concibe a orientación como un dos facto-res que favorecen a calidade do ensino e outorga ás administra-cións educativas as competencias para garanti-la oferta deste servi-cio e para asegurar que a coordinación das actividades se leve acabo por profesionais coa debida preparación. Esta concepciónreclama un modelo da orientación de natureza cooperativa, supera-dor do tradicional de carácter predominantemente clínico, e unnovo papel profesional dos responsables da orientación comoaxentes de desenvolvemento e mellora das institucións educativas.
A análise das tendencias actuais e as funcións asignadas polaLOXSE á orientación levaron á Consellería de Educación e Ordena-ción Universitaria a optar por un novo modelo organizativo da orien-tación educativa e profesional no ámbito da Comunidade Autóno-ma. Así, mediante o Decreto 120/1998, do 23 de abril, créanseen Galicia os actuais servicios de orientación educativa e profesio-nal. A súa implantación iniciouse no curso 1998-1999 e concluíuno curso 2000-2001.
Como se indica a continuación, a organización dos servicios deorientación educativa e profesional estructúrase en servicios centraisda Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, serviciosexternos e servicios internos ós centros educativos.
Servicios centrais
A Dirección Xeral de Ordenación Educativa e Formación Profesio-nal, a través dos servicios de Ordenación e Innovación Educativa, ede Formación en Empresas e Orientación Laboral, establece o mar-co común para o desenvolvemento das accións de orientación edu-cativa e profesional, así como as actuacións prioritarias para cadacurso escolar.
As principais funcións, no ámbito da orientación educativa e pro-fesional, que se realizan desde os servicios centrais da Conselleríade Educación e Ordenación Universitaria son as seguintes:
■ Dictar instruccións para unifica-las actuacións dos diferentesplans de orientación, establecendo un marco común para a súaplanificación, desenvolvemento e avaliación, así como os ámbi-tos de actuación prioritarios.
■ Elabora-las propostas da normativa que regule a educación es-pecial, a acción titorial, a orientación escolar e profesional, e as
10
Equipo de Orientación Específico
Departamentos de Orientación
Titorías
Subdirección Xeralde Ordenación Educativa
Servicio de Ordenacióne Innovación Educativa
Subdirección Xeralde Formación Profesional
Servicio deFormación en Empresase Orientación Laboral
Inspección educativa
Delegación Provincial
Centro educativo
Serv
icios
cent
rais
Serv
icios
exte
rnos
Serv
icios
inte
rnos
Dirección Xeral de OrdenaciónEducativa e Formación Profesional
A actual estructura organizativa da orientación enGalicia recolle as tendencias europeas e estableceun sistema adaptado ás necesidades propias daComunidade Autónoma.
A actuación coordinada dos servicios de orientaciónrequire do establecemento de pautas dende osservicios centrais que fixen os principios e osámbitos da orientación educativa e profesional.
adaptacións curriculares para atender á diversidade doalumnado.
■ Impulsa-la realización de actividades de orientación educativa eprofesional.
■ Fomenta-las relacións entre os responsables da formación, doemprego e da producción.
■ Asesorar e apoia-los centros educativos nas súas relacións coasempresas e no proceso de realización de convenios entre o cen-tro educativo e o centro de traballo.
■ Potenciar accións que permitan interrelaciona-las funcións de in-formación e orientación profesional nos tres subsistemas de For-mación Profesional (inicial ou regrada, ocupacional e continua).
■ Ofrecer actividades de formación dirixidas ós servicios de orien-tación, equipos directivos, profesorado de apoio ó alumnadocon necesidades educativas especiais e resto do profesorado.
Servicios externos
A normativa que regula a orientación educativa e profesional enGalicia crea como servicios de orientación externos os Equipos deOrientación Específicos (EOE), cun ámbito de actuación de carácterprovincial. Estes constitúen un apoio especializado para os Depar-tamentos de Orientación dos centros educativos na resposta ás ne-cesidades de intervención ligadas a aspectos psicopedagóxicos es-pecíficos ou a cuestións sociais ou familiares que teñan incidenciana resposta educativa ou sociolaboral.
Estes Equipos están integrados por profesionais das seguintes es-pecialidades:
– Orientación vocacional e profesional.
– Discapacidades sensoriais.
– Discapacidades motóricas.
– Sobredotación intelectual.
– Trastornos xeneralizados do desenvolvemento.
– Trastornos de conducta.
– Traballo social ou Educación social.
– Especialista en audición e linguaxe.
Servicios internos
Os servicios de orientación internos están constituídos polos Depar-tamentos de Orientación que garanten en cada centro que a orien-tación forme parte esencial da actividade educativa e que se esta-bleza unha vía de asesoramento permanente ó alumnado, ó profe-sorado e ás familias.
A partir do curso 2000-2001 contan con Departamento deOrientación tódolos Institutos de Educación Secundaria (IES) e Cen-tros Públicos Integrados (CPI), así como os Colexios de EducaciónInfantil e Primaria (CEIP) de doce ou máis unidades, ou de menos seas circunstancias de dispersión xeográfica xustifican a necesidadeda súa creación, co que se remata o proceso de implantación gra-
11
Centro educativo
Departamento deOrientación
Comunidade educativa
Información Asesoramento
Alumnado Profesorado
Outros destinatarios
Os Departamentos de Orientación coordinan asaccións de titoría e orientación que se desenvolvennos centros. Ofrecen asesoramento e apoio a todaa comunidade educativa.
Delegación provincial
Centroseducativosda provincia
Inspección educativa
Equipo de Orientación Específico(EOE)
Coordinación Asesoramento
Departamentos de Orientación
O apoio especializado ós Departamentos deOrientación correspóndelle, a nivel provincial, ósEquipos de Orientación Específicos.
dual iniciado no curso 1998–1999, como xa se indicou anterior-mente.
Os titores e o resto do profesorado dos centros educativos, coasesoramento e apoio dos servicios de orientación, realizan tamén,a través da actividade docente, accións de orientación educativa eprofesional.
Para garantir que tódolos centros públicos de Galicia conten conservicios de orientación, cada curso escolar a Consellería de Edu-cación e Ordenación Universitaria realiza a correspondente adscri-ción dos centros educativos que non teñen constituído Departamen-to de Orientación ós departamentos dos centros da zona educativa.
Na táboa e gráfico que se inclúen a continuación recóllese aevolución da implantación dos Departamentos de Orientación noscentros educativos de ensino non universitario dependentes da Con-sellería de Educación e Ordenación Universitaria.
12
DO 19981999
19992000
20002001
20012002
CEIP 92 161 237 243
IES eCPI
202 284 330 331
Totais 294 445 567 574
1998-1999
Evolución do número deDepartamentos de Orientación (DO)
Curso
Nº de
DO
1999-2000 2000-2001 2001-2002
92
202
294
0
100
200
300
400
500
600
445
567 574
161
284237
330
243
331
IES e CPI
CEIP
Totais
A quén se dirixe a orientación profesional
A oferta de información e orientación profesional responde á necesi-dade de achegar a tódolos colectivos potencialmente interesadosinformación e orientación sobre o emprego, coas competenciasprofesionais que require, e as vías de adquisición en calquera dassúas modalidades.
Os colectivos que deben recibir información e orientación profe-sional son:
■ O alumnado do sistema educativo e as familias.
■ A xente nova desescolarizada, as persoas en situación de des-emprego e a poboación ocupada, que precisan completa-la súaformación para mellora-la empregabilidade.
■ As persoas con discapacidade para favorece-la súa integraciónsocial e laboral.
■ Os centros formativos, co fin de que poidan informar e orientareficazmente o alumnado, as familias e as empresas do seu con-torno.
■ As empresas, para que colaboren co sistema formativo no desen-volvemento de accións de información e orientación profesional,así como para que conten con datos obxectivos para instrumen-ta-la súa política de recursos humanos.
■ Os axentes sociais e a sociedade en xeral, para que coñezan asvías de adquisición de cualificacións profesionais mediante aFormación Profesional.
13
Información eorientación profesional
Destinatarios
Administracióne Axentes sociais
Centrosformativos
FamiliasAlumnado
Xoves desescolarizados
TraballadoresOcupados
Desocupados
Colectivos implicados naorientación profesional
A información e a orientación sobre asposibilidades do sistema formativo elaboral deben chegar a tódolos posiblesinteresados.
Obxectivos xerais
Desde o ámbito da formación inicial ou regrada, considéransecomo obxectivos xerais do Plan de Orientación Profesional os se-guintes:
■ Ofrecer ós servicios de orientación e ós centros educativos pau-tas, estratexias e recursos para o desenvolvemento dos respecti-vos plans de orientación profesional.
■ Establecer, para o ámbito educativo, as liñas xerais de actuaciónpara a unificación dos plans de orientación profesional que, pos-teriormente, deberán adaptarse a cada contexto.
■ Elaborar e manter actualizados recursos informáticos de apoiopara o ámbito da formación inicial ou regrada.
■ Elaborar e actualizar bases de datos e recursos para a informa-ción e a orientación profesional.
■ Fomenta-las relacións entre os responsables da formación, doemprego e da producción.
■ Promover nos centros educativos o seguimento da inserción labo-ral do alumnado que remata as ensinanzas de Formación Profe-sional específica, programas de garantía social ou ensinanzasde adultos, ou que abandona o sistema educativo, para poderasí valora-la eficacia da orientación profesional recibida e aseso-ralo sobre a recualificación profesional.
■ Promover accións de integración laboral e estímulo da formaciónempresarial dos alumnos e das alumnas que rematan estudios deFormación Profesional regrada, educación secundaria obrigato-ria ou bacharelato.
■ Ofrecer axudas para realizar ensinanzas de Formación Profesio-nal específica en familias profesionais non vocacionais por partedo alumnado, pero que contan con posibilidades de inserción la-boral.
■ Subscribir convenios de colaboración para o mellor aproveita-mento dos recursos de información e orientación profesional.
■ Colaborar na creación e actualización dun servicio integrado deinformación e orientación profesional no que se potencie a autoo-rientación dos usuarios.
■ Participar en accións que permitan o desenvolvemento coordina-do das funcións de información e orientación profesional en tódo-los subsistemas de formación.
■ Ofrecer actividades formativas de información e orientación pro-fesional ós servicios de orientación, profesorado de formación eorientación laboral, equipos directivos e profesorado en xeral.Así mesmo, deberase potencia-la realización de actividades con-xuntas dos orientadores dos distintos subsistemas de FormaciónProfesional.
14
Seguimentoda Inserción
laboral
Liñas xeraisde actuación
Oferta deestatexiase recursos
Impulsoda relación
escola-empresa
Promocióndas ensinanzasnon vocacionais
Sistemaintegrado
de orientación
Obxectivos
O establecemento das medidas adecuadas e aelaboración dos recursos axeitados permitiránacada-los obxectivos fixados no Plan deOrientación Profesional.
Principais actuacións
A Consellería de Educación e Ordenación Universitaria pretendeconsegui-los obxectivos xerais do Plan de Orientación Profesionalestablecidos no apartado anterior a través da realización de diver-sas actuacións que estarán coordinadas, na medida do posible,con responsables dos servicios de información e orientación profe-sional dos restantes subsistemas de Formación Profesional.
Estas actuacións implican o traballo coordinado dos servicioscentrais da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria,dos especialistas de orientación profesional dos Equipos de Orien-tación Específicos e dos Departamentos de Orientación dos centroseducativos.
As principais actuación previstas pola Administración educativa,no marco do Plan de Orientación Profesional, son as seguintes:
■ Establecemento de criterios e estratexias para a planificación co-ordinada de accións de orientación profesional.
■ Elaboración de recursos informáticos para a orientación profesio-nal.
■ Elaboración de recursos informativos e informes para o desenvol-vemento da orientación profesional.
■ Fomento das relacións escola-empresa.
■ Participación na creación e mantemento dunha rede integradade información e orientación profesional.
■ Asesoramento e apoio ó alumnado sobre técnicas e estratexiasde busca activa de emprego e fomento do carácter emprende-dor.
■ Seguimento da inserción laboral do alumnado que remata a súaformación nos centros de educación secundaria.
■ Oferta de actividades formativas.
Establecemento de criterios e estratexias para a planificación coordinada deaccións de orientación profesional
A orientación profesional constitúe un elemento estructural e funcio-nal do sistema educativo. Desde o equilibrio entre a comprensivida-de e a opcionalidade, e entre o carácter terminal e propedéutico daformación, deberá propiciar lucidez ó alumnado, tanto nos momen-tos clave da toma de decisións sobre a elección do seu itinerarioprofesional como durante a súa prosecución ou modificación, evi-tando condicionamentos de xénero e sociofamiliares, e facilitandoa adecuada conxunción das variables implicadas no proceso for-mativo. Pero, ademais, a información e a orientación profesionaldeberán proporcionar recursos e vías de actuación que faciliten aidónea inserción socioprofesional das persoas.
15
Servicios centrais
EOE
Centro educativo
Plan deOrientación Profesional
Plan provincial deOrientación Profesional
Plan de Orientación Profesionaldo centro
Contornoproductivo
Ofertaformativa
Estructurassocio-económicas
O Plan de Orientación Profesional fixa asdirectrices para a elaboración dos respectivosplans provinciais e dos centros educativos.
Obxectivos específicos
■ Establecer criterios, para a unificación dos plans de orientaciónprofesional, que se deberán adaptar posteriormente a cada con-texto educativo.
■ Ofrecer pautas unificadas para o desenvolvemento da orienta-ción profesional nos centros educativos.
Accións
As finalidades do plan de orientación profesional dos servicios deorientación deberán dirixirse a que o proceso orientador se vinculeprogresivamente co ámbito empresarial, co contorno laboral, coaoferta formativa na circunscrición territorial e cos marcos lexislativose as estructuras socioeconómicas.
Para a planificación e desenvolvemento das accións dos respecti-vos plans de orientación profesional dos servicios de orientación es-tablécense pautas orientativas de carácter xeral no apartado 7 des-te documento.
Elaboración de recursos informáticos para a orientación profesional
Estes materiais van posibilitar que os centros educativos e os servi-cios de orientación dispoñan de recursos actualizados para axu-da-los usuarios a tomar decisións vocacionais.
Obxectivos específicos
■ Elaborar cuestionarios sobre preferencias profesionais e de apti-tudes ou capacidades, así como sobre rendemento escolar doalumnado, para lles permitir ós usuarios analiza-la correlaciónexistente entre as súas preferencias vocacionais e as súas cuali-dades persoais.
■ Ofrecer información, por áreas profesionais, sobre as ofertas deformación e emprego ás que pode opta-lo alumnado en funcióndas súas preferencias profesionais e dos estudios realizados.
Accións
A Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, en colabo-ración cos servicios de orientación, realizará as seguintes accións:
– Elabora-los recursos informáticos necesarios que permitan aconsecución dos obxectivos indicados. Estes recursos distribui-ranse ós centros educativos e ós servicios de orientación, paraa súa utilización baixo a responsabilidade do orientador ouorientadora correspondente.
– Realizar, baixo a coordinación dos servicios centrais da Con-sellería de Educación e Ordenación Universitaria, estudios so-bre o seguimento dos resultados obtidos no ámbito da Comu-nidade Autónoma galega.
16
Servicios centrais
Provincia
EOE
Centroseducativos
- Informáticos.- Audiovisuais.- Bibliográficos.
Recursos
Os recursos para a orientación profesional seránempregados polos servicios de orientación no ámbitodos centros educativos.
Elaboración de recursos informativos e informes para o desenvolvemento daorientación profesional
Os servicios de orientación e os seus usuarios precisan coñecer da-tos actualizados sobre o desenvolvemento das accións de orienta-ción profesional, así como utilizar recursos que lles proporcionen ainformación e o asesoramento que precisan.
Obxectivos específicos
■ Dar a coñecer ós usuarios dos servicios de orientación datos e in-formes sobre as accións neste campo que se desenvolven no ám-bito educativo.
■ Elaborar e difundir recursos materiais de apoio para a orienta-ción profesional.
Accións
– Elaborar protocolos para a recollida de datos que se remitiránós centros e ós servicios de orientación para a súa formaliza-ción.
– Informatiza-los datos recollidos e elabora-los correspondentesinformes que se lles darán a coñecer ós usuarios do sistema deinformación e orientación profesional.
– Elaborar e distribuír recursos (informáticos, audiovisuais, bi-bliográficos, etc.), que sirvan de soporte ás distintas acciónsde información e orientación profesional.
Fomento das relacións escola-empresa
A aproximación entre o sistema formativo e o sistema productivo fa-vorece o coñecemento mutuo de dous ámbitos complementariosque deben traballar coordinadamente, co fin de que no sistemaeducativo se formen convenientemente os profesionais que deman-da o sector productivo.
A través da Formación Profesional de base e da Formación Profe-sional específica deberase ofrecer ás persoas a necesaria cualifica-ción que lles permita a inserción laboral ou a recualificación profe-sional que demandan.
Obxectivos específicos
■ Ofrecer información ó mercado laboral sobre as competenciasprofesionais adquiridas polos titulados de Formación Profesionalespecífica ou polos alumnos e alumnas que rematan algún pro-grama de garantía social.
■ Coñece-los perfís profesionais máis demandados polo mercadolaboral co fin de adapta-la oferta educativa ás necesidades dosistema productivo.
■ Establecer liñas de colaboración entre a escola e a empresa quepermitan unha relación fluída e beneficiosa.
17
Formación Emprego
Cualificación
Mundoproductivo
Administracióneducativa
Intercambiode información
Encontros
Estadíasprofesorado
Perfísprofesionais
Que a oferta formativa sexa axustada á demandaproductiva pasa necesariamente polo achegamentoentre o mundo educativo e o mundo laboral.
■ Favorece-la igualdade de acceso ó posto de traballo atendendoá adecuada cualificación.
Accións
A Administración educativa promoverá accións dirixidas a que asrelacións entre o sistema educativo e o sector productivo sexancada vez máis estreitas. Neste sentido están previstas, entre outras,as seguintes actuacións:
– Programar encontros nos que participen representantes doscentros educativos, dos servicios de orientación, do alumna-do, das familias e do mundo empresarial.
– Facilitar, desde os centros educativos, o contacto permanenteco contorno productivo para a obtención da necesaria infor-mación sobre as tendencias do mercado de traballo e sobre ainserción laboral dos titulados.
– Potencia-las estadías formativas en empresas do profesoradode Formación Profesional específica.
– Establecer convenios de colaboración entre a Administracióneducativa, os centros e as empresas para o desenvolvementoda formación en centros de traballo ou de accións de informa-ción e orientación profesional.
– Fomentar, desde os centros educativos, a creación de bolsasde traballo que axuden ós alumnos e ás alumnas a atoparenun posto laboral ó remate da súa formación.
– Favorece-la cooperación entre os centros educativos e os or-ganismos de emprego e asuntos sociais.
– Elaborar bases de datos sobre empresas.
– Promover accións que favorezan a incorporación laboral sendiscriminación de xénero.
– Potencia-las relacións entre os titores dos centros e os titoresdas empresas.
Participación na creación e mantemento dunha rede integrada de información eorientación profesional
A información e a orientación profesional deben atender a dousgrandes ámbitos de actividades: dunha banda, recoller e sistemati-zar información, e elaborar indicacións e programas de orientaciónprofesional; por outra, distribuír e pór ó alcance dos usuarios a infor-mación e a orientación que demandan, tendendo á autoorienta-ción.
Un dispositivo clave do sistema de información e orientación pro-fesional vaino constituí-la creación dunha rede integrada dos servi-cios existentes, coa finalidade de posibilitar que os usuarios dispo-ñan de información e asesoramento unificado, global e accesibleen materia de formación, información e cualificación profesional.
Dispor dunha rede con capacidade de interconexión entre os nú-cleos que posúen información e bancos de datos sobre a FormaciónProfesional e sobre as oportunidades de adquirir cualificación cons-titúe un instrumento imprescindible para o desenvolvemento de cal-
18
Rede integradade información eorientación
Entes públicos Entesprivados
Criterios homoxéneos sobreformación e emprego
Mellora da información eorientación profesional
Administración educativa
Administración laboral
A rede integrada de información e orientaciónprofesional posibilitará que os usuarios dispoñan deinformación e asesoramento unificado en materia deformación e emprego.
quera iniciativa de orientación profesional. Isto non só desde a pers-pectiva da orientación persoal ou individual (identificación de itine-rarios formativos ou de cualificación), senón tamén desde a perspec-tiva política e social.
Os dispositivos ou núcleos de información deberán estar localiza-dos en Departamentos de Orientación, Equipos de OrientaciónEspecíficos, servicios de orientación laboral, servicios de orienta-ción universitarios, centros colaboradores dos servicios públicos deemprego, empresas de traballo temporal, Instituto das Cualifica-cións Profesionais, Observatorio Ocupacional, órganos públicosresponsables de estudios estatísticos, etc. Trátase así de integra-la in-formación ofrecida por cada servicio, organismo ou institución, fa-cer accesible o seu potencial orientador e aproveita-las sinerxías dasúa interconexión.
Obxectivos específicos
■ Dispor dun instrumento de información e orientación fiable queproporcione criterios homoxéneos para o desenvolvemento depolíticas estratéxicas de formación e emprego.
■ Obter instrumentos de información fiables que sirvan de soportedecisivo ás accións de orientación profesional.
■ Mellora-lo aproveitamento dos recursos de orientación existentes.
■ Contribuír á integración do sistema de información e orientaciónprofesional co Sistema Nacional de Cualificacións Profesionais eos subsistemas de Formación Profesional.
Accións
As accións que pretende realiza-la Consellería de Educación eOrdenación Universitaria estarán enmarcadas dentro das directricesque estableza o Plan Galego de Formación Profesional para o de-senvolvemento desta medida. Concretamente, a AdministraciónEducativa colaborará nas seguintes actuacións:
– Elaborar protocolos de recollida de datos sobre os serviciosde información e orientación profesional existentes en Galicia.
– Recoller datos sobre os servicios de información e orientaciónprofesional existentes no ámbito autonómico, particularmentedos que fan referencia ó sistema educativo.
– Recoller datos dos servicios de orientación profesional das ad-ministracións educativas das comunidades autónomas, a tra-vés da participación institucional no Grupo C de informacióne orientación profesional, creado dentro do Consello Xeral daFormación Profesional.
– Analizar e incorpora-los datos recollidos a unha rede integra-da segundo o proceso que se estableza no marco do Plan Ga-lego de Formación Profesional.
– Establece-la conexión dos servicios de información e orienta-ción da Consellería de Educación e Ordenación Universitariacoa rede de servicios integrados de ámbito autonómico, esta-tal e comunitario.
19
– Subscribir convenios para garantir ós potenciais usuarios dosistema educativo a utilización dos servicios de información eorientación profesional.
– Actualizar periodicamente, no que respecta ó ámbito educati-vo, a rede de servicios de información e orientación profesio-nal.
Asesoramento e apoio ó alumnado sobre técnicas e estratexias de busca activade emprego e fomento do carácter emprendedor
Nos últimos anos de permanencia no sistema educativo, os alumnose as alumnas precisan asesoramento sobre técnicas e estratexias debusca activa de emprego, así como sobre o fomento do carácteremprendedor, co fin de facilitárlle-la transición do período formativoó mundo laboral.
Obxectivos específicos
■ Asesora-lo alumnado sobre técnicas e estratexias de busca activade emprego na empresa pública, na empresa privada ou medi-ante o autoemprego.
■ Promover e fomenta-la cultura emprendedora dos alumnos e dasalumnas a través de proxectos concretos, así como animar e ase-sora-la xente nova cara á creación e posta en funcionamento deactividades empresariais.
■ Achegar ós potenciais emprendedores información sobre os ins-trumentos de apoio e os incentivos económicos dos que se podenbeneficiar.
Accións
– Informa-lo alumnado que desexe inicia-la súa incorporación ómundo laboral sobre técnicas e estratexias para deseña-loplan de acción para a etapa de transición.
– Fomenta-lo carácter emprendedor, especialmente entre oalumnado de Formación Profesional específica, axudándoona elaboración de proxectos empresariais, utilizando mediostécnicos e asesoramento dos centros educativos, coa colabo-ración doutros organismos ou institucións.
– Ofrecer información ó alumnado, ó profesorado e ós respon-sables de orientación sobre a cultura emprendedora e os pro-xectos empresariais.
Seguimento da inserción laboral do alumnado que remata a súa formación noscentros de educación secundaria
A escola débelles posibilitar ás persoas a oportunidade de adquiri-ren cualificacións con valor e significado no mercado laboral, quefaciliten a súa inserción e promoción profesional, e, por outra ban-da, contribuír ó desenvolvemento competitivo dos sectores producti-vos do contorno socioeconómico.
20
Busca deemprego
Carácteremprendedor
Empresa pública
Empresa privada
Técnicas de buscade emprego
Formación
Autoemprego
Creación deempresas
Cualificación
O alumnado require dun asesoramento específico entécnicas de busca de emprego de cara á consecuciónda súa inserción laboral.
Obxectivos específicos
■ Coñece-los datos relativos á inserción laboral dos titulados enFormación Profesional específica e programas de garantía so-cial, co fin de que sirvan como referente, tanto á Administracióneducativa para a planificación da oferta de Formación Profesio-nal, como para axudar ó alumnado na toma de decisións voca-cionais.
■ Ofrecer información á comunidade educativa e ós usuarios dosservicios de información e orientación profesional sobre as posi-bilidades de inserción dos titulados de Formación Profesional,alumnado que remata algún programa de garantía social, etc.
Accións
– Recoller datos sobre a inserción laboral do alumnado que re-mata ciclos formativos de Formación Profesional e programasde garantía social. Esta acción será coordinada en cada cen-tro polo xefe ou xefa do Departamento de Orientación baixoas directrices que se establezan ó efecto.
– Informatizar e trata-los datos da inserción laboral do alumnadocunha triple finalidade:
– Analiza-los distintos aspectos da información obtida quepermitan introducir modificacións para a súa mellora.
– Ofrecer información para que a planificación da oferta deFormación Profesional se adecúe á demanda do sector pro-ductivo.
– Elaborar e difundir entre a comunidade educativa os corres-pondentes informes que axuden ó alumnado a tomar deci-sións vocacionais.
Oferta de actividades formativas
Para poder asesorar convenientemente cómpre que os orientadorese orientadoras teñan un amplo coñecemento sobre o Sistema Naci-onal das Cualificacións Profesionais, o manexo e selección de infor-mación cada vez máis diversa e variada, que estean familiarizadoscon técnicas e procedementos que permitan identifica-las capacida-des ou aptitudes e os logros profesionais dos usuarios, así como undominio das habilidades sociais para inducir neles a motivación ne-cesaria para desenvolve-los itinerarios máis aconsellables.
Doutra banda, convén que a formación dos responsables deorientación dos distintos subsistemas de Formación Profesional se re-alice conxuntamente, na medida do posible. Deste xeito estarase acontribuír a implanta-la cultura da integración no sistema de informa-ción e orientación profesional que se pretende desenvolver.
Se ben haberá actividades específicas de cada subsistema, exis-tirán outras que se poidan realizar de maneira conxunta e poten-ciar, deste xeito, a relación e a integración dos subsistemas (manexode programas informáticos, técnicas de busca activa de emprego,análise das competencias clave dos traballadores, análise das ten-
21
Actividades formativas
Actualizarcoñecementose habilidades
Acentuaraspectoscomúns
Orientadoreslaborais
Orientadoreseducativos
Integración do sistema de informacióne orientación profesional
A formación conxunta dos responsables daorientación do ámbito educativo e do laboralcontribúe á integración da información e daorientación profesional.
Adaptación daoferta formativa
Toma de decisiónsvocacionais
Seguimento e estudio
Alumnado deensinanzas profesionais
Inserciónlaboral
O coñecemento da inserción laboral do alumnadofavorece a adecuación da oferta formativa ádemanda laboral e ofrece información ó alumnadopara a toma de decisións.
dencias do mercado de traballo, coñecemento do Sistema Nacio-nal de Cualificacións Profesionais, etc.).
Obxectivos específicos
■ Actualiza-los coñecementos e habilidades dos orientadores eorientadoras profesionais.
■ Acentua-los aspectos comúns que a orientación profesional debedesenvolver para os usuarios de calquera subsistema de Forma-ción Profesional.
■ Contribuír á integración do sistema de información e orientaciónprofesional.
Accións
– Defini-lo perfil e funcións para desenvolver polos orientadorese orientadoras profesionais. Aínda que a normativa vixente es-tablece o perfil dos responsables de orientación en cada sub-sistema, débese establecer un perfil profesional no que se in-tegren as competencias dos orientadores e orientadoras dosdistintos subsistemas de Formación Profesional.
– Deseñar modalidades de formación permanente para o perso-al implicado na orientación profesional dos tres subsistemas:encontros, seminarios permanentes, grupos de traballo, xorna-das, etc.
22
Planificación e desenvolvemento daorientación profesional
A orientación profesional nas distintas etapas educativas
Malia que a orientación profesional propiamente dita non sexa ob-xectivo prioritario da educación primaria, non hai dúbida de quenesta etapa se van fraguando intereses, actitudes, habilidades e co-ñecementos básicos, que inciden na posterior toma de decisións for-mativo-profesionais dos alumnos e das alumnas. Por tanto, xa nestaetapa educativa se deben programar actividades curriculares quefomenten nos alumnos e nas alumnas o propio coñecemento e o daoferta formativa, actividades que se deberán intensificar no terceirociclo desta etapa.
Coa presencia da opcionalidade e das medidas de atención ádiversidade na educación secundaria obrigatoria e coas distintasmodalidades e opcións que se ofrecen no bacharelato, prodúceseo entronque entre a orientación educativa e a profesional. Para amaior parte do alumnado, neste período evolutivo efectúase a tomade decisións e o inicio ou a realización dun itinerario profesionaliza-dor, que debe ser informado e orientado co rigor que require a súacomplexa pluralidade, vinculada intimamente ó medio socioeconó-mico e familiar.
En consecuencia, a orientación profesional no ensino secundarioxustifícase pola necesidade que ten o alumnado de elixir entre diver-sas opcións académico–profesionais, e polo feito de iren estas con-figurando itinerarios diferentes que condicionan o acceso a futurasopcións formativas e profesionais. Nos cursos terminais de cadaunha das etapas ou ciclos que conforman a educación secundaria,a toma de decisións cobra máis significado, xa que o alumnado seatopa diante dun abano de posibilidades cada vez máis amplo,que fan necesaria a información e a orientación profesional, sobretodo:
■ Na elección de materias optativas, tanto na educación secunda-ria obrigatoria coma no bacharelato.
■ Na oferta formativa á que pode opta-lo alumnado ó remate daeducación secundaria obrigatoria, en función da obtención ounon do título de graduado en educación secundaria.
■ No coñecemento de técnicas e estratexias para a busca activade emprego, tanto na empresa pública coma na empresa priva-da, ou mediante o fomento do carácter emprendedor.
■ Nas posibilidades de recualificación ó longo da carreira profe-sional das persoas adultas para adaptarse ós constantes cam-bios sociolaborais.
23
Educación primaria
Educación secundaria
Educación de adultos
�
�
Autocoñecemento.Maduración na toma de decisións.
�
�
�
�
Autocoñecemento.Oferta formativa.Técnicas de busca de emprego.Proceso de toma de decisión.
�
�
�
�
�
Autocoñecemento.Oferta formativa.Técnicas de busca de emprego.Proceso de toma de decisión.Organización do tempo libre.
O paso do alumnado polo sistema educativo debe iracompañado da mellor e máis adecuada informacióne orientación co obxecto de lle facilita-lo seudesenvolvemento integral e capacitalo para querealice de forma responsable a elección do seuitinerario formativo e profesional.
A orientación profesional na educación secundaria obrigatoria
As accións a realizar na educación secundaria obrigatoria hanse di-rixir, en primeiro lugar, a propiciar que o alumnado desenvolva pro-gresiva e tuteladamente unha capacidade planificadora que lle per-mita configura-lo seu proxecto formativo e profesional, para o queas actividades planeadas prestarán especial atención á aprendiza-xe das habilidades implicadas na toma de decisións e para a reco-llida, procesamento e valoración da información a través de diferen-tes fontes e soportes. En segundo lugar, as accións irán encamiña-das a propiciar que o alumno ou a alumna logren unha representa-ción axustada de si mesmos (propio coñecemento ou autocoñece-mento), das súas capacidades, motivacións e intereses, e que as sis-tematicen e valoren de conformidade cos estudios futuros que pen-san seguir e os campos profesionais cos que se corresponden. Ou-tro tipo de actuacións débese orientar a favorece-lo coñecementoda estructura do sistema educativo e do mundo laboral e máis enconcreto das distintas opcións que ofrece o sistema educativo, asícomo as distintas posibilidades laborais do mercado de traballo, fa-cendo especial fincapé nas que se ofrezan no contorno próximo eaqueloutras encamiñadas a facilita-los procesos de inserción socio-profesional e a pór en contacto o alumnado co mundo do traballo.Tamén se deberán planificar actividades de orientación profesionaldirixidas ás familias, ás empresas, etc.
Así mesmo, deberase especificar qué actividades se incorporanó currículo, sendo, por tanto, responsabilidade do profesorado decada área ou materia; cáles serán desenvolvidas polo profesoradotitor durante os períodos de titoría de grupos ou individual e coas fa-milias; cáles se van desenvolver polos profesionais responsables daorientación, e, finalmente, en cáles intervirá persoal externo ó centroque colabora no desenvolvemento do plan (Equipo de OrientaciónEspecífico, responsables da orientación do ámbito laboral, corpora-cións locais, empresarios, etc.).
Na ESO, as aprendizaxes deberán ter carácter polivalente, xerale básico, e capacita-los alumnos e as alumnas para continuar estu-dios de bacharelato ou ciclos formativos de grao medio, así comopara levar a cabo os procesos de transición á vida activa, propor-cionando unha Formación Profesional de base que os capacite pro-gresivamente para a súa inserción no mundo laboral.
A orientación profesional na Formación Profesional
Na Formación Profesional distínguense dous compoñentes:
■ Formación Profesional de base, presente na educación secunda-ria obrigatoria e nos bacharelatos.
■ Formación Profesional específica, ordenada en ciclos formativosde grao medio e de grao superior.
A Formación Profesional de base ten como finalidade dota-lo alum-nado dun conxunto básico de coñecementos, destrezas, habilida-des e actitudes para o exercicio dun amplo espectro de profesións,e permitir unha formación polivalente que lle posibilite cursar poste-riormente algún ciclo formativo de Formación Profesional específica.
24
Na Formación Profesional específica, ademais dos módulos pro-fesionais asociados ós contidos propios de cada profesión, tódolosciclos conteñen dous módulos obrigatorios relacionados coa orien-tación profesional: o módulo de Formación en Centros de Traballo(FCT) e o módulo de Formación e Orientación Laboral (FOL).
O módulo de FCT desenvólvese no ámbito productivo real. Poten-cia no proceso formativo a aprendizaxe do rol laboral que, comoprofesional, terá que desenvolve-la persoa nun contorno concreto. Aprincipal aportación do módulo de FCT á orientación profesional es-triba en que permite ó alumnado observar e desenvolve-las funciónspropias dos diferentes postos de traballo relativos a unha profesión,coñece-la organización dos procesos de producción e as relaciónssocio-laborais da empresa ou centro de traballo.
O módulo de FOL persegue, por unha parte, familiariza-lo alum-nado co marco legal de condicións de traballo e de relacións labo-rais dun determinado ámbito profesional e, por outra parte, dotalodos recursos e da orientación necesarios para a futura inserción so-cio-profesional.
En relación coa orientación profesional na Formación Profesional es-pecífica cobran especial relevancia as actuacións encamiñadas áformación para o emprego ou a formación para a transición á vidaactiva, a inserción socioprofesional, a adopción do papel laboral ea adaptación ó mercado de traballo. Neste sentido, dáselles priori-dade a aqueles contidos que propicien que o alumnado compren-da a organización e as características do sector productivo corres-pondente, así como os mecanismos da inserción profesional, e quecoñezan a lexislación laboral básica e os dereitos e obrigas que sederivan das relacións laborais. Deberanse ofrecer tamén os coñece-mentos e habilidades necesarios para traballar en condicións de se-guridade e para previ-los posibles riscos derivados das situaciónsde traballo.
Cómpre, igualmente, facerlles ver ós alumnos ás alumnas que acrecente mobilidade no emprego e as transformacións sociolabo-rais fan necesario que, para manterse ou promoverse no mundo la-boral, non é suficiente só con domina-los coñecementos ou compe-tencias técnicas, senón que se precisa, ademais, unha disposiciónfavorable á formación permanente e unha maior capacidade adap-tativa ós cambios e á realidade sociolaboral.
Nos Institutos de Educación Secundaria en que se imparte Forma-ción Profesional específica, o profesorado de formación e orienta-ción laboral colabora co Departamento de Orientación na realiza-ción de actividades específicas de orientación profesional dos alum-nos e das alumnas. En concreto, estes profesionais teñen encomen-dadas as seguintes funcións:
– Informa-lo alumnado sobre o marco legal de traballo e das re-lacións laborais.
– Orientar sobre as formas e procedementos de inserción profe-sional.
– Dar a coñece-los recursos profesionais e laborais existentes.
– Deseñar actividades ou programas para que o alumnado poi-da elabora-lo seu propio itinerario profesional de busca de
25
emprego, facéndoo consciente da necesidade de formaciónpermanente.
– Potenciar estratexias encamiñadas á consecución, se é ocaso, dunha reorientación profesional axustada ás demandasdo mercado laboral.
– Colaborar co profesorado titor responsable da formación encentros de traballo na elaboración de programas para a reali-zación de actividades formativo–productivas en centros de tra-ballo.
– Promover que o alumnado que accede a un programa de ini-ciación profesional interveña activamente no seu proceso deaprendizaxe e no deseño da súa traxectoria persoal e laboral.
A orientación profesional no bacharelato
A información e orientación profesional no bacharelato céntrase fun-damentalmente no asesoramento e apoio ó alumnado na elabora-ción do itinerario formativo-profesional (elección da modalidade eda opción do bacharelato, das materias optativas, etc.), que lle po-sibilite o acceso a estudios posteriores da súa preferencia (ciclos for-mativos de grao superior, estudios universitarios, etc.), ou ben a in-corporación directa ó mundo laboral.
A través da Formación Profesional de base preténdese unha di-mensión máis orientadora e profesionalizante que facilita melloresoportunidades de inserción na vida activa e de cualificación laboraldos alumnos e das alumnas.
A Formación Profesional de base concrétase nun currículo carac-terizado polo establecemento de obxectivos que favorezan a transi-ción á vida activa, por unha dimensión práctica, funcional e poten-cialmente profesionalizante, pola introducción de materias optativasque posibilitan actividades e experiencias de carácter profesional.
En definitiva, dentro da orientación profesional no bacharelatodeberáselles prestar tamén atención ó asesoramento e á informa-ción ó alumnado sobre o itinerario formativo-profesional que lle posi-bilite realizar eleccións conscientes e responsables que respondanás súas preferencias e expectativas.
A orientación profesional nos programas de garantía social
Para o alumnado dos programas de garantía social, a informacióne a orientación profesional cobran importancia singular. A través daacción titorial ou das diversas áreas do currículo, deberáselle aseso-rar na toma de decisións formativas e profesionais e na mellora dasúa autoestima e das expectativas persoais de logro. A orientaciónprofesional nos programas de garantía social debe ser, sen dúbida,un mecanismo clave para articular adecuadamente o paso do siste-ma educativo ó mundo productivo e facilitar que a xente nova, fun-damentalmente a excluída do sistema educativo formal, se integrecomo axente activo na sociedade actual.
Como é sabido, o alumnado que accede ós programas de ga-rantía social presenta gran diversidade persoal, familiar e social.Tamén precisa, por outra banda, adquiri-la formación básica e pro-fesional que lle garanta unha axeitada cualificación, así como, inci-
26
dir na adquisición de habilidades sociais e de desenvolvementopersoal que lle permitan inserirse laboralmente ou prosegui-la súaFormación Profesional.
A orientación profesional na educación de adultos
A educación para as persoas adultas cobra cada vez unha maiorimportancia debido ós cambios socio-laborais que implican a nece-sidade de formación das persoas ó longo da vida.
Así mesmo, a incorporación de novas tecnoloxías ós postos detraballo e a propia evolución destes últimos, esixen que a poboa-ción activa se recualifique e actualice ó longo da vida profesional.A clave para permanecer nun posto de traballo depende, en granmedida, da capacidade de adaptación das persoas ás esixenciasque xorden na evolución dos perfís profesionais, polo que a forma-ción e a orientación profesional están chamadas a desenvolver nes-te sentido un papel primordial.
En consecuencia, a poboación adulta precisa información eorientación profesional para elixir acertadamente os itinerarios for-mativo-profesionais que melloren a súa cualificación profesional elles posibiliten o progreso na súa carreira profesional.
Nos últimos anos están a adquirir unha importancia crecente asdenominadas competencias clave nas persoas, que inclúen, ade-mais de competencias prácticas, outras de carácter transversal, ta-les como capacidade de traballo en equipo, creatividade, espíritoemprendedor, sensibilidade medioambiental, capacidade de co-municación e de resolución de problemas, etc. Estas competenciasapórtanlles ás persoas dominios cognitivos e permiten a adecua-ción dos saberes ó desenvolvemento social e tecnolóxico.
O consello orientador
O proceso de orientación académica e profesional convértese nunelemento fundamental para a elaboración do consello orientador ouinforme individualizado que, para cada alumno ou alumna, se debeformular ó remate da educación secundaria obrigatoria, dos pro-gramas de garantía social, dos ciclos formativos de Formación Pro-fesional específica ou do bacharelato.
Sen pretender substituí-lo alumnado na toma de decisións, persé-guese a súa facilitación ó lle aportar información sobre a propia si-tuación educativa e persoal e a adecuación con respecto ás carac-terísticas e condicións das opcións formativas e profesionais poste-riores.
A formulación do consello orientador correspóndelle, trala pro-posta do equipo educativo, ó profesorado titor. Na súa elaboracióndeberá colabora-lo orientador ou orientadora do centro, especial-mente cando se requira unha orientación máis personalizada paratomar decisións respecto ás diferentes alternativas que se lles presen-tan ó alumnado.
Un posible modelo de cómo estructura-lo consello orientador debe-ría considerar apartados relativos ós seguintes aspectos:
27
Consello orientador
Análise deposibilidadese preferencias
Recomendaciónde opción educativa
ou profesional
Profesorado titorOrientador/a
Equipo educativo
Proposta
Asesoramento Formulación
Alumnado
Cada alumno ou alumna debe recibir ó remate daESO, dun ciclo formativo, dun PGS ou dobacharelato, un consello orientador conrecomendacións formativas e profesionais.
Este consello elabórao o profesorado titor coasesoramento dos servicios de orientación, tendo enconta a proposta do equipo educativo.
■ A situación persoal do alumno ou alumna, na que se faga referen-cia ó concepto que posúe de si mesmo en relación coas súas ca-pacidades de aprendizaxe, madureza e posibilidades deprogreso en estudios posteriores ou no desenvolvemento profesio-nal. Tamén se indicarán os intereses persoais e as súas espectati-vas académicas ou profesionais.
■ A situación educativa na que se analice o nivel de aprendizaxe edesenvolvemento alcanzados, reflectindo o grao de consecucióndas capacidades fundamentais expresadas nos obxectivos xe-rais, e facendo mención dos aspectos máis destacados durante asúa escolarización.
■ A correspondencia entre a situación persoal e educativa e as di-ferentes opcións educativas e profesionais.
■ Unha proposta orientativa na que se recomenden as opcións for-mativo-profesionais que o equipo educativo considera máis ade-cuadas para o alumno ou alumna.
É fundamental que o proceso mediante o que se lle entregue ó alum-nado o consello orientador garanta a confidencialidade, e que asúa formulación lle permita elabora-lo seu plan persoal de acción.Por iso, é aconsellable que, na medida do posible, se respecte aelección efectuada polo propio alumno ou alumna e que o informesexa redactado en clave positiva, destacando os logros e avancesrealizados durante a súa escolarización.
Principais actuacións dende os diferentes servicios de orientación da Conselleríade Educación e Ordenación Universitaria
Para consegui-los obxectivos propostos no Plan de Orientación Pro-fesional precísanse actuacións coordinadas entre os seguintes servi-cios de orientación:
■ Servicios centrais. Estableceranse, con carácter anual, as oportu-nas instruccións para priorizar e temporaliza-lo desenvolvementodos obxectivos fixados neste Plan de Orientación Profesional epara artella-las medidas necesarias para a súa posta en marchae avaliación nos respectivos contextos.
Desde os servicios centrais estableceranse pautas para as ac-tuacións coordinadas cos especialistas de orientación profesio-nal dos Equipos de Orientación Específicos, cos Departamentosde Orientación e cos orientadores laborais, co fin de conse-gui-los obxectivos propostos neste Plan de Orientación Profesio-nal.
Cos datos recollidos a través dos especialistas de orientaciónprofesional dos Equipos de Orientación Específicos e dos Depar-tamentos de Orientación realizaranse estudios e informes de ám-bito autonómico que servirán de referencia á Administracióneducativa, ós servicios de orientación e ós centros docentes paraa planificación de futuras actuacións.
■ Equipos de Orientación Específicos. A xeneralización dos De-partamentos de Orientación nos centros educativos posibilita queo campo de acción dos Equipos de Orientación Específicos secentre, con carácter preferente, no apoio especializado a estes
28
departamentos, na elaboración de programas de intervención,na recollida de datos, así como na elaboración de materiais enque participen os Departamentos de Orientación.
O especialista de orientación vocacional e profesional elaborará ocorrespondente plan anual, que formará parte do plan provincial doEquipo de Orientación Específico, no que se desenvolverán os ob-xectivos recollidos no Plan de Orientación Profesional para o seuámbito de actuación, así como as instruccións anuais que se promo-van, incluíndo, entre outras, as seguintes actuacións:
– Ofrecerlles apoio técnico especializado ós Departamentos deOrientación para a elaboración, seguimento e avaliación deprogramas de orientación profesional dirixidos á inserción so-cial e laboral do alumnado.
– Promove-la colaboración intercentros con diferentes empresas,entidades e organismos para o desenvolvemento de actua-cións conxuntas en materia de orientación profesional.
– Asesora-los Departamentos de Orientación e os centros educa-tivos para poder integra-la orientación profesional no currícu-lo.
– Elaborar e recompilar no ámbito provincial recursos escolarese profesionais para que o alumnado poida decidirse pola op-ción máis axeitada ás súas características e preferencias, re-cursos que serán remitidos ós servicios centrais da Conselleríade Educación e Ordenación Universitaria a efectos do seu tra-tamento homoxéneo e posterior divulgación no ámbito da Co-munidade Autónoma, para que beneficien ó maior número deusuarios.
– Asesorar e colaborar co profesorado de formación e orienta-ción laboral dos centros de educación secundaria.
– No ámbito do ensino para as persoas adultas, favorece-lo de-senvolvemento de conductas vocacionais que contribúan ámellora ou recualificación profesional ou á incorporación ómercado de traballo.
■ Departamentos de Orientación. O Plan de Orientación do cen-tro constitúe un marco no que se inscriben os distintos programasde orientación que se van desenvolver no centro. Deberá contem-plar accións para cada etapa, concrecións para cada ciclo, ni-vel, grupo e, mesmo, actuacións concretas para o alumnado connecesidades educativas especiais.
Os Departamentos de Orientación dos centros de educaciónsecundaria incluirán, dentro do plan xeral de orientación, un planespecífico de orientación profesional, de acordo coas liñas apro-badas pola comisión de coordinación pedagóxica do centro ebaixo as directrices establecidas neste Plan e as que formule anu-almente a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria.
Na elaboración do plan de orientación do centro deben con-siderarse os seguintes principios básicos, que caracterizan aorientación educativa e profesional:
– A súa duración ó longo de toda a escolaridade con momentosde especial énfase. A orientación educativa e profesional nonse debe limitar a unha serie de actividades illadas e incone-
29
Servicios centrais
Servicios externos (EOE)
Servicios internos (DO)
�
�
�
�
�
�
Coordinación.Priorización de obxectivos.Pautas de actuación.Análise e tratamento de datos.Elaboración de recursos.Deseño da formación dos orientadores.
�
�
�
�
Asesoramento e apoio ós DO.Elaboración de programas deintervención.Recollida e tratamento de datos.Colaboración na elaboración derecursos.
�
�
�
�
Información e asesoramento ácomunidade educativa.Recollida de datos.Seguimento da inserción laboral.Xestión dos recursos da orientaciónprofesional.
As actuacións coordinadas entre os distintos serviciosde orientación permitirán a consecución dosobxectivos previstos nos respectivos plans deorientación.
xas, situadas ó final da escolaridade, senón que constitúe unproceso continuo e sistemático, sen que isto impida que o pro-ceso se intensifique en momentos concretos, cando o alum-nado debe elixir entre distintas opcións ou itinerarios académi-cos ou profesionais.
– A súa incardinación plena no proceso educativo. A orienta-ción educativa e profesional é tarefa de toda a comunidadeeducativa do centro, xa que ó formar parte do proceso educa-tivo, compromete tódolos niveis de planificación (proxectoeducativo, proxectos curriculares, programacións didácticas ede aula, adaptacións do currículo, etc.), e todo o profesoradoe órganos de goberno e de coordinación docente (consello es-colar, claustro de profesores, equipo directivo, comisión decoordinación pedagóxica, departamentos didácticos, Depar-tamento de Orientación, profesorado titor, equipos educati-vos, etc.).
– Dirixida a todo o alumnado, familia e contorno sociolaboral.A orientación incardínase no proceso educativo e orientador.Nembargante, débense arbitrar mecanismos de axuda en for-ma de asesoramento específico e individualizado dirixido aaqueles alumnos e alumnas que atopan dificultades para to-maren decisións.
– Facilitadora da toma de decisións do alumnado, ó axudarllesna aprendizaxe de mecanismos, habilidades e estratexias.Neste sentido, a orientación debe conduci-lo alumnado aunha secuencia de opcións ou eleccións mediante as que estedecidirá o seu proxecto persoal de vida no ámbito formativo eprofesional.
– Promotora da actividade e autonomía do alumnado. Debe po-tenciarse a autonomía e participación do alumnado, contribu-índo así a que desenvolva habilidades e estratexias efectivaspara se enfrontar á toma de decisións en distintos momentosda súa vida, mesmo cando xa non se atopa no centro educati-vo; tendendo, en definitiva, á autoorientación.
– Que promove a igualdade de oportunidades. No desenvolve-mento das accións de orientación prestaráselle atención espe-cial á superación de hábitos sociais discriminatorios por razónde xénero, orixe social, cultural, etc. que condicionen o acce-so ós distintos estudios ou profesións.
Estructura do plan de orientación
Equipos de Orientación Específicos
O Equipo de Orientación Específico elabora anualmente un plan deorientación de ámbito provincial baseado, por unha banda, nas di-rectrices emanadas dos servicios centrais da Consellería de Educa-ción e Ordenación Universitaria e, por outra, na valoración das ne-cesidades detectadas no seu ámbito de actuación.
Sen prexuízo do carácter interdisciplinar que deben te-las actua-cións do Equipo de Orientación Específico, cada un dos seus mem-
30
bros debe elaborar un plan anual que formará parte do Plan XeralProvincial.
En consecuencia, o especialista de orientación profesional doEquipo deberá elabora-lo seu plan anual tendo en conta o presentePlan de Orientación Profesional, as directrices establecidas polosservicios centrais da Consellería de Educación e Ordenación Uni-versitaria e as necesidades detectadas no campo da orientaciónprofesional no ámbito provincial.
Desde os servicios centrais promoveranse reunións periódicasdos especialistas de orientación profesional dos Equipos de Orien-tación Específicos co fin de posiblita-la realización de actuaciónsconxuntas no ámbito autonómico.
Centros educativos
O Plan de Orientación Profesional do centro, como xa se indicouanteriormente, debe enmarcarse dentro do Plan de Orientación. Oseu referente será o presente Plan de Orientación Profesional, asícomo as directrices dictadas pola Consellería de Educación e Orde-nación Universitaria e as necesidades detectadas no contexto.
O Plan de Orientación Profesional debe incluí-los obxectivos quese pretenden para o conxunto da etapa ou ciclo, as liñas de actua-ción prioritarias para cada etapa, ciclo e curso, a especificacióndos responsables implicados na realización das distintas actuaciónse a súa temporalización, previsión dos recursos materiais, orzamen-tarios e organizativos (reunións do equipo directivo, equipos educa-tivos e profesorado titor, reunións do Departamento de Orientación,etc.), e os procedementos previstos para o seguimento e avaliacióndo plan.
31
Seguimento e avaliación
Plan de Orientación dos centros educativos
Para realiza-lo seguimento e avaliación da calidade do Plan deOrientación Profesional dos centros educativos deberanse ter enconta as valoracións que se acorden:
– Nas reunións mensuais da comisión de coordinación pedagó-xica.
– Nas reunións do Departamento de Orientación, tanto nas tri-mestrais de todo o departamento como nas semanais dosmembros destinados no propio centro.
– Nas reunións de coordinación do profesorado titor co Depar-tamento de Orientación.
– Nas reunións de claustro e de consello escolar.
– Nas reunións de profesores por ciclos, niveis ou departamen-tos didácticos.
– Nas sesións de avaliación establecidas na programación xe-ral anual.
Así mesmo, o Departamento de Orientación ha promove-la formali-zación de protocolos e a realización de actividades específicas (en-trevistas, cuestionarios, etc.) onde se analice o grao de satisfaccióndos usuarios dos servicios de orientación e a autovaloración do pro-pio departamento.
A valoración global das accións realizadas reflectirase nunhamemoria final, en que se indicará o nivel de consecución dos obxec-tivos previstos no plan anual, as dificultades atopadas e as modifica-cións introducidas, así como as conclusións e as propostas de mello-ra que deberán incorporarse ó plan do curso seguinte.
A redacción da memoria final correspóndelle ó xefe ou xefa doDepartamento de Orientación, quen, unha vez elaborada, deberáentregala ó equipo directivo para a súa inclusión na memoria finaldo centro.
Plan de Orientación dos Equipos de Orientación Específicos
Para o seguimento e avaliación do plan anual do Equipo de Orien-tación Específico e, concretamente do plan anual do especialista deorientación vocacional, teranse en conta as valoracións que seacorden:
– Nas reunións por zonas cos Departamentos de Orientación.
– Nas memorias anuais dos Departamentos de Orientación daprovincia.
– Nas reunións de coordinación dos especialistas de orienta-ción vocacional e profesional dos respectivos Equipos deOrientación Específicos.
32
– A través de cuestionarios, entrevistas, etc. destinados ós usua-rios dos servicios de orientación educativa e profesional.
Os resultados do seguimento e avaliación reflectiranse na memoriafinal, que deberá realiza-lo especialista de orientación profesionaldo Equipo de Orientación Específico ó remate de cada curso esco-lar, e formará parte da memoria anual do Equipo provincial.
Avaliación externa
A avaliación externa dos respectivos Plans de Orientación Profesio-nal será realizada polo servicio de Inspección Educativa, quen valo-rará a calidade das actuacións propostas nos plans anuais, tendoen conta as accións establecidas no apartado 6 do presente Plan, anormativa ó respecto que aprobe a Consellería de Educación eOrdenación Universitaria, así como as memorias de fin de curso eos informes dos Departamentos de Orientación e dos Equipos deOrientación Específicos.
A Consellería de Educación e Ordenación Universitaria ha pro-mover, igualmente, a realización de avaliacións externas sobre acalidade dos servicios de orientación, co fin de triangula-los datosobtidos a través da avaliación interna.
33
