ÜRRÜTI JAUREGIKO PEIROT - EITB › multimedia › documentos › 2009 › 10 › ... · Hürrünt...

EiTBk prestatu bertsioa

URRUTI JAUREGIKO PEIROT

LEHEN PEREDIKUA LEHEN PEREDIKUA 1. 1.Andereak eta jaunak Andereak eta jaunak,hunki jin züer oroer ongi jin zuei orori. jin: etorriEskent dezagün pastorala Eskain diezaiegun pastoralaEüskal Herritar güzier. euskal herritar guziei.

2. 2.Mündüan ez dü parerik Munduan ez du parerik Eüskaldünen batzarriak euskaldunen batzarriak. batzarri: abegiNahi nütüzke agurtü Nahi nituzke agurtu kanpotik jinik jenteak. kanpotik jinik jendeak.

3. 3.Altzürükük bere karbetan Altzürükük bere karbeetan karbe: harpe, aitzulogorderik dü begiratzen gorderik du begiratzen begiratu: zainduAspaldiko historia aspaldiko historia, Kristo aitzinekoa ümen. Kristo aitzinekoa omen.

4. 4.Pastoral honen süjeta Pastoral honen sujeta: sujet: gaiPierra Ürrüti noblea Pierra Urruti noblea, Bere denboran izan beitzen bere denboran izan baitzen Xiberoko bürüzagia. Zuberoako buruzagia.

5. 5.Altzürüküko Ürrütian Altzürüküko UrrutianGozatü züan haur denbora gozatu zuen haur denbora,Eta Peirot izengaintiz eta Peirot izengaindiz izengaindi: izengoitiezagütürik zen bera. ezaguturik zen bera.

6. 6.Erregegoalat heltü Erregegorat heldubeitzen Frantxoa lehena baitzen Frantxoa lehena, Peirot-ek dü zerbütxatü Peirotek du zerbitzatu;harekin egin fortüna. harekin egin fortuna.

7. 7.Italiako gerletan Italiako gerletanFrantses koalizionean frantses koalizioan Parte hartü züan ümen parte hartu zuen omen harek ezpata saihetsean. hark ezpata saihetsean.

8. 8.Xiberoko ohidürak Zuberoako ohiturak, probintziako foruak probintziako foruak, Izkiribatürik izan ziren izkiriaturik izan ziren,legeztatzeko kostümak. legeztatzeko kostumak. kostuma: ohitura

9. 9.Konkistatürik izan zen Konkistaturik izan zengarai hetan Nafarroa garai haietan Nafarroa. Eta Peirot-ek Albret-en Eta Peirotek Albreten züzenen alte gogoa. zuzenen alde gogoa. zuzen: eskubide

1


10. 10.Peirot gure Xiberoko Peirot, gure Zuberoakogobernadore kargüa gobernadore kargua Etxeki züan hanitx urtez atxiki zuen anitz urtez Hil artinokan leküa. hil artiokoan lekua.

11. 11.Goren-gorenean ützi dü Goren-gorenean utzi du Ürrüti jauregia Urruti jauregia. Gaur ere hor txütik dügü Gaur ere hor zutik dugu Altzürüküko memoria. Altzürüküko memoria.

12. 12.Goraipa dezagün orai Goraipa dezagun orain, trajeri honen harian tragedia honen harian, Gure Peirot herritarra gure Peirot herritarra jarraikiz bere bizian. jarraikiz bere bizian.

2


1. JELKALDIA1485. Altzürüko Urrutian Peiroten sortzea

Felixi neskatoa Felixi neskatoa13. 13.Jakinarazten deizüet Jakinarazten dizuet ofizialki berria ofizialki berria: Ürrüti-ko andereak Urrutiko andereak mündüratü dü semea. munduratu du semea.

Margarita Urruti Margarita Urruti 14. 14.Allande ene senarra Allande, ene senarra, gure Peirot sortü zaikü gure Peirot sortu zaigu eta lehen irriñoa eta lehen irriñoa, bai zuretako dükezü. bai, zuretako dukezu.

Allande Urruti Allande Urruti15. 15.Esker beroenak zuri Esker beroenak zuri, ene Margarita goxoa ene Margarita goxoa, Zük ekarri beteiküzü zuk ekarri baitiguzu haur honekin geroa. haur honekin geroa.

Xaxi Bordaxar Xaxi Bordaxar 16. 16.Botzik eta alagera Pozik eta alegera zira Margarita Ürrüti zara Margarita Urruti. Berri on hau hedatzera Berri on hau hedatzera, Banoa karrika gainti. banoa karrika gaindi.

Xaxi ilkitzen da.

Marti Aran Marti Aran 17. 17.Altzürüküko jauregiak Altzürüküko jauregiak badüke orai segida baduke orain segida Ta desiratzen deizüet eta desiratzen dizuet dezazüen lüzaz gida. dezazuen luzaz gida.

Allande Urruti Allande Urruti 18. 18.Aro berri bat sortüko da Aro berri bat sortuko da haur honekin segürik haur honekin segurik.Izan dadin aberatsa Izan dadin aberatsa, gaizki güzien gainetik. gaizki guzien gainetik.

19. 19.Eta bere egin ahalak Eta bere eginahalak egin ditzan mündü hontan egin ditzan mundu honetan, Gure izena etxekiz gure izena atxikiz garbi-xahüki denboran. garbi-xahuki denboran.

Margarita Urruti Margarita Urruti 20. 20.Gure haurrak esperantxa Gure haurrak esperantzahandia sortzen dü handia sortzen du. heben Azkarra izan dadila Hemen azkarra izan dadila

3


osagarriaz bederen. osagarriaz bederen. osagarri: osasun

4


2. JELKALDIA 2. JELKALDIA Peiroten agurrak altzürükütarrei.

Peirot Urruti Peirot Urruti 21. 21.Adiskideak egün on Adiskideak, egun on. jar zitaie ene ondoan Jar zaitezte ene ondoan. Nola ez izan trenpü on Nola ez izan trenpu on trenpu: tenoreardoa deno xahakoan. ardoa deno xahakoan. xahako: zahato

Kurutxet Kurutxet 22. 22.Zure botzik ederrena Zure pozik ederrena agertzen düzülarik agertzen duzularik, Peirot üsüan gordatzen dü Peirot, usu gordetzen du usuan: maiz, sarritangibeletik zonbait konplot. gibeletik zonbait konplot.

Intxauspe Intxauspe23. 23.Ikusimikus-papaita Ikusimikus-papaita papaita: igarkizunmisterio klikazale misterio klikazale, Honek nahi gütü orai honek nahi gaitu orain ützi ahal bezain zalhe. utzi ahal bezain zalu. zalu: laster

Peirot Urruti Peirot Urruti 24. 24.Altzürükütar adiskideak Altzürükütar adiskideak, üzten zütüet maleruski uzten zaituztet maluruski. maluruski: zoritxarrezEta Peirot-en izena Eta Peiroten izena uhura zazüe beti. ohora ezazue beti.

25. 25.Han Frantziako tronoan Han, Frantziako tronoan jarri errege berriak jarri errege berriak Deitzen dütü bere ondoan deitzen ditu bere ondoangerlarako zaldün güziak. gerlarako zaldun guziak.

Karkatz koblakaria Karkatz koblakaria 26. 26.Kantatüko deizüegü Kantatuko dizuegu leheneko eresi bat lehenengo eresi bat. Ikas ezazüe gogoz Ikas ezazue gogoz, eramaiteko etxerat. eramateko etxera.

5


1. KANTA 1. KANTAUrrutiako anderea Urrutiako anderea

a1. a1.Ahetzeko anderea Ahetzeko anderea, Ürrütian korpitzez Urrutian gorputzez. Hor dizü bere bürüa Hor duzu bere burua, Kanpoan da bihotzez Kanpoan da bihotzez. Nur dü bere maitea? Nor du bere maitea? Nahi nüke egia Nahi nuke egia.Jinkoak nahi badü Jainkoak nahi badu, Hiltzea ükenen dü. hiltzea ukanen du.

a2. a2.Gure jaun Ürrütia Gure jaun Urrutia, Kexüan beti zira kexuan beti zara. Erradazü zertako? Erradazu zertako. zertako: zergatikNi ez nüzü kanpoko Ni ez nauzu kanpoko, Hürrünt zite niganik urrun zaitez niganik. Ez düt zure beharrik Ez dut zure beharrik. Bazoaza kanpora Bazoaz kanpora, Eni adar biltzera. eni adar biltzera?

a3. a3.Jauna holako gaüzak Jauna, holako gauzak Ahetzeko andereak Ahetzeko andereak Ez ditizü ikasi ez ditu ikasi. Han doazü ihesi Han doa ihesi, Ele horiek ahotik ele horiek ahotik Jalkitzen zirelarik jalgitzen zirelarik. jalgi: irtenÜrrütia-k bilotik Urrutiak bilotik bilo: ileHerresta dü ebili. herresta du erabili. herresta: narras

a4. a4.Jinkoa zer bizia! Jainkoa zer bizia! Oi!oi!oi! jaun Ürrüti Oi, oi, oi, jaun Urruti! Ni Ahetzeko etxean Ni Ahetzeko etxean, Nündüzün bai bakean ninduzun bai bakean. Honat jin behar nizün Hona jin behar nuen, jin: etorriEne sortea züzün ene zortea zen, Bihotz min ükeiteko bihotz-min ukaiteko,Zure kexarazteko. zure kexarazteko. kexarazi: haserrarazi

a5. a5.Ogen gabe zü beti Ogen gabe, zu beti ogen: erruMintzo zitzait gogorki mintzo zatzaizkit gogorki. Otoi zure begiak Otoi, zure begiak Ütz ditzala kexüak utz ditzala kexuak. Goizean goizik jeikirik Goizean goizik jaikirik,Ogi opilak eginik ogi opilak eginik, Ahetzeko anderea Ahetzeko anderea, Lehia dün handi. lehia dun handi.

6


a6. a6.Zareta bat bürüan Zare bat buruan zare: saskiKanporat jalkitzean kanpora jalgitzean, jalgi: irtenMusde Ürrütia-k züan musde Urrutiak zuen musde: don, jaunBaratü bai bidean baratu, bai, bidean. baratu: geldituNun zabiltza hain goizik «Non zabiltza hain goizik, Jauregia hüstürik? jauregia husturik?», Galtatzen deio Ürrüti-k galdetzen dio Urrutik, Begiak oldartürik. begiak oldarturik.

a7. a7.Jauna ikusiren düzü Jauna ikusiko duzu, Nahi balin badüzü nahi baldin baduzu, Nurat orai nabilan nora orain nabilen Zareta bat bürüan? zare bat buruan. zare: saskiJende eskeleari Jende eskaleari Emaiteko sokorri emateko sokorri, sokorri: laguntzaMadama Ürrütia-k madama UrrutiakHartü zütüan bideak. hartu zituen bideak.

a8. a8.Opilez zarea beitzen Opilez zarea baitzen zare: saskiBeterik jende prauben beterik jende pobreentzat, Ürrütia-k zarean Urrutiak zarean Eskü ezari züan esku ezarri zuen. Opilak ordü hartan Opilak ordu hartanJin ziren haillikotan jin ziren harilkoetan. jin: bihurtuÜrrüti-k berehala Urrutiak, berehala, Uste trunpatü zela. uste tronpatu zela. tronpatu: nahasi

a9. a9.Ehülearen etxera — Ehulearen etxera Zoaza bilberaztera zoaz bilbatzera?Jauna ikusten düzü — Jauna, ikusten duzu. Orai zük badakizü Orain zuk badakizu.Parka izadazüt arren — Barka iezadazu, arren. Bekaitz ez nüzü izanen Bekaitz ez naiz izanen. Emazte on zirela Emazte on zarela Orai badüt nik proba. orain badut nik proba.

7


Peirot Urruti Peirot Urruti 27. 27.Aitunen gorabeherak Aitonen gorabeherak entzün dütüt eta gozatü entzun ditut eta gozatu. Bena behar niz ixtantean Baina behar naiz instantean Frantziarat abiatü. Frantziarat abiatu.

8


3. JELKALDIA 3. JELKALDIA 1515.Peirot Ürrüti Bloisko gortean, Frantxoa I.aren ezagutzea egiten.

Diane Poitierskoa Diane Poitierskoa28. 28.So egizü Klaudia erregina So egizu, Klaudia erregina,Peirot deizüt presentatzen Peirot dizut presentatzen.Frantxoari ahal zünüke Frantxoari ahal zeniokeBi hitzez bardin aipatzen. bi hitzez berdin aipatzen. berdin: agian

Klaudia erregina Klaudia erregina29. 29.Frantxoa huilant zite honarat Frantxoa, hullan zaitez hona, hullandu: hurbildubeha zure emaztea beha zure emaztea. behatu: entzunHeben badügü zaldün bat Hemen badugu zaldun bat. errezebitzen düzüa? Errezibitzen duzu?

Peirot Urruti Peirot Urruti30. 30.Xiberotik zure gana Zuberoatik zuregana, hitzeman nüan bezala hitzeman nuen bezala, Jin niz züen zerbütxüko jin naiz zuen zerbitzurako. jin: etorrihar nezazü berehala. Har nazazu berehala.

Frantxoa I.a Frantxoa I.a31. 31.Bai milaka zaldüneki Bai, milaka zaldunekin dükezü okasionea dukezu okasioa.Han Italian jüstoki Han, Italian justuki, gük eginen historia. guk eginen historia.

32. 32.Nik Milaneko lürretan Nik Milaneko lurretan dütüdan dretxo-züzenak ditudan dretxo-zuzenak zuzen: eskubideHortzez bai eta haginez hortzez bai eta haginez defendatüko bakotxak. defendatuko bakoitzak.

Peirot Urruti Peirot Urruti 33. 33.Zük Nabarresen altea Zuk nabarresen aldeahartü düzü aspalditik hartu duzu aspalditik, Eta nik ene ezpata eta nik ene ezpata zure eskü horregatik. zure esku, horregatik.

Margarita Albret Margarita Albret34. 34.Gizonak beti gerlakari Gizonak, beti gerlari,prest odola ixurteko prest odola isurtzeko. Aldiz gaixo emazteak Aldiz, gaixo emazteakgü etxeetan otoitzeko. gu etxeetan otoizteko.

Pedro Nabarro Pedro Nabarro 35. 35.Oi! Frantxoa erregea Oi! Frantxoa erregea, gük zure manüak oro guk zure manuak oro manu: aginduJarraikitzekoak gira jarraikitzekoak gara,

9


ordena emanez gero. ordena emanez gero.

10


Bourbon dukea Bourbon dukea36. 36.Abilki jokatüz ere Abilki jokatuz ere, konkista gaitza dükegü konkista gaitza dukegu. Erroman Aita saintüak Erroman Aita Santuak Suizak dütü kontratatü. suitzarrak ditu kontratatu.

Bayard Bayard 37. 37.Ezpata zorrotz etxeki Ezpata zorrotz atxikieta arima gerlarako eta arima gerlarako. Frantziako koroari Frantziako koroari gük lagüntza ekarriko. guk laguntza ekarriko.

1 1


1. SATANERIA 1. SATANERIA

Sukoi Sukoi 38. 38.Aigü honarat aigü Haigu hona, haigu. haigu (jaugin): hatorTzintzil mintza gitean serioski Tzintzil, mintza gaitezen serioski. behar ditiagü bazterrak Behar ditugu bazterrakharroarazi itsuski. harroarazi itsuski.

Tzintzil Tzintzil 39. 39.Horra nük lasterka Horra nauk lasterka. horra izan: etorriSükoi egia dük aspalditik Sukoi, egia duk aspalditik Ez dütügüla gizonak ez ditugula gizonak gük etxeki izitürik. guk atxiki izuturik.

Sukoi Sukoi 40. 40.Ahal bezain huilanetik Ahal bezain hullanetik hullan: hurbiljarraiki behar diagü jarraiki behar diagu Peirot jaun Altzürükütarra Peirot jaun Altzürükütarra nola behar den koditü. nola behar den koditu. koditu: zirikatu

Tzintzil Tzintzil 41. 41.Bekatüan okerrean Bekatuan, okerreanetxekiko dügü Peirot atxikiko dugu Peirot,Eginbide güzietan eginbide guzietanharek egin dezan porrot! hark egin dezan porrot!

12


4. JELKALDIA 4. JELKALDIA 1515. Marignaneko gudu.

Maximilien Sforza Maximilien Sforza 42. 42.Milaneko dükerria Milaneko dukerria behar günüke etxeki behar genuke atxiki, jankin: hondarFrantses ürgüilü jankinen frantses urguilu-jankinen aztapar: atzaparaztaparretarik idoki. aztaparretatik idoki. idoki: atera, kendu

Albako dukea Albako dukea43. 43.Güdükatzeko prest gira bai Gudukatzeko prest gara, bai, Frantsesa zanpatzeko frantsesa zanpatzeko. Milaneko lür hontarik Milaneko lur honetatik, gük dütügu ohildüko. guk ditugu ohilduko. ohildu: egotzi, bota

Comares markesa Comares markesa 44. 44.Pan-pan zafla eta zafla Pan-pan! Zafla eta zafla!gure kanuen müsika Gure kanoien musika, Arkebüsen parabola arkabuzen parabola, eta hilak ehündaka. eta hilak ehunka.

Peirot Urruti Peirot Urruti 45. 45.Txo!txo! gaizo harropützak Txo, txo! Gaixo harroputzak, rast txeste gure ezpatak Rast! Dastatu gure ezpatak.Har zazüe zart eta krak Har ezazue, zart eta krak!lepotik züen zapatak! Lepotik zuen zapatak!

Frantxoa I.a Frantxoa I.a 46. 46.Veneziatik horra dira Veneziatik horra dira horra izan: etorrihamabost mila güdari hamabost mila gudari. Eta zaldünen bürüan Eta zaldunen buruan,d'Alviano aitzindari. d'Alviano aitzindari.

13


1. GUDUKA 1. GUDUKAFrantses koalizioak irabazten.

Bayard Bayard 47. 47.Marignan-eko soroan Marignaneko soroan behar zütüt zaldün egin behar zaitut zaldun egin, Zure gerla balentrien zure gerla balentrien sari, ezpata honekin. sari, ezpata honekin.

Frantxoa I.a belauniko, eta Bayardek ezpatarekin keinua egin

14


5. JELKALDIA 5. JELKALDIA1520. Zuberoako foru ohiturak. Kostumaren idaztea.

Johaine Ibarrola Johaine Ibarrola 48. 48.Lextarren egün bildürik Lextarren egun bildurik, intzaurtzearen azpian intxaurtzearen azpian, intxaurtze: intxaurrondoOrok zin egin dezagün orok zin egin dezagungük kargüa betetzean. guk kargua betetzean.

Tristan Jentaine Tristan Jentaine 49. 49.Gük Xiberoko kostüma Guk Zuberoako kostuma kostuma: ohituraizkiribatzez zati-zati izkiriatzez zati-zati, Gure herriaren alte gure herriaren alde lantü dezagün osoki. landu dezagun osoki.

Peirot Urruti Peirot Urruti 50. 50.Arraintzükako bai eta Arrantzako bai eta ihiztekako züzena ihiziko zuzena zuzen: eskubideEtxeki dezagün beti atxiki dezagun beti, Xiberotar oroena. zuberotar ororena.

51. 51.Menekotarzünik gabe Menekotasunik gabe eta arma saihetsean eta arma saihetsean. Hola da xiberotarra Hola da zuberotarralegearen aitzinean. legearen aitzinean.

Atagi Altzai Atagi Altzai52. 52.Potere politikoa Botere politikoa,olalte eta alagiak olalde eta alhagaiak, olalde: larreEtxekiz gozamen osoz atxikiz gozamen osoz alhagi: larreherriko lür eremüak. herriko lur eremuak.

Menaud Bearn Menaud Bearn 53. 53.Gaztelüko kapitainak Gazteluko kapitainak,Zühürki ahalaz xüxen zuhurki ahalaz zuzen, Xiberoko ohidürak Zuberoako ohiturakzentzüki begiratüren. zentzuki begiratuko.

Petrisanz Urrutigoiti Petrisanz Urrutigoiti54. 54.Gazkoinez izkiribatürik Gaskoiz izkiriaturik ütziko dügü testoa utziko dugu testua. Hala bermatüren dügü Hala bermatuko dugu herritaren jabegoa. herritarren jabegoa.

Peirot Urruti Peirot Urruti 55. 55.Gure züzena mentetan Gure zuzena mendeetan muzdüra gabeko katea moztura gabeko katea. Ezar dezagün paperan Ezar dezagun paperan

15


ahomihizko legea. ahomihizko legea.

16


Jaurgain Ozaze Jaurgain Ozaze 56. 56.Hor hogeita hamazazpi Hor hogeita hamazazpikapitülüen lana kapituluen lana. Hiru ehünetik goiti Hirurehunetik goiti,artikülüen ordena. artikuluen ordena.

Peirot Urruti Peirot Urruti 57. 57.Ahal bezain jüstoki Ahal bezain justuki joka dezagün lagünak joka dezagun lagunakTa ihur ahatzi gabe eta, inor ahatze gabe, onart ditzagün kostümak. onar ditzagun kostumak. kostuma: ohitura

Johaine Beltzunze Johaine Beltzunze 58. 58.Heben Estatü-herena Hemen estatu herena,nobleak eta apezgoa nobleak eta apezgoa. Egin düe bateginez Egin dute, bat eginez, biltzar demokratikoa. biltzar demokratikoa.

17


6. JELKALDIA 6. JELKALDIA1522. Amaiurko guduaren ondoko aholkuak Altzürükü.

Kattalin Irigarai Kattalin Irigarai 59. 59.Jakin düzüeia berria Jakin duzue berria, bazterrak sütan direla bazterrak sutan direla? Harritzeko segür beita Harritzeko, segur baita huilantzen delarik gerla. hullantzen delarik gerla. hullandu: hurbildu

Maiana Intxauspe Maiana Intxauspe 60. 60.Erronkarin Eüskaldünak Erronkarin, euskaldunak altxatü dira armekin altxatu dira armekin. ALBRET-en altea hartüz Albreten aldea hartuz, dirade haren zerbütxüan. dira haren zerbitzuan.

Luisa Sagaspe Luisa Sagaspe 61. 61.Gaüzak nola gaitzak diren Gauzak nola gaitzak diren etsaiarekin güdükan etsaiarekin guduan, Badirade Eüskaldünak badira euskaldunak kastillanoen armadan. gaztelauen armadan.

Joana Beheregarai Joana Beheregarai 62. 62.Nabarra zaharrak gerla Nafarroa zaharrak gerla nahi lüke irabazi nahi luke irabazi. Bena nausitzen Kastilla Baina nagusitzen Gaztela,ez dialarik merexi. ez duelarik merezi.

Maite Kurutxet Maite Kurutxet 63. 63.Espainolek Hondarribian Espainolek Hondarribian goitürik leküa hüxtü goiturik, lekua hustu. goitu: garaituMendeküaren izenean Mendekuaren izenean düe AMAIUR setiatü. dute Amaiur setiatu.

Xexili Barnetxe Xexili Barnetxe64. 64.Berrehün Agaramontes Berrehun agramondar zaldün dütü Velas-ek zaldun ditu Velasek,Amaiur gotorleküa Amaiur gotorlekua etxeki nahiz oroek. atxiki nahiz orok.

65. 65.Azkenean maleruski Azkenean, maluruski, maluruski: zoritxarrezgüdan indarren aitzinean gudu-indarren aitzinean,Gure gaztelü ikurra gure gaztelu ikurraerori etsaien esküan. erori etsaien eskuan.

Kattalin Irigarai Kattalin Irigarai 66. 66.Karlos eta Frantxoaren Karlos eta Frantxoaren ürgüilüa ezin asez urguilua ezin asez,gure jaunttoak dirade gure jaunttoak dira

18


erabilik ene ustez! erabiliak ene ustez!

19


Aña Jauregigoien Aña Jauregigoien67. 67.Horrek ez deikü deüs onik Horrek ez digu deus onikekarriko Xiberora ekarriko Zuberoara, Baizik eta familietan baizik eta familietan mendeküaren aharra. mendekuaren aharra. aharra: liskarra

20


2. KANTA 2. KANTABeldur gozo-gazi Beldur gozo-gazi

b1. b1.Mündü barreatü hontan Mundu barreiatu honetan,Denak gira bizi denak gara bizi Izidüraren menpean izuduraren menpean,"Lotsa gozo-gazi". lotsa gozo-gazi. lotsa: beldurTa harek mentez mente Eta hark mendez mendeGizona nahasi gizona nahasi, Bata bestearen kontre bata bestearen kontraBeitü altxarazi. baitu altxarazi.

b2. b2.Aski da ikustea Aski da ikustea Gure hilerrietan gure hilerrietan Azken gerla handien azken gerla handien Zerrenda lüzeetan. zerrenda luzeetan. Han gazteegi dirade Han gazteegi dira Üsüan eroriak usuan eroriak, usuan: sarritan, maizEta ama baten seme eta ama baten seme,Oi! segür güziak. oi!, segur guziak.

Errepika Errepikab3. b3.Xeheki, porroki,erauzi Xehetu, porrokatu, erauzi porrokatu: hautsiMendeküaren legea. mendekuaren legea.Ohiltüz,baztertüz,gogotik ken! Ohilduz, baztertuz, gogotik ken ohildu: egotzi, botaGük gerlarako histeria. guk gerlarako histeria.

b4. b4.Bakean girelarik Bakean garelarik, Hürrünago gerla urrunago gerla Pizten da bat batetan pizten da bat-batean, Ixuriz odola. isuriz odola. Bena berriz gira sartzen Baina berriz gara sartzen Errota gaitz hortan errota gaitz horretan, Arma berriak prestatzen arma berriak prestatzen Dütügün artean. ditugun artean.

b5. b5.Behar günüke sinetsi Behar genuke sinetsi Bake ütopian bake utopian. Bihar ez bada etzi Bihar ez bada etzi, Jinen da agian? jinen da agian? jin: etorriArtean maleruski Artean maluruski maluruski: zoritxarrezDenak gira bizi denak gara bizi Izidüraren menpean izuduraren menpean,"Beldür gozo-gazi". beldur gozo-gazi.

21



Demoni Demoni68. 68.U-iu-iu! eta a-ai-ai! U-iu-iu! eta a-ai-ai! zer nolako zurraldia Zer nolako zurraldiaGarza Garza Bildü düen Nafartarrek bildu duten nafarrek,ikusiz zer den galtzea. ikusiz zer den galtzea!

Sutu Sutu 69. 69.Eüskaldün zaldün jaunttoak Euskaldun zaldun jaunttoak eramaitez Xiberora eramatez Zuberoara,Sordei Sordei Jarriko dütügü gerlan jarriko ditugu gerlan bata bestearen kontra. bata bestearen kontra.

22


7. JELKALDIA 7. JELKALDIA1523. Lüküze, Orangeko printzea eta gaztelauak Mauleko gaztelua setiatzen.

Johaine Lukuze Johaine Lukuze 70. 70.Indarkaz sartü Lapurdin Indarkaz sartu Lapurdinta basaki Xiberoan eta basaki Zuberoan.Orange jar gitean orai Orange, jar gaitezen orain harresi horien ondoan. harresi horien ondoan.

71. 71.Albret horrek jakin dezan Albret horrek jakin dezangure indarraren berri gure indarraren berri, Maulen girade saldoan Maulen gara saldoan irabazteko hain sarri. irabazteko hain sarri. sarri: laster

Orangeko printzea Orangeko printzea 72. 72.Bearneko Menaud-k ez dik Bearneko Menaudek ez diksegür lüzaz etxekiko segur luzaz atxikiko. Bere muno gain hortatik Bere muino gain hortatik diatzat kanpo urtukiko. ditiat kanpo aurtikiko. aurtiki: bota, jaurtiki

Pedro kapitaina Pedro kapitaina73. 73.Jo dezagün mendigaina Jo dezagun mendigaina puska puskaka aitzina puska-puskaka aitzina. Jarraik züen kapitaina Jarraiki zuen kapitaina, oihüz saka irrintzina. oihuz saka irrintzia.

Etxebarne Etxebarne 74. 74.Deiadarra jo ! iratzar! Deiadarra jo! Iratzar! zinka hotsez da etsaia Zinka-hotsez da etsaia. zinka: irrintziHas gitean has harrika Has gaitezen, has, harrika, etxekitzeko leküa. atxikitzeko lekua.

Menaud Bearn Menaud Bearn75. 75.Xixpa armaz gük tiroka Zizpa armaz guk tiroka errezebitüko dütügü errezibituko ditugu. Balak agortzen direnean Balak agortzen direnean,hor ezpatak badütügü! hor ezpatak baditugu!

23


3. GUDUKA 3. GUDUKAZuberotarrek galtzen dute, eta Menaud preso harturik da.

Johanot Eliziri Johanot Eliziri 76. 76.Menaud ekartzen deizüet Menaud ekartzen dizuet esküak kateaz lotürik eskuak kateaz loturik Ta ez dü berak agertzen eta ez du berak agertzenorai espantü handirik. orain espantu handirik. espantu: beldur

Menaud Bearn Menaud Bearn 77. 77.Barbaro ürgüilütsüa Barbaro urguilutsua, Lüküze traidor handia Lukuze, traidore handia. Ez dük lüzaz gozatüko Ez duk luzaz gozatuko hire ekintzen saria. hire ekintzen saria.

Johaine Lukuze Johaine Lukuze 78. 78.Errege katolikoa Errege katolikoa lagüntü düt gerla hontan lagundu dut gerla honetan.Nik orai bere izenean Nik orain bere izenean gobernaten Xiberoan. gobernatzen Zuberoan.

24


8. JELKALDIA 8. JELKALDIAPeirotek emaztegaiaren ezagutzea egiten.

Isabela Isabela79. 79.Horra nor zaikün agertzen Horra nor zaigun agertzen, bai bide erdi hontarik bai bide erdi honetarik, Zaldünetarik ederrena zaldunetarik ederrena eta ez da ezkontürik! eta ez da ezkondurik!

Peirot Urruti Peirot Urruti 80. 80.Arrazu düzü Isabel Arrazoi duzu, Isabel, eta kitzikatzen naüzü eta kitzikatzen nauzu. Non ere ene bihotzak Non ere ene bihotzak egün erdia ments dizü. egun erdia ments du. ments: falta

Jana Jana81. 81.Estimü handian zira Estimu handian zara etxekirik bazterretan atxikirik bazterretan. Oi ! haatik behar zünüke Oi! Haatik, behar zenuke pentsatü amodioan. pentsatu amodioan.

Graxiana Graxiana82. 82.Otoi! hor ütz ezazüe Otoi! Hor utz ezazue züen mutxurdin kalaka zuen mutxurdin kalaka. Lotsa niz ez dezazüen Lotsa naiz ez dezazuen lotsa: beldurbai emaztetaz disgusta. bai emazteez disgusta.

Peirot Urruti Peirot Urruti 83. 83.Eskerrik hanitx Graxiana Eskerrik anitz, Graxiana, salbatzen banaizü orai salbatzen banauzu orain. Bi sorgin tzar horien eleak Bi sorgintzar horien eleak ele: hitzhunki nizie ai!ai!ai! hunki naute ai! ai! ai!

84. 84.Zü aldiz fin-fina zira Zu aldiz fin-fina zara,korpitzez lirain xotila gorputzez lirain-sotila. Agian nahi dükezü Agian nahi dukezu ene bihotza kontsola ? ene bihotza kontsola ?

Graxiana Graxiana 85. 85.Ezuste harrigarrian Ezuste harrigarrian, Peirot heben üzten naüzü Peirot, hemen uzten nauzu, Eta ez jakin zer erran eta ez jakin zer erran.oi! botzik ixiltzen nüzü. Oi! Pozik isiltzen naiz.

25


3. KANTA 3. KANTAArgizagia lekuko Argizagia lekuko

c1. c1.Hona non niz zure aitzinean Hona non naizen zure aitzinean, Argizagixuri betean argizagi zuri betean, argizagi: ilargiEztiki mintza nahian. eztiki mintza nahian,Gizon eta emazteen artean gizon eta emazteen artean, Hain misteriotsü denean hain misteriotsu deneanSendimentüak aitortzean. sentimenduak aitortzean.

Errepika Errepikac2. c2.Argi argitsü distirant Argi-argitsu, distirant, distirant: distiratsuArgizagia leküko Argizagia lekukoDügülarik hor! dugularik horAmodioa aitortzean. amodioa aitortzean.

c3. c3.Dizdirakaz oi! ikaran nüzü ni Dirdirakaz, oi, ikaran nauzu ni, Zure ahotik entzütean zure ahotik entzutean Maite naizüla gogotik. maite nauzula gogotik. Egia da nik ere aspalditik Egia da nik ere aspalditik Nüala zurekin aiho berbera nuela zurekin aiho berbera. aiho: nahi, desiraOnart ezazü niganik. Onar ezazu niganik.

c4. c4.Joan gitean goatzan alkarreki Joan gaitezen, goazen elkarrekin Bizitze berri bati bürüz bizitze berri bati buruz, Tink-tinka besarkatürik!!! tink-tinka besarkaturik!Tink-tinka besarkatürik!!! Tink-tinka besarkaturik!

26


9. JELKALDIA 9. JELKALDIAPeirot eta Graxianaren ezteiak Altzürükü.

Maite Maite 86. 86.Altzürüküko Ürrütia Altzürüküko Urrutia egün hor alegrantzian egun hor, alegrantzian.Jauregia liliztatürik Jauregia liliztaturik da karrikaren erdian. da karrikaren erdian.

Ailaile Arxuzki Ailaile Arxuzki87. 87.Gure bi txorien kurrukak Gure bi txorien kurrukak elkarretatü elizan elkarretaratu elizan. Kantikak botzik emanez Kantikak pozik emanez, gük parte hartüko mezan. guk parte hartuko mezan.

Peirot Urruti Peirot Urruti88. 88.Ezin erran dizakezüt Ezin erran diezazuket zer sirats handireki zer sirats handirekin sirats: atseginNizan zurekin ezkontzen naizen zurekin ezkontzen lagünez üngüratürik. lagunez inguraturik.

Graxiana Graxiana 89. 89.Gogo onez jarraikiko Gogo onez jarraikiko zütüt bizitze berrian zaitut bizitze berrian, Zoritxarrak zorionak zoritxarrak, zorionak zatitüz bien artean. zatituz bien artean.

Apeza Apeza 90. 90.Qui preciom meritisab Qui preciom meritisabimprobis desirat bis pecat improbis desirat bis pecat. Premiom coniam eindignes Premiom coniam eindignesabire de inde qui jam nom potestat. abire de inde qui jam nom potestat.

91. 91.Nunc ego benedico vos Nunc ego benedico vosut abhinc sitis in unum ut abhinc sitis in unum. Haec autem benedictio Haec autem benedictiomaneat in senpiternum. maneat in senpiternum.

27


4. KANTA 4.KANTAUdazkeneko amodioa Udazkeneko amodioa

d1. d1.Üdazkeneko ekiaren izpiek Udazkeneko ekiaren izpiek, Hor oihaneko txoriek hor oihaneko txoriek,Bazterrak alageratzen. bazterrak alegeratzen. Egün berri bat da begi bistan sortzen Egun berri bat da begi bistan sortzen, Ülünetik ateratzen... argian! ilunetik ateratzen argian!

d2. d2.Gure bizia ausart bezain zühürki Gure bizia ausart bezain zuhurki, Ahal dügüna ederki ahal duguna ederki,Planta dezagün gük orai planta dezagun guk orain. plantatu: jarriArrestiriko aize mehe epel batek Arrastiriko haize mehe epel batek Goxoki lagüntzen hortxek... bidean. goxoki laguntzen hortxe, bidean.

d3. d3.Gogo-bihotz erditik zohardia Gogo-bihotz erditik zohardia zohardi: oskarbiBegi keinüz emaiten mezüa begi keinuz ematen mezua. Beti plazer berarekin sinesten Beti plazer berarekin sinesten Sortü berri den amodioa! sortu berri den amodioa!

d4. d4.Arin-arin gogoz eta korpitzez Arin-arin gogoz eta gorputzez, Irus-irus izate osoa uros-uros izate osoa, uros: zoriontsuAirez-aire gük ohi ez bezala airez aire guk ohi ez bezalaIrri-irriz ikusten geroa. irri-irriz ikusten geroa.

28



Zaparta Zaparta92. 92.Gaüzak soberaxka ontsa Gauzak soberaxka ontsajuraiten dira mündü hortan joaten dira mundu horretan. Behar giniroke berriz Behar geniro berriz geniro: genezakeokerrealat eraman. okerrera eraman.

Ilinti Ilinti93. 93.Egia dük aski "mamour" Egia duk aski "m'amour", pott, maite eta besarka pott, maite eta besarka. Sofritzen dügüla heben Sufritzen dugula hemen, berpitz dezagün borroka. berpitz dezagun borroka.

Ilinti Ilinti 94. 94.Behar günüke asmatü Behar genuke asmatu "une bonne guerre et du sang" "une bonne guerre et du sang"Eta horren ondorioz eta horren ondorioz milaka hil "tous innocents" milaka hil, "tous innocents".

29


10. JEKALDIA 10. JEKALDIA1525. Paviako gudu.

Bourbon dukea Bourbon dukea 95. 95.Pavia-ko eremüak Paviako eremuakdütügü hor aitzinean ditugu hor aitzinean Eta hedatüko gira eta hedatuko gara Espainolen begi bistan. espainolen begi bistan.

Frantxoa I.a Frantxoa I.a 96. 96.Karlos-ek nahi güntüke Karlosek nahi gintuzke bestaldi batez zurratü beste aldi batez zurratu, Berriz Bicoca-tik landa berriz Bicocatik landa gure indarrak ezdeüstü. gure indarrak ezdeustu.

Peirot Urruti Peirot Urruti97. 97.Jauna gük dügün güzia Jauna, guk dugun guzia eskentüko berriz ere eskainiko berriz ere, Zure koloreak txütik zure koloreak zutikizan ditean gaur ere. izan daitezen gaur ere.

Karlos V.a Karlos V.a98. 98.Frantsesak ez dira lüzaz Frantsesak ez dira luzaz kükürrüküz ebiliko kukurrukuz ibiliko. kasü egin ezak Frantxoa Kasu egin ezak, Frantxoa, küküla diagü muztüko! kukula diagu moztuko! kukula: gandor

99. 99.Ahalkeraziko haigü Ahalkearaziko haugu ahalkearazi: lotsarazimündüaren aitzinean munduaren aitzineanEta irrigei ützirik eta, irrigai utzirik, plegaraziko azkenean. plegaraziko azkenean.

30


4. GUDUKA 4. GUDUKA Gaztelauek irabazten eta Frantxoa I.a bahitzen dute.

Juan Urbieta Juan Urbieta 100. 100.Ene ezpataren püntan Ene ezpataren puntan etxekitzen hait frantsesa atxikitzen haut, frantsesa.Hire bürüa eman ezak Hire burua eman ezak, hau dükek azken abisa! hau dukek azken abisua!

Frantxoa I.a Frantxoa I.a 101. 101.Züen esküetan erori da Zuen eskuetan erori da Frantziako erregea Frantziako erregea, Eta Karlos-en nahian eta Karlosen nahian üzten düt ene bizia. uzten dut ene bizia.

Diego Avilakoa Diego Avilakoa102. 102.Madrilerat eramaitez Madrilera eramatez bahitürik erregea bahiturik erregea, Badükegü hor ontsalaz badukegu hor ontsalaz ontsalaz: aukera oneantratatü baten trükea. tratatu baten trukea.

31


11. JELKALDIA 11. JELKALDIA 1528. Peirot Mauleko gazteluan Zuberoako gobernadore.

Atagi Altzai Atagi Altzai 103. 103.Peirot Altzürüküko jauna Peirot Altzürüküko jauna, nahi deizüt batzarri egin nahi dizut batzarri egin, batzarri: abegiZure kargüaren hartzean zure karguaren hartzean,Xiberotarren izenean. zuberotarren izenean.

Peirot Urruti Peirot Urruti 104. 104.Plazer egiten ditala Plazer egiten didalalehenik nola ez erran lehenik nola ez erranZonbaiten ezpainetara zenbaiten ezpainetara gure Eüskara entzütean. gure euskara entzutean.

105. 105.Ni erregearen jentil Ni erregearen jentil izentatürik izan nintzan izendaturik izan nintzen Bena kargü ederrena baina kargu ederrenazüekin egin dezadan. zuekin egin dezadan.

106. 106.Gure probintzia dügü Gure probintzia dugupünta püntan etxekiko punta-puntan atxikiko, Ta bere geroaz nausi eta bere geroaz nagusi,gük ahal bezain ütziko. guk ahal bezain utziko.

107. 107.Xiberoko milizia Zuberoako miliziaherritarra izan dadin herritarra izan dadin Manatüko düt jüstoki manatuko dut justuki, manatu: agindugure kostümen zerbütxüan. gure kostumen zerbitzuan. kostuma: ohitura

Tristan Jentaine Tristan Jentaine 108. 108.Arrazu ederra Peirot Arrazoi ederra, Peirot, bai zük aipatzen düzüna bai, zuk aipatzen duzuna. Gük gurea defendatü Guk gurea defendatubehar günüke aitzina. behar genuke aitzina.

Peirot Urruti Peirot Urruti 109. 109.Eskerrik hanitx oroer Eskerrik anitz orori, ta esparantxa düt heben ta esperantza dut hemenGogoz ariko nizala gogoz ariko naizela Xiberoa defendatzen. Zuberoa defendatzen.

Beheti Lehuntze Beheti Lehuntze110. 110.Peirot zure uhuretan Peirot, zure ohoretankantariak gük ekarrarazi kantariak guk ekarrarazi.Emanen deizüe bertan Emanen dizute bertan bizpalau berset berezi. bizpalau bertset berezi:

32


5.KANTA 5. KANTAUrrutiako jauna Urrutiako jauna

e1. e1.Musde Ürrütia leihotik Musde Urrutia leihotik eta ni aldiz kanpotik eta ni, aldiz, kanpotik. Bihotza erdiratü zereitan oi! so ezti batekin Bihotza erdiratu zidan, oi, so ezti batekin. üdüri ziren haren begiak izar zirela zerütik. Iduri ziren haren begiak izar zirela zerutik.

e2. e2.Ene xarmengarria Ene xarmangarria, hüilan düzü eliza hullan duzu eliza. hullan: hurbilZonbait aldiz jinen zira harat meza

entzüteraZenbait aldiz jinen zara harat meza

entzutera. jin: etorri

begiaz keinü eginen dügu ezin mintzatzenbagira.

Begiaz keinu eginen dugu, ezin mintzatzenbagara.

e3. e3.Hortzak xuri begiak beltz Hortzak zuri, begiak beltz,ene maitea zeren ez? ene maitea, zeren ez? zeren: zergatikMündü orok diozüe ni nizala traidore Mundu orok diozue ni naizela traidore.orai arren erradazü hala nizanez bai ala

ez.Orai, arren, erradazu hala naizanez, bai

ala ez.

e4. e4.Arrestiriko ekia Arrastiriko ekia,zerena düzü erdia zerena duzu erdia. zerena: oskarbiZure eta ene amodioaz plaini düzü

mündüaZure eta ene amodioaz pleini da mundua. pleini izan: kexu izan

mündü ororen ixilik maite izan behar otegira.

Mundu ororen isilik maite izan behar otegara?

e5. e5.Espainealako bidea Espainiarako bidea, ala bide lüzea! ala bide luzea! Gibelilat so egin eta hasperrena ardüra Gibelerat so egin eta hasperena ardura. ardura: sarritan, maizmaitettoaz orhit eta nigarra begiala. Maitettoaz oroit eta nigarra begira.

e6. e6.Amak dio alabari Amak diotso alabari: kanaila txarra hi! — Kanaila txarra hi! Hik behar düna ibili aitoren seme horiekin Hik behar dun ibili aitonen seme horiekin? ibiltekoz ibil hadi hihaur üdüri zonbaitekin. Ibiltzekoz ibil hadi hihaur iduri zenbaitekin.

e7. e7.Ama zaude ixilik Ama zaude isilik, ez erran otoi gaizkirik ez erran otoi gaizkirik.Gaztetarzüna inozent dela ez dakizüa

engoitikGaztetasuna inozente dela ez dakizu

engoitik? engoitik: dagoeneko

zure denboraz orhit eta ez egin otoinigarrik.

Zure denboraz oroit eta ez egin, otoi,negarrik.


33


12. JELKALDIA 12. JELKALDIAPeirot Ahüzkin artzainekin.

Peirot Urruti Peirot Urruti 111. 111.Ai! zer nolako bakea Ai, zer nolako bakea Ahüzkiko hegi hontan Ahuzkiko hegi honetan! Gizon ororen bihotza Gizon ororen bihotza pitzarazten bat batetan. pitzarazten bat-batean.

Xemark Aranbehera Xemark Aranbehera 112. 112.Ütürri hontako urak Iturri honetako urak xahatzen zikin güziak xahutzen zikin guziak, xahutu: garbituArrabixkortzen ahülak bizkortzen ahulak, aserazten egarriak. asearazten egarriak.

Peirot Urruti Peirot Urruti 113. 113.Heben artzaina da nausi Hemen artzaina da nagusi. artaldearen erditan Artaldearen erdian,Üdüri zaio berbera iduri zaio berbera bakarrik dela mündüan. bakarrik dela munduan.

Nabol Hegi Nabol Hegi 114. 114.Peirot gobernadorea Peirot gobernadorea, ez zazü ahatz seküla ez ezazu ahatz sekula Herri hontako semea herri honetako semea zü zirela gü bezala. zu zarela, gu bezala.

Xexili Barnetxe Xexili Barnetxe 115. 115.Ezker aldetik Altzürükü Ezker aldetik, Altzürükü. erditan aldiz hor Altzai Erdian, aldiz, hor, Altzai. Esküinetik Behorlegi Eskuinetik, Behorlegi, eta prefosta gü kantari. eta prefosta, gu kantari. prefosta: noski

Erditik, sar ardiak, astoa eta artzain kantaria.

34


6. KANTA 6. KANTABortuetako elurra Bortuetako elurra

f1. f1.Bortüetako elürra osoki ari beita urtzen Bortuetako elurra osoki ari baita urtzen, bortu: mendiPrimaderako txoriak hasiz geroztik han

kantatzenprimaderako txoriak hasiz geroztik han

antatzen. primadera: udaberri

Denbora ederrez bürüz artzainak girapartitzen

Denbora ederrez buruz artzainak garapartitzen,

Nor gure ardi saldoekin belar püntarenontsa txerkatzen.

nor gure ardi saldoekin belar puntarenontsa xerkatzen.

f2. f2.Bortüko bidea beita bai segür aski

penagarriBortuko bidea baita, bai segur aski,

penagarri Baratx-baratxa juraiten gira oi! denak

kurajez beterikBaratxe-baratxea joaten gara, oi, denak

kuraiaz beterik; baratxe: astiro

Zonbait historia kontatüz erriz batakbesteari

zenbait istorio kontatuz irriz batak besteari, kuraia: adore

Xahako bürü gorritik trago zonbait üsütiratürik. Tra-la-la-la...

xahako buru gorritik trago zenbait usutiraturik. Tra-la-la-la...

xahako: zahato


35


13. JELKALDIA 13. JELKALDIAChevernyko jauregian Peiroten inguruan, Erasmo, Makiavelo, Bernat Etxepare, Lutero eta Karkatz koblakaria.

Peirot Urruti Peirot Urruti 116. 116.Erdi-arotik elkirik Erdi Arotik ilkirik ilki: irtengirade gü zorionez gara gu zorionez Ta otoi mintza zitaie eta, otoi, mintza zaitezteene kümita baliatzez. ene gomita baliatzez.

Graxiana Graxiana 117. 117.Peirot zure üngürüan Peirot, zure inguruan diren izpiritü zorrotzak diren izpiritu zorrotzak Hor jorratzeko prest dira hor jorratzeko prest diranahi dütützün gei güziak! nahi dituzun gai guziak!

Erasmo Erasmo 118. 118.Berriz modan düt ezarri Berriz modan dut ezarri Grekoen filosofia grekoen filosofia, Nolazpait ateratzeko nolazpait ateratzeko gaür ülünetik mündüa! gaur ilunetik mundua!

119. 119.Plutarko bai eta Platon Plutarko bai eta Platon Seneke, Plaute, Terense Seneka, Plauto, Terentzio Latiaz dütüt ützüli nik latinez ditut itzuli nik, Hümanismoaz gose. humanismoaz gose.

Makiavelo Makiavelo120. 120.Peirot irakurri düzüa Peirot, irakurri duzuene obra den "Printzea" ene obra den "Printzea"?Nik hortan erakusten düt Nik horretan erakusten dutherrien gobernatzea. herrien gobernatzea.

121. 121.Adibide erakuspen Adibide erakuspenbezala nik Nafarroa bezala, nik NafarroaPoderetsüer erakasten boteretsuei irakastenkonkistatzeko manera. konkistatzeko manera.

Bernat Etxepare Bernat Etxepare122. 122.Düdarik gabe zonbaitek Dudarik gabe zenbaitekjarraikitzen zure obrak jarraikitzen zure obrak.Alde batetik Frantsesek Alde batetik frantsesek, ta bestaldetik Kastillak. eta bestaldetik Gaztelak.

123. 123.Nabarra da Eüskaldüna Nafarroa da euskalduna,Xiberoa ere düzü Zuberoa ere duzu. Eta segür askatüren Eta segur askatuko,bihar edo etzidamü! bihar edo etzidamu!

36


Lutero Lutero 124. 124.Alemania-tik jin nüzü Alemaniatik jin naiz jin: etorriharrotü nahiz doktrina harrotu nahiz doktrina."Protestant" deitzen nizüe Protestante deitzen nauzue.ez zütüt nahi ingana. Ez zaitut nahi engainatu.

Lutero Lutero125. 125.Testamendü zaharretik Testamentu Zaharretik atera dütüt ideiak atera ditut ideiak. Bardin horrek ekarriko Berdin horrek ekarriko berdin: agiankiristien artean iraultzak? kiristien artean iraultzak?

Karkatz koblakaria Karkatz koblakaria 126. 126.Gük noiz ikasiko dügü? Guk noiz ikasiko dugu?gizona da hain barbara Gizona da hain barbaroa, Asmü on berriek hiltzen asmo on berriek hiltzen beitüte jente sobera. baitute jende sobera.

127. 127.Eia! hel gitean denak Eia! Hel gaitezen denakgure penak eztitzera gure penak eztitzera,Gizon eta emazteak gizon eta emazteak bardin bardinak beikira!!! berdin-berdinak baikara!

37


14. JELKALDIA 14. JELKALDIATurketak baizik ez jalgitzen.

Kurteta Kurteta 128. 128.Borrokalari ahizpak Borrokalari ahizpak, heben girade bildürik hemen gara bildurik, Ikerka bai teoriaz ikerka bai teoriaz, egiteko lan ederrik. egiteko lan ederrik.

Tutarek Tutarek129. 129.Nikolas Machiavel dügü Nikolas Makiavelo dugu irakurri lerro-lerro irakurri lerro-lerro Eta bere aholküak eta bere aholkuak gük onartzen harro-harro. guk onartzen harro-harro.

Akterut Akterut 130. 130.Menperagaitz direlarik Menperagaitz direlarik Herriak eta Estatüak herriak eta estatuak, Erabiliko dütügü erabiliko ditugu zorroztü dütügün armak. zorroztu ditugun armak.

Tarukte Tarukte131. 131.Gerla da beti zikina Gerla da beti zikina, odola ixuri behar odola isuri behar. Helbürüak gaintitzeko Helburuak gainditzeko,oi! güdükan gitean sar. oi, guduan gaitezen sar!

Arkutet Arkutet132. 132.Düdarik batere ez da Dudarik batere ez dajaunttoak saltzeko gisan jaunttoak saltzeko gisanAtzamanen dütügüla atzemanen ditugula herrialde güzietan. herrialde guzietan.

Utraket Utraket133. 133.Horien mütür aitzinean Horien mutur aitzinean, bastanga edo karota bastanga edo karrota karrota: azenarioErakutsiko lehenik erakutsiko lehenik.ta aski ez bada makila! Eta aski ez bada, makila!

38


15. JELKALDIA 15. JELKALDIAGaualdi bat Chevernyn.

Diane de Poitiers Diane de Poitiers 134. 134.Cheverny-ko jauregian Chevernyko jauregian bildürik gira saldoan bildurik gara saldoan, Peirot-en eskü zabala Peiroten esku zabala gozatzeko batzarrean. gozatzeko batzarrean.

Bourbon dukea Bourbon dukea 135. 135.Hau dügü boztarioa Hau dugu boztarioa boztario: pozgerla hitsak baztertürik gerla hitsak bazterturik. Gük azkenean bakean Guk, azkenean bakean, besta eginen osorik. besta eginen osorik.

Graxiana Graxiana 136. 136.Dantzariak kantariak Dantzariak, kantariak,xiberotarrak dütügü zuberotarrak ditugu. Gure gozamenerako Gure gozamenerako, hantik ekarrarazi dütügü. handik ekarrarazi ditugu.

Peirot Urruti Peirot Urruti 137. 137.Ene zahartzaroa dü Ene zahartzaroa du eztitzen dantza müsikak eztitzen dantza-musikakEta plazer handirekin eta, plazer handiarekin, nik jarraikiko ürratsak. nik jarraikiko urratsak.

1. DANTZA 1. DANTZAHagaze Hagaze

39


16. JELKALDIA 16. JELKALDIA

Madalen Gamazabal Madalen Gamazabal 138. 138.Bildü zütüet ahizpak Bildu zaituztet, ahizpak, ordü deno aipatzeko ordu deno aipatzeko ordu deno: ordua den arteanFrantxoaren agiriak Frantxoaren agiriakzer kanbiamen ekarriko zer kanbiamen ekarriko. kanbiamen: aldaketa

Ana Urrunsoro Ana Urrunsoro 139. 139.Frantsesa guri inposatzez Frantsesa guri inposatzez, hola baztertüz eüskara hola baztertuz euskara. Hau da Villers-Cotterêts-ko Hau da Villers-Cotterêtseko ondorio okerrena. ondorio okerrena.

Maddi Aitzurbidehegi Maddi Aitzurbidehegi 140. 140.Etxean gük ofizialki Etxean gu ofizialki xiberotarrez ariko zuberotarrez ariko, Eta gure haurrek bardin eta gure haurrek berdin egin dezen geroxago. egin dezaten geroxeago.

Ekartut Ekartut 141. 141.Oi! hor zer dügü entzüten Oi! Hor zer dugu entzuten perttolin horien ahotan perttoli horien ahotan? perttoli: ergelSegür denboraz ttuku-ttuku Segur denboraz, ttuku-ttuku, gük sarraraziko kültüran! guk sarraraziko kulturan!

Akturet Akturet142. 142.Frantsesetik kanpo ez da Frantsesetik kanpo ez da beste mintzaje noblerik beste mintzaira noblerik. Akaba dezagün fite Akaba dezagun fiteeüskararekin azkenik!!! euskararekin azkenik!

Trukate Trukate143. 143.Frantsesa behartüz geroz Frantsesa behartuz gerolekü pübliko orotan leku publiko orotan, Herriak enplegatüko herriak enplegatuko bizi ürrats güzietan. bizi-urrats guzietan.

Maddi Aitzubidehegi Maddi Aitzubidehegi144. 144.Urteak jin uteak jun Urteak jin, urteak joan, jin: etorrieüskara ez beitü galdüko euskara ez baitu galduko,Ahoan gizaldiz-gizaldi ahoan gizaldiz gizaldi, Altzürükük bai etxekiko! Altzürükük bai atxikiko!

Katretu Katretu145. 145.Dohainik eman abisa Dohainik eman abisua abisu: aholkuonartzen ez badüzüe onartzen ez baduzue, Bortxaz indarrez segürik bortxaz, indarrez, segurik konprenitüko düzüe. konprenituko duzue.

40


7. KANTA 7.KANTAAma mintzoa Ama mintzoa

g1. g1.Altzürükütarrak dü elestan Altzürükütarrak du elestan, elesta: hizketaBegiratüren mihi püntan begiratuko mihi puntan,Ama mintzoa oi! ama mintzoa. ama mintzoa, oi, ama mintzoa. Egünoroztako bizitzean Egun oroztako bizitzean Baliagarri da orotan baliagarri da orotanAma mintzoa oi! ama mintoa. ama mintzoa, oi, ama mintzoa. Xiberotarrek alkarrekin Zuberotarrek, elkarrekin Lagünt dezagün ber ürratsean lagun dezagun bere urratseanAma mintzoa oi! ama mintzoa. ama mintzoa, oi, ama mintzoa.

g2. g4.Hona jadanik urte sobera Hona jadanik urte sobera, Gük errespetürik gabe guk errespeturik gabe, Zokoratürik etxeki zütügü zokoraturik atxiki zaitugu Etxeetan ohartü gabe etxeetan, ohartu gabe. Hona jadanik urte sobera Hona jadanik urte sobera, Ahalgeak irabazten ahalkeak irabazten, ahalke: lotsaGük altxa berriz bürüa gora guk altxa berriz burua gora Zütan beitügü sinesten!!! zutan baitugu sinesten!!!

g3. g5.Gure izate, nortarzüna Gure izate-nortasuna,Ünibersala, güziena unibertsala, guziena,Ama mintzoa oi! ama mintzoa. ama mintzoa, oi, ama mintzoa. Gaur azkenean ülünetik Gaur azkenean ilunetikGük salbatüren bai hiltzetik guk salbatuko bai hiltzetikAma mintzoa oi! ama mintzoa. ama mintzoa, oi, ama mintzoa. Altzürükütarrak dü elestan Altzürükütarrak du elestan,Begiratüren mihi püntan begiratuko mihi puntan,Ama mintzoa oi! ama mintzoa. ama mintzoa, oi, ama mintzoa.

41



Sukoi Sukoi 146. 146.Gisa batez heltü gütük Gisa batez heldu gaituk helbürü zonbaitetara helburu zenbaitetara, Nafarroa deüseztatü Nafarroa deuseztatu beitügü goitik behera. baitugu goitik behera.

Labe Labe 147. 147.Gizaki txar jaun futre horiek Gizaki txar, jaun putre horiek kapable arrapizteko kapable arrapizteko, kapable: gai, gauzaGaur ez balin bada bihar gaur ez baldin bada bihar, arrapiztu: berpiztudesegina dügün oro. desegina dugun oro.

Sukoi Sukoi148. 148.Peirot horren üngürüan Peirot horren inguruan hainbeste traba ezarriz hainbeste traba ezarriz, Ez dügü hanitx kausitü ez dugu anitz kausitu. kausitu: lortuhortan ütz eta halabiz! Horretan utz eta hala biz!

Labe Labe149. 149.Altzürükütar hau abila Altzürükütar hau abila,ez dük etxit aski kuiu ez duk eztxit aski kuiu. etxit: ezta apur bat ereezin ekar ifernüalat Ezin ekar ifernura kuiu: burugabealajinkua perdiu... alajainkoa, "par Dieu".

42


17. JELKALDIA 17. JELKALDIAAltzürükütarrak Peiroten testamentuaz mintzo.

Petti Entart Petti Entart 150. 150.Oi! Peirot Ürrüti Oi! Peirot Urrutijaunak ützirik testamentüaz jaunak utzirik testamentuaz Mintza gitean libroki mintza gaitezen libroki, libroki: librekixehe-xehean ahalaz. xehe-xehean ahalaz.

Maia Salaberria Maia Salaberria 151. 151.Margarita ahizparen Margarita ahizparen Johaine semeari dütü Johaine semeari dizkio Üzten Altzürüküko lürrak uzten Altzürüküko lurrak.jauregia haren eskü. Jauregia haren esku.

Aines Xurruka Aines Xurruka152. 152.Baldintza bakar bateki Baldintza bakar batekin, halere erran behar da halere, erran behar da:Ilobak har dezan zentzüki ilobak har dezan zentzuki Ürrüti-en izen ona. Urrutiren izen ona.

Xemark Haritzmendi Xemark Haritzmendi 153. 153.Hala eginez Peirot-en Hala eginez, Peirotenondarea bildüz gero ondarea bilduz gero, Johaine Atharratze-kin Johaine Atharratzerekin segida dükegü gero. segida dukegu gero.

Kattalin Esponda Kattalin Esponda154. 154.Bere fortünatik ere Bere fortunatik ere, Beñat Ürrüti ilobari Beñat Urruti ilobari Parte on bat eman deio parte on bat eman dio: kargü hanitx eta Cheverny. kargu anitz eta Cheverny.

Elorri Hegieta Elorri Hegieta 155. 155.Altzürükün ez bazüan Altzürükün ez bazuen ere denbora hanitx iragan ere denbora anitz iragan, Peirot-ek egi zütüan Peirotek egin zituenobra handiak Ürrütian. obra handiak Urrutian.

Kristina Garat Kristina Garat 156. 156.Ta Eüskal Herritik kanpo Eta Euskal Herritik kanpo,Peirot-ek Frantses ederra Peirotek frantses ederra. Bena eüskaraz trebeago Baina euskaraz trebeago.hola da Altzürükütarra! Hola da Altzürükütarra!

43


18. JELKALDIA 18. JELKALDIAPeiroten hiltzea.

Aingeruak Aingeruak157. 157.Zerüko erresumatik Zeruko erresumatik heltzen zaizü dei ozena heltzen zaizu dei ozena.Mündüan ez da gizonik Munduan ez da gizonik botz hori entzün ez düana. poz hori entzun ez duena.

158. 158.Batzarri ona dükezü Batzarri ona dukezu batzarri: abegisegürik beste mündüan segurik beste munduan,Eta zure arbasoekin eta zure arbasoekin bildüko zira agian. bilduko zara agian.

Peirot Urruti Peirot Urruti 159. 159.Herioa herioa Herioa, Herioa, behar naüzü gaur askatü behar nauzu gaur askatu. Lür hontako eritarzünez Lur honetako eritasunez, gaitz güzietarik hürrüntü. gaitz guzietarik urrundu.

160. 160.Besoetan har nezazü Besoetan har nazazu,bai bestalderat eraman bai, bestalderat eraman. Eta nik egin gaizkiak Eta nik egin gaizkiak,jinko bada parka ditzan. jainko bada, barka ditzan.

161. 161.Oi! Eüskal Herri maitea Oi, Euskal Herri maitea,ene betiko ametsa ene betiko ametsa! Hor züer üztez nik aisa Hor zuei uztez, nik aiseemanen düt azken... hatsa. emanen dut azken hatsa.

Peirot hiltzen da eta adiskideek erditik ilkitzen.

44


7. SATANERIA 7. SATANERIASatanak agertzen.

AZKEN PEREDIKUA AZKEN PEREDIKUA

162. 162.Pastoralaren majiak Pastoralaren magiaketxeki gütü bildürik atxiki gaitu bildurik Eta plazer egin deikü eta plazer egin digu hainbeste jente ikusirik. hainbeste jende ikusirik.

163. 163.Herriko seme baten Herriko seme baten historia dügü kantatü istorioa dugu kantatu. Fama handiko gizona Fama handiko gizona herriak dü uhuratü. herriak du ohoratu.

164. 164.Gizon güziek bezala Gizon guziek bezala bere bizi ürratsetan bere bizi-urratsetan, Peirot-ek egin haütüak Peirotek egin hautuak denak ez ziren on izan. denak ez ziren on izan.

165. 165.Bere garaian halere Bere garaian, halere, galdü dügü gisa batez galdu dugu gisa batezGünüan autonomia genuen autonomia Frantsesen logikan sartzez. Frantsesen logikan sartzez.

166. 166.Bena hala da historia Baina hala da historia,zorionez aldakorra zorionez aldakorra, Ta gure eskü baratzen eta gure esku baratzen baratu: gelditugü ez gitean izorra. gu ez gaitezen izorra.

167. 167.Xiberoak betidanik Zuberoak betidanik lanagatik borrokatzen lanagatik borrokatzen,Gaintitüz traba güziak gaindituz traba guziak, itxaropentsü agertzen. itxaropentsu agertzen.

168. 168.Altzürükütarrak segürik Altzürükütarrak segurik Eüskara dü ama hizkuntza euskara du ama hizkuntza.Izpiritüz ere zabala Izpirituz ere zabala ,behar delarik bortitza. behar delarik bortitza.

169. 169.Trajeria hau bürütürik Tragedia hau buruturik, harro da Altzürükütarra harro da AltzürükütarraAspaldidanik ez beitzüan aspaldidanik ez baitzuenjorratu "Arte" zaharra. jorratu arte zaharra.

45


170. 170Xiberoan azken urtetan Zuberoan, azken urteetan,pastoralak dira nasai pastoralak dira nasai. Urtekal bat eta aski Urtean bat eta aski, ez zitean egin etsai. ez zitezen egin etsai.

171. 171.Hortan üzten zütüegü Hortan uzten zaituztegu, ahalaz eta gustüan ahalaz eta gustuan.Largatzen ahalko zide Largatzen ahalko zarete largatu: geratuherriko ostatüetan. herriko ostatuetan.

46


AZKEN KANTOREA AZKEN KANTOREAAltzuruku kanta Altzuruku kanta

h1. h1.Berde argi bedatsean Berde argi, bedatsean Iratzartzen da Garaibi: iratzartzen da Garaibi. Eki dirdiren hatsean Eki dirdiren hatsean, hor ikusten erreka bi. hor ikusten erreka bi.

h2. h2.Asunetan etxe hütsak: Asunetan, etxe hutsak. Non dira heben jenteak? Non dira hemen jendeak? Erre ditzagün lürrütsak Erre ditzagun lur hutsak,eta isiltze menteak. eta isiltze-mendeak.

h3. h3.Eta plazalat heltzean Eta plazara heltzean, Handi ageri eliza: handik ageri eliza. Harrien arte beltzean Harrien arte beltzean, Berriz ere galdü niza? berriz ere galdu naiz?

h4. h4.Gaztelüa beti txütik. Gaztelua, beti zutik, Itzal lüzea da üdan. itzal luzea da udan.Ezin elki nik bürütik Ezin ilki nik burutik, ilki: ateraZoinen enea zütüdan. zeinen enea zaitudan.

Errepika Errepikah5. h5.Kanta Altzürükü Kanta, Altzürükü! Altzürükü kanta Altzürükü, kanta Egün joanen beroa egun joanen beroa!Altzürükü kanta Altzürükü kanta! Kanta Altzürükü Kanta Altzürükü Gure herri xeheen geroa gure herri xeheen geroa! Kanta Altzürükü Kanta Altzürükü, Altzürükü kanta. Altzürükü kanta!

h6. h7.Idauze alte joaitez Idauze aldera joatezIgaraiten dügü ühaitza iragaten dugu uhaitza. uhaitz: ibiaiBake buhaka emaitez Bake-buhada ematez buhaka: putzadaBarreatzen da aize gaitza. barreiatzen da haize gaitza.

h7. h8.Hur hegian azkenean Ur hegian, azkenean, Pausatzen dira kürloak; pausatzen dira kurriloak. Akitürik larrazkenean Akiturik, larrazkenean akitu: nekatuEramaiten dütü loak. eramaten ditu loak. larrazken: udazken

h8. h9.Etxean gitean sartü Etxean gaitezen sartu,Eta zalhe sütea pitz! eta zalu sutea pitz! zalu: arinZentako hor ez alkartü Zendako hor ez elkartu Kantore lauen mila hitz! kantore lauren mila hitz!

47


h9. h10.Ahüzki gainean elürra Ahuzki gainean elurra,Harri xurien plegüan harri zurien pleguan. plegu: tolesEjer zaikü gure lürra Eijer zaigu gure lurra Hotzez ikara negüan! hotzez ikara neguan!

48

ÜRRÜTI JAUREGIKO PEIROT - EITB › multimedia › documentos › 2009 › 10 › ... · Hürrünt...

Documents

Transcript of ÜRRÜTI JAUREGIKO PEIROT - EITB › multimedia › documentos › 2009 › 10 › ... · Hürrünt...