NAZIOARTEKOESPARRUPOLITIKOARENEBOLUZIOA. NOLAKOERAGINA IZAN DUTEGIZARTE-ERAKUNDEENPROPOSAMENEK?

Elikadura-burujabetzarakopolitikapublikoakNazioartekoazterketa

II. KAPITULUANAZIOARTEKOESPARRUPOLITIKOARENEBOLUZIOA. NOLAKOERAGINA IZAN DUTEGIZARTE-ERAKUNDEENPROPOSAMENEK? FAOindartzea elikadura-gobernantza globalekoagertoki berrian

Fernando Fernández Such

AURKIBIDEA1. NAZIOARTEKO ESPARRUTIK POLITIKA PUBLIKONAZIONALAK MARKATU DITUZTEN GAKOAK.

2. FAOren BAITAN HARTUTAKO NAZIOARTEKO KONPROMISOEN EBALUAZIOA. Elikadurariburuzko Munduko Goi Bileratik elikagaien krisi globalaren kudeaketara, ElikagaienSegurtasunerako Batzordearen erreformatik pasata.

2.1 NAZIOARTEKO ESPARRUAREN EBOLUZIOA, FAOren GOI-BILERETAN ZEHAR.

2.2 HIRUGARREN GOI BILERA, ELIKAGAIEN KRISI BETE-BETEAN

2.3 ELIKADURA-GOBERNANTZA BERRI BATERANTZ. Elikagaien SegurtasunerakoBatzordearen erreforma.

3.FAOren ERAGINA POLITIKA NAZIONALEN DEFINIZIOAN, DENBORA-TARTE HONETAN.Elikagaien Segurtasunerako Programa Berezia (ESPB).

3.1 POLITIKA NAZIONALAK BABESTEKO FAOren LAGUNTZA -PROGRAMAK

3.2 ESPB. PROGRAMA ERREGIONALEN GARAPENA ETA HAIEN ORIENTAZIOA. ESPBkoprograma nazionalak.

4. GIZARTE-ERAKUNDEEK NAZIOARTEKO ESPARRUA ERAIKITZEAN DUTEN ERAGINA ETAESPARRU HORREK POLITIKA NAZIONALETAN DUEN ERAGINA.

3

7

17

37


3

Nazioarteko itun eta hitzarmenek nola eta zenbateraino eragiten dute elikadura-burujabetzarakopolitika publiko nazionalen diseinu eta aplikazioan? Horratx atal honetan eta hurrengo lauataletan erantzuten saiatuko garen funtsezko galdera. Testu osoan zehar gidari izango ditugunbeste bi galdera dauzkagu, gainera. Denbora-tarte honetan, nola aldatu da nazioartekoeztabaiden testuingurua? Eta, zein organismok eta tresnak dute eragina, eta zein zentzutan,munduko gobernuek onartutako egungo politiketan?

Hizpide dugun denbora-tartea 2002an hasi zen, “Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilera. Bosturte geroago” bilkura egin zenean Erroman. 1996ko Elikadurari buruzko Munduko Goi Bileranprestatutako ekintza-planean markatutako helburuetan izandako arrakasta agerikoa gertatuzen orduan eta, aldi berean, alor ez ofizialean, prozesu berri bat hasi zen elikadura-burujabetzarenalde elkartuta ziharduten erakunde eta gizarte-mugimenduentzat. Foro paraleloan aspaldidaniklankidetzan zebiltzan era askotako erakunde eta mugimenduak bildu ziren, eta ekitaldi harenantolakuntza heldutasun-ariketa garrantzitsua izan zen bestelako ekitaldiak antolatzen elkarrekinaritutako talde haientzat. Antolakuntza- eta eztabaida-prozesua, ekitaldia bera, foroko amaierakoadierazpena eta alor horiek guztiek amaierako adierazpen ofizialean izandako eragina osogarrantzitsuak izan ziren geroko lana markatuko zuten ikusmolde eta ahaleginak bideratzeko.Hasteko, Plangintzarako Nazioarteko Komitearen (IPC ingelesezko siglan) espazioa sendotzekoaukera eman zuen. IPC komiteak FAOren errekonozimendua eskuratu zuen J. Diufen gutunbaten bidez, eta ordutik aurrera antolakundeek lan handia egin behar izan zuten nazioartekoprozesuari erantzun koherentea emateko, baina inguruneari men egin gabe eta elikadura-burujabetzaren printzipioei bizkarra eman gabe. Aldi berean, aukera izugarria zabaldu zuenmaila gorenetan presio politikoa eta proposamenak egiteko, eta aukera hori areagotuz joanda, gainera, denboraren poderioz.

Nekazaritzaren eta elikaduraren etorkizuneko garapen politikorako oso garrantzitsuak direnhainbat negoziazio-fronte daude zabalik oraintxe bertan, nazioartean. Espazio horiek IPCkordezkatzen duen elikadura-burujabetzaren aldeko nazioarteko itunaren inplikazio askozaktiboagoaren babesa izan dute dagoeneko. Kapitulu honetan espazio horietako bakoitzaaztertuko dugu, ikuspegi historiko eta instituzionaletik begiratuta, negoziazioen testuinguruazertan den ulertzearren.

Bi alderdi argitu nahi ditugu kapitulu honetan: batetik, FAOk, nekazaritzan eta elikaduranespezializatutako erakundea den aldetik, eskaintzen duen esparru instituzionalak izandakoeboluzioa ikusiko dugu, eta nolako eragina izan duen gizarte-erakundeetan; bestetik, nazioartekoagendako puntuek politika nazionalak nola markatzen dituzten ikusiko dugu orokorrean, eta,kapituluaren amaieran, gizarte-erakundeen ekarpenen laburpentxo bat egingo dugu, indigenen,arrantzaleen eta herri nomaden erakundeei erreparatuz bereziki. FAOk sustatutako tresnabati buruzko informazioarekin osatuko ditugu alderdi hauek, estatuetako nekazaritza-politiketaneragin zuzena baitu tresna horrek, errenta apaleko herrialdeetako politiketan bereziki.

1. NAZIOARTEKO ESPARRUTIK POLITIKA PUBLIKONAZIONALAK MARKATUDITUZTEN GAKOAK

Nazioarteko esparruan aurkitzen dugun elementu adierazgarrienetako bat FAOko ElikagaienSegurtasunerako Batzordea berrosatzea izan da. Bai gizarte-mugimenduentzat bai gobernuentzaterabakigarria den eztabaida bat zabaldu zuen prozesuak: instituzioen inguruko auziaren gainekoeztabaida, hain zuzen, eta agerian gelditu da, elikagaien krisiaz geroztik, arkitektura berriabehar dela nazioarteko elikadura-gobernantza bat ezartzeko. Elikagaien Segurtasunerako


4

Batzorde berriak lanerako esparru berria eskaintzen digu, eta, zalantzarik gabe, epe ertaineanesparru horrek ondorioak izango ditu estatu-mailako politiketan.

Dena den, une horretara iritsi aurretik, sektorean garatu diren estatu-mailako politiketaneragina izan duten nazioarteko testuinguruko zenbait elementu aipatu behar ditugu. Harremanhori noranzko bietan aztertzea da biderik egokiena horretaz jabetzeko. Alegia, ikerketa honetanaztertu ditugun herrialdeetan izandako aldaketei erreparatu eta aldaketa horiek zein unetangertatu diren ikusteak nazioarteko zein esparrutatik datozen erakutsiko digu. Era berean,nazioartean izandako prozesua ezagutzeak berretsi egingo digu nazioarteak nolako eraginaduen estatu-mailako politiken joera eta aldaketetan. Eraginik argiena izan duten elementuakhauek izan dira:

Elikadurarako giza eskubidearen errekonozimenduan izandako aurrerapausoak. 2002koElikadurari buruzko Goi bilerako amaierako adierazpenean egin zen errekonozimenduhori. Estatuak eskubide hori beren konstituzioetan jasotzen joan dira pixkana-pixkana,eta esparru-lege orokorrak garatu dituzte, elikagaien eta nutrizioaren segurtasunariburuzko planak eta programak birbideratuz eta arau zehatz askoren zentzua aldatuz. Etaaldaketa hori alderdi hauei esker lortu da: elikadurarako giza eskubidearen edukiarengarapena 12. Ohar Orokorraren bidez eta izendatutako bi kontulari bereziek eta haiekidatzitako urteko txostenek piztutako salaketa eta eztabaidak; elikadurarako giza eskubideabenetan aplikatzeko borondatezko zuzentarauak idazteko hasitako prozesua, gizarte-erakundeei parte hartzeko aukera emanez, IPCren tresnaren bidez; FIAN Internationalentankerako erakundeek egindako lan atergabea, misio berezien eta txosten paraleloenbidez eta, azkenik, EESKNIren Aukerako Protokoloaren onarpena 2008 urtean.

2006ko ekainean Porto Alegren (Brasil) egindako Nekazaritza Erreformari eta LandaGarapenari buruzko Nazioarteko Biltzarra, 1990eko hamarkadan zehar milaka baserritar-elkartek egindako borrokaren amaiera izan zen biltzarra. Vía Campesinak eta FIANInternationalek bultzatutako Nekazaritza Erreformaren aldeko Kanpaina Globalari eskerohiz kanpoko elementuak txertatu ziren Munduko Bankuak hamarkada hasieran berelur-politikei buruz egindako ebaluazioetan, eta eragina izan zuen, halaber, EuroparBatasunak nazioarteko lankidetzarako zuzentarauez egin zuen berrikusketan. Azkenik,azterketarako eta trebakuntzarako tresnak eskaini zizkien baserritar-mugimenduei.2004an Nekazaritza Erreformari buruzko Nazioarteko Foroa egin zen Valentzian. Estrategiaglobala sendotzen lagundu zuen biltzarrak, eta indarrak nazioarteko goi-bilerarenantolakuntzan jartzea erabaki zuten. Goi-bilerako emaitza eta ondorioek berebizikogarrantzia izan zuten mugimenduarentzat, eta aurreko bi hamarkadetan isilpean etaezkutuan egondako gai honen garrantzia mahai-gaineratu zuen berriro ere, ikerketahonetan ikusiko dugun moduan, politika zehatzetan aurrera egitea ahalbidetzeaz gain.Dena den, 2009an lurrak pilatzeko eta norbereganatzeko prozesua (Afrikan bereziki)salatzen zuen Grain txostena argitaratu eta gero, nazioarteko alarma guztiak piztu ziren.Gertakari horrek areagotu egin du eztabaida, berez korapilatsua eta hil ala bizikoa dengai honetan. FAOk gaia aztertzeko berariaz deitutako biltzar baten ondoren, “Lurrarenedukitzaren eta arrantza nahiz basoko baliabideen gobernantza arduratsurakoborondatezko zuzentarauak” idazteko prozesua hasi zen, eta oraintxe bertan zuzentarauhoriek eztabaidatzen ari dira.


5

Merkataritza-liberalizazioaren mehatxuaren gauzapena eta MMAren ondorengo krisia.MMAren Hong Kongeko goi-bilerara arte, liberalizazioa noranahi eta etengabe hedatzenzela ikusi genuen, alde biko eta erregio-mailako hitzarmenen ugalketa eraginez. Cotonoukohitzarmenetako lehentasun xehetasun orokorren sistema ordezkatuko zuten EPA(Economic Partnership Agreement, ingelesez) hitzarmenen negoziazioa izan zen prozesuhonen gailurra edo puntu gorena. Dena den, MMAk bi goi-bileratan porrot egin eta gero,Hong Kongen ez zuen lortu negoziazio-agenda berriz ere suspertzea eta negoziazioakareago ahulduko zituen motelaldi batean murgildu zen. Nazioarteko krisiaren ondorioekberaiek auzitan jartzen zuten funtsezko planteamendua eta, nahiz eta Munduko Bankuak,Nazioarteko Diru Funtsak, G-20ek eta MMAk berak negoziazioei berriz heltzeko eskatu,estatuei buruzko azterketatik azaleratutako joerek erakutsi digutenez, aurkako neurriakaplikatu ziren, nahiz eta neurriok bigun samarrak izan oraindik.

Mundu-mailako elikagaien krisiaren inpaktua. Hilabete batzuk geroago mundu-mailakoelikagaien krisia izenez ezagutuko zena hasi zen 2008an. Ondo baino hobeto ezagutzenditugu krisi haren ondorioak. Elikagaien krisiak nazioarteko prozesu bat jarri zuen martxan,ezagutu gabeko egoera hari erantzutearren. Maila instituzionalean hainbat urrats eginziren. Elikagaien krisiari aurre egiteko goi-mailako talde bat eratu zen, adibidez, mundukoelikagaien segurtasun gabezia areagotzea galaraziko zuen erantzun-prozedura bategituratzeko. Goi Mailako Talde hura hainbat alditan elkartu zen, Madrilen, adibidez,2008ko azaroan. Era berean, elikagaien krisiari buruzko mundu-mailako goi-bilera batdeitu zuen, inoiz ez bezalako krisi finantzario eta ekonomiko baten erdian, erantzunkoordinatu bat antolatzeko asmoz. Krisi-egoera horri jarraiki, ugaritu egin ziren elikagaienkrisiari aurre egiteko plan eta politikak, eta plan eta politika horiek MMAren nekazaritza-hitzarmenean aurreikusitako babes-mekanismo bereziak indartzea ekarri zuen, neurrihauen bidez, besteak beste: inportazio-kuota berriak, inportaziorako muga-zergahandiagoak, oinarrizko produktu jakin batzuentzako esportazio-tasak, gutxienekoerreserbak bermatzeko biltegiratze-mekanismoak eta, zenbait kasutan, produktu batzuenbarne-kontsumorako kantitate mugatuak. Prezioak orekatzeko ahalegin zail horrekguztiak bi helburu nagusi zituen: baserritarren ekonomiak ez amiltzea eta azkenkontsumitzaileek elikagaiengatik ordaindu beharreko prezioak ez handitzea. Eta egoerahorrek berriro piztu du eztabaida baserritarrengan edo familian oinarritutako nekazaritzarabideratutako politiken garrantziari eta ekoizle txikientzako politika bereizien beharrariburuz, eta berriro ohartarazi gaitu nekazaritzan inbertsio publiko gehiago egiteko premiaz.Azken hori ona izango litzateke, zalantzarik gabe, baina urrunduz doa nazioarteko finantza-sistemak nekazaritzako elikagaien merkatuen erregulazioa areagotzeko egiten ari direnahaleginaren ondorioz. Izan ere, Munduko Bankuaren babesarekin bultzatzen ari direnprozesu hori prezioen aldakortasuna kontrolatzeko bidea izango dela sinetsarazi nahidigute.

Lau prozesu horiekin batera, nazioarteko errealitateko hiru ardatzek markatu dute estatu-mailako nekazaritza-politiken eboluzioa.

Transgenikoen inposizioa, nekazaritzaren garapenerako oinarri teknologiko gisa.Multinazional handienak gizakiontzako eta animalientzako janaria ekoizteko genetikokieraldatutako haziak probatzen eta ondoren merkaturatzen hasi zirenetik, nazioartekoerakundeak legezko muga guztiak ezabatzen joan dira pixkanaka. Nahiz eta biosegurtasunazeta jasangarritasunaz arduratzen diren nazioarteko tresna nagusiak transgenikoenaldekoak ez izan, era guztietako interpretazioak egin ahal izateko adina anbiguotasun-tartea uzten dute. Eta, hala, transgenikoentzako mugak ezabatzeko ahaleginek fruituakeman dituzte, estatu-mailako legeek gai horrekin izandako jarrera laxoaren ondoriozbereziki. Oraintxe bertan hiru tresna nagusi ditugu alor honetan: 1992ko Rioko Goi-


6

bileran onartutako Bioaniztasunerako Hitzarmena, Biosegurtasunari buruzko Hitzarmenaeta Nekazaritza eta Elikadurarako Baliabide Fitogenetikoei buruzko Nazioarteko Ituna.Hiru tresna horiei jarraiki, etenda beharko luke transgenikoen hedapenak, baina UOPVeta, batez ere, estatuen jarduna, multinazionalen presioen ondorioz askotan, hedapenhori ahalbidetzen ari dira. Azkenik, bide berari jarraiki eta kasu honetan ere krisiaaitzakiatzat hartuta, besteak beste Rockefeller Fundazioak eta Bil and Melinda GatesFundazioak bultzatutako Afrikako Iraultza Berderako Aliantzak (FAOren beraren, MundukoBankuaren eta ELGAko diru-emaile nagusien babesarekin) transgenikoak konponbidegisa sustatzen dituzte, eta aukera hori eztabaidatu dute Goi Mailako Taldean bertan ere.

Lehen eta bigarren belaunaldiko nekazaritzako erregaien hedapena. Lehen fase bateanetanoletik eta geroago landare-olioetatik erregaiak fabrikatzeko joerak berebiziko eraginaizan zuen mundu osoko nekazaritzan. Bi urteren buruan luze zabal hedatu zirennekazaritzako erregaiak ekoizteko lursailak. Lehenbiziko inpaktu handia Kariben etaErtamerikan ikusi genuen kanaberatarako lurrak erregaiak ekoizteko lursail bihurtuzirenean. Plantazio industrialetarako erabilera berriak etorri ziren gero, Asiako afrikarpalmondoko lursailekin adibidez, eta eremu erdi-elkorretarako alternatiba aurkitu zutengeroxeago, jatropha-sailekin. Europar Batasunak merkatu gatibu bat sortu zuen 2007amaieran, Europan kontsumitutako erregaien %10 jarriaz berme gisa. Krisia eragin zutenkausen artean, kausarik nabarmenetako bat izan zen nekazaritzako erregaien hedapena,eta 2009tik aurrera labore horiek bultzatzen zituzten politikak zertxobait moteldu arren,hedapenak bere horretan jarraitzen du. Herrialde askok nekazaritzako erregaien ekoizpenabultzatzen eta errazten duten planak edo bestelako ekoizpenak (bai eta nekazaritza-erreformaren bidez eskuratutako lurrak ere) erregaien ekoizpenera bideratzeko programak,planak eta legeak onartu dituzte.

Lehengai-merkatuen gaineko finantza-espekulazioa. Iraken gerra osteko petrolioarenkrisiak eta nekazaritzako erregaien hedapenak izugarri handitu zuen finantza-merkatuengarrantzi estrategikoa espekulaziorako nitxo berri batean: lehengaien eperakomerkatuetan. Hamar urte barruko zereal-uztak eperako merkatuetan salerosten dira,eta oinarrizko produktuen prezioa artifizialki igotzea eragiten du horrek. Banku komertzialeklehengai horiei lotutako inbertsio-gordailuak sortu zituzten berehala, eta nekazaritza etaabeltzaintzako sektoreari berari eskaintzen diote produktu hori, etorkizuneko prezioengainean eragin ahal izan dezan. Nazioarteko sistema ez da gai izan prozesu horri aurreegiteko alarmak aspaldi entzuten diren arren. Aitzitik, nekazaritzako salgaien trukearenerregulazioa, eta ondorioz prezioen erregulazioa bera ere, finantza-merkatuen eskuuzteko aukera aztertzen ari dira orain G-20n. Azkenik, nekazaritzako produktuen etaelikagaien prezioen aldakortasunaren aurkako finantza-produktu berria kaleratuko duelairagarri du Munduko Bankuak duela egun gutxi1. Nekazaritzako produktuen arriskuenkudeaketa izenez ezagutzen den produktu hori garapen bidean dauden herrialdeetakoekoizle eta kontsumitzaileei prezio egonkorrak bermatzeko aseguru baten modukoaizango da, eta 4.000 milioi dolar arteko balioa izango du. Munduko Bankuak sektorepribaturako duen dibisioak (Nazioarteko Finantza Sozietatea) 200 milioi dolar jarriko dituhasiera batean prezio egonkorrak bermatzeko helburua duten bezeroen finantza-inbertsioak bermatzeko, eta JP Morganek beste 200 milioi dolar jarriko ditu.

Estatuen nekazaritza alorreko politika publikoen eboluzioaren gainean eragina duen hirugarrenardatza askoz zehatzagoa da: azken hamarkadan aldaketa politikoa bizi izan duten herrialdebatzuen bultzada edo aurrerapenerako ahalmena, hain zuzen ere. Brasilek hasiera batean etaVenezuelak, Boliviak, Ekuadorrek, Paraguaik, El Salvadorrek eta Nikaraguak gero izandako

1 La Jornada egunkaria. Mexiko, 2011ko ekinaren 22a.


7

eboluzioak eragin handia izan dute nekazaritza-politiken norabidean. Bestalde, Afrikan, Mali,Senegal, Zimbabwe eta Hego Afrikako gobernuen politikek ere eragina izan dute kontinentekogainerako herrialdeetan, gobernuentzat erregulazio-esparru askoz ere aktiboagoa bilatzearidagokionez.

2. FAOren BAITAN HARTUTAKO NAZIOARTEKO KONPROMISOEN EBALUAZIOA.Elikadurari buruzko Munduko Goi Bileratik elikagaien krisi globalarenkudeaketara, Elikagaien Segurtasunerako Batzordearen erreformatik pasata.

Nazioartean goseagatiko eta malnutrizioagatiko kezka 1920ko eta 1930eko hamarkadetanhasi zen, Malthusen gainpopulazioari buruzko dotrinak hedatu eta mundua 2.000 milioipertsona izatera hurbildu ahala. Kezka hori areagotu egin zen gerraostean, eta areago BigarrenMundu Gerraren ondoren,eta Afrikako eta Asiako herrialdeek 1950eko eta 1960ko hamarkadetanindependentzia eskuratzean 1972an Bandungeko Goi-bileran lerrokatu gabeko herrialdeenmugimendua sortu zenean.

FAO 1943an sortu zen, Franklin Delano Roosevelt AEBetako presidenteak Hot Springsen(Virginia) deitutako Nekazaritza eta Elikadurari buruzko Biltzarrean. 44 herrialde aliatuetakogobernutako ordezkariak elikadura eta nekazaritza erregulatuko zuen organismo bat sortzekokonpromisoa hartu zuten orduan, gosea ezabatzeko asmoz. 1945ean, FAO erakunde iraunkorgisa finkatu zen Washington DCn eta bere bilkura eratzailea egin zuen Quebecen (Kanada).1951n Erromara aldatu zuten egoitza nagusia, han zegoelako gosearen aurkako borrokan etanekazaritzaren garapenean FAOren aurrekari izandako Nekazaritzako Nazioarteko Institutua.Sortze beretik, eta eratze-tratatuan bertan ere, argi eta garbi azpimarratu da gosearen etalanda-inguruneko pobreziaren arteko lotura, eta lotura hori gogoan izanik lan egin du betiFAOk.

2.1 NAZIOARTEKO ESPARRUAREN EBOLUZIOA, FAOren GOI-BILERETAN ZEHAR.

Hona hemen FAOren lorpen garrantzitsuenetako batzuk: 1960an Gosearen aurkako MundukoKanpaina jarri zen martxan. 1962an Nazio Batuen Elikagaien Munduko Programa eta FAO eratuziren. 1973an Nekazaritza Garapenerako Munduko Plan Adierazlea jarri zen martxan.

1974an Elikadurari buruzko Munduko lehen Biltzarra egin zen Erroman2 eta Gosea etaMalnutrizioa Ezabatzeko Adierazpen Unibertsala onartu zuten biltzar hartan. Adierazpenakaldarrikatu zuen “goserik eta malnutriziorik ez jasateko eskubide besterenezina dute[la]gizon, emakume eta haur guztiek, osoro garatu ahal izateko eta beren gaitasun fisikoeta mentalei eutsi ahal izateko. Gizarteak behar besteko baliabideak, antolakuntzarakoahalmena eta teknologia ditu gaur egun, eta, hortaz, badu gaitasuna helburu horilortzeko. Horrenbestez, gosea ezabatzeak lehentasunezko helburua izan behar dunazioarteko komunitatea osatzen duten herrialde guztientzat”.

1996an Erroman egin zen Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilera inflexio-puntugarrantzitsua izan zen prozesu honetan. FAOk 1996ko azarorako deitutako goi-bilerahartan bi agiri onartu ziren: Munduko Elikagaien Segurtasunari buruzko ErromakoAdierazpena eta bost urterako Ekintza Plana. Amaierako Adierazpenean, Ekintza Planamaila guztietan aplikatu, zaindu eta betetzeko konpromisoa hartu zuten goi-bilerako

21974ko Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilerako Amaierako Adierazpena. www.fao/url/declaración 1974-sp.


8

parte-hartzaile guztiek, nazioarteko komunitatearekin elkarlanean jardunez horretarako,2015erako desnutrizioa duten pertsonen kopurua erdira murrizteko helburuz3.Horretarako, Adierazpeneko 7. konpromisoaren4 barruan, hori lortzeko bost helburufinkatu ziren.

2002an, estatuak berriro elkartu ziren Erroman, ia sei hilabeteko atzerapenez5, Elikadurariburuzko Munduko Goi Bilera. Bost urte geroago izeneko bilkuran, gosea ezabatzekohartutako konpromisoa berretsi eta 2015erako goseak bizi ziren pertsonen kopuruaerdira murrizteko finkatutako helburuan izandako aurrerapausoak ebaluatzeko. 3.puntuan errekonozitzen dute lortutako aurrerapenak ez direla aski eta borondatepolitikorik eta baliabide ekonomikorik eza aipatzen dituzte atzerapenaren arrazoi gisa.

3 Konpromiso hori berretsi egin zuten FAOk 2002ko ekainaren 13an Erroman antolatu zuen “Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilera. Bosturte geroago” biltzarrean.4 Ekintza-plana aplikatzea, hura zaintzea eta hari jarraipena ematea, nazioarteko komunitatearekin batera, lankidetzako maila guztietan.5 Berez, 2001eko azaroan zen egitekoa, baina atzeratu egin zen irailaren 11n AEBetan izandako atentatuen ondorioz.

ELIKADURARI BURUZKO MUNDUKO GOI BILEREN EDUKIAREN EBOLUZIOA

1974KO GOI-BILERA 1996KO GOI-BILERA 2002KO GOI-BILERA

- Testuingurua: 1973anpetrolioaren krisia eta Asiakoiraultza berdearen hasieraren15. urteurrena. 15 urte Afrikakodeskolonizazio-prozesu handiahasi zenetik.

-Kausa nagusia: Gorabeherahistorikoetan du jatorria, kasuaskotan honako hauek izanikarrazoi nagusiak: atzerritarrendominazioa eta dominaziok o l o n i a l a , a r r a z a -diskriminazioa, apartheida etae r a g u z t i e t a k oneokolonialismoa. Oraindik erehoriek dira garapen bideandauden herrien emantzipazioerabatekoa eta aurrerapena etaherrialde guztien parte-hartzeagalarazten jarraitzen dutenoztopo nagusiak.

-Beste kausa batzuk: Inflazioa,kanpo-zorra, truke-harremanenokerragotzea eta diruarenfluktuazioak.

-Lorpen garrantzitsuena:Elikagaien SegurtasunerakoB a t z o r d e a r e n e r a k e t a .Adierazpenaren asmoa dae l i k a g a i e n s e g u r t a s u n abermatzen duen sistema bate r a t z e a , t e s t u i n g u r u k ogorabeherak edozein direla ere.

- Testuingurua: Azterketaa u r r e k o a b a i n o a s k o zbigunagoa, ez hain kritikoa.Kausak alderdi hauei egoztenzaizkie: banaketa eta sarbideaoztopatzen duten faktoreei(merkatua), eskaintzaren etaeskariaren ezegonkortasunari,natur hondamendiei eta familiapobreek elikagaiak erostekodiru-sarrera urriegiak izateari.G a t a z k a k , t e r r o r i s m o a ,ustelkeria eta ingurumenarenhondaketa aipatzen dira gosealarriagotzen duten kausenartean.

-Lerrokadura pol it ikoak:

-Adierazpena ELIKADURAE G O K I R A K O G I Z AE S K U B I D E A r e nerrekonozimenduarekinhasten da.

-Helburu bat finkatzen du:Goseak bizi diren pertsonenkopurua erdira murriztea2 0 1 5 e r a k o . H e l b u r u aMilurtekoko Adierazpeneanagertuko da, 1. zenbakian.FAOk 89 herr ia ldetana p l i k a t u z u e n E S P Bprogramaren jatorr ia .

- T e s t u i n g u r u a : 1 9 9 6 k oadierazpenean jasotakomilurtekoko helburua ez dabete, eta borondate politikoriketa baliabide nahikorik egon ezdela ikusi da.

-Konstatazio garrantzitsua.Goseak bizi diren pertsonen%70 landa-ingurunean bizi diraeta ekoizle txikiak edo osotxik iak dira (FIDA 2001txostena).

-Kezka dago, nekazaritzakoi n b e r t s i o e t a r a e t anekazaritzako lankidetzarab i d e r a t u t a k o f u n t s e nmurrizketa dela eta.

-Honako instantzien garrantziaazpimarratzen da: Garapenafinantzatzeko Monterreykoakordioak, Dohako Erronda(tratu berezi eta bereizianazioarteko merkataritzarenbarruan) eta Nekazaritza etaE l ikadurarako Ba l iab ideF i t o g e n e t i k o e i b u r u z k oNazioarteko Ituna.

K o n p r o m i s o p o l i t i k o a k :

-Sistema indartzea, Gosearenaurkako Nazioarteko Aliantzabaten bidez (ez du inoizfuntzionatu).


96 1996ko Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilerako Ekintza Plana. Plan hori erreferentzia gisa erabili da 2002ko eta 2009ko goi-bileretakoaurrerapausoak ebaluatzeko, eta FAOk etengabe erabiltzen du berrikusketak egiteko garaian.

- Adierazpen polit ikoak:

1.Elikadurarako giza eskubideaformulatzen da, eta helburuagosea ezabatzea da, ezeskubidea betetzea. (FAOren1974ko Adier. 1. orr.).

2 . L a n k i d e t z a r a k o d e i a ,elikagaiak ekoizteko ahalmenaareagotu eta ekoizle txikieilaguntzeko dauden lege-oztopoak eta barne-mailakooztopo politikoak ezabatzeko(FAOren 1974ko Adier., 2. eta3. orr.).

3.Ekoizpen nazionalerakopolitikak indartzen dira etaestatu garatuei dei egiten zaieberen politikek garapen bideandauden herrialdeen esportazio-ahalmenean duten eraginamurrizteko (FAOren Adier., 11.orr.).

4.Beharrezko nekazaritza-erreformarako deia etakooperatibismoaren sustapena(FAOren Adier., 4. orr.).

5.Emakumeek el ikagaiene k o i z p e n e a n e g i n d a k oekarpena errekonozitzen dabakarrik.

6.Herrialde aurreratueneke l i k a g a i e n e k o i z p e n -teknologien berr ikuntzabultzatu beharko dute eta ahalduten guztia egin beharko duteberrikuntza hori garapenbidean dauden herrialdeetarazabaldu, egokitu eta hanhedatzeko. Horrekin batera,nekazaritzako intsumo, ongarrieta simaur egokiak eskuratzekoaukerak erraztu beharkodituzte (Iraultza Berdea).

-Nazioarteko merkataritzagarapenerako eta pobreziaeta gosea murrizteko tresnagisa, salmenten prezioak etak o n t s u m o a o r e k a t u z ,“merkatura bideratutakomerkataritza-sistema leiala”.

-Elikagaiak gerrako tresnagisa ez erabiltzeko deia.

-Sexuen arteko berdintasun-politikak bultzatzeko etaemakumeek jasaten dituzteneragozpenak ezabatzekobeharra aipatzen da hainbatparagrafotan.

Adierazpenak EKINTZA-PLAN6

bat zeukan (29 orrialde).

-Elikagaien segurtasunarend e f i n i z i o a r e k i n e t ag o b e r n u e i E l i k a g a i e nSegurtasunerako P lanBereziak (ESPB) garatzekodei eginez hasten da. Ordutik2002ra bitartean hartutakon e u r r i p o l i t i k o a s k oestrategia horren barruangaratu ziren, FAOren diru-laguntza jasoaz.

E k i n t z a P l a n a k z a z p ikonpromiso biltzen ditu etakonpromiso horiek helburuorokor eta espezifikoen bidezgaratzen d i ra . He lburuh o r i e t a k o a z k e n b i a knabarmenduko ditugu, bereneduki pol i t ikoarengat ik:

1.Merkataritzara zuzenduta.MMAren h i tzarmenakbetetzeko deia (onartuberriak orduan), bainahitzarmen horiek herrialdepobreetako nekazaritzanizango duen inpaktuarenjarraipena egiteko deiaeginez. FAO arduratuko dahorretaz.

2.Genero-auziari lotutakokonpromiso espezifiko bat.B e i j i n g e k o a k o r d i o a kaplikatzea landa-inguruneaneta jarra ipen berez iaeskatzen duten auzienkatalogoa osatzea.

- G o b e r n u e k g o s e aezabatzeko dituzten politikakberrikusi eta birbideratzea.

- E l i k a d u r a r a k o g i z aeskubidearen aplikazio etag a r a p e n a i n d a r t z e a ,borondatezko zuzentarauakidatziko dituen lan-talde bateratzeko estatuei elikadurae g o k i r a k o e s k u b i d e aaplikatzen laguntzeko.

-Codex Alimentarius kodea,Babes FitosanitariorakoNazioarteko Hitzarmena etaEpizootien NazioartekoOrganismoa oinarritzathartuta lan egitearengarrantzia berresten du,merkataritza l ibrerakoeragozpenak ezabatzeko.

-Finantzazioa eskuratzekodeia. Nazioarteko FuntsFiduziariorako ekarpenak,%0.7 lankidetzarako eta %20nekazaritzan inbertitzeko.

Iturria: Geuk osatua, goi-bileretako amaierako adierazpenak oinarritzat hartuta.


10

Mundu-mailako goi-bilerek nazioartean gai bati buruz dagoen jarrera politikoaren neurriaematen digute, eta gobernuen eta nazioarteko erakundeen kezkak norantz jotzen dutenerakusten digute. Egia da amaierako adierazpenetan jaso ohi direla eztabaida politiko guztienondorioak eta bilera prestatzeko prozesuetan trukatutako dokumentuen edukia. Hortaz, barne-oreka handiko dokumentuak izaten dira adierazpen horiek, eta hainbat errekonozimendupilatzen dituzte. Alegia, bide bat egin nahian lehendik azaldutako printzipioak eta adierazpenakbiltzen dituzte beren baitan. Goi-bileretan konpromiso gutxitxo hartu ohi da. Ordezkatzenduten nazioarteko sistemari aurrera egiten laguntzen dion bizpahiru elementu adosteaarrakastatzat jo daiteke.

Aipatu ditugun hiru goi-bilerei dagokienez, han adostutako akordioek lau eratara izan zuteneragina:

Gosearen aurka borrokatzeko nazioarteko sistema indartzea eragiten duten akordioak:Elikagaien Segurtasunerako Batzordearen eraketaren onarpena 1974ko goi-bileran,Gosearen aurkako Nazioarteko Aliantzaren eraketa 2002an eta elikadurarako eskubideariburuzko borondatezko zuzentarauak idazteko lan-taldearen eraketa 2002an. Azkenakordio horrek lagundu egin zuen elikadurarako giza eskubidea politika nazionaletanerrotzen. Elikagaien segurtasuna kontzeptuaren definizioan ere aurrerapausoak egonziren. 1996an definitu zen kontzeptu hori, baina gizarte- eta nekazari-mugimendueknahiago zuten elikadura-burujabetza kontzeptua.

Konpromiso politikoko akordioak. Beste konpromiso batzuk helburu zehatzagoak finkatzensaiatzen dira: goseak bizi direnen kopurua erdira murriztea 2015erako (1996); EkintzaPlana prestatu eta haren jarraipena egitea (1996); nekazaritzako inbertsioak finantzatzea(1996-2002).

Gerora politika nazionaletan eragina duten akordioak adostea. Estatu-mailan elikagaiensegurtasunerako programa bereziak taxutzeko beharra aipatzen zen 1996ko Goi BilerakoEkintza Planean. Adierazpen hori ESPB programan gauzatu zen, eta 1996-2002 bitartean83 herrialdetan garatu ziren halako programak7. (Programa haien emaitzak alde baterautzita).

Gai politiko garrantzitsuen errekonozimendua. Gosea jasaten duten pertsonen %70landa-ingurunean bizi direla errekonozitu zen 2002ko Goi Bileran. Elikadurarako gizaeskubidea errekonozitu zen 1996an, bai eta gizon-emakumeen arteko berdintasunerakobeharrezko estrategia ere (1996ko Ekintza Plana).

2.2 HIRUGARREN GOI BILERA, ELIKAGAIEN KRISI BETE-BETEAN

Mundu-mailako elikagaien krisi baten lehen alarmak piztu ziren 2007an. FAO buru zutela,nazioarteko erakundeek elikagaien krisiari aurre egiteko moduak ondorio garrantzitsuakizan zituen nekazaritzan aplikatu zitezkeen politiketan. Prozesuaren norabidea zeharo aldatuzen hilabete gutxitan. Zabaltzen ziren mezu batzuk kontraesankorrak ziren eta agerian geldituzen gobernuak politika ekonomiko klasikoko neurriak aplikatzen hasi zirela berriro, bainekazaritzaren erregulazioan bai elikadurako ondasunen merkataritzan. Dena den, FAOindartzea lortu den arren, badirudi prozesua G-20ren kontrolpean dagoela berriro ere. G-20egoeraz baliatu eta finantza-merkatuen mesederako erabili nahi du krisia.

7 ESPB programari eta herrialde bakoitzari dagokien eduki eta ekimen zehatzei buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, dokumentazioguztia FAOren webgunean dago eskuragarri, ESPBri buruzko atalean: www.fao.org/pesa.


11

Azkenik, konplexutasun ikaragarriko hilabete batzuen ostean, 2009ko azaroaren 16an Elikadurariburuzko Munduko Hirugarren Goi Bilera hasi zen, Saudi Arabiaren finantzazioari esker. Garaihartan AEBetako zabor-hipoteken krisiak mundu-mailako finantza-krisia eragin zuen, eta ezzen ia buruzagi edo liderrik izan goi-bilera hartan. Goi Mailako Lan Taldeak Ekintzarako EsparruZabalduan landutako elementu estrategikoak jasotzen ziren Goi Bilerako HasierakoAdierazpenean.

Amaierako Adierazpena munduan 1.000 milioi pertsona gosez bizitzearen lotsaizunaerrekonozitzetik abiatzen da eta urteetan zehar nekazaritzan, landa-garapenean eta elikagaiensegurtasunean inbertitu nahi ez izanari egozten zaio egoera.

Adierazpen horretatik abiatuta, lau helburu finkatzen dira:

Estatu-, erregio- eta mundu-mailako ekintza bat antolatzea berehala Milurtekoko lehenGarapen Helburua eta 1996ko Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilerako helburuabetetzeko asmoz, hau da, goseak eta malnutrizioak jota dauden pertsonen proportzioaeta kopurua, hurrenez hurren, erdira murriztea 2015erako. Goi Bilerak ez zuen helburuhorren lorpena baztertu.

Nekazaritzaren, Elikagaien Segurtasunaren eta Nutrizioaren aldeko Munduko Aliantzanlan egiteko ahaleginak eta gaitasunak bateratzea, gobernantza eta lankidetza hobetzekodauden egiturak aprobetxatuz, mundu-mailako, erregio-mailako eta estatu-mailakoekimenak hobeto koordinatzea eta erabakiak hartzeko garaian estatu eta erregioeninteresak aintzakotzat hartzen direla bermatzea. Horrenbestez, Elikagaien SegurtasunerakoBatzordearen erreforma guztiz egiteko konpromisoa hartu zuten, elkarrekin lan egitekokonpromisoa duten alderdi askoren bilgunea den nazioarteko eta gobernu artekoplataforma nagusia izanik batzorde hori, funtsezko elementua baita Nekazaritzaren,Elikagaien Segurtasunaren eta Nutrizioaren aldeko Munduko Aliantza sustatzeko.

Garapen bidean dauden herrialdeetan nekazaritzara, elikagaien segurtasunera eta landa-garapenera bideratutako finantzazio nazionala eta nazioartekoa murrizteko joeraaldaraztea eta inbertsio berriak sustatzea, nekazaritza-ekoizpen jasangarria etanekazaritzaren produktibitatea areagotu, pobrezia murriztu eta denontzako elikagaiakeskuratzeko aukera eta elikagaien segurtasuna bermatzeko helburuz.

Klima-aldaketak munduko elikagaien segurtasunari dakarzkion erronkei eta nekazaritzakdituen egokitzapen-beharrei modu proaktiboan erantzutea, eta nekazariek klima-aldaketari erantzuteko duten gaitasuna areagotzea, nekazari txikiei eta egoera ahuleneandauden populazioei arreta berezia eskainiz.

Amaierako Adierazpenak ekintza-plan baten tankera dauka8.

8 2009ko Goi Bilerako Amaierako Adierazpena (FAO WSFS 2/2009) eta Goi Bilerako Idazkaritza Teknikoaren Gomendioen Dokumentua.


12

ERROMAKO 2009KO AMAIERAKO ADIERAZPENEKO PRINTZIPIOEN GARAPENA

PRINTZIPIOAK GARAPEN-ELEMENTUAK

1. Baliabideak emaitzetano i n a r r i t u t a k o e t a o n d odiseinatutako elkarte etaprogrametara bideratzekoh e l b u r u a d u t e n p l a nnazionaletan inbertitzea.

2. Estatu-, erregio- eta mundu-m a i l a k o k o o r d i n a z i oe s t r a t e g i k o a s u s t a t z e agobernantza hobetzeko,baliabideak hobeto banatzeko,ahaleginak bi aldiz egiten ezibiltzeko eta erantzunetandauden hutsuneak zehazteko.

3. Elikagaien segurtasunariburuzko planteamendu bikoitzabultzatzea, honakoak barnehartuz: 1) egoera ahuleneandaudenei zuzendutako neurrizuzenak goseari berehala aurreegiteko eta 2) nekazaritza,elikagaien segurtasuna etanutrizioari eta landa-garapenariburuzko epe ertain eta luzerakoprogramak gosearen oinarrizkokausak ezabatu arte, elikaduraegok i rako eskubidearengauzapen progresiboaren bidez,besteak beste.

Elikagaien segurtasuna estatuen erantzukizuna da. Programak sektoreguztien parte-hartze handiarekin prestatu behar dira eta lehentasunaeman behar zaie aurrekontuan.Erregio-mailako estrategien garapena areagotu behar da.

-Afrika: Afrikan nekazaritza garatzeko programa orokorra.-Latinoamerika. “Latinoamerika eta Karibe goserik gabe 2025abaino lehen” ekimena.-Asia. ASEANeko elikagaien segurtasunerako esparru integratua.-Arabiar mundua. Riadeko Adierazpena. Lankidetza, elikagaienkrisiari aurre egiteko.

Nekazaritzarako, Elikagaien Segurtasuneko eta NutriziorakoNazioarteko Aliantzak instituzio erregularren barruan jardungo du(CSF).Elikagaien Segurtasunerako Batzorde (CSF) berria onartu zuten,eztabaida eta koordinaziorako plataforma barne-hartzaile gisa,gaiarekin zerikusia duten antolakundeei begira bereziki. Industria,inportatzaileak eta esportatzaileak ere bat egitea da idazkaritzakproposatzen duena. Gainera, argi du hiru alderdi argitu beharradagoela: i) lana garatzeko botere politikoa, ii) hartutako erabakienjarraipena egiteko ahalmena eta iii) lan egiteko bitarteko ekonomikoak.Goi-mailako Aditu Taldeak lanean jarraitzea erabaki zuten.

Aukerako Protokoloaren onarpenaz geroztik indartuta atera direnelikadurarako giza eskubideari buruzko borondatezko zuzentarauenaplikazioa bultzatzea.Nekazaritza Erreformari eta Landa Garapenari buruzko NazioartekoBiltzarreko akordioen jarraipena egitea.Estatuen egituraketa instituzionala berrindartzeko beharra, nekazaritza-ekoizpena babestera zuzendutako politikak garatu eta aplikatzeko,familia-mailako nekazaritzari dagokionez bereziki.MMArekin bateragarriak diren nekazari txikiei laguntzeko neurriakbabestea. (Ekoizpenerako laguntza desakoplatuak eta tratu berezieta bereizia aplikatzen jarraitzearen aldekoa da Idazkaritza).Garapen bidean dauden herrialdeetako baserritarren nazioartekomerkataritzan jarduten laguntzeko asmoz MMAk MarrakexekoAdierazpenean bultzatutako “Merkataritzari Laguntzeko Ekimena”garatzearen aldeko jarrera. Hori lagungarria izan daiteke DohakoErronda berriz ere sustatzeko.Espekulazio finantzarioaren eta prezioen aldakortasunaren artekolotura ikertu eta aztertzea eta hura gelditzeko, MMArekin bateragarriakdiren neurriak garatzea.Adierazpenak zabalik uzten du transgenikoak erabiltzeko aukera,hainbat puntutan aipatzen baitu nekazaritzaren produktibitateaareagotzeko beharra eta, horretarako, bioteknologia eta bestelakoteknologia berri, berritzaile, seguru, eraginkor eta ingurumenaridagokionez jasangarriak onartu eta erabiltzeko beharra.Dei egiten du, bestalde, “bioerregaiak” garatzeko aukerak aztertzenjarraitzeko eta, garapen jasangarria eta elikagaien segurtasunahelburutzat hartuta, hartu-eman konstruktibo eta eraginkorrabultzatzeko.


13

4. Sistema multilateralarene g i n k i z u n g a r r a n t z i t s u ab e r m a t z e a , e r a k u n d emult i lateralen erantzun-ahalmena, koordinazioa etaeraginkortasuna etengabehobetzearen bidez.

5 . S i n a t z a i l e g u z t i e knekazar i tzan, e l ikagaiensegurtasunean eta nutrizioaninbertitzeko konpromiso sendoeta iraunkorra hartzea berengain, urte askotako programae t a p l a n a k g a r a t z e k obeharrezkoak diren baliabideakeskainiz garaiz eta modueraginkorrean.

Mult i la tera l i smoarek iko konpromisoa berresten du.Elikagaien Segurtasunerako Batzorde erreformatuaren aldeko babesirmoa.FAO-FIDA-EMPren (Elikagaien Munduko Programa) eta nazioartekofinantza-erakundeen arteko koordinazioa.Nazioarteko merkataritza askeko sistema. Idazkaritza teknikoak hauproposatzen du, hain zuzen ere: Beren laguntza MMAren xedapenekinbat etorriz baimendutako babes “deskonektatura” bideratzen jarraitubeharko lukete herrialde garatuek, eta garapen bidean daudenherrialdeek, berriz, ekoizpena sustatzeko babes-neurri egokiak onartubeharko lituzkete, intsumoak diruz laguntzeko eta ordainketa zuzenakegiteko mekanismo egokiak erabiliz, diru-sarrerei eta finantzaziokonpentsatzaileari dagozkion helburuak lortzearren naturhondamendia gertatuz gero. Elikagaien Segurtasunerako Batzordeari(CFS) eskatzen zaio nazioarteko negoziazio-prozesu bat antolatzeko,MMArekin batera, bidezko merkataritzan eta truke askeanoinarritutako nazioarteko nekazaritza-sistemaren baitan, denontzakoelikagaien segurtasuna bermatzen duten politikak eta neurriakgaratzeko printzipio gidariak finkatzeko, bai herrialde garatuetan, baigarapen bidean dauden herrialdeetan.

Nekazaritzan gehiago eta hobeto inbertitzea. Bai estatuetakoaurrekontuetan, bai Garapenerako Laguntza Ofizialaren bidez.Maputoko Adierazpena. Aurrekontutik nekazaritzan inbertitzen dena%10era arte igotzea, bost urtean.Nekazaritzan atzerriko inbertsio zuzenak onak direla eta, beraz,bultzatu egin behar direla aipatzen da Adierazpenean, eta IdazkaritzaTeknikoaren dokumentuan garatu egiten da ideia hori. Dokumentuhorrek zuzendu beharreko hainbat arrisku etiko aipatzen ditu: mugazgaindiko ibilguetako uraren eta lurren errendamendu masiboa etaetorkizunerako gutxieneko segurtasuna bermatzearren, elikagaieninportatzaile garbiak diren estatu txikietako inbertsioa, esate baterako.Era berean, oso nahasgarria gertatzen den paragrafo batean jokamolde-kode bat garatzeko eskatzen da, baina Adierazpenak, bestelaformulatzen du hori: bereziki lurretan eta uretan egindako atzerrikoinbertsioen garapena kudeatzeko borondatezko zuzentarau gisa.Idazkaritza Teknikoaren dokumentuak parte-hartze publikoa (inbertsioajasotzen duen herrialdean) eta pribatua (atzerriko enpresena) uztartzen

Iturria: 2009ko Goi-bilerako Amaierako Adierazpena (FAO WSFS 2/2009) eta Goi-bilerako Idazkaritza Teknikoaren Gomendioak oinarritzathartuta osatua.

Ikusi dugunez, Goi-bilerako Azken Adierazpenean jasotako alderdi askok berebiziko garrantziadute prozesu politikorako, bai estatu-mailan, bai nazioartean. Goi-bileretako emaitzak linealkiaztertu eta, batez ere, gaur egungo eztabaidekin erlazio zuzena eginez gero, nazioarteko eztabaidekmaila nazionalean gertatzen denaren gainean zer-nolako eragina duten ikusiko dugu.


14

2.3 ELIKAGAIEN GOBERNANTZA BERRI BATERANTZ. Elikagaien Segurtasunerako Batzordearenerreforma

FAOren esparru instituzionalean gertatutakoaren gaineko azterketa amaitzeko, ElikagaienSegurtasunerako Batzordearen erreformarekin zerikusia duten funtsezko alderdi batzuk aipatueta argitu nahi ditugu. Garbi gelditu denez, elikagaien krisia hasi zenetik, erreformaren beharrabehin eta berriro aipatu da adierazpen guztietan. Prozesua hasi egin zen azkenean, eta seihilabeteko denbora-tarte bizkorrean eraldaketarako proposamen oso ona onartzea lortu zen,aurreko egoeraren aldean aldaketa handia suposatuz. Proposamena 35. bilkura-aldian onartuzen 2009ko urrian, eta Goi-bileran bertan berretsi zen azaroan9.

2008an hasitako elikagaien krisiak argi eta garbi erakutsi zituen mundu-mailako elikagaiensegurtasunerako gobernantzaren egituraketan zeuden hutsuneak, eta agerian gelditu zen,halaber, neurriak hartzeko ardura zuen erakunde nagusia ez zela gai inolako ekimenik garatzeko.Batzordearen ospea hain zen txarra, NBEk berak, bere mandatuari jaramonik egin gabe, goi-mailako lan-talde bat izendatu zuela, egoerari erantzuteko antolatu beharreko prozesuagidatzeko. Talde hark lan handia egin zuen, baina zenbait herrialdek (Latinoamerikakoakbereziki) eta gizarte zibilak FAO eskumenez husteko arriskua sumatu zuten berriro, eta Batzordeaerreformatzeko eskatu zuten, egoera hartan jarduteko aukera izan zezan. Erreforma ahalbidetuzuten arrazoiak asko izan ziren, baina guztiek ere bat egin zuten: gaiaren larritasunak (1.000.000lagun gosea jasaten), garapen bidean dauden herrialdeen eskakizunek, gauzatzen ez denborondate politiko batek, egungo munduko multipolaritateak, beste muturraren (AEB, Cairns,ELGA) borondaterik ezak, ingurune instituzional ahuldu, erasotu, zatikatu eta konplexuak,liberalismoaren nagusitasunak, baina aldi berean haren aldeko babesaren atzerakadak, etaideiak argi dituen mundu-mailako gizarte-mugimendu batek.

ERREFORMA ULERTZEKO FUNTSEZKO ALDERDIAK

Elikagaien Segurtasunerako Batzordea erreformatzeko prozesuari jarraiki elikagaien segurtasunarengobernantzarako berebiziko garrantzia izan dezakeen erakunde baterako proiektua sortu da.Garrantzitsua izan daiteke, alderdi hauei dagokienez bereziki:

NBEko sistemaren barruan duen zentraltasun politikoa (NBEko sistemaren barruan elikagaiensegurtasunarekin zerikusia duten gaien inguruko eztabaidetan eta erabakietan parte hartzekoaukera izanik).Barne-hartzaile izatea (“gaiarekin zerikusia duten alderdi guztiak” biltzen saiatzen da berejardueretan, “elikagaien segurtasunik ezak gehien kaltetutakoak” bereziki).Maila desberdinekiko loturak, “tokian tokiko errealitatearekin” erlazionatzeko borondategarbiarekin.

2. Potentzial hau guztiz gauzatzeko bi erronka daude (biak ere lotuta):

Estatuen aldetiko konpromiso, jarraipen edo kontzientzia gabezia potentziala.Baliabideen gabezia potentziala.Gaitasun eta ahalmenen gabezia potentziala.Sektore pribatuak eta estatuek jarri litzaketen oztopoak, Elikagaien Segurtasunerako Batzordeakberen interesak arriskuan jartzen dituela sentituz gero.

3. Potentzial hori guztia gauzatzeko ezinbestekoa da gizarte zibileko antolakundeen konpromisojarraitua, alderdi hauei dagokienez bereziki:

Estatuen asmoei eustea.Elikagaien Segurtasunerako Batzordea “tokian tokiko errealitatera” hurbiltzea.Politiken proposamenak egitea.Elikagaien Segurtasunerako Batzordeari buruzko kontzientziazioa zabaltzea gizarte zibilekoantolakundeen artean.Elikagaien Segurtasunerako Batzordeari buruzko kontzientziazioa zabaltzea gobernu nazionalenartean.

9 Erreforma-prozesuari eta prestatutako dokumentuei buruzko informazio guztia Elikagaien Mundu-mailako Segurtasunerako Batzordearenwebgunean kontsultatu daiteke: http://www.fao.org/cfs/es/.

Iturria: Comité de Seguridad Alimentaria Mundial Reformado. Una explicación para la sociedad civil. Mundubat-en dokumentua. 2010eko iraila.


15

Erreforma bultzatzeko, harreman-talde bat eratu zuen Elikagaien Segurtasunerako Batzordeak(ESB) berak 2009ko martxoan. Hasiera-hasieratik, gizarte zibilari parte hartzeko aukera zabalaeman zion taldeko presidenteak. 2009ko urrira arteko sei hilabeteetan, Harreman Taldea seialdiz elkartu zen, eta lan handia egin zuten webgunearen bidez. Lau lan-talde osatu zituzten:1) ESB berrituaren Eginkizuna eta Misioa; 2) ESBko kideak eta erabakiak hartzeko modua; 3)ESBaren Mekanismoak eta Prozedurak, eta, 4) Adituen Goi-mailako Taldea.

IPCren barruan prozesuaren jarraipena egiteko ardura zeukan taldeak egindako proposamenakia osorik onartu zituzten, eta, hortaz, gizarte-erakundeak poz-pozik gelditu ziren emaitzarekin.Hona hemen erreformaren alderdi nagusiak:

ELIKAGAIEN SEGURTASUNERAKO BATZORDEAREN ERREFORMAREN ALDERDI NAGUSIAK

ESBk zeregin nagusi eta sendoa hartzen du bere gain, mundu-mailako elikagaien segurtasunerakopolitika finkatzeko, haren gauzapena ikuskatzeko eta haren jarraipena egiteko garaian (ElikagaienSegurtasunerako Mundu-mailako Esparru Estrategiko baten garapena barne hartuta);Estatuak dira eragile nagusiak (gosea murrizteko helburuak lortzeko erantzukizuna beren gainhartuz eta erabakiak hartzeko eskumenak izanik);Gizarte zibileko erakundeei parte hartzeko aukera gehiago ematen zaie (elikagaien ekoizle etahornitzaile txikiak, hirietako pobreak, nekazaritzako langileak ordezkatzen dituzten erakundeherrikoiei bereziki), gizarte zibileko erakundeen autonomia-printzipioa errespetatuz betiere;Lotura sendoak garatzen dira elikagaigintzako eta nekazaritzako maila guztien artean, mailahoriek demokratizazio handiagoa eta ekimen politiko berriak lortzeko harrobi garrantzitsuakdirela onartuz, etaEl ikadurarako eskubidea mundu-mai lako erreferentz ia bihurtzeko asmoa.

Elikagaien Segurtasunerako Batzorde berriaren eginkizunak10 sei dira:

1. Mundu-mailako koordinazioa. ESB erreformatzeko dokumentuak honela definitzen dueginkizun hori: “eztabaidarako eta koordinaziorako plataforma bat eskaintzea, gobernuekin,erregio-mailako erakundeekin, nazioarteko agentzia eta erakundeekin eta gaiarekin zerikusiaduten gainerako aldeekiko lankidetzan oinarritutako jarduna indartzearren (ESB: 2009/2: 5.iparagr.).2. Politiken bat-egitea. “Politiken bat-egite eta koordinazio handiagoa bultzatzea, elikagaiensegurtasunari eta nutrizioari buruzko borondatezko nazioarteko zuzentarau eta estrategiakbultzatuz, adibidez (ESB: 2009/2: 5.ii paragr.).3. Herrialde eta erregioei zuzendutako laguntza eta aholkularitza. Herrialde edo erregiorenbatek hala eskatuta, laguntza eta aholkularitza ematea, elikagaien segurtasuna lortzeko, goseaezabatzeko eta Elikadurarako Eskubiderako Zuzentarauen aplikazio praktikoa egiteko helburuaduten estatu- eta erregio-mailako ekintza-planak prestatzeko, gauzatzeko edota haien jarraipeneta ebaluazioa egiteko, guztia ere, parte-hartzea, gardentasuna eta kontu-ematea oinarritzathartuta” (ESB: 2009/2: 5.iii paragr.).4. Estatu- eta erregio-mailako koordinazioa. ESB erreformatzeko dokumentuan honeladefinitzen da eginkizun hori: “tokian tokiko ekintzak hobeto koordinatu eta bateratzeko,baliabideen erabilera eraginkorragoa bultzatzeko eta baliabideetan dauden gabeziakidentifikatzeko plataforma izatea” (ESB: 2009/2: 6.i paragr.).

10 Elikagaien Mundu-mailako Segurtasunerako Batzordea (2009) “Reforma del Comité de Seguridad Alimentaria Mundial: Versión Final”.FAOko

Iturria: Comité de Seguridad Alimentaria Mundial Reformado. Una explicación para la sociedad civil. Mundubat-en dokumentua. 2010eko iraila.


16

5. Kontu-ematea bultzatzea eta jardunbide egokiak partekatzea maila guztietan. “Helburuaklortzen ari ote diren aztertzen eta elikagaien segurtasun-gabezia eta desnutrizioa azkarragoeta modu eraginkorragoan murriztu ote daitekeen ebaluatzen lagundu beharko lieke ESBkherrialde eta erregioei, haien beharren arabera (ESB: 2009/2: 6.ii paragr.).6. Elikagaien Segurtasunerako eta Nutriziorako Mundu-mailako Esparru Estrategi batprestatzea, “gaiarekin zerikusia duten alderdi askoren arteko koordinazioa hobetu eta jardunsinkronizatua gidatzeko” (ESB: 2009/2: 6.iii paragr.).

Erreformak FAOren zeregina indartzen du, elikadura-gobernantzarekin eta krisiarenkonponketarekin zerikusia duten gaiak jorratzeko gune legitimatua bihurtzen baitu erakundea.Horrela, Nazio Batuetara itzultzen da gaia. Era berean, Elikagaien Segurtasunerako Batzordeaoso gune interesgarria dugu orain gizarte-erakunde guztientzat, hango lan-dinamikak eskaintzendituen aukera ugariei esker. Eratze-dokumentuari jarraiki, Elikagaien Segurtasunerako etaNutriziorako Mundu-mailako Esparru Estrategia prestatzea litzateke hurrengo urratsa.Dokumentuak ez du xehetasunik eskaintzen, sistema eta prozesuaren ardura hari dagokiolabesterik ez dio. Esparru horretan lortutako emaitzak erakundearen etorkizunari buruzko gakoakemango dizkigu. ESB berrituak erantzun beharreko erronkak izugarri handiak dira, baina hauxeizan liteke garrantzitsuena: gobernuek gune horretara jo dezatela, gaur egun lehian daudengainerako programa eta organismoak alde batera utzita. Azken zortzi urteetan ekimen ugarijarri dira martxan, baina ekimen horiek jendea nahastu eta ahaleginak barreiatu besterik ezdute egin. Horixe gertatu da Nekazaritzaren, Elikagaien Segurtasunaren eta Nutrizioaren aldekoMunduko Aliantzarekin, Gosearen aurkako Nazioarteko Aliantzarekin eta, berrikiago, MundukoBankuaren Nekazaritzarako eta Elikagaien Segurtasunerako Mundu-mailako Programarekin(Espainiako Estatuak indar handia jarri du programa horretan). Elikagaien SegurtasunerakoBatzorde berriak behar besteko indarra eta legitimitatea duen ikusi beharko da orain, mundu-mailako prozesua gidatu ahal izan dezan berriro. Azken hamar urteotan sortutako ekimenbarreiatuak zentralizatzeko gai izango al da? Aurtengo urrian bilera du Elikagaien SegurtasunerakoBatzorde erreformatuak. Bilera horren nondik-norakoek gako egokiak emango dizkiguteprozesua bide onetik doan ikusteko eta gobernuek organo berri horrekin duten konpromisoaneurtzeko.

ERABAKI POLITIKOETAN ERAGINA DUTEN ALDERDIAK

Onerako:

Elikagaien Segurtasunerako Batzorde erreformatua. Koordinazio-esparru instituzional berria,aukera askorekin eta gizarte-erakundeak ere barnean hartzen dituena.Elikadurarako eskubidea. Edukiaren eta aplikazio-tresnen errekonozimendu progresiboa etagarapena. Instituzioen errekonozimendua, borondatezko zuzentarauen formulazio eta onarpenaeta Aukerako Protokoloaren onarpena.Printzipio onargarriak jasotzen dituzten ekintza-plan batzuk, neurri eztabaidagarriak proposatzendituzten arren. Estatuek elikagaien segurtasunerako eta nutriziorako plan eta programa bereziakprestatzea, dauden neurr iak zehaztu eta emaitzak baloratzeko moduan.Familia-mailako nekazaritzara zuzendutako nekazaritza-politiken beharra. Gai garrantzitsueiburuzko eztabaidari berriro ere heltzea dakar: sektoreko instituzionaltasuna indartu beharra,baserritarrentzako laguntzen beharra, tratu bereizia politiketan… Era berean, nekazaritzaninbertsio publikoak dezente handitzeko eta sektorea garatzeko laguntza ofizialak jasotzeko deiaegiten da.Beste bultzada bat nekazaritza-erreformarako politikei. Nekazaritza Erreformari buruzkoNazioarteko Biltzarra, 2006. Atzerriko inbertsio zuzenen ondorioz nekazaritza-lurrak metatuakizateko —FAOren hizkeran, errendatuak izateko— arriskuek piztutako alerta, eta gai honetaninbertsio arduratsuak egiteko zuzentarauen beharra.


17

Mehatxuak.

Erabaki-gunea NBEko sistematik finantza-erakundeek eta nekazaritza-industriak eragin handiagoaduten beste gune batzuetara eramateko ahalegin etengabea.Afrikan Iraultza Berdea berriz ere martxan jartzea, nekazaritza-industriaren interesek pisu handiaduteneko aliantza berri batetik.Mundu-mailako merkataritza-sistemaren eta liberalizazioak eragin ditzakeen onurenerrekonozimendua. Eztabaida sakonak piztu ditzaketen ñabardurak eginez, halere.Bioteknologiak dakartzan aukeren errekonozimendua.

3. FAOren ERAGINA POLITIKA NAZIONALEN DEFINIZIOAN, DENBORA-TARTEHONETAN. Elikagaien Segurtasunerako Programa Berezia (ESPB).

FAOk era askotako zereginak betetzen ditu estatuekin dituen hartu-emanetan: oso proiektueta ekimen zehatzetarako laguntza, babes politiko eta instituzionala politikak, programak,neurriak onartzeko eta legeak idazteko garaian… Esan bezala, FAOk zeregin asko eta askobetetzen ditu, testuinguruaren eta errealitatearen arabera. Dena den, gauza nabarmena da,gutxien garatutako herrialdeetan bereziki, haren babesa oso lagungarria izan dela askotanpolitika nazionalak edukiz hornitzeko garaian. Errealitate horri buruz egin dezakegun balorazioaeztabaidatu beharreko gaietako bat litzateke.

3.1. FAOren ERAGIN-ESPARRUAK. Unean uneko laguntzak ematetik politika nazionalen bidezsendotzera

Nola edo hala politika nazionalak zehazten eta gauzatzen laguntzen duten proiektu eta programaasko eta asko garatu ditu FAOk. Politika nazionaletan aplikatutako jardunbide egoki eta okerrenkasu askok nazioarteko laguntza jakin batzuei lotuta daudela frogatu nahi izan dugu azterketahonen bidez. Gutxien garatutako herrialdeetan gertatzen da hori bereziki. Era berean, nazioartekolaguntzek polit ika nazionaletan duten eragina azaleratu nahi izan dugu.


18

FAO-K POLITIKA NAZIONALEI LAGUNTZEKO PROGRAMARIK ETA PROIEKTURIK GEHIEN EGIN DUENEKO ESPARRUAK

ESPARRUA LAGUNTZA-ILDOAK

1. Laborantzako ekoizpen-s istemen kudeaketa.

2 . A b e l t z a i n t z a k oe k o i z p e n - s i s t e m e nkudeaketa

3. Animalia eta landareenplagen kudeaketa

1.1.Kontserbazio-nekazaritza

2.1 Abeltzaintzaren eta naturb a l i a b i d e e n a r t e k obateragarritasuna.

2 . 2 B a s e r r i t a r r e nabeltzaintzaren aldeko abere-politikak

3.1. Plagen aurkako borrokabiologikoa

PROGRAMEN EDUKIA NABARMENDUTAKOHERRIALDEAK11

PROIEKTU ZEHATZAK

-Lurraren kalitatea narriatzea eta lurrenhigadura saihestea.

-Abeltzaintza intentsiboak ingurumeneaneragindako ondorio txarrak murriztea etapuntu kritikoak identifikatzea

-Abeltzaintzako politika sektorialen erreformakbabestea, baserritarren ekonomiari kalterikez eragiteko moduan

-Uretako belar gaiztoak kontrol biologikoarenbidez tratatzea

-Haiti, Tanzania, Togo,Kenya eta Uzbekistan

-Txina

-Kanbodia-India

-Tanzania

-India

-Vietnam- M e n d e b a l d e k oAfrikako Batasuna

-Uganda

-Egipto-Laku Handiak

-Helburuari lotutako laborantza-tekniketan trebatzea eta teknikahoriek zabaltzea, parte hartunahi duten baserritarreilaguntzeko politika nazionalbaten babesarekin

- T x e r r i e t a h e g a z t i e nhondakinen kudeaketa-Txerri-minden kudeaketa-Esne-industriako hondakinenkudeaketa eta berrerabiltzea-Abeltzaintzaren eta basaf a u n a r e n a r t e k obateragarritasuna

-Abeltzaintza-hedapenerakozerbitzu bat ezartzea-Txerri-sektorearen erreforma- L e g e z o o s a n i t a r i o e nbateratzea, erregio-mailakomerkataritza bultzatzeko-Esne-pol i t ika sektor ia lagaratzea

-Kontrola Nilon (ibai-arrantza)-Laku Handietako desorekabiologikoaren kontrola

11 Programek garapen zabalena izan duten eta emaitza onenak bildu dituzten herrialdeak aipatzen dira.


19



3.2. Halabeharrak planifikatzea,p a r a s i t o - p l a g a r i k e d ogaixotasunik dagoenerako

3.3 Zerbitzu nazionalentzakolaguntza plagei aurre egitenlaguntzeko

3 . 4 E s t a t u e n g a i t a s u nfitosanitarioa ebaluatu etahobetzea

3.5 Gaixotasunen behaketagoiztiarra komunitateetan

PROGRAMEN EDUKIA NABARMENDUTAKOHERRIALDEAK

PROIEKTU ZEHATZAK

-Gaixotasunik edo plagarik hedatuz geroberehala erantzuteko programak eta sistemakmartxan jartzeko laguntza.

-Sistema fitosanitario nazionalak indartu etahobetzea

-Plagak eragiten dituzten intsektu-populazioakmurriztea, haien ugaltze-ohiturak aldatuz etaintsektu antzuak erabiliz.

-Epidemien agerraldi posibleak adieraztend i t u z t e n a n i m a l i e n g a i x o t a s u n a kidentifikatzeko komunitateko agente-sare batsortzeko laguntza

-Afrikako Adarra etaEkialde Hurbila

-Asia hego-ekialdea

-Latinoamerika-Erdialdeko Asia

-Karibea

-Sudan

-Pakistan

- B a s a m o r t u k o o t i a r ierantzuteko sistema nazionalak-Ahoeriari erantzuteko etaalertarako sistema

-Gaiari buruzko legeak egitekoeta sistema instituzionalakgaratzeko babesa-Kontrol burokratikorakoprotokoloak kudeatzekosistemak hobetzea.Talde teknikoak trebatzeko etabeharrezko azp ieg i turezhornitzeko laguntza

-Zizare zulatzailea (abereena)ezabatzeko zerbitzuentzako laguntza-Tse-tse elbiaren aurkako programa

-Ministerioko albaitaritza-zerbitzuekin lotutako albaitari-sarea-Behi-izurriari aurre egitekoagenteen sarea


20



4. Elikagaien kalitatea etakontsumoaren babesa

3.6 Gaixotasunak kontrolatu etazaintzeko sareak

4 .1 Codex A l imentar iuskodearen aplikazioa hobetzea

4.2 Instituzioak indartzea,Codexa aplikatzeko

4.3 Eskola eta ospitaletakobaratzeen programa

4.4 Kalean saldutako elikagaienkaltegabetasuna hobetzea


PROIEKTU ZEHATZAK

-Funtzionarioen trebakuntza teknikoahobetzea, Codexaren negoziazioetaneraginkortasun handiagoz parte hartzeko

-Politika nazionalen esparru bat sortzeaelikagaien arriskuak gutxitzeko

-Heziketari eta nutrizioari begira eskola etaospitaletan sortutako komunitate-baratzeeiburuzko programa nazionalak indartzeko etahalako programak sortu eta zabaltzekolaguntza

-Egoera aztertzea, hirietako merkatuetanjardunbide egokiak eta kontrola zabaltzea etakalean saldutako janari eta edarien kalitateahobetzea

-Elikatzeko ohitura osasungarriak bultzatzeamaila lokal eta nazionalean

-Hegoaldeko Asia etaAsia hego-ekialdea-Erdialdeko Afrika

-Brasil-Kanbodia-Siria

-Albania-Benin

-Brasil-Sri Lanka-Hego Afrika

-Programa zabalaLatinoamerika osoan-Burkina Faso-Indonesia

-Laborategi-sarea Hegazti-gripea

-Behi-izurria kontrolatzekozerbitzuak sarean jartzea

-Trebakuntza, batzordean interesnazionalak hobeto defendatzeko

-Gutxieneko kontrol-erakundeakgaratzea, gaiaren inguruko lanaabian jartzeko

-Fame 0 programa-Eskola-baratzeak-Programa nazionala 10.000eskola-baratze

-Hiri-sektorearen eta landa-ingurunetik hirirako hornidura-sareen azterketa-Saltzaileen eta hornidura-iturrien ezaugarriak-Instalazioen kontrola-Elikagaien laginak-Gutxieneko legeak egitea


21



5. Basoen kudeaketa etahobekuntza

6. Landa-garapenerakon a t u r b a l i a b i d e e nkudeaketa jasangarria

4.5 Nutrizioari buruzko heziketa

5 . 1 B a s o k o i n t s e k t upatologikoen fokuak kudeatzea

5.2 Basoei buruzko legenazionalak betetzea

6.1 Parte-hartzea, elkarrizketa,gatazken konponketa etaezagutzen trukaketa bultzatzekolaguntza

PROGRAMEN EDUKIA NABARMENDUTAKOHERRIALDEAK PROIEKTU ZEHATZAK

-Elikatzeko ohitura osasungarriak bultzatzeamaila lokal eta nazionalean

-Aurkako faktoreen ondorioz (lehortea, sutea,zahartzea, kontzentrazioa…) basoetanizandako intsektu-agerraldiak kontrolatzekoprograma teknikoak.

-Legez kanpoko egur-ustiategien inpaktuamurrizteko politiketan gobernuei babesaemateko programak

-Landa-garapenerako komunikazio-estrategiaGoitik beherako eta behetik gorakokomunikazio- eta informazio-sistemakindartzea, landa-garapenerako estrategiakprestatzeko eta kontsultarako prozesuetakoparte-hartzearen kalitatea eta ahalmenahobetzeko

-Mozambike eta Kenya

-Moldavia, Mongolia,Mazedonia, Bulgaria

-Kamerun-Ekuador-Malaysia-Indonesia

-Mali-Mexiko-Senegal

-Funtzionario eta teknikarieizuzendua

-Intsektizida biologikoak etai n t s e k t u e n h a z k u n t z aerregulatzen dutenak aplikatzeaairetik

-Dauden legeak indartu, baso-administrazioaren jardutekoahalmena areagotu, erakundepubl ikoen eta sektorekogainerako eragileen artekoloturak (bereziki komunitateekin)hobetu eta basoen ziurtagiri-sistemak hedatzea da helburua.

-Landa-ingurune barreiaturaegokitutako komunikazio-sistemak


22



7. Landa- ingurunekoazpiegiturak

6.2 Gatazkaren ostean lurrakeskuratzea eta kudeatzea

6 . 3 L a g u n t z a f i s k a l a .Nekazaritza-lurren gainekozergen deszentral izaz ioa

6.4 Lurraren egitura sendotzea,ustiategien bideragarritasunabermatzeko

7.1 Nekazaritza-erabileretakou r a r e n k u d e a k e t amodernizatzea


PROIEKTU ZEHATZAK

-Gatazka bortitzen ondorioz beren lurretatikalde egindako pertsonei hara modu seguruanitzultzen laguntzeko programa nazionalak

-Landa-ingurunean zerbitzuak eman ahalizateko diru-sarrerak eskuratzeko, erakundelokalei zergak biltzeko metodoak ezartzekolaguntza ematea gobernuei.

-Sistema eta politika nazionalei laguntzea,ustiategien zatikatzeari aurre egiteko etagutxieneko nekazaritza-errenta bermatzekoadina kontzentrazio bermatzeko.

-Ureztatze-sistemak eta nekazaritzako urakkudeatzen dituzten instituzioak modernizatzeaPrograma horien bidez teknologia egokiakerabiltzen hasten dira eta kudeaketainstituzionalizatzen da

-Angola-Sudan

Erdialdeko Asia etaEkialdeko Europa izandira ahalegin handienaegin duten eremuak

- N a m i b i a . P r o b a -programa

-Ekialdeko Europa etaErdialdeko Asia

-Pakistan, Nepal etaTanzania-Peru, Moldavia etaD o m i n i k a r E r r e p .-Sudan, Turkmenistaneta Egipto

-Gobernuei laguntzea, lurrerakoitzulera ordenatua eta gatazkarikgabea eta lurren edukitza-s i s t e m e n b e r r o s a t z e abermatzeko

-Ondasun higiezinen gainekotasa- eta zerga-sistemak ezartzea( e d u k i t z a r e n g a i n e k osegurtasuna areagotzen du,gainera)-Komertzialki ustiatutako lurrengaineko tasa.

-Trantsizio-prozesuan daudenE k i a l d e k o E u r o p a k oherr ia ldeetako programanazionalentzako laguntza-Lursailak kontzentratzekoprogramak

-Ureztatzearen kudeaketaeraldatu eta sistemak hobetzea-Erabi l tza i leak ureztatze-komunitateetan antolatzekolaguntza-Nekazariei ureztatze-sistemaberriak erabiltzen irakastea


23



8 . E l i k a d u r a - e t an e k a z a r i t z a - p o l i t i k a

9.Merkataritza

8.1 Elikagaien segurtasunarengaineko ikuspegia, krisi luzeetan

8.2 Elikagaien segurtasun-gabezia eta urrakortasuna

8.3 Pestizidei buruzko politikaketa legeak aldatzea, gehiegizkoerabilera murrizteko

9 . 1 M e r k a t a r i t z a r e nliberalizazioak nekazaritzanizandako inpaktua berrikustea

PROGRAMEN EDUKIA NABARMENDUTAKOHERRIALDEAK PROIEKTU ZEHATZAK

-Krisi luzeei lotutako egiturazko alderdiei mailanazionalean erantzutea

-Arriskuan dauden populazio-taldeak mapanidentifikatu eta irudikatzeko informazio-sistemak ezartzea herrialdeetan

-Intsektizida eta pestiziden gehiegizkoerabilera murriztea, haien ondorioak etaalternatibak erakutsiz politikak erabakitzekoardura dutenei

-Liberalizazio-programek ekoizpeneanizandako inpaktua berrikustea eta harenjarraipena egitea eta, hitzarmenaren barruan,babes-neurriak onartzea

-Somal ia, Et iopia,Eritrea eta Kongoko ED

-Proba-apl ikazioakhainbat herrialdetan.Filipinak

-Latinoamerika eta Asiaosoa

-Kasu-azterketakUnean uneko laguntzaherrialdeei, negoziazio-garaietan

-Krisi-garaietan elikagaiakeskuratu ahal izatea bermatzenduten sistemak. Elikagaiakeskuratzeko sistema hobetzeaeta, bereziki, herrialde barrukohornidura-fluxuak egonkortzea.

- G o s e a r e n i n f o r m a z i okartografikoko sistemak, erabakiegokienak hartzen laguntzeko

-Legeak onartzen dituztenenganeragitea, alderdi hauen gainekoinpaktuari buruzko ikerketekin:osasuna, uraren kalitatea,lurzorua, gaixotasunei aurreegiteko ahalmena, baimenenberrikusketa.

-Merkataritzaren inpaktuaberrikusteaBabes-neurri bereziak eta tratuberezi eta bereizia aplikatzea


24



10. Landa-ingurunekobiz ib idea hobetzekoneurriak

9.2 MMA. Prestakuntza

10.1 Nekazarientzako landa-eskolak

10.2 Hiriko eta aldirietakonekazaritza-programa

10.3 Bizibideen dibertsifikazioaeta enpresen garapena


PROIEKTU ZEHATZAK

-Garapen bidean dauden herrialdeek MMArenAkordioari buruzko duten ezagutza hobetzea.Merkataritza-sistema ireki batenganakokonfiantza hobetzea

-Nekazaritza estentsiboa zabaltzekoikaskuntza-metodo aktiboak, esperimentazioaeta ezagutza lokala sortzea oinarritzat hartuta

-Hiriko ingurune berrietan elikagaiak ekoiztekoteknikak zabaltzea

-Nekazaritza-ustiategiei dagokienez, enpresa-erabaki onenak hartzeko laguntza emateanekazariei

-Áfr ica completa .

-Malawi, Sierra Leona,Mozambike, Nikaragua

-Venezuela , HegoAfrika, Senegal, Kuba

- F A O k b e r e z i k ierrekonozitzen duenez,uharte-estatu txikietan(Papua Ginea Berrian)edo ekoizpen lokalabultzatu nahi dutenherrialdeetan garatu daprograma hau

-Sistema de puntos en red deformación para los técnicos ynegociadores-Programa integrado conjuntode asistencia técnica (FAO –UNCTAD – OMC)

-Gai espezifikoak jorratzen diraeta naturaren ziklo osoa lantzenda: “haziz hazi”, “arrautzazarrautza”.

-Kasu guztietan, herrialdebakoitzak bere hiri-nekazaritzakoprograma edo plan propioalandu du, baina hobetu eginbehar dituzte aplikatutakoteknikak eta esperientzienzabalkundea

-Familia baserritarrek berennutrizio-beharra ase ondoren,soberakina saldu behar duteneansortzen den egoeran oinarritzenda.

*Genero eta nekazaritzako politikak eta arrantza eta akuikultura kudeatu eta kontserbatzeko politikak bultzatzeko programak gai horiei buruzko ataletan landuko dira


25

3.2. ESPB-PROGRAMA. Elikagaien Segurtasunerako Programa Berezia (ESPB)

1994an Elikagaien Segurtasunerako Programa Berezia onartu zuen FAOk. 1996ko Elikadurariburuzko Munduko Goi Bileratik aurrera FAOk gobernuei babes politiko, ekonomiko eta teknikoaemateko tresna nagusia bihurtu zen programa hura.

Hasiera batean, baserritar-familia pobreen produktibitatea areagotzeko eta diru-sarrerakhanditzeko teknologia sinple eta merkeak sustatzeko eta zabaltzeko laguntza puntualak ematenzituen programak. 2002ko “Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilera: Bost urte geroago” etagero, proba-proiektu txikiak garatzeari utzi zion programak, eta herrialde bakoitzean zeuzkatenpolitikak koordinatzeko eta politika horiek beste neurri edo politika batzuekin osatzekoestrategia nazionalak garatzen hasi zen programa, era horretara programa nazionalak garatuzitzaten gobernuek. Herrialde batek programarekin bat egiten duenean, laguntza teknikorakolan-talde bat eratzen da, FAOko alor desberdinetako ordezkariekin. Lan-talde horrek ESPBrenjarduera guztien jarraipena egiten du. Prozesua hastearekin batera eskueran dauden datuenlehen ebaluazio bat egiten da eta indarrean dauden politikak, programak eta neurriak ebaluatzendira, haien arteko erlazioa esparru koherente baten baitan definitzen saiatzeko. ESPB-esparruhorren bidez hutsunean betetzen saiatzen dira, FAOk zuzenean finantzatzen dituen besteprograma batzuekin. Zentzu horretan, ESPBren metodologia interesgarria suertatzen da politikapublikoak definitzen laguntzeko garaian, lehendik dauden programen arteko koordinazionazionaletik abiatuta estrategia koherenteagoak diseinatzeari dagokionez, bereziki. ESPBnazional bakoitzaren azterketa zorrotza egiteko aukera izango bagenu, familia-mailakonekazaritzara bideratutako zuzeneko laguntza-politika askok ESPBren finantzazioa edo babesajaso dutela ikusiko genuke12. Bestalde, ESPBk errenta apaleko herrialde askori egindako ekarpenekonomikoek herrialde horiek nekazaritza-politikara bideratzen dituzten baliabideen zenbatekohandia osatzen dute. Zenbateko horiei nazioarteko lankidetzatik datozen gainerako finantzazio-iturriak gehituz gero, eragina oso handia dela ondorioztatuko dugu.

2007ko erdialdean, 106 herrialdek parte hartzen zuten ESPBn, eta horien erdia inguru programanazionalak aplikatzen hasia zen, gainerakoak horretarako prestatzen ari ziren bitartean.

12 Nekazaritza Batzordea. 17. bilkura-aldia. 2003ko apirilaren 4a. Elikagaien segurtasunerako programa bereziaren kanpo-ebaluazioindependentea.

Iturria: FAOren webgunea. ESPB-programa.


26

Elikagaien segurtasunerako programa nazionalen (ESPN) eta elikagaien segurtasunerakoprograma erregionalen (ESPE) bidez familia pobreen elikagaien segurtasuna handitzea daESPBren helburua. ESPBk diru-sarrera apalak eta elikagai-eskasia duten herrialdeak laguntzenditu bereziki.Parte hartzen duten gobernuak dira programak gauzatzen dituztenak. Hauxe daFAOren eginkizuna:

Herrialde bakoitzeko esparru politikoa ebaluatu eta abian dauden politikak aztertzea.Esparru estrategiko bat formulatzen laguntzea eta programak betetzeko babesa ematea.Konpromiso politiko sendoagoa bideratzea, bai gobernuen aldetik, bai gainerako emaileenaldetik.Sinergiak bultzatzea diru-emaileen eta bestelako kide pribatuen artean.2002tik aurrera, elikagaien segurtasunerako programa erregionalak izan dira ESPBhedatzen gehien lagundu duten tresnetako bat. Garapen bidean dauden elkarren ondokoherrialdeen arteko integrazioa eta nekazaritzaren garapen ekonomikoa bultzatzen duteprograma horiek. Zenbait kasutan, Mendebaldeko Afrikan eta Asia hego-ekialdean esatebaterako, herrialde desberdinetako nekazaritzaeta merkataritza-politikak bateratzenlagundu dute programak.

Bateratze horrez gain, helburu hauek dituzte programa erregionalek:

Elikagaien segurtasunak eta nutrizioak bizitzarako duten garrantziaz kontzientziatzeapopulazioa.Nekazaritzaren eta elikagaien merkataritzarako estrategia eta politika erregionalakformulatzea.Elikagaien eta nekazaritzako bestelako produktuen gaineko eragina duten gaiak, mugarieta elikagaien kaltegabetasunari dagozkionak adibidez, bateragarri egitea.Erregio-mailako komunikazio- eta informazio-azpiegiturak egiteko inbertsioak sustatzea.Eraginkorragoak izaten laguntzeko eta beren produktuetarako merkatu berriak aurkitzenlaguntzeko, nekazari txikiei zuzendutako jarduera nazionalak bultzatzea.Natur baliabideen kudeaketa, animalien gaixotasun eta plagen aurkako borroka etamerkataritza ere lantzea.

Finkatutako helburuak aipatze hutsarekin garbi gelditzen zertan jartzen den arreta: erregiobakoitzeko nekazaritza-produktuen merkataritza-espazioak hobetzean, elikagaienkaltegabetasunari buruzko araudien bateragarritasunean eta mugaz gaineko inbertsioensustapenean.

3.2. PROGRAMA ERREGIONALEN GARAPENA ETA HAIEN ORIENTAZIOA

2010 erdira arte, hogeitik gora programa erregional formulatzen lagundu du FAOk. Programahoriek garatu dituzten erakunde erregionalen artean hiru nabarmendu dira, ekimen haueiesker:

CARICOM/CARIFORUM (Karibeko Komunitatearen Foroa). 2002an programa erregionalbat prestatu zuen CARICOM/CARIFORUMeko Idazkaritzarekin lankidetza estuan jardunez.Programak Merkataritzako eta Garapeneko Ministro Kontseiluaren onarpena jaso zuengeroago. programa erregional horrek 26 milioi USDko finantzazioa du eta garapen bideandauden uharte motako hamabost herrialde txiki dira haren onuradunak. FAOko elikagaiensegurtasun eta kaltegabetasunerako funts fiduziarioaren bidez finantzatzen da zati bat(Italiak 5,3 milioi dolar jarri ditu); beste milioi bat dolar beste funts fiduziario batzuetatikdatoz eta ia bost milioi dolar FAOko Lankidetza Teknikorako Programak jarri ditu.Programaren bigarren fase zabalago bat onartu da dagoeneko.


27

Ozeano Barerako Foroa. Garapen bidean dauden uharte motako hamalau herrialde txikilaguntzeko programa erregionala. 2002an sortu zen 11,47 milioi USDko aurrekontuarekin.FAOko elikagaien segurtasun eta kaltegabetasunerako funts fiduziarioaren bidezfinantzatzen da zati bat (Italiak 7,064 milioi dolar jarri ditu), eta gainerako 2,8 milioidolarrak FAOko Lankidetza Teknikorako Programak jarri ditu. Programaren bigarren fasezabalago bat formulatu eta onartu da dagoeneko.

MAEDB (Mendebaldeko Afrikako Ekonomia eta Diru Batasuna) Batasuneko zortzi herrialdebiltzen dituen programa erregional honek MAEDBeko funts fiduziarioaren laguntzajasotzen du (lau milioi dolar), eta Lankidetza Teknikorako Programak jarduera fitosanitarioeta zoosanitarioak eta elikagaien kaltegabetasuna bultzatzeko hiru proiektutatik milioibat dolar jasotzen du, halaber. Programaren fase zabalago bat prestatzen ari diradagoeneko.

Sahel-Saharako Estatuen Erkidegoaren ESPE oraintxe ari dira formulatzen. 2005ean programaerregional bat prestatu zuten Lankidetza Ekonomikorako Erakundearen eta GarapenerakoIslamdar Bankuaren lankidetzarekin. Programa horren bidez hamaika proiektu erregionalantolatu zituzten, 210,76 milioi euroko aurrekontuarekin. Proiektu erregional horietako bakarraari dira orain garatzen, Erdialdeko Asian.

Programa erregionalak FAOko elikagaien segurtasun eta kaltegabetasunerako funts fiduziarioareneta Lankidetza Teknikorako Programaren dohaintzen bidez finantzatzen dira, programakprestatu, formulatu eta gauzatzeko faseetan.

Programa erregional guztien artean, Latinoamerika eta Karibe Goserik Gabe13 izeneko ekimenabereziki aktiboa izan da. FAOk erregio hartan duen bulegoak bultzatu du ekimena, AECIDeneta Brasilgo eta Guatemalako gobernuen babesarekin. 2025 Lan Taldea izan da erregiokoherrialdeek ekimen horren jarraipena egiteko eta beren arteko informazioa bideratzekoeratutako mekanismoa. Taldea urtean behin biltzen da, eta oraingoz herrialde hauetan elkartuda: Guatemala (2006), Kolonbia (2007), Argentina (2008), Ekuador (2010) eta Peru (2011).Ekimenak Ekintza Plan bat dauka, erregio hartan gosea ezabatzeko antolatutako ekintzazehatzekin. Ekintza horiek hiru lehentasun nagusiren artean banatzen dira:

LEHENTASUNEN ETA EGINDAKO EKINTZEN TAULA

LEHENTASUNAK EGINDAKO EKINTZAK

1. Garrantzi handia emateag o s e a r e n a r a z o a r i e t aelikadurarako eskubidearih e r r i a l d e e n a g e n d e t a n(nazionaletan, erregionaletaneta erregioz azpikoetan), baieta nazioarteko erakundeeneta enpresa arduratsuenagendetan ere. Estatu-politikaizan behar du elikadurarakoeskubideak eta gizarteainformatu egin behar da harengarrantziaz eta hura aplikatzenlagundu behar du.

Gosearen aurkako parlamentuko frontea. Parlamentu nazionaletangaratu den lan-ekimena. Parlamentuko kideen arteko ekimena da.Hainbat jarduera garatu dira ekimen horren barruan.Elikadurarako eskubidea dela eta legeetan eta esparruinstituzionalean egindako aurrerapausoen jarraipen etasistematizazioa, eta aurrerapauso horietarako babesa. Erregiogehien-gehienetan aurrerapausoak lortu dira zuzenean nahizzeharka.Sentsibilizazio-kanpainak.

13Goserik gabeko Latinoamerika eta Karibe baterako Ekimenaren webgunetik ateratako informazioa: www.rlc.fao.org/iniciativa.


28

Ekimen erregionalak erregioko konpromiso instituzionala indartu egin du nabarmenki. Emaitzazehatzak utzi dituen adostasun orokor bat lortu da. FAOko bulego erregionalak bultzatzaileeta koordinatzaile izatea lortu du, beste interes batzuen gainetik.

3.3 ESPBko PROGRAMA NAZIONALAK

Gauzatzen ari diren 87 programetatik, esperientzia arrakastatsuenak beste leku batzuetarahedatzeko txostenak prestatzen ditu FAOk. Erakunde horrek 2002an eskatutako ebaluazio-txostenean ohar garrantzitsu hauek jaso ziren: Programek jarduera-ikuspegi mikroa dute,baina baliabiderik ez duten hainbat programa nazional gauzatzen laguntzen dute, haienpotentzialtasuna aztertzeko aukera emanez. Bestalde, ESPB-programek politika nazionaletanzer-nolako eragina duten aztertzerik ez zen egon, ebaluazio-txostenean nabarmendu zenez.Gai horrek berebiziko garrantzia du nekazaritza-politiken gaineko azterketa sakona egiteko,gorago esan dugunez, laguntza- eta lankidetza-programek politika nazionalen garapena zeharobaldintzatzen baitute herrialde askotan.

Dena den, argi dago herrialde askotan nekazaritza-politika nazionalen zati handi bat ESPB-programaren bidez finantzatzen ari dela gaur egun. Zentzu horretan, hainbat alderdi argitubeharra dago: 1. FAOk ESPB-programa bat prestatzen duenean herrialde jakin baterako,programa horren finantzazioa hainbat iturritatik etor daiteke. 2. Lehen faseko ESPB-programakekintza mikroetan oinarritzen diren, baina pixkanaka hedatuz joan dira eta gaur egun politikanazionaleko ekintza global eta estrategikoagoak bultzatzen dituzte. 3. Zaila da kalkulatzeapolitika nazionalerako aurrekontutik zenbat finantzatzen den ESPBren bidez eta 4. Nolanahiere, nekazaritza eta abeltzaintzako sektorera bideratutako gainerako lankidetza guztia batetorri ohi da aipatutako estrategia horrekin.

LEHENTASUNEN ETA EGINDAKO EKINTZEN TAULA

LEHENTASUNAK EGINDAKO EKINTZAK

2. Beren herritarren arteang o s e a e z a b a t z e k o e t aelikadurarako eskubideabermatzeko politika publikoaketa programak garatzekoh e r r i a l d e e k d i t u z t e ngaitasunak sendotzea, esparruinstituzional egoki batenbaitan.

3. Nutrizioaren eta ElikagaienSegurtasunaren egoerarenjarraipena egitea 2015era arteM i l u r t e k o k o G a r a p e nHelburuekin bat egin dutenherrialdeetan eta geroagoerregioan gosea guzt izezabatzea lortu arte.

Elikadura-burujabetza eta -segurtasunerako estrategia eta sistemanazionalak prestatu eta aplikatzeko laguntza, gidak eta esperientzia-liburuak argitaratuz adibidez.Diru-sarreren transferentzia baldintzatuetarako politikak bateratueta ebaluatzeko lana14

Erregioko gosearen egoera aztertzeko behatokia, herrialdebakoitzean.Erregioko aurrerapauso inst i tuz ionalen jarra ipena.

14 Elikagaien beharra sortzen den lehen uneetan familia pobreei laguntzera zuzendutako diru-sarreren transferentzia baldintzatuen ekimenguztiei buruzko azterketa sakon eta zehatz bat dago.


29

Horrenbestez, errealitate nazionalaren barruan funtsezkoak ziren alderdi jakin batzuetarabideratutako ekintza mikroak finantzatu dituzten ESPB-programak dauzkagu, estrategianazionalen barruan jardunbide egokien eredutzat hartu daitezkeenak. Adibidez: eskolakogosari-programak, baserritar lokalei erosteko programak, ureztatzea hobetzeko programak,izurri jakin baten aurkako programak…

NEURRIAK EDUKIA HERRIALDEAK

1. Baserritarrentzakolanda-eskolak

2. Eskola-baratzeak

3. Hiriko eta aldirietakonekazaritza-programensustapena

20-30 ekoizlez osatutako talde txikien eraketa,beren ustiategietan dituzten mugak eta aukerakidentifikatu eta soluzioak aplikatzeko. Asteroelkartzen dira lursail batean, labore jakin batenziklo osoan zehar. Eskola horietako askotan gaizehatzak jorratzen dituzte. Adibidez: Esnekienekoizpen eta merkaturatze hobetua. Fruta-ekoizpen eta -lanketa. Nekazaritza-jarduerarenkudeaketa komertziala, enpresen eraketa etamerkaturatzea.

Landa-eskola hauek nekazaritzako gaiak lantzeazgain, alfabetatzea eta osasun- (GIB/HIESa) etanutrizio-gaiak jorratzen dituzte.

Eskola-baratzeak erabiltzen dira elikagaiei etanutrizioari buruzko gaiak irakasteko haurrei. Eskola-baratzeak proteina, bitamina eta mineralosagarrien iturri bikaina dira, gainera, eskolakojanaria bariatuagoa eta nutritiboagoa izatekoaukera ematen dute, eta eskolako aurrekontuetanaurrezten laguntzen dute. Haurren nutrizioahobetzeaz gain, elikagaien segurtasunari buruzikasitakoa etxera eramaten dute, eskolakobaratzean ikasitako komunitateko edota etxekobaratzean aplikatzean.

Maila nazionalean FAOren eskola-baratzeenekimenekin eta hezkuntza-programekin(hezkuntzarako elikagaiak…) elkarlan estuanjarduten dute.

Hirietako eta aldirietako nekazaritza sustatzen da,familia pobreen nutrizioa eta bizibidea hobetzeko.Modu intentsiboan hazitako etxeko baratzeenbidez hirietako familiek balio eta nutrizio-ahalmenhandiko barazkiak eta animalia txikiak (oiloak etatxitak, untxiak, arrautzak…) eskuratu ditzaketelaerakusten du ESPBk.

Alor honetan hegotik hegorako lankidetza (HHL)bultzatu da, hainbat esperientzia garatu dituztenherrialdeen artean. Mikro-baratzeak sortzen eta

-Malawi-Pakistan-Kanbodia

-India-Somalia-Tanzania-Brasil

-Venezuela-Kuba-Senegal-Argentina-Kongoko ED


30

PRÁCTICAS CONTENIDO PAÍSES

4 . N e k a z a r i t z a e t aabeltzaintzako ekoizpeneizuzendutako laguntzateknikoko programak

mantentzen irakasten diete Senegalgo adituekCaracasko biztanleei, adibidez. HHL-hitzarmenenbidez, Kubako adituak Caracasen izan dira hiri-nekazaritzako teknikak irakasten. Beste hiri askotanere (Asuncionen, Buenos Airesen, Kairon, Kigalineta Kinshasan) aprobetxatzen ari dira esperientziahauek, ESPBren barruan finantzatutako antzekoprogramak sortzeko.

ESPB-proiektuetan garatutako, hiriko eta aldirietakonekazaritzak zenbait dibisio teknikoren eta FAOrenHirietarako Elikagaiak programaren laguntzajasotzen dute.

Hauek dira programa ugarienak eta nekazaritzaeta abeltzaintzako ekoizpena hobetzeko ekintzasorta zabala jasotzen dute. Ekoizpeneko alderdikritiko batzuk lantzen dituzte programa horiek:lurrak urreztatzeko programak, animalia etalandareetan gaixotasun eta plagak eragoztekoproiektuak, lurzorua hobetu eta kontserbatzekoeta lur-higaduraren kontrako proiektuak, merkatulokalen sarea eta egitura hobetzeko proiektuak…

Zenbait kasutan, baserritarrei eta abeltzaineiinformazio eguneratu eta erabilgarria eskuratzekoaukera ematen diete proiektu hauek.

-Nigeria-Sierra Leona-Benin-Angola-Peru

Iturria: Geuk osatua, programako dokumentuetatik ateratako informazioa oinarritzat hartuta.

Kasu askotan, ESPB-programa nazionalek ekintza desberdinak uztartzen dituzte, eragin nazionaladierazgarria lortzeko. Baina kasu horietan, programek plan nazionalaren izaera galtzen dute,erregio edo esparru jakin batera mugatutako irismen geografikoa izaten dutelako eta, bestalde,nazioarteko lankidetzan bultzatzen dituenen moduko garapen-proiektu soil baten itxura hartzendute askotan. Azken hori garrantzitsua da, gehienetan ezin baititugu programa horiek neurripolitikotzat hartu, haientzako funtsak dauden neurrian garatzen diren iraupen jakin batekoprogramatzat baizik, nahiz eta haien edukia plan edo estrategia nazionalen barruan agertubeti.

Adibide gisa, era honetako programa nazionalen artean FAOk berak arrakastatzat jo dituenbi kasuren berri emango dugu hemen.


31

ELIKAGAIEN SEGURTASUNERAKO PROGRAMA BEREZIA - KENYA

Onuradunak: Milioi bat inguru familia (sei milioi lagun), datozen bost urteotan.

Aurrekontua: 70 milioi USD hiru urtean. Kenyako Nekazaritza Ministerioaren aurrekontuaurtean 10 milioi dolarrekoa da.

Funtsak: Kenyako Gobernua + FAO (Funts fiduziarioa).

Hasiera-data: 2005. Bigarren programa bat onartu da 2009rako.

Informazio orokorra: Kenya lur emankorreko herrialdea da eta te, kafe eta barazkien mundukoesportatzaile handienetakoa. Ekoizpenerako ahalmen izugarria badu ere, Kenyako 32 milioibiztanleetako askok eguneko dolar batekin bizi dira, eta pobrezia eta desnutrizioa jasatendituzte. 2004an, familia pobreei elikagaiak eskuratzen laguntzeko ESPN bat egiteko laguntzaeskatu zion Kenyako Gobernuak FAOri. “Njaa Marufuku Kenya” (“Kenyan gosea ezabatzea”)izeneko programa hura 2004an sinatu zuen formalki gobernuak.

Helburuak

Pobrezia, gosea eta elikagaien segurtasun-gabezia murriztea komunitate pobreetan.

Elikagaien segurtasunaren aldeko ekimenak areagotzea, baliabide-urritasuna dutenkomunitateei zuzendutako laguntzen bidez.

Arriskuan dauden pertsonei eta pobreei zuzendutako osasun- eta nutrizio-neurriei babesaematea.

Sektore pribatuak elikagaien segurtasuna areagotzeko eta bizibidea hobetzeko interbentzioberritzaileetan duen parte hartzea indartzea eta areagotzea.

Jarduerak

Elikagaien segurtasuna areagotzeko komunitateak bultzatutako ekimenetarako laguntza:komunitateko taldeak trebatzea da jarduera horien helburua, diru-laguntza txiki batzukemanez eta gaitasunak garatuz, gosea eta pobrezia ezabatzera eta diru-sarrerak sortzerabideratutako nekazaritza-jarduerak zabaltzearren. (Mikrokredituen eta txandakakofuntsen sistema)

Eskolako nutrizio eta elikagaien komunitate-programarako laguntza: goseak haurrenikasteko eta hazteko gaitasuna murrizten duenez, eskoletan jaten emateko programakjarri ziren martxan 2005ean (baserritar-familiei erosten zaizkie elikagaiak, nekazaritzarenproduktibitatea areagotzen laguntzeko babes ekonomiko eta komertziala emanez,horrela). Haurrak gaixorik daudenean elikagaien nutrizio-balioaren %30 galtzen denez,zizareen aurkako programak aplikatzen hasi ziren eskoletan. Eskulan-eskari gutxikogaraietan lanaren truke elikagaiak eskuratzeko programetan parte hartzen dute helduek.

Sektore pribatuak elikagaien segurtasunaren alorrean egindako berrikuntzei zuzendutakolaguntza: jarduera hauen bidez babesa ematen zaie komunitateko eta sektore pribatukoerakundeei, gosearen eta pobreziaren aurkako proiektu berritzaileak bultzatzen laguntzeko.Proiektu horiek beste komunitate batzuetan errepikatu daitezke geroago.


32

ELIKAGAIEN SEGURTASUNERAKO PROGRAMA BEREZIA - MALAWI

Nabarmendu beharreko alderdiakESPBko jarduerek heziketa-helburua dute, eta nekazarientzako landa-eskolen bidez garatzendira, ekoizpenerako teknika hobetuak irakasteko asmoz.

Aurrekontua:Milioi bat USD. Garapenerako Afrikar Bankuak jarri zuen dirua.

Hasiera-data: 2002tik gaur egunera.

Informazio orokorra

Malawi 12 milioi biztanleko herrialde txikia da. Ez du itsasertzik eta Afrika ipar-ekialdeandago. Munduan gutxien garatuta dagoen herrialdeetako bat da.Hango ekonomia nekazaritzari lotuta dago gehienbat, eta biztanleen %90 landa-inguruneetan bizi dira. BPGdren ia erdia hartzen du nekazaritzak eta esportazioetatiklortutako diru-sarreren zati handi bat.Nazioarteko Diru Funtsetik, Munduko Bankutik eta dirua ematen duten hainbat herritatikiritsitako laguntza ekonomikoaren mende dago ekonomia.1997an, Garapenerako Afrikar Bankuko presidenteak konpromiso bat sinatu zuen FAOkozuzendari nagusiarekin, Afrikako zortzi herrialdeetan ESPBren barruan antolatutakojardueretarako laguntza finantzarioa emateko.

Helburuak: Elikagaien ekoizpena hobetzen laguntzea nekazari txikiei.

Jarduerak: Eskala txikiko ureztatzea, landa-eskolak nekazarientzat, errendimendu handikolaboreak erabiltzen eta akuikultura lantzen hastea eta laboreak abeltzaintzara dibertsifikatzea.

Programaren barruan garatutako beste lankidetza-jarduera batzuk

Hegotik hegorako lankidetza-hitzarmen bati esker, Myanmarreko adituek ureztatze-planespezializatuak gauzatzen lagundu zuten, honako gai hauek landuz: ibaien ibilguendesbideratzea, ura biltzeko teknikak, motorrezko punpak eta ura ibilgu txikietatikbideratzeko sistema eraginkorrak.Proiektuak bultzatzen dituen ureztatze-sistema hauek zortzi herrixketan aplikatu zireneta 500dik gora nekazari baliatu ziren sistema horietaz, batez besteko arto-uzta boskoiztuz.

Emaitzak

ESPBko jardueretan ikuspegi didaktikoa erabili zen ekoizpen-teknikak hobetzeko,nekazarientzako landa-eskolen bidez. Herrixketako 400 familiak parte hartu zuten ikasketapraktikoko prozesuan, nekazaritza-industriako eta produktu freskoen kontserbaziorakojarduerak landuz.Laboreak abeltzaintzako ekoizpen txikirantz dibertsifikatzeko jardueretan ere 500pertsonak parte hartu zuten. Oiloak eta ahuntzak hazten eta albaitaritzako botikak etaekipamenduak erabiltzen hasi ziren eta, horri esker, haragi- eta esneki-hornidura handiagoalortu zuten komunitate osoarentzat.Arrain-hazkuntzarako hamahiru urmaelen eraikuntzak ere biztanleen nutrizioadibertsifikatzen lagundu zuen.


33

Instituzio lokalek eta baserritar-komunitateek oso ondo hartu zuten proiektua, eta horrekjarraikortasun-maila handia bermatzen du. ESPBak baserritarrengan eta haienkomunitateetan izandako eragin positiboari jarraiki, 2005eko maiatzean elikagaiensegurtasunerako programa nazional bat formulatzeko laguntza eskatu zion MalawikoGobernuak FAOri. Hamar urte iraungo duen ekintza-plan horrek 300 milioi dolarrekoinbertsioak izango ditu, eta Afrikako Garapenerako Bankuak 50 milioi jarriko ditu.

Bestalde, bigarren belaunaldiko ESPB-programa nazionalak dauzkagu. Programa horiekdagoeneko finkatuta dauden estrategia edo politika nazionalak sendotzen laguntzen dute,edo, bestela, estrategia nazionalak formulatzeko aukera ematen dute. Bi kasuetan ere,programa horiek taxutzen dituzten urrats edo aurrekari nazional batzuk egoten dira, politikaeraginkorrak sendotzen edo hedatzen laguntzen dutenak.

Politika nazionalei laguntzeko ESPB-programa nazionalen adibideak

HERRIALDEA LAGUNTZAREN EBOLUZIOA ESPB-PROGRAMAREN LAGUNTZA

Brasil.Fame 0 programa

Nigeria.Nekazaritzarenproduktibitateahanditzea,nekazaritza-politikanazionalarenbarruan

- 2 0 0 2 k o a b e n d u a n , L u l apresidentearen eskariari jarraiki,hainbat erakundetako ordezkariakjoan ziren Brasilera “zero gosea”programaren oinarriak finkatzera. FAOere tartean zen.-FAOren Lankidetza TeknikorakoProgramaren diru-laguntza batenbidez (1,1 USD) “zero gosea”programako hiru proiektu finantzatuziren. Hauek ziren proiektu horiek:informazio orokorra eskuratzekoikerketak; politiken formulazioa;jarraipena eta ebaluazioa egitekosistema baten sorrera; eta parte-hartzean oinarritutako metodologiakerabiltzea Brasilgo ipar-ekialdekokolektibo ahulenengana iristeko.-Proiektu horien emaitzak ikusita, 5,8milioi dolarreko hitzarmena sinatuzuten Brasilgo Gobernuak eta FAOkzero gosea programan laguntzeko.

-Nigeriako Gobernu Federalak2015erako goseak bizi direnenkopurua erdira murrizteko xedeafinkatu zuen Milurtekoko GarapenHelburuen arteko lehenbizikoarierantzunez, ESPBko proba-proiektubat garatu zuen Kano estatuko hiruherritan.

-Transferentz ia baldintzatuenprograma bat martxan jartzea. “Familiapoltsa” izena zuen irismen handikoprograma honen bidez hilean 20dolarreko transferentzia egiten zaiejatekoa eskuratzeko arazoak dituztenfamilia pobreei. Irismena: zortzi milioifamilia.-Elikagaiak erosteko programa ereekimen garrantzitsua izan zen.Nekazari txikien produktuentzakomerkatua (eta prezio merkeak)bermatzea zen programaren helburua.Metodo hauek erabili dira, besteakbeste: produktuak zuzenean erosteauzta biltzeko garaian elikagaiensegurtasun lokala babesteko;produktuak uzta bildu aurretik erostea,ereiten diren unean; gobernuekerosketa lokalak egitea eskolakoelikadura-programetarako; etaesnearen ekoizpen eta kontsumoab u l t z a t z e k o p r o g r a m a b a t ,negoziatzeko ahalmen gutxikoekoizleei laguntzeko.

-363 milioi USDko aurrekontua honakohauek finantzatu zuten: Nigeriak,Afrikako Garapenerako Bankuak,Garapenerako Islamdar Bankuak etaAfrikaren Garapen EkonomikorakoArabiar Bankuak.-Familia onuradunak: 785.000.-Jarduerak. Era askotako jarduerakbiltzen ditu proiektuak: Uraren


34



Sierra Leona.Elikadurarako gizaeskubiderakopolitika nazional bataplikatzekolaguntza

-Lortutako arrakastari jarraiki,Elikagaien Segurtasunerako PlanNazional Berezia (ESPNB) jarri zutenmartxan 2001ean, 30.000 nekazari-familia artatzeko asmoz.-ESPNB bere baliabide propioekin (gizabaliabideak eta ekonomikoak, 45 milioiUSD) garatzea erabaki zuen Nigeriakogobernuak, eta FAO zuzendaritzaz etalaguntza teknikoaz arduratu zen,gobernuaren eskariari erantzunez.-Proiektua koordinatzeko atal bat sortuzen Nekazaritzako eta LandaGarapenerako Ministerio Federalean,herrialdeko 36 estatutan landa-j a r d u e r a k m a r t x a n j a r t z e k oardurarekin: guztira 109 herri eta30.000 familia zituen xedetzatekimenak.

-2002an berriz ere hautatua izan etagero, Sierra Leonako presidenteakhitza eman zuen bere agintaldiakiraungo zuen bost urteetan goseaezabatuko zuela, giza eskubideakerrespetatuz.-2002an, Herrialdea Elikatu operazioajarri zuen martxan Sierra Leonakogobernuak (ESPNB bat, alegia), FAOrenlaguntzarekin, Nekazaritzako etaE l i k a g a i e n S e g u r t a s u n e r a k oMinisterioaren bidez eta gaur egunPobrezia Murrizteko Estrategia denaeta orduan ErrekuperaziorakoEstrategia Nazionala zenaren barruan.-Hiru fasetan banatu zen programa:l e h e n b i z i k o a e l i k a d u r a r a k oeskubidearen prestaketa-fasea zen,bigarrena sendotzekoa eta azkenekoaelikadurarako eskubidea zabaltzekoa.

erabilera eta erregulazioa, lurrarenemankortasunaren kudeaketa,nekazaritza-basogintza, laboreenintentsifikazioa eta nekazaritzarenmekanizazioa, artisau-erako arrantzaeta akuikultura, agroindustria etalursaileko biltegiratzea, merkataritzakoeta nekazaritzako intsumoak oinarrizkoproduktuak, landa-eremuko finantzak,ikerketaren, hedapenaren, nekazarieneta intsumoen arteko loturak, nutrizioaeta osasuna, ta lde-garapena,komunitatea garatzeko funtsa,proiektuen kudeaketa, plangintza,jarraipena eta ebaluazioa.-ESPNBk berebiziko garrantzia izanzuen gobernuaren nekazaritza-politikaren helburuak lortzeko: zenbaitlaboreren eta lehentasunezkooinarrizko produktuen (juka, artatxikia,arroza, sorgoa, barazkiak eta batatak)nekazaritza-ekoizpena handitzea.-Programari esker asko hobetu zirene l i k a g a i e n s e g u r t a s u n a e t aproduktibitatea, eremu marjinaletanbereziki. Emaitzak ikusita, proiektuakartatutako herrien kopurua bikoiztuegin zuten ,327raino.

-32 milioi USD eta 200.000 baserritar-familia onuradunak.-S ierra Leonako gobernuarenHerrialdea Elikatu programak FAOren,NBEko Ingurumen Programaren,Afrikako Garapenerako Bankuaren,Nekazar i tzaren GarapenerakoNazioarteko Funtsaren eta Irlandakoeta Italiako errepubliken laguntza jasozuen, AEBetako Naz ioar tekoG a r a p e n e r a k o A g e n t z i a kfinantzatutako nazioarteko GKEekinelkarlan estuan.-Nekazarientzako eskolen, nekazaritzai n d u s t r i a l e k o u n i t a t e e n e t ab a r r u t i e t a k o s a r e e n b i d e zm e r k a t a r i t z a - a n t o l a k u n d edeszentralizatuak sortzen ari dirakomunitateetan.


35



Mozambike. Landa-eskolen zerbitzuanekazarientzat

-A partir del éxito obtenido, en 2001se inició un Plan Nacional Especial parala Seguridad Alimentaria (PNESA), conla intención de atender a cerca de30 000 familias de agricultores.-El Gobierno de Nigeria decidió realizarel PNESA con sus propios recursoshumanos y económicos (45 millonesde USD), y la FAO suministró apoyotécnico y de dirección a petición delgobierno.-Se creó una Dependencia deCoordinación del Proyecto en elMinisterio Federal de Agricultura yDesarrollo Rural, al cual se encomendóla tarea de poner en marcha lasactividades de campo en 36 estadosdel país, con un total de 109localidades y para 30 000 familias.

- N e k a z a r i t z a k o e t a L a n d aGarapenerako Ministerioak ESPB jarrizuen martxan 1998an, PROAGRIizeneko programaren barruan(nekazaritza garatzeko programa batda, hainbat diru-emaileren laguntzaduena)-2007an, ESPBk laguntza eman zionSETSANi (Elikagaien Segurtasunerakoeta Nutriziorako Idazkaritza Teknikoa),elikagaien segurtasunerako estrategianazionala (ESAN II) berrikusi etaElikagaien Segurtasunerako ProgramaNazionala (PASAN) prestatzeko.Ministro Kontseiluak 2007ko urrianonartu zuen programa.

-Ministerioak landa-eskolen metodoahartu zuen oinarritzat zerbitzuakherrialde osora zabaltzeko. Horrenondorioz, beste diru-emaile batzuekere (Munduko Bankuak, EBk, USAIDek,etab.) onartu egin dute kontzeptu hori.Era berean, 200 nekazari trebatudituzte irakasle jarduteko, eta orainhaiek ari dira beren komunitateetanlanean.-Elikadurarako Eskubideari buruzkoI d a z k a r i t z a e r a t u z e npresidenteordearen bulegoetan,beharrezko lege-esparrua finkatu,jardueren nondik norakoen jarraipenaegin, kontzientzia zabaldu eta emaitzenberri emateko.-2003an egindako “Elikadurarakoeskubidea praktikara eramatea”izeneko sinposio nazionalarenjarraipena. Komite nazional batekantolatu zuen, FAOk eta Alemaniakfinantzatutako proiektu bateanoinarrituta.

-Landa-eskolak joera ekologikokometodo praktikoa dira, “aire zabalekoeskolen” modukoak. Taldean lan egitenda bertan, bakoitzaren oinarrizkoezagutzak errespetatzen eta baloratzendira, eta ikasteko eta harro sentitzekoprestatzen da jendea. Talde bakoitzakaukeratzen du zein gai landu nahi duen.-ESPBko “bideratzaileak” nekazariakberaiek izaten dira normalean, haiekazkar batean iritsi baitaitezke bestenekazari batzuengana, oso kostumerkean.-Taldeak dirutxo bat jasotzen du (400USD inguru) landa-eskola, intsumoak,irakasleen bisita eta landa-jarduerakegiten diren eguneko gastuak


36



-PAN II hori gaitasuna sortzekometodologia hedatzeaz arduratzen da:nekazarientzako landa-eskolakeraikitzen dituzte, ekoizle txikiaktrebatzeko beren bizibidea hobetoatera eta beren elikagaien segurtasunaareagotu dezaten.

ordaintzeko. Azken bisita horretankomunitateko beste kide batzuek ereparte hartzen dute. Horren ondoren,taldeak jarduerekin jarraitzekoerabiltzen du diru hori.-Lau urtean nekazarientzako 650 landa-eskola inguru eratu dira, eta 18.000familia edo 100.000 lagun izan diraonuradunak, lorpen hauei esker:b i z i b i d e a r e n , e l i k a g a i e nsegurtasunaren eta ekoizpenarenareagotze eta dibertsifikazioa,nekazarien antolakuntza hobea bestezerbitzu eta merkatu batzuetarairisteko aukerarekin, etab.-Gobernuak Hedapenerako PlanNazionalean sartu du metodologia hori,eta GKE batzuek eta gaiarekin zerikusiaduten hainbat eragilek ere berenlangileak trebatzeko eskatu dute,metodologia hori beste probintziabatzuetan ere aplikatzeko.

Iturria: FAOk finantzatutako elikagaien segurtasunerako programa nazionaletako txostenetako datuekin osatua.

Informazio horretatik abiatuta, hauxe da gure ikerketa honetan aztertu beharreko gaia:nazioarteko programa hauek nolako eragina dute politika nazionalak definitzeko garaian? eta,batez ere, azkenean, Mozambike, Nigeria edo Sierra Leona bezalako herrialde batek nazioartekolankidetzaren babesa jasotzen duenean, nekazaritza-politikarako politika nazionalaren %80eraarteko zenbatekoan, nola ziurtatu daiteke programa horiek herrialdeon beharrei erantzutendietela benetan? Argi dago politika nazionalen argitasunari jarraiki nazioarteko laguntzakestrategia indartzen duela eta, horretarako, gobernuek gizarte-erakundeekin duten harremanakplanteamendu sendoagoak eta legitimoagoak ahalbidetzen dituela nazioarteko erakundeenaurrean.


37

4. LABURPEN MODURA. Elikadura-burujabetzaren aldeko gizarte-mugimenduaknolako eragina izan du esparru instituzionalaren eraikuntzan?

Testu honetan zehar nazioarteko esparruan izandako aldaketak azaltzen saiatu gara, gizarte-mugimendu eta -erakundeek aldaraztea lortu duten prozesuak azaleratu eta aldaketa horiekpolitika nazionaletan nolako eragina duten azaltzearekin batera. Multzo osoari begiratuz geroprozesuaren nondik norakoak ulertuko ditugu eta gaur egungo egoera baserritarrenekonomientzat mehatxagarria izan arren eta sistema kapitalista etengabe hedatzen ari denarren, borrokarako guneak aurkitzea eta zentzu horretan egindako aurrerapausoez jabetzeaposible dela ikusiko dugu, aurrekaririk ez duen esperientzia bati esker bereziki: Vía Campesinamugimendutik sortu den elikadura-burujabetzaren aldeko nazioarteko aliantzaren sorrera,gero eta mugimendu eta erakunde gehiago biltzen dituena. Bide horretan, funtsezkoa gertatuda IPCren (Plangintzarako Nazioarteko Komitea) egituraketa eta sarea animatu eta koordinatzekoizan duen ahalmena.

Prozesu hori azaletik aztertuko dugu, sarea eratzeko, lobby-lana egiteko eta gizarteamobilizatzeko ESPERIENTZIA ONA izan baita. Orriotan ikusi dugunez, erakundeek proposamenasko eta asko aurkeztu dituzte eta proposamenok eragina izan dute, modu batera edo bestera,nazioarteko esparruan. Horri buruz hitz egin aurretik, nazioarteko estrategia sendotzeko etaVía Campesinarentzat oso garrantzitsua den proposamen bati helduko diogu. Vía Campesinaksustatu duen eta mundu osoko milaka eta milaka erakundeen babesa jaso duen BaserritarrenGiza Eskubideen Gutunaren errekonozimenduaz ari gara.

Baserritarren, indigenen eta gizarteko mugimenduen proposamenek nazioarteko testuinguruanegindako ekarpena oso garrantzitsua izan da. Ekarpen horretan Munduko Bankuaren, MMAreneta G-20ren aurkako mobilizazio-estrategia eta oposizio erabatekoa bultzatzen dira, beste forobatzuetan garatutako prozesuen zaintza eta jarraipenarekin, ahal denean erakundeekiko hartu-emanekin eta, azkenik, funtsezkotzat jotzen diren edo aukerak eskaintzen dituzten gaieiburuzko proposamen zehatzekin uztartuta. Mugimenduak presioa egiteko eta mobilizatzekoeta, aldi beran, nazioartean proposamenak modu eraginkorrean plazaratzeko izan duenahalmenak heldutasun- eta antolakuntza-maila handia erakusten du, eta nazioartekoerakundeak behartu egin ditu mugimendua aintzakotzat hartzera. Mundu-mailan eraginikhandiena izan duten ekimenak aipatuko ditugu jarraian, mugimenduaren ekarpen handialaburbilduz:

1996. FAO. Elikadura-burujabetza kontzeptuaren proposamena.2002. Amaierako Adierazpena eta Ekintza Plana. Gizarte zibilaren foroa elikadura-burujabetzariburuz.2004. FAO. Elikadurarako giza eskubidea garatzeko borondatezko zuzentarauen proposamena.2006. Nekazaritza-erreforma kanpaina globala. FAOren nazioarteko biltzarra.2008. Giza Eskubideen Batzordea. Baserritarren Giza Eskubideen Nazioarteko Gutuna.2009. FAO. Elikagaien Segurtasunerako Batzordearen erreformatzeko proposamenak eta lana.2010. FAO. Elikagaien krisi globalari aurre egiteko proposamenak.2010. Lurraren edukitzaren eta arrantza nahiz basoko baliabideen gobernantza arduratsurakoborondatezko zuzentarauen proposamena.


38

GIZARTE-ERAKUNDEEN JARDUNAK NAZIOARTEKO ESPARRUAN ERAGINDAKO ALDAKETAK ETA POLITIKA NAZIONALETAN IZANDAKO ERAGINA

NAZIOARTEKO ESPARRUKOALDERDI EDO GAIA

GIZARTE-, BASERRITAR- ETA INDIGENA-MUGIMENDUEN PRPOSAMENAK

1. Mundu-mailakoelikadura-gobernantza.FAO. Elikadurari buruzkomunduko goi-bilerak. 1996– 2002 – 2010.

-Elikagaien segurtasuna kontzeptua auzitanjartzea eta elikadura-burujabetza kontzeptuaproposatzea haren ordez.

-IPC. Foro paraleloetako eta gizartearen parte-hartzerako espazioetan izandako eztabaidenseriotasun eta legitimitatea.

-FAOren mandatua legitimatzea eta nazioarteanpisua berreskuratzeko beharra.

-Elikadurarako giza eskubidea kontzeptuarenhedapen sendoa eta eskaintzen dituen aukerengarapena.

- Nekazaritza-erreformaren beharraren zabalpensendoa.

-Nazioarteko merkataritza-sistema auzitan jartzeaFAOren barruan.

-Elikagaien krisia kudeatzeko prozesuari ekarpenkritikoa.

-Mundu-mailako elikadura-gobernantzakontzeptuari ekarpena, eta barne-hartzailea etaaktiboa den Elikagaien Segurtasunerako Batzordeberri bat sortzeko proposamena eta lana.

LORPENAK APLIKAZIOA POLITIKANAZIONALETAN

-FAOk onartu behar izan du planteamendubat dagoela elikadura-burujabetzakontzeptuaren atzean eta, zentzuhorretan, garatu egin da gaiari buruzzeukan ikuspegi instituzionala.

- I P C r e n e r r e k o n o z i m e n d u e t aprotagonismoa hedatuz joan da etaeztabaida guztietan txertatu da pixkanaka.

-FAOk IPCren eta hura osatzen dutenerakundeen babes eta legitimazioinstituzionala eskuratu du hein batean.

-Hainbat gairen inguruko bileretarako etalanerako proposamenak onartu ditu FAOk.

-Elikagaien Segurtasunerako Batzordeaerreformatu da gizarte-erakundeekproposatutako moduan, erakundehorietako ordezkarien parte-hartzehandiarekin.

-Herrialde asko elikadura-burujabetzakontzeptuaren existentzia onartuz joandira poliki-poliki.

-Zenbait herrialdek beren konstituzioansartu dute elikadura-burujabetzakontzeptua. Beste batzuek elikadura-burujabetzari eta -segurtasunariburuzko legeak edota estrategianazionalak onartu dituzte.

-Nazioartean diharduten estatuetakoerakundeak gaiari buruzko foroetanlegitimitatea duen gizarte-mugimenduzabal bat dagoela onartzen joan diraeta, horri jarraiki, erakundeek espaziobatzuk bereganatu ahal izan dute,zenbait kasutan.


39

VÍA CAMPESINA ETA GIZARTE-ERAKUNDEEK NAZIOARTEKO ESPARRUAN ERAGINA IZATEKOESTRATEGIA SENDOTZEKO PROZESUA

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

E l i k a d u r a - b u r u j a b e t z akontzeptuaren lanketa VíaCampesinaren ladetik, etaFAOren Elikadurari buruzM u n d u k o B i l t z a r r a r e naurkezpena

GGKEen eta gizartezibileko antolakundeenf o r o p a r a l e l o a ,Elikadurari buruzkoMunduko Goi Bilera

Elikadura Burujabetzariburuzko NazioartekoForoa Habanan, 2000n

Elikadura Burujabetzarib u r u z k o F o r o a ,“Elikadurari buruzkoMunduko Goi Bilera. BostUrte Geroago”-r ierantzunez. Adierazpenaeta Ekintza Plana. IPCrensorrera

IPC egituratzeko lana. Eragin politikoaFAOren aurrean

ElikaduraBurujabetzarenaldeko MundukoForoaren prestaketaeta garapena.Nyeleni. Selingué.2008 Elikagaien

SegurtasunerakoBatzordeaerreformatzekoprozesua

ElikadurariburuzkoMundukoGoi-bilera


40

BASERRITARREN, INDIGENEN ETA GIZARTEKO ERAKUNDEEN JARDUNAK NAZIOARTEKO ESPARRUKO ZENBAIT ARLOTAN DUEN ERAGINA

1 . E l i k a d u r a r a k oeskubidearen garapenaEkonomia eta GizarteK o n t s e i l u a , G i z aEskubideen Kontseiluaeta FAO

2. Nekazaritza-erreformaeta lurren ingurukopolitikak. MundukoBankua - FAO

-Elikadurarako giza eskubidearen edukiarenbenetako garapena: lana kontulari bereziarekinbatera, txosten nazionaletan laguntzea, txostennazional paraleloak prestatu eta aurkeztea, 12. OharOrokorra garatzen laguntzea eta elikadurarakoeskubidea baserritarren, indigenen, arrantzaleeneta herri nomaden eskubideekin lotzea izan dirahorren oinarrietako batzuk.-Elikadurarako giza eskubidea betetzeko Jokamolde-kode baten proposamena.-Gobernuen parte-hartzea Elikadurarako GizaEskubidea Aplikatzeko Borondatezko ZuzentarauakPrestatzeko Nazioarteko Lan Taldean. Eragina haienproposamenen bidez.-Ekonomia eta Gizarte Kontseiluak EESKNIkoAukerako Protokoloa prestatu eta onartzekoproposamena aurkeztea.

-Nekazaritza Erreformaren aldeko Kanpaina Globala.Edukiaren proposamen propioa. Giza eskubideenurraketak eta legeen aplikazioari buruzko egoeraestatu-, erregio- eta nazioarteko mailetaraeramatea.Munduko Bankuaren lurren gaineko politikarengaitzespena, bai betiko bertsioan bai 2003tikaurrerakoan. Kanpainaren eta Munduko Bankuarenarteko hartu-emana.Nekazaritza-erreformarako politiken beharranazioarteko agendara eramatea berriz ere eta, batezere, banaketa-politikak eztabaidatzea, berriz ere.

-Elikadurarako giza eskubidearen gaia ituneta adierazpen guztietan txertatzen joateapixkanaka.-Gaur egun legezko tresnetan jasotzen denelikadurarako giza eskubideak elikadura-burujabetzaren ia osagai guztiak biltzenditu.-Tresna onak dauzkagu: 12. Ohar Orokorra,kontulariaren txostenak eta GizaEskubideen Kontseiluak 2008az geroztikkaleratutako agiri eta adierazpen guztiak.-Bai Giza Eskubideen Kontseiluak bai FAOkargi ikusten dute baserritarren eskubideeneta elikadurarako giza eskubidearen artekolotura.

-Eztabaida gizarte-erakundeetara zabaltzeaeta gaiari buruzko nazioarteko sareaberpiztea.- N e k a z a r i t z a - e r r e f o r m a r e n g a i anazioarteko agenda politikoan txertatzeaberriro.-FAO eta Giza Eskubideen Kontseiluabezalako erakundeek argi izateaelikadurarako giza eskubidea beraiei erebadoakiela.-Munduko Bankuak lurren gainekopolitiketan duen protagonismoa gutxitzeaeta FAOrena handitzea.

-Gobernu askok beren konstituzioa aldatudute elikadurarako giza eskubideatxertatzeko.-Gobernu askok elikadurarako gizaeskubideari buruzko esparru-legeakonartu eta elikagaien eta nutrizioarensegurtasunerako beren sistema, programaeta estrategia nazionalak aldatu etasendotu dituzte ikuspegi hori txertatuz.-Baserritarren, indigenen eta gizartekoerakundeek ga iar i buruz zutenprestakuntza areagotu dute eta parte-hartze handia izan dute prozesunazionaletan.

-Zenbait herrialdek eztabaidak antolatudituzte, onartuta egon arren aplikatzenez dituzten nekazaritza-erreformarakolegeen aplikazioari buruz.-Zenbait herrialde (gobernu herrikoiakdituztenak) gaiari buruz berriro ere legeakonartzeko edo legeak eguneratzekoprozesuak hasi dituzte.-Afrikako gobernuek egoera geldiaraztekoezer egin gabe jarraitzen dute etainbertsio-enpresetako gobernu nazionalekere ez dute kontrol-neurririk aplikatzen.


41

BASERRITARREN, INDIGENEN ETA GIZARTEKO ERAKUNDEEN JARDUNAK NAZIOARTEKO ESPARRUKO ZENBAIT ARLOTAN DUEN ERAGINA

3. Baliabidefitogenetikoak. FAO,Ingurumen Batzordeaeta MMA.

-Latinoamerikan gaiarekiko jarrera ona dutengobernuekin gaia behin eta berriz ateratzea, 2001etikaurrera, eta FAOri eztabaida zabaldu beharraazpimarratzea.-Nekazaritza-erreforma eta elikadurarako gizaeskubidea lotzea erakunde guztien aurrean.-FAOk 2004an antolatu zuen Nekazaritza Erreformarieta Landa Garapenari buruzko NazioartekoBiltzarrean laguntzea eta parte hartzea, baiprestaketa-fasean bai foroaren garapenean etabiltzarraren jardunean bertan.-2008. Lurren metaketa nazioartera zabaltzea,Afrikan bereziki. 2010. urtean gaiari buruzkoeztabaidatzeko nazioarteko gune bat sortzenlagundu da, FAOrekin batera.-Lurren eta natur baliabideen gaineko gobernantzaarduratsuari buruzko borondatezko zuzentarauakprestatzeko Lan Taldean parte hartu da.-Afrikako lur-metaketa geldiarazteko nazioartekokanpaina.

-Baliabideen pribatizazio- eta merkantilizazio-prozesuen etengabeko salaketa.-Haz ie i buruzko naz ioarteko kanpaina.-Transgenikoen salaketa eta haien aurkako jarrerasendoa.-Baserritarren eskubideen egokierari buruzkoeztabaida.

-2004ko Nazioarteko Biltzarraren garapenalortzea.-Lurraren edukitzarako gobernantzariburuzko borondatezko zuzentarauakidazteko prozesua bera.-Gai garrantzitsuak eztabaidatu dira berriroere: edukitza (ez jabetza), jabetzaren muga(lurren metaketa), errentamenduak etaedukitzeko beste molde batzuk aztertzeaedo, gutxienez, errekonozitzea, banaketa-po l i t ikak , bakarr ik merkatuetanoinarr i tutako prozesuen kr i t ika .

-Gizarte-erakundeek oso jarrera garbia dutegai horretan, baina oraindik ez dirudieragina izateko espazioa aurkitu dutenik.-Eskubide horiek garatzeko abiapuntukoplanteamendua egokia da, baserritarrekbaliabide horien kontserbazio etah o b e k u n t z a n e g i n d a k o l a n a r e nerrekonozimendu historikotik abiatzenbaita, baina, halere, beste gai batzuetanez da halako indarrik jarri.

-Badirudi estatuek patente-eskubideei etaerabi lera eta transferentziarakomekanismoei dagozkien alorretan aplikatudituztela nazioarteko itunak, bainabaserritarren eskubideak ez dituzte iabatere garatu politika zehatzen bidez.Bestalde, sail transgenikoen hedapenageldiezina da, baserritarrak babestearenalde dauden gobernu herrikoien kasuanere.


42

INFLUENCIA DE LA ACCIÓN DE LAS ORGANIZACIONES CAMPESINAS, INDÍGENAS Y SOCIALES EN DETERMINADAS ÁREAS DEL MARCO INTERNACIONAL

4. Nazioartekomerkataritza. MMA etaUNCTAD. Espazioerregionalak

-MMAri EZ esateko jarrera estrategikoa. MMAnekazaritzatik kanpo nahi dugu. Jarrera hori erregio-mailako eta alde biko itunak negoziatzekoprozesuetara zabaldu da.

-UNCTADrako hurbilpenak egon baziren ere, ez zirenzaindu; dena den, UNCTADen planteamenduakzertxobait desberdinak dira.

-Berez, eztabaida hori egiten da herrialde bateanekoizpen jakin batzuei buruzko gai zehatzak aztertzendirenean.-Eskalako nazioarteko merkataritzari buruzko(gidatzen duten erakundeak gorabehera)proposamen propioa garatu beharko genukebeharbada, hau bezalako gai konplexua argitzenlaguntzeko.

-MMAren aurkako borrokan milaka gizarte-mugimendu mobilizatu eta biltzea lortu duVía Campesinak.-Gizarte-mobilizazioak asko lagundu duMMAren izena belzten eta goi-bilerakkonfrontazio handiko uneak bihurtzen.

-MMAren akordioek eta erregio-mailakogainerako akordioek eragin zuzena dutenpolitika nazionaletan (muga-zergenmurrizketa edo ezabaketa, barne-laguntzen murrizketa eta merkatuakkontrolatzeko mekanismo askoren behinbetiko ezabaketa), baina, ikusi dugunez,estatuek erabiltzen ez dituzten negoziazio-aukera batzuk dauzkate oraindik.


43

KONTSULTATUTAKO BIBLIOGRAFIA

FAO. Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilerari buruzko txostena. Erroma, 1974.FAO. Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilerari buruzko txostena. Erroma, 1996.FAO. Elikadurari buruzko Munduko Goi Bileraren Ekintza Plana. Erroma, 1996.FAO. Bost urte geroagoko Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilerako txostena. Erroma.FAO. Elikadurari buruzko Munduko Goi Bilerako txostena. Erroma, 2009.FAO. Nekazaritza Erreformari buruzko Nazioarteko Biltzarraren Txostena eta EkintzaPlana. Baserritarren Gutuna. 1979.FAO. Elikagaien segurtasunerako programa bereziaren kanpo-ebaluazioa. FAOkoKontseilua. 2003ko apirila.FAO. Nekazaritza Erreformari eta Landa Garapenari buruzko Nazioarteko Biltzarrekoazken txostena. Porto Alegre, 2006.GRAIN. El tratado de las semillas de la FAO. De los derechos de los agricultores a losprivilegios de los obtentores. 2005eko urria.FIDA. Munduko landa-inguruneko pobreziari buruzko txostena. Erroma, 2011.Mundubat. Comité de Seguridad Alimentaria Mundial reformado. Informe para lasociedad civil. 2010eko iraila.

Programei buruzko informazioa webgune hauetatik atera dugu:

www.rlc.fao.org/iniciativa.www.fao.org/pesa


NAZIOARTEKOESPARRUPOLITIKOARENEBOLUZIOA. NOLAKOERAGINA IZAN DUTEGIZARTE-ERAKUNDEENPROPOSAMENEK?

Documents

Transcript of NAZIOARTEKOESPARRUPOLITIKOARENEBOLUZIOA. NOLAKOERAGINA IZAN DUTEGIZARTE-ERAKUNDEENPROPOSAMENEK?