NAFARROAKO HITZA - Berria · dut, bai. Gaz Kaloko langile guz-tiok eginen dugu». Amadorrek azaldu...

NAFARROAKOHITZA

BE

RR

IA-K

O D

ISE

INU

TA

LD

EA

Greba feminista eginen dute gaur, bigarrenez b Protestak izanen dira, herriz herri b Mobilizatzekodituzten arrazoiak mahai gainean jarri dituzte adin eta esparru ugaritako hainbat emakumek b 2-3

Ingurumena Fiskaltzak salatuegin ditu Corellan Alhama ibaira

egin dituzten ur zikinen isurketak

5Mugikortasuna Kanpaina batabian da elbarritasunen bat

dutenen aparkalekuak ongi erabiltzeko

4Ostirala

2019ko martxoaren 8aX. urtea389. zenbakia

[email protected]

2NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2019ko martxoaren 8aAstekoa

Edurne Elizondo Iruñea

Martxoaren

8a. Ema-

k u m e e n

greba. Eus-

kal Herriko

mugimen-

du feministak planto egitera deitu

ditu andreak, aurten, bigarrenez.

«Heteropatriarkatu kapitalistari

planto!». Nafarroan zutik dira

emakumeak. Zutik jarraitzen du-

te. Grebarako eta borrokarako

prest.

Herriz herri antolatu dituzte

protestak, gaurko, herrialdeko

talde feministek eta grebarako

propio sortutako batzordeek.

Iruñean, egunarekin batera hasi

dituzte mobilizazioak, gauerdian

manifestazio batek zeharkatu

baititu Alde Zaharreko karrikak,

gaua emakumeena ere badela al-

darrikatzeko.

Ekitaldi nagusiak, halere,

08:30ean hasiko dira. Piketeak

eginen dituzte grebalariek Naba-

rrerian, emakumeak plantora

deitzeko. 12:00etan elkarretara-

tzea eginen du mugimendu femi-

nistak, Gazteluko plazan. Bazka-

ria eginen dute 14:30ean, eta,

19:00etan, berriz, eguneko mani-

festazio nagusia abiatuko da, Go-

lem zinema aretoen paretik.

Bost ardatz ditu aurtengo greba

feministak: ikasketak, enplegua,

kontsumoa, pentsioak eta zain-

tza. Arlo horietan guztietan, ber-

dintasunaren eta justiziaren alda-

rria zabaldu nahi du gaurko pro-

testak, heteropatriarkatu kapita-

listaren zapalkuntzaren aurka.

Bizitza jarri nahi izan dute ema-

kumeek erdigunean.

Adin eta arlo ezberdinetako

hainbat andrek hartu dute hitza

orriotan, greba egiteko beren

arrazoien berri emateko. Gogoa

eta helburuak partekatzen dituz-

te, baina ezberdina da batzuen eta

bertzeen abiapuntua eta testuin-

gurua.

ANA SAROBE

Oneka elkarteko pentsioduna

«Emakumeok etxeanegiten dugun lanaagerian utzi behar dugu»

Etxetik kanpo lan egiten zuen

Ana Sarobek, iaz, mugimendu fe-

ministak lehendabizikoz grebara

deitu zuenean. Planto egin zuen.

Abenduan hartu zuen erretiroa.

Pentsioduna da orain, eta Oneka

taldearekin egin du bat. Euskal

Herriko emakume pentsiodunek

sortutako elkartea da, eta babestu

dute gaurko greba. Sarobek ere

greba eginen du, berriz ere. Ez du

hutsik egin nahi. «Greba egin be-

harra dago. Emakumeok etxean

egiten dugun lana agerian utzi

behar dugu. Ezkutuko lana da,

zaintza lana, baina mahai gainean

jartzeko ordua da».

«Gizon asko oso eroso bizi izan

da orain arte. Guk egin dugu dena

etxean. Baina argi izan behar dute

ez direla gure gainetik», erran du

Sarobek. Etxeko giroa ekarri du

gogora, eta «berdintasunezkoa»

zela nabarmendu du. Orain, gazte

anitzen jarrera ikusirik, «harritu-

ta» gelditzen dela onartu du.

«Lan handia bada, oraindik ere,

egiteko; bai eta emakume gazteen

artean ere».

Beren burua feminismoaren

aliatutzat jotzen dituzten gizonen

inguruan ere gogoeta egin nahi

izan du Sarobek. «Badira greba

egin nahi duten gizonak. Eta ez

dute ulertzen greba emakumeo-

na dela. Ez zaie buruan sartzen

haiek ere greba egiten badute ez

dela agerian geldituko guk egun

horretan egiten ez duguna». Egi-

teko lan handia badela berretsi du

Oneka elkarteko kideak.

CARIDAD JEREZ

Nafarroako Etxeko Langileen Elkartekoa

«Langileak gara, etadagozkigun eskubideaknahi ditugu»

Aspaldi hasi zen Caridad Jerez

gaurko grebarako prestaketak

egiten. Nafarroako Etxeko Langi-

leen Elkarteko burua da. Langile-

ok existitzen ez direlako erabaki

zuen Jerezek elkartea sortzea:

«Langile izaera ere ukatu egiten

digu egungo sistemak». Etxean

eta etxetik kanpo emakume lan-

gilea delako eginen du Jerezek

greba, gaur. «Amantal more bat

erosi dugu hainbat lagunok. Hori

jantzita aterako gara karrikara.

Atzera egiteko inolako asmorik ez

dugula argi utziko dugu».

Etxeko langile anitzek gaur

greba egiteko aukera ez dutela

izanen erran du Caridad Jerezek.

Horixe salatu du. Etxeko langile

anitzentzat greba egiteak berekin

ekarriko zuelako enplegua gal-

tzea. Errealitate hori aldatu nahi

dute elkarteko kideek, hain zuzen

ere. «Langileak gara, eta dagozki-

gun eskubideak nahi ditugu».

Etxetik kanpo, bai eta etxean ere.

Esparru guztietan, berdintasuna-

ren aldeko aldarria bere egin du

Jerezek. «Nik 61 urte ditut; nire

belaunaldiko emakumeon patua

Grebara deitu du Euskal Herriko mugimendu feministak,bigarrenez. Herriz herri eginen dituzte protestak, gaur.Iruñean, piketeak izanen dira goizean, Nabarrerian;12:00etan elkarretaratzea eginen dute, Gazteluko plazan,eta 19:00etan manifestazioa abiatuko da Golemetatik.

Zutik jarraitzendute emakumeek

Iazko Martxoaren 8ko

goizeko elkarretaratzea.

JAGOBA MANTEROLA / FOKU

3NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2019ko martxoaren 8a Astekoa

izan dira erratza eta seme-alabak.

Bada garaia gauzak aldatzeko»,

bukatu du.

FATIMA DJARRA

Afrikako Lorea elkarteko kidea

«Migratzaile anitzek ezinizanen dute greba egin,lana galduko luketelako»

Munduko Medikuak elkartean

aritzen da Fatima Djarra. Ginea

Bissautik etorri zen Nafarroara,

eta, herrialdean, Afrikako bertze

hamaika emakumerekin batera,

Afrikako Lorea izeneko elkartea

jarri zuen martxan. Greba eginen

du gaur. «Greba, emakumeon

eskubideen alde».

Elkarteko bertze emakumeak

izanen ditu Djarrak greban lagun.

Erran du, halere, emakume mi-

gratzaile anitzek ez dutela gaur

karrikara ateratzeko aukera iza-

nen. «Ezin izanen dute greba

egin, plantoarekin bat eginez gero

lana galduko luketelako. Baldin-

tza kaskarretan ari dira, eta beren

eskubideak zapaltzen dituzte»,

salatu du. Erantsi du greba egite-

ko aukera izanen ez duten horiek

ere ordezkatuko dituztela gaur

protesta egitera aterako diren gai-

nerako emakumeek.

Iazko Martxoaren 8ko grebak

mahai gainean jarri zuen auzi

hori, hain zuzen ere. Egun nagusi

den feminismoak zein neurritan

ordezkatzen ote dituen talde na-

gusi horretatik at gelditzen diren

emakumeak, alegia. Urratsak

egin direla azaldu du Djarrak.

«Iaz ez genuen sentitu gure alda-

rrikapenak ordezkatzen zituztela

protestek; aurten bai; guregana

etorri dira bertze talde feministe-

tako kideak. Izan dugu aukera iri-

tziak partekatzeko, eta aurrera

egin dugu. Ez dago lehen eta biga-

rren mailako emakumerik».

MIKELE GRANDE

Uharteko ikaslea

«Sistemak emakumeokzapaltzen gaitu; lan eginnahi dut hori aldatzeko»

«Greba? Noski eginen dudala!».

Zalantzarako tarterik ez du utzi

Mikele Grande ikasle uhartea-

rrak. Barañaingo Alaitz institu-

tuan ari da batxilergo artistikoa

egiten. Zentroko talde feminista-

ko kidea ere bada. Eta gaur, ikas-

tetxeko kideekin batera, Iruñeko

karriketan izanen da, feminismo-

aren alde.

Iaz ere greba egin zuen Gran-

dek. «Emakumeok zapaltzen

gaitu egungo sistemak; horren

kontzientzia badut, eta errealitate

hori aldatzeko egin nahi dut lan.

Oso garrantzitsua da greba egitea,

borrokatzea emakumeon alde».

Etxean beti izan du berdintasu-

naren aldeko giroa. Hori ikasi du.

«Beti azaldu didate argi emaku-

meok zer-nolako zapalkuntza ja-

saten dugu; eta irakatsi didate

hori ez dela bidezkoa».

Barañaingo institutuko talde

feministarekin bat egiteak ikas-

ten jarraitzeko aukera eman diola

erantsi du, eta eskertu du. «Tal-

dean sartu nintzenean konturatu

nintzen informazioa behar nuela,

behar nuela trebatu. Hor ikasi dut

feminismoa zer den, eta kontent

naiz».

LOLA ESLABA

Irunberriko gaztea

«Guk emakume aske izan nahi dugu gure herrietan»

Hiriburuko protestak izanen dira

gaurko nagusiak; hau da, jende

gehien erakarriko dutenak, hiri-

buruan eta inguruko herrietan

bizi baita populazioaren gehien-

goa. Nafarroako herrietan ere en-

tzunen da aldarri feminista, hala

ere.

Irunberrin eginen du greba

Lola Eslabak. Protesta prestatze-

ko lanetan aritu da, bertze ema-

kume anitzekin batera. «Femi-

nismoaren inguruan antolatuta

ez dauden emakume batzuk ere

aritu dira lanean», azaldu du.

Herri baten testuinguruan egin

du feminismoari eta emakumeen

aurkako zapalkuntzari buruzko

gogoeta: «Herrietan handiagoak

izan dira gure askatasunaren aur-

kako erasoak; zaintza lanak ema-

kumeoi egokitu zaizkigu, eta zer-

bitzu publikoak kendu dizkigute.

Zaila da emakume izanda herrie-

tan bizitzea».

Asmo eta nahi hori du Eslabak,

halere. Bai eta bertze emakume

anitzek ere. «Kapitalismoak, bai-

na, landa eremuko baliabideak

hustu eta hirietara bultzatzen gai-

tu. Guk emakume aske izan nahi

dugu gure herrietan», nabar-

mendu du.

Emakumeon aldarriak Iruñera

eramanen dituzte Irunberriko

gazteek, arratsaldeko manifesta-

zioarekin bat eginez. Emakume-

ak saretzeko beharraren garran-

tzia nabarmendu du Eslabak.

ESMERALDA AMADOR

Gaz Kalo ijitoen elkarteen federaziokoa

«Emakume ijitoak gara,eta horrek zailtasungehiago ekartzen digu»

Lizarran bizi da Esmeralda Ama-

dor. Gaur, herriko protestetan

parte hartuko du. «Greba eginen

dut, bai. Gaz Kaloko langile guz-

tiok eginen dugu». Amadorrek

azaldu du iaz ez zuela egin, baina

aurten sentitu duela berdintasu-

naren aldeko urratsa egiteko eta

plantoarekin bat egiteko beharra.

«Azken urte hau aldaketa urtea

izan da emakume ijitoentzat.

Greba eginez erakutsi nahi dugu

guk ere berdintasunaren alde

egin nahi dugula lan».

Gaz Kalo federazioko berdinta-

sun saileko arduraduna da Ama-

dor, eta Lizarrako Udaleko Ber-

dintasun Batzordeko kide ere bai.

Argi du emakumeen aurkako za-

palkuntzaren kontrako borroka

ez dela egun batetik bertzera ira-

baziko. Baina egunez egun urra-

tsak egiteko beharra azaldu du.

Are gehiago emakume ijitoen ar-

tean. «Gu bertze emakume anitz

baino atzerago gaude, oraindik

ere. Emakumeak gara, emakume

eta ijito, eta horrek zailtasun

gehiago ekartzen digu; zailtasu-

nak, bertzeak bertze, etxebizitza

edo enplegua lortzeko».

Estereotipoen aurkako borro-

karekin lotu du gaurko greba fe-

minista Esmeralda Amadorrek,

gainera. «Ijitoen inguruko au-

rreiritziak apurtzeko ere egin be-

har dugu lan. Berdintasunaren

alde ari garela erran nahi dugu

ozen, eta askotarikoak garela»,

gaineratu du.


Ez da pribilegio bat; ez

da VIPentzako gune

bat. Behar batek bul-

tzatuta, autoa apar-

katzeko gordetako

toki bat da. Agerikoa ematen du,

baina oraindik ere hori gogora-

tzeko eta gogorarazteko beharra

badela erran du Nafarroako Co-

cemfe elbarritasun fisikoa eta or-

ganikoa duten pertsonen elkarte-

en federazioko buru Manuel Are-

llanok. Kanpaina bat jarri berri du

martxan erakunde horrek, Iruñe-

ko Udalaren babesarekin, elba-

rritasuna duten pertsonen esku-

bideak bete ditzaten.

Ez da VIPentzako gune bat; be-

har bat da. Lelo horrekin hasi

dute kanpaina. Elbarritasuna du-

tenentzako Iruñeko 40 aparkale-

kutan jarri dituzte esaldi hori ida-

tzia duten itsasgarri handiak; gai-

nera, gidarien artean banatu

dituzte lelo bera zabaldu nahi du-

ten eskuorriak. Eskuorri horiek

jaso dituzte elbarritasuna dute-

nentzako tokiak behar dituzten

hainbat gidarik errandako hitzak:

«Niretzat gordetako tokian zuk

bost minutu ematen dituzu, bai-

na nik, ondorioz, 30 gehiago be-

har ditut aparkatzeko», azaldu

du Mikel Bidaurrek. Elena Gar-

ciak galdera zuzenagoa egin nahi

izan die gordetako tokiak baime-

nik gabe erabiltzen dituztenei:

«Nire aparkalekua nahi duzu?

Nire ezintasuna ere bai?». Gorde-

tako tokia gaizki erabiltzeak zer

ekartzen ahal duen kontatu du,

berriz, Irene Aspurzek: «Nire to-

kian uzten baduzu zure autoa, fi-

siora joateko aukera galduko dut,

eta behar dut».

Kanpaina egiteko beharra ere

badela erakutsi dute datuek, Co-

cemfeko ordezkariek azaldu du-

tenez. 2017. urtean, adibidez, 405

gidari salatu zituzten Iruñeko

udaltzainek, elbarritasuna dute-

nentzako tokiak erabiltzeagatik,

hori egiteko baimenik izan gabe.

2018. urtean, berriz, 383 salaketa

jarri zituzten udaltzainek. Be-

rrehun euroko isuna ezarri zieten

gidarioi, eta garabiak eraman zien

autoa, gainera.

«Arazoa datuek erakusten du-

tena baino larriagoa da», onartu

du Iruñeko Udaleko Herritarren

Segurtasunerako zinegotzi Itziar

Gomezek. Izan ere, gordetako to-

kiak baimenik gabe erabiltzen di-

tuzten gidari anitzek isuna jaso

gabe alde egitea lortzen dute.

«Azken asteotan, sare sozialetan

ikusi ditugu baimenik gabe apar-

kalekuak erabili dituzten autoen

argazkiak. Ongi dago sareetan sa-

latzea gertatzen dena, baina he-

rritarrei eskatu nahi diegu udal-

tzainei deitzeko», eskatu du zine-

gotziak.

«Bi minutu bakarrik». Co-

cemfeko buru Manuel Arellanok

nabarmendu du «aitzakia» hori

erabiltzen dutela baimenik gabe

aparkatzen duten gidari gehie-

nek.

Denbora ez da berdin neurtzen,

ordea, elbarritasunen batek nor-

baiten mugikortasunari eragiten

dioenean. Horixe azaldu du Jesus

Mari Caballerok. Gordetako to-

kietan aparkatzeko txartela du.

«Erosketak egitera joateko, edo

fisioterapia jasotzera joateko era-

biltzen dut autoa. Tokia gaizki

erabiltzen badu norbaitek, ni ezin

naiz zain gelditu bide erdian.

Buelta eman behar dut, eta bertze

toki bat bilatu. Baina joan behar

dudan tokitik urrun aurkitzeak

ez dit egoera konpontzen», kon-

tatu du.

Cocemfeko kideek argi dute

kontua errespetuz jokatzea dela,

eta hori nabarmendu nahi izan

dute. Gordetako tokiak erabiltze-

ko eskubidea badutela berretsi,

eta hori errespetatzeko eskatu

diete gidariei. «Izan dezatela gu-

txieneko elkartasuna mugitzeko

zailtasunak dituztenentzat. Hi-

riak denentzat izan behar du atse-

gin».

Txartela dutenen jokabideaGordetako tokietan autoa uzteko

udalak ematen duen baimena be-

har da herrialdean. Baimen hori

dutenen artean ere ongi jokatzen

ez duenik badela onartu dute Co-

cemfeko kideek, eta salatu egin

dute. «Txartelaren jabeak erabili

behar du txartela; ezin du bertze

inork erabili. Eta txartela duenak

jaso badu bere ardurapean dago-

en norbaitek elbarritasunen bat

duelako, harekin denean baino

ezin ditu erabili gordetako to-

kiak», gogoratu du Manuel Are-

llanok.

Iruñeko Udalak 126 baimen

kendu zituen iaz, txartela behar

bezala ez erabiltzeagatik. Kopu-

rua handiagoa izan zen 2017. ur-

tean: 155 kendu zituzten. 2016an,

berriz, 275. Txartela gaizki erabil-

tzen dutenentzat 500 eurokoa da

isuna, gainera.

«Guk ez dugu isunen bidea le-

henetsi nahi; ez da hori gure as-

moa. Jendea kontzientziatu nahi

dugu. Kontua da anitzetan horre-

lako neurriak behar direla jende-

ak behar den bezala joka dezan»,

azaldu du Arellanok.

Udalak gordetako tokietatik

kanpo, aparkalekua arautua du-

ten guneetan ere uzten ahal dute

autoa elbarritasunen bat dute-

nek, txartela badute. Ez dute or-

daindu behar. Kontua da ohiko

tokiak gordetakoak baino estua-

goak direla, eta, ondorioz, zailta-

sunak dituzte erabiltzaileek auto-

tik ateratzeko edo berriz sartzeko.

«Makuluak edo aulkia erabiltzen

duenak ez du tokirik izaten, on-

doko autoa hagitz gertu dagoela-

ko», erran du Jesus Mari Caballe-

rok. Gordetako tokiak zabalago-

ak dira autotik ateratzeko eta

sartzeko lanak errazteko asmoz,

hain zuzen ere.

«Nahikoa zailtasun badugu

berez; ez dezala zailtasun gehiago

ekarri bertze gidarien jokabide-

ak», berretsi du Arellanok. Bat

egin du Caballerok: «Errespetua

eskatzen dugu. Gure eskubidea

delako».

Cocemfeko kideek erakunde

publikoek duten ardura ere jarri

nahi izan dute mahai gainean,

erakunde horietako autoek ere

erabiltzen dituztelako elbarrita-

suna dutenentzako tokiak, sare

sozialetan hainbat herritarrek za-

baldutako argazkiek erakutsi du-

tenez. «Gu ere bagara kanpaina

honen hartzaile, eta badugu zer

hobetu», onartu du Itziar Gomez

zinegotziak.

«Gizarteak badu zer hobetu,

denen eskubideak betetzeko»,

bukatu du Arellanok.

Elbarritasunen bat duten auto gidarientzat gordetako aparkalekuak ongi erabiltzekokanpaina jarri dute martxan Cocemfe elkarteko kideek, Iruñeko Udalarekin batera.

Ez baitira VIPentzako tokiak

Cocemfe elkarteko eta Iruñeko Udaleko ordezkariak, udaletxean, kanpaina aurkezteko egindako agerraldian. IÑIGO URIZ / FOKU

4 NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 8aGaiak

600GORDETAKO TOKIAK

Iruñeko Udalak, denera, 600 toki

ditu gordeak elbarritasuna dute-

nek autoa uzteko. 200 inguru lur

azpiko aparkalekuetan dira. Kopu-

rua «nahikotzat» jo dute Cocemfe

elkarteko kideek.

383 gidari salatuzituzten iaz, Iruñean,autoa baimenik gabeutzi zutelako gordetakotokietan

Txartela behar bezala ez erabiltzeagatik ereisunak jarri dituzteudaltzainek; iaz 126baimen kendu zituzten


Tuterako InstrukzioEpaitegi Dekanoraailegatu da auzia:erakunde horrenaurrean salatu ditu

Nafarroako Fiskaltzak CorellanAlhama ibaira egindako ur ziki-nen isurketak. Araztegian dagoarazoa, batetik, azpiegitura ho-rretako saneamendu saretik eginbaitituzte isuriak. Hori gertatzenari zela salatu zuen Gurelur taldeekologistak joan den udan, hainzuzen ere. Bertzetik, Gurelurrekokideek udan ere agerian utzi zu-ten araztegitik pasatu gabe, sane-amendu saretik zuzenean ari zi-rela isuriak egiten Corellan, Alha-ma ibaira.Udan, jada, herri horretan ger-

tatzen ari zena salatu zuen taldeekologistak. Fiskaltzari emanzion isurien berri Gurelurrek.«Ibaia estolda bilakatu dute; Al-hamako uraren kalitateak beheraegin du nabarmen, eta bazterrekozuhaitzei, landareei eta animalieiere eragin diete ur zikinek», na-barmendu dute Gurelur taldekokideek.Bereziki aipatu dute bisoi euro-

parraren kasua ekologistek.«Galtzeko arriskuan da», gogo-ratu dute. Igarabak ere bizi diraAlhaman, eta ur garbia behardute aurrera egiteko. Isurketak biespezie horien ugaltze garaiangertatu zirela erran dute Gurelu-rreko ekologistek, hain zuzen ere.Corellako Udalak ere esku har-

tu du auzian. 2018ko urte hasie-ran jada salatu zuen araztegia ezzela bere lana ongi betetzen ari.Nilsa enpresa publikoa da Core-llako araztegiaren kudeatzailea.Udalak auziaren berri eman etagero, Nafarroako Gobernuak etaEbroko Ur Konfederazioak salatuzuten Nilsaren jarduera. Enpre-sak erantzun zuen araztegiko az-piegitura zaharkitua gelditu dela,eta, ondorioz, herri horrek eragi-

ten dituen hondakinak tratatzekogaitasunik ez duela jada. Nilsakonartu zuen ur zikin guztiak tra-tatzeko aukera ez zutenean Alha-mara isurtzen zituztela.Araztegia egokitzeko lanak ira-

garri zituen enpresak orduan, etamartxan jarri zituzten. Irailean,halere, herriko udaleko ardura-dunek ezagutarazi zuten egoerakez zuela hobera egin. Alderantziz,okerrera egin zuela salatu zuten.Corellako isurketen arazoa ez zenkonpondu, eta, ekainean, gaine-ra, Cintruenigoko enpresa batetiklixiba isuri zuten ibaira, eta mila-ka arrain hil ziren.Irailetik aurrera, Corellako

Udalak hainbat azterketa eginditu Alhama ibaiko uraren kalita-teari buruz. Erakunde horrekerran du ibaia egun «garbi» da-goela isurketak izan ziren tokian.Nabarmendu du, halere, ibaikohainbat tartetan badirela honda-kin solidoak, isurien ondorioz.Gurelur talde ekologistak eska-

tu du ibaia garbi dezatela, honda-kin horiek ateratzeko asmoz,hain zuzen. «Isurketak izan diren

ingurua lehengoratzeko lanakegin beharko lituzkete; hondaki-nak atera, eta dagozkien tokiantratatu», erran dute Gurelurrekokideek.Ekologistek argi dute premiaz-

koa dela Corellako araztegianneurriak hartzea, ibaia zikintzenez jarraitzeko. «Saneamendu sa-retik ur zikinak zuzenean ibairabotatzen dituen bidea itxi behar-ko luke araztegiak. Ur zikinakaraztegira garraiatzen dituzten

hodietan ere egin beharko lituz-kete behar diren lanak, ibairadoan edozein irteera itxi ahal iza-teko», erran dute talde ekologis-tako arduradunek.Nilsa 1989. urtean sortu zuten.

2015eko datuen arabera, enpresapubliko horrek 141 araztegi kude-atzen ditu, eta 544 zulo septiko.Corellako araztegian bi langile hilziren iazko udan, ur zikinentzakoputzu batera erorita.

Salaketa Errioxatik ereCorellan gertatutako isuriek he-rrialdetik at ere izan dute eragina.Errioxako (Espainia) LurrarenLagunak talde ekologistak Gure-lurren salaketarekin bat eginzuen udan, hain zuzen ere. Alha-ma ibaiko urak Nafarroa ez ezikErrioxa ere ukitzen du. «Corella-tik behera, ur gardena ur gris etazikin bilakatzen da», erran zuen

Errioxako talde ekologis-tako kide Juan Donairek,egoera salatu zuenean.Lurraren Lagunak el-

karteak, zehazki, Nafa-rroako eta Errioxako go-bernuei eskatu die eskuhar dezatela Corellakoaraztegian dagoen ara-zoa konpontzeko. Ebro-ko Ur Konfederazioari

ere eskatu dio neurriak har ditza-la isurketa gehiagorik gerta ez da-din. Errioxako taldeak ontzat jo du

fiskaltzak salaketa Tuterako epai-tegira eramateko egindako urra-tsa, baina nabarmendu du isuriekmin handia eragin dietela jada Al-haman bizi diren animaliei. Kez-ka du Gurelurrek ere, eta admi-nistrazioari exijitu dio neurriakhartzeko eta erantzukizunak ar-gitzeko.

Corellan Alhama ibaira egin dituztenisuriak salatu ditu fiskaltzak. Gurelurtalde ekologistak udan eman zuengertatzen ari zenaren berri; araztegikokudeatzaileen ardura utzi dute agerian.

Ura garbituordez, zikindu

Alhama, Corellan. Ur zikinak ibaira ailegatu dira, araztegiak ez duelako ongi funtzionatzen. GURELUR

5NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 8a Gaiak

Nilsa enpresa publikoakkudeatzen du Corellakoaraztegia; azpiegiturazaharkitua dela onartu du

Errioxako Lurraren Lagunaktalde ekologistak ere salatu ditu isurketak; ibaiakherrialde hori ukitzen du

RHURBILDU ETA LAUSaioa Alkaiza

Zutabe hau ez da existitzen

Zutabe hau ez da existi-

tzen eta bere buruaz

beste eginen du bere

existentzia ezaren

ezaugarriak azaldu ondoren. Zu-

tabe hau ez da martxoaren 8an

idatzi, baina martxoaren 8an ar-

gitaratuko da, eta, beraz, greba

feministari uko eginen lioke bal-

din eta edukirik balu eta baldin

eta kobratua balitz. Zutabe ho-

nen truke, ondorioz, uko egiten

zaio dirurik jasotzeari. Zutabe

honek heteropatriarkatu kapita-

listaren talaiatik egindako kaze-

taritza prekario, misojino, kristal

sabaidun erasokorra salatu nahi

du. Eta zutabe hau egunkari ba-

tean absentziaren presentzia iru-

dikatzeko argitaratu da. Hau esa-

teko baino ez:

Heteropatriarkatu kapitalista-

ri, planto; martxoak 8, greba fe-

minista! Heteropatriarkatu kapi-

talistari, planto; martxoak 8, gre-

ba feminista! Heteropatriarkatu

kapitalistari, planto; martxoak 8,

greba feminista! Heteropatriar-

katu kapitalistari, planto; mar-

txoak 8, greba feminista! Hetero-

patriarkatu kapitalistari, planto;

martxoak 8, greba feminista! He-

teropatriarkatu kapitalistari,

planto; martxoak 8, greba femi-

nista! Heteropatriarkatu kapita-

listari, planto; martxoak 8, greba

feminista! Heteropatriarkatu ka-

pitalistari, planto; martxoak 8,



feminista! Heteropatriarkatu























greba feminista!






txoak 8, greba feminista! greba





















6 NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 8aIritzia

Heteropatriarkatukapitalistari, planto;martxoak 8, greba

feminista!









33.839ZENBAT PERTSONA DIRENLANGABEZIAN HERRIALDEANLangabeziak gora egin du Nafa-

rroan. Espainiako Lan Ministerio-

ak otsaileko datuak ezagutarazi di-

tu, eta, haien arabera, herrialdean

260 langabe gehiago dago. Dene-

ra, 33.839 pertsona daude lanik ez

dutenen zerrendan.

Jendetzak egin du bat inude eta artzainen40. urteurreneanBERA bEguraldia lagun, jende-tzak egin zuen bat igandean Be-

ran, inude eta artzainen dantza

ikusteko. 150 dantzarik hartu zi-

tuzten herriko karrikak, 50 per-

tsona inguruk osatutako konpar-

tsarekin batera. Igandekoa inau-

teri hasierako emanaldi berezia

izan zen, inude eta artzainak

dantzara lehendabizikoz atera zi-

renetik 90 urte pasatu baitira.

1929. urtean egin zuten lehen

saio hartan, gizonak baino ez zi-

ren aritu dantzan. Frankismoak

bertan behera utzi zuen inaute-

rietako besta hori, 1979. urtera

arte. Duela 40 urte hasi ziren be-

ratarrak inude eta artzainak, be-

rriz ere, ospatzen. Geroztik, gizo-

nak eta emakumeak aritu dira

karrikan dantzan, inauterietako

giroa berotzeko asmoz. Inude eta artzainak, dantzan, Berako karriketan. AINHOA LARRETXEA

«Nire liburua nirebizitzaz ari da, bai etanire obraz, hainbatproiektu politikoz etaarteak ahalduntzekoduen gaitasunaz ere»

Abel AzkonaArtista

Sei hautagai daudeVianako Printzeasaria jasotzekoIRUÑEA bSei hautagairen arteanaukeratuko du epaimahaiak, api-

rilean, aurtengo Vianako Printzea

saria: Atena fundazioa, Pamplo-

nesa musika banda, Fernando

Hualde etnografoa, Sagrario Ale-

man euskaltzaina, Tomas Yerro

idazlea eta Raul de la Fuente eta

Amaia Remirez zinemagileak.

MUSIKA

ATARRABIANafarroako Ganbera

Opera: El flautista de Hamelin.

bBihar, 18:00etan, kultur etxean.

IRUÑEAReal Straits.

bGaur, 21:00etan, Zentral aretoan.

IRUÑEAEl Ultimo Tributo.

bBihar, 21:30ean, Zentral aretoan.

IRUÑEANikki Hill.

bAsteazkenean, 20:00etan, Zentral

aretoan.

IRUÑEAOpera:La serva padrona.

bOstegunean, 20:00etan, Gaiarren.

BERTSO SAIOAK

ETXARRI ARANATZNafarroakoTxapelketako finalaurrekoa: Iban

Garro, Iker Gorosterrazu, Diego

Riaño, Julio Soto, Xabier Terreros

Gartzia Terreeta Julen Zelaieta.

bBihar, 17:30ean, kultur etxean.

LESAKANafarroako Txapelketa-

ko finalaurrekoa: Saioa Alkaiza,

Eneko Fernandez, Joanes Ilarregi,

Xabat Ilarregi, Josu Sanjurjo eta

Alazne Untxalo.

b Igandean, 17:30ean, kultur etxean.

DANTZA

BARAÑAINArantxa Villanueva

konpainia:La soledad de Bernarda.

bBihar, 20:30ean, auditoriumean.

LIZARRAFueradeleje:¿Quién

teme al lobo feroz?

b Igandean, 18:00etan, Los Llanos

zinema aretoan.

ANTZERKIA

ARANGURENProducciones

Maestras: Loco desatino.

b Igandean, 20:00etan, Mutiloako

kultur etxean.

ATARRABIALa Caja Flotante:

Catástrofe.

b Igandean, 19:30ean, kultur etxean.

BURLATAAmildegi: Izaro.

b Igandean, 18:00etan, kultur etxean.

CASTEJONBeatriz Rico:

Antes muerta que convicta.

bBihar, 20:00etan, Sarasate

kultur etxean.

CINTRUENIGOTdiferencia:

Con fajas y a lo loco.

bBihar, 20:00etan, Avenidan.

IRUÑEAXabier Artieda:

Everybody Needs Heroes!.

bGaur, bihar eta etzi, 20:00etan,

Nafarroako Antzerki Eskolan.

IRUÑEADemode Quartet:

Epa txiki.

bBihar, 18:00etan, Sanduzelaiko

Civivox aretoan.

IRUÑEA Jesuitinas Lantegia:

La casa de Barnarda Alba.

bBihar, 19:00etan, Juslarrochan.

IRUÑEAChevere:Eroski Paraíso.

b Igandean, 19:00etan, Gaiarre

antzokian.

IRUÑEAMutis por el Foro:

La importancia de ser honesto.

bAstelehenean, 19:30ean,

Iturramako Civivox aretoan.

IRUÑEAEguzkilore:8 femmes.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Iturramako Civivox aretoan.

LODOSALa Trocola Circ

zirku konpainia:Emportats.

b Igandean, 18:30ean, kultur

etxean.

ZINEMA

IRUÑEA Ikuspuntua, zinema

dokumentalari buruzko jaialdia.

bAstelehenetik hilaren 16ra bitarte,

10:00etan, 12:30ean, 17:00etan,

20:00etan eta 22:30ean, Baluarte

auditoriumean.

7NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko martxoaren 8a Agenda


Urtegi bati lotutako herria da Esa,eta hango alkate Roberto Marti-nez Luiando (Iruñea, 1984). Urte-gia handitzeko lanek baldintzatudute eskualdeko egunerokoa. 103etxebizitza desjabetu zituzten,2013ko lur jausiagatik.Noiz eta zergatik eskatu zenu-

ten kalte-ordaina?

2013. urtean lur jausia izan zenEsako eskuineko hegalean, etaurbanizazioak hustu behar izanzituzten, segurtasunagatik. Ho-rren ondorioz, proiektua aldatubehar izan zuten; aurretik ere hi-rutan egokitu zuten plana. Alda-keta horren bidez, konponbideaeman nahi izan zioten urbaniza-zioetan sortutako arazoari, lurmugimenduak 103 etxebizitzarieragin ziolako. Udalak, gainera,herri lurrak bazituen mugimen-du horrek ukitutako eremuan.Hori gertatu baino lehen, Esak

jaso izan du ordainik urtegiko la-

nek eragindako kalteengatik?

Bai. Lanek eragindako kalteak or-daintzeko sail bat badu Ebroko UrKonfederazioak. Zortzi milioi eu-rokoa da, eta, orain arte, sei ingu-ru ordaindu dizkiote udalari. Gusartu ginenean, ordainketa ho-riek bertan behera gelditu ziren.Konfederazioak erran zuen diru

anitz gastatu zuela jada orduraarte. Uler dezakegu, neurri bate-an. Baina hegaleko lur mugimen-dua gertatu, eta lurrak eta etxebi-zitzak galdu eta gero, uste genuenordaina jasotzeko eskubidea ba-genuela, eta konfederazioari ze-gokiola ordainketa horiek egitekoplan berri bat prestatzea edo au-rretik zegoenari segida ematea.Nola eragin dio etxebizitza ho-

riek galtzeak herriari?

Anitz da 103 etxebizitza galtzea.Egia da gehienak bigarren etxebi-zitza zirela jabeentzat, baina ur-banizazio horiek jende anitz era-kartzen zuten Aste Santuan etaudan, batez ere, eta sumatzen dagaldu izanaren eragina. Horkojendeak herrian kontsumitzenzuen, eta beherakada hori suma-tu da. Horregatik uste genuen or-daina jasotzeko plana martxan ja-rri behar zela, berriz ere.Ebroko Ur Konfederazioari egin

zenioten eskaera?

Bai. Eta isiltasuna izan zen jasota-ko erantzuna. Ondorioz, Espai-niako Auzitegi Nazionalera jo ge-nuen helegitea aurkeztera. Era-kunde horrek kolpe batezkonpondu nahi izan zuen auzia:auziaren mamiari ez diote eutsi,eta erran dute guk proiektua al-datzeko prozesuan aurkeztu be-har izan genituela gure alegazio-

ak. Gure abokatuek kontrakoadiote, ordea. Proiektua egokitudutenean alegazioak aurkeztekoepea zehaztu dute, baina lur jau-siak eragindako aldaketaren ka-suan ez dute horrelakorik egin.Espainiako Auzitegi Nazionale-

ko epaileen ebazpenari helegi-

tea jarriko diozue?

Bai. Egin dugu jada. Abokatuekerran digute ez dela erraza izanen,baina saiatu behar dugula ustedugu. Espainiako Auzitegi Gore-nean dago orain auzia, beraz.Esako urtegia handitzeko lanek

zertan aldatu dute herriko egu-

nerokoa?

Eragin diote. Urtegian bi kanpale-ku baziren, eta urtegia handitze-ko lanen ondorioz itxi egin dituz-te. Kanpalekuak ez zeuden berezgure herrian, baina Esa zen ger-tuen zuten herria, eta bizia ema-ten ziguten. Urbanizazioak galduditugu, eta ertzeko bertze 30-40etxebizitza ere bai. Kendu etakendu, eta ematen ez badizute,azkenean desagertuko gara. Ego-erak, gainera, ez dio onik egitenherriaren ospeari, alderantziz.Orain arte urtegiari lotutako he-

rria izan zarete.

Bai. Baina urtegia handitzeko la-nek kalte egin digute. Galdutakoetxeak ez dira arazo bakarra.Errepideena ere badago. Desjabe-

tutako etxebizitzak botako dituz-te orain, eta errepidea moztukodute. Autobia baino ez dugu iza-nen, eta herritik ez dugu sarbide-rik.Etxeak desjabetu zituzten lur

jausia izan zelako. Kezka duzue

segurtasunarekin?

Konfederazioak neurriak hartuditu, eta ni lasaitzen naute neurrihoriek. Hegala mugimenduaneurtzeko gailuz beteta dago.Kontrolpean dute magala. Gutxi-ra arte, datuak bidaltzen zizkigu-ten. Bazen mugimendu txiki bat.Hegala ez da gelditu, beraz?

Ez. Baina gutxi mugitzen da. Ha-sieran hilabetero bidaltzen zizki-guten datuak; orain, sei hilabete-an behin edo urtean behin.

Konfederaziotik kanpoko hain-

bat adituk erran dute Esa ez dela

segurua. Zer deritzozu?

Ez dakit, ez da nire esparrua. Tek-nikariek erraten dutena hartu be-har dugu kontuan.Ez duzu kezka?

Kezka badut. Zangozan egitendut lan. Baina lasai joaten naiz.Gobernuak ere eskatu ditu txos-

ten gehiago.

Nik uste dut gauzak argi ez baleu-de ez luketela aurrera eginen la-nekin. Mugimendua gertatu ze-nean bai kezkatu nintzen. Bainainbertsio handia egin dute. Egiada Rene Petitek erran zuela han-ditzea arriskutsua zela. Baina tek-nologiak aurrera egin du. Horre-tan izan behar dugu konfiantza.

«Teknologiak aurreraegin du; horretan izanbehar da konfiantza»

Roberto Martinez Luiando b Esako alkatea

Espainiako Auzitegi Nazionalak erran berri dio Esako Udalari ez duelaeskubiderik galdutako lur eta etxebizitzengatik ordaina jasotzeko.Helegitea aurkeztu dutela ezagutarazi du Roberto Martinez alkateak.

JAGOBA MANTEROLA / FOKU

Nafarroako Gobernua

Gobierno de Navarra

AHALDUNTZE

KOLEKTIBOAREN BIDEZ

Berdintasuna

eraikitzen

Emakumeen Nazioarteko EgunaMartxoak 8

NAFARROAKO HITZAOSTIRALA, 2019ko martxoaren 8a

Zuzendaria: Edurne Elizondo. Argitaratzailea: Nafarroako Berriak elkartea.

Mundiñu 9, Arbizu 31839 Nafarroa. Lege gordailua: SS-1517-2010

www.nafarroa.hitza.eus [email protected]

NAFARROAKO HITZA - Berria · dut, bai. Gaz Kaloko langile guz-tiok eginen dugu». Amadorrek azaldu...

Documents

Transcript of NAFARROAKO HITZA - Berria · dut, bai. Gaz Kaloko langile guz-tiok eginen dugu». Amadorrek azaldu...