N a f a r r o a k o gehigarr ia / Ost irala , 1992ko apir i lak 2 4 / II. urtea / 2 1 . / e n b a k i a

Nafarroa: Zein? Zer? Zertako?

Apirilak 26 Baigorrin: nafar orotarren eguna

Geure burua ederki zaindu du-gu aste honetakoan. Nafarkeria lepora diezaigutela nahi dute-nek, baina etzi Nafarroaren Egu-na ospatzen dugu eta harro gau-de, ze gero! Igandean, eta hama-laugarrenez, mugaz ipar zein he-goaldeko nafarrak Baigorrin el-kartuko gara. Iparla eta Basaizea elkarteetako lagunei esker, egun hori ez datorkigu esku hutsik. Egitarau bete betea izango dugu bihar hasi eta maiatzak 3 egiten dituen bitartean. Iaz nafartasuna zer den galdetu genien alde bie-

tako zenbait nafarrei eta nekez argitu ahal izan ziguten. Ez zen galdera makala: nork azal lezake hitzetan zer den maitasuna, zer gorrotoa? Ez dago elearen beha-rrik. Aski da Baigorrirantz abia-tzeko grina izatea eta bertakoe-kin bestan bat egitea. Egun batez mugak hutsalak izango dira, lo-karriak estutuz eta diferentziekin aberastuz. Eta, arren, Bixenta ostatuan ikusten garenean ez ezaigazue galde Nafarroa Garai-koak ala Beherekoak garen. Oro-tarrak gara.

PIARRES XARRITON

Baztandarren Eguna izan zen lehe-nik. Gero etorri dira besteak: La-purtarren Eguna, Biduztarren

Eguna eta ere Nafarroaren Eguna. De-nak sail berean sartzekoak o'te? Hots halako 'Aberri Egun' berritu eta 'xo-kokotu' batzuen sailean? Dezagun ikus!

Aspaldian kurri diren hitz asko be-zala, 'Nafarroa' hitzak adierazpen hainitz badaramatza berekin. Itxura bera, euskaraz ere, aldatu izan diote, batzuk 'Nabarra', bestek 'Naparra' edo 'Nafarra' deitzen ohi baizuten gu-re gaurko 'Nafarroa'.

Eremuaren aldetik, gure 'Euskadi lehena' zeukan Nafarroa Michel Labe-guerie poetak, bainan izaitez badakigu Euskal Herritik urrun ere heldu izan dela lehen erreitiu zaharraren muga, Tuteratik harat Errioxaraino eta Naba-rrengosetik harat Paberaino. Funtsean, egungO egunean oraino, Pabeko Kon-tseilu Orokorra 'Nafarroako Legebil-tzarra' deitzen da eta Gasteizeko Jaur-laritzak Nafarroako kateak beretu zi-tuelarik Iruñako Biltzarrak protestatu zuen bezala, zain gaude beti noiz ote Alli jaunak bere kexua adieraziko dion Bayrou jaunari.

Ametsak ordea joan ziren eta Lebe-guerie eta Xalbador heldu bazaizkigu noiz edo noiz, ordu bat edo bestez, ira-gan mendetara gure eremaitera, gaur-ko egoera besterik da. Aspaldi du Na-farroako erreinu zaharra murriztu, za-titu eta suntsitu zutela. Azkenean gau-rregun ezagutzen dugun Nafarroan, erran behar da.^euskaldunak eta eusk-zaleak guttiengb^apur bat direia eta, gehiago orairto, duela 50 urte doi-doia, probintzia horren eta Hegoaldeko bes-te probintzien artean izan zen gerla itsusiak utzi dituen zauriak ez direla oraino ahantziak, ez osoki sendatuak.

Eta beraz? Erranen didazue. Beraz nere ustez, ez dezakegu asma gure biharko Aberriaren izena, Nafarroan izanen dela. Ez eta ere haatik menturaz Euskadi, Euska! Herria baizik. Eta er-daraz Baskonia, Oihenart zaharrak eta Chahok geroztik erakutsi ziguten be-zala. 'Nafarroa' ordea egitasmu bat bezala har nezake, Baigorriko erreka-ko eta Nafarroa Behereko abertzale guzientzat; bainan gogoan hartzeko-tan, ez Ibañetako bataila eta zalaparta loriosak(?), Lizarrako edo Bianako ikastoien lan ixil eta umilak baizik. Ezen here iduriko euskaltasuna eta euskara onartua eta praktikatua izanen direneanNafarroa osoan, Tuteratik Bastidaraino, orduan ez da Baigorriko ikastola hetsi beharko, orduan ez da Esnaazuko auzapeza frantses alderdi baten hautagai ezarriko, bainan or-duan, Zazpiak bat eta libre izanen dira.

G u r e a u k e r a k

ERAKUSKETAK Jose Luis Mayor artisiuren erakusketa ikus daiteke Gotor-lekuko Mistoen Pabilioian, maiatzaren 3a arte. 'Parisen erorketa' izenburupean aurkez-turiko erakusketa hau, Iruñeko Aurrezki Kutxa Munizipalaren laguntzarekin prestatu da.

Javier Muro eskultorearen la-nak ikus daitezke Nafarroako Aurrezki Kutxaren kultura are-toan apirilaren 30a arte. Erakus-keta hau 'Sormenari laguntzak' kanpainaren barruan dago, artista gazteei laguntza emateko. Arra-tsaldetan ikus daiteke, zazpieta-tik bederatzietara, asteko egune-tan, eta jai egunetan eguerdiko hamabietatik ordubietara.

Pilar Alava Mendieta artista-ren erakusketa ikus daiteke maia-tzaren hamarra arte Lan Kide Aurrezki Kutxaren arte aretoan, Sarasate ibilibidean. Marrazkiak dira neska honek aurkezten di-tuen lanak, Gipuzkoako leku desberdinetako irudiak sortuz. Naturaltasun handiz egindako marrazkiak dira, argiguneen eta itzal-errainuen marrak bereiztuz.

ZINEMA 1 1 'I Love You' izeneko pelikula ospetsua ikusteko aukera dago datorren ostegunean Tafallako Español zineman, hiri horretako Kultur Patronatoak antolaturik. Marco Ferriri zuzendariaren ñl-

ERRAN DUTE >>„

L ^^B Alli lehendaka-

ria ezker aber-

tzalekoia dela ematen du»

Luis Fernando Medrano

Regionalistas Navarros alderdiko burua

«Erlijioa modan dago, ho-

rrela ez iduritu arren»

Jose Morales

Teologia irakaslea

«Bezeroek etengabe era-

sotzen gaituzte. Neu kotxe

batetik bilutsik bota nindu-

ten»

Gaztelu plazako prostituta

«Lan gutxiago eginez diru

gehiago irabazten saiatzea

alperrikakoa da»

Juan Pelaez Enpresaria

Mugaz bi aldeetako mendiak

BAZTAN Igandean Nafarroaren eguna

Baigorrin dela eta asteburu ona igarotzeko parada dago Baztan-go mugako mendietan, hain zu-zen ere Amaiur eta Arizkungo inguruetan, handik gutxira ingu-ra bait daiteke Baigorrira. Mendi honetatik mugaz bi aldeetako bailarak ikusteko aukera ezin ho-bea dago.

XVI. mendearen hasieran frantsez tropak okupatu zuten Amaiur. 1521 urtean Baztango herrixka hau izan zen Gaztelu errexumarekin elkartzearen kontra zeuden nafarren babesle-kua. Hauek gogor borrokatu zu-ten Enrike de ALbreten alde. Amaiurtik Gorramendira igo eta Baztan eta Nafarroa Beherako mendiak bistaratzeko leku apro-posa da. Gorramendi urte askoz Estatu Batuetako armadaren es-ku egon zen eta hauek radar base bat jarri zuten bertan. Amairretik gertu dagoen Arizkunen XIX. mende arte agoteak, herrian baz-

terturik zegoan jendea alegia, bi-zitzen ziren Bozate izeneko au-zoan. Bertan eskulangintzan oso trebe den jende asko aurki dai-

teke. Harria, zura edota zerami-kako tresna dotoreak egiten di-tuzte. Aipagarriak dira baita ere Ursua eta Bergarra dorre etxeak.

ma honetan Christopher Lambert eta Eddy Mitchell aktoreak lan egiten dute. Ikustaldia bi saiotan izango da, bata arratsaldeko zor-tzietan eta bestea gabeko hamar t'erdietan.

'La fosa comun' eta 'Dos duros sobre ruedas' izenburuko peli-kulak eskainiko dite asteburu ho-netan Leitzako zinemak. Lehen-dabiziko filma gaur gabeko ha-mar t'erdietan izango da, eta bi-

garrena, berriz, igandean botako dute, hilak 26, arratsaldeko bos-tetan eta zortzietan. Gaurkoa beldurrezko pelikula da, eta etzi-koa akzioko filma dugu, aktore ezagunak agertzen direlarik.

'Oz-eko aztia' filma ikusteko aukera izanen da gaur Iruñeko Salesianos aretoan, arratsaldeko bost t'erdietan. Victor Fleming zuzendutako pelikula honetan Judy Garlan eta Frank Morgan

dira aktoreek lan egiten dute. 'Oz-eko aztiak' amaiera emanen dio Iruñeko Udalak antolatu duen haurrentzako euskarazko zinema zikloari.

MINTZALDIAK 'Gizartea eta trasplanteak' gaiari buruz arituko da gaur Ra-fael Matesanz, Trasplanteen Koordinatzaile Nazionala. Min-

tzaldia g&beko hamarretan izan-go da Iruñeko Aurrezki Kutxa Munizipalak duen hitzaldi are-toan.

Kirola gizartean gaiari buruz mintzaldi bat izanen da gaur arratsaldean Santacaran, La To-rre elkartean. Mintzaldia Alfonso Condon Uriz futboleko maila na-gusian arbitroa izandakoa eta

'orain kiroletako azaltzailea de-nak emango du. Arratsaldeko zortzi t'erdietan burutuko da eki-taldia.

IBILALDIAK f Sakanako Kirol Batzordeak mendi ibilbide bat prestatu du igande honetarako, hilak 26, mountain bike txirrindulaz izan-go dena. Ibililaldia Urbasan ha-siko da, handik Balcon de pilatos eta Otsoportillora joan eta berriz Urbasara itzuliko da. Arduradu-na Jose Luis Lizarraga izango da.

MUSIKA 1 Iruñeko Ganbarako Abes-batza Elkartea arituko da igan-dean, hilak 26, Azteraingo San Cosme eta San Damian Elizan, goizeko . hamaika t?erdietan. Musika klasika, abesti herrita-rrak, tonadillak eta andaluziako hiru kantu eskainiko ditu Abes-batza honek.

Refugiados taldea arituko da gaur, apirilak 24, gaueko hamar t'erdietan, Eugiko Iketza taber-nan.

ADI ! ,„„>„>,„„,„,„„„„„,,„»

EUSKALERRIA IRRATIA FM91.0

Larunbatean 9etatik lOetara... Xinguli Muangulu haurrenda-ko saioa.

XORROXIN IRRATIA FM 107.5

Egunero 13.00etatik 13.45era... Informazio saioa Baztan, Malerreka eta Bortzi-rietako berriekin. Elizondo, Bera eta Lesaka egunero.

HERRIIRRATIA OM 1134-FM 87j

Asteazkenean FMn 21.00eta-tik 22.00etara.. .Gautxori irri-tsaio musikala. Narrazioak.

RNE RADIO 1 OM835

Astean zear 20.30etatik 22.30etara...Zuri eta Beltz Musika, elkarrizketak eta erreportaiak Fermin Erbitire-kin.

ARALAR IRRATIA FIVI 106j

Astean zehar 13.30etatik i 14.00etara...Bertako bizilagu"

eta pertsonai ospetsuei elka-rrizketak.

ASTEKO PERTSONAIAK

Maurizio Elizalde

Txistularia

Baztango txistulari handia pasa den larunbatean hil zen Ariz-

kunen, 77 urte zituela. Txistulari izateaz gain, folklore ikertzaile eta biltzaile garrantzitsu modura nabarmendu zen Maurizio Eli-zalde, eta betirako galtzeko zo-rien zeuden doinu eta dantza asko berrekusratu eta eraberritu zi-tuen. Musika munduan hamaika urte zituela eman zituen lehen pausuak, bere aitaren ondoan, eta berrogei urtetan zehar Arizkungo txistulari ofiziala izan zen. Eus-kal Herriko baztar guztietan zehar bere zaharren kulturaren zati eder bat erakusten eman zuen denbora. -

Jose JoakinGoñi

Mendizalea

Jose Joakin Goñi Azanza atzo aurkitu zuten hilda Ama Da-

blan mendian. Nafar espedizioa apirilaren hiruan abiatu zen ne-paliar Himalayaruntz, eta Aberri egunean lortu nahi izan zuen Ama Dublan mendiaren gailurra. Igoeran berandutu ziren, eta gaua pasatzeko babesleku baten bila zihoaztelarik, J.J. Goñi irristatu eta amildegian jausi zen. Hiru egun eman zuten mendizaleek Goñiren bila, eta atzo aurkitu zuten, jausi zen lekutik 1.500 metrotara.. Gorpuaren erreskatea zaila da, eta bere lagunek Goñi betirako Ama Dablango malde-tan uztea erabaki dute.

Ulises Denia

1 -

Okupa

Iruñean bizi den Ulises Denia gaztea tiroz zauritu zuen Sevi-

llako poliziak joan den igandean. Gazte iruñarrak 92. urtearen aur-kako akanpadan parte hartzen zuen Sevillan. Akanpada honek antolatutako rock jaialdiaren os-tean ehundaka lagun bildu ziren manifestaldian. Poliziak modu bortitzean disolbatu zuen mani-festaldia, eta horren ondorioz bi lagun tiroz zauritu zituen, Ulises nafarra eta Beatriz Martinez le-zotarra. Gertakizun hauek sala-tzeko Amaiurko Quetzal Agiriak eta Lore Etxeak mainifestaldia deitu dute gaurko, Gaztelu enpa-rantzan ilunabarreko zortziretan.

HD

N a f a r r o a r e n E g u n a

E gun batez bada ere, bat eginen dute Nafarroa Garaiak eta Behe-

reak. Biltokia, ohi bezela, Baigorri izanen da, heldu den igandean, apirilak 26 ditue-nean. Nafarroaren Egunak hamalau urte betetzen ditu aurten eta, aurreko urteotako usadioari jarraiki, ez datorkigu esku hutsik. Aurretik eta ondotik izanen da zer egina,

Basaizea elkarteak antolaturiko Euskal Kultur Astea bete betea aurkezten zaigu eta. Alde bateko eta besteko nafarrek bizi-modu arrunt diferenteak dituztela eta har-tuemanak, mugen poderioz edo, moteltzen joan direla dio Beti Bidartek. Ez galdu be-raz ezberdintasunak ezagutzeko eta loturak indartzeko parada.

PATXI UIAIAR / IRUNEA

Bihar hasi eta maitzaren 3ra

bitartean gustoko aukera egiteko

parada izanen da Baigorrin. Gai-

teroak, txarangak, dantzak. an-

tzerkia, txistulariak... goizetik

ilunabarrera, egitarau bete betea

antolatu du Basaizea elkarteak

Baigorriko Euskal Kultur 'astea

dela eta. Ohi bezala, astearen

rauina Nafarroaren Eguna izanen

da, etzi, apirilak 26 dituenean,

ospatuko dena. Aurtengoan ha-

malau urte beteko ditu alde bie-

tako nafarrak elkartzen dituen

bestak.

Egun handiaren aurretik eta

ondotik ere egonen da zer ikusia.

Aste guztiko ekitaldiak aurkez-

teko izan genituen Beti Bidart,

Serge Isteque eta Mari Agnes

Gorostiaga Iruñeko Iparla elkar-

tean.

Hasteko, bihar ospatuko den

Gaita Egunak 150 gaitero bildu-

ko ditu Baigorrin. Gaita Eguna,

Bidartek jakin erazi digunez,.

orain bi urte abiatu zen Uztari-

tzen. Izura, Donibane Lohitzune,

Uztaritze eta beste hainbat herri-

tan gaita klaseei ekin zieten, Na-

farroa Garaiko gaiteroen lagun-

tzaz. Uztaritzen jaiotako Gaita

aigorriko Euskal Aste Kulturaleko bihotza Bixenta osta-tua izanen da aurten. Izerdi eta libera anitz kostata, Basaizea el-karteak egoitza berria lortu du azkenik Bai-gorriko plazan.

Egunaren bigarren edizioa Doni-bane Lohitzunen egin zen iaz eta aurten Baigorri izanen du lekuko.

Egun osoan Iruñeko gaiteroek emanen duten kontzertuaren on-dotik, gaueko bederatzi t 'erdietan kontzertua izanen da Baigorriko elizan. Lehen ema-naldia Baigorri, Baiona, Tutera, huñea, Bilbo, Lizarra eta Uztari-tzekoek eskainiko dute eta biga-rren partean Donibane Lohitzu-neko Harmonia eta Iruñeko gai-teroak izanen dira entzungai.

Gaita egunari amaiera emate-ko, gau pasa eginen da Bixenta ostatuan, herriko plazan. Bixen-taenea dugu, hain zuzen, aurten-go Euskal Kultur asteko protago-nista nagusi. Basaizea elkarteko lagunei hainbeste izerdi eta libera

Hator Baigorrirat!

Ohi bezala, astearen muina Nafarroaren Eguna izanen da.

kostatu zaien etxeari esker, au-rrerantzean euskal kulturak egoi-tza dotorea izanen du Baigorriko kantonamenduan.

Giroa bezperatik berotuta, besta gori gorian igandean eza-gutuko dugu. Nafarroaren Eguna goizean goiz agurtuko dute gai-tero, txaranga eta txistulariek, Baigorriko karriketan barrena. «Nafarroaren Eguna mundu guztiak daki zer den —dio Beti Bidartek—, nafar guztiak bil-tzeko besta. Gure izpirituan argi daukagu egun honen esanahia eta alde hortatik berrikuntza handi-rik ez da, nahiz urtetik urtera, beti urratsez urrats, badiren gauza be-rriak».

Nafarroa Garaiko jendea aise mugitzen dela diote bestaldeko

nafarrek, «baina gure interesa bertako jendea mugi eraztea da». Eta bertakoak ez dira lo geratu, hantxe izango bait dira kantona-menduko haurrak, kantari taldea, musika eskolakoak eta baita ko-ralak ere.

Eguri nagusiaren ondotik, bestak atseden hartuko du aste-lehenean, bazter guztiak garbitu ahal izateko. Asteartean labo-rantzari buruzko mahai ingurua egingo da Ortzaizen. Bestak eze-zik, etorkizun goibelak ere elkar hurbiltzen ditu alde bietako ne-kazariak eta horixe izango da ez-tabaidagai 'Herria, mozkina eta gizonak' mahai inguruan. Beti Bidarten esanetan, «bost urteren buruan anitz laborantza zerratu-ko dira, gaur egungo politika ho-

betzen ez bada eta esnearen pre-zioa ikusirik. Ondorioz, beste anitzek pairatuko dute, bai ko-mertziante ttipiek, bai ofizialeak ere. Herri ttipietako bizi guzia beheti joanen da». Mahaingu-ruan parte hartuko dute M.Couillet ( INAO), Mixel Ber-gouignan (Syndicat A O C Irou-leguy), Jean Camblong (Syndicat A O C Ossau Iraty), M.Ecomar (Syndicat A O C Jambon de Ba-yonne) eta Sopexa elkarteko or-dez,kari batek.

Ortzegunean bestak muga gaindituko du, Elizondon ospa-tuko bait da Haurren Eguna. Jo-koak. dantzak eta zinea eskainiko zaie Baztango eta Baigorriko haurrei. Zineari dagokionez, 'Le pas suspendu de la cigone ' f i lmea

izanen da ikusgai, Theo Ange-

lopoulusek zuzendua eta Marce-

llo Mastroianni eta Jeanne Mo-

reau aktoreekin.

Ortzegunean Juan Carlos

Etxegoien 'Xamarrek ' bere az-

ken liburuaren aurkezpena egi-

nen du arratsaldeko sietan, Bi-

xenta ostatuan. 'Orhipean ' libu-

ruaren presentazionearen ondo-

tik, Baigorriko bil etxean Kale-

doniako herriari buruzko min-

tzaldia entzuteko parada izanen

da.

Ostiralean, maiatzak 1, antzer-

kiari helduko zaio txanda. Ozti-

barreko antzerki taldearen esku-

tik, 'Aberenia ' antzezlana taula-

ratuko da Baigorriko bil etxean.

estak ezezik, arazo amankomunak elkar-tzen ditu alde bietako laborari nafarrak. La-borantzaren etorki-zuna eztabaidagai izanen da datorren esteartean Ortzaizen eginen den mahai in-guruan.

Maiatzaren 2an aipatzeko ur-

tebetzea dugu, Auñamendi tal-

deko mendizaleena alegia. Goi-

zean mendi buelta egingo dute,

Bankatik abiatuta Baigorrira, eta,

nekagaitzak direla frogatzeko

edo, eguzkia ezkutatzen denean

Bixenta ostatuan bilduko dira,

gau pasan.

Horrelako asteak behar beza-

lako amaiera izan dezan, igan-

dean, maiatzak 3, Euskal Kantu

Txapelketarçn Nafarroa Behere-

ko final erdia izanen da. Arra-

tsaldeko hiru t 'erdietan, Baigo-

rriko ezker paretan.

Urtean behin bada ere, bi Na-

farroek bat egingo dute datozen

egunotan. Arrenkuraz dio Bidar-

tek garai batean bi aldetako na-

farren harremanak bizkorragoak

zirela. «Lehen baino motelagoak

dira orain. Nik ezagutzen ditut

gure aitaren istorioak eta beti

aritzen zen Erratzu, Arizkun eta

Elizondoko jendeaz. Eta ez dira

hain zaharrak gure gurasoak...».

Hala ere, lokarri hori poliki

poliki estutzen joango dela uste

du Bidartek. «Bizimodu arrunt

diferenteak ditugu, eta horiek

b e h a r d i t u g u erakutsi, elkar ho-

beto ezagutzeko». Oraintxe ba

aparteko aukera elkar ezagutze

hori sakontzeko: zatoz Baigorri-

rat.

N a f a r r o a r e n E g u n a

J h ^ m ^ k i e n ^ m j s f & f c o ^ -

EUSKAL KULTUR ASTEA1992 Apirilaren 25etik maiatzaren 3rat

Apir i lak 25, ib iakoi tza

Gai ta E g u n a

150 gai tero Baigor r in

9orene tan : kon tzer tua Ba i -

gorr iko El izan

G a u pasa Bixen ta os ta tuan

Apir i lak 28, as teartea

15etan: Or tza izen , ezker

pa re tako salan, Herr ia ,

M o z k i n a eta G i z o n a

M a h a i ingurua: A . O . C .

P rodukz ionea?

Apir i lak 29, a s t eazkena

Haur ren e g u n a E l i zondon

Jokoak , dantza , a t sa ldeko

askari eta bes ta! 9 tan: z ine-

m a Arrozan ' L e pas suspen-

du de la c i g o n e ' ( T h e o A n -

ge lopoulus)

Apir i lak 30, or t zeguna

16tan: Juan Car los E txe -

goien X a m a r r e n ' O r h i p e a n '

l iburuaren au rkezpena .

Ba igor r iko Bixenta os ta tuan

21etan: min tza ld ia Ba igo-

rr iko Bil E txean . Gaia : K a -

ledonia herr iaren es ta tu toa

eta garapena , e g u n guzie ta-

ko bor roka

M a i a t z a k 1, ost irala

21etan: antzerkia Baigor r i -

ko Bil E txean . ' A b e r e n i a '

an tze lana Oz t iba r reko tal-

dearen eskut ik

M a i a t z a k 2, l arunbata

A u ñ a m e n d i k 20 urte

M e n d i ibilaldia: Banka , au-

' tza, Nekai tz , Izpegi , Ba igo-

rri. G o i z e k o zazpi t ' e rd ie tan

ab ia tuko gara

20tan: gau pasa Bixen ta os-

ta tuan, Basa i zeak anto la tu-

rik: Talo , x ingar , musika . . .

M a i a t z a k 3, i g a n d e a

15,30tan: Euska l Kan tu

Txape lke ta . N a f a r r o a

B e h e r e k o ginal e rd ia Bai -

gor r iko ezker pare tan

Gainera , apir i laren 25et ik

ma ia tza ren 3rar te ' D e s

m o n d e s a pa r t ' e rakuske ta

ikusgai i zanen da E l i zon-

doenian (Syndica t d ' In i t i a -

t ive)

NAFARROAREN EGUNA Apirilak 26, igandea

lOetan: Goizeko agurra Bai-gorriko kartierretan Gaiteroak (Iruña, Tudela, Baigorri, Uztaritze, Lizarra eta Zangotzakoak), txarangak (Ustaritze eta Jarauta) eta txistulariak

10,30tan: Eskulan erakusketa Islan

12tan: Arrola dantzariak, kantonamenduko koralak, Zangotzako ziganteak, dantza

jauziak Adarzak alaiturik

14tan: Bazkaria Islan. Kanta-

riak: Erramun Martikorena.

Magali Zubillaga, Daniel

Xalbador, Gerard Ihidoy, Iri-

goien anaiak, Jojo eta Ramun-

txo, joteroak

17tan: Plaza nagusian Luzai-

deko dantzariak, Iparla musi-

ka eskola, Iguzki Lore kantari

gazteak, Ortzi, Baillables gai-

teroekin, erromeria eta dan-

tzaldia Adarza taldearekin

I* ™ * ™ - ™ — i —

ERRENTA iTA ONPAREA

1991

> r ; r n f- npf3.nPni r n n r ^ o Aitorpena egiteko egunak: apirilaren 6tik ekainaren 30era bitarte.

Nork egin behar du?:

a) Errenta Aitorpena: urtean 950.000 pezeta gordin edo gehiagoko dirusarrerak, lanetik edo

beste edonondik, edo guztien batuketatik etorriak, izan dituztenak, eta kapital errentagatik edo

ondare gehikuntzagatik 228.000 pezeta edo gehiago irabazi dituztenak.

b) Ondare Aitorpena: 11.000.000 pezeta baino gehiagoko ondare garbia duten pertsonak.

inprimakiak

Ekonomia eta Hazienda Depgrtamentuko bulegoetan eta Nafarroako estankoetan erosten ahal dira.

Prozedura automatikoa

Zergapekoek ordenagailu bidez egin dezakete aitorpena, Nafarroan

paratutako bulego guztietan. Horretarako, aski da beharrezko

frogagiriak eraman eta eskatzen diren datu batzuk orri batean paratzea.

Ez da aldez aurretik inprimakirik hartu behar. Errexa, azkarra eta

doakoa izateaz gain, diru itzulkeiak errezten ditu. Prozedura

automatikoaren bidezko aitorpena erosoagoa egiteko, "zenbaki

eskatua" sistema ezarri da; Haziendako edozein bulegotan har daiteke.

Kale Berriko 30 zenbakian paratutako Hazienda bulegora joan nahi

baduzu, "zita" eskatu beharko duzu 212210 telefono zenbakira deituz.

Erantsi beharreko agiriak

Zergapekoek ondoko agiri hauek ekarriko dituzte:

- Famili Liburuaren fotokopia, ezkontide eta seme-alabengatik kuotan

kenkariak egiten direnean.

Enpresaren edo ordaintzen duen entitatearen ziurtagiria, lanagatik edo

• APIRILAREN 6tik EKAINAREN 30era BITARTE • 9 5 0 . 0 0 0 PEZETATIK GOITI, AITORPENA EGIN

BEHAR DA • FROGAGIRIAK BETI DIRA BEHARREZKOAK

• PROZEDURA AUTOMATIKOA DOHAINIK DA. ESKA EZAZU'ZITA ALDEZ AURRETIK, EDO BESTELA

HARTU ZENBAKIA • NAFARROA O S O A N BADIRA HAZIENDA

BULEGOAK • 1 1 . 0 0 0 . 0 0 0 PEZETATIK GOITI, ONDAREA

AITORTU BEHAR DA air>

1 * * 1 M (utvTjiiVj Ekonomia eta Hazienda P.̂ V.let»' iMn' l r» Departamentua

higigarrien kapitalarengatik etekinak edo atxekipenak aitortzen direnean.

- Lanbide edo arte ihardueren etekinengatiko kontuko atxekipenak justifikatzen dituzten agiriak.

- Aitortzen diren gastu kengarrien frogagiriak (Hirilur Kontribuzioa, balore edo etxebizitzak

erosteko maileguen korrituak, etab).

- Norberaren gastu, inbertsio edo bestelako arrazoiengatik kuotako kenkariak aitortzen badira,

horretarako ziurtagiriak.

Tributu esleipena

Inprimakia betez nahiz prozedura automatikoaz aitorpena egiterakoan, zergapekoen esku dago

beren tributazioaren zati bat Eliza Katolikoa mantentzeko edo bestelako helburu sozialetarako

. uztea.

Hazienda bulegoak

Ondoko herri eta helbide hauetan daude:

• Iruña: Kale Berria, 30.

• Tutera: Antso Azkarra Plaza, 8.

• Tafalla: Teofano Cortes, 10.

• Barañain: Udal Bulegoak. Udaletxe Plaza, z.g.

• Burlata: Kale Nagusia, 45

• Altsasu: Udal Bulegoak (astearte eta ostiraletan).

• Elizondo: Udal Bulegoak (astearteetan).

• San Adrian: Udal Bulegoak (asteazkenetan)

• Zangoza: Udal Bulegoak (astelehenetan)

Bulego hauetan,- zergapekoari argibideak eman, aitorpenak hartu eta

aitorpenak prozedura automatikoaren bidez egiten dira.

Giza legeak iiiatutako mugak E uskaldun espainola ez da frantsesa, t harrak ekarritako nahaspila. Mugarriak bi Nafarroa

euskalduna da; euskaldun frantsesa e r t u zituen izatez bakarra zenean, baina batasun kon-espainola, baina euskalduna da. Alegia: giza le entziak luze iraun du. Horregatixe biltzen dira nafar egin zituzten euskaldunak espainol eta frantsesj ziak Baigorrin, 1841 urtean gertatutakoari jaramo-Jainkoak naturaren liburuan izkiriatutako legeakjfc egiteke. Ordurarte Euskal Herriko muga Ebro zituen euskaldun». Honela azaldu zuen Arturo aian egon bait zen, ez Bortuetan. Gerora berriz giza pionek mugen arrazoigabekeria, izatez dena z ;eek zedarriak ezarri dituzte.

M . K A P I T A N S O R O / IRUNEA

Uste ohi denaren kontra, gaur-ko Baxenabarre edo Nafarroa Beherea ez zen inoiz merinalde bat izan. Nafarroako Erresumak bost merinalde zituen: Mendiak (Iruñea), Lizarrerria, Zangoza, Erriberri eta Erribera (Tutera). Nafarroa Behereari, Nafarroa independientea zenean, 'Tierras de Ultrapuertos ' esaten zieten Hegoaldeko nafarrek eta 'Tierras de Aquent puertos ' Iparralde-koek.

Iruñeko erregeak XI mendean hasi ziren eskuratzen lurralde ho-riek, XIII mende arte luzatu zen prozesuan. Orduan Nafarroa Behereak zazpi haran zituen: Ar-beroa, Orzaize, Garazi, Baigorri, Irisarri, Amikuze eta Ostibarre. Horietatik aparte, Garruze, Do-napaleu, Larzabale, Donibane Garazi eta Bastida hiriek; Luku-ze, Landibarre, Behorlegi eta Sorhapiiru baronerriek eta Agramondarren ondasunen zati batek osatzen zuten Ipar Nafa-rcoa, baina merinalde gisa anto-latu gabe.

Femando Aragoak osorik be-reganatu zuen Nafarroa, hots, Nafarroa Garaia ez ezik Nafarroa Beherea ere bildu zuen.

1527an Karol IV Nafarroa-

koak, batera Gaztelako errege eta Alemaniako enperadorea ere zenak, uko egin Zion Nafarroa Behereari Bortuez iparraldean goarnizio militarrak mantentzea zela atxakia. Baina, Nafarroa Behereko errege-erreginak atxi-ki zizkion 'Roy de Navarre ' ti-tuluari, baita Frantziarekin bat egin eta gero ero. Adibidez, en-tzute handiko Errege-Eguzkia, Frantziako Luis XIX, Nafarroa-ko Luis III ere bazen.

Bi Nafarroen arteko batasu-n'aren kontzientziak luzez iraun zuen. Gogora bedi Hego Euskal Herrian aduanak, 1841 ar te ,Ebro ibaian izan direla, ez Bortuetan. Beraz, orduarte sarrera libre zu-ten baxenabartarrek Nafarroa Garaian.

Orduz gero bakoitzak bere bi-detik segitu du. «Ele huts dira tratuak, itxura huts zedarriak, hi-tzez ta harriz ezin hautsiak dira gure lokarriak», zioen Xalbador urepeldarrak. Baina lokarriak, hautsitzera iritsi gabe, ahuldu egin dira. Hartuemanak moteldu egin dira, zedarrien eta urteen poderioz.'

Mugen kontu guzia ez da txa-rrerako izan ordea. Goseak agu-dezia zorrozten duen modura, mugek eta aduañek lanbide be-rria sortarazi zuten: gauazko lana

edo kontrabandoa. Mugalarien-

tzat hesiak ez dira inolaz ere oz-

topo izan, bedeinkazioa baizik.

Bertakoek diotenez, izkiriatu

gabeko akordioa errespetatzen

zuten mugalariek eta 'carabine-

ro ' eta 'douanierrek ' . Horrela,

muga zaindariek mendian

gauezko lanean harrapatuz gero,

mugalariek fardelak bertan uzten

zituzten ihesari emateko. Tru-

kean, zaindariek ez zuten kontra-

bandistarik tirokatzen. Etsita,

kontrabandistak harrapatzeko

saioa egin beharrean fardelak es-

kuratzen zituzten alde bietako

mugazainek.

Beste batzek berriz hastape-

netik madarikatu izan dituzte ze-

darriak, arazo f ranko sortu dizkie

eta. Luzaide, kasu, bitan zatituta

gelditu zen Espainia eta Frantzia-

ren arteko mugak ezarri zituzte-

nean. Luzaide Nafarroa Behe-

rean dago, baina ez osoa, Onda-

rrola auzoa Nafarroa Beherean

geratu zen eta. Ondalorratarrak

elizaz Luzaidekoak dira, baina

udalez Arnegikoak. Buruhauste

anitz dakarzki honek, ezkontze-

ko paperak Arnegin egin ondoren

ezkontza Luzaideko elizan bu-

rutuko bait da.

Istorio bera ezagutzen dute

kintoko baserriek. Zubiondo,

Urriztiria, Pablo, Putut, Gartxa-

bal, Kastro eta Paia izeneko ba-

serriak Erroibar eta Baztangoak

dira, mugaz bestalde egon arren.

1856 urtea geroztik Hasi ziren

arazoak. Aldudeko mendiak

abereentzako bazka eta ohian oso

aberatzask izanik, Frantzia eta

Espainia lehian sartu ziren horien

jabetza eskuratzeko.

Zazpi baserriek egoera berezia

bizi izan dute: zergak Erro eta

Baztanen ordaindu behar, tru-

kean ezer gutxi jasotzeko. Edo-

zein lan edo konponketa egiteko

ez baimenik, ez diru laguntzarik.

Hori ikusirik, eta 'espainiarrak'

izan arren, kintoko baserriek Al-

dudeko udalarengana jotzen dute

orain ezer behar dutenean.

N a f a r r o a r e n E g u n a

NAPARROARI Xalbador

Goizean jeiki ohetik eta non nagon eginik galde,

diot: «Aurrean Baztan daukazu, gibelean Erro alde,

ezkerretarat Eugi herria, eskuin alderat Luzaide;

zure guziak Naparroaren hegalen azpian daude.

Ene amatxi zendu maitea Auritzberriko izanik,

napartarren odol kartsua zainetan senditzen dut nik;

eta artzaintzan Sorogain mendi zoragarrirat iganik,

norbaitek: «Atzar hadi!» diola entzuten dut urrundanik.

Ene sortzeko agerietan ni naiz baxenabartarra,

titulu horren lehen hitzean galtzen du bere indarra;

ni beheretar zendako deitu, nerez banaiz orotarra?

Goi ta beherik ez da enetzat, Naparro bat da bakarra.

Bere zainetan sendi duena hastapeneko odola,

eman dioten izen mendreaz nekez ditaike kontsola;

ezin onartuz bizi naiz beti murrizturikan dagola,

bere itzala Baionaraino hedatzen zuen arbola.

Bainan enetzat, o Naparroa, ez da ezin igarria

izena nola gorde duzun zuk eta guk hartu berria;

enbor sendoan sartu baitzuten aizkora beldurgarria,

zure laurki bat bertzerik ez da ni bizi naizen herria.

Bi aldetarik nagusi bana jarriz gero Naparroan,

ez dakit gure etorkizuna zoin ateri buruz doan;

ez eta ere gaur zer hainetan zauden zu euskaldungoan,

bat gineneko egun ederrak ditut bakarrik gogoan.

Betit ikako arrain haundien lege okaztagarriak i f

gaitue napartar anai arrebak bi taldetan ezarriak;

bainan ele huts dira tratuak, itxura huts zedarriak,

hitzez ta harriz ezin hautsiak dira gure lokarriak.

O Naparroa, banatorkizu otoizka fagore galdez:

urrikal zaite ukatu nahi zituzten seme alabez;

bertze koroka batek estaltzen bagaitu ere hegalez,

Baxenabarrak Ama zu zaitu, guk nahi izan ala ez.

m

NAFARR0A BEHEREKO HARANAK

G a z t e e n d a k o Z o k o a

Mirotz Txuria Circur Cyaneaus

Harrapakari azkarra Hegaldi baxuzalea Emeak mota zuria du

Lurretikurruntzeke Lurretik gertu hegaz egiten du,

hegoak mantxoki mugituz eta

planeatuz txori edo ugaztun txi-

kien zai. Harrapakariak ikusten

dituenean ziztu bizian abiatzen

da, hankak luzatuak dituela.

Emea arra baino handiagoa

izateaz gain, gris antzekoa da eta

hegalen muturrak txuriak ditu.

Arra, aldiz, grisa da, baina hega-

len muturrak beltzak ditu. He-

gazti hauek gazteak direnean

emearen antza dute. Normalen

landutako edo landugabeko so-

roetan kokatzen dituzte kabiak,

sasi artean ezkutaturik. Apirilean

ugaldu ohi dira. Ar eta emeak

kabia kokatuko duten inguruetan

hegaletan hasten dira, elkartu, eta

hilabete batera jaioko dira txitak.

Bost edo batzutan sei izaten dira

jaiotakoak baina hauetatik birek

bakarrik lortuko dute iraunbizi-

tzea.

Txitak oso azkarrak dira, jaio

berriak direnean kabiaren ingu-

ruetako sasietan ezkutatzen dira

eta gurasoak janariarekin itzuli

arte ez dira babeslekutik irtetzen.

Hilabete batekin hegal egiten

hasten dira, eta egia esanda ez

zaie asko kostatzen ikastea.

Antso Gartzeiz IGOR FERNANDEZ

Euskal Herriak frankoen, wi-sigodoen eta musulmanen era-soak jasan behar izan zituen. Is-torio hau Antso oso txikia denean hasten da eta Eneko Aritzaren semea erregea zelarik.

Dena hasten da Iruñeko Jau-regian. Gartzea Enekoitz erregea zen garai horretan. Erregeak amets bat izan zuen: normandoek Iruña erasotzen zutela. Suteak, hiri guztia suntzituta, hondame-na...

Erregea zaharra zen eta urduri zen ametsengatik eta bere adina-rengatik. Horregatik biltzarre bat egun zuen Hamabi zaharrekin. Berak beste bat errege izan zedin nahi zuen. Baina biltzarreak be-rak jarraitzea erabaki zuen. Na-farroa erasotua izan zen momen-tu horietan eta kolokan zegoen erreinua.

Antso Gartzeiz erregea izan

zitekeela esan zuten baina bera

oso txikia zenez bitartean ene-

koitzek izan behar zuela erregea

erabaki zuten biltzarreko zaha-

rrek. Enekoitz Da-

dilderengana joan

zen (Antso Gar-

tzeizen ama alar-

guna) berria esate-

ko. Dadildek ez

zuen nahi bere se-

'mea erregea izatea

baina hala izan

behar zuen. Antsok

errege izan behar

zuen baina beste

jauntxoek, hau ja-

kitean, inbiria

izango zuten eta

bera hiztzen saia-

tuko ziren. Hori

jakinik Otsandetak bere semea,

Antsol, Dadilderen semearekin

trukatzea erabaki zuen. Horrela

tsandetak be-re semea, Antsol, Dadilderen se-mearekin truka-tzea erabaki zuen. Horrela norbait Antso hiltzera joaten bazen Antsol hil-ko zuen.

norbait Antso hiltzera joaten ba-

zen Antsol hilko zuen.

Gauean suak ikusi ziren Bela-

ten. Wikingoak Nafarroan zeu-

den. Gipuzkoat ik jenedea izutu-

rik etortzen zen.

Iruñatik soldaduak

e t ae r r egeaa t e raz i -

ren Belaterantz.

Normandoek ema-

kumeak eta muti-

lak bahiturik zi-

tuzten. Gauean

mozkortu ziren eta

San Leon Ibaiona-

ko apezpikuaren

burua han moztu

eta horrekin jolastu

zuten. Hura zen, ar-

gitu eta emakumeei

indarrak eman ziz-

kiena (norman-

doek makil batetan ezarrita zu-

ten). Emakumeek normandoen

espatak hartu zituzten eta ia guz-

tiak hil zituzten. Geratu zirenak

soldaduek hil zituzten. Erregea

eta soldaduak itzuli bezain laister

erregea bahitu zuten ete erre-

geordekoa Aragoako kontea

izendatu zuten.

Bitartean Gartzea Gaiztoak,

Gartzea Semeneitzen laguna ze-

nak, Otsandeta eta Antso hil zi-

tuen (baina aldaturik zeudeñ).

Antsol hazi eta mutil sento eta

indartsua bihurtu zen baita ger-

lari ona ere. Normanduak Ibaio-

nan zeudela jakin izan zuen eta

hara joan zen guda egitera handik

botatzeko.

Bere burua ongi erabiliz izku-

tatu egin zituen bere mutil ger-

lariak eta nekazari gisa Ibaionan

sartu ziren.

Normandoak ardoz mozkortu

zituen eta Ibaionatik bota zituen.

Azkenik errege izendatu zuten

Leyreko monastegian DCCCC-

XIII. urtean.

KAZKARROAN

Kukuak eta 'kukuak

Udaberria ez da batere itxusi, sentimenduak izan oi dira nagusi. Kukua entzun det ta 'kukua' ikusi, bainan askorik ez du guztiak merezi etorri bezelaxe badoa ihesi (bis).

Holakoa izaten da kukuen jira kabian behin egon ta gero urrutira. Ni 'kuku' baten bila joan naiz mendira iaz ez bada 'kukua' itzultzen kabira, nere amets guztiak alperrikan dira.(bis).

Txantxangorria

BOSTEKO TTIPIAK

Zenbak i bako i t zeko hitz

baka r bat e ta bera

1. Metal astuna

2. Hirib. mairua

3. Herri nafarra

4. Nazka

5. Puskak

1. Herri nafarra

2. Arto hautsa

3. Trebeak

4. Senidea

5. Herri nafarra

1. Herri nafarra

2. Zutoin

3. Hoben

4. Hizkia

5. Hodiak

Zaharrak berri Galtza zar batendako gona zar bat ezta faltako. Gaiztoak bere antzekoak billa-

tzen beti.

Arruazu Askoren astoa goseak hil. Askoren eskuetan dabil len tresna

edo azienda aise galtzen da.

Gaintza

-Ba.. . azkeneko aldiz operatu nin-

dutenean, hain azkar ibili ziren

sendagileak, esponja bat utzi bait

zidaten barruan.

-Ene, ene! Izugarr izko minak

edukiko dituzu ala?

-Minik ez, baina odudanik egarriz

ase ez inda nabil .

Bizi b i z i a n

Basaizea elkarteak 15 urte bete ditu asaizea el-karteak ha-

mabost urte betetzen ditu aurtengo Kultur

Astearekin. Pixka-naka, Basaizeak el-kartzen ditu Baigo-rrialdeko hamaika herrien kultur eki-

menak. Hala ere el-karte honen egin

nahia urrunago joa-ten da haraneko he-rritarren geroa pres-

tatzeko, jakinez egoera gogorrean

dagoela baserri ere-mu hau. Gaur egun 6.000 biztanle dira

Baigorrialdean. Orain dela ehun urte 12.000 zeuden. He-

rri bizi dadin ekimen orokorrean sartzen da beraz Basaizea-

ren iharduera.

M . ESTEBAN / BAIGORRI

Basaizea Baigorriko' euskal kultur elkartea orain dela 15 urte sortu zen euskaltasuna hedatzeko asmoz, baita ere «Baigorriko ha-ranean bizi bat atxikitzeko, ejgoe-ra txarrean bait zegoen gure es-kualdea» adierazi zigunez Serge Isteque Basaizeako ordezkariak.

Istequek segitu zuenez: «Gure elkartea bultzatzeko kultur astea antolatu genuen lehen aldikotz, Baigorrin. Hasieran oztopoak izan genituen gure eskualdeko biztanleen aldetik batez ere Bai-gorriko zinegotzi batzuen eragi-nez».

Ildo honetatik Kultur Astean ospatzen den Nafarroaren Egu-naren karietara, Baigorriko biz-tanleek erreakzio bitxiak izan zi-tuzten. «Oroitzen naiz lehen Na-farroaren Egunean, gure ibilaldia aurrera zoalarik Baigorriko ka-rriketan herritarrek leihoak itxi zituztela eta etxeen barnean egon zirela. Dirudienez, jendeek ez zuten ulertu gure nahia eta bes-talde euskal kulturaren aurka zeuden jende batzuek erraiten zuten gure Nafarroaren Egunak ez zuela zer ikustekorik euskal kulturarekin».

Gaur egun gauzak aldatu egin dira eta herritarrek ikusi zuten «festa bat izan zela eta elkarrekin hitzegiteko parada ona izan zela Kultur Astea» Istequek adierazi zigunez. Basaizeako ordezkariak gaineratu zuenez, «lehen urtean Kultur Astearen aipagai nagusia itxaropena izan zen batez ere ate-rabideak atzemateko gure haran eta Nafarroa Behereako ara-zoentzat».

Erran daiteke garai haietan arazo ekonomiko eta sozialak

rge Istequeren ustez euskal kultura bultzatu beharra dago

Baigorritarrek hasieran ez zuten Nafarroaren Eguna ulertu.

nahiko handiak zirela Ipar Euskal Herri osoan eta bereziki baserri tokietan. Istequen ustez, «gure elkartearen ekitaldiekin, ez da dudarik, jende askori borroka-tzeko nahia eman diogula, hemen zerbait eraikitzeko. Entzuten ahal da batzuek erraiten, ' Ipar Euskal Herria txikia da, eremu pobreaba iz ikezda ' . Gure aldetik

ezintasun hau ezeztatu genuen eta gure Kultur Astean beti adie-razi dugu mintzaldi hauek gezur-tiak direla eta alderantziz eraiki-tzen ahal ditugula gauza asko ekonomia edo kultur munduan adibidez».

Nafarroari dagokionez, Ba-saizea elkarteak mugaz bi aldee-tako harremanak sakondu zituen.

Istequek zioenez: «Nafarroare-kiko harremanak ez dira gaur-koak. Basaizeak parte hartu zuen honetan baina betidanik izan zi-ren harremanak mugaz bi aldee-tarik. Gainera azpimarra nezake Nafarroa Garaia eta Nafarroa Beheren arteko harremanak beti izan direlakotz sortu zela Nafa-rroaren Eguna».

Basaizeak kultur eta ekonomi zentrua egin nahi du Baigorrin

M . E . / BAIGORRI

Aurten, Basaizea elkarteak beste pausu bat bultzatu du, Bai-gorrin bertan etxe berri bat ero-sita. Etxe honek Bixenta du ize-na. Basaizeak erabiltzeaz gain, etxe hau Baigorrialdeko beste el-karteei irekitzeko gogoa daukate xedearen bultzatzaileek.

Baigorriko kultur elkartea-rentzat, lehen helburua izan zen tokirik lortzea bilerak egiteko. Joan zen urtean, etxe eta ostatu bat salgai egon ziren. Basaizeako etxe hau aski laister erostea era-baki zuten, elkartearen dinamika indartzeko eta noski, euskal kul-tura urtean zehar hedatzeko as-moarekin.

Basaizeak Bixenta etxeko erabilpenaren neurriak finkatu zituen: «Euskara eta euskal kul-tura garapen xedeak dituzten tal-

de edo jendeei bakarrik irekia izango da Bixenta». Hor antola-tuko dira, besteak beste, Kultur Astea edo ihauteriak. Horretaz gain, urtean zehar Arrola dantza taldeak haurrei eskolak emango dizkiete etxe honetan.

uskara eta euskal kultura garatzeko xe-deak dituzten taldeek Bixenta izeneko etxea erabiliko dute.

Orainokoan Bixenta asteburu guztietan irekia da. Baina ekai-netik irailera arte egunero irekia izango da batez ere bertako os-tatua, langile baten ihardueraz. Etxe hau erosteko Basaizeak 300.000 libera (6 milioi pezeta)

ordaindu ^iitu. Gaur egun beraz Basaizeak dirua biltzeari ekin dio bankuari eskatutako mailegua pagatzeko. Horretaz gain, 100.000 libera (2 milioi pezeta) bildu behar ditu gauzak berran-tolatzeko etxe honen inguruan.

Bixenta erosteko Basaizea Udalarekin harremanetan hasi zen, zeren Udalak ere etxe honen jabe egiteko aukera bait zuen. Hala ere, gauzak konpondu egin dira eta dudarik gabe gertakari txiki honek Basaizearen seriota-sun eta dinamika frogatzen du.

Etxe honekin, Basaizeak beste pausu bat bultzatzen du bere fun-tzionamenduan, baina elkartea ez da horretan gelditzeko asmotan, kultur ' eta ekonomi zentru bat egiteko xedea bait du Baigorriko kultur elkarteak. Honetarako langile bat hartzea premiazkoa zaio.

Terexa Lekunberri . Soziologoa

aigorriko Nafarroaren Eguna eta kultur as-

tearen karietarat, bailara ho-nen euskal kultur mundua mu-gitzen da, arlo ainitzetan. Na-farroaren Eguna festa bat da baita ere ikur bat Nafarroa

osoari begira eta bestalde Bai-gorri eskualdearen bizitzeko nahia agertzen duena. Aipagai hauekin, Terexa Lekunberri Ortzaitzekoak esplikatu zigun zertan dagoen Nafarroa Behereko Baigorri eskualdea.

«Nafartar izatea da sentimendu indartsu bat Baigorriko aranan

MIXEL ESTEBAN / BAIGORRI

EGUNKARIA.- Gaur egun zer nortasuna du Nafarroa Behe-reak? TEREXA LEKUNBERRI- Nafa-rroako partaide garelako sendi-mendua bada indartsua, beti izan bait ziren harremanak mugaz bi aldeetarik. Eman dezagun, guk hemen Baigorri eskualdean Baztan aldearekin betidanik ha-rremanan hertsitan izan gara, merkatua edo kontrabanda mai-letan adibidez. Hemengo saltzai-leak hara joaten dira. Gure arba-soetarik batzuek, gu baino hobe-kiago ezagutzen dute Nafarroa, bereziki haireman ekonomikoak manaturik. Gero azpimarra dai-teke familia aldetik Baigorri eta Baztan aldeetan, ainitz eskontza izan direla. EGUNKARIA.- Zure ustez, Do-napaule edo Nafarroa Behereko eskualde batean Nafarroaren sendimendua ba ote da? LEKUNBERRI,- Nabaritzen da, Landibarreko jendeekin mintza-tzen delarik azkarki senditzen direla Nafartar. Armendari tze eskualde aldean ere bai. Gero erran daiteke hemen, Baigorri aldean harreman hertsiagoak ukan ditugula Nafarroarekin, batez ere muga aldean bait gaude. EGUNKARIA Nola esplikatzen ahal da kultur, politika eta eko-nomi mailetan Baigorri aldeko dinamika berezia? LEKUNBERRI. Baigorrin, Ipar

Euskal Herriari konparatuz la-borantza mailan nahiko dinami-koa da ikusiz instalazione kopuru handiena gure eskualdean dela. Gainera erran daiteke hemen dauzkagula baldintza zailenak. Urepele, Aldude, Banka aldeetan, mendia besterik ez da. Fenomeno ho-nekin ikusten da nonbat atxikimen-dua dagoela. Kul-tur, sozial, labo-rantza eta politika sailetan ainitz bi-zitzen da Baigorri aldean. Azken hauteskundeetan, abertzaleek % 16 inguruan egin zu-ten gure eskual-dean. Kultur mami bat da, bizitzen dena oraindik. Konturatu behar da ere gauzak transmitituak izan direla eta gu baino lehen, izan zen beti jendea euskal kul turabesteei pasatzeko. Adibidez, Arrola dantza elkar-teak bere berrogei urte betetzen ditu aurten eta jarraitzen du gaur egun ere. Gure burasoetan izan ziren ohitura atxiki dute. Belau-naldiz belaunaldi zerbait pasa-tzen da. Bestalde azpimarra dai-teke gure kultura bizitzen dela hemengo eskualdean. Hizkun-tzak hemen zerbait erran nahi du, euskalduntasunak ere bai, jan-tziak, pilotak, festak ere bai.

izkuntzak he-men zerbait erran nahi du, euskal-duntasunak ere bai, jantziak, pi-lotak, festak ere bai. Euskal eki-taldien inguruan bada galdu ez den zerbait.

Euskal ekitaldien inguruan bada galdu ez den zerbait. EGUNKARIA. Ikusten da euskal nortasunaren presentzia Baigo-rrin. Hala ere ez duzu uste feno-meno berria dela gauza hau?

LEKUNBERRI.- N a farroaren Egunaren eta ere Irulegiko Irratiaren sailetan egia da hasieran nahiko zaila izan zela. Gaur egun ateak zabalik atze-maten ditugu. Gauza bera da ikastolarentzat. Bost haurrekin hasi zen 1982. urtean eta orain 35 haur dabiltza Ortzaitze-ko ikastolan. Gau-za batzu banaliza-tzen ari dira. Orain dela hamabost urte

ikastolaren aurka ziren jendeak orain ez dira behar bada ikasto-laren a ldeba inabes tegauzaba ten kontra. Gauzak aldatzen ari dira. EGUNKARIA.- Zure ustez zer da Nafarroa Beherean gaurko arazo nagusia eta aterabidea? LEKUNBERRI,- Ekonomia eta ba-tez ere laborantzaren birmolda-keta da gaur egungo gure arazo inportantea Baigorrin, Ipar Eus-kal Herriko beste tokietan bezala. Ardi esnearen krisiak erakusten du beste aterabide ekonomikoak behar direla, dibertsifikazionea behar da pentsatua izan. Arazo

Ohiturak /.u/.en transinititu direla

hauek eskatzen dute aterabide berria eta guhaurrek gure gain hartu behar dugu eskualdearen garapen ekonomikoa, depen-dentzia sistematikotik ateratze-ko. Orain artino diru laguntzei esker gauzak indarrik eman gabe heldu ziren. Orain krisiarekin

uste du Terexa Lekunberrik.

pentsa daiteke aterabidea ez dela bakarrik etorriko. Konfientzia hartu behar dugu, eskas bait zai-gu. Beti ekonomia mailan azpi-marragarriak dira laborantza munduaren proposamenak batez ere nekazari gazteen mailan, pro-dukzione berriak sortzeko.