MENDEKOTASUNAK PREBENITZEKO TOKIKO PLANA 2016 - 2019 … · 2016-12-29 · eta ohitura desegokiak...

MENDEKOTASUNAKPREBENITZEKO TOKIKO PLANA

2016 - 2019

MENDEKOTASUNAKPREBENITZEKO TOKIKO PLANA

2016 - 2019

Gizarte Ekintza eta Berdintasuna Mendekotasunen Prebentzio ZerbitzuaAcción Social e Igualdad Servicio de Prevención de Adicciones

Tel. 944 616 211 · 944 835 167 · Fax 944 616 211

[email protected]@santurtzi.eus

Santurtziko Udala · Etorb. Avda. Murrieta 22, solai. entpta. 248980 Santurtzi (Bizkaia)www.santurtzi.eus

AURKIBIDEA AURKEZPENA

1.- UDAL AGINPIDEEN LEGERIA ESPARRUA

2.- KONTZEPTUEN ESPARRUA

� Mendekotasunei buruzko eredu teorikoak eta kontzeptu orokorrak

3.- DATU SOZIODEMOGRAFIKOAK

� Biztanleria� Hezkuntza� Osasuna� Laburpena

4.-MENDEKOTASUNAK SANTURTZIKO NERABEETAN:

� Tabakoa� Alkohola� Cannabisa� Teknologia berriak

� Jokabideak eta jarrerak gurasoetan� Ondorioak

5.- 2012-2015ERAKO PLANA EBALUATZEA

� Urteko ebaluazioen emaitzak� Erkidegoaren partaidetzaren emaitzak

6.- 2016-2019 DENBORALDIRAKO PROGRAMAK

� Helburuak eta esku hartzeko lerroak:� Haur eta Lehen Hezkuntza� Bigarren Hezkuntza eta DBHO� Erkidegoaren eremua:� Zeharkako ikuspegia

� Ebaluazioa

ERANSKINA: ERKIDEGOAREN PARTAIDETZA JARDUNALDIA

� Plangintza parte-hartzailearen eredua� Herritarren partaidetza jardunaldia

3

AURKEZPENA Zalantzarik gabe, mendekotasunekiko erkidegoaren prebentzioa Santurtziko gizartea osatzen dugun

pertsona guztien zeregina da. Uste sendo horretatik eta gizarte sektore guztien beharrezko ekarpenetik abiatuta, 2016-2019rako Mendekotasunak Prebenitzeari buruzko Tokiko Planak, hain zuzen ere, orain aurkezten dugunak, hurrengo lau urteetarako aurrez ikusten diren esku-hartzeen multzoa garatzen du.

Egiteko, batetik, aurreko Tokiko Planaren emaitzei buruzko ebaluazio teknikoak eta, bestetik, gure udalerrian nerabeen mendekotasunei buruzko azterlana kontuan hartu dira. Ondoren, gizarte eragile desberdinen esku (gurasoak, irakasleak, elkarteak, alderdi politikoak, teknikariak nahiz adituak, etab.) jarri da informazio guztia, erkidegoak parte hartu ahal izateko eta 2015eko azaroaren 26ko jardunaldiarekin amaitu zen. Horretan, gure udalerrian mendekotasunak prebenitzeko iritzi eta proposamenak azaldu ziren.

Bene-benetan espero dut informazio iturri guztien eta balioztapenaren konbinazioarekin herritarrei iritsi ahal izatea egiaz adostua dagoen Tokiko Plan eraginkorraren bitartez. Hala, Santurtziko biztanleentzat desiragarriak diren bizi-kalitatearen eta osasunaren balio guztiak erantsiko ditugu.

Marta Álvarez Rincón Gizarte Ekintza eta Berdintasunerako zinegotzia

4

1.- UDAL AGINPIDEEN LEGERIA ESPARRUA

1/2016 Legeak, apirilaren 7koak, mendekotasunei eta droga mendekotasunei arreta osoa eskaintzen dienak, eremu horretan udalerriei esleitutako aginpideak berariaz xedatzen ditu. Mendekotasunak prebenitzeari dagokionez, honako funtzioak azpimarra ditzakegu:

68. artikulua. Udalen aginpideak.

Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriei, beren lurralde eremuan, dagozkie ondorengoak:

1. Mendekotasunei buruzko Tokiko Plana eta, oro har, arloan programak eta jarduerak egin, garatu eta gauzatzea, Legeak eta Euskadiko Mendekotasunei buruzko Planak dituen arauen arabera.

2. Dagokien lurralde eremuan mendekotasunen arloan

aholkularitza eta koordinazio organoak sortu eta funtzionamendu araubidea zehaztea.

3. Dagokien lurralde eremuan mendekotasunen arloan sariak eta gorespenak kudeatzea.

4. Legeak aurrez ikusten dituen kontrol neurriak betetzen direla ikuskatu eta zaintzea.

5. Legeak aurrez ikusitako baldintzetan zigor eta ikuskaritza ahalmena erabiltzea.

69. artikulua. Aurrekontu konpromisoak. Euskal Autonomia Erkidegoko eta foru aldundietako nahiz udaletako aurrekontu orokorrek lege honek aurrez ikusitako jarduerak gauzatzeko kredituak izan beharko dituzte, betiere bakoitzaren aginpidekoak badira. Xede horrez,

5

aurrekontuaren prestutasunari, onartzen diren programei eta horretarako sinatutako hitzarmenei erreparatuko zaie.

70. artikulua. Euskadin Mendekotasunei buruzko Plana

1. Eusko Jaurlaritzak […] Euskadiko Mendekotasunei buruzko Plana […] bost urtez behin onartuko du. Izan ere, lege honetan oinarritutako helburuekin eta irizpideekin bat eta Osasun Planari lotuta, indarraldian euskal herri administrazio guztien estrategiak eta jarduerak planifikatu, antolatu eta koordinatzeko tresna estrategikoa da.

71. artikulua. Foru eta tokiko planak.

Lege honen funtsa diren helburu eta irizpideei jarraiki eta Euskadiko Mendekotasunei buruzko

Planaren edukiarekin bat, foruko planak eta tokiko planak plangintza, antolamendu eta koordinazio tresna bezala egituratuko dira eta foruko, udalerriko nahiz udalaz gaindiko eremuetan, hurrenez hurren, mendekotasunen arloan egingo diren programen nahiz jardueren multzo

antolatua jasoko dute.

9. artikulua. Osasunerako heziketa.

1. Mendekotasunei nahiz droga-mendekotasunei arreta osoa eskaintzeko jarduera eta neurrietan, osasun publikoaren ikuspegitik, osasunerako

heziketa oinarrizko estrategia da, bai osasuna sustatzeari dagokionez, bai mendekotasuna eta droga-mendekotasunak prebenitzeko.

2. Osasunerako heziketak erantzukizun pertsonala eta soziala sustatuko ditu eta ezagutza, jarrera nahiz ohitura osasuntsuak sartuko ditu, baita banakako eta taldeko osasuna hobetzeko

6

balore, jarrera eta abilezia pertsonalak garatzen lagundu ere. Hala, norberaren eta gainerakoen osasuna zaintzeko erabaki egokienak hartu ahal izango dira.

3. Era berean, osasunerako heziketa drogekiko eta bestelako substantziekiko mendekotasunak saihestera bideratuko da, mendekotasun-gaitasuna (hala nola portaera) badute. Kontsumoa nahiz jokabideak landuko dira eta aurrekoen arrisku faktore aitzindariak kontuan hartu ere bai.

4. Osasunerako heziketak pertsona eta talde guztiak nahasiko ditu, beren jarduera-eremuarengatik, bereziki, pertsona eta talde

ahulenen artean estrategia zabaltzeko erraztasunak eskain baditzakete.

13. artikulua. Mendekotasunak prebenitzea.

2. Herri administrazioek, beren aginpideen eremuan eta oso bereziki osasunaren sisteman, gizarte zerbitzuetan eta hezkuntzan, prebentziozko neurriak hartuko dituzte biztanleak sentsibilizatu eta informatzeko […]

3. Herri aginteek, dagozkien jarduera eremuetan, prebentziozko esku hartzeak

sendotuko dituzte bizi baldintzak hobetu, mendekotasunetan eraginda baztertzen duten faktore pertsonal, familiar edo sozialak gainditu eta kaltetutako pertsonak modu normalizatuan erkidegoaren ingurunean errazago gizarteratzeko.

7

12/2008 Legeak, abenduaren 5ekoak, Gizarte Zerbitzuei buruzkoak, xedatutakoaren arabera, baztertzea sortzen duten egiturazko arrazoiak aztertu eta prebenitzera, herritarrak ingurune pertsonal, familiar eta sozialean integratzera eta gizarte-normalizazioa sustatzera bideratutako jarduerak lehentasunezko jarduera arloak izango dira eta gizarte zerbitzuen programen barruan sendotu beharko dira.

4. Osasunerako heziketaren arloan Legeak 9. artikuluan xedatzen dituen helburu orokorrekiko modu osagarrian, osasun publikorako eta lehen mailako osasun arretarako zerbitzuek prebentzioz jardungo dute, erkidegoaren eremuko eragileekin koordinatuta bizi ohitura osasuntsuak sustatzeko estrategia eta programen bitartez. Halaber, informazio ekintzak nahiz goiztiar antzemateko

eta ohitura desegokiak eta gehiegizkoak aldatzeko kanpainak burutuko dituzte.

15. artikulua. Prebentzioa familiaren eremuan.

1. Familia seme-alaben hezkuntzan eta prestakuntzan, baita mendekotasunak prebenitzeko estrategiak, baloreak, abileziak eta gaitasunak transmititzean ere oinarrizko elementua izanik,

gurasoek eta tutoreek haurtzaroan eta nerabezaroan babes faktoreak sustatzean duten zeregin garrantzitsuari buruz sentsibilizatzera bideratutako programak eta esku hartzeak abian jarriko dira.

2. Prebentziozko esku hartzearen esparruan, familia bereziki babestuko da honako helburuekin:

a) Hezkuntzari eta familia kudeatzeari buruzko gaitasunak hobetzea.

8

b) Aurrean jarri eta kontsumoarekiko familia-gunearen erresistentzia sendotzea.

c) Substantzien kontsumo problematikoen aurrean, arrisku faktoreak murriztu eta seme-alabengan babes faktoreak areagotzea. Ildo horri eutsiz, prebentziozko eragile gisa familiaren funtzioa sendotzea, bereziki, adingabeak eta gazteak dituzten familietan.

3. Herri administrazioek erakunde publiko aginpidedunen, gurasoen elkarteen eta erakunde pribatu nahiz irabazi-asmorik gabeko erakundeen artean lankidetza eta koordinazio bitarteko eraginkorrak eta efizienteak zehaztuko dituzte, horiek guztiak jardueraren eremuan aritzen badira.

4. Honako prebentziozko neurriak egituratuko

dira: […] e) Arriskuaren egoeran edo ahulezia handiagoan

dauden familientzako neurriak garatzea:

e.1. Informazio, aholkularitza, orientabide eta esku hartze sozioedukatibo eta psikosoziala.

[…] e.3. Gizarte arriskuaren kasuetan gizarte

zerbitzuek familian esku hartzea.

16. artikulua. Prebentzioa erkidegoaren eremuan.

1. Erkidegoaren eremuan prebentzioa, lehentasunezkoa alegia, biztanle edo talde interesgarrienengan eragin handiena duten baliabide eta pertsonetara iristen da, hala nola ikastetxeak, gizarte eta kultur zerbitzuak, gazteen elkarteak, kultur eta kirol elkarteak, boluntarioenak, profesionalen taldeak eta lan zentroa.

9

2. Erkidegoaren eremuan prebentzioa, beren aginpideen arabera, lehentasunez udalek eta mankomunitateek garatuko dute, eskaintzen dituzten zerbitzuak pertsonekiko eta erkidegoekiko hurbilak baitira.

22. artikulua. Prebentzioa kirolaren, aisialdiaren eta astialdiaren eremuan.

1. Osasunaren, gazteriaren, kirolen, kulturaren eta hezkuntzaren eremuetan euskal herri administrazio aginpidedunek aisialdia erabiltzeko ereduen politika integrala sustatuko dute. Aukerak emango dira substantziak kontsumitu eta mendekotasun portaerak nahiz bestelako jokabide arriskutsu eta gehiegizkoak izatearen aldean, horiek portaerazko mendekotasunak sor

baditzakete, bereziki, gazteen eta nerabeen artean.

2. Xede horrez, honako jarduerak gauzatuko dira […]:

a) Dibertsioa, aisialdia eta astialdia erabiltzeko modu osasuntsuak eta anitzak aukeratzea.

b) Dibertsioa, aisialdia eta astialdia diren neurrian, teknologia digitalak eta aplikazio berriak erantzukizunez erabil daitezen sustatzea.

[…] d) Gazteen artean elkarteak bultzatzea eta

aisialdia betetzeko, kiroletarako edo kulturarako programetan elkarteen partaidetza sustatzea, bereziki, arriskua duten gizarte taldeen kasuan.

Bestetik, 12/2008 Legeak, abenduaren 5ekoak, Gizarte Zerbitzuei buruzkoak, gizarte zerbitzuen arloan udalen zeregina egituratzen du. Erkidegoaren ikuspuntuan

10

oinarrituta, “beste sistema eta politika publiko batzuekin kooperazioan eta koordinazioan, biztanle guztien ongizatea sustatzea” dute helburu. Helburu nagusi bezala, besteak beste, autonomia pertsonala bultzatzea eta pertsonen, familien nahiz taldeen gizarteratzea azpimarratzen dira.

Azkenik, “2013-2020rako Euskadin Osasunari buruzko Politikak” agiri ofizialak lehentasunezko arloak eta horien helburuak, ekintzak eta adierazleak zehazten ditu. Mendekotasunak prebenitzeko programak Haur eta Gazteen Osasunaren nahiz ingurune eta jokabide osasuntsuen arloan xedatutakoen ildotik doaz.

11

2.- KONTZEPTUEN ESPARRUA 1 Mendekotasunak oso errealitate konplexuak dira eta faktore nahiz dimentsio asko elkar nahasten dira. Horiek sortzeko eta mantentzeko orduan modu desberdinean eragiten dute.

Fenomenoa interpretatzen saiatzen den eredu teoriko ugari eta anitz dago. Urte hauetan teoriak sistematizatu, eraginkor bihurtu eta ebaluatu dira eta, horri esker, asko baieztatu ahal izan dira eta, ondorioz, fenomenoa ulertu eta mendekotasunak aurresan eta lantzeko egiaz erabilgarriak direnak hautatu dira. Ondoren, mendekotasunak azaltzeko orduan ekarpen handienak egin dituzten eredu teorikoak aipatzen ditugu.

Gainera, prebentziozko programak diseinatzean garapen enpiriko ona ageri dute.

Eredu ekologikoari eutsiz, oso garrantzitsua da prebentziozko esku-hartzea pertsonen eta giroaren arteko elkarrekintzarantz bideratzea, indibiduoak inguratzen dituzten maila desberdinak

kontuan hartuta. Nolanahi ere, hurbilena sozializaziorako lehen mailako espazioena (familia, eskola, lagunak) litzateke; urrunena, berriz, baldintza makro-sozial, politiko eta ekonomikoena.

Maila guztiek pertsonaren bizi ibilbideetan eragiten dute zuzenago edo zeharka, elkarrekintzan jarduten dute eta, beraz, guztiak

1 Mendekotasunak prebenitzeari buruzko azalpen teorien eta ereduen azterketa zabala honakoan aurki daiteke: Becoña, E. (2002): Bases Científicas de la Prevención de las Drogodependencias. Plan Nacional sobre Drogas. Madril.

12

kontuan hartu behar dira mendekotasunen antzeko gizarte fenomenoa ulertzeko. Substantzia, subjektua eta

ingurunea elkarrekintzan diharduten hiru elementuak dira.

Gizarte gaitasunaren ereduak dauden gaitasunei erreparatzen die, indibiduoen edo taldeen urritasunei baino gehiago. Prebentziozko jarduerak diseinatzen ditu honakoak sustatzeko: garapen kognitiboa, jokabide-trebeziak eta sozioemozionalak. Izan ere, horiek gehiago moldatzen diren portaerak eskaintzen dituzte eta, beraz, bizi egoera kritikoei aurre egiteko gaitasuna handiagoa da. Gizartean elkarrekintzan jarduteko banako gaitasuna mendekotasunen aurrean babes faktore bezala, hortaz, ezinbestekoa da indibiduoak prestatzea, arrisku egoerei aurre emateko orduan bitartekoez hornitzeko.

Bestetik, eredu biopsikosozialean oso garrantzitsua da osasuna mantentzeko banakako eta gizartearen erantzukizuna sustatzea. Nolanahi ere, hori etengabeko garapen prozesu fisiko, psikiko eta soziala da. Prebentzioaren eremuan eredu biopsikosozialaren ekarpen nagusia “arrisku-faktorearen” kontzeptua da. Arrisku-faktorea prebentzioaren eremuan definiziorik adierazgarrienetarakoa izan da, ez bakarrik esanahiarengatik, baita mendekotasunarekin elkartzeko aukera altua duten elementuak, gorabeherak edo gertaerak mugatzeko orduan dakarren operatibotasunarengatik ere. Ikuspuntu honetatik arrisku-faktoretzat jotzen da subjektua mendekotasunarekin hasi eta horretan mantentzeko aukerak areagotzen dituen gorabehera, gertaera eta

13

elementu pertsonal nahiz sozialen multzoa. Aukera-baldintzak dira eta une zehatzean elkartuta, mendekotasunarekiko pertsonaren ahulezia areago dezakete.

Arrisku eta mendekotasun faktoreen artean ez dago zuzeneko kausalitaterik, baina jakina da arrisku faktoreak elkartuz gero subjektuetan ahulezia sor dezaketela eta, bide batez, mendekotasunaren aldeko aurretiko joera izango du. Nolanahi ere, mendekotasunen eremuan arrisku eta babes faktoreen garrantzia azpimarratu behar da, faktoreak ondo ezagutzea funtsezkoa baita prebentziozko programa egokia garatu eta ezartzeko.

Ondoren, bi taula ikusiko ditugu:

Lehenengoan arrisku eta babes faktore

aipagarrienak nabarmentzen dira, aurre egiteko ekintza arruntenekin batera. Gainera, esku-hartze guztiaren zeharkako ardatzak kontuan hartzen dira. Bigarrenean, prebentzio programen aktore eta hartzaile nagusiak jasotzen dira.

14

ERAGITEN DUTEN FAKTOREAK (ARRISKUA EDO BABESA)

ZEHA

RKAK

O A

RDAT

ZAK:

GEN

ERO

A, D

ESGA

ITAS

UN

A,

KULT

URA

ART

EKO

A, IK

ERKE

TA E

TA H

IZKU

NTZ

A

EKINTZAK

ESKURAGARRITASUNA Erosteko erraztasuna POLIZIAREN KONTROLA

LEGEZKOTASUNA Ondorioak (isunak, erkidegorako zerbitzuak)

UDAL ORDENANTZA

ARRISKUA HAUTEMATEA ESKOLA LANTEGIAK

TALDEAREN ERAGINA

ESKOLA LANTEGIAK ETA FAMILIA AHOLKULARITZA NORTASUNA

Autoestimua, baloreak Oldarkortasuna, osasuna

FAMILIAREN ERAGINA

Laguntza, aholkuak, eredua… GURASOEN ESKOLAK, GAITASUNAK,

FAMILIA AHOLKULARITZA Debekuak, kontrolak, zigorrak…

AUKERAKO AISIALDIA Kirol ohiturak AUKERAKO AISIALDI ETA KIROLERAKO

PLANA Aisialdi osasuntsurako planak

15

PROGRAMEN AKTOREAK ETA HARTZAILEAK

FAMILIAK SEME-ALABEKIN

FAMILIA AHULAK EDOTA ARRISKU EGOERAN

FAMILIAK OROKORREAN HAUR HEZKUNTZA LEHEN HEZKUNTZA BIGARREN HEZKUNTZA

NERABEAK 13-17 URTE

NERABE AHULAK EDOTA ARRISKU EGOERATAN NERABEAK OROKORREAN

ELKARTEAK HAUR ETA NERABEEKIN PREBENTZIO LANETAN DIRAUTENAK MENDEKOTASUNETAN ESKU HARTZEKO

GAZTERIAREKIN ZERIKUSIA DUTEN UDAL ZERBITZUAK

MENDEKOTASUNEN PREBENTZIOA GAZTERIA

EMAKUMEA ETA BERDINTASUNA KIROLDEGIA UDALTZAINGOA S.K.A. OINARRIZKO G.G. G.H.E.H.T. L.H.P.Z. P.L.I.S. AGENDA 21 MERKATARITZA KONTSUMOA BEHARGINTZA

IKASTETXEAK IRAKASLEAK: OHIKO EKINTZAK IRAKASLEAK: PROGRAMA BEREZIAK

16

Azkenik, erkidegoaren ereduak fenomenoaren jatorrian edota eboluzioan testuinguru mikro-sozialen (familia, lagun-taldea, auzoa, etab.) eragina onartzea proposatzen du. Horrez gain, erkidego antolatua ahasi beharko litzateke konponbideak bilatzeko orduan, erkidegoa itxuratzen duten gizarteratze-espazio desberdinetan aldi berean jarduteko garrantzia dela-eta. Arduradun politikoen (prebentzioari lehentasuna ematea, aukera hori finantzen ikuspegitik babestea eta elkarrizketa eta koordinazio prozesuak erraztea erabaki behar dute), profesionalen (erkidegoko garapen prozesuan dinamizatzaileak) eta gizarte zibilaren (errealitatearen diagnostikotik programen

kudeaketara esku hartzen duen eragilea) konpromiso bateratutik abiatuta esku hartzen da.

Eredu guztiekiko erkidea kontuan hartuta, drogen kontsumoa faktore anitzen elkarrekintza modura

ulertu behar da. Zuzenean esku har daiteke antzemandako arrisku faktore batzuen kasuan eta emaitza bezala deuseztatzea edo murriztea izango dute. Hala, substantzien abusurako aukera gutxituko da. Beste arrisku faktore batzuen kasuan, berriz, zuzeneko esku-hartzea ezinezkoa da eta helburu nagusia eragina arintzea nahiz faktore horiek drogak kontsumitzera bidera ditzaten

aukerak gehienera murriztea litzateke.

Eskea edo kontsumoa murriztera bideratutako prebentziozko esku-hartzeei erreparatuz eta talde hartzaileen arabera, PREBENTZIO MAILA desberdinetan oinarritutako EGITURA jarraituko

17

dugu, maila bakoitzak planteatzen dituen beharrekin bat:

� Prebentzio unibertsala: orokorrean biztanleei bideratutako programak ditu, banakako arrisku egoerak kontuan hartu gabe. Drogen erabilera eta abusua saihestu eta atzeratzeko diseinatzen dira.

� Prebentzio selektiboa: talde berezietarako, edozein aldagai biologiko, psikologiko, sozial edo girokoan (arrisku faktoreak) oinarrituta, drogen kontsumo eta abusurako arrisku berezia baitute.

� Adierazitako prebentzioa: biztanleen azpitalde batentzat, arrisku handia baitu eta kontsumoei lotutako arazoak baititu. Esku-hartzeen helburua ez da bakarrik toxikoak erabiltzea, baita atxikiak dituzten arazoak gutxitzea ere.

� Prebentzio zehatza:

droga-mendekotasuna duen taldera bideratuta, etengabe substantziak erabiltzeari atxikitako gizarte- eta osasun-arriskuak prebenitzeko.

Eskea prebenitzera gidatutako estrategiez gain, tokiko prebentzioak gizarte ekimenaren (profesionalak eta boluntarioak) esku-hartzeak hobetzeko laguntzaz arduratu beharko du eta, horretarako, bere lana prestakuntza eta jarduerak koordinatzea izango da.

18

3.- DATU SOZIODEMOGRAFIKOAK1

BIZTANLERIA

Santurtzik 2015. urtean 46.348 biztanle zituen. Bizkaian biztanleria gehiena duen bosgarren udalerria da eta ezkerraldean hirugarrena.

BIZTANLEAK SEXUAREN ARABERA (BALIO ABSOLUTUAK ETA EHUNEKOAK):

2000 2005 2010 2015 Guztir

a % Guztir

a % Guztir

a % Guztir

a %

Gizonak 23.568 49,0 23.033 48,8 22.987 48,7 22.447 48,4 Emakumeak

24.534 51,0 24.120 51,1 24.219 51,3 23.901 51,6

GUZTIRA 48.102 % 100 47.153 % 100 47.206 % 100 46.348 % 100

Iturria: Santurtziko Udala

BIZTANLEEN EBOLUZIOA ADIN TALDEEN ARABERA

1996. urtetik 2011. urtera 0tik 19 urtera bitarteko adin tartea pixkana jaitsiz doa. Harrezkero, arinki hazten hasi da.

Gorantz egiten jarraitzen duen adin tartea 64 urtetik gorakoena da.

1 Mendekotasunak zehazten dituzten alderdi sozioekonomikoei buruz, ikusi: SIIS (2014): Desberdintasun Sozioekonomikoak, Drogen Kontsumoa eta Lurraldea. Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila- SIIS. Donostia.

kero arinki hazten

19

HEZKUNTZA

IKASKETA MAILA

Santurtzin 2011. urtean 10 urtetik gorako biztanleen % 42,3k bakarrik lehen mailako ikasketak ditu eta gehiengoa da. Gero, bigarren mailako ikasketak(% 18,6) eta lanbide ikasketak (% 17,7) jaso dituzten pertsonak daude. 2013. urtean, bigarren mailako ikasketak eta lanbide ikasketak egin dituzten biztanleen ehunekoak Ezkerraldeko biztanleek egindakoen antzekoak dira, baina Eskuinaldeko udalerrietako ehunekoekiko oso desberdinak dira, bereziki, bigarren mailako ikasketetan:

10 URTETIK GORAKO BIZTANLEAK BIGARREN MAILAKO IKASKETEKIN (% ETA POSIZIOA

EUSKAL UDALERRIEN ARTEAN 2013) % POSIZIOA Barakaldo 55,40 171 Portugalete 56,44 157 Santurtzi 55,00 179 Sestao 50,59 221 Bilbo 64,68 50 Berango 72,05 14 Getxo 81,30 1 Gorliz 76,85 6 Plentzia 77,60 3

10 URTETIK GORAKO BIZTANLEAK IKASKETA PROFESIONALEKIN (% ETA POSIZIOA EUSKAL UDALERRIEN ARTEAN 2013)

% POSIZIOA Bizkaia 16,10 - Barakaldo 17,36 168 Portugalete 18,17 146 Santurtzi 17,81 159 Sestao 17,09 178 Bilbo 13,70 234 Berango 14,48 227 Getxo 12,09 243 Gorliz 15,76 210 Plentzia 14,88 225

Iturria: Eustat

20

MATRIKULATUTAKO IKASLEAK HIZKUNTZA EREDUEN ARABERA

Prestakuntza arautu ez-unibertsitarioko ikasleak, 2013. urtean ikasketak gaztelaniaz egin dituztenak, % 33,7 dira, elebidunez % 23,3 eta euskaraz % 42.

Ereduen araberako banaketa esangarria da, Santurtzik A ereduan ikasle kopuru handiena (% 45,65 2009. urtean), Bizkaiko eta Ezkerraldeko udalerrietako batez bestekoaren oso gainetik.

Azkeneko lau urteetan, ereduen araberako banaketa aldatu da eta D ereduak du ikasleen ehunekorik handiena (% 42) eta A ereduak txikiena (% 33,7), dena den, zonan A ereduan ikasle kopuru handiena izaten jarraitzen du.

Iturria: Eustat

21

OSASUNA

Osasun sarearekin harremana izan duen biztanleriatik, Santurtzi inguruko udalerriekin alderatuz guztizko batez bestekoan nabarmentzen da antsietatearen eta depresioaren ondoriozko sintomatologian.

Ehuneko handiena duen adin multzoa 65 urtetik gorakoarena da. 16-24 eta 25-44 taldeek ehuneko esangarriak dituzte eta antsietateari nahiz depresioari buruz egindako azterlan guztietan ohikoa den bezala, emakumeak gizonak baino gehiago diagnostikatzen dira.

ANTSIETATEA EDOTA DEPRESIOA DUEN BIZTANLEEN %

ADINAK BILBO

% GETXO

% PORTUGALETE

% SANTURTZI

%

GIZONAK

16-24 3,0 23,1 16,7 25-44 12,5 10,3 3,4 45-64 16,7 9,1 21,4 >=65 13,6 16,8 19,2 32,5 GUZTIRA 13,0 9,6 14,4 8,1

EMAKUMEAK

16-24 9,8 33,3 27,3 20,0 25-44 8,2 13,0 3,6 33,3 45-64 23,9 17,4 32,3 25,9 >=65 31,7 18,8 15,4 38,5 GUZTIRA 19,3 17,0 16,9 31,3

BI SEXUAK

16-24 6,5 14,2 24,9 18,7 25-44 10,3 11,8 2,0 16,3 45-64 20,5 13,2 26,7 12,7 >=65 24,6 17,8 17,1 36,5 GUZTIRA 16,3 13,3 15,7 20,0

Iturria: Euskal Autonomia Erkidegoko Osasun Galdeketa, 2007

22

LABURPENA

Egiaztatutako modura eta inguruneko udalerriekin bat, Santurtziko biztanleak, goranzko aldaketa arinak izan arren, 2000. urteaz gero arinki murriztuz joan dira.

Hezkuntzari dagokionez, bere ezaugarriak Ezkerraldeko udalerrietakoen antzekoak dira, bai bigarren mailako ikasketak, bai lanbide ikasketak amaitu dituzten biztanleak kontuan hartuta eta Eskuinaldeko biztanleekiko aldea dago, bertan unibertsitate ikasketak amaitu dituen pertsonen ehunekoa Ezkerraldekoa baino askoz handiagoa baita.

Datu horiek biztanleriaren baldintza sozioekonomikoen testuinguruan kokatzen dira. Halaber, inguruneko eragile ekonomiko gisa, industria jardueraren garrantzia gutxitzeari erreparatu behar zaio. Hala, Euskal Autonomia Erkidegoaren beste zona batzuekiko langabezia-indizeak altuagoak dira2.

Osasunaren datuek Santurtzik antsietateari eta depresioari buruzko sintomen mailan bigarren tokia duela adierazten dute. Egoera sozioekonomikoa, hezkuntza maila eta krisi ekonomikoaren ondorioak, ziurrenik, kontuan hartu beharreko aldagaiak dira osasunari buruzko datuak balioztatzean3.

2 Lanbide: Enplegu eskatzaile langabetuak, sexuaren, adinaren, jardueraren eta udalerriaren arabera. 2016ko martxoa. www.lanbide.euskadi.eus 3 Ikusi Osasunaren gizartearen alderdi erabakigarrien eredua, Dalhgren, G. eta Whitehead, M. (1991), 2013-2020 Euskadiko Osasun Planean, 10. or. EJ-GV: Osasun Saila. 23

4.- MENDEKOTASUNAK SANTURTZIKO NERABEETAN Ondoren, udalerriko nerabeen mendekotasunei buruzko azterlan zabalaren LABURPENA aurkeztuko dugu. 2010ETIK 2015ERA EBOLUZIOA alderatu du:

TABAKOA

� Bizian inoiz tabakoa probatu duen nerabeen kopurua % 13 jaitsi da (% 48,7tik % 35,1era).

� Azkeneko 12 hilabeteetan tabakoa kontsumitu duten nerabeak ia % 6 gutxiago dira (% 40,3tik % 34,6ra).

� Azkeneko hilabetean erre duen nerabeen ehunekoa antzekoa da, hau da, gutxi gorabehera % 33.

� Tabakoaren kontsumoan “emakumeen maila handiagoa” 2010. urteko ehunekoetan mantentzen da: azkeneko hilabetean emakumeen % 38,8k eta gizonen % 28,5ek erre du.

� Adinen arabera, 2015. urtean azkeneko 30 egunetan 14 eta 15 urte bitarteko nerabeen % 24k erre du. Kopuru hori gutxi gorabehera % 40ra igotzen da 16 eta 17 urtekoek dutenarekiko. Adinaren araberako hazkuntza handia da, baina duela 5 urte ere gertatu zen.

� Tabakoan hasteko adina urtebete atzeratzen da: 12,9 urtetik 13,9 urtera. � Tabakoa lortzeko erraztasuna, berriz, % 32 gehitu da(erraza/oso erraza % 40,7tik % 72,9ra). � Tabakoa beste substantzia batzuk kontsumitzeko “ataria” -edo jarduera baten isla- da (tabakoa

erretzen ez dutenek askoz gutxiago kontsumitzen dituzte beste substantzia batzuk). 24

ALKOHOLA

� Bizian inoiz alkohola probatu duen nerabeen kopurua ia % 10 jaitsi da (% 81,4tik % 72,1era). � Azkeneko 12 hilabeteetan tabakoa kontsumitu duten nerabeak % 5 inguru gutxiago dira (% 77,5etik

% 72,1era). � Bizian inoiz mozkortu denaren ehunekoa, ostera, modu esangarrian hazi da

(% 16,7tik % 46ra). Gauza bera gertatu da azkeneko 30 eguneko mozkorrekin. Azpimarratzekoa da 14 eta 15 urte bitarteko adingabeen % 30 azkeneko hilabeteetan mozkortu izana. Ehunekoa % 57ra iristen eta 16 eta 17 urte dituztenentzat. � Azkeneko 30 egunetan alkoholaren kontsumoa % 12 gehitu da nesketan

(% 68,5etik % 77,2ra); bien bitartean, mutilen kontsumoa duela lau urtekoarekin alderatuz antzera mantentzen da (% 66,4tik % 65,4ra). Adinen arabera, azkeneko 30 egunetan, 14 eta 15 urteko adingabeek kontsumoa % 45,5etik % 54ra gehitu dute eta 16 eta 17 urtekoek % 76tik % 82,7ra. Ehuneko altuak eta kezkagarriak dira, bereziki, txikienetan ia % 10 gehitu baita. � Alkohola lortzea oso erraza da eta joera hori mantentzen da (% 83,8tik

% 80,8ra). � Alkohola gehien kontsumitu, abusatu eta baimentzen den substantzia da.

Gazteria abstemio eta mozkorren artean polarizatzen da. Alkoholaren kontsumoan “emakumeen maila gehitzeari” buruz galdetu behar da, garatzen ari den joera baita.

25

CANNABISA

� Bizian inoiz cannabisa probatu duen nerabeen kopurua % 6 hazi da (% 26,6tik % 32,8ra).

� Azkeneko hilabetean nerabeek % 17 cannabis gehiago kontsumitu dute eta bi sexuetan ehunekoa berdina da (% 15,3tik % 32,6ra).

� Ia % 8 gehiago dira cannabisaz abusatzen duten nerabeak (+ 10 aldiz azkeneko hilabetean), % 23,2tik % 32,8ra.

� Adinen arabera, azkeneko 30 egunetan adin guztietan cannabisaren kontsumoa gutxi gorabehera % 14 hazi da eta azpimarratzekoa da 14 eta 15 urteko adingabeetan hazkuntza, hain zuzen ere, % 5,8tik % 19,5era.

� Asteburuko kontsumoaren arriskugarritasunari buruzko pertzepzioa % 8 murriztu da (% 84,3tik % 76,2ra). Eguneroko kontsumoari buruzkoa, berriz, % 5 gutxiago da (% 94,9tik % 89,4ra).

� Cannabisa lortzeak erraza izaten jarraitzen du (% 47,9tik % 49,8ra). � Nerabeetan “cannabisa zabaltzen” ari da eta sendo eragiten die 14 eta 15

urteko adingabeei. � CANNABISA + ALKOHOLA: % 11 gehitu da, bikoiztu arte, azkeneko hilabetean

alkohola eta cannabisa nahastu duten nerabeen ehunekoa: % 10,5etik % 21,7ra.

26

TEKNOLOGIA BERRIAK

� % 87,1ek internet egunero erabiltzen du (erreferentzia modura, telebista egunero nerabeen % 70ek ikusten du). Sexuen eta adinen arabera ia ez dago desberdintasunik, bideo-jokoetan (X-Box, Play Station…) izan ezik. Horiek mutilek neskek baino gehiago erabiltzen dituzte (% 82,7, % 43ren aldean) eta mutilen artean zertxobait gehiago txikienek.

� Telefono mugikorra egunero erabiltzen du % 95,6k eta neskek mutilek baino pixka bat gehiago (% 96,8, % 94,4ren aldean) erabiltzen dute. Erabilera zabalagoa da 16 eta 17 urtekoen artekoetan, 14 eta 15 urte bitartekoekin alderatuz (% 97,5, % 92,5en aldean).

� Telefono mugikorra, batez ere, gelan erabiltzen da (% 67), beraz, gainerako familiatik isolatzen da.

� Nesken % 50,7k eta mutilen % 41,6k mugikorrarekin egunean 3 ordu baino gehiago jardun du. %8,5ek egunean 7 ordu baino gehiago erabiltzen du eta sexuen artean desberdintasunak esangarriak dira, nesken % 12,8k 7 ordutik gora erabiltzen baitu, mutilen % 4,2ren aldean.

� Mugikorrak lasaitzen al dizue? Galdera horren aurrean baiezkoa nesken % 30,6k eta mutilen % 24,8k eman du.

� Mugikorra erabiltzen uzten saiatu al diren edo adi al dauden galdetu ostean, % 8,5ek saiatu dela eta ezin izan duela baieztatu du.

� % 11,3k mugikorrean pentsatzen du aurreko orduetan. � Mutilen % 6k eta nesken % 3,7k onartzen du iruzur egiten diela

familiari edo lagunei mugikorrean emandako orduei buruz, hau da, egiaz ematen dituztenak baino gutxiago aitortzen dituzte.

27

JOKABIDEAK ETA JARRERAK GURASOETAN

� Geroz eta gehiago dira inoiz edaten ez duten aitak (% 22tik % 25,9ra) eta amak (% 36,4tik % 45,5era). � Egunero edaten duten aitak (% 21,6tik % 13,9ra) eta amak (% 9,3tik % 5,5era) murriztu dira. � Beren seme-alaba nerabeek edan dezaten baimentzea, berriz, hazi da; zehazki, beren seme-alabei

alkohola edatea baimentzen dieten aitak % 48,4tik % 65,6ra igo dira eta amak % 49,1etik % 59,8ra. � % 30 inguru mantentzen da tabakoa erretzen uzten ez duten gurasoen ehunekoa. � Gutxi gorabehera % 7 gorantz egin du beren seme-alaba nerabeei cannabisa erretzea uzten dieten

gurasoen ehunekoak (% 8tik % 15era). � Etxean eta etxetik kanpo arauak zehaztea, harreman ona eta etxetik irteten direnean beren seme-

alabak non dauden ezagutzea amek aitek baino gehiago jakiten dute (gutxi gorabehera % 8tik % 10era gehiago batez beste).

� Gurasoek tabakoaren kontsumoa debekatzen dutenean, nerabeek gainerako substantziak ere gutxiago kontsumitzen dituzte, ondorengo taula ikus daitekeen bezala:

GURASOEK TABAKOAREN KONTSUMOA

BAIMENTZEN EZ DUTENAN…

GURASOEK TABAKOAREN

KONTSUMOA BAI BAIMENTZEN DUTENEAN…

… GAZTEEK KONSUMITZEN

DUTE

� KANNABISA: 26.5% � TABAKOA: 30.7%

� ALKOHOLA: 69.3%

� KANNABISA:62.9% � TABAKOA: 65.7% � ALKOHOLA: 88.6%

28

ONDORIOAK

Emaitza hauetatik, zenbait ondorio aipagarri atera daiteke. Lehenik eta behin, tabakoari dagokionez, nerabeek drogen gainean duten jarrerarekiko egiazko oharra edo “semaforoa” da. Hain zuzen ere, tabakoaren kontsumoaren eta bestelako drogen kontsumoaren artean harreman esangarria dago, ez hainbeste tabakoa egiaz “ataria”, materialki beste droga batzuk kontsumitzeko erraztasunak ematen dituena, izateagatik. Nolanahi ere, tabakoa kontsumitzen duten neska-mutilek jada drogen kontsumoa onartzeko jarrera dute. Horregatik gurasoek zeregin garrantzitsua dutela nabarmendu behar da. Ildo horri jarraiki, desberdintasuna handia izan daiteke beren seme-alabetan kontsumoaren edo tabakoaren kontsumoa justifikatzearen edozein susmo antzematean goiztiar esku hartzen badute edo gure Familia

Aholkularitzaren Zerbitzura hurbiltzen badira. Ondorio horiek jada Gurasoen Eskoletako edukietara zabaldu dira.

Halaber, ezin daiteke bazter nerabeen mendekotasunetan generoaren bektore garrantzitsua. Batetik, tabakoaren kontsumoa emakumeetan zabalduagoa dagoela egiaztatuko dugu. Bestetik, alkoholaren kontsumoan emakumeak gehitzearen joera azaltzen da. Gainera, cannabisaren kontsumoak berdintzen dira, nahiz eta lehen mutiletan askoz handiagoak izan. Eta, azkenik, mugikorrak eta gizarte sareak erabiltzeari dagokionez, neskek gehiago erabiltzen dituzte eta mendekotasuna nabarmenagoa da. Emaitzengatik

29

jada sortu da lantaldea Mendekotasunak Prebenitzeko Zerbitzuaren eta Emakume eta Berdintasunaren Zerbitzuaren artean, arrazoiak aztertu eta ikastetxeetara iritsarazten diren programa desberdinetan aldaketa egokiak diseinatzeko, erkidegoan gauza daitezkeen bestelako neurriez gain.

Azterlanaren ondoriozko beste alderdi azpimarragarri bat da tabakoa lortzeko erraztasunak areagotu direla. Hala, salmenta tokietan zaintzak handiagoa izan beharko luke. Horrez gain, gizarteak eta familiek alkohola baimentzen dute, ohiz cannabisa kontsumitzen duten nerabeak modu esangarrian gehitu dira eta mugikor, teknologia berri eta gizarte sareekiko mendekotasun berriei ekin zaie. Azkenekoen kasuan, oraindik ikusteko dago hurrengo urteetan noraino iritsiko den. Horiek guztiak Plan honen helburuak eta ekintzak planifikatzeko orduan kontuan hartzen ari gara eta aurrerago azalduko dira.

30

5.- 2012-2015ERAKO MENDEKOTASUNAK PREBENITZEKO PLANA EBALUATZEA

URTEKO EBALUAZIOEN EMAITZAK4

PREBENTZIOA ESKOLAN

Eskola-programen helburua ikastetxeak giza baliabideez eta bitarteko materialez hornitzea da, drogen eta substantziarik gabeko bestelako mendekotasunen aurrean babes faktoreak sendotzeko, Lehen Hezkuntzatik hasi eta Bigarren Hezkuntza amaitzera arte.

Eskaintzen diren programek tabakismoa, alkoholaren abusua, cannabisaren kontsumoa, generoaren berdintasunetik hezkuntza afektiboa5 eta sexu-transmisioko gaixotasunen prebentzioa, internet nahiz teknologia berrien arriskuekiko prebentzioa, droga nahasketen arriskuak eta kalteak eta bestelako jarduera osagarriak lantzen dituzte.

Programa batzuek jarduera-mota bat baino gehiago dute, adibidez alkoholaren abusurako DBHko 2. eta 3. mailatan ikasgela lantegiak irakasten dira, baina, aldi berean, ikasleei antzezlan-mimo batera eramaten zaie eta alkoholari buruz sentsibilizatzen du, Alkoholiko Anonimoen hitzaldiak eskaintzen zaizkie eta lantegi bereziak garatzen dira, ikasgela bakoitzaren beharren arabera, ikaslea Batxilergoan, Prestakuntza Zikloetan, HHE edo LHPZetan dagoenean. Ondoren, eskola programa desberdinak azalduko dira eta lau urte hauetan zehar eboluzioa zifratan adieraziko da: 4 Udalaren web orrian kontsulta dezakezu: www.santurtzi.net > Gizarte Ekintza > Mendekotasunak prebenitzea, herritarrentzako programa eta zerbitzu desberdinak, baita eremuan dokumentu interesgarriak ere. 5 Emakume eta Berdintasunarako Zerbitzuaren laguntzaz 31

2013-2014 ikasturtera arte pixkana irakatsitako saioen kopurua, baita ikasgela partaideena ere gehitu da, baina 2014-2015 ikasturtean murrizketa arina hauteman da (jarduera puntualen datuak edo jarraipenik ez dutenenak, hala nola Road Show eta txotxongiloak kenduta).

Cannabisaren programaren eskea hazi dela azpimarra daiteke. Hala, Bigarren Hezkuntzako ikastetxe guztiek eskatu dute. Gauza bera gertatu da Interneten arriskuei buruzkoarekin. Hau Lehen eta Bigarren Hezkuntzako ikastetxe guztiek eskatu dute. Gainerako programek ere eske handia dute, oro har, ikastetxeen % 70aren gainetik eta kasu batzuetan % 100era iristen dira.

32

Partaidetzaren zenbakiez gain, programa eta adin bakoitzari dagokionez, ikastetxeen balioztapen kualitatiboa aztertzea garrantzitsua da. Eskuineko taulan ikus daitekeen bezala, ikastetxeek puntu asko ematen dituzte eta batez bestekoa orokorrean 8,2 puntukoa izan ohi da.

Oso balioztapen positiboak direla esan dezakegu, gure ustez ikasgeletara joaten diren monitore adituen lanarengatik eta etengabe eduki eraginkorrenak hautatzen direlako. Horri esker, urtero materialak eta lan-metodologiak hobe ditzakegu.

Programen eraginkortasunari buruz, tabakismoaren prebentzioaren kasu zehatzean egin diren azterlanek gure eskola programa kontsumoari ekiten dion nerabeen ehunekoa modu esangarrian murrizteko eraginkorra dela frogatu dute6.

6 Lau urtez (2008tik 2011ra) “Tabakoari Zero” tabakismoa prebenitzeko programaren inguruan egindako azterlanak ohiko tabakoaren kontsumoa DBHko 3. mailako ikasleen artean % 8 murriztea lortu dela azaltzen du.

33

GURASOEN ESKOLAK ETA FAMILIA AHOLKULARITZA

Programaren helburua familietan egiazko hezkuntza zailtasunaren egoerei erantzuna ematea da, larritasun eta behar berezien maila desberdinetan. Aurrekoaren harira, seme-alabei rol

eta eredu egokiak transmititzeko, hezkuntza laguntzarako eta gurasoek kontrolatzeko familia mekanismoak sendotzen dira.

Taulan ikus daitekeen bezala, Gurasoen Eskoletan laguntza nahiko altua da. Dena den, seme-alaba helduagoa izan ahala, gurasoekiko laguntza geroz eta gehiago jaisten da.

Lau urteetan batez beste 766 pertsonari lagundu zaio.

34

Egindako ebaluazioetan gurasoek oso iritzi positiboak adierazi dituzte, 10aren gainean 7tik gorakoak,alegia, bai “itxaropenei”, bai “metodologiari” eta hitzaldi nahiz lantegietan “parte hartzeko” aukerari dagokienez. Nolanahi ere, azpimarratzekoa da hizlarien “mintzaira argia” eta, ondorioz, irakatsitako edukiak errazago ulertu dira.

Osagarri modura, familien esku Hezi 4 urtera arte eta Hezi 5 urterik 10 urtera bitartean liburuak jarri dira. Udaleko web orritik jaits daitezke. Edukiak familia hezkuntzan ohikoenak diren arazoen aurrean konponbide erkideak lantzen ditu, ikuspegi zehatza eta erraza erabiliz.

Familia Aholkularitzaren Zerbitzuari dagokionez, lau urteetan hurrengo kasuei eskaini zaie arreta:

Kontsulta arrazoietan etxean diziplinarik ezaren kasuak nabarmen daitezke eta atzetik doa cannabisaren kontsumoa. Batez beste kasuko 4 saio behar izan dira eta kasuetan arrakasta tasa % 80koa izan da.

35

ANTSIETATEA ETA PSIKOSENDAGAIEN KONTSUMOA KONTROLATZEKO PROGRAMA

Programa honen helburua, Emakume eta Berdintasunerako Zerbitzuaren laguntzaz, ongizate psikosoziala sustatzea da, psikosendagaien kontsumoa murriztu edo uztearekin batera, antsietatearen eta gogoaren asaldaketak dituzten pertsonetan. Hala, norberaren zirrara-kontrola, abilezia pertsonalak eta gizarte laguntza sarea areagotu nahi dira.

4 urtetan programan guztira 100 pertsonak parte hartu du. Talde bakoitzarekin amaitutakoan, iritziaren galdeketari buruzko emaitzak honakoak dira:

7 Psikosendagaien kontsumoa utzi edo murriztu da, pertsonen antsietate mailek hobera egin baitute eta betiere erreferentziazko medikuak erabaki duelako.

GALDEKETA 2011 2012 2013 2014

Dosia murriztu edo ez du psikosendagairik behar7 % 45 % 85 % 23 % 75

Norberaren zirrara-kontrola “asko” edo “nahiko” gehitu da. % 66 % 75 % 56 % 39

Asertibitatea eta gizarte abileziak modu esangarrian areagotzea % 70 % 87,5 % 65 % 50

Etxetik irtetean, jardueratan eta gizarte baliabideetan hobekuntza nabarmena

% 83 % 87,5 % 61 % 61

36

TABAKOAREKIKO OHITURA KENTZEKO PROGRAMA

Tabakoarekiko ohitura kentzeko programaren helburua tabakoarekiko mendekotasuna uztea da eta 4 urtean guztira 355 pertsonak parte hartu du. Hurrengo taulan emaitzen laburpen orokorra ikus dezakegu:

100 pertsonari baino gehiagori lagundu diogu eta erretzez utzi du. Hori azpimarratzekoa da, saihets daitekeen heriotzaren lehenengo arrazoia izanik. Batez beste 10 urte kentzen dio biziari eta beste 10 urte ohiko bizi kalitateari. Nikotinaren mendekotasunaren indar handia kontuan hartuta, uste dugu programa biztanleen osasunerako ekarpen garrantzitsua dela.

eraEra berean, azkeneko lau urteetan ikastaro hauetan izen-emate gutxiago izan dira. Agian, lokal itxietan erretzea debekatzeak bere ondorioak izan ditu eta guztira biztanle erretzaileak murriztu dira. Gainera, erretzea jada ez da erakargarria gazte gehienentzat eta aisialdiko espazio publikoetan bere presentziak beherantz egin du.

URTEA

INSKRIBATUAK

1. SAIOAN PARTAIDEAK

PROGRAMA AMAITU

DUTENAK

2 HILABETER

A ERRETZEARI UTZI DIOTE

2 HILABETER

A UTZI DUTENEN %

URTEBETERA UTZI

DUTENEN %

2012 181 143 60 49 % 81.7 % 36 2013 143 105 74 63 % 85,1 % 31 2014 81 64 34 21 % 61.8 % 40 2015 49 43 23 20 % 87.4 (AMAITU GABE)

GUZTIRA 454 355 191 153 % 79 % 30-% 40

37

ERKIDEGOAREN PREBENTZIOA ETA ELKARTEEKIN

Atal honen helburua biztanleen partaidetza sustatu eta sentsibilizatzea da hiru mailatan:

1.- Programen informazioa eta hedapena, besteak beste, ondorengo ekintzen bitartez: herri jaietan informazio karpa eta bestelako komunikazio ekimenak gizartearen talde eta eragile desberdinekin.

2.- Zerbitzu publikoekin, hala nola anbulatorio eta osasun mentalaren sareekin koordinatzea; baita gizarte zerbitzuekin barneko koordinazioa ere.

3.- Elkarte-erakundeen ekimenak laguntzea, mendekotasunak eta bestelako arrisku jokabideak prebenitzeko ekarpenean. Guztira 11 elkartek laguntzak jaso ditu haurren, nerabeen, jokoarekiko mendekotasuna duten pertsonen eta biztanleria ahularen taldeekin proiektuak garatzeko.

Batera hartuta, komunikazio kanal irekiak mantentzen saiatu da. Ildo horri eutsiz, edozein elkarte, zerbitzu edo gizarte eragilek beharrak eta ikuspuntuak adierazi dizkigu sentsibilitate eta ikuspegi desberdinekin harreman iragazkorrean.

Bestetik, koordinazioaren esparruan, beste profesional edo bitartekari batzuekin lan sinergiak garatzea sustatu da, ahaleginak aurrezteko. Bikoizketak saihestu eta lortzeko bideak sinplifikatu dira, herritarrei zerbitzu arina eta hurbila eskaintzeko honako arloetan beharrak badituzte: psikologia, hezkuntza, gizartea, osasuna eta bizikidetasunean integratzea.

38

ERKIDEGOAREN PARTAIDETZAREN EMAITZAK

PROZESUA ETA METODOLOGIA

Gizarte eragileen (gurasoak, irakasleak, elkarteak, alderdi politikoak, teknikariak eta adituak, etab.) partaidetza erkidegoan bi unetan gauzatu zen eta bi prozedura desberdin eta osagarri erabili ziren.

Batetik, 2015eko irailean eta urrian gizarte eragileei iritziari buruzko galdeketa iritsarazi zitzaien eta kezka sortzen zieten egoera edo mendekotasunen balioztapena eskatu zitzaien. Halaber, aurre egiteko egokitzat jotzen zituzten neurriei buruz galdetu zitzaien.

Bestetik, 2015eko azaroaren 26an partaidetzaren jardunaldia gauzatu zen. Horretan gizarte eragileek udalerrian mendekotasunak

prebenitzeko neurriak eztabaidatu eta proposatu ahal izan zituzten.

Hemen bi prozeduren emaitza adieraziko dugu. Bere laburpena hurrengo lau urtetan jarduerak eta programak diseinatzeko abiapuntu baliotsua da.

IRITZIARI BURUZKO GALDEKETA

Iritziaren galdeketari dagokionez, pertsona edo erakundeen % 70ek erantzun zuen. Hona hemen gizarte eragileek emandako erantzunen laburpena:

39

SANTURTZIN MENDEKOTASUNEI BURUZ, ZER NEURRITAN USTE DUZU UDALERRIAK ARAZOA DUELA ETA ZER MENDEKOTASUN NAHIZ ADINETARAKO?

ARAZORIK GABE ARAZO BATZUK NAHIKO ARAZOAK ARAZO ASKO NAHIKOAK + ASKO

GAZTEAK HELDUAK GAZTEAK HELDUAK GAZTEAK HELDUAK GAZTEAK HELDUAK GAZTEAK HELDUAK

TABAKOA 0 0 13 10 14 15 4 8 18 23

ALKOHOLA 0 0 7 6 19 16 9 7 28 23

CANNABISA 0 0 9 13 15 3 6 2 21 5

APUSTUAK, TXANPON MAKINAK

2 0 17 20 2 5 4 3 6 8

BIDEO-JOKOAK, MUGIKORRAK, INTERNET

0 1 8 9 9 8 14 5 23 13

KOKAINA, SPEEDA, PILULAK

0 1 19 15 6 2 3 1 9 3

BESTELAKO MENDEKOTASUNAK

0 0 1 0 3 2 0 2 3 4

GAZTEAK 0 -3 4 - 8 9 - 13 14 - 18 19 - 23 24 - 28

HELDUAK 0 -3 4 - 8 9 - 13 14 - 18 19 - 23 24 - 28

40

Aurreko orrialdeko taulan ikus dezakegun bezala, arazoak antzemateari dagokionez eta jasotako erantzun guztiak kontuan hartuta, tabakoa eta alkohola lehentasunez markatutako drogak dira, hain zuzen ere, guztien % 18,9. Teknologia berriek % 15,9 dute, apustuetako lokalek % 15,6, cannabisak % 14,2 eta droga sintetikoek % 13,9.

Sortzen dituzten arazoen zorroztasuna kontuan hartuta, ordena hurrengoa da: alkohola (51), teknologia berriak (46), tabakoa (41), cannabisa (26), apustuen lokalak (14) eta droga sintetikoak (12).

Gizarte eragileek aipatutako arazoei dagokienez, erantzunak multzokatu eta adierazi den kopuruaren arabera antolatu dira:

� Alkoholaren eta cannabisaren kontsumoa normalizatzea (ia eremu guztien azpimarratzen dute). Droga horien kontsumoa zabaltzea eta gizarte baimena hedatzea.

� Aurreko puntuari buruz, alkoholarekiko aipamena: geroz eta lehenago hastea; abusua egiaztatzea; edateko modu bezala “betekada”; aisialdia-alkoholaren kontsumoa elkartea. Halaber, arazo modura azpimarratzen da helduek gehiegiz kontsumitzea.

� Alkoholerako irisgarritasuna (eskuragarritasuna) (ikastetxeek eta Gurasoen Elkarteek nabarmentzen dute); baita apustuen lokalekin permisibitatea eta jokoan historia duten gazteen presentzia ere.

� Mugikorra eta internet erabiltzea (eremu guztiak). Geroz eta adin goiztiarragoetan mugikorrarekiko mendekotasuna.

� Gazteak diru askorekin; asteburuetan kontrolik gabeko ordutegietan. Seme-alabei mugak jartzeko gurasoen zailtasuna aipatzen da.

41

� Lokalak arazo bezala. � Udal baliabideekin koordinaziorik eza.

Bestalde, programak ezagutzeari dagokionez, ezagunenak ordenan ondorengoak dira:

� Eskola Prebentzioaren Programak � Gurasoen Eskolak � Tabakoarekiko Ohitura Kentzeko Programa � Antsietatea Kontrolatzeko Programa

Ikastetxeek eta teknikariek, orokorrean, programa desberdinak gehiago eta zabalago ezagutzen dituzte. Ondoren, elkarteak datoz, baina askok eskaintzen ditugun zerbitzuak ez dituzte ezagutzen. Erantzun duten gurasoen elkarteek honako programak ezagutzen dituzte: Eskolan Prebentzio Programa, Gurasoen Eskolak, argitalpenak (“Hezi 4 urtera arte” eta “Hezi 5etik 10 urtera bitartean” liburuxkak, orain eskura web orrian) eta Antsietatea Kontrolatzeko programa.

Udalaren edo bestelako erakundeen eginbeharrei dagokienez, aipatutako aldiei

erreparatuz garrantziaren arabera erantzunak honako kategoriatan sartu ditugu:

Kontrola eta zaintza:

� Herri-espazioarena: botilak edaten diren tokiak, kontsumo-guneak, arazoak sortzen dituzten pertsonak.

� Salmenta tokienak: adingabeei saltzea, nahasteak prestatzen dituzten dendak eta ezkutuan aurkezten direnak.

� Adingabeen zaintza: ordutegiak kontrolatzea, edaten dutenen adina kontrolatzea.

42

� Dendei zigorrak jartzea, adingabeei isunak jarri ordez erkidegorako lanak egitea proposatzen da.

Aisialdirako aukera erakargarriak: lantegiak, ikastaroak. Aisialdi osasuntsurako moldatuak dauden zonak, gazte-guneak. Gizarte-zentroa sortzea. Jaiak-aisialdia bereiztea (Cornites).

Eskola prebentzioaren programa mantentzea, sendotu, murrizketa ez egitea Jarraitu eta familiei zabaltzea. Lantegiak sustatzen jarraitzea.

Lana sarean beste zerbitzu batzuekin. Antzeman eta beste udal bitarteko batzuekin koordinatzea. Prebentzioa egiteko erkidegoaren harreman sarea erabiltzea. Ikastetxeekin, osasun zentroekin eta irabazi-asmorik gabeko erakunde pribatuekin prebentzioa eta koordinazioa sendotzea. Prozesu parte hartzaileen aldeko apustua egiten jarraitzea. Proiektuak sarean. Mendekotasunen Tokiko Kontseilua sortzea.

Familiei aholkularitza sendotzea; gauza bera egitea gurasoen eta seme-alaba nerabeen arteko bizikidetasunarekin. Gurasoentzako espazioak (orientabidea, informazioa).

Kanpaina gehiago (informaziozkoak, prebentziozkoak, etab.)

Hezitzaileak kalean: zuzeneko esku hartzea gazteen espazioetan eta adingabe ahulekin.

43

6. 2016-2019 DENBORALDIRAKO PROGRAMAK

HELBURUAK ETA ESKU HARTZEKO LERROAK

Egindako ebaluazioaren babesean eta egoeraren diagnostikoarekin nahiz gizarte eragileen

proposamenekin bat, Planak hurrengo HELBURU NAGUSIA du:

Helburu horretara iristeko ESKU HARTZEAREN LERRO ESTRATEGIKO bezala honakoak azpimarra ditzakegu:

� Eskolaren eremuan drogen kontsumoari eta mendekotasuna sor dezaketen portaerei buruzko

prebentzio programak gauzatzea.

BIZTANLEETAN MENDEKOTASUNAK SAIHESTU EDO ATZERATZEA

44

� Arrisku egoeran dauden gazteekin prebentziozko eta orientabidezko

esku hartzeak bultzatzea, bai eskolaren, bai familiaren eremuetan, eta

kasu ahulak goiztiar antzemateko lankidetzan jardutea, kontsumoen

ibilbide pertsonalak edo bestelako arrisku egoerak sor baditzakete.

� Santurtziko biztanleen, gizarte eragileen eta drogen kontsumoarekiko

prebenitu eta aukera osasungarriak sustatzeko elkarte berezien

partaidetza sendotzea.

� Drogen eta substantziarik gabeko bestelako mendekotasunen arloan prebenitu eta laguntzeko tresna

eta zerbitzuei buruz Santurtziko biztanleei berri eman, aholkatu eta orientatzea.

� Oinarrizko gizarte zerbitzuekin, bestelako udal zerbitzuekin eta udalerriko osasun sarearekin

koordinazioa sendotzea, talde bereziei arreta eskaintzeko, hala nola gazteei, baita

mendekotasunengatik gizarte eta osasun arazoak dituztenei eta arriskuaren edo ahuleziaren egoeran

daudenei ere.

� Mendekotasunak Prebenitzeko Zerbitzuak gauzatzen dituen zerbitzuak eta ekintzak ikusaraztea,

Santurtziko biztanleek ezagut, eska eta erabil ditzaten.

� Ekintzetan generoaren, desgaitasunaren, kultura artekoaren eta hizkuntzaren zeharkako aldagaiak

sartzea, jardueren gainean etengabe ebaluazio eta ekintza ikertzailea sendotzeaz gain.

45

HAUR ETA LEHEN HEZKUNTZA HELBURU OROKORRA: Bizi estilo eta balore positiboak sendotzea, drogen kontsumoaren edo bestelako arrisku portaeren aurrean babesteko, familiarekin, irakasleekin eta beste eragile batzuekin lankidetzan. HELBURU OPERATIBOAK: EKINTZAK:

1 Ikastetxeekin mendekotasunen prebentzioaren eta bizikidetasunaren programak garatzea.

Izan ditzaketen arazo berezien aurrean irakasleei mendekotasunen prebentzio eta bizikidetasunari buruzko laguntza teknikoa eta materiala eskuratzea.

2

Lehen Hezkuntzako ikasleak prestatzea, mendekotasunen aurrean babes faktore gisa balore positiboak beregana ditzaten.

Berdintasunean eta desberdinen artean errespetatuz bizikidetasunari, tabakismoa prebenitzeari eta teknologia berrien arriskuei buruzko prestakuntza lantegiak egitea.

3

Heziketa lanetan familiak laguntzea, mendekotasunekin eta bestelako arrisku portaerekin zerikusia duten alderdietan informazioa eta prestakuntza eskainiz.

Haur eta Lehen Hezkuntzan Gurasoen Eskolak eskaintzea, hausnarketa- eta prestakuntza-gune bezala. Orokorrean, hezkuntza jarraibideei buruzko informazioa idatziz eskuratzea.

46

BIGARREN HEZKUNTZA ETA DBHO HELBURU OROKORRA: drogen erabilera eta abusuan, teknologia berrietan eta bestelako portaera problematikoetan sortzen diren arrisku egoeren aurrean nerabeek erabaki arduratsuak har ditzaten sustatzea, familien, irakasleen eta beste gizarte eragile batzuen laguntzaz. HELBURU OPERATIBOAK: EKINTZAK:

1

Mendekotasunen aurrean erabaki arduratsuak hartu ahal izateko jarrera eta baloreen hausnarketa eta prestakuntzarako guneak eskaintzea DBH-ko ikasleei.

Hurrengo lantegiak irakastea: tabakoa, alkohola eta cannabisa prebenitzea, generoaren ikuspegitik harreman afektiboak, teknologia berrien arriskuekiko babestea eta antzeko gaiak.

2

HLPP, Batxilergo, HHE eta Prestakuntza Zikloetako ikasleak drogekin eta teknologia berriekin zerikusia duten arriskuen prebentzioan prestatzea.

Drogez abusatu eta horiek nahastearen arriskuei buruzko prestakuntza lantegiak egitea eta horietan kalteen murrizketa eta hautabidezko jokabideak balioztatzea.

3

Nerabeekin aisialdiko eskaintza osasuntsuaren sorrera sustatzea, kalean ibili eta bestelako arrisku jokabideekiko aukera bezala, udaleko baliabide eta zerbitzu desberdinen laguntzaz.

�Nerabeekin aisialdi osasuntsuaren interesei erantzuten dien programa bultzatzea. �Abian jarri eta egiteko orduan Udaleko sail

desberdinak koordinatzea.

4

Eskola espazioa drogarik gabeko gune izateko ikastetxeei laguntzea.

�Udaltzaingoarekin lankidetzan jardutea, udaltzain tutorearen irudiaren bitartez, ikastetxeen inguruetan drogen salmenta eta kontsumoa saihesteko. �Barneko Araubidearen Araudia kontsumo egoerei

moldatzeko irakasleekin lankidetzan jardutea.

47

5

Beren seme-alaben droga-kontsumoen egoerak maneiatzeko gurasoen gaitasunetan familiei aholkatzea

�Familia Aholkularitzaren Udal Zerbitzua, konfidentziala eta doakoa, eskaintzea, seme-alabetan drogen kontsumoaren edo diziplinaren arazoetarako. �Komunikazioaren eta diziplinaren guraso gaitasunetan

familiak prestatzea, Gurasoen Eskolen esparruan. �Berri eman ondoren mendekotasunei arreta eskaintzeko

Zerbitzu Espezializatuetara familiak iritsaraztea.

6

Kasu ahulei eta drogak kontsumitzeko, substantziarik gabeko mendekotasunetarako eta jokabide asaldaketetarako arrisku handia dutenei arreta osoa ematea

�Emakumearen Zerbitzuarekin, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuekin eta Osakidetzako Osasun Mentalarekin koordinazioa finkatzea, kasu horiei arreta eskaintzeko. �Drogen kontsumo problematikoak edo arrisku egoerak

nahiz ahulezia psikosoziala dituzten adingabeentzat arreta plana diseinatzea.

7 Jaietan eta aisialdiko espazioetan gazteen arrisku kontsumoak murriztea

�Gazteen lokaletan eta udalerriko jaietan prebentzio ekimenei laguntzea, Ostalaritzako Elkarteek eta Jai Batzordeak parte hartuz.

48

ERKIDEGOAREN EREMUA HELBURU NAGUSIA: Mendekotasunen problematikari buruz biztanleak informatu eta kontzientziatzea eta prebentzioan nahiz bizikidetasun osasuntsuagoa garatzean partaidetza eraginkorrerako erraztasunak ematea

HELBURU OPERATIBOAK: EKINTZAK:

1

Biztanleei honakoen berri ematea: mendekotasunak, arrisku eta babes faktoreak, ondorioak eta eskura jartzen diren prebentzio eta arreta berezirako neurriak

�Udalaren web orriaren bitartez eta gizarte eragileak nahiz profesionalak erabiliz eskaintzen ditugun azterlanak eta zerbitzuak aditzera ematea

�Prebentzio Zerbitzua espazio publikoetan eta komunikabide desberdinetan ikusaraztea

2

Mendekotasunak prebenitzen eta terapeutikoki lantzen laguntzen duten elkarteei laguntzea, adingabeei eta gizarte desabantailaren egoeran dauden edo mendekotasunaren arazoak dituzten beste talde batzuei arreta eskaintzen badiete

�Mendekotasunen eta prebentzio bereziaren arloan elkarteei aholkularitza eskaintzea.

�Ekonomiaren ikuspegitik elkarteei laguntzea, arloan gizarte esku hartzearen proiektuak gauza ditzaten

3

Agintari arduradunekin lankidetzan jardutea legezko edo legez kanpoko substantzien publizitateari, salmentari eta kontsumoari buruzko legeria kontuan hartzeko

�Udaltzaingoari lankidetza berezia eskaintzea �Bidezkoa bada, tokiko araudia eta nerabe arau-

hausleen kasuetan arreta protokoloak egitean lankidetzan aritzea

49

GIZARTEAREN ETA OSASUNAREN EREMUA HELBURU NAGUSIA: Pertsona erretzaileen eta antsietate arazoak izanik psikosendagaiak kontsumitzen dituztenen osasuna, ongizatea eta bizi kalitatea hobe daitezen sustatzea

HELBURU OPERATIBOAK: EKINTZAK:

1 Tabakoaren kontsumoa eta tabakismoari lotutako arazoen eragina orokorrean biztanleetan murriztea.

Tabakoari Ohitura Kentzeko Programa garatzea, urtero antzematen den eskearekin bat

2

Antsietate arazo orokortuak dituzten pertsonetan psikosendagaien kontsumoa murriztea

�Antsietatea eta Psikosendagaien Kontsumoa Kontrolatzeko Programa garatzea

�Gizarte eta osasun zerbitzuekin lankidetzan jardutea, kasuak desbideratzeko

ZEHARKAKO IKUSPEGIA

HELBURUA: EKINTZAK:

Mendekotasunen prebentzioari buruzko zeharkako ikuspegia garatzea, generoaren ikuspegia, ikerketa eta ebaluazioa, gaitasunak, zerbitzu publikoen arteko lankidetza eta kultura nahiz hizkuntza desberdinekiko errespetua sartuta

�Mendekotasunaren Zerbitzuaren jarduerak aztertzea, generoaren, kulturaren eta hizkuntzaren desberdintasunak kontuan hartuta eta beharrezkoak diren azterlanak eta programak garatzea �Esku hartzeak diseinatzeko orduan funtsezko zati bezala ebaluazioa

eta ikerketa kontuan hartzea �Programak planifikatzean nerabeen gaitasun ezberdinei

erreparatzea �Nerabeentzako zerbitzu publikoen artean koordinazioa eta

lankidetza sustatzea

50

EBALUAZIOA Ebaluazioari esker, helburuak zer mailatan lortu diren baliozta daiteke.

Horretarako, galdeketak, testak edo elkarrizketak egiten zaizkie partaideei eta lortutako aldaketak ezagutzeko emaitzak alderatu eta aztertzen dira.

Lehenengo ebaluazioa erkidegoaren beharrena da. Hori diagnostiko onaren baliokidea da, hau da, lehenik eta behin sektore zehatzak (eskolek, psikosendagaiak kontsumitzen dituzten pertsonek, erretzen dutenek eta abarrek) zer arazo dituen edo izan ditzakeen galdetzea.

Hurrengo urratsa gizarte sektore horrek nola ikasi edo nola aldatzen duen jakitea da; adibidez zein dira metodorik eraginkorrenak -zientzia ikerketak kontuan hartuta- gazteek ez edateko edo teknologia berrien mende ez egoteko ala gurasoak beren seme-alabetan gehiago eragiteko, etab.

Ondoren, esku-hartzeak planifika ditzakegu eta kasu bakoitzean beharrezkoak diren gizarte eragileek eta, bereziki, ikastetxeetako irakasleek, osasun arduradunek edo gizarte profesionalek, baita elkarte bereziek ere parte har dezakete.

Plangintza ona proiektuaren bitartez adierazten da, helburu, eduki, giza baliabide eta bitarteko material, metodologia eta jarduerekin. Izan ere, arrazoiz gizarte sektore bakoitzean lor daitezkeen aldaketak zehaztuko dira. Noski, proiektuak berariaz azalduko du emaitzak neurtzeko ebaluazio-modua. Horretarako, neurketak programaren aurretik, bitartean eta ondoren egin ohi dira, aldaketak erkatu ahal izateko. Urteko txostenaren bidez, urteko emaitzak adierazten dira eta hurrengo ekitaldirako aldaketa egokiak sartu ere bai.

51

ERANSKINA:

HERRITARREN PARTAIDETZA JARDUNALDIA

52

PLANGINTZA PARTE-HARTZAILEAREN EREDUA

Eredu parte-hartzailearekin nahasiak dauden herritarren sektore guztietako iritziak jasotzen dira eta, aldi berean, proiektuan hasieratik sartzen dira. Hala, diagnostikoaren, plangintzaren eta ebaluazioaren ondorengo jardueretan jarraipena errazten da.

Profesionalen denborari eta arduraldiari dagokionez, eredu hau neketsuagoa da, baina gizarte eragileen ekarpenak jaso daitezke, baita erkidegoari motibatu eta nahastu ere. Beraz, epe luzera abian jartzea eta efizientzia eraginkorragoak dira:

53

ERKIDEGOAREN PARTAIDETZAK honakoak ahalbidetzen ditu:

Errealitatea eta antzemandako arazoak hobe ezagutzea Prebentziozko erantzunak demokraziaz lortzea eta erkidegoaren eremu desberdinetan prebentzioa normalizatzea Ikuspegi osoagoa eta zeharkakoagoa, ikuspuntu desberdinak hartzen dituena, ematea Jardueren plangintza eta koordinazioa hobetzea eta, bide batez, sendoago gauza daitezen eta denboran jarrai dezaten. Planteamenduak, hausnarketa esparruak eta jarduera proposamenak eransteko erraztasunak ematea eta, xede horrez, gizarte eragile guztien gaitasunak eta sinergiak aprobetxatzea

54

HERRITARREN PARTAIDETZA JARDUNALDIA

2015eko azaroaren 26an Herritarren Partaidetza Jardunaldia egin zen, udalerriaren barruan erkidegoko gizarte sektore eta eragileen iritzia eta balioztapena jasotzeko.

Jardunaldia Dorretxean egin zen eta 55 pertsonak parte hartu zuen. Hurrengoen ordezkariak bertaratu ziren: Udaleko alderdi politikoak, ikastetxeetako irakasleak, Gurasoen Elkarteak, prebentzioan diharduten udalerriko elkarteak -Txikitxu, Tximista, Caritas Santurtzi sektorea, Ekintza Aluviz, Urbegi eta Gidari-, udalaz gaindiko erakunde adituak -Gizakia, Etorkintza, Susterra, Ortzadar-, Osasun Mentala eta Santurtziko Osakidetzaren anbulatorioak eta udal teknikariak (Kultura eta Gazteria, Udaltzaingoa, Emakumea eta Berdintasuna, Gizartean eta Hezkuntzan esku hartzeko taldea, kiroldegia eta gizarte langileak).

Zenbaki absolutuetan, baina, baita ehunekoetan ere, partaidetza oparoa, Jardunaldira gonbidatutako pertsonen % 80k parte hartu baitzuen.

Bilera aurrez ikusitako prozeduraren arabera igaro zen. Lehenengoz, datuak azaldu ziren: Nerabeen eta Mendekotasunen 2010-2015erako alderaketa azterlana eta iritzien galdeketak. Hala, bertaratutakoak informazio egokiaz baliatu ziren. Gero, talde txikietan eztabaida egin zen, guztiek parte hartzeko. Azkenean, bateratze lana burutu zen eta bertaratutako guztiekin eztabaida irekia antolatu zen.

Orokorrean, ekarpen asko egin ziren eta partaideen inplikazioa eztabaidan handia izan zen. Mendekotasunen egoerari eta Santurtziko biztanleengan arazoaren eragina murrizteko neurriei buruz iritzi ugarik aberastu zuen, bateragarritasun asko egon arren.

55

Ondoren, Jardunaldiaren ONDORIO nagusiak aurkeztuko dira, talde bakoitzak azaldu zuenari erreparatuz eta eztabaidan komentatu ziren ideia nagusiak adieraziz:

Eztabaida taldeen ekarpenak:

1. TALDEA

Cannabisa:

cannabisaren kontsumoak ez du kontrolik eta establezimenduak (tabernak, lokalak), baita etxeak (landaketak) ere gehiago kontrolatu behar dira.

Kontsumoa arautu behar da, izendatzen ez dena ez baita existitzen; legezkoa edo legez kanpokoa denari buruzko informazioa zehaztea eta hortik abiatuta jardutea.

Kontsumoa normalizatzen ari da eta jardun behar dugu.

Aisialdia-Alkohola:

Aisialdia-alkohola binomioa puskatu behar da, noizean behin zerbait edan dezakezu, baina ez halabeharrez ondo pasatzeko edan behar da; horretarako, gazteei ahal dela frogatu behar zaie eta aurrekoaren harira, jarduerak, gustuak, zaletasunak, etab.

56

partekatzeko guneak sortu behar dira. Familiekin lan egin behar da, zuhurragoak izanik, balore eta arauei buruzko eredu eta elkarrizketarekin.

Droga zehatzetara eta apustu nahiz jokoen lokaletara irisgarritasuna:

Droga horiek saltzen dituzten eta adingabeei jokatzen uzten dieten lokalak zorrozki zigortzea eta erakundeek kontrolatu nahiz zaintzea.

Lokalak:

Arazoa dira, lokal batzuetan cannabisa lantzen baita; edateko espazioak dira eta, horrela, isunak saihesten dira.

Alkoholari buruzko arauekin bandoa ezartzea. Jendea hunkitzen duten kanpainak. Gurasoek beren seme-alabek lokaletan egiten dutena kontrolatu behar dute.

Gizarte-sareak, mugikorra eta internet:

Teknologia horietara moldatzen zaren unean baztertuta zaude, gizarte sarerik edo mugikorrik gabe antsietatea eta estresa sortzen dira; gizarte

sareen bitartez erasotzen da. Gaizki-ulertuak bultzatzen dituen tresna da eta ondorioak ez dira desiragarriak. Gurasoen eta seme-alaben arteko komunikazioa galtzen ari da. Erkidegoaren rol garrantzitsuak galtzen ari dira.

57

2. TALDEA

Cannabisa:

Tabakoarekin egin den bezala arriskuak ikusaraztea. Erabilera terapeutikoa desmitifikatzea (bakarrik medikuek dakite). Debekatu baino lehen hezi eta prebenitzea. Adin goiztiarretan kontzientziatzen hastea. Jada existitzen diren lantegiak mantendu eta zabaltzea.

Aisialdia-Alkohola:

Guneak eman eta eskuratzea (batez ere, neguan). Jarduerak eskaini eta erraztea. Irteerak egiteko elkarteak sendotzea, kirola sustatzea. Helduetan arriskua txikiagoa da: “helduek gizarteratzen dugu, gazteek gizarteratzeko edaten dute”.


Legezkotasuna betearaztea. Tokiak eta lokalak antzeman eta zigortzea.

Lokalak:

Hasieran, lokalak ez dira onak, ezta txarrak ere. Daudenen erregistroa lortzen saiatzea. Kudeaketa on/osasuntsurako arrastoak, informazioa eta aholkuak eskaintzea.


Arazoa ikasgeletan nahiko kontrolatua dago (arautegiaren bitartez). Familien funtsezko garrantzia. Prestakuntza gehiago gurasoentzat. Gurasoen eskolen, bileren eta abarren bitartez. Propaganda kaleetan eta komunikabideetan. Kanpainak.

3. TALDEA

Cannabisa:

58

Debekua suspergarria da, beraz, legeztatzea eta ez debekatzea. Helduen eta adingabeen artean arriskua modu desberdinean antzematen da. Familien (helduak) eta adingabeen (jada egiten ari da) artean lan integrala. Kontsumoa arautzea.

Aisialdia-Alkohola:

Kalean edateari buruzko ordenantza egitea. Gizarteak guztia janari eta edariarekin ospatzen du. Helduetan neurrizko kontsumoa edo arduratsua sustatzea. Jarduerak-astialdia sustatzea. Asko kontsumitzea-koma etilikoa. Adingabeek lortzeko orduan mugatzea. Bizikidetasun osasuntsua: gazteak irteten dira eta neurriak, jarduerak behar dira.


Lortzeko legeria (adingabeak) betetzea. Beste lokal batzuetan (tabernak) kontrolik gabe apustuetarako makinak daude.

Lokalak:

Taldearen arabera, talde lasaiak daude (adinak, kopuruak eta abarrek eragiten dute). Aukera izan daitezke, erregistratuak egon beharko lukete. Beraiekin lan egiteko aukera.


Mugak jarri behar dira. Erabiltzen ez den gurasoen blokeoaz baliatzea. Suebakia ikastetxeetan. Zaila helduetan ere bai.

4. TALDEA

Cannabisa:

Cannabisaren kontsumoa legeztatzearen aldeko apustua egitea, arautzeko. Hala, kontsumoa kontrola daiteke eta kontsumo arduratsua sustatu ere bai. Hori, heziketaren laguntzaz. Informazioari

59

eta prebentzioari buruzko hezkuntza kanpainak egitea.

Aisialdia-Alkohola:

Alkohola gizarteratzeko elementu bezala. Helduek zilegitasuna galdu dute. Inkongruentzia. Alkoholaren kontsumoaren kontra egitea. Alkoholera jotzea aukerarik ez izateagatik. Gazteetan aisialdiko espazioak sustatzea, beraiek protagonistak izateko. Eurek beren espazioak eta uneak kudeatzea. Helduetan: gurasoak kontsumo arduratsuan heztea. Guraso batzuk beren seme-alabekin joaten dira tabernetara. Adingabeekin gurasoentzat aukerak. Doako espazioak.


Araudi zorrotzak zehaztea. Heziketa familia guztiarekin lan integrala eginez.

Lokalak:

Ez dira arazoa. Espaziorik izan ezean aukerak dira. Lokalak iraintzen dira: jakin gabe epaitzen ditugu. Lokalen erregistroa egitea. Mapak. Kezkatzen dienaz hitz egiteko hurbildu behar da.

Apustuak:

Ez dakigu zer legeria dagoen.


Gazteen eta helduen arazoa da, gazteek eta helduek baitute mendekotasuna. Helduek guraso bezala dituzten erantzukizunak baztertzen dituzte, nekearengatik, estutasunengatik, arazoengatik. Gurasoen irudia oinarrizkoa da, ereduzko irudia den neurrian.

5. TALDEA

Cannabisa:

Astialdirako aukerak. Galdetu zer

60

aisialdiko eskaintzak gustuko lituzketen eta eraikitzeko prest al leudekeen. Mugak baino gehiago proposamen berrien aldeko apustua egitea. Kanpainak egiten dira, baina nola eta nondik? Adinen erritmoak errespetatzea, ohitura horiek luzatzen dituzten gazteak gehiago kezkatzen gaituzte.

Aisialdia-Alkohola:

Edaria oso irisgarria da.

Lokalak:

Lokalak kudeaketa, arau eta laguntza aukera bezala.


Zuzeneko komunikaziorako abilezia pertsonalak galtzen dira eta whatsapparekiko gurtua onartzen da. Legezkoa ez den hezkuntzaren aldeko apustua, baita eskoletan ere.

6. TALDEA

Cannabisa:

Borrokatzeko, kontsumoaren ondorioak azaltzea. Ikastetxeetan prestatzen jarraitzea. Gurasoekin hitzaldiak, urtean behin. Parte hartzeko arazoak daude, partaidetza handiagoko formatua egitea. Adibidez toki neutroan (ikastetxetik kanpo) deialdi orokorra. Pertsona kontsumitzaileen testigantzak. Orokorrean biztanleen kontsumoa, ez legea aplikatzea. Zein da helduen zeregina? Erretzen duten gurasoena?

Aisialdia-Alkohola:

Legea zorrozki aplikatzea: alkoholaren salmenta adingabeei taberna eta dendetan. Heldu bezala

61

eredu izan behar dugu. Gizartea: ohitura errotuak, guztia alkoholarekin ospatzen da.

Adingabeei alkohola saltzen dieten lokaletan isunak jartzea. Aisialdi aukera bezala jarduera programatuak egitea. Zergatik gozokien edo janari denda batzuetan alkohola saltzen da? Puntu hori arautzen duen tokiko araudirik ba al dago? Udalak legea aplika dezake. Kalez jantzita patruilatzea. Egiaz interesatzen al da? Sailerako aurrekontu partida handiagoa, dirurik gabe ezin daiteke ezer egin.

7. TALDEA

Cannabisa:

Cannabisaren kontsumoa normalizatzea. Cannabisaren arriskua jakinaraztea. Publizitatea. Zerbait egin behar da. Horrekin bizikidetzen ikastea. Kontsumo arduratsua. Gazteetan arazo asko sortzen dira. Kontsumoaren modua aldatzea: banakakoa vs taldekoa.

Objektibotasunez berri ematea. Heztea normalizatzea da. Esperimentazio eta mendekotasunaren artean bereiztea. Kausak planteatzea. Bizi eta balore pertsonalen proiektua. Polarizazioa. Geroz eta gehiago kontsumoa banakakoa da, zailtasun gutxiago.

Aisialdia-Alkohola:

Santurtziko datuak ez dira modu esangarrian desberdinak, beste azterlan batzuetakoekin alderatzen baditugu. Interes ekonomikoak: alkoholik, tabakorik, cannabisik ez badago, zer dago? Mugak jar daitezke.

62

Nola mugatzen da aisialdia-taberna erlazioa? Dirua erabiltzea. Gaur egun gazteek diru asko jasotzen dute. Berehala asetzea bilatzen da. Diziplina falta da. Gurasoek beren seme-

alabak kontrolatzeko gaitasunik ez dute. Indibidualizazioaren prozesua. Agintaritzaren irudien krisialdia. Mugak behar dira. Alkohola eta helduak. Ez dira jakitun egiten den kontsumoaz. Uste duguna baino gehiago edaten da.


Interneteko jokoak, autokontrola (NAN) dago, baina beste toki batzuetan, hala nola tabernetan eta apustuen aretoetan, ez dago kontrolik.

Lokalak: Gazteak eta alkohola. Lokaletan oso ezkutuzko kontsumoa, kontsumitzen dute eta ez dago helduen kontrolik. Lokalak kontsumoa

mugatzeko modu bezala. Kalearekiko aukera bezala sortu dira. Kalea galdu da. Ez dago kalerik jolasteko. Kalean arriskuaren sentipena: geroz eta gehiago, ziurtasunik ezaren sentimenduarengatik. Askatasuna kudeatzeko prozesuan gazteak laguntzea. Aisialdia betetzea. Gehiago debekatzen den heinean, atseginagoa da. Erkidegoa erkidegoko babes espazio bezala berreskuratzea. Lokalak ez dira arazoa. Gizarteratzeko espazioak dira, arauak sortzen dira, gaitasunak garatzen dituzte. Plazaren espazioa sendotzea. Lokala txokoa da.

Gizarte-sareak, mugikorra eta internet: Oso gazte mugikorrekin hastea. Modu desberdinean gizarteratzen da. Kontrolik gabe. Mugikorraren erabilera egokia.

63

TALDE DESBERDINEN AZKEN EZTABAIDAN SORTUTAKO EKARPENAK

GaGazteak (14 urtetik gorakoak) elkartu eta galdetu aisialdirako zer eredu osasuntsu nahi duten.

Galdeketak, gazteek parte hartzeko eredua. Legeriari buruz (kalean edateari buruzko ordenantza…) jendeari berri ematea.

Kontsumo arduratsuaren ezagutza, sentsibilizazioa eta aholkularitza sustatzea.

Astialdirako aukerarik ez dago.

Aisialdi osasuntsua eta doakoa sustatzeko herri guneak (ikastetxeak, udal espazioak…) erabiltzea.

Herri espazioetan gazteentzako jarduerak antolatzea: olerkia, antzerkia… Belaunaldien arteko (gazteak eta adinduak) harremanak, eztabaidak sendotzea.

Interesa lortzeko lehengo dauden arazoei buruz sentsibilizatu behar da eta, gero, prestakuntzara pasa behar da.

Jarduerak, aisialdia… garatzeko kaleak hartzea.

Erakundeek antolatutako jarduerek porrot egiten dute, bakarrik norberak kudeatutako lokaletan funtzionatzen dute.

Gazteen partaidetza sustatzea.

Gazte eta familientzat hezkuntza sustatzea.

Prebentzio Zerbitzuaren zerbitzuak eta jarduerak ikusaraztea.

Gurasoen Eskolak lagunduz familiak zaintzea.

64

Laguntza ekonomikoak gazteen elkarteei.

Udalaren eta beste udalerri batzuetako sailak koordinatzea.

Jardunaldiaren ondoren, partaide guztiei aipatu

berri ditugun ideiak eta hausnarketak bidali zitzaizkien eta ekarpenak transkribatu ondoren zehaztasunak edota ñabardurak egiteko denbora eman zen. BILDU Udal Taldeak hurrengo ekarpena egin zuen:

Bai cannabisaren, bai alkoholaren edo beste edozein substantziaren, gizarte sarearen, interneten… kontsumo arduratsua sustatu eta ziurtatzeko, HEZIKETA, edozein gizartetan oinarrizko zutabea, ezinbestekoa delakoan gaude. Hau da, drogen gaia hezita eta modu integralean lantzea beharrezkotzat jotzen dugu. Hala, motak, efektuak, kontsumoak, ondorioak, etab. jakinarazi behar dira. Hazi eta heltzeko prozesuan erabakiak hartzen ikastea eta bizian izan ditzaketen ondorioak onartzea garrantzitsua iruditzen zaigu. Une puntualetan kanpaina hutsak egitetik urrunago iristen saiatu behar da. Eskola, institutu, familia, herriko elkarteetan… integratu beharko litzateke. Erkidego guztiari eragiten dio eta, horregatik, hain zuzen ere, erkidego guztiak kide izan behar du.

Herriko gazteei ahotsa eta protagonismoa eman behar zaie. Menderatu gabe beren espazioetara hurbiltzea, esatekoa duten guztia entzutea: gustatuko litzaiekeena, drogei buruz pentsatzen dutena, zer ezagutzen duten eta zer ez, zer egingo luketen gustura, zer sentitzen duten, zer falta

65

zaien, zer behar duten... Komunikazio-bitartekoa sortzea, entzuten eta ez epaitzen zaiela sentitzeko. Zer nahi edo behar duten ez dakitela sentiarazten dizkieten jarrerak saihestu beharko lirateke. Heldu bezala, guk ere haietaz asko dugu ikasteko, apalagoak izan behar dugu, ez baitakigu guztia eta, modu berean, erratzen baitugu.

Gizarte sareei, mugikorrei eta interneti dagokionez, agian, “guraso bezala helduen utzikeria erantzukizunetan…” esamoldea aldatu beharko litzateke. Itxuraz, epaitu eta “guraso txartzat” jotzen zaie eta familia askoren errealitatea ez dugu ezagutzen, beraz, hori baieztatzea ez litzateke bidezkoa. Gaur egun oso zaila da familia eta lana bateratzea, baita gizarteak ezartzen dituen aukera guztiak betetzea ere, hortaz, familia bakoitzak ahalik eta ongien egiten duela pentsatu behar dugu, nahiz eta batzuetan hoberena ez izan. Horregatik, familiei eskaintzeko aukerak sortu behar dira.

Orokorrean, helduenek, gurasoak al garen baztertuta (Santurtziko biztanle bezala

erantzukizun hori dugu), imitatzeko eredu izan behar dugu, ikasbiderik egokiena eredua baita. Ildo horri eutsiz, eztabaida hau guztiori iritsarazi behar diegu, Santurtzin bizi garen guztien partaidetza, inplikazioa eta lana sustatzeko.

Debekuak, kontrolak eta zigorrak kontsumo desberdinak ez dituztela desagerraraziko onartu behar dugu. Ez dute lehen egin eta orain ere ez dute egingo. Pedagogia positiboagoak eta asertiboagoak bilatu behar dira, komunikazioan oinarritzen direnak eta prozesuaren partaide egiten dizkietenak. Nolanahi ere, beren ekintzen ondorioak onartu eta horiez arduratzen erakutsiko dizkiete.

66

MENDEKOTASUNAK PREBENITZEKO TOKIKO PLANA 2016 - 2019 … · 2016-12-29 · eta ohitura desegokiak...

Documents

Transcript of MENDEKOTASUNAK PREBENITZEKO TOKIKO PLANA 2016 - 2019 … · 2016-12-29 · eta ohitura desegokiak...