Libro Quiriguá Com. y Lenguaje 1er. Sem

8/20/2019 Libro Quiriguá Com. y Lenguaje 1er. Sem

1/347


2/347


3/347

1¶ Báshok - Jrupk Quhrhjuá^rhg`r s`g`str` - HJ@R

Okguihoaohÿi y C`ijuaf`

:


4/347

Okguihoaohÿi y Cìjuaf` :^rhg`r s`g`str`

R`s`rvadks tkdks cks d`ròmks. Qu`da rhjurksagìt` prkmhbhda ca r`prkduoohÿi tktac k parohacd` `st` gat`rhac `duoathvk, pkr ouacquh`r g`dhk k prko`dhghìtk, shi ca autkrhzaohÿi d`c HisthtutkJuat`gactòk d` @duoaohÿi Radhkeÿihoa, HJ@R. _`jöi artçouck 42 d` ca Okisthtuohÿi ^kcçthoa d`Juat`gaca qu` s` r``r` a ca autkrça.

© Histhtutk Juat`gactòk d` @duoaohÿi Radhkeÿihoa, HJ@R.@s uia kbra prkduohda pkr `c D`partagìtk d` R`daoohÿi y Dhs`ñk, para `c

Histhtutk Juat`gact òk d` @duoaohÿi Radhkeÿihoa, HJ@R.

11 avìhda 1=-40, Ohudad Iu`va, zkia 2Ohudad d` Juat`gaca.

^B]6 2412 5555Eax6 2412 5:>4

Okrr`k `còtrÿihok6 hj`rNhj`r.`du.jt^ájhia w`b6 www.hj`r.`du.jt

@dhohÿi 2>11Hgpr`sk ì HJ@R tacc`r`s jráoks

Oÿdhjk6 111>:>22>1

H_BI 8:=88822821?5


5/347

HOkguihoaohÿi y Cìjuaf` − Çidho`

Çidho`Çidho` ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .................. H

¡Bhìvìhda y bhìvìhdk! ..................... ..................... ..................... ..................... ................ 1

_`gaia 1 Ca okguihoaohÿi ...................................................................................................... 1?Ca avìtura d` c``r6 ^kpkc Uuf ................... ..................... ..................... ..................... ............ 10Okgprìshÿi d` còtura ................... ..................... ..................... ..................... ..................... .. 15Oròhìdk ì vackr`s ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ......... 1:@c guidk d`c cìjuaf`

1. Ca okguihoaohÿi ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ...... 1= 1.1 Ekrgas d` okguihoaohÿi .................... ..................... ..................... ..................... .... 1=G`fkr` su krtkjraeça6 Cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi ................... ..................... ............. 2>@xprès`s` oki ocarhdad6 @c dháckjk ..................... ..................... ..................... ..................... . 21Jcksarhk .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .............. 2?R`sugì ..................... ..................... ...................... ..................... ..................... ..................... .......... 2?

Autkokitrkc ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ...... 24

_`gaia 2 @c`gìtks d` ca okguihoaohÿi (H) ................................................ 2:Ca avìtura d` c``r6 Ca oarta d` ui padr` ................... ..................... ..................... ........... 28

Okgprìshÿi d` còtura ................... ..................... ..................... ..................... ..................... .. ?>Bhkjraeça6 Fksè Barikya Jaroça ................... ..................... ..................... ..................... ............ ?1@c guidk d`c cìjuaf` 1. @c`gìtks d` ca okguihoaohÿi ................... ..................... ..................... ..................... . ?2 2. Ca oarta eaghchar ... .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ...... ?4G`fkr` su krtkjraeça6 âcabras t`rghiadas ì ‟ohÿi y ì ‟shÿi............................. ?5@xprès`s` oki ocarhdad6 »Oÿgk `sorhbhr ui gìsaf` ocark; ..................... ................ ?:Jcksarhk .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .............. ?=R`sugì ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........... ?=Autkokitrkc .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... ?8

_`gaia ? @c`gìtks d` ca okguihoaohÿi (HH) .............................................. 4?Ca avìtura d` c``r6 Dhbufks .................... ..................... ..................... ..................... ............... 40Okgprìshÿi d` còtura ................... ..................... ..................... ..................... ..................... .. 45Oròhìdk ì vackr`s ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ......... 4:


6/347

HHHJ@R − Quhrhjuá

Bhkjraeça6 @cìa âz y âz d` Murtadk ..................... ..................... ..................... ................ 4:@c guidk d`c cìjuaf` 1. Oÿdhjk, oaiac y okit`xtk .................. ..................... ..................... ..................... ............. 4= 1.1 @c oÿdhjk............................ ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 48 1.2 @c oaiac .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ................. 48 1.? @c okit`xtk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .......... 0>G`fkr` su krtkjraeça6 _hjiks d` puituaohÿi6 Cks dks puitks ................... ............. 0?@xprès`s` oki ocarhdad6 Ca tarf`ta d` e`chohtaohÿi .................. ..................... .................. 04Jcksarhk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... 00R`sugì ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........... 00

Autkokitrkc ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 05

_`gaia 4 Cìjuaf ,̀ cìjua y mabca ......................................................................... 08Ca avìtura d` c``r6 Gh prhg`r pk`ga .................. ..................... ..................... ................... 51

Okgprìshÿi d` còtura .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ... 52Oròhìdk ì vackr`s ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 5?Bhkjraeça6 âbck I`ruda .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ... 5?@c guidk d`c cìjuaf` 1. Cìjuaf`, cìjua y mabca .................. ...................... ..................... ..................... ............ 54 1.1 Cìjuaf` ̀ s okguihoaohÿi ................... ..................... ..................... ..................... . 54 1.2 Cìjua ̀ s shiÿihgk d` hdhkga .................. ..................... ..................... ............... 50 1.? @c mabca6 ca ekrga parthoucar d` mabcar ..................... ..................... .................. 50G`fkr` su krtkjraeça6 _hjiks d` puituaohÿi6 @c puitk .................. ..................... ....... 5:@xprès`s` oki ocarhdad6 Cks skihdks –f‗ y –e‗ ì `c cìjuaf` krac ..................... ...... 5=Jcksarhk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... 58R`sugì ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........... 58Autkokitrkc ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... :>

_`gaia 0_hjiks iaturac`s y arthehohac`s ...................................................... :?Ca avìtura d` c``r6 Jraohas a ca vhda ................... ..................... ..................... ................... :0Okgprìshÿi d` còtura ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... :5Oròhìdk ì vackr`s ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... ::Bhkjraeça6 Uhkc`ta ârra .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ....... ::

@c guidk d`c cìjuaf` 1. Cks shjiks iaturac`s y arthohac`s .................... ..................... ..................... ................ := 1.1 Cks shjiks iaturac`s .................... ..................... ..................... ..................... ............. := 1.2 Cks shjiks arthohac`s ..................... ..................... ..................... ..................... .......... := 2. @c shjik chijóçsthok .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ... => 2.1 Cas part`s d`c shjik chijóçsthok ..................... ..................... ..................... ............ =>G`fkr` su krtkjraeça6 Cas gayösoucas .................... ..................... ..................... ................ =2


7/347

HHHOkguihoaohÿi y Cìjuaf` − Çidho`

@xprès`s` oki ocarhdad6 Psk okrròtk d`c v`rbk –oko`r‗ ..................... ..................... . =?Jcksarhk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. =4R`sugì ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. =4Autkokitrkc .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..... =0

_`gaia 5 Thpks d` cìjuaf ̀.................. ..................... ..................... ..................... .................. =8Ca avìtura d` c``r6 âst`c Omab`ca .................... ...................... ..................... .................... 81Okgprìshÿi d` còtura .................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 82Oròhìdk ì vackr`s .............................................................................................................. 8?Bhkjraeça6 Caura @squhv`c ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 8?@c guidk d`c cìjuaf` 1. Thpks d` cìjuaf` .................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 84 1.1 Cìjuaf` okckquhac .................. ..................... ..................... ...................... ................. 84 1.2 Cìjuaf` cht`rarhk ................... ..................... ..................... ..................... .................. 80

1.? Cìjuaf` ohìtçok k tèoihok .............................................................................. 85G`fkr` su krtkjraeça6 Psk okrròtk d` ca c`tra –j‗ ................... ..................... ............... 88@xprès`s` oki ocarhdad6 Cas t`rghiaohki`s v`rbac`s ‟ábagks, ‟çagks ............... 1>>Jcksarhk .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ................ 1>1R`sugì .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 1>1Autkokitrkc .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..... 1>2

_`gaia :Okguihoaohÿi ik v`rbac ............................................................................... 1>:Ca avìtura d` c``r6 Ik may iada gás jraid` qu` ui okrazÿi vkcuitarhk ......... 1>8

Okgprìshÿi d` còtura .................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 11>Oròhìdk ì vackr`s .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 111@c guidk d`c cìjuaf` 1. Ca okguihoaohÿi ik v`rbac .................... ..................... ..................... ..................... ....... 112 1.1 @c cìjuaf` j`stuac .................. ..................... ..................... ..................... .................. 112 2. Cìjuaf` hoÿihok .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 11? 2.1 Cas s`ñac`s d` tráishtk ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 114G`fkr` su krtkjraeça6 Cas okghccas ................... ..................... ..................... ..................... ... 110@xprès`s` oki ocarhdad6 Cks v`rbks s`r y `star .................. ..................... ..................... .. 115Jcksarhk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 11:R`sugì ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 11:

Autkokitrkc .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..... 11=

_`gaia =R`pask6 s`gaias 1 a : .................... ..................... ..................... ................. 12?

»Oÿgk saoarc` prkv̀ omk a `st` r`pask; .................... ..................... ..................... ................. 120


8/347

HUHJ@R − Quhrhjuá

Pias ròkgìdaohki`s gás .................... ..................... ..................... ..................... ................. 125Ca avìtura d` c``r6 Aidrès ................... ..................... ..................... ..................... ................. 12:Okgprìshÿi d` còtura .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ... 12=@c guidk d`c cìjuaf`Ca okguihoaohÿi ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .................. 128

Cks `c`gìtks d` ca okguihoaohÿi.. .................... ..................... ..................... ..................... .. 1?1Cìjuaf`, cìjua y mabca ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ... 1??_hjiks iaturac`s y arthohac`s .................. ..................... ..................... ..................... ................. 1?0Thpks d` cìjuaf` ................... ..................... ..................... ..................... ..................... .................. 1?:Ca okguihoaohÿi ik v`rbac ................... ..................... ..................... ..................... .................... 1?8G`fkr` su krtkjraeçaCks shjiks d` hit`rrkjaohÿi ..................... ..................... ..................... ..................... ................. 141âcabras t`rghiadas ̀ i –ohÿi‗ y –shÿi‗ ................... ..................... ..................... ................... 141Cks dks puitks .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 142@c puitk .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... 142Psk d` gayösoucas .................... ..................... ..................... ..................... ..................... .............. 14?

Ca c`tra –j‗....................................................................................................................................... 144Cas okghccas ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 140Jcksarhk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... 14:

Krhìtaohki`s skbr` ca pru`ba parohac .................... ..................... ..................... ................... 14:

_`gaia 8Ca jragáthoa .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........... 148Ca avìtura d` c``r6 Pi vh`fk qu` c`ça ikv`cas d` agkr .............................................. 101Okgprìshÿi d` còtura .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ... 102

Oròhìdk ì vackr`s ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 10?Bhkjraeça6 Cuhs _`pöcv`da ..................... ..................... ..................... ..................... .................... 10?@c guidk d`c cìjuaf` 1. Ca jragáthoa .................... ..................... ..................... ..................... ..................... .............. 104 1.1 Ca ekikckjça ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 100 1.2 Ca gkrekckjça .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ... 105 1.? Ca shitaxhs ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........... 10: 1.4 Ca s`gáithoa .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 10=G`fkr` su oachjraeça .................... ..................... ..................... ..................... ..................... .......... 108@xprès`s` oki ocarhdad6 Psk okrròtk d` –a‗ y –d`‗ .................... ..................... ........... 15>Jcksarhk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... 151

R`sugì .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 151Autkokitrkc ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 152

_`gaia 1>Ca sçcaba ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 15:Ca avìtura d` c``r6 Ck c`çdk y ck pìsadk ..................... ..................... ..................... ........ 158


9/347

UOkguihoaohÿi y Cìjuaf` − Çidho`

Okgprìshÿi d` còtura .................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 1:>Oròhìdk ì vackr`s .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 1:1Bhkjraeça6 Aitkihk Jaca .................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 1:1@c guidk d`c cìjuaf` 1. Ca sçcaba .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .. 1:2

1.1 Ocashoaohÿi d` cas pacabras s`jöi ̀ c iög`rk d` sçcabas ........................ 1:? 2. Dhptkijks, trhptkijks ̀ mhatks .................... ..................... ..................... .................... 1:4 2.1 »Què `s ui dhptkijk; ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 1:4 2.2 »Què `s ui trhptkijk;............................................................................................ 1:0 2.? »Què `s ui mhatk;.............................. ..................... ..................... ..................... ........ 1:0G`fkr` su krtkjraeça6 _`paraohÿi d` pacabras ̀ i sçcabas ................... ..................... . 1:5@xprès`s` oki ocarhdad6 ^rkiuiohaohÿi d` pacabras oki dhptkijk k mhatk ....... 1::Jcksarhk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 1:=R`sugì ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 1:=Autkokitrkc .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..... 1:8

_`gaia 11@c aoìtk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .. 1=?Ca avìtura d` c``r6 Gìsaf` d`c _òr`tarhk Jì`rac d` ca KIP okigkthvk d`c Dça Guidhac d`c Ajua ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 1=0Okgprìshÿi d` còtura .................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 1=5Oròhìdk ì vackr`s .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 1=:Bhkjraeça6 Lk Aiiai .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 1=:@c guidk d`c cìjuaf` 1. _çcaba tÿihoa y sçcaba átkia ................... ..................... ..................... ..................... ....... 1==

1.1 _çcaba tÿihoa ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 1== 1.2 _çcaba átkia .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 1== 2. Aoìtk y thcd` .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 1=8 ?. Ocashoaohÿi d` cas pacabras s`jöi su aoìtk .................... ..................... ............ 18>G`fkr` su oachjraeça .................. ..................... ...................... ..................... ..................... ........... 181@xprès`s` oki ocarhdad6 âcabras t`rghiadas ̀ i ‟hcca, ‟hcck .................... .................. 182Jcksarhk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 18?R`sugì ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 18?Autkokitrkc .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..... 184

_`gaia 12@c sustaithvk ................................................................................................................. 188Ca avìtura d` c``r6 May qu` `studhar oki guomas jaias ......................................... 2>1Okgprìshÿi d` còtura .................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 2>2Oròhìdk ì vackr`s .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 2>?Bhkjraeça6 _aidra _abai`rk ................... ..................... ..................... ..................... .................. 2>?


10/347

UHHJ@R − Quhrhjuá

@c guidk d`c cìjuaf` 1. @c sustaithvk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .............. 2>4 1.1 @c jèi`rk d`c sustaithvk ................... ..................... ..................... ..................... ...... 2>0 1.2 @c iög`rk d`c sustaithvk ................... ..................... ..................... ..................... ..... 2>5 2. Cks artçoucks ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .............. 2>:

2.1 Okiokrdaioha d`c sustaithvk oki `c artçouck.................. ..................... ........... 2>:G`fkr` su oachjraeça .................... ..................... ..................... ..................... ..................... .......... 2>8@xprès`s` oki ocarhdad6 Ktrks oasks `spòhac`s d` okiokrdaioha ................... ...... 21>Jcksarhk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... 211R`sugì .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 211Autkokitrkc ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 212

_`gaia 1?Ocas`s d` sustaithvks .................... ..................... ..................... ..................... .. 210

Ca avìtura d` c``r6 @c chbrk qu` ck sab` tkdk ................... ..................... ..................... .... 21:Okgprìshÿi d` còtura ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... 21=Oròhìdk ì vackr`s ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 218Bhkjraeça6 Jabrh`c Jaroça Gárqu`z .................. ..................... ..................... ..................... ...... 218@c guidk d`c cìjuaf`1. Ocas`s d` sustaithvks .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ... 22>

1.1 _ustaithvks okgui`s y prkphks ...................... ..................... ..................... ............... 22> 1.2 _ustaithvks okior`tks y abstraotks ................... ..................... ..................... ............ 221 1.? _ustaithvks hidhvhduac`s y okcòthvks ................... ..................... ..................... ........ 222 1.4 _ustaithvks okitabc`s ̀ hiokitabc`s .................... ..................... ..................... ........ 22?G`fkr` su oachjraeça ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........... 224

@xprès`s` oki ocarhdad6 âcabras oki –s‗ y –z‗ .................... ..................... ..................... . 220Jcksarhk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... 225R`sugì .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 225Autkokitrkc ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 22:

_`gaia 14 @c adf`thvk oachehoathvk .................................................................................... 2?1

Ca avìtura d` c``r6 Pia jrai cabradkra .................... ..................... ..................... ............ 2??Okgprìshÿi d` còtura .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ... 2?4

Oròhìdk ì vackr`s ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ....... 2?0Bhkjraeça6 M`rghihk Acgìdrks .................... ..................... ..................... ..................... ......... 2?0@c guidk d`c cìjuaf` 1. @c adf`thvk oachoathvk ..................... ..................... ..................... ..................... ................. 2?5

1.1 Cks adf`thvks jìthchohks .................... ..................... ..................... ..................... ...... 2?: 1.2 Jèi`rk y iög`rk d` cks adf`thvks oachoathvks ............................................ 2?=


11/347

UHHOkguihoaohÿi y Cìjuaf` − Çidho`

G`fkr` su krtkjraeça6 Psk d` ca c`tra –v‗ ì adf`thvks................................................ 24>@xprès`s` oki ocarhdad6 âcabras oki –r‗ y –rr‗ .................... ...................... ................... 241Jcksarhk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 242R`sugì ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 242Autkokitrkc .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..... 24?

_`gaia 10Okiokrdaioha ìtr` artçouck, sustaithvky adf`thvk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ................... 24:Ca avìtura d` c``r6 Athtcái ................... ..................... ..................... ..................... .................. 248Okgprìshÿi d` còtura .................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 20>Oròhìdk ì vackr`s .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 201Bhkjraeça6 Cuhs Oardkza y Arajÿi .................. ..................... ..................... ..................... ....... 201@c guidk d`c cìjuaf`

1. Ca okiokrdaioha ̀ itr` artçouck, sustaithvk y adf`thvk ..................... .................. 2021.1 Oasks `spòhac`s d` ca okiokrdaioha .................... ..................... ..................... .. 20?

1.2 Okiokrdaioha d`c artçouck oki `c sustaithvk ..................... ..................... ........ 20?G`fkr` su oachjraeça .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 200@xprès`s` oki ocarhdad6 Psk okrròtk d`c v`rbk –mab`r‗ .................... ..................... . 205Jcksarhk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 20:R`sugì ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 20:Autkokitrkc .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..... 20=

_`gaia 15Adf`thvks d`t`rghiathvks........................................................................... 25?Ca avìtura d` c``r6 Aijustha eaghchar .................... ..................... ..................... ................. 250Okgprìshÿi d` còtura .................... ..................... ..................... ..................... ..................... . 255Oròhìdk ì vackr`s .................... ..................... ..................... ..................... ..................... ........ 25:Bhkjraeça6 Aia Garça Rkdas .................. ..................... ..................... ..................... .................. 25:@c guidk d`c cìjuaf`

1. Cks adf`thvks d`t`rghiathvks .................... ..................... ..................... ..................... ... 25=1.1 Adf`thvks d`gkstrathvks .................. ..................... ..................... ..................... ....... 25=

1.2 Adf`thvks pks`shvks .................... ..................... ..................... ..................... .............. 2:>

1.? Adf`thvks iug`rac`s ................... ..................... ..................... ..................... .............. 2:1G`fkr` su krtkjraeça6 Psk d` –g‗ ait`s d` –p‗ y –b‗ .................... ..................... ......... 2:2@xprès`s` oki ocarhdad6 Psk okrr̀ otk d`c v`rbk –oa`r‗ ì th`gpk pasadk ........ 2:?Jcksarhk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 2:4R`sugì ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............. 2:4Autkokitrkc ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ...... 2:0


12/347

UHHHHJ@R − Quhrhjuá

_`gaia 1:R`pask6 s`gaias 8 a 15 ..................... ..................... ..................... ............ 2:8Ròkgìdaohki`s para ̀ c r`pask ..................... ..................... ..................... ..................... ...... 2=1Pi ròkrdatkrhk gás ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... .......... 2=2Ca avìtura d` c``r6 Ròkcòtkra d` basura ................... ..................... ..................... ........ 2=?

Okgprìshÿi d` còtura .................. ..................... ..................... ..................... ..................... ... 2=4@c guidk d`c cìjuaf`Ca jragáthoa ..................... ...................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 2=0Ca sçcaba ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 2=:@c aoìtk ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............ 2=8@c sustaithvk ..................... ...................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... 281Ocas`s d` sustaithvks .................... ..................... ..................... ..................... ..................... .......... 28?@c adf`thvk oachoathvk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... .......... 280Okiokrdaioha ̀ itr` artçouck, sustaithvk y adf`thvk ..................... ..................... ............... 28:Adf`thvks d`t`rghiathvks ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ... 288G`fkr` su krtkjraeça

_`paraohÿi d` cas pacabras ̀ i sçcabas ..................... ..................... ..................... ................... ?>1Psk d` ca c`tra –v‗ ì adf`thvks ................... ..................... ..................... ..................... ............. ?>1Psk d` –g‗ ait`s d` –p‗ y –b‗ ..................... ..................... ..................... ..................... ............. ?>2Jcksarhk ................... ..................... ..................... ..................... ..................... ..................... ............... ?>?

Krhìtaohki`s skbr` ca pru`ba parohac .................... ..................... ..................... ................... ?>?

Ocav`s .............................................................................................................................................. ?>0

Bhbchkjraeça ..................... ...................... ..................... ..................... ..................... ..................... .... ???


13/347

¡Bhìvìhda y bhìvìhdk!Iks ac`jra qu` sà part` d` ca okguihdad `duoathva d`c HJ@R. Mky hihohagks okihcushÿi `c oursk d` Okguihoaohÿi y Cìjuaf` d`c jrupk Quhrhjuá (1ª eas` d`c ohockbáshok).

Cks t`gas qu` s` pr`sìtai a ck carjk d` cas tr`hita y ouatrk s`gaias d` `studhk,busoai qu` d`sarrkcc` mabhchdad`s okguihoathvas ì su `xpr`shÿi krac y `sorhta. Ma-r`gks èieashs ì6

• Ca còtura okgprìshva

• Ca jragáthoa

• Ca r`daoohÿi

• Ca krtkjraeça

• Ca oachjraeça

@i ̀ stas prhg`ras pájhias okiko`r`gks oki d`tacc` cas sòohki`s qu` ̀ iokitrar`gksy oÿgk aprkvòmarcas. ¡Qu` cas dhserut`!

1>

Iu`strakrhìtaohÿi hihohac

Ck prhg`rk qu` c``gks ì ui p`rhÿdh-

ok ski cks tçtucks d` ca pájhia hihohac.^r`sìtai cas ikthohas hgpkrtait`s qu`ìokitrar`gks gás ad`cait`. @sa `s capkrtada. @i iu`strk chbrk, ca pkrtadahidhoa `c iög`rk d` ca s`gaia y aiui-oha ̀ c t`ga qu` ̀ studhar`gks.

Cas hgájì`s d` ca pkrtada r`pr`sì-tai cas m`rraghìtas y apthtud`s qu`hr`gks adquhrhìdk durait` `c ohock yqu` p`rghthrái aprkphariks d`c guidk

d` mky y d`sìvkcv`riks ì ca skoh`-dad para g`fkrar y d`sarrkccar iu`straokguihdad.


14/347

»Què ìokitrará `sta s`gaia;

@xprès`s` oki ocarhdad • »Oÿgk `sorhbhr ui gìsaf` ocark;

Ca avìtura d` c``r• Ca oarta d` ui padr`

Fksè Barikya Jaroça

G`fkr` su krtkjraeça• âcabras t`rghiadas ì ‟ohÿi y ì

‟shÿi

• Cks `c`gìtks báshoks d` ca okguih-oaohÿi6 `ghskr, rò`ptkr y gìsaf`

• Ca oarta eaghchar

@c guidk d`c cìjuaf`

Cks ckjrks qu` okis`juhrá `sta s`gaiaski6 Eaghcharhzars` oki `c chbrk.

Okiko`r cas sòohki`s qu` ìokitrará durait` cas 1:s`gaias d` `studhk.

Cks erutks d` su aprìdhzaf`

Cks ckjrks ski cks r`suctadks qu` acoaizará ac iachzar `c `studhk d` oada s`gaia.

_ki cks erutks qu` hrá oksòmaidk durait` su aprìdhzaf`. Cèacks oki atìohÿi pkrqu``xpr`sai okikohghìtks, mabhchdad`s y vackr`s qu` c` ayudarái a d`sarrkccar cas okg-p`tìohas d`c ohock báshok6

• C``r okgprìshvagìt`.

• Augìtar y ìrhquò`r su vkoabucarhk.

• R`skcv`r prkbc`gas.

• _`r oapaz d` `xpr`sar ̀ hit̀ rpr`tar hdàs y s̀ ithghìtks d` ekrga krac y

`sorhta.• Ròkiko`r y praothoar vackr`s para ca ohudadaiça r`spkisabc`.

_h s` da ouìta, ca chsta d` ckjrks iachza oki dks cçiàs vaoças. @i `ccas ust`d pu`d`

`sorhbhr ui ckjrk p`rskiac. ¡Aiçg`s` a pcaitàrs` uik oada s`gaia!

âra praothoar, »què c` parò` sh aikta `c d` `sta s`gaia; »Què `sp`ra acoaizar;

@st` apartadk `s uigapa d` ca s`gaia.C` s`rvhrá d` ruta parasab`r què ̀ iokitrará6còtura, okitìhdks yaothvhdad`s. _h`gpràparò`rái `stas

sòohki`s ì `c ghsgkkrdì.

2HJ@R − Quhrhjuá


15/347

@c rhioÿi d` ca `strat`jha…ui pcai para saoar `c fujk a ca còtura

Pia `strat`jha `s ui pcai qu` iks ayuda a okis`juhr ui kbf`thvk. _`-jurk qu` ust`d aprkvòma g`fkr ui pas`k sh ait`s d` sachr ck pcaihoa

oki tkdk d`tacc`6 mkra d` sachda, què cc`vará ì ca gac`ta...

D`c ghsgk gkdk, ouaidk c``gks, pkd`gks aprkvòmar g`fkr cacòtura sh ̀ gpcàgks acjuias ̀ strat`jhas d` okgprìshÿi còtkra.

Cas `strat`jhas d` okgprìshÿi còtkra ski prko`dhghìtks quàyudai a pcaihoar, okitrkcar y `vacuar ca còtura oki `c kbf`thvk

d` g`fkrar ca okgprìshÿi y ì okisòuìoha ckjrar iu`vksaprìdhzaf`s.

Ac cadk d`ròmk d` ca còtura sh`gpr` ìokitrará ui ròuadrkqu` ̀ xpchoa uia ̀ strat`jha d` okgprìshÿi còtkra. ̂ rkitk s` daráouìta d` qu` c``r `c tçtuck y fars` ì cas pacabras r`sactadas, sçgbkcks,

hcustraohki`s k `f`gpcks c` ayudarái a okgprìd`r g`fkr ck qu` c``.

^kpkc Uuf

^rhg`ra part`. Oapçtuck prhg`rk (Adaptaohÿi)

@itkio`s s` gaihe`stÿ oki ocarhdad qu` ouaidk agaiòh`ra d`bça aparò`r

`c mkgbr`. Dhspush`rki ca oràohÿi y `c oròhghìtk d` cks árbkc`s y cksb`fuoks y `c iaohghìtk d` ca vhda y ca oràohÿi d`c mkgbr`.

¡Qu` `sta ajua s` r`thr` y d`skoup`, qu` surfa ca th`rra y qu` s` aehrg`! Asç

dhf`rki. ¡Qu` aocar`, qu` agai`zoa ì `c oh`ck y ì ca th`rra! ¡Th`rra! dhf`rki,

y ac histait` eu` mòma. _kck pkr art` gájhoa s` ràchzÿ ca ekrgaohÿi d` cas

gkitañas y cks vacc`s.

Ca avìtura d` c``r

Cas gar o as d ̀ c t ̀ x t k ay udai a ubh o ar g ̀f kr ca h ie kr gao h ÿi y a d`duo h r d` què t r at ar á ca cò t ur a. @ st as gar o as pu`dì s`r 6 h cust r ao h ki`s, sç gbkcks k ̀f ̀ gpcks. T agbh èi pu`dì s`r cas pacabr as r ̀ sact adas ( ̀ i i`jr h t a k ì o ur sh v a ), o kgk ì iu`st r k ̀f ̀ gpck.

D è ui v h st az k a ca cò t ur a y e ç f ̀ s` ì cas gar o as d`c t ̀ x t k. »Q uè c` dh o ̀ i ca h cust r ao h ÿi y cas pacabr as r ̀ sact adas;

âra d`farc` ca –`sphihta‗ pkr

ca còtura, c` hivhtagks ac``r ui par d` párraeks d` cas`gaia 1.

Oki ca práothoa, pkd`gkscc`jar a s`r còtkr`s `xp`rtksqu` ìthìdì ` hit`rpr`taick qu` c`ì.

»Pia avìtura; —¡Ocark qu` sç! Oadacòtura `s uia hivhtaohÿi a ca avìtu-ra d` okiko`r p`rskias, mhstkrhas yguidks dhe`rìt`s ac iu`strk… ^kr`sk, ̀ i ̀ sta sòohÿi ̀ iokitrará t`xtkshiekrgathvks, mhstkrhas, pk`gas k oai-ohki`s d` dhsthitks autkr`s.

?Okguihoaohÿi y Cìjuaf`


16/347

¡A praothoar cas `strat`jhas!

A ca còtura c` shjuì cks `f`rohohks d` okgprìshÿi còtkra. ¡@s ca mkra d`pki`r ̀ i práothoa ca `strat`jha d` còtura aprìdhda! @iokitrará tr`s hiohsks(A, B y O) qu` okrr`spkidì a dhsthitks ihv`c`s d` okgprìshÿi còtkra.

@c ihv`c cht`rac `s ca prhg`ra jrada.

–Cht`rac‗ quh`r` dòhr6 sìthdk `xaotky prkphk d` cas pacabras. @i `c ihv`ccht`rac iks as`juragks d` qu` c``gksy ìtìd`gks tkdas cas pacabras.

@c ihv`c orçthok `s ca öcthga jrada. Ca pacabra

–orçthok‗ shjihoa fuhohk u kphihÿi ao`roa dàcjuhì k acjk. C` hivhtagks a r``xhkiar,

aiachzar ̀ hit`rpr`tar ca còtura. _h`gpr` qu`pu`da, r`spkida oki sus pacabras, shi okpharcas d`c autkr. @xpr`s` què c` ma paròhdk, ouác`s su orht`rhk p`rskiac, què r`caohÿi ìouìtraìtr` ck c`çdk y su vhda dharha.

@c ihv`c hie`rìohac `s ui `soacÿigás. –D`duohr‗ ` –hie`rhr‗ shjihoai

ck ghsgk6 cc`jar a uia okiocushÿik a ui r`suctadk qu` s` `xtra` pkrg`dhk d`c razkiaghìtk.

^kr `f`gpck, sh d` r`pìt` `c oh`ck s`ksourò`, ust`d supki` hig`dhatagìt` qu` `s guy prkbabc` qu` oahja ui omaparrÿi. »_` daouìta; Ac kbs`rvar cas iub`s ksouras, ust`d ma d`duohdk ui eìÿgìk d` ca iaturac`za. @sk `smao`r hie`rìohas. Ck ghsgk suo`d` oki ca còtura6 hit`rpr`tagks k `cabkragks okiocushki`s aparthr d` ca hiekrgaohÿi qu` `stá ì `c t`xtk y d` ck qu` ya sab`gks. D`duohgks ck qu` `c autkriks quh`r` `xpr`sar –c`yìdk ìtr` cçiàs‗ y saoaidk okiocushki`s d` cas hdàs, cas aoohki`s d`cks p`rskiaf`s, ̀ to.

Okgprìshÿi d` còturaHgajhi` uia `soac`ra d` tr`s jradas.Oada ihv`c d` okgprìshÿi d` còtu-ra r`pr`sìta uia jrada. Asç qu`, oki-ekrg` vaya r`skcvhìdk cks `f`rohohksd` oada uia, hrá –subhìdk‗ ui ihv`cd` ca okgprìshÿi còtkra. Eçf`s`.

R`jr`s` a ca còtura d`c ^kpkc Uuf y cà cas eras`s r`sactadas. Cu`jk, r`spkida6»Ouác ̀ s ̀ c t`ga d` ca còtura; @sorhba su r`spu`sta.

Cas garoas d`c t`xtk c` mai ayudadk a ̀ itìd`r ̀ c t`ga d` ca còtura d` mky6ca oràohÿi d` ca Th`rra.

A. Ck qu` ìtìdhÿ d`c t`xtk. Ihv`c cht`rac

_h c`yÿ ̀ c t`xtk d`tìhdagìt`, pu`d` okit`star a ̀ sta pr`juita6 »Oÿgkski ccagadks ì `c ^kpkc Uuf cks qu` prhg`rk eòuidarki ca Th`rra;

B. Ck qu` d`duo` d` ca còtura. Ihv`c hie`rìohac

1. Cà oada kraohÿi y eçf`s` ì cas pacabras r`sactadas. »Què ktrapacabra qu` shjihehqu` ck ghsgk, pkdrça `gpcàr para susthtuhrca;@sorçbaca a ca d`ròma.

• Tkdk `staba ì suspìsk.

O. Ck qu` phìsa. Ihv`c orçthokAoaba d` c``r ca oràohÿi d`c guidk s`jöi ca tradhohÿi gaya.Cà ì ca Bhbcha `c oapçtuck 1 d`c Jèi`shs y okgpar` cks dkst`xtks. »Què s`g`faizas ìouìtra;

4HJ@R − Quhrhjuá


17/347

Ca bhkjraeça d`cautkr k autkra

Ac iac d` ca sòohÿi –Ca

avìtura d` c``r‗ s` pr`-sìta uia br`v` bhkjraeçad`c autkr k autkra para qu`cks vaya okikohìdk.

@sta sòohÿi `s uia hivhtaohÿa ca r``xhÿi y ca práothoa d

vackr`s. Cks vackr`s s` aprìdì, p`rk skbr` tkdk s` vhvìC` aihgagks a qu` tagbhèi ckmaja suyks y cks prkgu`va `su okguihdad.


@sorhtkr juat`gactòk, iaohdk ì 18?1. _` d`staoa ì `c jè-i`rk d`c ouìtk okrtk. _us r`catks iarrai ca vhda okthdhaia d`ca ohudad. _us iarraohki`s s` oaraot`rhzai pkr ca br`v`dad y `c

mugkr.D` sus kbras d`staoagks6

• Ca öcthga Iavhdad y acjk gás... (185:)

• Ca mu`cja d` dkckr`s (18=1)

• âizÿs y uias mhstkrhas (18=4)

• Cas oacc`s y cks dças (1880)

Ca còtura d` `sta s`gaia ròkj` ui ouìtk ì ekrga d` oartaeaghchar. @stá tkgada d`c chbrk –Cas oacc`s y cks dças‗ .

Fksè Barikya Jaroça(18?1 ‟ )*

B h k jr ae ç

a

Oròhìdk ì vackr`s

Oada ouctura thì` sus chbrks sajradks, qu` ̀ ioh`rrai ca mhstkrha,ca sabhdurça, cas ekrgas d` v`r `c guidk y cas ikrgas y cksvackr`s iò`sarhks para okivhvhr uiks oki ktrks.

D` tkdks cks chbrks sajradks pkd`gks aprìd`r okikohghìtksy vackr`s. Aprìd`r, pkr `f`gpck, oÿgk `c r`sp`tk y ca okg-prìshÿi ìtr` cks pu`bcks iks ayudai a okistruhr ui guidkì paz.

@c t`xtk qu` m`gks c`çdk d`c ^kpkc Uum iks gu`stra `c vackrd`c r`sp`tk a ca kphihÿi d` cks d`gás, ac hidhoariks qu` cks^rkjìhtkr`s mabcarki ìtr` sç y s` push`rki d` aou`rdk.

»Què ktrks vackr`s ìouìtra ust`d ì `st` t`xtk; @sorçbacks.

Ca Bhbcha6 chbrk sajra-dk d` cks orhsthaiks.

^kpkc Uum6 chbrk sa-jradk d` cks l‘hom`‘s.

¡A praothoar vackr`s!Cks vackr`s ski prhiohphks qu` garoai iu`strk okgpkrtaghìtk y s` ròkikoì ì iu`stragai`ra d` s`r y d` okgpkrtariks. »Què vackr`s qu`r`gks prkgkv`r ì `c HJ@R; Qu`r`gkprkgkv`r `stks vackr`s6

• skchdarhdad y vkcuitarhadk

• gucthoucturachdad

• ouhdadk pkr c̀ g`dhk agbhìt`

• `quhdad d` jèi`rk

• ouctura d` paz

• r`sp`tk a cks d`ròmks mugaiks

• ougpchghìtk d` cks Aou`rdks d` âz

• hiocushÿi d` cks jrupks gás

kcvhdadks6 ̀ ie`rgks, dhsoapaohtadks,aiohaiks, ̀ to.

0Okguihoaohÿi y Cìjuaf`


18/347


1. Ca okguihoaohÿiMabcaidk s` ìthìd` ca jìt`

Pi b`bè cckra ouaidk quh`r` okg`r k ouaidk thì` acjuia gkc`stha,`s su ekrga d` `xpr`shÿi. Ouaidk orò`gks, uthchzagks ktrks cì-juaf`s para `xpr`sar iu`stras iò`shdad`s, iu`strks pìsaghìtks yiu`strks sìthghìtks6 iks okguihoagks.

Ca okguihoaohÿi `s ui prko`sk ì `c ouac uia p`rskia trais-

ght` ui gìsaf` a ktra. âra okgpc`tar `c prko`sk, `s iò`sarhkqu` quhì ròhb` `c gìsaf` ck okgprìda y sà oapaz d` dar uiar`spu`sta.

a. Ca okguihoaohÿi krac `gpcà capacabra mabcada. @s ca ekrga d` ok-guihoars` ìtr` cas p`rskias qu`mabcai erìt` a erìt`. Tagbhèi s`ràchza a travès d` acjöi aparatk,okgk `c t`cèekik.

b. Ca okguihoaohÿi `sorhta uthchzaca `sorhtura. Pia oarta, uia tarf`tad` hivhtaohÿi, `c t`xtk d` ui okrr`k`còtrÿihok ì uia okgputadkraski `f`gpcks d` `sta ekrga dòkguihoaohÿi.

o. Ca okguihoaohÿi j`stuac k gçgh-oa `s ca qu` s` ràchza a travès d`j`stks y s`ñas.

Jraohas ac cìjuaf` pkd`gks okg-parthr ck qu` pìsagks, sab`gksy sìthgks. ^kr `sk, `c prkpÿshtkd` `sta sòohÿi `s okiko`r bhìiu`strk hdhkga.

@studhar`gks dhsthitas ekrgas dòkguihoaohÿi y mar`gks èieashs ̀ ica jragáthoa, qu` `s ca ohìoha qu`

iks ayuda a okiko`r cas pacabras,para `xpr`sariks oki ocarhdad ìiu`strks ̀ sorhtks y okiv`rsaohki`s.

@c d`sarrkcck d` cks okitìhdksshju` `st` krdì6

• Br`v` hitrkduoohÿi ac t`ga

• Ca dìhohÿi k `xpchoaohÿi

• @f`gpcks

@c rhioÿid` cas iktas

Ac hjuac qu` ì ca còtura,aparòì uiks ròuadrks`spòhac`s ̀ i ca okcugiahzquh`rda k d`ròma d` ca

pájhia. Ik pas` d` carjk,cèacks oki atìohÿi pkrquòkithìì ròkrdatkrhksd` ̀ strat`jhas d` còtura k`xpchoaohki`s qu` agpcçai ̀ cokitìhdk.

û`d` aprkvòmar `c `spaohk vaoçk d` caokcugia para mao`r aiktaohki`s, ̀ sorhbhr hdàshgpkrtait`s k aiktar sus prkphks ròkrdatkrhks.

Oki eròuìo h

a ca

okgui hoao hÿi krac

va aokgpañada d`

j`s tks.

1.1 Ekrgas d` okguihoaohÿi

Iks okguihoagks d` dhsthitas ekrgas. Eçf`s`6

5HJ@R − Quhrhjuá


19/347

¡A praothoar ck aprìdhdk!

»Oÿgk av`rhjuar sh `stá aprìdhìdk bhì `c okitìhdk d` ca s`ga-ia; ¡Guy eáohc! D`spuès d` ca `xpchoaohÿi y cks `f`gpcks s` pr`sìtai`f`rohohks okgk cks qu` v`gks aoá. Cks hrá r`skcvhìdk ì ca ocas`radhac oki ca ayuda d` sus ga`strks ckoutkr`s. ^raothoar ck aprìdhdkc` ayuda a aaizar cks okitìhdks y a okrr`jhr sus `rrkr`s.

Ròu`rd` p`rgaiò`r atìtk a ca ocas` radhac. _usga`strks ckoutkr`s c` `xpchoarái oki gás d`tacc` `cokitìhdk, c` pr`sìtarái ktrks ̀ f`gpcks y c` aokgpaña-rái ì ca r`skcuohÿi d` cks `f`rohohks.

@f`rohohk 1

Cà cas kraohki`s y `sorhba què ekrga d` okguihoaohÿi s` uthchza. Eçf`s` ì `c `f`gpck.

>. Ouaidk c` dh su r`jack, g` skirhÿ.

1. Ikra mabcÿ oki su gadr` pkr t`cèekik.2. Darçk `souoma cas ikthohas pkr ca radhk.

?. C`çgks `c aiuiohk d`c p`rhÿdhok.

4. Ca eaghcha pcathoa a ca mkra d`c acgu`rzk.

0. @duardk ajhta su gaik para d`sp`dhr a su ikvha.

5. Cks `studhait`s c`y`rki cas bas`s d`c okioursk.

Ca okguihoaohÿi `s j`stuac.

@f`rohohk 2

@sorhba d`bafk d` oada hcustraohÿi què ekrga d` okguihoaohÿi s` `gpcà. Thì` ui `f`gpck.

>. Okguihoaohÿi ̀ sorhta. 1. 2.

¡@ st è p` id h ̀ it ̀ d ̀ c a o c as` r ad h ac !

:Okguihoaohÿi y Cìjuaf`


20/347

¡A `xpr`sariks g`fkr!

A iadh` c` justa cuohr suohk k d`sp`hiadk, pkr `sk ouhdagks iu`stra aparhìoha p`rskiac. Ck ghsgk suo`dòki ca `sorhtura, iu`stra c`tra iks r`pr`sìta ouaidk ik `stagks pr`sìt`s y iks okguihoagks pkr `sorhtk. Pigìsaf` ocark y oki buìa c`tra ¡da justk c``rck! ^raothoar`gks ca r`daoohÿi apkyáidkiks ì dks m`rraghì-tas6 ca oachjraeça y ca krtkjraeça.

Ca krtkjraeça `s caokrròta ̀ sorhtura d` caspacabras. R`pasar`gkscas r`jcas báshoas y c`prkpkidr`gks acjuiasaothvhdad`s qu` càyudarái a ouhdar

ca ekrga okrròta d``sorhbhr.

Ca oachjraeça qu` `s `cart` d` `sorhbhr oki c`traocara y bhì ekrgada. A

parthr d` ca s`gaia 8hiocuhr`gks ̀ sta sòohÿi.@s ui `spaohk parapraothoar `c trazk d` casc`tras y g`fkrarck.

Ouaidk mabcagks, uthchzagks dhe`rìt`s tkiks d` vkz. »_` ma fadk oÿgk oagbha ca ì-tkiaohÿi ouaidk acjuhì iks mao` uia pr`juita; ^raothqu` oki `stas pr`juitas. Cèacasì vkz acta.

»A què mkra s` traisght` ca ocas` radhac;

»Quhèi`s ski cks ga`strks ckoutkr`s;

Ac ̀ sorhbhr uia pr`juita s` uthchzai cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi. Cks shjiks d` hit`rrkja-ohÿi ski dks. @c d` ap`rtura » s` okckoa ac prhiohphk d` ca kraohÿi. @c d` oh`rr` ; s` shtöaac ehiac d` ca kraohÿi.

@f`gpcks6

»Ouác `s tu ikgbr`; »Dÿid` trabafas; »Oÿgk cc`jk a tu oasa;

G`fkr` su krtkjraeça

G`fkr` su oachjraeça

A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A

a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

Aia Jaroça `studha ì `c jrupk Quhrhjuá.

A A

a a

Aia Jaroça `studha ì `c jrupk Quhrhjuá.

Cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi »;

=HJ@R − Quhrhjuá


21/347

Ad`gás d` `sorhbhr bhì,may qu` mabcar bhì. @stasòohÿi ̀ stá pìsadapara qu` ust`d g`fkr`su `xpr`shÿi krac y aocar`dudas skbr` `c hdhkga.

»Ma mòmk omas d` `studhk

para r`pasar; »U`rdad qu` `suia buìa ekrga d` praothoarck aprìdhdk; Oada s`gaia c`kerò`gks uia oma d` ̀ studhk,

`s dòhr ui r`sugì. @c r`sugìokithì` cas hdàs hgpkrtait`sd` ca s`gaia. Ac c``rcas, pu`d` hrr`vhsaidk sh okgprìdhÿ bhì ckst`gas k sh aöi thì` dudas.

@c dháckjkIksktrks dhackjagks@c dháckjk `s uia okiv`rsaohÿi ìtr` dks k gás p`rskias qu` hit`roagbhai pìsaghì-tks, d`s`ks k sìthghìtks, a travès d` gìsaf`s.

@i su oçrouck d` `studhk d`c HJ@R, ìokitrará a okgpañ`rks y okgpañ`ras y a ui(a)krhìtadkr(a) vkcuitarhk(a) oki cks qu` okgparthrá durait` tkdk ̀ st` añk. ̂ ara okiko`rsùiks a ktrks, pu`dì `stabcò`r ui dháckjk okgk èst`6

@xprès`s` oki ocarhdad

—»Ouác `s su ikgbr`;—Gh ikgbr` `s Ad`chia Omko Jaroça.—»Dÿid` vhv`;—Uhvk ì ca acdà _`guy, d`c guihohphk d` Omhsò.

@i suspìsk6 d`tìhdk, quh`tk.

Eaz6 rkstrk k oara. @i `st` oask s` r``r` a ca ekrga k `cr`ch`v` d` ca Th`rra6 gkitañas, vacc`s…

Jcksarhk»Ouáitas pacabras okiko`; —_`juragìt`guomas, p`rk ouaitas gás aprìda, gásrhok s`rá su vkoabucarhk. R`pas` `c jcksarhkd` ca s`gaia oki cas pacabras iu`vas quàprìdhÿ. G`gkrço`cas y ̀ sorhba kraohki`s

oki `ccas.

R`sugì

@sta s`gaia pr`sìtagks ̀ c r`sugì ̀ i ui gapa okio`ptuac. Pi gapa okio`ptuac

`s uia m`rraghìta qu` shrv` para krjaihzar y r`pr`sìtar hdàs. _` c`` d` arrhba

maoha abafk y d` hzquh`rda a d`ròma.

pkr `f`gpck6

s` pu`d` ocashoar ̀ i6

@c cìjuaf`

cht`rarhk

Oaitai cks phiksa ck c`fks.

pkr `f`gpck6

okckquhac

¡Dhkshtk chidk, quèac`jr` v`rt`!

pkr ̀ f`gpck6

ohìtçok k tèoihok

@c oarbkik `s ui`c`gìtk quçghok.



22/347

¡A praothoar!

Pi buì d`pkrthsta ̀ itrìa okistait`gìt` para tì`r ui g`fkr rìdh-ghìtk. D` ca ghsga gai`ra, ui buì `studhait` s` `f`rohta a dharhk paraokgprkbar su aprìdhzaf .̀ @stk s` okishju` r`skcvhìdk ̀ c autkokitrkc.

Ca pacabra autkokitrkc s` okgpki` d` dks part`s6 Autk qu` quh`r` dòhr –uik ghsgk k uia ghsga‗.Okitrkc shjihoa –okgprkbaohÿi‗ k –v`rhoaohÿi‗ d` acjk ràchzadk.

@c autkokitrkc thì` tr`s gkgìtks d` ìtrìaghìtk.

Oki ca aothvhdad 1hihoha ̀ c ìtrìaghìtk.

R`skcv`rá ̀ f`rohohksqu` `vacöai ca okg-prìshÿi d`c t`ga d`ca s`gaia. ^kdrá sab`rsh aprìdhÿ bhì cksokitìhdks ̀ studhadks.

Ca aothvhdad 2 `s `cgkgìtk d` pki`r ì

práothoa ck aprìdhdkoki `f`rohohks qu` càyudì a r``xhkiar

skbr` ck `studhadk ya apchoar sus okikoh-ghìtks ̀ i shtuaohki`siu`vas.

Ca aothvhdad ? okrr`s-

pkid` a ca öcthga `tapad` su ìtrìaghìtk.^kidrá ì práothoa casmabhchdad`s aprìdhdasait` taràs ràc`s okgk`sorhbhr uia oarta,hiv`sthjar, `to.

Autkokitrkc

Aothvhdad ?. D`sarrkcc` iu`vas mabhchdad`s. Hgajhi` qu` s` ìouìtra oki uia aghja qu` ik ma vhstk ì guomk th`gpk. D`spuès

d` sacudars` y d` sab`r oÿgk ̀ stái, ust`d quh`r` sab`r dÿid` trabafa, sh shju` ̀ stu-

dhaidk y oÿgk `stá ca eaghcha. Hivìt` `c dháckjk uthchzaidk kraohki`s hit`rrkjathvas.C` ayudagks oki `c hihohk.

—

—

—

»Dÿid` trabafas;

@i uia paiad`rça. »X tö;

Aothvhdad 2. ^hìs` y apchqu` ck qu` aprìdhÿ. @sorhba dks `f`gpcks d` oada ekrga d` okguihoaohÿi.

Krac 6 1. 2.

@sorhta6 1. 2.

Gçghoa6 1. 2.

>. »Ouác `s ̀ c chbrk sajradk d` cks l‘hom`‘s;

1. »Què ekrga d` okguihoaohÿi s` uthchza ac`sorhbhr uia oarta;

@c chbrk sajradk d ̀cks l‘hom ‘̀s ̀ s ̀ c ̂ kpkc Uuf.

Aothvhdad 1. D`gu`str` ck aprìdhdk. Okit`st` a cas pr`juitas. Eçf`s` ì `c `f`gpck.

1>HJ@R − Quhrhjuá


23/347

¡Guoma atìohÿi! Ouaidk `c `f`rohohk sà d`r`daoohÿi, ̀ iokitrará uia chsta d` okt`fk. Okt`farshjihoa okgparar. Ca chsta d` okt`fk `s ui histrugìtk

dhs`ñadk para qu` r`vhs` y `vacö` su `sorhtk okiorht`rhks sìohccks. Ca hdà `s qu` c` ayud` a g`fkrar sur`daoohÿi. _h ck mao` oki dhsohpchia, r`vhsar y `vacuar ck

qu` `sorhb` s` okiv`rthrá ì uia ruthia ì su trabafkokthdhaik. @s uia buìa okstugbr`, »ik c` parò`;

@vacuaohÿi eiac d` ca s`gaia

@studhar, g`fkrar ca còtura, ca r`daoohÿi y s`juhr uia ruthia ou`stai th`gpk y `xhjì `seu`rzk, p`rkik s` d`saihg`, pkok a pkok hrá vhìdk cks erutks d` su aprìdhzaf`. @i ca öcthga pájhia ìokitra-rá `st` ouadrk qu` c` ayudará a v`rhoar sh acoaizÿ cks ckjrks prkpu`stks para ca s`gaia.

C` ròkgìdagks c``r oada aspòtk a ̀ vacuar y r`spkid`r oki shio`rhdad.

_h ik ma acoaizadk acjöi ckjrk, r`pas` d` iu`vk ` hitìt` d`soubrhr ouác `s ca dhouctad< a okithiuaohÿi, aikt`

sus dudas. ^hda ayuda a su krhìtadkra u krhìtadkr vkcuitarhk. R`vhsì fuitks cas chstas d` okt`fk y ca `vacua-ohÿi d` su prko`sk d` aprìdhzaf`. Asç dhserutará d` sus ckjrks y oa`rá ì ca ouìta d` sus dhouctad`s.

hidhoadkr`s d` ckjrk sç ik

1. @gpòè oada kraohÿi oki gayösouca y ca

t`rghiè oki ui puitk.

2. Okgpc`tè tkdks cks `c`gìtks d` ca oarta6

cujar, eòma, sacudk...

?. @xpr`sè gh gìsaf` oki ocarhdad.

4. @sorhbç c̀ t`xtk shi taomki`s.

R`vhs` ca r`daoohÿi d` su oarta oki ca chsta d` okt`fk.

Garqu` oki ui om`qu` ca oashcca qu` g`fkr hidhqu` su rìdhghìtk. ckjradkì

prko`skik

ckjradk

D ` s p u

è s d ` ` s t u d h a r . . . Okikzok cas sòohki`s d`c chbrk y sè oÿgk aprkvòmarcas.

Okgprìdk què ski cks ckjrks y oÿgk `vacuarcks ac ehiac d` ca

s`gaia.

Okgprìdk què ski cas `strat`jhas d` còtura.

_è què ̀ s ̀ c autkokitrkc y para què shrv`.

@stky gkthvadk a `studhar y aprkvòmar oada sòohÿi d`c chbrk.

R`vhs` su aprìdhzaf`

Mar`gks uia práothoa. @vacuar`gks `sta s`gaia »C` parò`;»Ròu`rda ouác`s `rai cks ckjrks d` `sta s`gaia; R`vhs` sh cksacoaizÿ. Okckqu` ui om`qu` ( ) ì ca oashcca qu` g`fkr hidhqu` surìdhghìtk. Tÿg`s` su th`gpk para r`spkid`r, `s su aprìdhzaf`.



24/347

âra eiachzar…

May ui `spaohk d` iktas paraqu` ust`d ̀ sorhba sus okgì-tarhks, hiquh`tud`s y dudas,para okgparthrcas oki susokgpañ`ras y okgpañ`rks.

Iktas6

@sorhba aquç sus hiquh`tud`s, d`soubrhghìtks k dudas para okgparthr okisus okgpañ`ras y okgpañ`rks.

»Oÿgk aprk vòmar g ̀fkr su `s tud

hk ;

âra `s tudhar c` suj`rhgks qu`6

• Busqu` ui cujar oÿgkdk y oki bu

ìa hcughiaohÿi. @s hgpkr tai t` qu` s`

ac ̀f` d`c ruhdk y d` cas dhs traoohki`s

.

• @ch fa ui mkrarhk para traba far y `s t

udhar. Ca okis taioha y ca dhsohpchia sk

i

sus g ̀fkr`s okgpañ`ras d` `s tudhk

.

• Ai t`s d` r`skc v`r cks ̀f`rohohks, cà

oki a tìohÿi cas his truoohki`s.

• Okisuc t` sus dudas oki k tras p`r

skias d` su okguihdad qu` pu`dai

a yudarc`.

• Ashs ta ac oçrouck d` ̀ s tudhk oki ̀ c t

`ga ̀ s tudhadk, cks ̀ f`rohohks, cks au tk

-

oki trkc`s r`su`c tks y guomks d`s`ks d` okgpar thr o

ki sus okgpañ`ras

y okgpañ`rks.

¡A `s tudhar oki jaias!

12HJ@R − Quhrhjuá


25/347

11

Ca okguihoaohÿi

1?Okguihoaohÿi y C`ijuaf` − _`gaia 1


26/347


Cks ckjrks qu` okis`juhrá `sta s`gaiaski6 Hdìthehoar `c t`ga d` uia còtura apkyáidks` ì cas

garoas d`c t`xtk.

Hdìthehoar cks vackr`s qu` s` rèc`fai ì cks chbrks sa-

jradks d` cas dhsthitas oucturas. @xpchoar què `s ca okguihoaohÿi y dhsthijuhr cas dhe`-

rìt`s ekrgas d` okguihoaohÿi.

@sorhbhr su pr`sìtaohÿi p`rskiac.

@gpcàr okrròtagìt` cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi.



Ca avìtura d` c``r • @c ^kpkc Uuf(erajgìtk)

• @c dháckjk

G`fkr` su krtkjraeça • Cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi

@c guidk d`c cìjuaf`• Ca okguihoaohÿi

• Ekrgas d` okguihoariks


27/347

@sta s`gaia uthchzar`-gks ca `strat`jha d`cas garoas d`c t`xtk.Cas garoas d` uit`xtk ayudai a ubhoarg`fkr ca hiekrgaohÿiy a d`duohr d` quètratará ca còtura.@stas garoas pu`dìs`r6 hcustraohki`s,sçgbkcks k `f`gpcks.

Tagbhèi pu`dì s`rcas pacabras r`sactadas(ì i`jrhta k ìourshva).

Dè ui vhstazk a cacòtura y eçf`s` ì casgaroas d`c t`xtk. »D`què or`` qu` tratará cacòtura; »Què c` dhoìca hcustraohÿi y caspacabras r`sactadas;

10Okguihoaohÿi y Cìjuaf` − _`gaia 1

Ca avìtura d` c``r

^kpkc Uuf^rhg`ra part`. Oapçtuck prhg`rk (Adaptaohÿi)

1 @i suspìsk6 d`tìhdk, quh`tk.2 Eaz6 rkstrk k oara. @i `st` oask s` r``r` a ca ekrga k `c r`ch`v` d` ca Th`rra6 gkitañas, vacc`s…? Eòuidarki6 d` eòuidar, uihrs` cks `c`gìtks iò`sarhks para dar krhjì a ui iu`vk s`r.

Èsta `s ca r`caohÿi d` oÿgk tkdk `staba ì suspìsk1, tkdk ì oacga, ì

shcìohk< tkdk higÿvhc, oaccadk, y vaoça ca `xtìshÿi d`c oh`ck.

Ik mabça tkdavça ui mkgbr`, ih ui aihgac. Ik s` gaihe`staba ca eaz 2 d` ca

Th`rra. _kck `stabai `c gar ì oacga y `c oh`ck ì tkda su `xtìshÿi. _kck

mabça higkvhchdad y shcìohk.

_kck `c Oràdkr, `c Ekrgadkr, T`pù, Juougatz, cks ^rkjìhtkr`s, `stabai

ì `c ajua rkdàdks d` ocarhdad. D` `sta gai`ra `xhstça `c oh`ck y tagbhèi

`c Okrazÿi d`c Oh`ck, qu` èst` `s `c ikgbr` d` Dhks.

Cc`jÿ aquç ìtkio`s ca pacabra, vhih`rki fuitks T`pù y Juougatz ì ca

ksourhdad y mabcarki ìtr` sç y g`dhtaidk s` push`rki d` aou`rdk.

@itkio`s s` gaihe`stÿ oki ocarhdad qu` ouaidk agaiòh`ra d`bça aparò`r

`c mkgbr`. Dhspush`rki ca oràohÿi y `c oròhghìtk d` cks árbkc`s y cks

b`fuoks y `c iaohghìtk d` ca vhda y ca oràohÿi d`c mkgbr`.

¡Qu` ̀ sta ajua s` r`thr` y d`skoup`, qu` surfa ca th`rra y qu` s` aehrg`! Asç

dhf`rki. ¡Qu` aocar`, qu` agai`zoa ̀ i ̀ c oh`ck y ̀ i ca th`rra! ¡Th`rra! dhf`rki,

y ac histait` eu` mòma. _kck pkr art` gájhoa s` ràchzÿ ca ekrgaohÿi d` cas

gkitañas y cks vacc`s.

Asç eu` ca oràohÿi d` ca Th`rra, ouaidk eu` ekrgada pkr `c Okrazÿi d`cOh`ck, ̀ c Okrazÿi d` ca Th`rra, qu` asç ski ccagadks cks qu` prhg`rk ca eòui-

darki? ouaidk `c oh`ck `staba ì suspìsk y ca th`rra s` maccaba sug`rjhda

dìtrk d`c ajua.


28/347


Okgprìshÿi d` còtura

R`jr`s` a ca còtura d`c ^kpkc Uuf y cà cas eras`s r`sactadas. Cu`jk, r`spkida6 »Ouác `s `c t`ga d`ca còtura; @sorhba su r`spu`sta.

Cas garoas d`c t`xtk c` mai ayudadk a ìtìd`r `c t`ga d` ca còtura d` mky6 ca oràohÿi d` caTh`rra.


_h c`yÿ `c t`xtk d`tìhdagìt`, pu`d` okit`star a `sta pr`juita6 »Oÿgk ski ccagadks ì `c^kpkc Uuf cks qu` prhg`rk eòuidarki ca Th`rra;


1. Cà oada kraohÿi y eçf`s` ì cas pacabras r`sactadas. »Què ktra pacabra qu` shjihehqu`ck ghsgk, pkdrça `gpcàr para susthtuhrca; @sorçbaca a ca d`ròma.

• Tkdk `staba ì suspìsk.

• Ca th`rra s` maccaba sug`rjhda dìtrk d`c ajua.

2. R`ccì` `c ouadrk skck d` cas kraohki`s qu` s` rèh`rì a ca okguihoaohÿi. Thì` ui`f`gpck.

cc`jÿ ìtkio`s ca pacabra g`dhtaidk s` push`rki d` aou`rdk mabcarki ìtr` sç sÿck mabça higkvhchdad y shcìohk

O. Ck qu` phìsa. Ihv`c orçthok

Aoaba d` c``r ca oràohÿi d`c guidk s`jöi ca tradhohÿi gaya. Cà ì ca Bhbcha `c oapçtuck 1d`c Jèi`shs y okgpar` cks dks t`xtks. »Què s`g`faizas ìouìtra;

Ac c``r `st` erajgìtk d`c ^kpkc Uuf qu` iks mabca d` ca oràohÿi d`c guidk, iks dagks ouìtad` ca hgpkrtaioha qu` thì` ca okguihoaohÿi. Ac prhiohphk d` cks th`gpks, tkdk `staba ì oacgay ì shcìohk. _kck ouaidk cc`ja ca pacabra, cks ^rkjìhtkr`s s` pkiì d` aou`rdk para oràr cksárbkc`s, cks aihgac`s y `c s`r mugaik.


29/347

1:Okguihoaohÿi y Cìjuaf` − _`gaia 1

Oròhìdk ì vackr`s

^kpkc Uuf@c ^kpkc Uuf k –chbrk sajradk d` cks l‘hom`‘s‗ surjhÿ d` r`catks krac`s d`c pu`bck l‘hom`‘, qu` eu`rkipasaidk d` jì`raohÿi ì jì`raohÿi. _` or`` qu` eu` `sorhtk ì cìjua l‘hom`‘ y p`rgaiòhÿ kouctkguomks añks masta qu` `c orkihsta Eray Eraiohsok ]hgèi`z ck tradufk ac `spañkc.

@st` chbrk r`cata cas aithjuas tradhohki`s gayas skbr` ̀ c krhjì d`c guidk y ca oràohÿi d` cks mkgbr`y cas guf`r`s< ouìta tagbhèi ca mhstkrha d`c pu`bck l‘hom`‘.

@c Okrái6 chbrksajradk d`c Hscag.

@c Tacgud6 chbrk sajradkd`c pu`bck fudçk.

^kpkc Uuf6 chbrksajradk d` cks l‘hom`‘s.

Oada ouctura thì` sus chbrks sajradks qu` ìoh`rrai ca mhstkrha, ca sabhdurça,cas ekrgas d` v`r `c guidk y cas ikrgas y cks vackr`s iò`sarhks para oki-vhvhr uiks oki ktrks.

D` tkdks cks chbrks sajradks pkd`gks aprìd`r okikohghìtks y vackr`s.Aprìd`r, pkr `f`gpck, oÿgk `c r`sp`tk y ca okgprìshÿi ìtr` cks pu`bcksiks ayudai a okistruhr ui guidk ì paz.

@c t`xtk qu` m`gks c`çdk d`c ^kpkc Uuf iks gu`stra `c vackr d`c r`sp`tk a cakphihÿi d` cks d`gás, ac hidhoariks qu` cks ^rkjìhtkr`s mabcarki ìtr` sçy s` push`rki d` aou`rdk.

»Què ktrks vackr`s ìouìtra ust`d ì `st` t`xtk; @sorçbacks.

»Ma tìhdk ca kpkrtuihdad d` c``r ktrk chbrk sajradk; _h `s asç, `sorhbaacjuiks vackr`s qu` maya ìokitradk ì èc.

Okgparta cks vackr`s qu` `sorhbhÿ oki sus okgpañ`rks durait` cakrhìtaohÿi.

Ca Bhbcha6 chbrk sajradkd` cks orhsthaiks.


30/347


31/347


@f`rohohk 1

Cà cas kraohki`s y `sorhba què ekrga d` okguihoaohÿi s` uthchza. Eçf`s` ì `c `f`gpck.

>. Ouaidk c` dh su r`jack, g` skirhÿ.

1. Ikra mabcÿ oki su gadr` pkr t`cèekik.2. Darçk `souoma cas ikthohas pkr ca radhk.

?. C`çgks `c aiuiohk d`c p`rhÿdhok.

4. Ca eaghcha pcathoa a ca mkra d`c acgu`rzk.

0. @duardk ajhta su gaik para d`sp`dhr a su ikvha.

5. Cks `studhait`s c`y`rki cas bas`s d`c okioursk.

@f`rohohk ?

Krdì` cas eras`s ̀ i oada okcugia d` ca tabca s`jöi ca ekrga d` okguihoaohÿi a ca qu` p`rtìòì.Juç`s` pkr `c `f`gpck.

• Pi j`stk d` skrpr`sa• Pia oarta• Pia okiv`rsaohÿi

t`cèÿihoa

• @c ccaitk d` ui ihñk• @c dhsoursk d` ui

oaidhdatk• Pi gìsaf` d` t`xtk pkr

t`cèekik

• @c aota d` uia rùihÿi• @c cìjuaf` d` cks skrdks

• Ca pcáthoa d` dks aghjas

Ca okguihoaohÿi `s j`stuac.

Pia okiv r̀saohÿi t̀ c èÿihoa Pia oarta Pi j`stk d` skrpr`sa

krac `sorhta gçghoa

@f`rohohk 2@sorhba d`bafk d` oada hcustraohÿi què ekrga d` okguihoaohÿi s` `gpcà. Thì` ui `f`gpck.

>. 1. 2.Okguihoaohÿi ̀ sorhta.


32/347

2>HJ@R − Quhrhjuá

G`fkr` su krtkjraeça

@f`rohohk 4

A. @sorhba dks `xpr`shki`s d` sacudk dhe`rìt`s ì ekrga hit`rrkjathva. Thì` ui `f`gpck. >.

1.

2.

B. Hgajhi` qu` ust`d trabafa ̀ i uia thìda y cc`ja ui ochìt`. @sorhba uia ̀ xpr`shÿi d` atìohÿiì ekrga hit`rrkjathva. Eçf`s` ì `c `f`gpck.

>.

1.

@f`rohohk 0Okckqu` cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi iò`sarhks ì `c dháckjk.

— @stás amç, Lat` —pr`juitÿ Ac`xaid`r tçghdagìt`.

—Ocark. Dÿid` quh`r`s qu` `stèHsab`c Accìd`

»Oÿgk `stás;

Cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi »;Ouaidk mabcagks, uthchzagks dhe`rìt`s tkiks d` vkz. »_` ma fadk oÿgk oagbha ca ìtkiaohÿi

ouaidk acjuhì iks mao` uia pr`juita; ^raothqu` oki `stas pr`juitas. Cèacas ì vkz acta.

»A què mkra s` traisght` ca ocas` radhac;

»Quhèi`s ski cks ga`strks ckoutkr`s;

Ac `sorhbhr uia pr`juita s` uthchzai cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi. Cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi skidks.

• @c d` ap`rtura » s` okckoa ac prhiohphk d` ca kraohÿi.• @c d` oh`rr` ; s` shtöa ac ehiac d` ca kraohÿi.

@f`gpcks6 »Ouác `s tu ikgbr`; »Dÿid` trabafas;»Oÿgk cc`jk a tu oasa;

»@i què pu`dk ayudarck;


33/347



@c dháckjk

Iksktrks dhackjagks@c prko`sk d` okguihoaohÿi `gph`za pkr ca `ghshÿi d` ui gìsaf`. Ouaidk ca p`rskia qu` ròhb` `gìsaf` r`spkid`, s` hihoha `c dháckjk.

@c dháckjk `s uia okiv`rsaohÿi ìtr` dks k gás p`rskias qu` hit`roagbhai pìsaghìtks, d`s`ks ksìthghìtks, a travès d` gìsaf`s.

@i su oçrouck d` `studhk d`c HJ@R, ìokitrará a okgpañ`rks y okgpañ`ras y a ui(a) krhìtadkr(avkcuitarhks(a) oki cks qu` okgparthrá sus dudas oada s`gaia, durait` tkdk `st` añk. âra okiko`rsùiks a ktrks, pu`dì `stabcò`r ui dháckjk okgk èst`6

@f`rohohk 5R`daot` ui dháckjk para pr`sìtars` ait` su jrupk. @c `f`gpck ait`rhkr c` s`rvhrá d` juça, p`rkust`d pu`d` oagbharck d` aou`rdk a su okivìhìoha. @sorhba kraohki`s okrtas y sìohccas.

Ouaidk s` `sorhbùi dháckjk, s` uthchzaui juhÿi ( —) parahidhoar qu` `gph`zaca hit`rvìohÿi dùi parthohpait` ìca okiv`rsaohÿi.@st` juhÿi s` okckoaac hihohk d` ca cçià,okgk ì `c `f`gpck.

—»Ouác `s su ikgbr`;—Gh ikgbr` `s Ad`chia Omko Jaroça.—»Dÿid` vhv`;—Uhvk ì ca acdà _`guy, d`c guihohphk d` Omhsò.—»^kr què quh`r` s`juhr `studhaidk;—Quh`rk s`juhr `studhaidk para pr`pararg` bhì y pkd`r

dèìd`rg` ì ca vhda.

Ac parthohpar ì ui dháckjk, d`b`gks tì`r ì ouìta6

• Ik mabcar tkdks a ca v`z.

• Pthchzar ui tkik adòuadk.

• R`sp`tar cas kphihki`s d` cks d`gás.

• @souomar ait`s d` r`spkid`r.


34/347


@f`rohohk :

A. Ghr` oada r`ckf y r`spkida a ca pr`juita. Thì` ui `f`gpck.

B. _ubray` cas r`spu`stas qu` ski okrròtas a ca pr`juita6 »Què mkra `s;

_ki cas s`hs y g`dha.

A cas s`hs y g`dha.

Cas s`hs y g`dha.

@s cas s`hs y g`dha.

>. —»Què mkra `s;

1. —»A què mkra `s ca rùihÿi;

——_ki cas komk.

»Què ktrk aspòtk d`b` ouhdar ì `c dháckjk;

Ktrk aspòtk qu` may qu` ouhdar ì `c dháckjk `s ca `xpr`shÿi okrròta d` cas kraohki`s. @i `stàpartadk vagks a praothoar oÿgk r`spkid`r ouaidk acjuhì pr`juita ca mkra. Uàgks.

A ca pr`juita6 —»Què mkra `s;

Okit`stagks r`sp`taidk ca okiokrdaioha d`c v`rbk oki `c iög`rk d` cas mkras. Cà cks `f`gpcks6

—@s ca uia. —_ki cas dko`. shijucar pcurac

2. —»Què mkra `s;

—

?. —»A què mkra iks fuitagks;

—

Atìohÿi

_` dho`6 —»Què mkra `s;

Iuioa s` dho`6 —»Què mkra ski;


35/347

2?Okguihoaohÿi y Cìjuaf` − _`gaia 1

Jcksarhk

R`sugì

@i suspìsk6 d`tìhdk, quh`tk.

Eaz6 rkstrk k oara. @i `st` oask s` r``r` a ca ekrga k `c r`ch`v` d` ca Th`rra6 gkitañas, vacc`s…

Eòuidarki6 d` eòuidar, uihrs` cks `c`gìtks iò`sarhks para dar krhjì a ui iu`vk s`r.

D`spuès d` c``r `c jcksarhk, busqu` cas pacabras ì ca còtura d` ca sòohÿi –Ca avìtura d`c``r‗ y cà ca kraohÿi ì ca qu` s` ìouìtrai. Cu`jk `sorhba uia kraohÿi `gpcàidk `stapacabras. C` pr`sìtagks ui `f`gpck.

1. Eaz6 @c aiohaik gkstraba uia eaz s`rìa y ajradabc`.

2. Eòuidarki6 –D`spuès d` guomks añks, _ara y Abramag eòuidarki ui mhfk‗.

?. @i suspìsk6 Ca araña s` qu`dÿ ì suspìsk.

Ca okguihoaohÿi `s ui prko`sk ì `c ouac uia p`rskia traisght` ui gìsaf` a ktra.

Garta okguihoa a su gadr` su d`s`k d` `studhar.

@xhstì tr`s ekrgas d` okguihoaohÿi6

• Krac6 uthchza `c cìjuaf` mabcadk. @irhqu` mabca pkr t`cèekik.

• @sorhta6 uthchza `c cìjuaf` `sorhtk. Aia `sorhb` uia tarf`ta d` e`chohtaohÿi.

• J`stuac6 uthchza cks j`stks. Cks ihñks dhoì adhÿs oki ca gaik.

@c dháckjk `s uia okiv`rsaohÿi ìtr` dks k gás p`rskias.

Cks `studhait`s pcaitài sus dudas y `c krhìtadkr cas r`su`cv`.

Ac `xpr`sar pkr `sorhtk uia pr`juita, uthchzagks cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi (» ;).

»Què `s ca okguihoaohÿi;


36/347


Autkokitrkc

Aothvhdad 1. D`gu`str` ck aprìdhdk. A. Okit`st` a cas pr`juitas. Eçf`s` ì `c `f`gpck.

>. »Ouác `s `c chbrk sajradk d` cks l‘hom`‘s;

1. »Què ekrga d` okguihoaohÿi s` uthchzaac `sorhbhr uia oarta;

2. »Què ekrga d` okguihoaohÿi s` uthchzaac d`far ui gìsaf` ì `c buzÿi d` vkzd` ui t`cèekik;

?. »Oÿgk s` ccaga ca okguihoaohÿi quùthchza cks j`stks;

Aothvhdad 2. ^hìs` y apchqu` ck qu` aprìdhÿ.A. @sorhba dks `f`gpcks d` oada ekrga d` okguihoaohÿi.

Krac 6 1. 2.

@sorhta6 1. 2.

Gçghoa6 1. 2.

B. Cuhs, @va, Ad`ca y E`chp` `stái okiv`rsaidk. _ubray` cas kraohki`s qu` `xpr`sai uia aothtud dùi buì dháckjk. Thì` ui `f`gpck.

• E`chp` y Ad`ca s` `souomai shi hit`rrugphrs`.

• @va ik `stá d` aou`rdk oki E`chp`, p`rk r`sp`ta su kphihÿi.

• Ad`ca mabca guy bafhtk y ik s` c` `souoma.

• Ad`ca y Cuhs ghrai para ktrk cadk ghìtras @va mabca.

• E`chp` `sp`ra a qu` Cuhs t`rghi` d` mabcar ait`s d` okit`starc`.

• Cuhs y @va mabcai a ca v`z.

• @va jrhta para mao`rs` ̀ souomar.

@c chbrk sajradk d` cks l‘hom`‘s `s `c ^kpkc Uuf.


37/347


Aothvhdad ?. D`sarrkcc` sus iu`vas mabhchdad`s.A. Dèhia oki sus pacabras què `s ui dháckjk.

B. Hgajhi` qu` s` ìouìtra oki uia aghja qu` ik ma vhstk ì guomk th`gpk. D`spuès d` sacudars` y d` sab`r oÿgk `stái, ust`d quh`r` sab`r dÿid` trabafa, sh shju` `studhaidk y oÿgk `stca eaghcha. Hivìt` `c dháckjk uthchzaidk kraohki`s hit`rrkjathvas. C` ayudagks oki `c hihohk.

—

—

—

—

—

—

O. Ayud` a oada p`rskia a ̀ xpr`sar ca pr`juita adòuada. Cà oki atìohÿi oada t`xtk y okgpcèt`ckoki ca pr`juita okrròta. Ròu`rd` `gpcàr cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi. Eçf`s` ì `c `f`gpck.

>. Aia quh`r` sab`r ca mkra d` sachda d` ca oaghki`ta. ^r`juita ac omke`r6

1. Cuhsa quh`r` sab`r ca eòma d`c ougpcàñks d` Davhd. @itkio`s c` pr`juita6

2. _aidra iò`shta sab`r `c pròhk d` ui suèt`r. C` pr`juita a ca vìd`dkra6

?. Eèchx quh`r` sab`r `c ikgbr` d` ca acoacd`sa d` su guihohphk. C` pr`juita a su aghjk6

4. Uhihohk quh`r` sab`r ̀ c tçtuck d`c chbrk qu` @cvhra `stá c`yìdk. C` pr`juita6

»Dÿid` trabafas;

@i uia paiad`rça. »X tö;

»A què mkra sac` ca oaghki`ta;


38/347


Iktas6

@sorhba aquç sus hiquh`tud`s, d`soubrhghìtks k dudas para okgparthr ì `c oçrouck d` `studhk.

Garqu` oki ui om`qu` ca oashcca qu` g`fkr hidhqu` su rìdhghìtk.ckjradk ìprko`sk

ikckjradk

D ` s p u è s d ` ` s t u d

h a r . . .

Hdìthquè ̀ c t`ga d` ca còtura apkyáidkg` ̀ i cas garoas d`c t`xtk.

Hdìthok cks vackr`s qu` s` r``fai ì cks chbrks sajradks d` cas

dhsthitas oucturas.û`dk `xpchoar què `s ca okguihoaohÿi y dhe`rìohar cas ekrgas dòkguihoaohÿi.

Ròkikzok ui dháckjk y r`sp`tk cas ikrgas d` uia okiv`rsaohÿi.

@sorhbk gh pr`sìtaohÿi p`rskiac `gpcàidk okrròtagìt` ca pui-tuaohÿi y cks shjiks d` hit`rrkjaohÿi.

R`vhs` su aprìdhzaf`


39/347


40/347

2=HJ@R − Quhrhjuá

Cks ckjrks qu` okis`juhrá `sta s`gaiaski6

D`duohr `c t`ga d` ui t`xtk.

Dhsthijuhr cks `c`gìtks báshoks d` ca okguihoaohÿi.

R`daotar uia oarta eaghchar d` ekrga adòuada.

@sorhbhr okrròtagìt` cas pacabras t`rghiadas ì6 ‟ohÿi y ‟shÿi.

Krdìar cas hdàs ait`s d` `sorhbhr.


@xprès`s` oki ocarhdad • »Oÿgk `sorhbhr ui gìsaf` ocark;

Ca avìtura d` c``r• Ca oarta d` ui padr`


G`fkr` su krtkjraeça • âcabras t`rghiadas ì ‟ohÿi y ì‟shÿi

• Cks ̀ c`gìtks báshoks d` ca okguih-

oaohÿi6 `ghskr, rò`ptkr y gìsaf`

• Ca oarta eaghchar



41/347


Ca avìtura d` c``r

Ca oarta d` ui padr`

1 Trkph`zks6 dhouctad`s.2 Caoras6 dèòtks d` ca skoh`dad.? R`prhgìda6 r`jañk k okrròohÿi pkr acjk gac mòmk.

@itr` sus rkpas, sus chbrks y su dh-

pckga d` uihv`rshdad, aparòhÿ uia

oarta qu` maoça v`hithsèhs añks c`

mabça `sorhtk su padr`6

–Garjarhta6 T` ccagk asç pu`s `s `c ikgbr` qu` `sokjhgks, `c

ikgbr` d` tu abu`ca, qu` ik mao` guomks añks, d`fÿ `sta

th`rra a ca qu` tö ròhèi cc`jast`. ¡X bhì, patkfa, ya `stás aquç!

D`spuès d` iu`v` carjks g`s`s ̀ i qu` tu gadr` t` cc`vÿ oki-

shjk, shithÿ guy d` o`roa tus cathdks y r`shsthÿ tus skbr`sactks.

Tuvhst` su`rt`. Ik vayas a or``r qu` tkdks cks b`bès cc`jai

ac guidk asç tai eáohcgìt`. May guomks ktrks —ca higìsa

gaykrça— qu` iaoì a ca brava, shi iada d` ashstìoha.

X `stás aquç, dhspu`sta a ìerìtart` oki ca vhda. Ik oràs qu`—okgk amkra— tkdhtk ski r`jacks y oarhohas. Ca vhda `s dura,

ccìa d` trkph`zks1. Xa orò`rás y ck v`rás d` o`roa. Ac cadk d`

jóhrhtas qu` ck thìì tkdk, may guomas ktras qu` ik thìì

iada. Aidaidk `c th`gpk `studharás y t` darás ouìta d` cas

ghs`rhas qu` aechjì a tu jìt`6 `c magbr`, ca hjikraioha y ca

pkbr`za< y kfacá qu` tö vàs `sas caoras2 d`rrktadas. Ghìtras

t` v`gks ya guf`r, ac hr oròhìdk ròhbhrás oarhñk y acjuia

r`prhgìda?.

Tu tata qu` t` ghra y tkdavça ik ck or``‗.


Ca hgpkrtaioha d`ctçtuck6

C``r `c tçtuck dauia hdà d`c t`ga yayuda a d`duohr d`què tratará ca còtura.


42/347

?>HJ@R − Quhrhjuá

Okgprìshÿi d` còtura

@c t`ga d` uia còtura `s `c asuitk d`c qu` trata. »Ròu`rda ouác `ra `c t`ga d` ca còtura d` cas`gaia 1; @c t`xtk trataba d` oÿgk s` hba ekrgaidk ca Th`rra, s`jöi `c ^kpkc Uuf. @c t`ga d` cacòtura `ra ca oràohÿi d`c guidk.

@i ca còtura d` `sta s`gaia, `c tçtuck6 –Ca oarta d` ui padr`‗ iks aiuioha ya `c t`ga. ^kr `sk,c``r cks tçtucks su`c` s`r uia buìa phsta para sab`r d` què trata ui t`xtk.

»Què ktrk tçtuck c` darça ust`d a `sta còtura;


Cà oada pr`juita y subray` ca r`spu`sta okrròta.

>. Ca còtura d` ̀ sta s`gaia ̀ s... ui aiuiohkuia oarta

uia e`chohtaohÿi

1. Iao`r a ca brava `s iao`r... oki ayuda

oki uia kp`raohÿi

shi ashstìoha gèdhoa

2. @c padr` c` dho` a Garjarhta qu` ca vhda... thì` dhouctad`s sh`gpr` `s hjuac

`s eáohc


Okgpc`t` ca kraohÿi r`ccìaidk `c ouadrk d` ca kpohÿi okrròta. @c `f`rohohk > `s ui `f`gpck.

1. »Què ekrga d` okguihoaohÿi uthchza `c padr` d` Garjarhta;

• Krac

• Gçghoa• @sorhta

2. »âra què `sorhb` ca oarta `c padr` d` Garjarhta;

• âra sab`r ca eòma d` iaohghìtk.

• âra dar a su mhfa buìks okis`fks ouaidk pu`da c``rca.

• âra qu` ca cà ìs`juhda.


43/347

?1Okguihoaohÿi y Cìjuaf` − _`gaia 2

B h k jr ae ç a

?. ^kr `c okit`xtk d` ca còtura, »què shjihehoa –jóhrhta‗;

• Ihña p`qu`ña

• ^`rskia aekrtuiada

• Histrugìtk gushoac

Fksè Barikya Jaroça@sorhtkr juat`gactòk, iaohdk ì 18?1. _` d`staoa ì `c jèi`rk d`c ouìtkokrtk. _us r`catks iarrai ca vhda okthdhaia d` ca ohudad. _us iarraohki`s sòaraot`rhzai pkr ca br`v`dad y `c mugkr 4 .

D` sus kbras d`staoagks6

• Ca öcthga Iavhdad y acjk gás... (185:)

• Ca mu`cja d` dkckr`s (18=1)

• âizÿs y uias mhstkrhas (18=4)

• Cas oacc`s y cks dças (1880)

Ca còtura d` `sta s`gaia ròkj` ui ouìtk ì ekrga d` oarta eaghchar.@stá tkgada d`c chbrk –Cas oacc`s y cks dças‗ .

Fksè Barikya Jaroça(18?1 ‟ )*

4 Mugkr6 ck qu` s` dho` k `sorhb` oki jraoha ` hijìhk. * Ouaidk skck aparò` ca eòma d` iaohghìtk hidhoa qu` `c `sorhtkr `stá vhvk.

O. Ck qu` phìsa. Ihv`c orçthok–Ac cadk d` jóhrhtas qu` ck thìì tkdk, may guomas ktras qu` ik thìì iada‗.

@sorhba ì tr`s cçiàs ck qu` phìsa d` `sta aehrgaohÿi a parthr d` `stas pr`juitas6

»@s oh`rtk k ik; »@s fustk k ik; »^kr què `s asç;


44/347

?2HJ@R − Quhrhjuá


1. @c`gìtks d` ca okguihoaohÿi»Quhèi ìvça ca hiekrgaohÿi;»Quhèi ca ròhb`;

Aprìdhgks ca s`gaia ait`rhkr qu` ca okguihoaohÿi `s ca traisghshÿi d`gìsaf`s ìtr` dks k gás p`rskias. Ca okguihoaohÿi `s ui prko`sk ì `cqu` varhks `c`gìtks s` r`caohkiai ìtr` sç. @sta s`gaia okiko`r`gks tr`s`c`gìtks báshoks6 `ghskr, rò`ptkr y gìsaf`. Eçf`s` oÿgk hit`rvhìì `stkstr`s `c`gìtks ì ui aotk okguihoathvk.

¡@stè pìdhìt`d` ca ocas` radhac!

Pi aotkokguihoathvk `s`c hit`roagbhk d`gìsaf`s ìtr` dksk gás p`rskias.

Uayagks pask a pask okikohìdk oada uik.

@ghskr6 Ca pacabra ̀ ghskr vhì` d` –`ghshÿi‗ qu` shjihoa gaihe`star maohaeu`ra. @c `ghskr `s `c qu` `xpr`sa ui gìsaf` para qu` cc`ju` acrò`ptkr.

Rò`ptkr6 @c rò`ptkr `s quhì r̀ ohb` `c gìsaf`. _h `c rò`ptkr ik ròhb`

`c gìsaf`, ik `xhst` ca okguihoaohÿi. Ehiacgìt`, okghìza `cdháckjk, ouaidk `c rò`ptkr okit`sta ac `ghskr.

Gìsaf`6 @c gìsaf` `s `c okitìhdk d` ck qu` s` quh`r` okguihoar6 hdàs,sìthghìtks y d`s`ks qu` `c `ghskr ìvça ac rò`ptkr.

May aotks okguihoathvks ì cks qu` `c gìsaf` ik cc`ja hig`dha-tagìt` ac rò`ptkr. ^kr `f`gpck, uia oarta, ui t`c`jraga k casikthohas d` ui p`rhÿdhok ski gìsaf`s qu` cc`jai ac rò`ptkr uith`gpk d`spuès d` mab`r shdk `ghthdks pkr `c `ghskr.

âpá, g` justarça`studhar göshoa.

gìsaf`

rò`ptkr`ghskr


45/347

??Okguihoaohÿi y Cìjuaf` − _`gaia 2

>. @c t`ga d` ca p`cçouca qu` Cuhsa ouìta a su tçk. »Què `c`gìtk d` ca okguihoaohÿi `s `c t`ga d` ca p`cçouca;

1. Ca gagá aihga a su mhfa a qu` `studh`. »Què `c`gìtk d` ca okguihoaohÿi `s ca gagá;

2. Favh`r `souoma ca radhk. »Què `c`gìtk d` ca okguihoaohÿi `s Favh`r;

?. @c abu`ck ròhb` uia e`chohtaohÿi d` su ih`tk.»Què `c`gìtk d` ca okguihoaohÿi `s ca e`chohtaohÿi;

@f`rohohk 2@sorhba tr`s `f`gpcks d` okguihoaohÿi ì cks qu` `c gìsaf` s` ròhb` d`spuès d` ui th`gpk.Thì` ui `f`gpck.

1.Pia ikthoha ì ca prìsa>.

2. ?.

@c t`ga d` ca p`cçouca `s `c gìsaf`.

@f`rohohk 1

Kbs`rv` ca hcustraohÿi ` hdìthqu` cks `c`gìtks báshoks d` ca okguihoaohÿi. Cu`jk, `sorçbacks

ì `c `spaohk okrròtk.

Mky aprìdçokgputaohÿi.

1.

2.

?.

@f`rohohk ?

Cà oada shtuaohÿi y r`spkida a ca pr`juita ì ca cçià.


46/347

?4HJ@R − Quhrhjuá

2. Ca oarta eaghcharOartas vai, oartas vhìì...

»Ma `stadk acjuia v`z c`fks d` su eaghcha; _h `s asç, s`juragìt` shithÿ caiò`shdad d` okguihoars` a travès d` uia oarta. @st` thpk d` oarta s` ccaga

eaghchar k p`rskiac.

@i uia oarta s` traisghtì gìsaf`s, ikthohas y sìthghìtks. âra qu` ktrasp`rskias ìthìdai ck qu` ust`d quh`r` okguihoar, d`b` `sorhbhr ì krdì.@c gìsaf` prhiohpac sh`gpr` va ac hihohk. Ik `gphò` a `sorhbhr ui asuitk shimab`r t`rghiadk d` okitar `c ait`rhkr.

Ca oarta `stá ekrgada pkr varhks `c`gìtks k part`s qu` s` hiocuyì ì `st`krdì6

• Cujar d`sd` dkid` `sorhbhgks6 iu`stra acdà k iu`strk guihohphk.

• Eòma. Dça, g`s y añk.• _acudk. D`b` s`r br`v` y oarhñksk.

• @c gìsaf` k ikthoha qu` ìvhagks ac d`sthiatarhk.

• D`sp`dhda. Tai br`v` okgk `c sacudk.

• Ehrga.

cujar y eòma

d`sp`dhda

gìsaf`

Vaoapa, 1> d` ì`rk d` 2>1>

Qu`rhda prhga Cuoça6

G` dhk guoma ac`jrça ròhbhr tu oarta oki ca ektkjraeçaqu` g` prkg`thst`. ¡Què omuca t` v`s!

T` ouìtk qu` vky a trabafar d` ashstìt` ì `c pu`stkd` sacud d` ca acdà. ¡Hgajçiat`! ¡Què kpkrtuihdad! Iksab`s ca `gkohÿi qu` shìtk pkr okgìzar a trabafar.T` v`rè guy prkitk, tìjk taitk qu` okitart`.

@sorçb`g`. @sp`rk tu oarta. _acödag` a tus papás. Tuprhga qu` t` quh`r` guomk.

sacudk

ehrga


47/347

Libro Quiriguá Com. y Lenguaje 1er. Sem

Documents

Transcript of Libro Quiriguá Com. y Lenguaje 1er. Sem