2004ko udabarriaGurasoentzako aldizkaria• Hiruhilabetekaria

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

10.

2 E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

Lege Gordailua BI-2770-01

Laguntzaileak• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua• Guraso elkarteak:Berriatuako Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaOndarroako Herri IkastetxeaOndarroako Zubi Zahar Ikastola Ondarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroa-Lekeitio Institutua

Maketazioa BOL & ERI KomunikazioakImprimategia GERTU imprimategiaBanatzailea Asmatu XXI

Egilea

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa• Prebentziorako ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78eburgoa@lea-artibai.org

Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso duBabesleak

3 BarriakEskolarteko XV. topaketak

4 0tik 5 urteraUmeen masajea edoigurtzien garrantzia Ainhize Aranburu

6 6tik 11 urteraGurasoen banatzeaAlicia Cabrejas

8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenNerea Urrosolo

10 12tik 18 urtera“Iraintzea hitzez jotzea da”Oihana Etxegibel

12 DenentzatIndarkeria sexistakprebenitzea posible daMªJose Urrozola

Gurasoentzako aldizkaria

Etxebizitza eta Gizarte gaietako saila

10. zenbakia

Hasi baino lehen, eskertu eta txalotu nahiditugu Aitor, Peru, Begoña eta beste hain-bat hezitzaile eta laguntzaile, kirol etajolas topaketa hauek burutzeko eginduten lanagatik.

Aurten 1.343 bat ikaslek parte hartu dute,10 urtetik 16 urte bitarteko gaztetxo etagazteak; Lea Artibai eskualdeko ikastetxeguzti guztietakoak, lehen hezkuntzakonagusienak eta derrigorrezko bigarrenhezkuntzako ikasleria osoa.

Proiektu honekin, duela 15 bat urte hasi-tako lanari segitzea nahi da, azken bate-an, sorreratik jarritako helburuak lortzensaiatuz: "kirol giroan bizitzea, kirola jolasbezala ere hartzea, gure kulturan sustrai-tutako kirolak bultzatzea, aktibitate fisikoaeta denbora librea lotzea, Lea Artibaikoikasleak elkar ezagutzea, giro alai etaosasuntsua lortzea, etab...".

Helburu horiek lortzeko proiektu sendobat antolatu da, era guztietako kirolak egi-nez, hala nola:

12-16 urteko ikasleak:

• taldeko kirolak (saskibaloia, futbola,hockeia, bolei hondartzan),

• euskal pilota, (palaz, eskuz eta xiste-raz),

• atletismoa, (pisua, altuera, luzera,krosa, abiadura, erreleboak),

• herri kirolak (txokorrak, txingak, arras-trea, boluak, sokatira, arrastrea), ekintzabereziak (arku tiroa, piragua, eskalada,aerobika),

• pentatloia (zakusalto, korrika, piragua,bizikleta, dardo tiroa),

10-12 urteko ikasleak:

• jolas predeportiboak (baloidorrea, hockey eta beisbola),

• jolas tradizionalak (ikurriña,zelai errea eta futbola baloirikgabe),

• herri kirolak (txokorrak,korrikalariak, txingak, arta-zaku lasterketa, boluak etasoka-tira) eta

• jolas alternatiboak (ultimateeta sutteball).

Erakundeetatik ere nolabait lagundunahi izan da lan eta esfortzu guztihau, kirola elkar ezagutzeko eta osa-suntsu ibiltzeko era egoki bat delakoeta proiektu honek gure ikasleriagazteen artean osasuntsu direnalternatiba desberdinak bultzatzera

jotzen duelako bete betean.

Aurten Lekeition egin izan dira. Ikasleenartean giro ona bizi izan da, kirol desber-dinak bultzatu izan dira, gazteen artekohartu-emanak zabaltzeko aukera egonda, elkar ezagutzeko, etab.. hamaika balioditu proiektu honek; azken batean, kirolaeginez ere elkarrekin ondo pasa ahal delaerakustea. Balorazioa halere orain ikas-zentruen esku dago, ikasle zein irakasle-en esku; beraz, horretaz hurrengo bateanberba egingo dugu.

Amaitu aurretik bai animatu gurasookhurrengo batean hurbiltzeko. Datorrenurtean gauzak ohi bezala badoaz,Ondarroan izango dira XVI. kirol eta jolastopaketak. •

barriak

3E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

• "ZEURE TXOKO"ra atalera galderarik egin nahibaduzu, lasai egin, erantzuna ere ahalik eta arinenemango dizugu-eta; ez duzu zertan hurrengo aldiz-kariaren zain egon behar. Zure galdera eta helbideaargi esan eta erantzungo dizugu. •

• Hemen agertzen diren liburu, KD edota bideo guz-tiak Amankomunazgoko prebentziorako zerbitzuandauzkagu, zuotako edozeinen eskura erabili ahalizateko. Doan uzten dira denbora zati baterako. •

Egiteko Prest!aldizkariaridagokion informazioa

Lea-Artibaiko eskolartekoXV. kirol eta jolastopaketak Lekeition

Eguneroko bizitzan beti presa-ka gabiltza eginbehar ezberdi-nak direla eta; honela, ezin iza-ten gara egon umeekin nahikogenukeen beste denboraz,ahaztu egiten dugu ume etagurasook elkarrekin gozatzekomomentuak merezi ditugula.Honetarako tresna edo baliabi-de ezin hobea izango da hau-rren masajea; guraso etaseme-alaben arteko harremanaeta komunikazioa erraztekoedo eta hobetzeko tresna edobaliabide bat da, honetaz gainbeste eragin batzuk ere izangoditu haurrarengan. Gure gor-putz azalaren sentsibilitatehandiak sentsazio mugagabe-ak biziaraziko dizkigu, ukime-naren bidez seme-alaben arte-ko harremanak estutzea lortu-ko dugu, aurretik aipatu bezalakomunikazioa landuaz, loturaafektiboak indartuaz, arlo emo-zionala (maitasuna, poza,babesa,...) landuaz; honelagarapen emozionala garapenfisikoarekin batera osoagoaeta positiboagoa izango baituhaurrak.

Zentzumen guztien artean, ukimenada lehenengo garatzen dena, oinarri-oinarrizkoa da zeren ukimenakeskaintzen digun kanpoko eta barnekoinformaziorik gabe zaila izango bailit-zateke bizitzea. Ez genuke gorputza-ren kontzientziarik izango eta ezinizango genuke ingurukorik sentitu.

Antzinakoa da umeen masajearenerabilera, kultura eta herri desberdi-

nek erabili ohi zuten haurren zentzu-menak suspertu edo estimulatzeko.Gizarte modernoagoek praktika honenerabilera baztertu egin zuten bestejoera batzuei eutsiaz, ez zituzten begionez ikusten azaletik azalerako iku-tuak, baina azken urteotan masajeakberriro hartu du indarra. Oso garran-tzitsua izango da hasierako urteeta-ko azaletik azalerako kontaktu hori,umea jaiotzen denean kanpoko inguruberrira egokitu behar da; inguru likido,ilun, isilean egon da ordurarte eta kan-poko erasoetatik babestuta. Hasierakourte horietan ikasketa prozesu bateanegongo da (informazioa jaso eta uler-tu) eta ezinbestekoa izango du ziur-tasun sentipen bat izatea aurreraegiteko, laztan eta igurtzien bideztransmititu ahal izango diogu.Masajearen bidezko etenbako mugi-mendu ordenatuen bidez, ondorenazalduko diren onurak lor daitezke:

• Umearen sistema inmunologikoasustatuko du. Sistema honek gaixota-sunetatik babesten gaitu, berazgarrantzitsua izango da, beharrezkoestimulazioa jasotzea fisikoki ondoegoteko. Estres edo neke egoerek sis-tema hau ahuldu egiten dute, beraznekatuta badago errazago gaixotukoda. Masajearen bidez estres edo nekeasko liberatu daiteke, eta era horretangure gorputzeko defentsentzat mese-degarri izango da.

• Sistema neurologikoan edo nerbiosisteman eragin bikaina izango du:Umeak, jaiotzean, neuronen artekolotura oso urriak izaten ditu; hainzuzen ere, gosea, hotza, bakardadea,mina, nekea eta oinarrizko beste ego-nezin batzuen aurrean erreakzionatze-ko bestekoak bakarrik. Beste loturaguztiak inguruak erakusten dizkionbizipen eta esperientzietatik garatuko

ditu, eta jasotako estimuluekin lortukodu. Kontutan izanik hasierako etape-tan ukimenak duen garrantzia, masa-jearen bidez neurona lotura ezberdi-nak sendotzen joango dira. Masajeaknerbio sistema suspertuko du, beregorputzaren eta berarekin komunikat-zen den pertsonaren informazioaemango dio.

• Sistema endokrinoan: Sistema kon-plexuena da, hormona ezberdinenliberazio eta inhibizioaren elkar eragi-naren arabera funtzionatzen du.Hormonaren arabera alerta egoeran,defentsa egoeran edo ekintza egoeranjar gaitezke. Hormona batzuk adibi-dez, nekatuta gaudela indarberritzenlagun gaitzakete, eta beste batzukberriz, maitekor sentiarazten edotaerlazionatzen. Hau dela eta, garrant-zitsua izango da sistema hau estimula-tua eta ondo orekatua egotea, unebakoitzean behar bezala jokatzeko.Estresa eragiten duten hormonakgutxitu egiten dira.• Ondo etorriko zaio urdailarentzateta hesteentzat: umea jaiotzen dene-an digestio-aparatua jarri behar dumartxan. Nahiko normala izaten dalehen 3 aste eta 3 hilabeteetan gasaketa kolikoak izatea. Masajeak estimu-latu egingo ditu hesteak egin beharduten bide guztia errezago egiteko etagainera, amaierako funtzioan, kanpo-ratzeko momentuan ere lagunduaz;arnas sisteman eta zirkulazio siste-man ere berdin: arnasketa gaitasunahobetu dezake eta odola oxigenatzekoaberasgarri izango litzateke. Honeksistema inmunologikoan eragin zuze-na izango du.

• Lo egiten laguntzen du, loaldi luze-agoak eta lasaiagoak egingo dituumeak, erlajatzen ikasiko du eta.

4

0tik 5eraAinhize Aranburu

Fisioterapeuta

• LEKEITIO

0tik 5 urteraUmeen masajea edoigurtzien garrantzia

E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

• Gorputzaren eskema integratzeneta bere gorputza ezagutzen lagun-duko dio.• Autoestimuan lagunduko dio.• Kanpo harremanak errazago egitenlagunduko dio.• Segurtasuna emango dio.• Harreman loturak bultzatuko ditu.

UME BAKOITZA MUNDU BAT DA; BAKARRA DA.Bakoitzak sentsibilitate maila ezberdinadu eta estimuluen intentsitatea eraezberdinetara bereganatzen du; beraz,hauxe izango da gurasoek lehenengoikasi beharko dutena. Gehiegizko esti-mulazioak egonezina, haserrealdiaedo neke puntu bat sor dezake etahorrelako egoeretan ume bakoitzak eradesberdinean erantzuten du, egoerahauek kontrolatzen eta ezagutzen ikasibeharko dute gurasoek, horrelakorikgerta ez dadin.

Masajeak haurra ezagutzen lagundukodu, masajea egin ahala umearen aldar-tea aldatzen joan daiteke, hasieran osopozik egon arren nekatu ere egin daite-ke momentu batean, orduan astiroagoekin beharko dugu, beste gorputz ata-len batekin hasi edota suabeago, etagogo barik segitzen duela konturatuzgero bertan behera utzi beharko genukebeste momentu baterako.

Haurrekin ez da komeni masajea has-tea oraindik hilabete eta erdi daukala,hobeto handik aurrera, hasierako hila-betean oraindik oso sentiberak dira eta.Ordutik aurrera, astiro-astiro, has gai-tezke masajea ematen. Lehenengo,gorputz atal batean eta egun batzuetan

bakarrik; oinetatik hasiko gara, ingururiksentiberena baita berau. Gorputz atale-tan gorantza egin ahala, erantzuna atalguztietan berdina ez dela konturatukogara; umearen erantzunei jaramonegin beharko diegu, zer nahi dueneta zer ukatzen duen errespetatuegin behar diogu. Hasieran, berak era-bakiko du noiz bukatu nahi duen.

Daukan adina daukala, masajea eman-go dugu umeak onartzen baldin badubestela ez, hau da, eroso sentitu ahala,derrigortu barik. Lehen saioetan gertaliteke haurrak negar egitea masajearenondoren. Negarraldi hau lasaigarriaizango da, izandako tentsioen ondorenada. Ondoren, lo sakona etorriko zaio etalo lasaigarria, beraz, hala gerta dadinutziko dugu. Umeak badaki espresa-tzen bere espresio era ezberdineierreparatuta igarriko diogu, noizbehar duen etenaldi bat, noiz ez dau-kan interesik ala noiz den nahikoa.Zein da masajerako momenturik apro-posena? Umea lasai dagoen horixe dahain zuzen, momenturik onena; guraso-ek erabakiko dute zein izan daitekeenmomenturik egokiena umea ezagutuahala; batzuek nahiago dute goizekolehen orduetan besteek ostera, iluntze-tan; baina sekula ere ez jan eta bereha-la, ez da komeni eta.

Kontua ez da profesionalentzakomoduko teknika korapilotsuak ikas-tea, baizik eta norberak baliabideakeskuratzea umearekin erabiltzeko,

harremana eta komunikazioa lantze-ko. Beste alde bat izango litzatekegure helburua: umeari ekarpenakmodu atseginean egitea haziera, hel-dutasuna eta bizi-poza ondo biderat-zeko. •

Es una herramienta y un recurso que nospermite y facilita la relación y la comunicaciónentre padres/madres y nuestros hijos e hijas;puede significar, a la vez, de gran ayuda en elcrecimiento armónico de estas criaturas.

El tacto es el primer sentido que desarrolla-mos en nuestra relación con el exterior. Deforma que el masaje y el contacto manual:

• Resultará beneficioso para el sistema inmu-nológico del niño/a.

• Supondrá un aliciente extraordinario en elsistemo neurológico y en el nervioso.

• En el sistema endocrino reduce las hormo-nas que producen el estrés.

• Supone efectos óptimos en el sistema gas-trointestinal; también en el respiratorio y cir-culatorio

• Ayuda a un sueño más relajado.

• Contibuye al conocimiento del propio cuer-po.

• Es un refuerzo en la autoestima y seguridaddel niño/a, y facilita las relaciones con el exte-rior

• El niño/a nos ayudará a su mejor conoci-miento a través de las reacciones ante lascaricias y el masaje que recibe.

Debemos seguir con suma atención estasreacciones, respetando sus deseos e inclusosus rechazos, y fijándonos en los mismos per-cibiremos si está a gusto, si demanda un des-canso o si en ese momento muestra desinte-rés.

Para finalizar, no se trata de desarrollar técni-cas complicadas, sino de procurar un acer-camiento mayor y de hacer acopio de recur-sos comunicativos.

5

Masajear a l@s niñ@s

E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

liburu i

nteres

garriak

ikerketa

Gaur egun aldaketa handiak aridira gertatzen gizarte-testuin-guruan, eta horreek oso modugarrantzitsuan eragiten deutsiefamilia-ereduei. Orain dalagutxi, datu bat argitaratu ebanEustatek (Euskal EstatistikaErakundea): ohiko familien port-zentajea -ama, aita eta seme-alabak, danak etxe berean bizit-zen- EAEko familien %50 bainotxikiagoa da. Familia-ereduakoso bizkor ari dirala aldatzenikusten dogu.

Gizarte-testuingurunearen aldaketa horree-tako batek andrak ordaindutako beharretanhasteagaz dauka zerikusia, hau da, etxetikkanpo egiten diran beharretan jarduteagaz.

Horregaz batera existitzen da-ta beste beharbat, betidanik egiten doguna, ordaindubakoa, hau da, umeak mundura ekarri etahazteagaz, etxeko beharrakin, familiako hel-duak zaindu eta horreei laguntzeagaz, etaabarregaz zerikusia daukana. Ordaindubako behar hori ikusezina dala emoten dau,horri buruz oso gutxi egiten dala berba eta"andre" izateari lotuta dagoala emoten dau,baina gai hori beste artikulu baterako dalauste dot.

Esaten neban lez, familietan izandakoaldaketarik garrantzitsuenetakoa andreaklan-merkatuan sartzea izan da. Familietaneragin handia izan dauen beste aldaketabat antisorgailuak izan dira, horreei eskerumeen jaiotzak erregulatu geinkez-ta.Hortaz, umeak dakarguzanean hobeto pent-satuta eta planifikatuta dakarguz, eta jaiot-za-tasa jaistea da, izan be, gure gaur egun-go gizartearen ezaugarririk aipagarrienetakobat.

Familiak, orain, txikiagoak dira, lehengogaraietan baino seme-alaba gutxiago dau-

kiez. Banatu eta dibortziatzen diran biko-teen kopuruak be nabarmen hazi dira.

Orain, arinago banatzen dira bikoteak.Besteak beste orain dala 25 urtetik honaegoera hori legez baimentzen dauen dibort-zioari buruzko legea daukagulako.

Bikoteek harreman txarragoa daukielaesan gura al dau horrek? Bikoteek alkarrigutxiago agoantatzen deutsiela?

Itaun onak dira, guk geuk bizi dogun egoe-rari buruz hausnartzeko baliagarri izan dai-tekezanak.

Benetan bistakoa emoten dauena da bikotebarruko harremanetarako berdintasunez-koagoak diran ereduak eregiten ari dira-la, alkarregaz bizitzeko gurarian gehiagooinarritzen diranak, eta ez horrenbeste sarri-tan gura be ez dan alkarbizitzako egoerabati eutsi edo jasan behar izatean.

Helduok badakigu bikote egonkor etaorekatua, seme-alabak hazteari lagundueta hazte hori posible egingo dauena,eregitea ez dala erraza, ez berez jatorkunzeozer; ostera, horrelako bikotea eregiegin behar da eta sarritan prozesu neket-sua da, baina oso esker onekoa be izanleike.

Bikotekide bakoitzak bikotera eroango ditumaitasuna, alkarregazbizitzeko gogoa, ilusioaeta beste gauza askozgehiago, baina baita sarri-tan bakoitzak bizitza pert-sonalean, bikotetik kanpo,daukazan gatazkak etazailtasunak be.

Gero eta gehiago diragurasoak banatuta edobanatzeko prozesuandagozan familietan bizidiran neska-mutilak; zergertatzen da horreekaz,tarak, defizitak edo esko-

lako arazoak izango ditue?

Horrelako egoeretan une bi bereiztubehar doguz.

Bata, banaketaren lehenengo unea, etabestea, bigarrena, banaketa burutu dane-ko unea.

Banatzeko uneak krisia eta zailtasunakdakarz, erabakia hartzeagatik egin beharre-ko aldaketak dirala-ta. Sarritan dolua izatenda. Doluak beti dauka zerikusia galera bate-gaz. Guretzat garrantzitsuak diran pertsonakgaltzerakoan normala da dolua berbea era-biltzea: "doluz dago aita edo ama hil jakola-ko", baina psikologikoki be dolua egin beharda "familia ideala galdu izanagatik".

Orokorrean, bikotekideek ez darabile buruanbanatzea batu, familia osatu eta seme-ala-bak mundura dakarrezanean, baina bizitzaoso da konplexua eta bikoteko alkarbizit-za bera be bai; hori dala-ta, banatzeko era-bakia beti da galerea, familia osatzekoegoten dan proiektu ideala galtzea, etagero harremanetan izandako gorabeheren-gatik aurrera urten ezin dauena.

Beti gertatzen da krisia bikote bat apur-tzen danean, baina krisi horri modu ego-kian egiten bajako aurre, egoera aberat-sagoak lortzen dira harremanen arloan,

6

6tik 11raAlicia Cabrejas

Gernikako Emakume Zerbitzuko teknikaria

• GERNIKA-LUMO

6tik 11 urteraZer gertatzen da seme-alabekingurasoak banatzen direnean?

E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

plastikotasun gehiagokoak, bikoteak etafamiliak gatazkak negoziatzen ikasi dabelakoeta harremanetan elastikotasun gehiago izanleikielako, hortaz, gurasoen arteko bikote-ak apurtzearen ondorioz seme-alabek ezditue, nahitaez, kalteak jasan behar.

Seme-alabek bienak izaten jarraitzendabe, bikotea banatu arren be.

Praktikoagoa eta erabilgarriagoa da bikoteenbanatze-prozesuetan dagozan alde positiboeta osasuntsuak ikustea.

Zer gertatzen da seme-alabakin? Ikusi daigu-zan horri buruzko iritzi batzuk:

Baleike bikotea ez izatea bizitza osorako,baina bai ostera aitatasun edo amatasuna.

Garrantzitsua da seme-alabak ez sartzeabikoteak daukan gatazkan. Biren artekoarazoa da, helduen asuntoa da, eta eurak,helduak, arazo hori ahal daben eta guradaben modurik onenean konpontzen saiatubehar dira. Banaketa eta dibortzioa baliaga-rria eta funtzionala izan leike seme-alabent-zat.

Seme-alabak bikotearen gatazkatik atarabehar dira, baldin eta eurak sartzen badi-ra. "Zure aitaren eta nire arteko arazoa dahori" edo "zure amaren eta nire artekoa" etaguk konpondu behar dogu.

Maitasuna, errespetua eta aintzatespenabaldintzarik bakoak izan behar dira.Mezua hau da: "biok maite zaitugu, gubikote moduan batera gehiago egon ezarren".

Beste pertsonari buruz seme-alabari txar-to berba ez egiten saiatu behar da, etapertsona horren alde positiboak erreska-

tatu eta baloratzen saiatu.

Semea edo alaba ez da bikotearen gataz-karen erantzulea. Helduok jakin badakigunzeozer dan arren, garrantzitsua da hori argiuztea seme-alabei. Mezua hau da: "guraso-ak ez dira seme-alabak dirala-ta banatu,euron artean konpondu ezin diran arazoakdaukiezalako baino".

Sarritan, edade jakin bateko seme-alabekpentsatu leikie euron gurasoak eztabaidakdaukiezala edo euron arteko harreman txarradaukiela seme edo alaba horrek nota txarrakizan ditualako, lagunakin burrukan egindaualako, edo gurasoari erantzun txar batemon dautsalako. Garrantzitsua da seme-alabei argi uztea ez dirala euron jarrerekbikotearen harremanean daukiezan ondo-rioen erantzuleak. Umeen ahalguztidunta-sunagaz dauka zerikusia horrek, bizitzakoetapa jakin batzuetan edozertarako kapazdirala pentsatzen dabe umeek-ta. Pentsatuohi dabe "ondo portatzen banaz nire guraso-ak barriro be batera egongo dira".

Horrek, sarritan, ezinegon handia eta nahas-teak sortzen deutsiez umeei.

Erabilgarria izan leike ume horri familiarengarai zoriontsuei buruzko istorio bat kon-tatzea. Familia guztietan izan da garai edoetapa zoriontsu bat, eta garrantzitsua da horierreskatatzea, gauzak txarto dabizenerako.Bikotearen arteko istorioaren zeozer kontat-zea: zelan maitemindu ziran, maitasun,limurtasun eta desioz betetako uneak, etaeurak, seme-alabak, orokorrean, momentuon horreen emaitza izan dirala. Garai zoriont-sua egon egon da, nahiz eta gero gaitza izandan hori aurrera eroatea. Familiako istorioenalbumean argazki polit bat eduki edo argazkihorri noizbehinka begiratzea lez da.

Lehentasuna emon behar jako seme-ala-ben ongizatearei, helduenari berari bainogehiago. Hazi eta heltzeko prozesuan dagozseme-alabak, pertsona lez eregiteko proze-suan, eta gurasoak daukie prozesu horretanlider izateko erantzukizuna. Arriskua da gura-soak hain egotea euren arazoetan buru-bela-rri sartuta —batzuetan desengainu, nahigabeeta amorruagaz daukie zerikusia arazook— ,seme-alabak zaintzeko daukien erantzukizu-na ahaztu egin leikiela.

Seme-a l a -bei, eurek ulertzen daben berbakin, azal-du behar jake arazoak daukiezalako era-baki dabela banatzea gurasoek, eta orainbeste modu batean antolatuko dabelaeuren bizitza, baina, barriz be aipatzen dot,bien, amaren nahiz aitaren, maitasunabermatuta dago.

Badirudi osasuntsuagoa dala bikoteko harre-manak alkarregaz bizitzeko gogoan, etaalkarrenganako errespetuan eta aintzatespe-nean oinarrituta egotea, eta ez horrenbesteegon gura ez dan nonogaz lotuta egotekoderrigortasunean.

Familia modu eta eredu ezberdinakdagoz, oraindik esplorazinoan dagozan etaaldakorrak diran ereduak dira. Batzuetanaldaketa horreek zailtasunak eragitenditue, beste batzuetan sufrimendua, bainaherritar garen neurrian aurre egin behardeutsegun erronka barriak dira. Familia-eredu irekiagoak eta osasuntsuagoak izanleikez.

Gurasoen lana eta betebeharra seme-ala-ben ongizate fisiko zein emozionala bilat-zea da, helduak diranean eta familiak osat-zerakoan, hein batean sortu diran familienereduaren bardinak, baina beste hein bateanezberdinak izango diran familiak osatu daie-zan; maitasuna, errespetua, hurkoa aintza-testea da-ta giza harremanak eregitekolehengaia.

Egin daigun aurrera zeregin horretan, zora-garria izatea lortu geinke. Hori da-ta bizit-zea… •

• La separación de los padres no conllevanecesariamente dificultades en l@s hij@s.Puede ser más valioso y útil para l@shij@s una separación adecuada que unamala convivencia.

• Los padres, aunque se separen, siemprevan a tener responsabilidad en la crianzade l@s hij@s, en ayudarles a convertirseen personas adultas y saludables.

7

La separaciónde los padres

E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

ikerketa

liburu i

nteres

garria

6 urteko semea daukat etaoso gogorra egiten zait esateaere baina uste dut baztertutadagoela. Gelan ere albo bate-ra lagatzen dutela esangonuke. Batzuetan bera agresi-boa izaten da, hori ere egiada. Sasoi batetik hona ez duezer konpartitzen gelako muti-lekin, ez jolasik, ez kirolik, ezezer. Ni ama naizenez gerogain-gainean nago, ahaleginaegiten dut nor edo norekinjolas dezan eta beti galdetzendiot ia norekin ibili den, bainahonez gero nire galderei gezu-rretan erantzuten dabil gura-sook pozik jartzeko. Eta gugurasook ere oso txarto arigara pasatzen.

Gizakion bizitza hartu-emanen bidez gauzat-zen da. Etengabea da elkarren arteko harre-mana, horrela bizi gara. Helduen arteanbezala umeen artean ere bada gizarte harre-man hori baina ezberdina da. Ume bat guztizmenpekoa da jaiotzen denean, derrigorrez,norbaiten beharra izaten du, zeinek zaindueta zeinek babestu, bizirik irauteko. Esangenezake lehenengo urteetan besteak umea-ren beharrak betetzeko modu bat direla.Zentzu honetan esaten da haurrak egozentri-koak direla, euren beharrak, euren nahiakikusten dituztela bakarrik, eta ingurukoak, baifamiliakoak bai laguntxoak euren intereseta-rako erabiltzen dituztela.

Oso zaila da urte hauetan umearentzat "kon-partitzea" "lagatzea" "ematea" "zain egotea"...eta holako kontzeptuak onartzea, gehienetan,nagusiak behartuta eta gogoz kontra onart-zen ditu. Urteak beharko ditu kontzeptu

horiek asimilatzeko, besteak berdintasunezkontutan hartzen jakiteko. Sozializazioa geldi-ka-geldika ikasten joaten den prozesu bat da.

Beraz, ama honek esaten duena, nire ustez,ikuspuntu honetatik hartu behar da. Sei urte-ko ume talde batean denak daude prozesuhonetan, lankidetza ikasten, baina ikasketazaila denez, sarri, gatazka eta haserrealdiakgertatu izaten dira, batzuetan, handiak gaine-ra. Normala da jardunean tirabirak izatea;batzuetan, umea aurreruntz doala ematea,lagunekin kooperatzen ikustea, baina bestebatzuetan ostera, bete-betean agertuko zaigubere buruari begira eta nahiago izango dubakarrik jolastu inorekin ezer konpartitzeabaino.

Gakoa da noiz hartu behar diren holako por-taerak arazo modura. Arazoa izango litzatekeumea aurrera egiten ikusiko ez bagenu, betibere egozentrismoan geldituta ikusiko bage-nu. Baina hau ondo aztertzen jakin behar da,objetiboa izan behar da gure behaketa.

Behaketa horretan ikusi behar da nola jokat-zen duen umeak eta baita ere nola jokatzenduten berarekin daudenak. Aste batzuk hartubehar ditugu eta ikusi egunean zehar, umea-ren kontaktuak nolakoak diren, zenbatetanmoldatzen den ondo lagunekin inolako arazo-rik gabe eta zenbatetan sortzen diren istiluak.Garrantzitsua da azterketa hau zeren batzue-tan gertatzen da benetan komenigarria delanagusiak esku hartzea, neurri batzuk jartzeaumearen portaera aldatzen laguntzeko, bainabeste batzuetan komeni dena gurasoak ase-soratzea izaten da, gehiegizko ardura izatendutelako eta umea lagunekin dabileneanbegirik ez diotelako kentzen gainetik, haurrenarteko gatazkei gehiegizko garrantzia ematendietelako, umeak sufritzeko beldurretan dau-delako... eta azken batean, sozializazio pro-zesu hau lasaiago eramaten ikastea komenizaie.

Lehengo egunean harrigarriaegin zitzaidan "afektuari" adi-tuek ematen dioten garrantziaumea egoki hazteko eta ara-zoak prebenitzeko ere bai.Jakin badakigu denok zeingarrantzitsua den seme-ala-bak estimazioaz tratatzea, etaafektua, baita ere berbaz adie-raztea. Seme-alaba txikiak

ditugunean errezago aterat-zen zaizkigu horrelako adie-razpenak baina adineanaurrera doazela, gurasookmutu geratzen garela uste dut,ez da hala? Pubertaroan alaadoleszentzian egonda eremaite ditugula entzun behardigute oraindik seme-alabagaztetxoek? Hori erreparatubehar digute ere bai? Nireburuari egindako galderak dirahoriek baina guraso guztient-zako dela uste dut.

Psikologiaren ia hasieratik da jakina zenbate-rainoko eragina duen afektuak garapen pro-zesuan. Aspaldian egiaztatu zen umeei, nahizeta premia fisiologiko guztiak asetu, afekturikez ba zitzaien ematen, ez zirela ez intelek-tualki ez sozialki normaltasunez garatzen.Aintzinako umezurztegietan adibidez, umeaskok ematen zuten atzeratuak edo gaixoakeuren portaeragatik, berbetan ez zuten ikas-ten edo hizkera oso pobrea zuten; eurenmunduan sartuta egoten ziren inguruarekikointeresik apenas erakutsiz eta ikusi zen umehoriek, ia jaiotzetik zentro horietan bizi izan-dakoek, afektu keinu edo adierazpenik iasekula ez zutela eduki. Euren kumetan ego-ten ziren eta zaintzaileek ematen zieten jatenbaina besoetan hartu ere egin gabe, eta zeresanik ere ez, han inork ez zeukan astirikeurekin kontuk egiten egoteko...berba egite-ko...laztantzeko eta abar.

Mutur horietara joan gabe ere, sarri egiaztatuditugu helduen kasuak haurtzaroan afektugabeziak izan dutela kontsideratzen dutenak,euren buruarekin segurtasun falta adieraztendute eta gabezia horrek lagatako hutsuneagainditzea asko kostatzen zaie.

Beraz, egia da ume bati eman behar zaiongarrantzitsuena afektua dela, hori da oinarriaeta horren gainean eraiki behar dira besteguztiak, hazkuntza eta hezkuntza, alegia.

Afektua erakustea adin guztietan da garrant-zitsua, beti da ona esatea edo nolabait expre-satzea. Adoleszentzian gertatzen zaiena daeurek ez dutela nahi izaten lehen bestekoadierazpenik egin, baina horrek ez du nahiesan gurasoen afekturik behar ez dutenik.Eurak ez daude sasoi horretan ematekobaina bai jasotzeko, eta bai funtsezkoa delaafektu hori somatzea, jakin egin behar dutegurasoek euren portaera batzuk kritika arren

8

Nerea Urrosolo UrkizuHezkuntza Aholkularia eta Psikologo klinikoa

• ONDARROA

ZEURE TXOKOAg u r a s o e n g a l d e r e i e r a n t z u t e n

Gurasook,seme-alabak hezitze

lan honetan, kezka etazalantza asko izaten ditugu.

Beraz, horiek aldizkarira bidaltze-ra gonbidatu nahi zaituztegu.

Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz,badakizue, bidali zuen galderak hona-ko helbidera eta berehala erantzungodizuegu: Lea Artibai Amankomunaz-goa. Prebentziorako zerbitzua.Patrokua Jauregia, 48.270

Markina-Xemein. Faxa: 94 61692 78. Posta elektronikoa:

eburgoa@lea-arti-bai.org.

E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

eta gai askotan eurekin ados ez egon maitedituztela eta onartuak direla. Horretarako hiz-kera zaindu behar da, hizkerak pentsatzekomodua adierazten duelako, azken batean, "zuholakoa zara" edo "beste hori zara" esanbeharrean, "esan duzunarekin ez nago ados"edo "egin duzun hori ez zait ondo iruditzen"adibidez esanda hobeto hartuko lukete,horiek ere bereizten jakin behar da.

9 urteko umea daukat etaduela urtebete gutxienezgurasook konturatu ginen,lapurreta txikiak egiten zituela.Hasiera batean normala delapentsa dezakegu bainamomentu honetan kezkatutagaude, ez al da portaera eze-goki bat bihurtzen ari? Etxeanzorrotik hartu izan du, jatekodendan ere, izeba-osabenetxean.. etabar eta gainera ezda arduratzen ondo izkutat-zen. Bere pagako dirua ia ialapurreta horiek ordaintzekoizaten da; derrigortzen duguordaintzera, bere jokabide horionartzera eta behar direnondorioak izatera. Ez dakiguatentzioa deitzeko egitenduen edo joera bat den dago-eneko. Zergatik lapurtzen dueta gero gezurra dela esan?Jada ez dakigu zer egin.

Lapurretak egiteko joerak esanahi edo moti-bazio ezberdinak izan dezake. Kasu batzue-tan kontrolatu ezinezko bulkada edo inpultsumodura sentitzen da, kleptomania deitzenzaiona. Orokorrean ezertarako behar ez direngauzak ohosten dira. Nerabetasunetik aurre-ra gertatzen da eta ez da sarri ikusten denportaera, dendetan eta egiten diren lapurreta-tik %5etik ez dira pasatzen kleptomaniakasuak

Beste batzuetan portaera antisozialaren arlo-an sartzen da. Holakoetan lapurreta ezezikbeste arazo eta lege hausteak ere izaten dira: burrukak, apurketak..

Eta beste batzuetan, kasu gehienetan, ezdago trastorno psikologikorik. Portaera funt-zionala da, hau da, zeozer lortzeko balioduena. Ume honen jokaera ulertu nahi badu-gu "Zertarako egiten du?" "Zer lortzen du?"galdetu beharko dugu eta ez "Zergatik egitendu?". Dirua bada lapurtutakoa, zertan erabilt-

zen duen ikusi beharko da, eta beste zerbaitbada, berdin, zer probetxu ateratzendion.Hori jakindakoan errazagoa izango dagurasoentzat erabaki bat hartzea. Adibidez,gerta dezake umeari txutxeriarik erosten ezlagatzea eta horretarako dirurik ez ematea,umeak ikusten du besteek erosten dituzteelaeta berak ere erosteko hartu dezake dirua...edo tabernetako makinetan jolasteko nahidu... Azken finean gauza "normalak" egitekonahi badu lapurtzen duena, gurasoek ikusibehar dutena da ea ematen dien aukerarikumeari gauza horiek lortzeko, onartzen dutenumeak txutxeri batzuk jatea, edo lantzeanbehin makinetan jolastea, edo zehatzegiakdiren...edo guztiz alderantzikoa ere gertadezake, umea eman hala gastatzera ohitutaegotea eta amaitzen zaionean gehiago nahiizatea...orduan hobeto administratzen erakut-si beharko zaio...eta frustrazioak jasaten ereikasi beharko du, nahi duen guztia ezin duelaeduki...Dena dela ikasketa hori ez da errazahaurrentzat , denbora behar du.

Laburtuz esango nuke, lapurreta kontu hone-tan , ohitura kendu nahi badugu, ondo dago-ela umeari berak egindako kaltea ordaindueragitea, baina beste alde batetik lortu nahiduen gauzak era egokiagoan lortzen erakus-tea ere garrantzitsua dela. Gainera umearenportaera ez dugu nagusi batena moduan juz-katu behar zeren arau moralak ez ditu orain-dik barneratuta, ikasketa prozesuan arida.

"Gazteen sexualitatea: izuga-rrizko aberastasuna" zioenaurreko batean aditu batekaldizkari honetan eta horrelada, nik argi daukat, bainapraktikan kontraesanetanikusten dut nire burua. Nik 17urteko alaba bat daukat etaduela 2 urtetik mutil batekindabil, gustura dabiltzala ema-ten du. Ez dugu gai honetaz"txintik" ere komentatzen, ezal nabil ama bezala bista bis-tan dagoen sexualitatea nola-bait ezkutatu nahian? Zergomendatzen didazue?

Duela gutxi, Osakidetzak emandako datu bat-zuen arabera zabaltzen ari dira sexu bidezkogaixotasunak; Euskal Herriko gazteak geroeta gehiago harrapatzen ari dira, zehazki, sifi-lisa aipatu zuten.

HIESaren izurriari buruzko txosten baten ara-bera (ONUSIDA 2002) infekzio berrien iaerdia 15 eta 24 urte bitarteko gazteengan ger-tatzen ari da.

Datu hauen arabera argi geratu da nerabe etagazte askok jokaera arriskutsuak dauzkatelaeuren sexu harremanetan, ez dute preserba-tiborik erabiltzen. Portaera desegoki horiesplikatzen duten faktore batzuk hauexekdira:

Aldrebesetako informazioak eta iritzi okerrak,adibidez, pentsatzen dute neska bat ezin dai-tekeela haurdun geratu kontaktu sexual bakarbategatik... edo itxura hutsean igarri daiteke-ela neska batek edo mutil batek gaixotasunikdaukan ala ez... edo neskak diafragmabadauka HIESa ez duela harrapatuko... etaabar.

Arriskua dagoela ikustarazi eta ohartu: Lehenbaino gutxiago, baina oraindik HIESa gaixota-sun marginaltzat ikusten da. Hala pentsatzenduen nerabeak ez du bere buruarentzakoarriskurik sumatuko, beraz, ez du prebentzioaholkurik jarraituko.

Larritasunaren dagoela ikustarazi eta ohartu:HIESa larria eta hilgarria izatetik gaitz kronikobat izatera pasatzen ari dela badakigunez,batzuk ez dira egoten lehen bezain erne,euren portaera arriskutsua izan arren ondo-rioak hain larriak ere ez direla izango ustedutelako.

Preserbatiboaren erabilera egokia: Kondoiaipintzeko momentua zein den ez da jakiten,noiz eta nola ipini behar den ondo jakin beha-rra dago.

Bikoteari sexu segurua eskatzeko trebetasu-na: Nerabe askorentzat zaila izan daitekegaia argi planteatzea bikoteari, edo ez diraausartzen ezetz esaten lagunari ezelakobabesik ez daukatela konturatuta ere.

Aurreko puntuak ikusirik, argi dago norainokogarrantzia duen nerabeei sexuari buruz hitzegitea, informazioa ematea eta jarrera ego-kiak erakustea. Agian eskoletan ere orokorre-an, orain egiten den baino sakonago etajarraipen gehiagorekin tratatu behar da gaia.Baina ezin da eskolaren edo prebentzio kan-painen esku bakarrik laga, etxean ere berbaegin behar da, normaltasunez, eta hori "egi-naz" lortzen da bakarrik, "kostatzen zaigula-ko" ez badugu egiten, inoiz ez dugu supera-tuko kostatzen zaiguna. •

9

kontsultak •zalantzak • kezkak...

E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

12tik 18raJoan den martxo-apirila bitarte-an "JUUL" izeneko ipuina era-kutsi zaie adin honetako ikasleeiOndarroan eta Markina-Xemeinen herriotako liburute-giek antolatuta. Ipuin honekikasbide paregabea eskaini die.Juul pertsonaiari esker argiagodaukate orain jotzeak berakbezainbesteko indarkeria dauka-tela beste ekintza batzuk, berbairaingarriak, burua makurraraz-ten dutenak ala laidoak, adibi-dez, eta hain iraingarriak dira zeburumakur eta lur jota uztendutela pertsona. Horregatik, era-kusketaz arduratu den profesio-nalarekin sakondu nahi duguiraintzeko modu hau.

Zer dela eta izenburu hori: "iraintzeahitzez jotzea da"? Azken batean dena diolako, jotzeazbeste min hartzen duzu iraindu bazai-tuzte. Paco Abril asturiarra da egitasmohonen arduraduna eta erakusketarengidaria, oso esanguratsua iritzi zitzaionesaldia, gainera, 6 urteko neskatila batientzun ziola kontutan hartuta.

Iraintzeak zer suposatzen du? Nolasentitzen da iraindua?Iraintzea pertsonaren umilazioa da,bere duintasuna kakaztea; iraintzeakpertsona bera zapaltzea suposatzen du;askotan egiten duenarentzat garrantzirikez dauka apenas garrantzi handirikgabeko gauzen artean beste bat da irai-na botatzea, jasotzen duenarentzatostera guztiz alderantziz da.

• "Irainduak" zer sentitzen duen jakite-ko zer hobeto hemengo eskualdekogaztetxoek eurek erantzundakoa baino:minduta sentitzen da, haserre, lotsatu-ta ere, desberdina dela, bihotza baltzitu-ta daukala, etab...

• "iraintzaileak" zer lortzen du? Bestepertsona mintzea, momentu txarrapasaraztea, arrazoi desberdinak direlamedio, arrazoirik egon baliteke horreta-rako. Eurek gazteek hainbat arrazoieman dituzte: askotan denbora pasa-tzearren, aspertuta egoten ei dira eta,bestetan, norbere burua defenditzekoedota ahulagoa denarekin barrua arin-tzeko, taldekidea izateko (taldekoa iza-teko hori baldin bada baldintza, badairaindu ezazu eta kitto).

Irainari buruzko zehaztasun batzuk:adina, irain motak, sexu aldetik,etab...

Adina: txikitatik hasten dira elkarri irain-ka. Baina, gutxi gorabehera 7 urte dau-katela gaia lantzen hasteko moduanegon gaitezke. Sasoi horretan jada kru-delagoak ere badira, tira-bira gehiagosortzen dira euren artean, lagunek eregero eta pisu gehiago hartzen dute. Zeresanik ez jada 12 urtetik aurrera.

Irain-motak: askotan irain mota bainointentzioa da garrantzitsua, irainduakjakingo du bera ez dela esaten diotenhori, baina hala ere mespretxua sentitu-ko du eta min egiten diote.

Irain motak askotarikoak dira eta eraaskotara ematen dira: bai berdinen arte-an baina baita heldu-umeen artean ere.Baina elkarrizketa honetan berdinenarteko irainetaz berba egingo dugu.Irain mota zerrenda bat egitekotanhonako hauek aipatuko nituzke:• Itxuran oinarritutakoak (kontua daaka-tsak ateratzea)

• Gizartean ondo ikusita ez daudenak(adibidez, adoleszente bati "puta" dei-tzea edo "marikoia").

• Desberdintasuna markatzen due-nak: arrazistak, generokoak...

Askotan zer esaten den baino zelaneta nork esaten duen dauka pisugehiago, baita nori esaten zaion ere,normalean oso bortitz esaten baitute etaahulago denari alegia.

Sexua: bai neskek bai mutilek, biekiraintzen dute, era desberdinak badituz-te ere. Neskek findu egiten dute eurenera, iraindu iraintzen dute baina ez eranabarmen batean, mutilek ordea, bat-batean eta indar handiagoaz. Beste des-berdintasun bat ere ikusi izan dut: aldebatetik, parte hartzerakoan neskek erre-flexio handiagoa egina dutela ikustenda, hitz egiterakoan beren sentimen-duak hobeto ateratzen dituzte, zelan biziduten, etab... Mutilek ordea, hasieran,askotan diote: Juul tontoa da edo zer?Gero gaian sartzen dira baina gehiagokostatzen zaie beti ere.

Iraintzea, etiketak jartzea, burlak egi-tea, norbait baztertzea... zaku berean

10

Oihana Etxegibel AlberdiBegiralea eta naturopata

• DURANGO

12tik 18 urtera“Iraintzea hitzez jotzea da”

E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

sartu ahal ditugu? Zein da orduan"Juul" ipuinaren mezua?Aipatutako irain guzti horien helburuapertsona umilatzea da, norbere estimaguztiz ezabatzea, min egitea.

Kontutan izan behar dugu 12-18 urteko-en sasoi hau oso berezia dela. Lagunekpisu ikaragarria daukate eta lagunengan-dik horrelako zeozer jasotzen duenarent-zat gehiegizkoa da.

Aipatutako guztiarekin lortzen duguna dapertsona horri kentzea aukera:

• Den bezala agertzeko

• Lagunak edukitzeko

• Bere burua ezagutzeko

• Baloratua izateko

Sasoi honetan taldearen onarpenaberaientzat funtsezkoa dela esangonuke nik. Orduan, taldeak gauza askomarkatzen ditu: itxura, kontsumoa,hau ala bestea gustatu, ideologia jakinbat, eta askotan, taldearen agindueta-ra daudenez gero gertatu izaten danorbait iraindu beharra ere, badairaindu egiten da nahiz eta ados ezegon. Taldeko eragina guztiz pisutsuada, beraz, iraindu duten pertsona hori tal-deak ez badu onartzen haren alde ere ezdute egingo, bistan denez.

"Juul"en mezua beraz zera da: zernolako mina jasotzen duen pertsonabatek iraintzen dutenean. Ipuinak meta-fora bat bezala kontatzen digu, noski;kanpotik apurtzen da baina apurketa horibarrutik gertatu da. Ikusten da zer egite-ko prest dagoen besteen onarpenalortzeko. Bera eta taldearen artean dau-den mugak kentzen ditu eta azkeneanere ez du lortzen taldean sartzea.

Aberasgarria izan da hemengo gazteekinere horretaz lasai berba egitea.

Zer nolako garrantzia du honek guz-tiak inguruan? Zer eginik ba ote dutegurasoek?Hezkuntza arloan, nik esan ahal dut, ahalduten guztia egiten dute hezitzaileek etaegia esan, denetara ezin dira heldu; ira-kasleek bai lantzen dutela eta arduratutaere badaude.

Halere, oinarrizko estamentua, hone-tan ere, familia da. Baina normaleanfamilia konturatzen da seme-alaba irain-du dutenean baina ez hainbeste bestebatzuekin gertatu bada. Juul bezalakoipuin batek aukera ematen digu gai horilantzeko.

Inor iraindu bada, lehenik eta behin,garrantzitsua da etxean jakitea, hauda, irakasleen bidez edo beste edonon-dik seme-alaba zer jasaten ari den jakinbeharra. Agian, bera ondo ezagututanabarituko zaio eta hori litzateke hobere-na, etxekoen artean dagoen komunikazioona dela medio horretaz berba egitea.

Gurasoek adi-adi egon behar dute,seme-alaba iraindu badute berarekinegongo dira eta baita be irakasleare-kin. Bere estima asko sendotu beharda, benetan berak balio duena ikusa-razi behar zaio, gauza positiboakesanda, maitasuna erakutsita, merituaduela agertu, bere kualidade on guz-tiak ispilu batean bezala ikusarazi,etab… Lortu egin behar da irain horiekeragin dioten ondorio negatiboa apaldueta adorea ematea, erreakzionatzekoera bat ikastea eta garatzea, indarrahartu behar du eta lagunduta sentitubehar da.

Beste heziketa gai askorekin gertatzenden bezalaxe, etxetik egin behar dugulana. Familia eredua asko aldatu da,aldaketetara moldatu egin behar dugubaina ahaztu gabe denok inplikatu behardugula, kasu honetan gure seme-alabairaindua ez bada ere. Etxean berba egi-teaz gain, gurasook seme-alabeneredu izan behar dugu gai honetanere. Ez du askotarako balio esatea "ezinor iraindu" eta gu adibidez auzoko bat"deskalifikatzen" egon. •Norbait interesatuta balego "irainen"gaiaren inguruan, aprobetxatzen dut esa-teko Markina-Xemeingo bibliotekan,gurasoentzat tertulia bat prestatu dela,maiatzaren 26an, arratsaldeko18:00etan, Juan Carlos Alonso psikolo-goaren esku. GURASO GUZTIENTZATda.

En este tema como en otros tantos temas, elpilar fundamental es la familia. Normalmentela familia se da cuenta cuando su hijo-a esinsultado.

Hay que procurar que en casa se sepadesde un principio qué es lo que está vivien-do su hijo-a a través de profesores, monito-res, otros amigos...

En cualquier caso, los padres deben estarmuy cerca del hijo-a y también del profesor,hay que hacer un trabajo conjunto. Hay quereforzar su autoestima, hacerle ver todo loque vale, diciéndole cosas y cualidadespositivas como si se viera en un espejo,mostrándole cariño, etc... Hay que conse-guir que todo lo negativo que le ha provoca-do recibir esos insultos pueda aplacarlo ycoger fuerza, tiene que aprender otra mane-ra de reaccionar ante eso y en todo este pro-ceso tiene que sentirse apoyado.

Insultar es pegarcon palabras

11E g i t e k o P r e s t ! 1 0 . z e n b a k i a 2 0 0 4 k o u d a b a r r i a

liburu

intere

sgarria

k

elkarrizketa

25 urtetik gora daramatzat lanean hezitzailegisa, eta esperientzia horrek ondorio horre-tara eroan nau. Gaitza da familia- eta esko-la-esparruan prebentzio hori lantzea, ingu-ruaren eraginak normal bihurtzen baituindarkeria sexista. Benetan gaitza da, bainaposible da. Gaur aztarren jakin batzuk jaki-narazi gura dizkiet Lea Artibaiko familiei,bide berriei ekiteko eta bide berrietatikaurrera egiteko. Aztarren horiek pentsaezinbihurtu behar digute baten batek beste nor-baiten gorputza bereganatzea, haren gogo-aren kontra, fisikoki min emateko, ustezkosexu-atseginak lortzeko edo psikologikokierasotzeko, sexu batekoa edo bestekoaizate hutsagatik.Datu errealei begiratuta, argi eta garbi aztarrenbatzuk eman beharko genituzke, honako haulortzeko: mutil bat familiatik beregain jartzendenean edo eskola-esparrutik irteten duenean,18 urterekin, ez dakion burutik ere pasa, ezdezan uste inolako eskubiderik duenik emaku-meren baten gorputza bereganatzeko, menpe-ratze- edo jabetze-jarrerekin, edo pentsatuz ezduela garrantzirik haren gorputzarekin sartzea,ukitzea, harreman-mota batzuk eskatzea, hurakontrolatzea, musukatzea (berak gura ez baduere), sexu-adierazpideren bat ezartzea, etab.Era berean, "aztarrenak" eman gura dituguneskek behar bezalako autoestimua eta auto-balioespena lor ditzaten, pertsona gisa dutenduintasunaz jabetu daitezen eta autobabesekobaliabide pertsonalak eskura ditzaten, irudime-na, adimena eta trebetasunak gehiago garatuz.Horrela, familiak eta eskolak oinarrizko helbu-rua beteko lukete, hau da, gaur egun gizonez-koen eta andrazkoen arteko harremanak araut-zen dituen menderatze-menegite eskema oina-rritik apurtzea. Eskema horren emaitzariknegargarriena da normal bihurtzea sexu-eraso-ak, bortxaketak (are senar-emazteen arteanere), tratu txarrei buruzko oraingo datu eskan-dalagarriak eta urtean izaten diren ia ehunemakumeren hilketak.Gizarte-arazo larri honetarakohezkuntza-irtenbideak epe labu-rrera eta luzera bilatu behar dira.Badaude berehalako irtenbidebatzuk, presakoak, eta horrela-koak eskatzen dira gehien jazoberri den eraso jakin bati erant-zun zehatz bat emateko.

Beharrezkoak dira, baina ez dira garrantzizkoe-nak.Zuen alaba edo zuen inguruko beste neskarenbat mutilen batek umiliatzen badu, saltzen ariden edertasun-estereotipoaren antzik ez duelagogoraraziz (bere burua zatar ikus dezan),eskukatzen badu, bera ukitzera behartzenbadu, bultza egiten badio, jotzen badu, neskakgura ez dituen harremanak izatera behartzenbadu, andrazkoez edo emetasunaz mespret-xuz berba egiten badu..., horrelako kasuren batezagutzen baduzue, zerbait egin behar duzueberehala. Zelan? Erantzun zehatz ugari dagofamilia-eremuan. Ez itxaron eskolak, emaku-meen taldeek, Erakundeek... zer edo zer eginarte. Familiatik ere gauza zehatzak egin ditza-kezue, hala nola: Ez ezkutatu gertatutakoa, baizik eta aurre egin.Ez ukatu gertatutakoa, salatuta badago.Ez geratu hasierako eskandalu-sentipenarekin,horrek irtenbideak bilatzea oztopatzen baditu.Aurre egin argi eta garbi eta jendaurrean era-soari.Kasu bakoitzean bidezko den tokian salatu:eskolan, elkarteetan, Hezkuntza Sailean, poli-zian...Eraso duenari ardura eskatu: barkamena eskadezala, birziklatze pertsonaleko prozesu bate-an sar dadila… Erasotzailea (ez erasoa jasan duena) familiatikateratzeko urratsak eman.Erasoa jasan duenari buruz: ez errurik bota.Konfiantza indartu, eraso-esperientzia guztiakjakinaraz ditzan. Errespetuz entzun. Jardutekoinformazioa eskaini, bai eta laguntza psikologi-koa, afektua eta segurtasuna ere. Autoestimuaberreskuratzen laguntasuna eman. Irtenbideakaurkitzeko urratsak ematen lagundu. Erasobakoitza gizarte-ingurune baten emaitza gisaaztertu, neskak esperientzia garratz hori beregarapen pertsonaleko prozesuan koka dezaneta marka negatiborik ez diezaion laga.

Gertatutakoa kasu bakoitzean egoki den tokiansalatu dezan lagundu. Denbora eskaini berare-kin berba egiteari, bizitzen ari denari buruz, pre-mia du-eta.Ikastetxean hezkuntza mailako esku-hartzeaeskatu, etaparen arabera programatua.Edozelako erasoei aurre egiteko iritzi-egoerabat sortzen ahalegindu.Baina, berehalako erantzun horiek eta bestebatzuk egin direnean, ez da amaitu edozelakoerasori eman beharreko erantzuna. Irtenbiderikgarrantzitsuenak areago doaz, erantzun zehatzhorietatik urrunago. Ez gaitezke konformatuhoriekin. Prebentzioa familian bertan hastenden hezkuntza-prozesua da, haurtzarotik.Orduan, aita, ama edo familia-taldea koordinat-zen duena ez dira arduratu behar soilik gauzamaterialez (jaten emateaz, arropa erosteaz,eskolara eramateaz); hori ez ezik, euren seme-alabak heztearen ardura ere badute, norbera-ren eta besteen gorputzak errespetatzen ikasdezaten. Orduan, familiako neskak eta andraz-koak mutilak eta gizonezkoak bezainbesteerrespetatu eta balioetsi behar dira. Orduan,lana, aisialdia eta ondasunak hainbana banat-zen dira, batzuen eta besteen artean. Orduan,hezkuntza egokia eman behar zaie, euren afek-tuak bizitzen, sentipenak azaltzen eta eurensexualitatea giza duintasunez bizitzen lagundu-ko diena. Orduan, familian hezten dutenekeuren jarrerak eta portaerak aztertu behardituzte eta etengabe prestatu behar dira hezit-zaile izateko...Eta ikastetxean, indarkeriaren prebentzioaHaur Hezkuntzan hasten da; LehenHezkuntzako sei urteetan jarraitzen du, etaBigarren Hezkuntzan sakontzen da. Hezkuntzaprozesu batean gauzatzen da, neska-mutilekgiza harremanetarako ohitura positiboak esku-ra ditzaten, euren buruekin, beste gainerakoguztiekin, naturarekin, animaliekin eta gauze-kin. Izan ere, horrela programatutako hezkunt-zak pertsona gisa behar dugun garapen oroko-rrari laguntzen dio, eta indarkeriazko portaerenkontrako prebentzio-neurririk onena da.

Familiek hezkuntza-prozesu hori eska-tu behar diete ikastetxeei, eta aldi bere-an etxean jarraitu behar dute. Gauregun hainbat material eta ikas-progra-mazio daude argitaratuta, indarkeriasexistaren prebentzio-hezkuntza hauegiteko, hala nola alboko hauek etabeste hainbat, nahiz eta horietako askoez nituzkeen gomendatuko. •

12

DenentzatMªJose Urrozola Zabaltza

Etika eta Filosofiako irakaslea • Hezkidetzari buruzko zortzi argitarapenen egilea eta beste hainbaten egilekidea

• BILBO

Sexismoa

Indarkeria sexista prebenitzea posible dalibu

ru int

eresga

rriak