ASTEKO ASMAKIZUNAberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA 944. ZENBAKIA LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A

Buruan kolpe gogorra hartu nuen, eta kolpea hartzeaz batera

buru txiki bat sartu nuen barrenera. Zer da?

m a n t a n g o r r iErantzuna: mailua.

Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela).

IRRIMAR

RA

MAIATZA

1

Lantokitik

kalera

m a n t a n g o r r i2 LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A berria

ZORiON AGURRAK

Zorionak, Arhane!! Gure pixpirrinak 3 urte bete berri ditu!Txokomarrubizko muxuak! Lehengusu bihurrien partez!

Zorionak, Maddi! Beñat, Haizeaeta Inharren partez, egun polit-

polita pasa. Bi musu erraldoi! Maite

zaitugu!

Zorionak, Ani!!!Aste honetan 8

urte potolo bete

dituzu! Jarraitu

orain bezain alai

eta jator izaten.

Asko maite

zaitugu. Muxuak,

zure familiaren

partez.

Zorionak, Irati zure13. urtebetetzean! Egun

polita eta alaia izan

zure aita Lander,

ama Ana, anaia

Endika, lehengusuak

Luzia eta Eder,

aitonak Karlos eta

Luis, amama Enkarna

eta beste senideen

partez.

Udaberrian etorri zen

ume eder, argi, trebea.

Ezin zitekeen hobea!

Maiatzako lehen

Lorea! Zorionak,urte askoan gure

bihotzeko Lorea.

Aitona-amonak eta

izebak.

Zorionak, Ekain! Zure ania Ugaitz eta Ondarrukoatxitxe eta amumeren partetik!!

Kontuz dinosauroekin!

Zorionak, Peru!! 8 urte.

Zorionagurrakargitaratuahal izateko,gogoan izanmezuakasteartearratsaldea bainolehen jaso beharditugula.Asteartetikaurrera jasotzendiren mezuguztiak hurrengoasteko zenbakianargitaratukoditugu.

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Zihara Jainaga Larrinaga

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

MUNDUARI ADI MAIATZAREN LEHENA

m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A

Langileen ahotsaozen entzuteko

ALDARRIKATZEN DAMAIATZAREN 1EAN?

Maiatzaren 1a Langileeen Nazio-arteko Eguna da munduko hain-bat tokitan. Egun horren helbu-rua langileen lan eskubideak de-fendatzea da; horregatik, langi-leak kalera ateratzen dira lanbaldintza hobeak eskatzera.

1. ZER

2. NOIZ HASI ZEN?

IRRIMAR

RA

1886. urteko maiatzaren 1ean, Chi-cagoko milaka langilek, esplota-tuak izateaz nekatuta, euren laneskubideak defendatzea erabakizuten, eta kalera irten ziren 8 or-duko lanaldia eskatzeko. Hain zu-zen, XIX. mendearen amaieran, AE-Betako lantegi handietako langile-ek 12 eta 18 ordu bitartean eginbehar izaten zuten lan. Horrezgain, grebarako eta elkartzeko es-kubidea, eta adierazpen askata-suna eskatzen zituzten, baita bi-dezko lana eta soldata ere. Lortuzuten 8 orduko lanaldia eta aste-an bi jaiegun izatea, baina protes-ta haietan hainbat langile anarkis-ta hil zituzten, eta haien omenezegiten da Langileen Eguna.

Zortzi orduko lana,

zortzi orduko aisialdia

eta zortzi orduko

atsedenaldia leloaospetsu egin zen

garai batekoprotestetan.

BA AL DAKIZU?

m a n t a n g o r r i4 LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A berria

3.

Langileek eskubidea dute askata-suna eta berdintasuna bermatzenduten ezinbesteko eta gutxienekobizi baldintzak edukitzeko. Eskubi-de horiek lortzeko bidea, baina,konplexua eta luzea izan da. Urtebatzuen ostean, langileek honakoeskubideak dituzte lantokian, bes-teak beste:

d Oporrak eta jaiegunak hartzekoeskubidea.d Gizarte Segurantzankotizatzeko eskubidea.d Lanean diskriminaziorik ezjasateko eskubidea, arraza, adina,sexua edo erlijioa dela eta.d Bidegabeko kaleratzeetan, kalteordaina jasotzeko eskubidea.d Osotasun fisikorako etaintimitaterako eskubidea.

LANGILEEN

ESKUBIDEAK

4.

Industrializazioak klase so-zial berri bat sortu zuen: pro-letarioak. Proletarioa pro-dukzio bitartekorik ez duenklase sozialeko kidea da; be-raz, bizirik irauteko, behartu-ta dago bere lan indarra bur-gesei saltzera. Proletariohorien antolaketari dei-tzen zaio langileen mugi-mendu.

LANGILE

MUGIMENDUA

EUSKAL

HERRIAN

MUNDUARI ADI MAIATZAREN LEHENA

5.

Sindikatua langile elkarte bat da, eta laneskubideak defendatu eta langileenintereseko ekimenak, proiektuak eta legeaksustatzen ditu. Gaur egun, sindikalismoaindartsu dago Euskal Herrian. Sindikatuabertzaleak dira nagusi, bereziki ELA etaLAB, baina sindikatu garrantzitsuak diraCCOO edo UGT ere Hego Euskal Herrian, etaCGT Ipar Euskal Herrian. Urtero, Maiatzaren1ean sindikatuek aldarrikapenak egitendituzte kalean. Manifestazio jendetsuakizaten dira.

SINDIKATUAK

378egun

Zahar etxeetakolangileek greban

emandakoegunak.

GREBA. Greba batean, pertsona e

talde batek lanaren zati bat edo la

osoa egiteari uzten dio nagusiei pre

egiteko asmoz. Bidegabea den eta

aldatzea nahi duten zerbaiten aurka

protesta egitea da helburua.

RAUL BOGAJO / FOKU

6.

2017an, Bizkaiko egoitze-tako langileek greba eginzuten, nazkatuta zeudela-ko lan baldintzez. Ia langileguztiak emakumeak ziren,zaintza lanak egiten dituz-tenak. Urtebete bainogehiagoko borrokarenostean, lan baldintzakhobetzea lortu zuten.Horrez gain, emakumeakahaldundu ziren, zaintzaerdigunean jarri zuten,gizartea sentsibilizatzealortu zuten, eta beste sek-tore feminizatu prekario-

entzat eredu etahauspo izaten aridira.

ZAHAR

ETXEETAKO

GREBA

LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

m a n t a n g o r r i 5berria LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A

7.

TUBACEX

Tubacex enpresaren Arabakolantegietan, langileak grebamugagabean daude. Hainzuzen, 80 egun daramatzatelanera joan gabe, enpresakonagusiek 129 langile kaleratunahi dituztela salatzeko.Azken asteotan, hainbatmobilizazio eta protesta egindituzte Euskal Herrian bereneskubideak defendatzeko.

edo analdiesioa

a

MANIFESTAZIOA. Jende m

ultzo

batek ibil

bide bat

osatuz eg

iten

duen prot

esta bat

da; gehie

netan,

protesta

ren arrazo

ia azaltze

n

duten pan

kartak zab

altzen dit

uzte,

eta, sarri

, oihu egit

en dute e

uren

eskaera e

ta salaket

ak adieraz

teko.

Langileen mugimenduaXIX. mendearen amaieran abiatu

zen Euskal Herrian,industrializazioarekin batera.

BA AL DAKIZU?

ARITZ LOIOLA / FOKU

m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A berria

DENBORA-PASAKBikiak. Hainbat langilemanifestazioan atera diraberen eskubideen alde

borrokan. Badaude bi berdin-berdinakdirenak; agian, anaiak dira.Asmatuko duzu zeindiren?

1. Labirintoa. Uxuek ez ditu aurkitzenlanerako lanabesak. Lagundukodiozu?

A B

C D

E F

2.

berria LARUNBATA, 2021KO MAIATZAREN 1A

Erantzunak: 2.-B eta E dira bikiak.3.- Unaxek banatu du eskuorri gehien.

m a n t a n g o r r i 7

3

3. Batuketak. Langileak,Maiatzaren 1eko manifestazioan, eskuorriak banatzen ibili dira. Norkbanatu du eskuorrigehien?

IRENE LIBE UNAX

‘Lanera!’ Lehorreko, itsasoko eta aire-ko garraioak. Oinarrizko tes-tuak garraioei buruz. Kris-krasegiten duen telazko liburua.Irudi soilak eta koloretsuaktxikienentzat. Bentosa batdauka nahi duzun lekuanitsasteko!

Karen Wallace eta Jo LodgeArgitaletxea: Ibaizabal.

‘Eraikuntzalanak’ Ireki liburu hau, eta ikusi zer ger-tatzen den gauez. Botoia saka-tuz, argiak piztu ditzakezu etxe-an, edo dir-dir eginarazi diezaie-kezu zeruko izarrei. Lotara joanaurretik irakurtzeko liburu ezin

hobea. 4 argi ditu pizteko eta itzaltzeko!

Argitaletxea: Ballon

‘Caillou laneradoa’ Caillou lau urteko ume bat da,eta arretaz begiratzen die ingu-ruan dituen gauza guztiei. Orain-go honetan, Caillou amarenbulegora doa lehen aldiz, eta

harritu egiten da harekin ikasten dituen gauza guztie-kin.

Nekane GonzálezArgitaletxea:Aizkorri.

‘Handitzean -haupoza!- zein izangodut lanbidea?’ Errimen kutxa saila. 10 ipuinezosatutako sail berria. Irakurtzenikasteko poemak. Handitan zerizango zaren oraindik pentsatu

ez baduzu, imajina ezazu! Baliteke salda eta lapiko ar-tean ibiltzea, alfabetoa irakasten, edo handiak zein txi-kiak sendatzen.

Carmen GilArgitaletxea: Erein.

AZOKA

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2021EKO MAIATZAREN 1A

JOLASA

Keentan

Hasteko, bi talde egin behardira, 4-8 kidekoa bakoitza.

Gero, jolasaren eremua zeinizango den erabaki behar da.Jolasaren helburua da taldebakoitzak baloia ahalik eta den-bora gehien edukitzea eskuetan,eta, horretarako, taldekideenartean batak besteari pasatubehar diote.

Arauak:

b Paseak egiten direnean, baloiahartu eta jaurtitzerakoan, kideek

hanka biak airean izan behar di-tuzte, lurrarekin kontaktu barik.

bGutxienez metro bateko dis-tantzia egon behar da une orobaloiaren jabearen eta defenda-tzailearen artean.

b Pase bat egiteko, taldekoen ar-tean gutxienez 2 metroko dis-tantzia egon behar da.

DATUAK

Kontinentea: Ozeania(Australia). Adina: 8-16 urte artean.Materiala: Baloi bat.Lantzen dituenalderdiak: Motrizitatea,elkarlanaren garrantzia,arauen barneratzeaIturria: Munduko jolasak(Txatxilipurdi).Webgunea:www.txatxilipurdi.com

bPartaide batek baloia hartzenduenean, lau pauso baino gehia-go egin behar ditu beste bati pa-satu aurretik.

b Baloiak pase batean lurra uki-tzen badu, beste taldeak irabazi-ko du baloiaren jabetza.

b Baloia daukan jolaskideren batjolas eremutik ateratzen bada,

aurkariek irabaziko dute baloia-ren jabetza.

bPartaide batek ezin du baloiaeskuetan izan 3 segundo bainoluzaroago; beste taldekide batipasatu behar dio.