Lehenengo sua, tximista batek zuhaitz bat jotzean sortu zen. Sua lortzeko beste modu bat sumendietatik edo tximistetatik sorturikoa izaten zen.

Lanik zailena sua mantentzea izaten zen.

Sua sortzea lortu zuen lehenengo gizakia, Homo erectusa izan zen.Historialariek, orain dela1,5 eta 1,2 milioi urte izan zela diote, Kenia eta Etiopia inguruan.

Sua lortzeko beste metodo bat, pirita minerala izaten zuten harriak igurtziz izan zen.

Gizakiak eginiko lehenengo sua, bi makiltxo lehor elkarrekin igurtziz izan zen.

Suak, okela gordinik jatea, neguko hotzetik eta animalia pizti batzuenganako beldurra kendu zien.

Hurrengo aurrerapena, ontzietan sukaldatzea izan zen, honek, janarien parasito eta toxinak hiltzea zekarren.

Elkarren artean komunikatzeko aukera eman zien gizakiei, kezko seinaleak eginez.

Asmakuntza honen ondorioz, Homo erectusak eta honen ondorengoak, bizitza errazagoa egitea lortu zuten.

SUAREN GARRAIOA ETA GORDEKETA

Behin sua aurkitu eta gero lehen gizakiak beste arazo batekin aurkitu ziren.

Nola gorde, hain preziatua zuten elementua.

Uste da sua, sute edo ekaitz baten ondoren (tximista batek zuhaitz bat joaz, honek sua hartu zuen) ezagutu zutela, orduan galdu edo itzaliz gero, ez zekiten berriz ere, nola piztu.

Hau dela eta sua gordetzeko” suaren zaindariak” izendatu zituzten. Oso ardura inportantea zen, hauek zutena.

Euren bizitza arriskuan zegoen, sua galduz gero, hil egiten bait zituzten.

HoMo eReCTuS• Hemen gaude

ikaskideok Homo erectusak imitatzen.

“silex” harria

Lignifikatutako perretxikoa

Teknologian egindako egur

zati batean Onddo lehorra

sartuta.

Egur zatian zuloa eginda

Sua egiten

• Sua egiten ahalegindu ginen, baina txinparta batzuk egitea soilik lortu genuen.

• Homo erectusa gure gelan.

•Kristo aurreko XIII eta XIV Egipton asmatu ziren. Urteak pasa eta gero erregai solido eta likidoak erabili dira, olioa, argizagia, petrolioa, bilgorra adibidez. Kandela aurrerapauso bat da olio-lanpararekiko (erregaia solidoa baita, horrela historia honetan koipe solidoei sarbidea emanez. Hala ere ezin dezakegu esan, arlo honetan, urte guzti horietan, aurrerapen ikaragarriak gertatu direnik; lorpen teknologiko txikiak baizik.

•Mende askotan zehar argizarizko kandelak errege, printze eta Elizako agintari handiek soilik erabiltzen zituzten, oso garestiak ziren eta. Jai handietan hamabost mila kandela edo gehiago erretzen ziren eta jauregiko zerbitzariek, biharamunean aretoak garbitzean, kandela-hondar guztiak arretatsu biltzen omen zituzten gero saltzeko, horrela eskuratutako dirutzak erretiro lasaia gozatzeko adina ematen omen zirelarik.

•Kristo aurreko XIII eta XIV Egipton asmatu ziren. Urteak pasa eta gero erregai solido eta likidoak erabili dira, olioa, argizagia, petrolioa, bilgorra adibidez. Kandela aurrerapauso bat da olio-lanpararekiko (erregaia solidoa baita, horrela historia honetan koipe solidoei sarbidea emanez. Hala ere ezin dezakegu esan, arlo honetan, urte guzti horietan, aurrerapen ikaragarriak gertatu direnik; lorpen teknologiko txikiak baizik.

•Mende askotan zehar argizarizko kandelak errege, printze eta Elizako agintari handiek soilik erabiltzen zituzten, oso garestiak ziren eta. Jai handietan hamabost mila kandela edo gehiago erretzen ziren eta jauregiko zerbitzariek, biharamunean aretoak garbitzean, kandela-hondar guztiak arretatsu biltzen omen zituzten gero saltzeko, horrela eskuratutako dirutzak erretiro lasaia gozatzeko adina ematen omen zirelarik.

•Neolitikoan , buztigintzaz baliatzen ziren kriseiluak egiteko. Harria, brontzea eta hartzuria ere erabiltzen zuten lanparak egiteko. Feniziar, Egyptiar, Greko eta Erromatarrek oso olio-lanpara finak, landuak eta ornatuak, garatu zituzten, hasieran tresna huts zirenak apaingarri bihurtuz.

Meazuloak argitzeko olio lanparak (lucernae) erabiltzen zituzten. Meatzarien lan txandak ere horiekin gobernatzen ziren.Olio-lanparan, erregai-kopuru beharrezkoa garreraino uniformeki eramatea da mukiaren eginkizuna. Baina hori lortzeko, mukia finkoa izanik, beharrezkoa da olio-maila ere ontzian finko mantentzea. Olio-maila behera etorriz gero, argi-intentsitatea murriztu egingo da eta azkenik itzali. Arazo honi itzurtzeko, zenbait lanparatan mukiak erregai gainean flotatzen du, olio-mailarekin batera higituz eta, ondorioz, argi-intentsitatea egonkortuz.

•Neolitikoan , buztigintzaz baliatzen ziren kriseiluak egiteko. Harria, brontzea eta hartzuria ere erabiltzen zuten lanparak egiteko. Feniziar, Egyptiar, Greko eta Erromatarrek oso olio-lanpara finak, landuak eta ornatuak, garatu zituzten, hasieran tresna huts zirenak apaingarri bihurtuz.

Meazuloak argitzeko olio lanparak (lucernae) erabiltzen zituzten. Meatzarien lan txandak ere horiekin gobernatzen ziren.Olio-lanparan, erregai-kopuru beharrezkoa garreraino uniformeki eramatea da mukiaren eginkizuna. Baina hori lortzeko, mukia finkoa izanik, beharrezkoa da olio-maila ere ontzian finko mantentzea. Olio-maila behera etorriz gero, argi-intentsitatea murriztu egingo da eta azkenik itzali. Arazo honi itzurtzeko, zenbait lanparatan mukiak erregai gainean flotatzen du, olio-mailarekin batera higituz eta, ondorioz, argi-intentsitatea egonkortuz.

Kaixo lagunok!Kristo aurreko XIII eta XIV. Mendeetan, Egipton asmatu nituen kandelak. Urteak pasa ondoren material solidoak erabiltzen hasi nintzen, petrolioa, koipea, eo argizagia esaterako… Produktua oso ona zelakoan, merkatuan zaltzen hasi nintzen. Baina kandelak ez zuten jendearen arreta deitu.

Goiz baten, tailerrean lan ta lan nebilela, erregearen laguntzailea etorri zitzaidan eta zera esan zidan;-Egun on jauna; erregearen partez nator. Honek jai bat ospatu behar du bere gazteluan eta kandelak jarri nahi ditu. 129 kandela behar ditut bihar goizerako.Ni oso pozik jarri nintzen eta goizean prest izango nituela erantzun nion.

129 kandela nahi ditut biharko

Iupi!!

Hurrengo goizean, erregearen laguntzailea kandelak hartzera etorri zen eta gaztelura bueltatu zen berriz jaia prestatzeko.Gau hartan, izugarrizko jaia egon zen gazteluan, erregearen alabaren ezkontza ospatu baizuten.

Hurrengo goizean, erregearen laguntzailea agertu zen nire tailerrean eta hura sorpresa eman zidana;-Egun on jauna. Hemen nauzu berriz. Erregea oso pozik dago zure produktuarekin eta jai guztietan zure kandelak erosiko dizkizula zihurtatzen dizu. Gainera, atzoko jaian, jendea harrituta geratu zen kandelak ikustean eta ea zer zen galdetzen ibili ziren batak besteari, txutxumutxuka.

Hau entzun nuenean poz-pozik jarri nintzen. Arratsaldean jende asko bildu ziren nire dendan kandelak zer ziren eta nola funtzionatzen zuten galdetzen. Ni haien galdera guztiei erantzun nien eta bukatu ahala jendeak erosten hasi ziren. Hasieran garesti xamar saltzen nituen baina gero beherapenak egin nituen guztiek erosi ahal izateko. Txiroak eta aberatsak.

Horrela kandelak herri guztietan banatzen hasi ziren eta ni gero eta kandela hobeagoak asmatzen jarraitu nuen.Eta noski, ni, aberastu nintzen.

ETA HAU IZAN DA NIRE HISTORIA!!AMAIERA!

Gas-lanparak1664an , John Clayton Ingalaterrako hegoaldean gas

putzu bat aurkitu zuen. 1784an, Jean Pierre Mincklersek gas mineralarekin argia lortu zuen lehenengo aldiz. Lehenengo instalazioak gasarekin William Murdockek erabili zuen 1784 bere Ingalaterrako etxea argiztatzeko.

Geroago biltegietan erabili zen, hauetara gasa metalezko tubo batzuetatik heltzen zen.

Nahiz eta jendeak gasaren seguritatearen beldur izan, F. A.Windsorrek lehenengo aldiz instalatu zen argia leku publikoetan. Sistema hau Europako eta Amerikako herri askotan ezarri zen, baina azkenean elektrizitatearen ordez aldatu zuten XX. mendean zehar.

Gas-lanpararen historiari hasiera ematen diona, horko gizontxo hori da John Clayton

Aizue begiratu zer nolako putzua aurkitu dudan.

Eta zertarako balio du honek?

Azken berriak!!

1664eko egun batean Ingalaterrako hegoaldean gas putzua aurkitu zuen.

Geroago 1784. urtean Jean Pierre Mincklersek gas mineralarekin argia lortu zuen lehenengo aldiz.

Jean Pierre Mincklersek eskaleak ideia bat izan zuen berriak entzutean.

Eta diru pixka bat irabazi zuen.

1, 2, 3, 4… 574, 575… 3.784, 3.785…€

Lehenengo instalazioak gasarekin William Murdockek erabili zuen 1784 bere Ingalaterrako etxea argiztatzeko.

Ez dut ezer ikusten etxe honetan, beharbada gas lanparak erabiliz etxea argiztatuzko banuke…

Horrela ere ez dut ezertxo ere ikusten, okulistarengana joan beharko dut.

Geroago biltegietan erabili zen, hauetara gasa metalezko hodi batzuetatik heltzen zen

Tuberia

Nahiz eta jendeak gasaren seguritatearen beldur izan, F. A.Windsorrek lehenengo aldiz instalatu zuen argia leku publikoetan.

Biztanleak beldurrez zeuden gasak edozein momentutan estanda egin zezakelako.

   

Baina azkenean leku publikoetan jarri zituzten.

Sistema hau Europako eta Amerikako herri askotan ezarri zen, baina azkenean elektrizitatearen ordez aldatu zuten XX. mendean zehar.

             

William Gilbert Tales de Mileto

Benjamin Franklin, Charles-Augustin de Coulomb

William Watson

Stephen Gray

K.a 600.urte inguruan filologo grekoa Tales de Miletok,

anbar makil batekin ardi azal batean igurtzi eta karga

elektroniko txikiak sortzen zirela konturatu zen.

Horren ondoren, gehiago igurtzita txispa irtetera heldu zen.

                     

Miletotik hurbil (Turkian) leku arkeologiko batean magnetita harria aurkitu zen (magnesio) horrez gain metalezko zati batzuk ere (imana).

1600. urtean zientifiko ingelesa William Gilbert de Magnete liburua atera zuen eta bertan elektron, hitz grekoa ambarra jarri zuen.

                            

Benjamin Franklin, 1752an, euria barra barra jauzten zen egun batean kometa atera eta relampagoa elektrizitateaz egina zegoerla higatu zen. Gerora tximistorratza asmatu zuen, karga negatibo eta positibo karga duena.

                                                              

Charles-Augustin (Coulomb) asmatu zuen 1777. urtean.

Alessandro Volta, karga positiboa eta negatiboa bereiztu zituen.

1821. urtean fisikari alemana Thomas Seebeck, konturatu zen,karga korronte biren harten bi metal bateratzeko indarra duela.

Georg Simon Ohm aurkitu zuen 1527an (Ley de Ohm).

1878. urtean Thomas Alva Edison lehenengo lanpara filamentuekin eraiki zuen.

1901ean Peter Hewitt lehenengo lurrun merkurio lanpara asmatu zuen.

1873. urtean fisiklari britainiarra James, Thomasen Edisonen lana publikatu zuen.

Gaur egun elektrizitatea energi iturri erabiliena da, industia gaian batez ere.