Nafarroako gehigarria / Ostirala, 1994ko maiatzaren 27a / IV. urtea / 129. zenbakia

Katedrala, seiehun urte

garbituta

Gaur bezalako egun batean, duela seiehun urte, Lancelot Nafa-rroakoak paratu zuen egun Iruñeko katedrala den elizaren lehen harria, Lau urte lehenago eroritako eliza erromanikoaren hondaki-nen gainean eraikita, Donejakue Bideko eliza gotiko garrantzi-tsuenetakoa izan zen, baina denborak ez ditu nagusiak barkatzen. Horiek, hain zuzen ere, jasaten dute bortitzen bere martxa etenga-bekoa. Horregatik, seirehun urtetako ajea gainean, berrikuntzetan sartuta dago egun katedrala. Irailean zabalduko da lanen lehenda-biziko zatia, hau da elizaren barrualdea, eta ondoren aitzinaldea,

teilatua eta klaustroari ekin beharko zaie. Urtebetetzearen ospakizunak, beraz, lau hila-betez atzeratuko dira, baina or-duan eliza be-rri-berriak ospa-tuko ditu. \

Seiehun urte ditu Iruñeko katedralak. JOSE LACALLE

Munduak buelta asko ematen ditu

Eg u n b a t e a n p o b r e ,

b e s t e b a t e z j a u n a .

B u e l t a a s k o e m a t e n

d i tu m u n d u a k e t a j i r a -b i r a

h o r i e k g a u z a k e ta j e n d e a k

i r au l t zen d i tuz te , m u n d u a ,

m u n d u d e n e z ge roz t i k . H a i z e

b o l a d a b a t e k h a n k a z g o r a j a r -

t zen d u zu t ik d i h o a n a e ta e s k u

m a i t e k o r b a t e k e ro r i a zu t i t zen

l agun d e z a k e .

A f r i k a r r e n a r t e k o b o r r o k a

l a t zek e g u n ba te t ik bes t e r a al-

d a k e t a k daka r t za t e . B e z p e r a n

sa r r a sk ia ren b i k t i m a k i zan di-

r e n a k ga ra i l e sue r t a t zen d i ra

toki b e r e a n h u r r e n g o e g u -

n e a n .

Zubian barna BINGEN AMADOZ

G u r e a r t ean b o t e r e a r e n j a b e

izan e t a h a n d i k la is ter j u s t i -

z ia ren m e n p e e g o t e a t o k a t u

za io ba t i b a i n o g e h i a g o r i .

H a r r o p u z k e r i z m a n a t u e t a

g e r o x e a g o b u r u a n u n sar tu e z

d a k i e n i k e re b a d a .

E s k a i l e r a k e t z i r e n so i l ik

i g o t z e k o e g i n , j e i x t e k o e re

b a d i r a . B a t z u k u s t e z u t e n h a n

g o i a n z e u d e l a e t z e l a s e k u l a n

j e i t x i b e h a r r i k i z a n e n . Z e i n e n

o k e r z e u d e n . Z e n b a t e ta g o -

r a g o t i k e ror i o r d u a n e t a k o l p e

g o g o r r a g o a j a s a t e n da . E t a

b e h i n e r o r i z g e r o e r r e x a d a

ba i , z u h a i t z e t i k e z p a l a k a t e -

ra t zea .

E g u n o t a n e z d a k u p i d a r i k

i za ten k r u d e l a i z a n d a k o a r e n -

tzat .

G a u r b e r t a n e r e n i re i za r ra

ez d a d i s t i r a t su ager i b a i n a n

e z d e z a l a i n o r k p e n t s a i tza l i -

r ik d a g o e n i k , m u n d u a k b u e l t a

a s k o e m a t e n d i tu e ta .

Nafarkaria GUREAUKERAK

BERTSOSAIOAK Manolo Arozena. J. Fermin Argiñarena eta Iñigo Olaetxea bertsolarien saioa izanen da gaur, maiatzak 27, Burlatako Hilarion Eslaba eskoletan. Bertso afari m o d u a n a n t o l a t u a , g a u e k o 21 .OOetan hasiko da.

Jokin Sorozabal, Zeberio eta Loidisaletxe bertsolariak ariko dira bihar larunbata, hilak 28, Goizuetako Umore Ona elkar-tean. Bertso-afari moduan anto-latua, gaueko 22.00etan hasiko da. Ondoren, txiste txapelketa hasiko da partaideen artean; epaile, bertsolariak izango dira.

MUSIKA Sorotan Bele, Su Ta Gar eta Lin Ton Taun musika taldeek kontzertua eskainiko dute bihar larunbata, maiatzak 28, Atarra-biako pi lo ta lekuan. Gaueko 22.30etatik aurrera izanen da.

Karkaxa, Anima Vili eta Bran-kan musika taldeen kontzertua izango da bihar Iarunbata, hilak 28, Goizuetan. Gazte Asanbla-dak antolatuta, herriko pilotale-k u a n i z a n g o d a , g a u e k o 10.30etatik aurrera.

Anker taldeak joko du bihar, larunbata, Garaioan, AEKren al-de antolatu den gaupasaren ba-rruan.

BESTELAKOAK Sebastopoleko Titiriteroak izeneko antzerki taldeak 'Dese-chos Humanos' izeneko antzez-lana taularatuko du asteburu ho-netan Murieta eta Figarol herrie-tan, Gobernuak antolatutako Ubaberriko Bira programaren barruan. Bihar a r ra t sa ldeko 18.00etan Mur ie tako plazan izango dira, eta igandean, Figa-rolgo kiroldegian, ordu berean.

Irurtzungo inguruak ezagu-tzeko mendi txirrindularitza ibi-laldia antolatu du Sakanako Ki-rol Elkarteak igande honetarako, maiatzak 29. Ibilbidea 25-30 ki-lometrotaa izango da. Irurtzunen hasi eta handik Aizkorbe, La-runbe, Izurdiaga, Etxarren, San-tiago Itsasperri, Egiarreta, Hiri-berri, Ihabar, Satrustegi eta Zu-hatzutik pasatu ostean berriro Irurtzunen amaituko da. Goizeko 9.30etan izanen da ateratzeko ordua, Irurtzungo Foru enparan-tzan.

P i / \ F V \ R K K O I N I / \

GAIZKA ARAPiGUREn

Nafarroa Intsumitua. Telegrama Joan den astelehenean,

'prentsaurrean, ia ehun la-gunek bere burua salatu zuten 'Vuelta Ciclista a España' Be-riainen moztu izanagatik. Duela bi aste, Burlatan, Nafarroa In-tsumitua sortu berriak kontzertu gogoangarria antolatu zuen. As-tean zehar, Eguzki Irratian, 'ba-rruan' direnei zuzendutako agu-rrek irriño konplizea marrazten digute. Ehundik gora nafar in-

tsumitu lruñeko espetxean ditu-gu aspaldi. Horietatik berrogei pasatxo bigarren graduan, gau etaegun itzalean. Epaileak zigor osoa agindu du intsumitu gehie-nendako duela bi hilabeterartio. Mata jauna sekzio horretako buru denetik urtebeteko zigorra agintzen ari da. Hiru aste da, Iruñeko Polizia Munizipalak Burlatako kontzertua iragartzen zuten kartelak paratzen ari ziren hiru gazte jipoitu, atxilotu eta biluztarazi zituen Iratxe Monas-tegiko egoitzan. Belloch hiper-ministroaren legetasmo berriak

kartzela zigorrak kendu eta era-ginkorragoak izanen diren hain-bat zigor administratibo inda-rrean jarri nahi ditu. Lege eta Justizia espainiarrak Etxarri-Aranazko alkatea kargutik bota du. Udal bilkurak aho batez har-tutako erabakia eta herritarren babesa ez dira aski egun.

Imotzeko udal batzarrean, 'cabo tirilla' izateko ametsetan galdu omen den EAko zinegotzi batek errandako 'soldaduska

betebehar bat da' esaldiaren oi-hartzuna Izara heldu da. Iruñeko alkateak, bere maila kulturala uste dena baino altuagoa dela argi gera dadin, intsumituak 'delincuentes' direla eman zuen jakitera aspaldi. Bihar, larunba-ta, Nafarroa Intsumitua izen-pean bildutako intsumitu tal-deek biltzarra eginen dute Liza-rran. Datozen egunotan, Jose Mari Esparza, idazle eta argital-dari tafallarrak nafar intsumi-sioaren historia jorratzen duen liburua plazaratuko du.

Intsumisioaren aferak ez du,

beraz, etenik; ez egun eta, Es-parzak zehaztasun osoz aditzera emanen digun bezala, ez inoiz. 184 lerartio nafar gazteek ez zu-ten Espainiako armadan zerbi-tzatu beharrik. Gatazka Errei-nuaren lurraldean izanik eta na-farrek soilik osatutako gudalos-tean ihardun behar zuten arma-dan. Egun, intsumitu gehienok ez lukete egoera hura ere onar-tuko. Ez lukete erreinu sistima-rik defendituko ez eta inolako

armadarik osatuko ere. Nafarroa Intsumitua leloa ez da gaurkoa. Garai bateko lege nafarrek ba-besten zuten. Egun aitzakirik gabeko intsumisioa dugu. Gar-dena.

Katea ez da eten; oraikoa, or-dea, urragaitza da, borondate gartsutik sortutakoa. 14 urtez gidatzeko baimenik gabe, boz-katzeko eta hautetsiak izateko aukerarik gabe, administrazioan ian egin ezinik eta ikasketa na-hiz ikerketa dirulaguntzarik ukan gabe... baina Intsumisioak iraunen du zutik.

ASTEKO PERTSONAIAK

Juan Cruz Alli Gobernuko lehendakaria

T T PNren barruko giroa nahasi samarra zegoela jakina zen, aspalditik KJ gainera, baina azken egun hauetako-gertaerak ikusi eta gero saltsa lzugarria suma daiteke. Huarte enpresa ikertzeko batzordean dekla-ratzea eskatu zuen lehendakariak joan den larunbatean, eta asteartean bertan horrela egin zuen, Huartek Jaime alkatearen bitartez UPN fi-nantzatzeko laguntza eskaini zuela esanez. Alkatea deitu zuten be-rehala deklaratzera, eta noski, joan behar izan zuen. Haserre atera zen Jaime, nola ez, «minduta» zegoela. Orain gutxi, europarlamentaria lzendatzean, Jaime eta Sanz Alliren kontra agertu ziren, berak nahi zuenaren aurkako botoa eman zuten, eta orain 'ordea' jasotzen ari direla diote. Ikusi beharko da zertan amaitzen den 'foiletoi' berezi hau

Jaceck Ziober Futbolaria

D igarren mailan jokatzea ez zuela gustuko eta, beste talderen batera y joatea erabak. zuen Jaceck Ziober Osasunako jokalariak Frantzia-

t a l d e e n eskaintzak zituela zioen, baina azkenean, eskaintza biea-rren mailako beste talde batena zela eta, Osasunan jarraituko du au-rrelanak, geratzen zaizkion bi urteetan behintzat. Hori bai garbi esan zuen «urtebete besterik ez» dutela bigarren mailan egingo: «Berehala igoko gara». Hau lortzeko entrenatzaile «indartsua» behar dutela az-pimarratu zuen; «diziplina ezarri beharko du eta lan serioa egin» Izenak aipatzerakoan, Txetxu Rojorena atera zuen, eta egokta irudi-tzen zitzaiola adierazi zuen. Hau, ordea, ekainaren lean erabakiko da Garro edo Ruiz, zein izango den hurrengo presidentea argitu ondoren'

AHAZTU GABE!

EUSKARARENASTEA 1 'g Lakuntzako Euskara Ba-

tzordeak Euskararen Astea antolatu du egun hauetarako, ekitaldi ugari prestatuz. Atzo hasi zen, haurrendako peliku-la batekin, eta igandera arte iraunen du. Gaur, ostirala, Parke Naturalei buruzko hi-tzaldia izanen da, gaueko 21.00etan, Udaletxeko Ba-tzarre gelan. Urdiaingo alka-tea, Gipuzkoako Diputazioko tekniko bat, EHNE sindikatu-ko ordezkari bat eta Eguzki talde ekologistako kide bat izanen dira hizlariak. Bihar larunbata, arratsaldez, herriko haurrentzako jokoak izango dira plazan, 17.00etatik au-rrera. Eta gauez, berriz, Nahi Ta Nahiez eta Behin Betiko taldeen kontzertua antolatu dute, herriko plazan, gaueko 22.30etan. Igandearako ere ekitaldi ugari prestatu ditu Euskara Batzordeak. Goizeko 1 l.OOetan, Altsasuko Gaite-roak ariko dira, ordubete be-randuago Ozarki Txarangak alaituko ditu herriko kale guztiak. Ordu batean lehiake-ta eginen da bost probarekin: irrintziak, txisteak, abestiak, bertsoak eta bat-batekoa.

j e n e r o x u m e k o a k

Klaus Kinski Aranoko neskari telurikuki (I)

Zerua ukitzen da gorputz batean eskua paratzean. Zure gorputz zabala ikus-ten dudanean, sekula amaitzen ez den ibai hori, tira panpoxa, txoriek kan-tatzen duten ispilu garde-naz oroitzen naiz, eta ar-giastiak urratzen duen go-zoa sentiarazten didazu.

ELIAS SARASA - ERRO

• °(XXXX3oooocx)oo^

EUSKALERRIAJRRATIA_^^

Egunero, astelehenetik ostira-lera, 'Zokobetai lu ' goizeko lO.OOetatik ll.OOetara.

XORROmLIRRATIA FM 107.5

Egunero 20.00etati 22.00eta-ra... 'Karakola segi hola' gaz-teendako saioa.

ARALAR IRRATIA FM 106.2

A s t e a n zehar 13 .30e t a t i k 14.00etara... Bertako bizilagun eta pertsonai ospetsuei elka-rrizketak.

KARRAPEIRRATIA FM 107.8

Astean zehar , 12 .20eta t ik 12.35etara 'Gauza guzt ien gainetik' edertasuna eta osasu-na, sukaldaritza, ohiturak...

HERRIZ BERRI

Iruñea

Maila polita eta aurpegi berriak Eskolarteko Bertsolari txapelketan p ®

PATXI UIAIAR / IRUNEA

Ekhine Etxepeteleku eta Xa-bier Silveira lesakarrak izan zi-ren N a f a r r o a k o Esko la r t eko Bertso Txapelketako irabazleak, joan den ostiralean jokatu zen fi-nalaren ondotik. Azpimarratze-koa izan zen azken bertso saioan i k u s i . z e n j ende tza eta bai ta OHOko bertsolarien artean na-barmendu den maila polita ere.

Bertsolari handiengana jauzi egin duten belaunaldiaren ondo-ko txapelketa zen hau. Estitxu Arozena, Amaia Telletxea, Xa-bier Silveira eta Estitxu Fernan-dez dagoeneko ezagunak eta ber-tsolari txapelketahandietan parte hartu izandakoak, ikusmina ba-zegoen horien ordezkorik etorri-ko ote zen, maila aurrekoena be-zain ona izanen zen. Eta ez dute hutsik egin. Bai ertainekoen ar-tean bai gazteen artean bertso po-litak sortu ziren, eta bigarren be-launaldi gaztea, beraz, martxan dago.

Eskolarteko Bertsolari Txa-pelketa honek bazuen hainbat berrikuntza. Lehendabiziko al-diz antolatua zegoen 14 urtetik b e h e i t i k o e n d a k o b a t - b a t e k o saioa, eta bertso zaharren lehia-keta soilik zonaka egin da, fina-lik gabe. Ertainekoendako bi kanporaketa egin ziren, Etxa-rri-Aranatzen eta Elizondon, eta hamar lagunek hartu zuten parte: horietatik sei egon ziren fina-lean. OHOko ikasleendako kan-poraketa bakarra egin zen Lesa-kan, eta parte hartu zuten hama-

Ekhine Etxepeteleku, ostiraleko finalean.

rretatik soilik lau egon ziren Iru-fteko finalean. Horretaz gain, lau oinak emanda egindako lehiake-tan 30 ikaslek hartu zuten parte, Leitzan, Atarrabian eta Etxarri-Aranatzen egindako kanporake-tetan.

Ikusmina bazegoen, beraz, bertso harrobiaren azken emai-tzak ikusteko, eta zerrenda ez de-la eten garbi dago. Gazteen ar-tean, azpimarratzekoa da Bortzi-rietako Bertso Eskolaren fruitua. Laurak Lesakakoak ziren: Ekhi-ne Etxepeteleku, Alaitz Rekon-do, Erika Lagoma eta Xabier Te-rreros. Horrelaxe gelditu ziren

azken sailkapenean. Eta maila polita erakutsiz, Manu Gomez antolatzaileak dioenez. «Beste urteekiko gazte hauek erakutsi duten erregulartasuna, akats na-barmenik egin gabe, izan da az-p'imarragarriena. Aurreko urtee-. tan bagenek ien be r t so la r i ek eman behar zutena, baina orain-goan bigarren belaunaldiaren bi-la gindoazen, atzetik ezer ez ze-goen eta. Orain ikusten dugu atzean dagoena».

Ertainekoen artean, azpima-rratzekoa da azken urteotako fi-nalik zabalena izan dela, bertso-larien jaioterria kontuan hartuz

. PATXI CASCANTE

gero. Izan ere, Bortzirietako na-gusitasuna nolabait zabaldu bai-ta: sei partaideen artean bi Bor-tzirietakoak ziren, beste bi Eli-zondokoak, eta Gaintzako eta Aranoko bana. Azken sailkape-na: Xabier Silveira (Lesaka); Xabier Legarreta (Arano); Oskar Estanga (Gaintza); Maribeltxa U n a n u a ( E l i z o n d o ) ; B i h o t z Unanua (Elizondo) eta Aitor Telletxea (Arantza). Etxepetele-kuk eta Silveirak parte hartuko dute ekainaren 3an Hendaian

. (Lapurd i ) izanen den Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari Txapelketan.

. Ortzaide *

Hats Berri elkarteak kudeatzen duen haurtzaindegiak lau toki berri ditu

L.E. / BAIONA

Hats Berri elkarteak kudea-tzen duen Orzaizeko haurtzain-degia handitu dela eman du jaki-tera. Lau toki berri dira duela bi hilabete onartuak, orotara ha-masei toki eskainiko dituen egi-turan. Nafarroa Beherean haur-tzaindegi bat baizik ez da, diru-dienez horrelako egiturak hiri handietan baizik ez baitira. Har-gatik, lanean ari diren amentzat zerbitzu premiazkoa da ororen-gandik guziz estimatua. Hats Berri elkarteak Orzaizen sortu zuen, 1988.ean.

Hats Berrik bi zerbitzu es-

kaintzen ditu haurtzaindegiaren bidez: bata 'creche' izenarekin onetsia dena eta bestea 'halte-garderie ' bezala. Administra-zioak biak ezberdintzen ditu: le-hendabiz ikoan haurrak egun osoan bederen hiru egun astean zaintzen dira eta bestean egun erdiak baizik ez dira, hiru egunez gehienik. Zazpi lan postu badira, ezustezko garrantzia daukan egi-turan: denbora osozko bat, bi lan-postu 25 orduzkoak astean eta lau postu 'CES' modukoak, Hats Berrik elkarte bezala lortuak.

Haurtzaindegiaren biziaraztea diru mailan arazo nagusia da. Orzaizeko herriko Etxeak parte

pagatzen du. Haurren jatorrizko herrietako udaleek ere ordain-keta zenbait egiten dute. Depar-tamenduko Kontseiluak udalek eman % 10 gehitzen dio diru ku-txari. 'Haurtzaindegi' egiturak hu rb i ld ik k o n t r o l a t z e n d i tu DASS administrazioko erakun-deak. Osasun Minis ter ioaren babespean den Afera Sanitario eta Soz ia l en Z u z e n d a r i t z a k haur t za indeg ien ga rb i t a suna hurbildik kontrolatzen du baita ere begiraleen kalifikazioa.

Gahardu auzoan, Garazit ik Kanborako bide bazterrean den haurtzaindegiak eskualdearen bizitza laguntzen eta errazten du.

Beire

Aterbeko udalekuetako epea

astelehenean amaitukoda

BEIRE

Uztailaren 8an hasiko dira Beireko aterbean urtero antola-tzen diren euskarazko udale-kuak. Gaztelan elkarteak antola-tuta, bost urte dira dagoeneko Pitillastik gertu dagoen herri honetan ekitaldiak antolatzen di-rela, eta aurten izena emateko epea heldu den as te lehenean amaituko da.

Euskarazko udalekuak uztai-laren 8tik 15era bitarte eta abuz-tuaren 8tik 15era bitarte izango dira, eta 19.000 pezeta balio du-te.

Nmrreriako iturritik

Juan Kruz Lakasta

Ludopatiaren alde Kaixo ludopata anonimook,

Juan Kruz Lakasta naiz, 23 urte ditut, eta ludopata amorratua naiz. Gainera ez naiz tragape-rretan sosak gastatzen dituzten horietakoa. Nirea larriagoa da. Makinetetan aritzen naiz. Txan-ponak gastatzen ditut horiek be-rreskuratzeko inolako itxarope-nik gabe.

Egia esateko, ezin nezake ze-hazki esan noiz hasi nintzen ma-kinetekin jolasean. Hain gaztea nintzenez, nire oroimenak ez du horren inguruko zehaztapenik gorde. Panpinen ordez makiltxo petralak erabiltzen zituzten fut-bol makineta eskematikoetan hasi nintzen, eta martitzar maki-neta bat izan zen benetan harra-patu ninduen lehena. Goitik be-hera hamaika martitzar espa-ziuntzi jaisten ziren, eta zuk, zure tankean, etxola batzuen atzetik tiro egiten zenien bakarrik ere gera ez zedin arte.

Horren atzetik beste makina bat makineta etorriko ziren, gero eta modernoagoak, eta guztiek ezaugarri bera edukiko zuten, ez nindutela gehiegi pentsatzera behartuko. Niretzat makinetak frustazioak sublimatzeko bide azkar eta ezin hobea izan dira be-ti. Baina ez da nirea kasu bakarra,

iror daude nire koadrilako beste bi lagun, eta Loretxeko ezaguna, eta Eguzki Irratiko laguna, eta friski hori, eta Jarautan bama ibiltzen den auzokidea, eta beste hainbat.

Gu guztion ihesbidea kolokan jarri dute azken bolada honetan. Pentsarazten duten makinetak modan jarri dira —Triviala ho-rren lekuko—, eta azken eguno-tan horien artean krudelena hel-du da Iruñera. Ez digu martitzar edo bestelakorik hiltzeko para-darik ematen, eta puzzleak egin, kultura galderak erantzun eta karratuak zenbatzera behartzen gaitu. Gero eta taberna gehiago-tan jartzen ari dira, eta gainera gero eta zailagoa da makineta arrunt bat topatzea. Gu guztion ihesbidea itxi dute. Tabernetako makinetak kontraltzen dituen esku beltzak jakin dezala oihu berri bat zabaltzen ari dela Iruñe-ko Alde Zaharrean bama, 'Lu-dopatiaren alde, ekintza zuze-na!' .

Jruñeko katedrala 600 urte

runeko katedraleko lehen harria jarri zenetik sei6 te bete dira gaur, baina urtebetetzea lau hilabete edo atzeratuko da, garbiketa eta berritze prozesuan iL baitago eliza. Donejakue Bidean dagoen gotiko estilokoko elizarik nagusienetakoa, horrela, igaXertasunaren bila.

Seieh urte igarotyirbiketa

ALBERTO BARANDIARAN / IRUNEA

1394ko maiatzaren 27an pa-ratu zen. Iruñeko katedraleko le-hen harria. Lantzelot Nafarroa-koak —Karlos Ill.aren semea— izan zuen jartzeko ohorea, eta o r d u k o k r o n i k e k d i o t e n e z , urrezko florin bat sartu zuen ba-r ruan . K a t e d r a l e k o lanek ia mende bat iraun zuten, eta erre-ge, ar tzapezpiku eta herr i tar frankok izan zuten zerikusirik lanetan.

Historia iragana gogoratzeko idazten dela diote, baina franko-tan soilik egunerokoari ematen zaio garrantzia. Gaur egun kate-dral gotiko ederra besterik ez da geratzen, baina hori ez zen Iruñe-ko lehen eliza nagusia izan. Toki askotan gertatu den gisan, eliza erromaniko baten tokia hartu zuen gaurkoak, baina horren az-tarna batzuk baino ez dira geldi-tzen. Aztama horiek berriro az-tertu ahal izan dira egun egiten ari diren berrikuntzei esker. Izan ere, zorua altxatzean, eliza erro-manikoaren planta azaldu bai-tzen.

Hasieran bertan erromaniko aurretiko eraikina zegoen, 924an Abd-Al-Rahman eta bere mai-ruek hondatuta. Antso Nagusiak berreraiki zuen 1024an eta 1100 urtean eraikin erromanikoa al-txatzen hasi zen. 70 x 50 zaba-

lera zuen, eta orduko kronikek diote Donejakue Bideko garran-t z i t suene takoa zela . 1127an amaitu zen, eta urte berean kon-tsagratu zuen Antso Larrosa-koak, Alfonso Borrokatzailearen presentziarekin.

Baina 1391ko uztailaren lean hondatu egin zen erabat elizaren erdialdeko partea, eta katedral gotikoaren eraikuntzari ekin zi-tzaion hortik lau urtera. Mende oso bat iraungo zuten lanok, eta hiru lan-maisu garrantzitsu izan z i tuz ten . Per r in S i m u r r e k o a frantziarrak plan orokorra ze-haztu zuen, Baionako katedralari erreparatuz. Bera izan zen lehen zuzendaria, 1403. urtera arte, hil zen arte, hain zuzen. Bere atzetik Lizarrako Martin Periz izan zen buru, baina ezagunena Jehan Lome Tournaykoa izan zen. 1439tik 1449ra bitarte lanen ar-dura bere gainean egon zen.

Bukatu eta bost mende geroa-

go, garbiketa ederra egin zaio ka-tedralari. 1992ko irailean hasi-tako lanak Principe de Viana era-kuridearen proiekturik garran-tzitsuena izan da urte hauetan, aurrikusita dauden Liburutegi Orokorrarekin —Iruñeko Plane-tarioaren ondoan eraikiko de-na— eta Artxibo Orokorrarekin batera. Azken urteotan 154 mi-lioi pezeta sartu dira hondarreko lanetan, eta barrualdea irailerako b u k a t u t a e g o n g o b a d a e re , oraindik klaustroa, teilatua eta aitzinaldea geldituko dira zain.

Lanak elizako zorua altxatuz hasi ziren. Orduan azaldu ziren katedral erromanikoaren oina-rriak eta hiri erromatarraren az-tamak. Ondoren, hormak garbitu eta berritu egin ziren, eta aurretik egindako lanen kalteak konpon-du. Halaber, leihoak konpondu ziren, eta beira-leihoak garbitu eta lehengoratu ziren. Azkenik, hormetako pinturak azaleratu di-ra. Egun zorua paratu, eta erre-taulak garbitu eta konpontzen ari dira, eta aurrerantzean soilik ka-lefakzioa eta argiztapena faltako dira.

Hau da eraiki zenetik egin den lehen garbiketa handia. Garaiak bestelakoak dira, baina orduan Curia kaletik gora gurdiak bete harri igotzen baziren etengabe, orain kamioak ari dira gora eta behera hondakin eta harlauzekin. Orduan zizelariak kapitelak eta irudiak lantzen ari baziren, egun langileak hondatutakoa berritzen ari dira, berriro eraikiko balute bezala, eta zerbait sortzen ari den sentsazio oso berdintsua izan beharko zuten gaurkoek zein or-dukoek.

Denboraren poderioz franko narrastu eta hondatu da orduan edertasun handiz eraiki zena. Lan handienetakoa hori lehen-goratzea izan da, zeuden altzari eta erretaulekin hasita. Zura iza-ten da urteak txarkien eramaten dituenetakoa. Hori dela eta, ba-tzuetan, osoki berregin egin be-har dira piezak. Horretarako zura gogortu egin behar da, eta orduan material sintetikoak erabiltzen dira. Ondoren, falta dena berro-satzen da. Badira pipiak janda dauden zatiak ere, hautsa dire-nak, eta bertan berriro egin behar da zati osoa. Horretarako, mol-datu eta lantzeko errazak diren zurak erabiliz, berriro zizeltzen da pieza osoa eta bertan paratzen da, txerto baten bidez.

Koadroek ere eman dute nahi-ko lan. Agertu izan dira ximurdu-rak eta tolesdurak zituzten koa-droak, markoak ez zielako behar bezala eusten. Orduan, markoa kendu eta plantxatu egin behar da, bere ohizko itxura emateko. Ondoren, berriro jartzen dira

Iruñeko katedrala 600 urte

markoaren barruan. Gehienetan ere pinturak oso ilunak azaltzen dira, pintura egiteko erabili diren bemizak herdoildu diren seinale. Garbiketa egin behar da orduan: berriro tindatzen da, eta itsaski batekin estaltzen da ondoren.

Hormak izan dira berritze lan sakona eskatu duten hirugarren arloa. Katedralean eskegita zeu-den pintura franko kareaz zeuden estalita erabat, mendeetan egin diren lanengatik. Tokian tokiko azterkçtak egin behar izan dira, eta pinturak zeuden tokietan,

erabat garbitu eta errekuperatu. «Ez geriekien zer zegoen azpian» azaldu du lan guzti hauek egiten ari den CRC enpresako langi-leetako batek, «baina kontuan hartuz katedral honek zuen ga-rrantzia, susmatzen genuen pin-turak izan, izanen zirela». Pin-tura guztiak zaharberritu ondo-ren, harria garbitu eta tarteak be-te dira. Ez da ezohizko lana izan, horrelako berrikuntzak tartean izan behar baitituzte, baina an-tzeko zerbait berriro egiteko urte askok pasatu beharko dute.

mintzoak

Haur literaturaz

0 Azken hontan hizkuntza-ren erabilpena sustatu beha-rrez nornahik antolatzen ditu haurren arteko lehiaketak; gobemua, Iruñeko udala, es-kola zemeit, Euskara zerbi-tzuak... halako literaturzale sukar batek harturik dauzka guziak, haurrak eta min-tzoa hestu lotzeko ezinber-tzeko bide bakarra bailitzan.

Berriki suertatu zait holako txapelketa baten irakur mahaian egon beharra, eta, Iruñeko haurren Euska-rari usaturik nizenez, aitor dezadan kurios nintzela haur euskaldunagoek zer egiten zuten ikusteko.

Hameka ipuin leitu ondo-rean etsipena ezinago handia izan da.

Eskolak ez ditu, bistan de-nez, herri Euskara eta ikas-tetxekoa behar adina uztar-tzen; ez du hizkera propioa baloratzen, sendotzen eta hurbiltz^n, xakina, batuari.

Hontafe landa badugu ber-tze eginbehar larria, orai egi-tekoa, luzamendutan ibili gabe. Herri literaturari buruz ari niz. Beihala Azkue, Le-kuona, Barbier, Barandiaran eta bertze ibili ziren holako ibilbidetan barna, baina oino ere bada lan ausarki egiteko eta denbora guti, zeren eta xakintza dutenak baitzaizki-gu joaten ari, egunero...

Sortu zaidan galdeak zeri-kusirik dauka aipatu bi gaie-kin: zergatik ez ditugu bi al-deak uztartzen? Erran nahi baita, zergatik ez dira haurren arteko 'lehiaketak' antola-tzen herri literatura biltzeko?

Haurrek ez lukete urrunera jo beharrik izanen, etxean berean atxeman baidezakete xakin bidea: gurasoak, aita-txi-amatxiak, osaba-izebak..!

Gisa hontaz haurra urbi-laraziko genuke herri hizke-rara, haren xaharrengan...

Zemeit kasotan (Ultza-man, Erron, Aezkoafn...) zu-biak eraikiko lirateke aita-txi-amatxi eta hiloba euskal-dunen artean, guraso erdal-dunen gainetik, sakontzen eta sendotzen guzien moti-bapena.

Hortaz landa uzta ederra bil genezake, ezaguna ge-hiena agian, baina beti ere tartean pitxiren batekin. On-dorean liburu gisan emanik bertso, kanta, erranera... funtsean irakurgai eta ikasgai gustagarri montioka.

Ezker eskuin hedatuz ideia, azkenean badirudi kontuan hartu behar dutela Hizkuntz Politikan. Guzien atseginerako, uzta on!

Xamar

Azken urteotan egindak' n hor-men pintura guztiakle^ f "'fa. eta erretaula eta irudiei »on-trako tratamenduak guztiz konpontzeko. H*1

nean, goialdean /ahar^ ren pinturen detaile bat. G *Ulnal-dean, guztiz berritu diiyeta

beira artistikoen ikusp*-JOXE LACALLE

X A K E A N

Iruñeko Hiria Torneo itxiaren hi-rugarren ihardunaldiko partida, 1993ko abenduaren 29an jokatua. P e t e r L e k o , 2 . 5 5 5 E L O k o a (Hungaria)-Jordi Magem, 2.505 ELOkoa (Katalunia).

1. e4, c5; 2. Zf3, Zc6; 3. d4,d4; 4 / Zd4, Zf6; 5. Zc3, e5; 6. dZ- b5,d6; 7. Ag5, a6; 8. Za3, b5; 9. Af6, f6; 10. Zd5, Ag7; 11. Ad3, Ze7; 12. Ze7, De7; 13. c3, f5. Peoia harra-patuzgero, ' e4 ' eta 'Af5 ' letozke. Erdigunearen inguruko borroka hasi da. 14. Zc2, Dg5; 15. 0-0, Ab7 ; 16'. f3 . Ikus K o a d r o a . ' f5-eko ' peoiak laguntza beha-rrean dirudi. Baina beltzek saldu eginen dute. 16..., 0-0; 17. f5,d5; 18. a4,e4; 19. Ae2, Ae5. ' D f 5 '

jokaldiak ez zuen balio: '20. e4, De4; 21. Ad3 ' .

20. D e l , b4; 21. Zb4 ,d4; 22. d4, Ad4 xa; 23. E h l , Ab2; 24. G b l , Ae5; 25.e4. Erabakia zaila zen. Posizioa beltzen aldekoa aterako da. 25..., Ae4; 26. Af3, Df4; 27. Dg3 xa, Dg3; 28. g3, A b l ; 29. aa8, Ga8; 30. Gb 1, Gb8; 31. G e l , A g 3 ; 3 2 . G e 3 , A f 4 ; 33.Ge4,Ad6; 3 4 . Z d 3 , G b l xa; 35. G e l , Ge l xa; 36. Z e l , h5; 37. g3. Ez zegoen jokaldi onik. 37..., Ag3; 38. Zd3, Eg7; 39. Zc5, h4; 40. Ze4, Eh6; 41. Eg2, Eh5; 42. Eh3, Ac7; 43. Zd2, Af4; 44. Ze4, Ag3; 45. f6, Ae5; 46. a5, Ag3; 47. Zc5, Eg5; 48. Ze4 xa, Ef5; 49. Zc5, Ef6; 50. Za6, Ad6; 51. Eh4, Ef5; 52. Eh3, Ef4; 53. Eg2, Ee3; 54. E f l , Ef3; 55. E e l , ee3; 56. E d l , Ed3; 57. E e l , Ec4. Partida erabakita dago. Txuriek etsi zu-ten.

Boligrafo bat bihurtu naiz steguna zen eta neukan boligrafoa-ren tinta gastatu zenez, beste bat

i erostera joan nintzen. Igone izeneko l paperadendara joan nintzen eta beti I erosten nuen boligrafoa erosi nuen. JEtxera ailegatu nintzen eta afaldu [ondoren boligrafoa hartuz letra bat

idaztera nindoanean boligrafoaren barrenean sartu nintzen. Miragarria zen hartu edo ukitu nuenean txiki

bihurtu nintzela eta boliren barruan sartu nintzela. Minutua pasatu baino lehen ni ur-din-urdina eginda nengoen. Tinta pixka bat edan nuen'eta koka-kola gustua zeukan. Ja-danik arratseko ordubiak ziren eta boligra-foaren tinta erdia edanda neukan. Logalea neukan eta begiak itxiz lokartu egin nintzen. Ez nuen uste tintak oxigenorik zuenik baina nik oso erraz ar-

nas hartzen nuen. «Gertatzen ari

zaidana sorginke-ria izan al da?» esaten nuen nere barnerako. Base-rri batean biz i . nintzen eta lau anai-arreba gi-nen. Hiru neska eta mutil bat. Ne-re gurasoek Ma-ria eta Igor zuten izena eta gurekin ere amona bizi zen. Amonak, be-rriz, Mertxe zuen izena.

Goiza ailegatu zen eta ni ordura-ko erne nengoen. Nere ama ni es-natzera etorri ze-nean ni ez nen-goela ikustean ez zen harritu ni komunean nengoela pentsatu bait zuen. Nere ahizpa nere ohera etorri zen eta boligrafoa mugitzen ari zela ikusi zuen. Ni erotuta bait nengoen buel-tak ematen nere ahizpa konturatzeko. Nere ahizpak Ana zuen izena eta boligrafoa mugi-tzen ari zela ikustean harritu egin zen. Boli-grafoa hartu eta marrazten hasi zen.

Ostirala zenez eta festa genuenez nere ama ez zen berriro deitzera etorri. Nere ahizpak oso ongi marrazten zuen eta asko gustatzen zitzaionez, marrazten egon zen ordu guztia. Boliak ez zuen tinta gehiegi baina nere ahiz-pak marrazten jarraitzen zuenez ni oso kon-tent nengoen. Nere ahizpa ez zen konturatzen ni boliaren barrenean nengoela, ni oso txiki bihurtu bait nintzen. Baina ni ere tinta gehia-go ateratzen saiatzen nintzen. Hogeitalau or-

Martxus Perugorria (BERA)

du pasa ziren eta ni egun bat osoa jan gabe ezin nuen agoantatu. Tintak koka-kola zapo-rea zuenez nik ere edan egiten nuen. Bapatean nere amak oihukatuz esan zuen.

—Matxus, non zaude?— eta inorrek ez zuen erantzun. Ana idazten zegoen bitartean boligrafoa mugitu egin zen, nik boliaren ba-rrenetik atera nahi nuen eta. Ana harrituta amarengana joati zen eta nere amak hau esan zion:

—Non dago Matxus?— eta Anak, harritu-rik, esan zuen:

—Ez dakit, baina boli hau asko mugitzen da!— eta amak erantzun zuen:

—Egia da, ez da geldirik egoten! Gero attari galdetuko diogu ea non duen lupa zer gertatzen den egiaztatzeko!

Ana harrituta zegoen baina nik ahaleginak

egiten jarraitzen nuen. Nere atta jatera igo zenean lupa hartu zuen baina nik ahaleginak egiten nituenez bolia mugitzen zen eta nere attak ezin zuen ikusi. Anak boligrafoa hartu eta marrazkia bukatu zuen. Marrazkia oso txapuza geratu zen baina Ana harrituta ze-goen eta berriro ere amarengana joan zen. Amak berriro galdetu zuen:

—Non dago Matxus? Esan Ana! Norajoan da?— Eta Anak erantzun zion:

—Ez dakit, igoal Garbiñekin jolastera joan da!— Amak Garbiñeren etxera deitu zuen eta Garbiñeren etxean ez zegoen inor. Ni berriro

. ere indarrak egiten hasi nintzen tinta gutxi gelditzen bait zen. Anak paper bat hartu zuen eta boligrafoarekin, kontu handiz, marrazten hasi zen. Ama oso nerbiostua zegoen eta ni ere nerbiosten hasi nintzen ez bait nekien nola

a t e r a k o nintzen eta. G e r a t z e n zen t i n t a z u r r u p a t u nuen baina boliak, hala e r e , m a-r r a z t e n zuen. Anak marraz ten j a r r a i t z e n zuen. Baina b a p a t e a n bolia xehe-tu zen eta ni z o r i o n e z boligrafoa-ren barre-netik atera n i n t z e n . Korrika su-k a 1 d e r a j o a n nin-t z e n e t a

Amari esan nion:

—Ama, hemen nago; boliaren barrenetik atera naiz!— Ama pozik jarri zen desagertu nintzela pentsatu bait zuen. Eta hau esan zidan:

—Nola egon zara hainbeste denbora boli-grafoaren barrenean? Arnasa hartzen al ze-nuen?

Galdera asko egin zituen eta denak eran-tzun nizkion baina dutxa eder bat hartzera joan nintzen. Dutxa ederra hartu nuen tintaz beteta bait nengoen.

Asko jan nuen tinta bakarrik jan bainuen eta gose handia neukan. Hurrengo egunean herri osoa kartelez bete zen eta bertan hau jartzen zuen: 'Bizidun bat bi egunetan boli baten barruan egon da'. Hori egiaztatzeko ipuin hau egin dut.

oooooooooc»oooooo<x>ooooo^

Zakarregiak teniserako, beratzegiak boxeorako Gauzak ezin dira hola laburbil-

du, baina Britain Haundiko erloju metafisikoek diotenez, uste du-gun baino beranduago da. Izanez ere, ez dugu betarik eulikeriatan ibiltzeko eta esan dezagun hitz gutxitan astiroago esatea merezi-ko lukeena. Euskal pilota eta bo-xeoa senideak dira, pilota eta te-nisa, ordea, ahaideak. Euskaldu-nak, euskaldun txerokeeak bede-ren, askoz ere hurbilago daude New Yorkeko ring-etatik, Win-blendoneko printzesarengandik baino.

Pilotan, tenisean bezala, aur-kakoa kantxaren erdigunetik al-

boratu egin behar da, baina hori lortzeko boxeoan bezala indarra behar da. Jokaldirik ederrena da dudarik gabe pilota ahalik eta urrunenera bidaltzearena, fronti-sen erdi erdian joz, eta hormari atxekiz. Tantua segituan amaitzea baino hobe da aurkakoa atzean akitzen edukitzea, bospasei zar-taz, eta itolarrian dagoenean pi-lota aurrean utzi, sikiran jakiteko pilota gixajoak ikusten ote duen. Pilotan esku beratzak dituena, na-hiz izugarria izan, akabo, boxeoan bekainak beratzak izatea bezala-xe. Peloteoan ederki jotakoan eta aulkira doazenean, ikusi ze aurpe-

JUANTXO URDIROZ

Ez usteak zure atean joka

Boxeoaren erritmoa

dauka pilotak. Pilotan

ezinezkoa da bi orduz

aritzea. Zartak bezala

zenbatzen dira

pilotakadak.

gi duten pilotariek, eta alderatu tenislariek eta boxeolariek dau-katenarekin. Tenisean eskuak eta raketa idortu, iragarki taulek erre-komendatzen duten edaria zurrut egin eta txutxu-mutxu egin entre-natzailearekin. Boxeoan eta pilo-tan atsenaldiak zorronka egite-koak dira, hatsa ahoan lasaitzen saiatzekoak.

Boxeoaren erritmoa dauka pi-lotak. Pilotan ezinezkoa da bi or-duz aritzea lehia izanez gero. Zartak balira bezala zenbatzen dira pilotakadak. Tenisean posi-blea da lau orduz aritzea, harik eta gorputzak akabo esan arte. Bo-xeoan eta pilotan, ordea, lehiaki-deetako batek bestea txikitu arte. Tenisean lagun malguak behar dira, eta jokalariei azala gogor-tzen hasi bezain pronto abarrikatu egiten dira. Pilotan ez, unerik

egokiena, sasoirik onena izaten da

pilotariak ongi jotzen ikasi due-

nean eta arerioaren zartak jaso-

tzen ohitua denean. Eta bukatze-

ko, ukaezina den beste azalpen

bat. Petreneko Jose Luisek ez du

sekula telebistaren aurrean den-

bora galduko. Hala eta guztiz ere

boxeoa eta pilota edukiz gero,

eginbehar guziak utzi eta telebis-

tara joan ohi da. orain arte, boxeoa

eta pilota ez ziren telebistan ager-

tzen behiak deitzi behar direneko

tenorean. Orain, berriz, askotan

arratsaldeko seietan. Denborak

aldatzen ari dira. Hala ere, nekeza

da tenislari pelotari batek boxeo-

lari pilotari bat irabaztea. Orain-

goz hobe da zartako bat frontisen

erdi-erdian, bete-betean aurpe-

gian, zartako eder bat marraren

ondoan baino, belarrian baino.

anfermin festak izango dira aztergai Iruñeko Ortzadar taldeak irailerako antolatu dituen Folklore eta Kultura Tradizionalari buruzko X. Jardunaldietan, festak bere baitan dituen ohitura zaharrak zein tradizio berriak aztertzeko. Azken asmo, topikoetatik kanpo eta tradizioaren barruan gelditzen den guztia ikertzea da.

Sanferminak atipikoak ALBERTO BARANDIARAN / IRUNEA

Zer daukate Sanferminek tra-diziotik eta zer da berri-berria? Zer da benetan tradizioa, eta zer eranskina? Oso bestelakoak al ziren duela bi mendetako Euskal Herriko festarik garrantzitsu e-nak? Zapi gorritxoa noiz hasi zen e r a b i l t z e n ? Z e r g a t i k R i a u -Riauaren garrantzia? Horrelako hamaika galdera egin dizkiete euren buruei iruindar frankok, esan baitaiteke ia urtetik urtera sortzen direla ohitura • berriak. Ortzadar Iruñeko Euskal Fol-klore Taldeak heldu nahi izan die horrelako galderei eta garia eta ibintzea bereiztu nahi dute, edo behintzat jakin bereiztu behar ote den.

Orain arte egin diren Folklore eta Kultura Tradizionalari bu-ruzko jardunaldiek nahiko gai zabalak hartu badi tuzte ere , oraingoan eremu zehatza eta mugatua hartu dute aintzat. Hel-burua, betikotzat hartzen ohi

pBll anferminetako topikoak zabaltzeko bide nagusietakoa izan zen Ernest He-mingvvay idazle amerikarra.

dena aztertzea eta ohitura edo tradizio galduak berreskuratzea. «Komunikabideetan eta liburue-tan ateratzen den informazioa» dio Jon Usetxi Ortzadar taldeko partaideak, «ez da oso gauza ob-jetiboa. Bakarrik topi-koak ateratzen dira, eta askotan ' b e t i k o t z a t ' ha r t zen d i ra . B a i n a 'betiko' gauza horiek ez dira batere betikoak. Beraz, argitu nahi dugu zein izan den historia eta zein den Sanfermi-nek, berez, daukatena».

Topikoak sortzeko eta, batez ere, topiko horiek zabaltzeko bide nagusietakoa izan zen E r n e s t H e m i n g w a y idazle amerikarra. Bere liburu eta artikuluetan agertzen den Iruñeak oihartzun handia izan zuen mundu osoan, eta hortik datorkio festari, neurri handi ba tean , egun duen ospea, eta horrek dakarren guztia. Beraz, beste helburue-tako bat izan daiteke idazlearen eragina fes-taren bi lakaeran, eta

baita eragina izan ote zuen ere. Orobat, gaur egun ikutuezinak

diruditen hainbat ekintza aztertu ahal izango dira, hala nola , Riau-Riaua... «Orain askori iru-ditzen zaio astakeria hori ken-tzea» dio Usetxik, «baina hain historia txikia daukan... Aldiz, gauza batzuk desagertu dira beti-ko, eta beste asko bat-batean ja-rri». Nolanahi ere, oraindik be-netako folklorea festaren izaera-ren baitan dagoela diote taldean.

«Festa eta jendea bera da geldi-tzen dena: kalera ateratzeko in-darra, jendeak gorde dituen ohi-turak».

ALDE O r a i n a r t e HERRITARRA POJN (FPN UJC_

BERRESKURATU , T 5

tor ia nah tko ofiziala izan omen da, soilik in-stituzio eta erakundeek antola-tutako gauzak jaso baitituzte. Beste aldea, ordea, ahaztu egin dute. «Festak bi aldeak izan ditu beti: alde instituzionala eta alde herritarra. Azken hau errekupe-ratu nahi dugu jardunaldiotan, zer den Sanferminek, topikoeta-tik at, daukatena». Horretarako Nafarroatik ezezik beste lurralde batzuetako ikertzaileak izatea ere espero dute, kontuan hartu behar baita Iruñeko festak beste hainbat tokitan izan duen eragi-na.

J a r d u n a l d i e n h a m a r u r te hauetan ikertzaileen partehar-tzeak gorakada nabarmena izan

estak bi alde di-tu: instituzionala eta herritarra. Azken hau berreskuratu nahi dugu jardunaldi hauetan».

du, eta hasierako urteak lan asko eta emaitza gutxi eskaintzen ba-zituzten ere, azkenotan gero eta ezagunagoak dira. Iaz, kasu, hiru egunetan sartu behar izan zituz-ten ponentzia eta komunikazio guztiak. Nolanahi ere, garbi dago adituendako gaiak direla, eta ikertzaileez gain, ez da sobera jende azaltzen bertara.

'Nafarroako makila- dantzak' izena zuen gaiak zabaldu zituen jardunaldiak, eta hortik aurrera ondoko gaiak izan dira aztergai: giza-dantzak; herri musika, soi-nulariak eta musika tresnak; fes-ta tradizionala eta hiri-gizarte kultura; folklorea eta herrien nortasuna; kultura tradizionala, gaurko egoera; herri kirolak eta jokoak; emakumea herri kultu-ran; eta mito, errito eta sineske-rak. Jardunaldi guztien emaitzak argitaratuta edo argitaratzeko bi-dean daude. Aurtengoetan parte hartzeko izenburua eta laburpen txiki bat bidali behar dira, uztai-laren 30a baino lehen, eta be-hin-betiko testua, irailaren 30a baino lehen, ondorengo helbide-ra: Descalzos kalea 65, behea. 3 1 0 0 1 I r u ñ e a . T e l f o n o a : 22 31 07..

«Neronek erabakitzen dut tira»

lruñean paratu duen erakusketaren aurrean.

JUAN KRUZ IAKASTA / IRUNEA

EGUNKARIA.— Irakurle asko azken orritik, zure tiratik hain zuzen ere, hasten dira zure egunkaria irakurtzen. Zer esan nahi du horrek, oso ona zarela ala jendea oso alferra dela? CESAR OROZ.— Guztiok alfer samarrak gara, eta nire irudi-koz hor dago koxka. Askoz errazagoa da marrazki bat be-giratzea testu bat irakurtzea baino, eta guztiok errazena egitera jotzen dugu. Batez ere marrazkia azken orrialdean badago.

EGUNKARIA.— 'Siempre p'a-lante' jarri diozu izena zure liburu kaleratu berriari. Nafa-rroa jakin bat definitzen du horrek, Nafarroa sakona edo. Nafarroa horretako partaide-tzat al duzu zure irakurle ti-poa?

OROZ.— Nik nire irakurlea zeharo arrunta dela esanen nu-ke, gazte samarra agian. Gus-tatuko litzaidakeen gauza ba-karra zera da, jendea tira ira-kurtzeko orduan kritikoa iza-tea. Tira irekia izatea eta de-bate eragitea gustatuko litzai-dake, bai.

EGUNKARIA.— Behin aitortu zenuenez, irakurle tipo horren arreta zureganatzeko orduan, marrazkiari baino ideiari ema-ten diozu garrantzirik handie-

na. Gag iturri amaitezina zara, ala gogor estutu behar duzu zure burmuina gag zuku hori lortzeko?

OROZ.— Oso zaila da inspira-zioa besterik gabe zure atean jotzera etortzea. Hoberena eseri eta lan egiten hastea da. Ni egunero ideia jakin batean oinarriturik tirak egiten hasten naiz. Beti zerbait esateaz gain grazia bilatzen saiatzen naiz. Hori da zailena; izan ere, ba-tzuetan zerbait esaten duzu baina graziarik gabe, eta beste batzuetan sekulako txistea as-matzen duzu, baina deus ez duzu esaten. Dena dela, ma-rrazkia ere garrantzitsua da.

JOXE LACALLE

Garrantzitsuena ideia da, bai-na marrazki txar batekin ez dago tira onik egiterik. EGUNKARIA.— Ideiak hauta-tzerakoan, segitu behar al duzu nolabaiteko lerro editorialik? OROZ.— Nik neuk erabaki-tzen dut tira zeri buruz egin. Beti jendeak hitz egiten due-nari buruzko tirak egiten saia-tzen naiz. Argi dago, dena de-la, politika ezin duzula beste-rik gabe alde batera utzi, ba-tzuetan gogor samarra bada ere.

EGUNKARIA.— Politika gaiak bezala, zure tirak batzuetan oso gogorrak dira. Zure tirak direla medio, zein dira gehien

haserretu direnak? OROZ.— Fermin Ezkurrari , esaterako, badakit nire tirak ez zaizkiola batere gustatzen. Ezta Urralbururi ere. Itoizkoek ere eskutitz bat bidali zidaten. Nik hori guztia onartzen dut. Oso ongi iruditzen zait jen-deak nire tira irakurtzea eta horren aurrean zerbait egitea, Ni ez naiz erabateko egiaren jabe.

EGUNKARIA.— Gehienetan Nafarroako pertsonaiak lan-tzen dituzu zure tiretan. Alda-tuko al zenituzke pertsonaia horiek Estatu osoko pertso-naiekin Jaso al duzu horreta-rako eskaintzarik?

/ «Nik neuk

erabaki tzen dut t i rak zeri buruz egin. Jendeak

kalean hitz egi ten duenar i buruz

egi ten saiatzen naiz».

OROZ.— Ez dut inoiz horrela-ko eskaintzarik jaso. Bakoi-tzak berea egin behar du. Na-hiago dut hemengo pertso-naiekin lan egin, hobeto eza-gutzen baitut bakoitza nolakoa den. Gusturago aritzen naiz. Dena dela, batzuetan kanpoko pertsonaiekin lan egiten dut. Felipe, Aznareta Idigoras maiz atera ditut tiretan. EGUNKARIA.— Ez d u z u oraingoz, beraz, Madr i lgo egunkari batean zure marraz-k i a k a r g i t a r a t u k o . E t a 'TMEO' edo antzeko fanzine batean, argitaratuko al zenuke zerbait luzeagoa? OROZ.— Inoiz eginen dut, zerbait luzeagoa egiteko go-goa baitaukat; izan ere, gogo-rra eta astuna da oso egunero-ko tiretan aritzea. EGUNKARIA.— A u r t e n g o Sanfermintean zenbat peñek eramanen dituzte pankartan zure marrazkiak. OROZ.— Bik, asko jota.

H a m a r p e r t s o n a i a h a m a r h i t z e t a n J.K.L. / IRUNEA

• Ezkurra? • Bere garaia pasatu da. • Zabalza? • Umore oneko gizona. • Spasio? • Nire onerako kontratua be-rritu beharko liokete, taldea-ren onerako, berriz, ez. • Martin? • Une ezegokian toki ezego-kira heldu da. • Jaime? • Komikigile guztiok nahi dugun politikaria da. Erreali-

tatean beti fikzioa gainditzea lortzen du.

• Alli? • Bere kabuz aritzen den fran-kotiratzailga.

• Sanz? • Itzalpeko lehendakaria. • Lopez Borderias? • Ez dakit oso ongi zertan da-bilen. • Urralburu? • Ez zuen eserlekua uzten jakin.

• Zu zeu? • Tipo irekia.

Cesar Oroz

/ K O M I K I G I L E A

Allirekin batera

Iruñean jaio zen duela 25 urte.

Enpresaritza ikasketak egin zi-

tuen Navarreria kalean hiruga-

rren mailara heldu zen arte. Haa-

tik, enpresak gustukoak ez zitue-

la eta marrazteari ekin zion, eta

duela hiru urte 'Diario de Nava-

rra' egunkariko atzeko tira ma-

rrazten hasi zen. «Allirekin ba-

tera jabetu nintzen karguaz», dio

irribarretsu. Hain zuzen ere Alli-

ren agintaldian zehar marraztu-

tako 200 tira biltzen dituen

'Siempre p'alante' liburuxka

plazaratu zuen joan den astean

eta, halaber, beste 100 tirarekin

erakusketa zabaldu zuen Mais-

sonave hotelean. Hona hemen,

alboko elkarrizketan, bere arra-

kastaren oinarria.