9

Jesusen Bihotzaren Debozioa

DiccionariotrilingüeDonostia,1745.ManuelLarramendi.

El imposiblevencido

Euskararen lehen gramatika zabala.

Salamanca(Espainia), 1729.

Manuel Larramendi.

Euskeraren Berri OnakIruñea, 1761.

Agustin Kardaberaz.

Euskal Herri osoaren lehenengo historia, latinez.

Notitia utriusque Vasconiae.Paris (Frantzia),1638.Arnaut Oihenart.

JesusenBihotzarenDebozioaDonostia, 1747. SebastianMendiburu.

Atsotitzak etaNeurtitzakParis (Frantzia),1657.Arnaut Oihenart.

Lau-UrdiriGomendiozko KartaIrakaskuntzan euskara

sartzeko lehen ahalegina.Sarako Etxeberri, 1718.

MANUEL

LARRAMENDI.

Apologistaospetsua.

Hegoaldekoliteratur mugi-

menduaren suspertzailea.

Ontsa Hiltzeko

BideaZubererazidatzitako

lehenengo obra.Ortese (Frantzia),1666.

.Joan Tartas.

BBBBeste zenbait ikuskizun eder ere agertu zizkiendeabruak begira zeudenetatik bati edo besterieragiteko. Agertu zen azkenean sala guztiz ederbat, ispilu urreztatuz1 eta beste mila edergarrizapaindua. Sala honetan agertu ziren neskatxaguztiz ederrak ziruditen zenbait, bakoitza erre-gina ongiena jantzia baino jantzi-apaindua-goa. Hezurrik ez zutenak bezala dantzatzenziren guztiak; su-leizeko2 deabru gaiztoak zirenneskatxa itxuran han zebiltzanak. Noizeanbehin, arrastoratzen3 ziren eta luzatzen ziotenbehin batari eta behin besteari eskua, berekindantzan erabili nahiez, eta denbora bereanbegiratze arinez, buruaren keinu lausengarrizeta eztikoz egiten zuten ahalegina han begirazeudenetatik bat bazen ere, han sarrarazteko.

• Mendibururen obrak

SS ebastian Mendiburuk asko idatzi zuen. Obra

guztiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dira.

• Jesusen Bihotzaren . . . . . . . . . . . . . . , 1747.

• Otoitz-gaiak, 1759.

• Jesusen Amore-nekeei Dagozten zenbaitOtoitz-gai,1760.

• Euskaldun Onaren Biziera, 1762.

Mendibururen obran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .eragina nabari da. Izan ere, XVII-XVIII. men-deetan indarra izan zuen pentsamolde honek,. . . . . . . . . . . . . . . . . .batik bat.

✵ Zizeron ✵ aberastasunak

✵ sermolari✵ ospe

✵ jansenismoaren ✵ Debozioa

✵ erlijiozkoak✵ Lapurdin

• Mendiburu, Euskal Zizeron

MM endiburuk . . . . . . . . . . . . handia lortuzuen, euskaraz baino ez zekitenentzat meza

euskaraz ematen zuelako. Baina, batez ere, ospehandiko . . . . . . . . . . . . . . . . . .bihurtu zen, hiz-kuntza garbia eta hautatua erabiltzen zuelako:«Euskal . . . . . . . . . . . . . . . » deitu dute, erroma-tar hizlari ospetsua gogoratuaz.

Estilo zaindua erabiltzen zuen, sintaxi garbiaeta landua, lexiko oparoa eta esaldi jator asko.Nafarreraz idatzi zuen autore hau euskararen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .baliatzen maisu zen.

• Datu biografikoak

Oiartzunen jaio zen, 1708an.Jesuita, Iruñean filosofia eta

teologia irakasle izan zen eta misio-lari ibili zen Nafarroan zehar. Kar-daberazekin batera Jesusen Lagun-dia Euskal Herrian hedatzeko laneanaritu zen. Baina 1767an EspainiakoKarlos III.ak jesuiten kontrako legeaezarri zuenean, Mendiburu presoeduki zuten, Donostian. OndorenItaliara erbesteratu zuten. Han hilzen, Bolognan.

43

Irakur itzazu informazio horiek eta bete hutsune-ak beheko zerrendetako hitzak aukeratuta.

Deabrua eta dantzariak. Bete ariketok.

1. Zer kontatzen da zati horretan? (Nork-non-zer-zertarako)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2. Neskatxen janzkera deskribatzeko, konparazi-

ozko esaldi dotore bat jarri du autoreak. Idatzi.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3. Zer egiten zuten neskatxek ikusleak tentatzeko?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 urrez apainduak 2 infernuko 3 arrastaka bezala mugitzen

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:51 Página 43

44

EEEEz dut esan nahi debotu1 denak egitendituela gauza guziak gogotik, eta nekerikgabe, ez; norinahi adina kostatzen zaio,zenbait aldiz2, behintzat, debotu denarihau edo hura edo gauzaren batzuk egitea.Baina honen eta bizitza gaizto batenondoan Jainkoagana itzuli den, edo moduerdi hotz, erdi epel batean bizi denarenartean dago oiloa eta miruaren3 arteandagoen diferentzia.

Oiloa ezinbestez4 hegatzen da; eta hega-tzen denean ere, berehala nekatzen da, etalurrera dator; baina mirua gehieneanhegan dabil, eta haizez haize. Oiloa heganhasiagatik, gutxi goratzen da. Mirua,lurra uzten duenean, goratzen da zerua-ren edo haizearen erdiraino. Oiloak, hegandabileino5, erabiliz6, urratu nahi ditueladirudi dituen luma eta hezurrak, etasoinuz urratzen ditu bazterrak. Miruarijoan ohi zaizkio haize gainean orduosoak, noizean behin luma bat edo bestebaizik erabili gabe. Eta badirudi, neka ezdadin, haizeak hartzen duela bere beso-etan, eta daramala nahi duen alde etabazterretara. Egia da ez dela beti honenaise ibiltzen hegan, edo hegaka7; miruaere, haize gogor edo biziren bat urratu8

nahi duenean nahi duen lekura joateko,ongi9 nekatzen da. Honelako aldietanhaizeak zenbait bider garaitzen du mirua,eta azkenean, ez bada behin saiheska10,edo zeharka, behin inguruka, eta beti lepoabultzatuz, eta dituen luma eta gorputzguztiarekin ahalegina haizearen kontraeginez, ez da nahi duen lekuratzen11.

Orobat12 gertatzen zaie graziaren zeruanedo haizean dabiltzanei. Batzuk nekezgoratzen dira lurretik, eta laster edo fitelurreratzen dira; goratzen direnetan askonekatzen dira; eta gelditzen dira lanerakogogorik gabe. Nekatzen direnetan, ez dirabakarrik nekatzen; nekatzen dituztedituzten lagunak. Beste batzuek maizuzten dute, edo sarritan, lurra; etabadirudi ez dutela onik, non eta zeruanez dabiltzan; eta dabiltzan gehienetan, ezbalebiltza bezain aise eta erraz ibili ohidira. Baina ez beti, bada13, badituzte horiekere noizean behin beren neke lanak14.

Bilatu lauki beilegian testuan markaturik daudenhitzen sinonimoak edo egituren parekoak.

1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oiloa eta mirua. Markatu zuzenak. Guztira, 3 ✗ .

1. Zein tesi azaltzen da testu horretan? ❍ Oiloa eta mirua, biak ere hegaztiak izan arren,

oso desberdinak direla.

❍ Pertsona elizkoiaren eta erlijioaz kezkatu gabebizi denaren artean alde handia dagoela.

❍ Pertsona batzuk oiloen antzekoak direla; bestebatzuk, aldiz, mirua bezalakoak.

2. Testuaren egituraketa. ❍ Hiru paragrafoko idazki horretan bi atal nagusi

daude: lehenengoan tesia edo ideia nagusia aur-kezten da; ondoren adibide batekin hornitzen du.

❍ Hiru atal bereiz daitezke: lehenengoan, tesia; bi-garrenean adibide bat; azkenik, idazleak ondo-rioa atera du, tesia eta adibidea lotuaz.

❍ Testu horrek erretorika klasikoaren egituraketa du,Axularrek ere erabiltzen zuena.

3. Egitura bereziak. Idatzi testuko zatiak.Non ibiltzen da mirua sarrien, maizenik?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nola adierazten du autoreak mirua ia ahalegi-nik egin gabe egoten dela airean? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ba al dago testuan naturako elementuren batenpertsonifikaziorik? Idatzi adibidea.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

gauza berazeren eta

askotrabeska

lekura iristenelizkoia

batzuetanharrapari mota

beharrizanagatikdabilen bitartean

astinduazhegoei eragiten

zeharkatuneke aldiak

Aro klasikoa-Ikas 28/11/03 09:51 Página 44