Ebanjelioen Ebanjelioen eta eta

JesukristorenJesukristorenhistorikotasuhistorikotasu

nana

Ebanjelio esan nahi du:Ebanjelio esan nahi du:-“berri ona”,-“berri ona”,-“zoriontsu egiten duen deia”.-“zoriontsu egiten duen deia”.

Idatziak izan ziren: Idatziak izan ziren: - 40. eta 100. urteen tartean,- 40. eta 100. urteen tartean,- lehen lekukoek,- lehen lekukoek,- edo beraiekin ibili zirenek.- edo beraiekin ibili zirenek.

Idatzia izan baino lehen Idatzia izan baino lehen predikatua izan zen; predikatua izan zen; irakurria izan baino lehen irakurria izan baino lehen entzuna izan zen; liburu entzuna izan zen; liburu izan baino lehen hitza izan izan baino lehen hitza izan zen.zen.

Ebanjelioek JesukristoriEbanjelioek Jesukristoriburuz hitz egiten duteburuz hitz egiten dute

S. MarkosS. Markos: Jesus ezagutu zuen.: Jesus ezagutu zuen.- Bere familia Getsemaniko baratzeko - Bere familia Getsemaniko baratzeko eta Zenakuloko jabea zen.eta Zenakuloko jabea zen.- Seguraski, idatzi zen lehenbizikoa - Seguraski, idatzi zen lehenbizikoa izan zen.izan zen.- S. Pedrok Erroman egindako - S. Pedrok Erroman egindako predikazioa transkibatzen du.predikazioa transkibatzen du.- Juduak ez zirenentzat idazten du.- Juduak ez zirenentzat idazten du.- Horregatik, arameoko hitzak - Horregatik, arameoko hitzak itzultzen ditu eta itzultzen ditu eta - ohitura judutar asko azaltzen ditu.- ohitura judutar asko azaltzen ditu.

S. MateoS. Mateo: Jesusen apostolua izan zen. : Jesusen apostolua izan zen. - Arameoz idazten du judaismotik - Arameoz idazten du judaismotik datozen kristauei.datozen kristauei.- Jesus Mesias dela azpimarratzen du.- Jesus Mesias dela azpimarratzen du.- Bere Ebanjelioa 40 eta 50 urteen - Bere Ebanjelioa 40 eta 50 urteen artean konposatu izan zen.artean konposatu izan zen.

San Marcos

San Mateo

S. LukasS. Lukas: : - San Pabloren laguna.- San Pabloren laguna.- Jendeen Apostoluaren doktrina - Jendeen Apostoluaren doktrina isladatzen du. isladatzen du. - Lekukoak elkarrizketatu zituen. - Lekukoak elkarrizketatu zituen. - Jentileei idatzi zien (paganismotik - Jentileei idatzi zien (paganismotik zetozenak, pentsaera grekoa zutenak).zetozenak, pentsaera grekoa zutenak).- Jesus Salbatzailea bezala agertzen da.- Jesus Salbatzailea bezala agertzen da.

S. JuanS. Juan: : - Jesusen Apostolua. - Jesusen Apostolua. - Idazten den azkena da. - Idazten den azkena da. - Gainerako hirurak osatzen ditu. - Gainerako hirurak osatzen ditu. - Teologikoena da.- Teologikoena da.- Jesus Jainkoaren Seme bezala - Jesus Jainkoaren Seme bezala aurkezten du.aurkezten du.

San Juan

San Lucas

Lau Ebanjelioek gertakari berdinak kontatzen Lau Ebanjelioek gertakari berdinak kontatzen dituzte, funtsean bat datozte, oinarrizkoak ez diren dituzte, funtsean bat datozte, oinarrizkoak ez diren gauzetan ezberdintzen dira. gauzetan ezberdintzen dira.

Ebanjelari bakoitzak Jesusen irudia eta doktrina Ebanjelari bakoitzak Jesusen irudia eta doktrina ikuspegi pertsonal batetik aurkezten du.ikuspegi pertsonal batetik aurkezten du.

Ebanjelariek bere bizitza eman zuten esaten Ebanjelariek bere bizitza eman zuten esaten zutenaren egiatasuna defendatzeko.zutenaren egiatasuna defendatzeko.

Inork ez du bizia ematen gezurtzat jotzen duenaren Inork ez du bizia ematen gezurtzat jotzen duenaren alde.alde.

Bakoitzak oroitzen duena bere modura kontatzen du, Bakoitzak oroitzen duena bere modura kontatzen du, bakoitzaren estiloaren arabera.bakoitzaren estiloaren arabera.

¡Ez dago KONTRAESANIK beraien artean!¡Ez dago KONTRAESANIK beraien artean!

Inguru topografiko eta kronologikoa ez zen Inguru topografiko eta kronologikoa ez zen beharrezkoa eta, horregatik, ez dute kontutan beharrezkoa eta, horregatik, ez dute kontutan hartzen.hartzen.

Benetako gertakarietaz ari dira, baina ez ziren saiatu Benetako gertakarietaz ari dira, baina ez ziren saiatu historia egiten hitzaren zentzu teknikoan.historia egiten hitzaren zentzu teknikoan.

Mezu bat ematen saiatzen dira; irakaspen erlijioso Mezu bat ematen saiatzen dira; irakaspen erlijioso bat...bat...

Ez dira Jesusen biografia edo egunkari bat, gaur Ez dira Jesusen biografia edo egunkari bat, gaur egungo zentzuan..egungo zentzuan..

Katekesi bat dira, bizimodu bat erakusten dute.Katekesi bat dira, bizimodu bat erakusten dute.

Inork ez du zalantzan jartzen Inork ez du zalantzan jartzen klasiko latinoen obren klasiko latinoen obren benetakotasuna, benetakotasuna, CésarCésar, , Cicerón, HoracioCicerón, Horacio eta eta VirgiliorenakVirgiliorenak. .

Jesukristo baino 50 urte Jesukristo baino 50 urte lehenago bizi izan ziren.lehenago bizi izan ziren.

Virgiliorenak dira Jesusen Virgiliorenak dira Jesusen garaikide diren autoreetatik garaikide diren autoreetatik hoberen konserbatzen diren hoberen konserbatzen diren dokumentuak. dokumentuak.

Virgilioren hiru kodize Virgilioren hiru kodize besterik ez dira mantentzen. besterik ez dira mantentzen.

Ebanjelioetatik berrehunda Ebanjelioetatik berrehunda hamabi existitzen dira.hamabi existitzen dira.

Horacio

Virgilio

Kontserbatutako Kontserbatutako PlatonenPlatonen eskuizkribuak bera baino 1500 eskuizkribuak bera baino 1500 urte beranduagokoak dira. urte beranduagokoak dira.

Aristotelen Aristotelen eskuizkriburik eskuizkriburik zaharrena bera baino 1400 urte zaharrena bera baino 1400 urte beranduagokoa da. beranduagokoa da.

TácitoTácito, historialari , historialari erromatarra, erromatarra, KristoKristo ondokoa, ondokoa, (120 urtean hil zen): kodize (120 urtean hil zen): kodize zaharrena 1340 urte gerokoa zaharrena 1340 urte gerokoa da.da.

Platon eta Aristotele

PolibioPolibio, historialari grekoa, , historialari grekoa, K.a. 120 urtean hil zen, bere K.a. 120 urtean hil zen, bere eskuizkriburik zaharrena 1067 eskuizkriburik zaharrena 1067 urte ondokoa. urte ondokoa.

Ebanjelioengandik oso urbil Ebanjelioengandik oso urbil dauden eskuizkribuak dauden eskuizkribuak konserbatzen dira.konserbatzen dira.

San Juanen San Juanen Ebanjelioa 95. Ebanjelioa 95. urtean idatzi zenurtean idatzi zen..

1935. urtean 1935. urtean RylandsRylands papiroa papiroa aurkitu zen Ebanjelio honi aurkitu zen Ebanjelio honi buruz.buruz.

Manchesteren gordetzen da.Manchesteren gordetzen da.Egipton aurkitu zen.Egipton aurkitu zen.Adituen arabera, 130 urte Adituen arabera, 130 urte

inguruan idatzi zen.inguruan idatzi zen.

Bodmer II Bodmer II papiroa, papiroa, Colognyko Liburutegian Colognyko Liburutegian gordetzen dena, Ginebran, San gordetzen dena, Ginebran, San Juanen Ebanjelio ia osoa Juanen Ebanjelio ia osoa dauka eta 100 urte ondokoa dauka eta 100 urte ondokoa da.da.

Rylands papiroaRylands papiroa

Bodmer papiroaBodmer papiroa

1972.an aita 1972.an aita Jose OJose O´Callaghanek´Callaghanek, Bibliaren , Bibliaren ikertzaile haundiak, Qunrameko ikertzaile haundiak, Qunrameko (Itxaso Hila) 7. kobazuloan (Itxaso Hila) 7. kobazuloan aurkitutako papiro zati batzuk aurkitutako papiro zati batzuk deszifratu zituen. deszifratu zituen.

7Q5 bezala identifikatzen da. 7Q5 bezala identifikatzen da. San MarkosenSan Markosen, , 6:6:52s testua da. 52s testua da. 68. urtean 68. urtean Vespasianoren Vespasianoren

inbasioa izan zen. inbasioa izan zen. Itun Berriko eskuizkriburik Itun Berriko eskuizkriburik

zaharrena izango litzateke.zaharrena izango litzateke.

Ebanjelio orijinalak galdu Ebanjelio orijinalak galdu dira, garai hartako liburu dira, garai hartako liburu guztienak bezala.guztienak bezala.

PapiroetanPapiroetan idatzi ziren, idatzi ziren, ekialdeko landarea; erraz ekialdeko landarea; erraz galtzen den materiala. galtzen den materiala.

Horregatik, papiro gutxi Horregatik, papiro gutxi gelditzen dira. gelditzen dira.

IV. mendetik IV. mendetik pergaminoargaminoa erabiltzen zen, animaliaren erabiltzen zen, animaliaren larruarekin egina, liburu larruarekin egina, liburu formarekin erabiltzen hasi formarekin erabiltzen hasi zena. Hauei zena. Hauei kodizeakkodizeak deitzen zaie. deitzen zaie.

Aita Aita B. ManzanoB. Manzano, , Palestinako gaietan aditua, Palestinako gaietan aditua, honako datak ematen ditu honako datak ematen ditu Ebanjelioen idazketaren Ebanjelioen idazketaren data probableak bezala.data probableak bezala.

San Mateoren San Mateoren Ebanjelioa, Ebanjelioa, 37. eta 42. urteen artean.37. eta 42. urteen artean.

San MarkosenaSan Markosena, 40. eta 45. , 40. eta 45. urteen artean.urteen artean.

San LukasenaSan Lukasena, 47. eta 56. , 47. eta 56. urteen artean.urteen artean.

San JuanenaSan Juanena, 95. urtean., 95. urtean.

II. mendean, Ebanjelioak II. mendean, Ebanjelioak baieztatzen dituzte:baieztatzen dituzte:

- - PapiasekPapiasek, , San Juanen dizipulua;San Juanen dizipulua; - - KKlemente Romanolemente Romano, , San San

Pedroren dizipulua, eta Aita Santua 91. eta Pedroren dizipulua, eta Aita Santua 91. eta 100. urteen artean;100. urteen artean;

- - San Inazio Antiokiakoa,San Inazio Antiokiakoa, San San

Juanen dizipulua ere.Juanen dizipulua ere. - - San JustinoSan Justino, , - - San IreneoSan Ireneo, , Lyongo apezpikua eta Lyongo apezpikua eta

San Policarporen San Policarporen dizipulua, dizipulua, San Juanen San Juanen

lagunalaguna;; - - OrigenesOrigenes, , - - TertulianoTertuliano, , - - Klemente AlejandriakoaKlemente Alejandriakoa, , - - Hermas artzaiaHermas artzaia, etab. , etab.

II. eta VI. Arteko idazleen II. eta VI. Arteko idazleen aipuekinaipuekin

Justino, Ireneo, Justino, Ireneo, Clemente, Orígenes, Clemente, Orígenes, Tertuliano, Hipólito Tertuliano, Hipólito

eta Eusebioeta Eusebio

- Ebanjelioak osotasunean - Ebanjelioak osotasunean eraikitzen ahal dira.eraikitzen ahal dira.

- Beraien 26.487 aipu - Beraien 26.487 aipu gordetzen dira.gordetzen dira.

OndorioaOndorioa::

«Ebanjelioen «Ebanjelioen historikotasuna ukatzen historikotasuna ukatzen duenak, edozein liburu duenak, edozein liburu

historikoren historikoren historikotasuna ukatu historikotasuna ukatu beharko luke, hau da, beharko luke, hau da, zientzia historikoaren zientzia historikoaren

posibilitatea bera ukatu posibilitatea bera ukatu beharko luke»beharko luke»

Jesukristo historiako gizakirik handiena da. Jesukristo historiako gizakirik handiena da. Milaka martirik eman zuten odola bere alde. Milaka martirik eman zuten odola bere alde. Milaka santuk oinarritu zuen bere bizia Jesusengan.Milaka santuk oinarritu zuen bere bizia Jesusengan.

Jesus da gizonik maitatuena eta borrokatuena Jesus da gizonik maitatuena eta borrokatuena gizateri osoan. gizateri osoan.

Bere bizitzaren zertzelada batzukBere bizitzaren zertzelada batzuk: «gu bezala, : «gu bezala, gauza guztietan probatua izan baita, bekatuan izan gauza guztietan probatua izan baita, bekatuan izan ezik». ezik».

Zurgin bezala lan egin zuen tailer humil batean Zurgin bezala lan egin zuen tailer humil batean Nazareten. Nazareten.

Honela, duintasuna eta zentzua eman zion lanari.Honela, duintasuna eta zentzua eman zion lanari.

Jesukristo, hogeitamar urte inguru zituenean, bere Jesukristo, hogeitamar urte inguru zituenean, bere doktrina hots egiten hasi zen. doktrina hots egiten hasi zen.

Bere bizitza osoa San Pedroren hitz hauetan laburtu Bere bizitza osoa San Pedroren hitz hauetan laburtu daiteke: «On egiten igaro zuen bere bizitza».daiteke: «On egiten igaro zuen bere bizitza».

Horregatik askok ikasle bezala jarraitzen zuten. Horregatik askok ikasle bezala jarraitzen zuten.

Hauen artean hamabi aukeratu zituen bereziki Hauen artean hamabi aukeratu zituen bereziki prestatzeko eta, Bera faltatzerakoan, bere obra prestatzeko eta, Bera faltatzerakoan, bere obra jarraitzeko.jarraitzeko.

Baino agintari judutarrek ezin zuten onartu Baino agintari judutarrek ezin zuten onartu beraiekin ikasi ez zuen ezezagun batek herriaren beraiekin ikasi ez zuen ezezagun batek herriaren laguntasuna lortzea. laguntasuna lortzea.

Inbiria agertu zen eta baita gorrotoa ere. Inbiria agertu zen eta baita gorrotoa ere.

Jesukristok Bera Jainkoa zela esan zuen. Jesukristok Bera Jainkoa zela esan zuen.

Mahomak, Budak, Konfuziok, Lao-Tsek, Mahomak, Budak, Konfuziok, Lao-Tsek, Zarathustrak edo Zoroastrok erlijio moralizatzaile Zarathustrak edo Zoroastrok erlijio moralizatzaile bat aurkeztu zuten, baina ez zuten bere buruaz bat aurkeztu zuten, baina ez zuten bere buruaz Jainkoa zirela baieztatu.Jainkoa zirela baieztatu.

Askotan aurkeztu zuen Jainko bezala bere burua: Askotan aurkeztu zuen Jainko bezala bere burua: «Ni ez naiz mundu honetakoa»; «Ni ez naiz mundu honetakoa»; «Aita, eman mundua izan baino lehen zure ondoan nuen aintza»; «Aita, eman mundua izan baino lehen zure ondoan nuen aintza»; «Ni ikusten nauenak Aita ere ikusten du»; «Ni ikusten nauenak Aita ere ikusten du»; «Aita eta biok bat gara» . «Aita eta biok bat gara» .

Biak izate berekoak gara esatea bezala da. Ni Biak izate berekoak gara esatea bezala da. Ni Jainkoa naiz Aita bezala.Jainkoa naiz Aita bezala.

San PablokSan Pablok errepikatzen du Kristo errepikatzen du Kristo Jainkoa dela: «jainkozko izaerako” Jainkoa dela: «jainkozko izaerako” dela; «Jainkoaren izaera Kristo gizon dela; «Jainkoaren izaera Kristo gizon eginarengan dago bete-betean”, etab.eginarengan dago bete-betean”, etab.

San PedrokSan Pedrok Jainko deitzen du Jainko deitzen du Zeruko Erreinuko giltzak jaso baino Zeruko Erreinuko giltzak jaso baino lehen eta bere bigarren eskutitzaren lehen eta bere bigarren eskutitzaren hasieran Jesus Jainko eta Salbatzaile hasieran Jesus Jainko eta Salbatzaile deitzen du.deitzen du.

San Juanek San Juanek esaten du Kristo esaten du Kristo “Jainkoaren Seme Bakarra” dela, “Jainkoaren Seme Bakarra” dela, “egiazko Jainko”.“egiazko Jainko”.

Judutarrek Jesusek bere burua Jainkotzat zeukala Judutarrek Jesusek bere burua Jainkotzat zeukala ulertu zuten: ulertu zuten:

«Gizaki izanik, zeure burua Jainko egiten duzulako». «Gizaki izanik, zeure burua Jainko egiten duzulako». «Heriotza-zigorra merezi du, Jainkoaren Semetzat jo «Heriotza-zigorra merezi du, Jainkoaren Semetzat jo

baitu bere burua».baitu bere burua».