GRAFOLOGIA

"Arimaren aurpegi misteriotsua isladatzen duen izpilu sorgindua da idazkera".

Irune Ibarra

Grafologoa

Gure artean hain ezezagun eta bitxia den mundu zabal honi buruzzenbait zertzelada ematera natorkizu, zuri, Uztaro-ren irakurle horri.Zientzia honek, Grafologiak, Alemanian, Frantzian, Italian eta herrialderikaurreratuenetan leku aipagarria duelarik, Euskal Herrian ere atea irekibeharrean aurkitzen gara.

Honela ba, arimaren misterioak ezagutzeko gonbidapen bat egitendizut, emaiozu buelta orriari.

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 115

PSIKOLOGIAHISTORIA

Grafologia zertan datzan

Txikitan kaligrafiazko letrakidazten ikasi eta gero, norberak bereidazkera pertsonal eta idiosinkra-sikorantz jotzen du; hau da, jaio garenherri eta kulturaren oinarrizko arauakgeureganatu eta norbere heredentzia,gustu estetiko, mimetismoaren arabera,ideiak adierazteko modu konkretu batlantzen dugu, berezia.

Beraz, gizaki berdin-berdin biegotea ezinezkoa den bezala, sekula ezda esistituko idazteko era bizkirik.

Gizaki bakoitzak, bere adimena,sentimentua, bulkada, joera, gurariak,erreakzioak... etab. inprimatzen dituorri idatzian. Inoiz ohartu izan garagaixo dagoen zahartxorenbaten indarrikgabeko idazkera dardartsuaz, edoordenarik gabeko lagunaren eskutitzaz,edota ikasle baten azterketa ulertezinaz.

Grafologiak, mugimendua, espazioaeta forma kontuan hartuz, pertsonarennortasuna, tenperamentua eta izakeraaztertzen saiatzen da.

Grafologoarentzat, idazkera, len-goaia izateaz gain, gure keinuenerregistro grafikoa da.

Mugimendu grafikoak sortutakofenomenoak, esannahi inkontzienteak..ikastea du helburu Grafologiak .

Korronteak

Gaurregun sei korronte garrantzitsudaude grafologian:

a) Korronte mimikoab) Korronte sinbolikoac) Korronte emozionala d) Kontziente-inkontzientearen

korronteae) Korronte intuitibo-kontras-

tatuarenaf) Korronte induktibo-alfabeti-

koarena

a) Korronte mimikoa

Michon eta munduko lehenjakintsuak mimikan oinarritu zireneuren lehen ikerketetan.

Gizakia betidanik, keinuak kolorez,indarrez edo erliebez jantzi dituenizakia izan da: bai marrazten, bai hitzegiten edo antzerkia egiten.

Hasierako grafologoek, hipnosieta sugestioaren bitartez desber-dindu zituzten ezaugarri indibidualak:keinu grafikoaren lehen pausubanatzailea beraz, inkontzienteariirteera ematen zitzaion froga-multzobat izan zen.

Crepieux-Jamin-en ustez, idazkerazazpi espezietan banatzen da etaespezie hauek era berean, 181 modutanedo genero grafikotan.

Keinu-talde nagusiak ondoko hauekdira:

1) Ordena eta margenak: Letra, hitzeta lerroen eraketa, testuarenkokapena orrian eta letrenproportzioak bilatzen ditu, honela,gizakiaren eratzeko ahalmenaerakutsiz.

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 116

2) Dimentsioa: mugimenduen zabal-tasuna esan nahi du. Eratutakoneurri konkretu batzuren arabera,idazkera handiak, indarra, es-trabertsioa, harrotasuna eta bestehainbeste faktore azal ditzakeenbezala, idazkera txikiak intro-bertsioa, xehetasuna, behaketa,besteekiko gutxiago sentitzea...adierazten du. Baina inor ezbeldurtzeko, ondokoa aipatu beharda: elementu bakar batek (adibidezletra txikiak) ez duela zuzeneangutxi sentitzea adierazten; elementuasko izan behar dira kontutan.

3) Presioa: bulkada grafikoarenindar edo bortiztasuna da.Boligrafo berberarekin hamarpertsonek orri batean idatzikobalute, harritu egingo ginateke:batzuk zulatu egingo lukete etabesteren batek emeki, ia paperaukitu gabe utziko lituzte bereseinaleak.

Margen oso irre-gularrek disziplina etasistema eza, hunkibera-tasuna agertzen dute.

Espazio huts askoaurkitzean, pertsonakbakardadea bilatzen du.

Ezkerreko margenikuzten ez dugunean,amaren gonapean ba-besten gara, etorkizuna-ren beldur.

Pertsona honek, mugituko den tokiguztietan bere arrastoa utziko du.

Joan Mari Irigoien idazlea: jakinahia,miakatze eta kritika gai-tasuna duena.

Bere eskulturak gogorarazten dizkigunindar eta orijinaltasuna, ikusmen eta oroimensakonarekin bat. (Txillida).

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 117

4) Forma: letren estrukturaren moda-litatea da. Adibidez, angelu askodituen idazkerak, pertsona gogorra,arrazoiari lekua uzten diona, dizipli-natsua adieraziko digu; bestalde,kurboak, alaitasuna, xamurtasuna,sentimentuaren indarra eta irudimenaerrazten du, borobila, ordeapasibotasunaren seinale delarik.

5) Abiadura: inpultsu grafikoarenbizkortasunaren arabera, idazkera etapertsona arinak, geldoak, lasaiak...

aurkitzen ditugu. Letrak arinak etaulergaitzak badira, pertsona honekgarrantzi gehiago emango dio kopu-ruari, gauza ugari egiteari; ideiakburuan zehar arin ibiliko zaizkio.

Hitzak ondo ulertzen badira, pertso-nak idatzi beharrean marraztendabilela badirudi, kalitatea handitukoda baina presa sartzen zaionean, estueta larri ibiliko da, noraezean.

6) Norabidea: espazio grafikoan,mugimenduen trazaketek planusinbolikoa osotzen dute. Korrontesinbolikoari dagokion ataleansakonduko dugu puntu hau.

Pertsona sentibera eta hauskorra, energiagutxikoa.

Irudi bi hauetan, Mussolini-ren garaidesberdinetako sentimendu kontrajarriak ikusditzakegu:

Boterean zegoeneko idazkera zabal etakurboa, bere buruarekiko ziurtasuna.

Gartzelan, hil aurretiko egunetan, laguneiidazten die: ezinegon, tentsio eta depresioaargiak dira.

Idazle honek, hausnarketa-lanak bere

gustora amaitzeko denbora edukitzea maite du.

Napoleon Bonaparte Austerlitz-ekogaraipena iragartzen: sinadura argia ez denarren, ikus goranzko keinu primarioa.

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 118

7) Inklinazioa: mugimenduennaturaltasuna eta joera azaltzendigu. Imagina dezagun, "b", "t" eta"l" letrak pertsonak direla;eskuinerantz makurtzen den hizkia,pertsonaren antzera, munduaz,gizakiaz kezkatuko da. Atzerantzagertzen dena, pentsakor, zerbaitizkutatzen edo kontaktu berriakzokoratzen ibiliko da.

Zuzen dagoena, bulkada etasentimenduak menperatu nahiandabil, objektiboa eta eritzi zuzenekopertsona isladatzen digu.

8) Jarraitasuna: iraunkortasuna,erregulartasuna, uhin grafikoarenegonkortasuna... adierazten du.Kontutan eduki behar dena hauxe da:letra bakoitzak ideia bat aditzeraematen du; beraz, interpretazio des-berdinak egongo dira letren artekolotura ala lotura eza dela medio.

Perurena, besteenganantz doa bulkadahandi batek bultzaturik, arin.

Gorputza eta keinua beherantz doaz,

porrotaren seinale legez; oso espresiboa da

sinadura hau.

Ezkerrerantz makurtzen den idazkerak

mesfidantza, zuhurtzia eta orokorrean

sentimentu minduak isladatzen ditu.

Xabier Lete: intuizioa ikusten dugu lotugabeko letra hauetan. Bere barnearekin,inkontzientearekin erraz jarriko daharremanetan.

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 119

b) Korronte sinbolikoa

Crepieux-Jamin eta Klages-ijarraituz, Max Pulver sinboloetanespezializatu da, denbora eta espazioanbereiziki.

Haurtzaroko iragan eta ziurtasunaatzean utzi nahirik, bizitzakoabenturetara murgiltzen garenekomugimendu izukorrez ohartuko garaorriaren ezkerraldetik eskuineranzkolerro edo koordenatuan.

Goitik beheranzko beste plano edokoordenatuan, lurra oinazpian sentitubehar duten pertsonak agertukozaizkigu edo urtxintxa batenantzera zuhaitz artean ibiliko direnidealistak, etab.

Guk orriaren espazio zuriaerabiltzen dugun era, neurri handibatean kondizionamendu kultural batizango litzateke.

Mendebaldean bakarrik mugitzengara ezkerretik eskuinerantz,ezkerraldeko mundu ixil etainkontziente ezezagunetik, eskuineraginkor eta produktiborantz.Idazkera semitikoa goitik behera etagero ezkerretik eskuinera doalarik.

Pulver-ek ekarpen garrantzitsu bategin zigun, guzti honetaz gain: testuedo komunikazio idatziak pertsonagiroan sinbolizatuko du, hau da,aspektu soziala; sinadurak, berriz, niintimoa agertaraziko digularik.Honela, ba, gerta dakiguke esaterako,sinaduraren letrak testuarenak bainoangelutsuagoak izatea, "kanpoan usoeta etxean otso" atsotitzaren aurrean

aurkituko ginelarik, hain zuzen ere.Beste makina bat desoreka ere aurkigenezake.

Bulkada grafikoa, joera, instintu etabeharrizanen arabera, grafiko honetanadierazitako espazio grafikoko arloedo esfera baterantz edo besterantzabia daiteke orokorrean.

Gizatasuna bezain zaharra denespazioaren sinbolismoan, "goiak"ideala, boterea, desioa, arrakasta,dibinitatea, misterio izpirituala,mistizismoa... gogorazten digu.Fantasiaren lekua da; begiak zabalikametsetan ihardutearena, harrokeria etanorbere burua Jaungoiko bihurtzearena(igon, goian egon, menperatu, zuzendueta aginduak eman).

"Beheak" eremu materiala, gorputzeremua, instintuak... erakutsikodizkigu. Zentzu positiboan, beharrizanbiologikoak: egarria, gosea, sexua-litatea eta bestalde sentsazioak;inkontziente pertsonala, senide etaizaki guztiena eta gainera interespraktiko-teknikoak ere hementxe kokaditzakegu.

Zentzu negatiboan, beheranzkomugimenduak, nekea, depresioa,larritasun morala, inpotentzia edoborrokarako indar eza eta honenondorio diren sumisio eta porroterahurbiltzen gaitu.

Goi- eta behe-eremuek bat egitenduten tokian, psikologikoki garrantzihandia duen beste alderdi batekinegiten dugu topo: "erdikoa", hainzuzen ere. Kontzientzia morala,sentimentuen joerak, orainaldia eta

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 120

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 121

gizabanakoak jendearekin dituenerlazio afektiboak kokatzen dirahemen.

Izatearen erdigunea dugu hau,zelan maitatzen edo gorrotatzenduen, gizarteko buruhausteekikoerantzuna eta besteenganako zin-tzotasuna agertarazten digu pertsonaktoki honetan idazten duenean.

Mugimenduen norabidea "eskui-nerantz" aukeratzerakoan, besteengana,kanpokaldeko mundura zabaltzen gara:besteari eskua ematen diogu, alozen-trismo eta eskuzabaltasunean. Bainazentzu negatiboan, borroka, botere etamenperapenaren eremura hel gaitezke.Gizakiak dena konkistatu, apurtu etabere menpe jarri nahi izango du.

Letra edo hitz-multzoak "ezkerral-dean" gelditzea edo harantz abiatzeakzein zentzu izango ote du? Pertsonak,kutxa sekretu batean gordeko du berebarne-bizitza. Hausnarketa, ixiltasuna,kalkulu eta proiektua, administrazioegokia, iragana eta bere barne-ilusioenmundua isladatuko dira. Zentzu ezko-rrean, interes pertsonalak (jelosia,handinahia, bekaizkeria) mesfidantza,duda, estura... e.a. aurki ditzakegu.

Sinbolismo hau Psikologiak ame-tsen interpretazioetan eta zenbait frogaproiektibotan erabiltzen duen berberada: Rorschach, test desi-deratiboak,etxearen eta zuhaitzaren testa...

c) Korronte emozionala

Mugimendu emozionala, RafaelSherman vienatarraren eskutik hasi zen1930. urtean.

Korronte hau izakiaren inkon-tzientean sartzen da: emozioa dela eta,idazkeran edo grafismoan sortzendiren aldaketa edota deformazioakikasten saiatzen da. Zehatzago esateko,Sherman-ek lapsus edo eraginemozionalak bilatzen ditu. Adibidezmaite dugun pertsona baten alagorrotatzen dugun baten letrakidazteko era ez da berbera, eztaantzik ere.

d) Kontziente-inkontzientearenkorrontea

Marra, letra, hitz, lerro edo esku-titz bat hasten dugunean, apurka--apurka bulkada inkontzienteasartzen eta nahasten doan neurrian,idazkera errefleju antzeko bihurtzenjoaten da, forma pertsonalaksortaraziz.

Bederatzi urteko neskato baten esku-

izkribu hau Justiziaren aurrean aurkeztu zuten;

Aitarekin gelditzea gogoko duelako froga argi

bat dugu (ikusi "mamá" zelako hizki txikiekin

idatzi duen).

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 122

e) Korronte intuitibo-kontrastatua

Italiako grafologi mugimendua,Aita Jeronimo Moretti-ren lanari esker,eskola intuitibo legez har dezakegu.

Intuitiboki, marra eta seinaleaksailkatuz eta gero kontrastatuz, sistemaziur batera heldu zen.

f) Korronte intuitibo-alfabetikoa

Nahiz eta Grafologia hasi zeneanmugimendua izan, lehendabizi Ale-manian eta Frantzian gaur egun, indarhandia hartu duen korronteaz arigara hitzegiten. Letra, maiuskula,minuskula, zenbaki, puntuak etazeinuak... bakarka ikertuz nortasunarenaurkikuntza harrigarriak lortzen aridira eskola batzu.

Historia apur bat

Grafologia, gizakiaren eskuakidatziriko lehen izkribua bezainzaharra omen da. Dakigunez, Egipton,idazkerak kutsu sakratua zuen, Txinankulto berezia eskaintzen ziotelarik.Liburu sakratuak, dibinitatea erre-flejatzen zuten idolo miresgarriakziren. Japonian ere, oinarrizkografologia, antzinako garaietatikpraktikatzen da.

K.a. 300. urtean, hauxe esan zuenFalera-ko Demetrio-k: "Letrak arimaazaltzen du". Erdi Aroan, inprimategiaasmatu aurretik, monjeak dira idaztekoaukera duten pertsona bakarrak,ohoredunak. Unibertsitateen bitartez,kulturaren esparrua zabaldu egiten da;Ernazimentuaren ondorioz, komuni-

katzeko eta idazteko gogoak indarrahartzen duelarik.

Baina benetan lehen aipamengrafologikoa, XV. mendean aurkitzendugu, "i"-ren gainean puntuak jartzekodioena.

1622. urtean Boloniako (Italia)Unibertsitatean Filosofia irakasle zenCamilo Baldok, arrakasta handikoliburu bat idatziko zuen: "Trattatocome de una lettera missiva sicognoscano la natura e quialitá delloescrittore".

Shakespeare, Leibniz eta Goethepertsonaia garrantzitsuak ere arduratuziren Grafologiaz. Cavater "lengoaia,pertsonaren ibiltzeko martxa etaidazkeraren artean" berdintasun batzuaurkitzera heldu zen.

Edgar Allan Poe-k, autografoakbildumatuz eta sentimenduaz gida-turik, lehen lerro psikologikobatzu idatzi zituen, Grafologiaintuitiboki landuz. 1830. urtean,Frantzian lehen Grafologi eskola sortuzen, zientzia honen izena, Michoni zordiogularik.

Grafologiak, beraz, Italian sortu etaFrantzian garatuz, heldutasuna zienti-fikoa azken herri honetan lortu zuen.

Zertarako erabiltzen den

Aplikazio praktikoak

Grafologia, hasieran, izaerarenezaugarri mugatuen interpretaziobakuna izan bazen ere, unibertsalki

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 123

zabaldu den heinean, psikologiarenikerketa-bide bezala edota gizakiaikergai bezala duten zientzien artean(Soziologia, Historia, Antropologia),adar batzutan bideratu edo banandu da.Hona hemen batzu:

- G. fisiologikoa: mugimendugrafikoek burmuinean dute sorreraeta beso-eskuen giharre-guneetatikabiatzen dira. Honela, adar honekmugimenduen sorrera, timoan,zerebeloan, burmuin azalean...ikasten du. Lan bikainenak: Pophaleta Kretschemer doktoreenakAlemanian, Periot eta CallewaertFrantzian, Moretti eta LuisettoItalian...

- G. tipologikoa: ezagutzen direntipologietan, idazkera-mota edoseinu-grafiko naharoak aurkitzendituena da. Kretschemer-en bio-tipoak, Hipokrates-en sailkapena,Spranger-en tipologia, Jung-ena,Szondi-rena...

- Medikuntz Grafologia: Rogues deFursacs-ek 1935. urtean hasita gauregun arte Estatu Batuetan aurrerapenhandiak lortu dira. Alemania,Holanda eta Suizan ere osoaurreratua dago. Estatu espainiarrean,Vallejo Nájera, Mena, Allué... daude.

- G. judiziala (peritaje grafologikoak):helburua, agirien egile anonimo etafaltsugileen bilaketa da.

- Grafometria: mugimendu grafikoakkuantitatiboki baloratzen saiatzenda. Honela, grafologia toki garran-tzitsu bat lortzen ari da frogapsikoteknikoen barnean. Thes Stein

Lewinson-en sistemari esker,ordenagailu elektronikoz baliagaitezke.

- G. karakteriologikoa: enpresetakojendea aukeratzeko, ikasleak ezagutueta hezitzeko, ezkondu aurreko edoezkontzarako norabideak jakiteko(karakterren moldapenak), historia-ko biografiak egiteko... etab.etarakoerabiltzen da. Grafologo gehienekmundu honetan dihardute.

- Grafoterapia: Estatu Batuetan etaFrantzian asko erabilia. Helburuak,hitzak adierazten duen bezala,terapeutikoak dira:

. Izaeraren akatsen zuzenketa

. Berreziketa

. Gaixo eta atzeratuen berrabiltzea

. Klinika askotan ebaketa kirurjikoetanlehenagokoa eta gerokoa ikustekotratamenduetan...

Harrigarria dirudi, baina meto-dikoki zuzendutako ariketa idatzienbitartez, aurrerapen handiak lortzen aridira grafoterapeutak.

Ezkutuko Gabriel Aresti agerian

Gizon eta olerkari honen, beste-rik ezean "bihotzez" euskararendefendatzaile sutsu honen, egiareneta niaren izenean hainbeste borro-katu zuen iraultzaile eta hiritarhonen idazkerak, pentsamolde etaekinbide argiak isladatzen ditu,non hitz bakoitza, esaldi bakoitzaulerterraz bihurtzen den.

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 124

Besteen nortasunarekiko giza-bidetsu, begirunetsu, bere zale-tasunetan xume, estrabagantzia etahizkeriaren etsai; epaiak eman etaerabakiak hartzerakoan iraganean edobere esperientzan oinarritu beharzuena.

Hunkiberatasuna guztiz menpe-raturik, hausnartzeko joera handiazuen, bere buruarekin etengabekoeztabaida sakonak izango zituelarik,nonbait.

Bizitzan zehar, arretaz doa eta arris-kuetan ez murgiltzeko ziurtasun-neurriukaezinak hartu beharrak, alde negatibobatzu dakarzkio: hala nola, berebarneko ziurtasun ezaren fruitu direninibizio eta herabetasun izpiño bat.

Baina, bestalde, ondorio positiboek,zuhur eta aurrikusle bihurtu zuten.

Erantzukizun tinkoarekin, kalitatehandiko lanak, kontu eta borondateizugarriz burutu zituen, behin etaberriz, gainbegiratuz, borobilduz,haririk aske geldi ez zedin.

Xaloa, besteekin atsegina, bereburuaren jabe eta goxoa izanik,jendearekin harremanetan egoteagustoko zuen; baina bere kasaramoldatu eta ziur sentitzeko giroa ondoarakatu beharrean aurkitzen zen.

Baliteke, ondo ezagutu ez eta bereinguruan zebiltzan pertsonek, serio,misteriotsu eta ameslari legez ikustea;aitzitik, benetako lagunak, zeinekinzintzo jokatuko zuen, bere buruestimaeta bizitzako jomuga altuen partaideizango ziren, seguraski.

Ohar bat:Gabriel Aresti-ren nortasunari

buruzko lantxo hau, bere bizitzarengarai batera mugatzen da. Nire ustez,1968. urte inguruan idatzia izango da,garai horretako "Glosa de lascigüeñas" idazki batekin duenantzerakotasuna ikusirik.

Azterketa sakonago bat egiteko,garai desberdinetako esku-izkribuakbeharko nituzke.

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 125

Bibliografia

VELS, A.; Diccionario de grafología y términos psicológicos afines, Herderargitaletxea, Bartzelona, 1983.

XANDRO, M.; Grafología superior, Herder argitaletxea, Bartzelona, 1979.

TEILLARD, A.; L´ame et l´écriture, 1990, Paris.

GULLAN WHUR; M., Manual práctico de grafología, Edaf. argitaletxea,Madrid, 1986.

ZURGAI. Euskal Herriko olerkiaren aldizkaria, Bizkaiko Foru Aldundiakargitaratuta, 1990ko abendua eta 1991ko abendua.

UZTARO, 4 - 1992, 115-126 126