Irakaskuntzaelebidunaren egoerariburuzkotxostena ... · Laburpena Sarrera .....5 1....

2 0 1 3 Irakaskuntza elebidunarenegoerari buruzko txostena,hura sortu eta 30 urteigaroak direlarik

Irakaskuntza elebiduna publikoa Hizkuntzak libratzen dituen eskolak

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

Laburpena� Sarrera ..............................................................................................................5

� 1. zatia - Euskararentzako testuinguru soziolinguistiko kezkagarria ........................9

2011ko azterketa soziolinguistikoaren analisia

1.1 - Aztertze-metodologia eztabaidagarria.............................................................................101.2 - Euskara mehatxupean da Baiona-Angelu-Biarritz hirigunean.............................................101.3 - “EEP” belaunaldiak jaso du batez ere eragina ..................................................................121.4 - Euskara sustatzearen aurrean, aurkako jarrerak eta aihergatasunak gora egin dute ............131.5 - Ahultzen jarraitzen du familia barruko transmisioak..........................................................14

� 2. zatia - Ahalegin globala aldatu gabe gauzatzen deneskola-antolamendua Hezkuntza Zerbitzu Publikoan .............................15

Irakaskuntza elebidunaren egoera

2.1 - Familia gehienek eskola publikoan egin duten hautua .......................................................162.2 - Erakunde publiko bat eskola publikoari bizkarra ematen ...................................................182.3 - Irakaskuntza elebidunaren eskola-mapa : BAB ahanzturan ................................................252.4 - Hiztun gazte berrien ekoizpen murritzegia .......................................................................272.5 - Testuinguruak Hezkunde Nazionalari zer ardura dituen gogorarazten dio ..........................28

� 3. zatia - Euskararen pribatizazio-politika baten garapena..................................29

Diru laguntzaren kudeaketa bat, ulergaria ez dena

3.1 - Diru-laguntzetarako antolamendu zentralizatua, solaskide bakarra EEP..............................303.2 - Diru-laguntzak esleitzeko prozedura konplexu eta opakoak ...............................................313.3 - Diru-laguntzak banatzeko modu bidegabea .....................................................................313.4 - Funts publikoen kudeaketa pribatizatua, “eragile nagusiaren”

eta “eragile bakarraren” arteko kolusio-iturri ....................................................................33

� 4. zatia - Ekintza publikoari bere lekua emateko aldarrikapen batzuk...................35

4.1 - Hezkunde Nazionalari zuzenduak .................................................................................. 364.2 - Euskararen Erakunde Publikoari zuzenduak......................................................................37

� Ondorioa .........................................................................................................39

� Eranskinak .......................................................................................................41

Laburpena

3

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

Sarrera

5

Sarrera

Aurkezten zaizuen dokumentuaurteurren baten testuingurusinboliko eta berezi batean

kokatzen da, Euskal Herriaren historian etaHezkunde Nazionala (EN)-aren historian,biak ala bietan, arrastoa utzi zuen egunbaten urteurrenarenean, hain xuxen ere.

Duela 30 urte, 1983ko apirilean, Saran,lehen aldikoz sortu zen atal elebidun batHezkuntza Zerbitzu Publikoan.

Lehen aldikoz joan ziren hezkuntzapublikoko ikasleak frantsesaz bestekomintzaira batean ikastera, euskaraz hainzuzen, harrezkero “elebakar” esateakomeni zen beste ikasleek ikasten zituztengai eta eduki berberak.

Historian lehen aldikoz zabaldu zizkienHezkunde Nazionalak ateak, konplexurikgabe, eskualde-hizkuntzei.

1982an “Savary zirkularra” argitaratuizanaren ondorioa izan zen “estreinaldi”hura, hark baimena eman baitzien agintariakademikoei Hezkuntza ZerbitzuPublikoaren baitan irakaskuntza eskualde-hizkuntzetan antolatzeko.

Finean, eskola publikoaren eta eskualde-eskolako irakaskuntzaren artean hautatubeharrari uko egiten zioten familia haieneskakizunei emandako erantzuna izan zenantolamendu hura.

Kontu praktikoan, ordurako Bretainian etaEuskal Herrian existitzen zena konstatatubesterik ez zuen egin zirkular hark :

irakasle “erresistente” batzuek, berenhierarkiaren ezkutuan maiz, baina betigurasoekin hala adostuta, 1960kohamarkadaz geroztik eskualde-hizkuntzaeskolan atxikia zuten, eskola soziatiboengarapenarekin bat eginez.

1987an Baionan IKAS-BI ekimenean lehenaldiz elkartu ondoren (handik urtebeterafederazio bilakatuko zen), lurraldezlurralde ibili zen zirkular hura ikasle-gurasoen eta irakasleen elkarteekeramana, eta hainbat atal elebidun sortzeaekarri zuen : okzitanierazkoa 1989an,alsazierazkoa 1992an, katalanezkoa1993an, korsikerazkoa 1996an etaRéuniongo kreolerazkoa, azkenik,2008an.

Duela 30 urte sortu zen irakaskuntzaelebidun haren sortze-printzipioak ez diraharrezkero aldatu.

• Irakasten diren bi hizkuntzeikontsiderazio eta ordutegi berberaeskaintzea.

• Programa ofizialak errespetatzea.

• Irakasle bat - hizkuntza bat (bretoierarenkasuan izan ezik)

30 urte igarorik, irakaskuntza elebidunak,dela ordutegi paritariokoa, dela murgiltzebidezkoa, 75.000 ikasle inguru biltzenditu, haietarik % 72 egonik eskolapublikoetan.

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

6

Irakaskuntza elebiduna publikoa Hizkuntzak libratzen dituen eskolak2013

Adorea emateko moduko bilakaera hori ezda, haatik, Hezkunde Nazionalarenadministrazioak, irakasle batzuek, bai etahautetsi batzuek ere, behin eta berrizipintzen dituzten oztopoak ipini ezbalituzte izanen zatekeenaren itzalabaizik.

Eskualde-hizkuntzei buruzko legerik ezean,nork berea egiten du, InspectionsAcadémiquesekin hasita, DASEN1

zuzendariek baitituzte, esleitu zaizkienbaliabideen arabera, hauek erabakitzen :

• Zentro elebidun berriak irekitzekobaldintzak ; izan ere, hori ahaleginglobala aldatu gabe egiteko joera dago =“bat ireki, bat hertsi”.

• Eskualde-hizkuntzan mintzo direnirakasleak halako gaitasunik ez dutenirakasleez ordeztea.

• Langile-murrizketek ikasgeletangehiegizko ikasle-kopurua pilatzea dakarteeta ikasleak egoera zailean ipintzendituzte ; halaber, liskar-iturri dira, baiikasle elebidunen eta elebakarrengurasoen artean, bai irakasleen artean.

1 Hezkuntza Nazionaleko Zerbitzuetako Zuzendari Akademikoa (Directeur Académique des Services de l'Éducation Nationale)

Frantsesa-eskualdeetako hizkuntzen irakaskuntza elebidunaFrantzian eta Itsasoatatik-Kanpoko eskualdeetan

1. eta 2. mailetan2012-2013-ko sartzea

Basque

Frantzia osoa : 73 094 ikasle

5 799

Public72,23 %

Privé Associatif14,67 %

PrivéConf.13,10 % 2 805

2 937

6 2604 740

3 500

482

328

43

24 096

1 985

8 607

7082 657

792

4 1873 168

Breton

Occitan

Catalan

CréoleRéunionnais

Corse

Alsacien /Allemand

LothringaPlatt/Allemand

ZItur

ria:IK

AS-BI

/FLA

REP-

Behin

-behin

ekox

ifrak

7

Sarrera

• Ikastetxe anitzetan lehen hezkuntzakoirakaskuntza elebidunak ordu-parekotasuna bermatuta ez dagoenbigarren hezkuntzako zentroetan jarraitukoduen.

Ez dago Estatuaren betebeharra finkatzenduen lege-ingururik ; ez bada baliabideakmurrizteko politika abian ipintzea, zeinakazken urte hauetan 80.000 lanpostuezabatu baititu EN-en barruan.Halakoetan, irakaskuntza elebiduna zifrakdoitzeko erabili izan da.

Erakundearen borondate onaren mendegeratu dira irakaskuntza onartuak(antolatuak oso gutxi baitira) sortu eta30 urtera ; inoiz EN-en beraren baitan erezalantzan jarri izan dira (ikus1. eranskineko dokumentua).

Aldi berean, gero eta guraso eta familiagehiago erakartzen zituen irakaskuntzaelebidun goiztiarrak.

Haien motibazioak denetarikoak dira,baina eskualde batetik bestera bat egitendute : familia barneko transmisioak hutsegiten duenean galdutako hizkuntzaberreskuratzeko grina, mundializazio etauniformizazio hitzen arteko antza ukatunahia, umeei elebitasun goiztiarrakdakartzan abantailak eskaini nahia,elebitasun gehigarria eta, jakina, bestehizkuntza bat hitz egitea ez, baizik etabeste batzuk ikastea, goizago eta hobeki.

Beren hizkuntza-politikak –tresnainstituzional espezifikoak sorturik(Bretainia, Euskal Herria) zein dagoenekoexistitzen diren Estatua/Eskualdeak plan-kontratuei eginiko gehigarrien bidez(Akitania, Midi-Pyrénées, Languedoc-

Rousillon, Alsazia)– garatu dituzten besteDepartamendu eta Eskualdeetatik ere etorridira erantzunak. Korsikako LurraldeElkargoak, bestalde, testuinguru legalberezia dauka (2002ko legea).

Hizkuntzak eta egoerak hainbeste eta haindesberdinak izanik, zilegi da galdetzeaEstatuak ez ote duen honezkero hautuaegin eta Eskualdeen hizkuntzarenetorkizuna haien esku baizik ez uzteaerabaki, betiere hala nahi eta ahal duteneskualdeen kasuan.

Konponbidea ote liteke eskualdeen aldeko“irekitasun” hori, ikusirik Estatuak, 2008kouztailean eskualde-hizkuntzakKonstituzioaren 75.1 artikulura bilduagatiketa ondare nazionaleko ondasuntzat joizanagatik ere, uko egiten diola oraindikere bere ardura betetzeari?

Kontu horri erantzuten saiatzearren,benetako “laborategi” bat dugu EuskalHerrian, tresna instituzional2 bat abianipini baita, lehendabizikoz Frantzian,2005ean, euskararen aldeko politikadeszentralizatu baten gauzatzeko.

Txosten honek bi eginkizun ditu : aldebatetik ikuskatze bat, eta bestetik BulegoPubliko honek azken 8 urteetangauzatutako hizkuntza-politikarenbalantzea egitea. �

2 Euskararen Erakunde Publikoa

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

9

� 1. zatiaEuskararentzako testuingurusoziolinguistiko kezkagarria

2011ko azterketa soziolinguistikoarenanalisia

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

10


1.1 - Aztertze-metodologiaeztabaidagarria

L2011ko azterketa soziolinguistikoaEuskararen Erakunde Publikoak eta EuskoJaurlaritzak3 egina, lehenik eta behingalderak planteatzen ditu jakitera emandiren informazioen eta aztertze-metodoeninguruan.

1. puntua – Azterketak hiztunak bereiziegiten ditu, eta hiru multzotan sailkatzen :“elebidunak”, “elebidun hartzaileak” eta“ez-euskaldunak” (sic). Hiru kategoriahorien definizioa aurkitzeko, aurrekoazterketara jo behar da, 2006kora, hainzuzen4 : “elebidunak” lirateke “euskarazzein frantsesez ondo mintzo direnak”(Euskararen Erakunde Publikoarenarabera, horiek lirateke “euskaldunak”) ;“elebidun hartzaileak” lirateke “euskarazulertu bai baina zuzen mintzatzeko gai ezdirenak” ; azkenik, “ez-euskaldunak”lirateke “euskaraz ez ulertu, ez mintzatuegiten ez direnak”. Baina ez daargibiderik eskaintzen zer irizpidemetodologikoren arabera bereizi diren“euskaldunak” diren eta “elebidunhartzaile” besterik ez diren “elebidunak”.Kategorizazio horrek zer du oinarrian?Idatzizko edo ahozko test linguistikoak alagaldetutako lagunek egindakoadierazpena besterik ez? Azterketa egitekotelefono bidezko elkarrizketak egin dira,aurrez-aurrekoak…? Ala zorianaurkitutakoei galdetu zaie?

2. puntua – Bestalde, ikusten daargitaratutako azterketa“soziolinguistikoak” ez duela xehetasunikeskaintzen aztertutakoen kategoria sozio-profesional eta soziokulturalen inguruan.Alabaina, interesgarria litzateke jakitea

halako eta halako ogibideek, halako etahalako inguru sozialek, zer pisu dutenlaginetan eta, hala, azterketak dioen“sexuaren eta adinaren araberageruzatutako analisitik” harago joan ahalizatea.

3. puntua – Euskararen ErakundePublikoaren analisi-dokumentuekehunekoak dakartzate funtsean, osobakanetan baizik ez delarik ageri kopuruabsolutuen bidezko ikuspegia. Hala ere,ikusirik, alde batetik, Euskal Herriko adin-taldeetan dauden aldaketa demografikoak,eta, bestetik, euskaraz eskolatutakoikasleen kopuruarekin ezarri beharrekokorrelazioa, hiztunen kopuru efektiboa ezezik, aldaketa demografiko handiak –gazteen artekoak, batik bat– erefuntsezkoak dira eta aintzat hartu behardira. Horrez gain, hiztunen kopuruanoinarritutako ikuspegi gurutzatua egiteagomendatzen dute UNESCOko aditu-taldeek egindako “Hizkuntzen kemenarieta desagertzeari” buruzko ikerketek.

1.2 - Euskaramehatxupean daBaiona-Angelu-Biarritzhirigunean

Euskal hiztunen kopuruak behera egin du,egoera kezkagarria delarik Euskal Herrikobiztanleen % 42 biltzen duen Baiona,Angelu, Biarritz eta Bokaleko hirigunean.

1 – 2006ko eta 2011ko azken biazterketa soziolinguistikoen artean berrizere murriztu da Euskararen ErakundePublikoak “euskalduntzat” jotzen dituenelebidunen ehunekoa, 16 urtetik gorakobiztanleen artean : % 22,5etik % 21,4ra ;

3 “2011-ko V. inkesta soziolinguistikoa sociolinguistique 2011, Euskal Autonomi Erkidegoa, Nafarroa eta Ipar Euskal Herria”,Hizkuntza politikaren Kontseilaritza – Euskararen Erakunde Publikoa, 2012-ko uztailaren 16an.4 “2006-ko IV. inkesta soziolinguistikoa, Euskal Autonomi Erkidegoa, Nafarroa eta Ipar Euskal Herria”, Eusko Jaurlaritza Hizkuntza,Gasteiz, 2008, 77. orialdea.

11

1. zatia - Euskararentzako testuinguru soziolinguistiko kezkagarria

51.800 hiztunetik 51.100 hiztunera, hainzuzen.

Bi azterketen artean “elebidun hartzaileen”kopuruak eta proportzioak gora eginbadute ere (% 8,6tik % 9,1era eta 19.800hiztunetik 21.700 hiztunera), haienkopuruak erakusten du biztanleriaren geroeta frakzio handiago batek guti erabiltzenduelako hizkuntza ez dela behar bezalamenderatzen. Izan ere, elebidun“hartzaile” horiek euskara erabiltzeko etafamiliaren bitartez transmititzeko dituztenarazoak –euskararekiko kontaktuaatxikitzearena, alegia ; UNESCOrenarauen arabera hizkuntza-politika orokizan beharreko funtsezko kezka– gordinageri dira Euskal Herrian, eta argiroerakusten dute zer lehenetsi behar lukeenEuskararen Erakunde Publikoak berejardunean.

2 - Euskal Herrian “ez-euskaldunen”ehunekoak gora egin du 2006tik 2011rabitartean, % 68,9tik % 69,5era, 158.600lagunetik 165.518 lagunera, hain zuzen.

3 - Euskarak Baiona, Angelu etaBiarritzeko barruti urbanoan bizi duenegoera kezkagarria da : % 8,8 (8.800biztanle) ziren “euskaldunak” 2006an, eta% 8,7 (8.550 lagun) 2011n. Horiei“elebidun hartzaileak” gehituz gero (% 62011n), hiri-sektore honetako elebidunenproportzioa % 14,7koa da.

Halaber da txarra egoera BABez gaindikoLapurdin ere, % 65,6 baitira “ez-euskaldunak” 106.879 biztanletik.

Nafarroa Behereko eta Zuberoakosektorea ez da nahikoa egoera horrenkonpentsatzeko, zeren, % 66,2 elebidunakizan arren, guztira 32.582 biztanle baizikez baititu.

Hitzlarien portzentaiaPortzentaia orokora

Euskal Herrian

Iturri

a:Eu

skal

Eraku

ndeP

ublik

oa

BAB

% 85,3

% 65,6

% 33,9% 52,1

% 23,9

% 8,7% 6

% 10,5

% 14,1

LAPURDIBARNEKALDEA

BAXE-NAFARROA –XIBEROA� “Ez-euskaldunak”

� “Euskaldunak”� Elebidun “hartzaileak”

% 69,4

% 21,4

% 9,1

Hiztunen kopurua eta ehunekoa16 urte baino gehiago,adinaren arabera

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

12


1.3 - “EEP” belaunaldiakjaso du batez ereeragina

Hiztun gazteen kopurua ez aurrera eta ezatzera dago 16-24 urte bitarteko adin-taldean, 2004. urtean EuskararenErakunde Publikoak abiarazitakohizkuntza-politikaren jardun-aldiakberariazko helburu zuen belaunaldian,hain zuzen.

1 – Hala, 16-24 urte bitarteko adin-taldeko elebidun “euskaldunak” 4.669izatetik 4.737 izatera igaro dira 2006tik

2011ra bitartean. Hiztun gazte horienbarruko ehunekoaren gorakada tipiak(% 16,11etik % 17,5ra) ezin du geldialdiaestali : 16-24 urte bitarteko adin-taldearenbeherakada demografikoa izan daehunekoaren gorakadaren arrazoi nagusia(29.000 gaztetik 26.964ra, 2006tik2011ra bitartean)5.

Adin-talde horren barruko elebidun“hartzaileen” kopuruak zertxobait goraegin du, 2.784 hiztunetik 3.056ra 2006tik2011ra bitartean.

Beraz, gazte elebidunak, guztira,16-24 urte bitarteko biztanleen% 28,9 dira (7.793 lagun).

Aldi berean, 16-24 urte bitartekoelebidunek gizarte osoarekiko duten pisua% 3,26koa besterik ez da.

5 “2011-ko V. inkesta soziolinguistikoa, Ipar Euskal Herriari buruzko gogoetak : euskarari buruzko itxaropena”, EEP-ko Aholkubatzordea, 2012-ko urriaren 5ean, 2. orialdea.

19 053

4 7454 455

9 266

13 593

%7,99

%5,70

%3,88

%1,86 %1,99 3 0463 9426 013

4 0114 732%1,98

%1,68%2,52

%1,65 %1,27

%16,14

%8,04

%15,98

%19,33

%9,91

38 480 38 105

46 085

23 625

19 171

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

50000

65 urte eta + 50-64 urte 35-49 urte 25-34 urte 16-24 urte� “Euskaldunak”� Elebidun “hartzaileak”� “Ez-euskaldunak”

Iturri

aketa

izend

apen

ak:E

uska

oJau

rlarit

zako

Hizk

untza

politi

kako

ntseil

aritz

aketa

EEP-k

oaur

keztu

tako

V.ink

esta

sozio

lingu

istiko

aren

doku

mentu

a,20

12-ko

uztai

laren

16an

,Don

ostia

n.

13

1. zatia - Euskararentzako testuinguru soziolinguistiko kezkagarria

2 - Euskararen Erakunde Publikoak abianipinitako “hizkuntza-politika publikoak”eragindako belaunaldi horretan euskarakduen egoera kezkagarria areazpimarragarriagoa da hemen 25-34 urtebitarteko adin-taldean baino, nahiz etaazken adin-talde honek 1980 eta 1990kohamarkadetako elkarteen dinamismomilitantearen eragina –batez ereirakaskuntza elebidun publikoan– baizikjaso ez. 8.415 elebidun dira hemen(“euskaldun” zein “hartzaile”) 2011urtean.

1.4 - Euskarasustatzearen aurrean,aurkako jarrerak etaaihergatasunak goraegin dute

Azterketa soziolinguistikoak erakustenduenez, 2006 eta 2011 bitartean,euskararen irudia narriatu egin dagizartean. “euskararen sustapenari” eta“gara dezaten bultzatzeari” dagokionez.Hainbat galdera plazararazten dizkiguegoerak aldi horretan “hizkuntza-politikaren” esparruan aplikatutakometodoaren inguruan.

1 - Euskara sustatzearen nahiz euskararenaldeko ekimenak sustatzearen “aldeko”zein “oso aldeko” herritarrek behera egindute 2006tik 2011ra bitartean, % 41,2tik% 38,5era, eta dagoeneko ez da taldeugariena.

Euskara sustazeko jarrerari buruzkoiritzia herritaren artean

%41,20%38,50

%41,10%40,20

%17,60

%21,30

%0,00

%5,00

%10,00

%15,00

%20,00

%25,00

%30,00

%35,00

%40,00

%45,00

2006 2011

� Aldekoak eta oso aldekoakEz aldekoak eta ez kontrakoak

� Ez aldekoak eta oso ez aldekoak


14

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

2 – “Aurkako” zein “oso aurkako”jarreren kopuruak gora egin du aldihorretan bertan % 17,6tik % 21,3ra.Bitartean, lagun aihergen kopuruak (“ezalde, ez aurka”) maila altu berean dirau2011n ere : % 40,2.

1.5 - Ahultzen jarraitzendu familia barrukotransmisioak

Eskola-instituzioarekin eta haur-eskolensektorearekin ez ezik, familia barrukotransmisioarekin ere zerikusia dute gazteen

%30

%23

%16

%10%8

%6%4 %5

%8%6

%64

%73

%79%82

%86

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

%90

%100

65 urte eta + /62 266 bizt.

50-64 urte /55 710 bizt.

35-49 urte /61 365 bizt.

25-34 urte /32 056 bizt.

16-24 urte /26 964 bizt.

Lehen hizkuntza 3 urte arteko :famili transmizioa Iparraldekopopulazioan

� Euskara bakarrikEuskara eta frantsesa

� Frantsesa bakarrik

arteko hizkuntza-arazoek. Alta bada,azken eremu hori ez du ikertu EuskararenErakunde Publikoak, eta horixe da, hainzuzen, etenik gabe tipitzen ari dena,umeak izateko sasoian dauden herritarrenadin-taldeei erreparatuz kausi daitekeenez.

1 - Han ikusten da etxean, hiru urte beteaurretik, euskara erabili dutenenehunekoak bere baliorik txikiena 16-24urte bitarteko adin-taldean duela,“helburu” den horretan, hain zuzen % 14.

2 - Eremu horretan Euskararen ErakundePublikoak ekintza esanguratsurik ezzuenez egin, eskola bilakatu da, beraz,belaunaldi gazteen artean euskarazsarriago mintzatzen bultzatzeko bektorenagusia, bereziki eskola publikoa, EuskalHerriko 10 umetarik ia 7 hartan baitaudeeskolaturik. �

15

� 2. zatiaAhalegin globala aldatu gabe

gauzatzen den

eskola-antolamendua

Hezkuntza Zerbitzu Publikoan

Irakaskuntza elebidunaren egoera


16

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

2.1 - Familia gehienekeskola publikoan eginduten hautua

1 – Benetako hizkuntza-politiko publikobat izango bada, euskarazkoirakaskuntzaren arloko leheneste-ordenaargiro erabaki behar litzateke eskolakodemografiaren eta familia gehienenhautuaren arabera.

Eskolatutako 10 ikasletarik 7 ingurubildurik (2012-2013 ikasturteko1. mailan)6 eskola publikoa da EuskalHerriko irakaskuntzako eragile nagusia(ikasleen % 67 ; 25.465 ikasletik 17.057,hain zuzen). Irakaskuntza katolikoak 10ikasletarik 2 pasatxo biltzen dituzte(% 24,55) eta ikastolek, berriz, 1 eskas(% 8,46), lehen hezkuntzari dagokionez.

6 Hezkunde Nazionaleko estatistika zerbitzuaren eta Bordeleko Errektoritzako Eskualdeetako Hizkuntzen Batzordearen kopuruak.

Lehen mailako 25 465 ikasleen banaketa,publikoan eta pribatuan

PUBLIKOAelebakarrekoak12 166

% 47,77

PUBLIKOAelebidunak4 891% 19,20

PRIBATUAIKASTOLA2 156% 8,46

PRIBATUAKATOLIKOAelebidunak2 087% 8,19

PRIBATUA KATOLIKOAelebakarrekoak4 165% 16,35

2. zatia - Ahalegin globala aldatu gabe gauzatzen den eskola-antolamendua

17

Irakaskuntza publikoaren nagusitasunabigarren hezkuntzan ere (kolegioak etairakaskuntza orokorreko lizeoetan)hautematen da, ikasleen % 66,16 baititu,18.953tik 12.542, alegia, 2012-2013ikasturtean. Irakaskuntza pribatueidagokienez, baina, bada orainberezitasun bat : Bigarren hezkuntzanirakaskuntza katolikoak gora egiten du etaikasleen % 29,69ra iristen da, etaikastolek, berriz, behera egiten dute,bigarren hezkuntzako ikasle guztien %4,21era.

Euskarazko irakaskuntzari dagokionez,4.891 ikasle zituen 2012-2013 ikasturte-hasieran (Hezkunde Nazionalaren datuenarabera ; Euskararen ErakundePublikoarenak goitik estimatuak ziren7).Bada, lehen atal elebiduna Saran sortuzenetik 30 urte igaro direlarik, eskolapublikoaren baitako irakaskuntzaelebiduna guztizkoaren % 28,5 da.Irakaskuntza elebidunaren hiru sareetanere, irakaskuntza publikoa da nagusi,euskaraz eskolatutako ikasleen erdia bainogehiagorekin.

7 EEP-k zioenez 2011ko sartzean (Sud-Ouest egunkaria aurkeztuan izan da EEPko prentsaurrekoaren arabera, 2012ko martxoaren22an) : 5 000 ikasle baino gehiago dago lehen mailan, jakinez, maila zenbaki hau ez dela sekulan gaineratua izan lehen mailan,4 781 ikasle izan zirelarik 2011. urtean eta 4 891 ikasle 2012. urtean.

PUBLIKOAelebakarrekoak11 634 % 61,38

PUBLIKOAelebidunak908% 4,79

PRIBATUAIKASTOLA781 % 4,12

PRIBATUAKATOLIKOAelebidunak718 % 3,78


Bigaren mailako 18 953 ikasleen banaketa,publikoan eta pribatuan


18

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

2 – 30 urte horietan etengabe gora egindu irakaskuntza publiko elebidunak.Bilakaera hori Hezkunde Nazionalaklagundu du, Ikas-Bik bultzatuta, bereziki1990ko hamarkadan eta 2007ra arte, atalelebidun ugari ireki baitzen eta ikasle-kopuruak gora egin baitzuen, batez ereBaionako hirigunean, non erronkalinguistikoa demografikoki identifikatuabaita. 2000ko hamarkadaren erdialdera,gurasoen “eskaera sozialari” esker, Ikas-Bik lagundua, 4 atal zabaldu ziren2005-2006 ikasturterako (horietako batAngelun) ; 5 atal 2006an (horietatik biBaionan eta Bidarten), 6 atal 2007an(horietatik hiru Baionan, Angelun etaBiarritzen, elkarteak Baionan eta DonibaneGarazin antolatutako ikasle-gurasoenmanifestazioek lagunduta. Irakaskuntzapubliko elebidunera 534 ikasle gehiagoekarrita, 2006-2007 ikasturtearen hasieraizan zen kopuruaren gorakadaren unegorena8.

Hala hori, olde hura seko gelditu zen2008tik aurrera, orduan EuskararenErakunde Publikoaren politikak, HezkundeNazionalaren egoskorkeriaren mende,inflexio nabarmena eragin baitzuen orduraarte etengabe gora zihoan irakaskuntzapubliko elebidunaren bilakaeran.

2.2 - Erakunde publikobat eskola publikoaribizkarra ematen

2005-2006, ezartzeko sasoia

2004ko abenduan kontratazio publikobaten luzamendu moduan9 sortua,

Euskararen Erakunde Publikoak, leheniketa behin, bere helburu lehenetsiak finkatuzituen “hizkuntza-politikako proiektu” bat2006an onetsita. “Proiektu” hura helburunagusi baten erdiestera bideratua zennagusiki : “hiztun osoak erdiesteabelaunaldi gazteak harturik jomugatzat”10.

Horretarako irakaskuntzan oinarritu zenbatik bat erakunde publikoa, elementuhura izanik, aldi berean egituratzailea,arlo linguistikoan, eta elementu egituratua,irakaskuntza publiko elebidunarenoperadore historikoa zen ÉducactionNationalek –ikasleen gurasoek eta Ikas-Biko irakasleek bultzatuta– egituratua ere.Irakaskuntza pribatuko bi adarrak ereegituratuak ziren, Direction Diocésaine del’Enseignement Catholique delakoarenpean bat eta Seaska, ikastolenfederazioaren pean bestea.

EEPk, orduan, irakaskuntza-alor osoazarduratu nahi izan zuen, ikasgelaelebidunak irekitzeko programa handi batgaratzeko asmoz. Hori guztia, “Urteanitzeko programazioko” dokumentu bataurrena, 2005eko iraila ondoren,“Euskarazko eta euskararenirakaskuntzaren egituraketa kualitatiboa”izeneko beste bat gero, eta zenbaitosagarri ere “dokumentatuta”, batez ere2005 eta 2007 bitartean.

Erakunde Publikoa orduan KontseiluOrokorraren eta Hezkunde Nazionalarenarteko “esparru-hitzarmen” bateanoinarritu zen, hark zeregin bat esleitubaitzion. Haren ekintza irakaskuntzarabideratuta egon da beti, lehenik, hura jobatzuen bere estrategiako muintzat :“Hizkuntza-politikako proiektuak

8 Hezkunde Nazionaleko Bordeleko Errektoritzako Eskualdeetako Hizkuntzen Batzordearen kopuruak. Bordelen, 2013-ko urtarrilan.9 2001. urtearen hasieran Estatuak, Akitaniako Kontseiluak, Pirinio-Atlantiar (Euskal Herria eta Biarnoa) Departamentuak, EuskalHerriko Hautetsi Kontseiluak eta Euskal Kulturaren Aldeko Herri Elkargoak osatu zuten MOP-a edo Obra Publikoetako Ardurapena(Maîtrise d’Ouvrage Publique).10 “Hizkuntza politika proiektua”, EEP, 2006-ko abendua.


19

hizkuntzaren ikaskuntza eskolari eskeregituratzearen era garatzearen aldekoapustua egin du, ezinbesteko tresnabaita11“. Hemen, “euskarazko irakaskuntzagaratzea eta egituratzea” da kontua.

2007, lehen porroten garaia

D2007ko urtarrilaz eta otsailaz geroztik,Hezkunde Nazionalaren birbideratze gisa,eskolara itzultze-garaiko gutunaprestatzean auzitan jarri ziren EEParenestrategia berri guztiak. Hala, InspectionAcadémiquek lehen aldikoz erabaki zuenhainbat eskola elebidunetatik frantses-irakasleen lanpostuak erretiratzea, etairakasle eta gurasoen haserrea eta,zenbaitetan, familia “elebakarren” eta“elebidunen” arteko liskarrak eraginzituen, bai eta eskolan bertan ere.

Irakaskuntza publikoko irakasleen etaikasle-gurasoen amorruaren aurrean etaprotesta-mugimenduen ondorioz –bimanifestazio egin ziren Ikas-Bik antolatuaketa abiaraziak–, EEParen lehendakariakerantzun zuen azkenean. “Emoziohandiko” testuinguru batean “sumindura”eta “arrangura” izan zirela adierazi zuen,eta kargu hartu zion HezkundeNazionalari : “2006ko abenduaz geroztik,euskararen aldeko politika publikoarentestuinguru berriak bere proiektuarenmuinean bertan kokatu du euskararenirakaskuntza, eta zenbait gidalerro eta lan-ardatz paratu ditu, horiek lehenbaileheneta kemen osoz abian ipintzeko prestgaudela12.”

Ikastetxe elebidunen ikasle/irakasle ratioada auziaren muina. Hala, irakaskuntzaelebidun publikoko antolamendua sortu

zenetik, baliabide gehigarriak zituen atalelebiduneko zati ziren eskoletanberariazko hornidura baten esparruan, etaeuskarazko ikasle/irakasle ratioa, batezbeste, 18 zen, inoiz ere ez zelarik 22tikgorako haur-eskoletan eta 20tik gorakoalehen hezkuntzan.

Baliabide gehigarri horiek eskolabakoitzaren barruko antolamendupedagogiko koherente baten zerbitzuanziharduten, zeinak ematen baitzuen aukerajakintza euskaraz transmititu ahal izatekoezinbestekoa den murgiltzea benetangertatzeko.

EEPko lehendakariak, horrela, “kalitatekolana egiteko behar diren jardute-baldintzak” atxikitzea beharrezkoa zelaazpimarratu zuen, testuingurua diglosikoaizanik euskarak ratio hobeak behar baitituikasgeletan. Egia da hezkuntza-zerbitzupublikoan irakaskuntza elebiduna sortuzenean ikasleen familien % 85 ez-euskaldunak izango zirela jo zela etahorrekin lan egiteko moduan kalkulatuzirela ratioak ; hala, gainera, aiseagoirakasten zen frantsesa eskola elebidunetaneta aukera ematen zen irakasleria osoakekindako atal elebidunen garapena lasaiaizan zedin. Elebitasuna garatzekooinarrizko baldintzak dira, izan ere,ikasle/irakasle ratioa eta irakaskuntzaelebidunerako baliabide gehigarriak.

2007ak erabaki ziren lanpostu-murrizketenaurrean, bazirudien EEPk, betiere berelehendakariaren bitartez, irakaskuntzaelebidunaren antolamendu kualitatibo etalasaiaren printzipioei erantzun nahi ziela,urte hartarako iragarri baitzuen“irakaskuntza elebiduna antolatzeko

11 “Euskararen eta euskarazko irakuntzaren norabideak, programazioaren Lehen atala”, EEP, 2005-ko urria, 23. orialdea.12 EEP-ko Max Brisson lehendakariaren prentsa dosiera, prentsaren aurrean aurkezturik 2007-ko otsailaren 8an.


20

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

modalitateei buruzko lan” bat. Lan hura“hezkuntza-sistemako eragileekinadostuta” gauzatu beharrekoa zen.

2008, EEPren eta eskolapublikoan ziharduteneragileen arteko hausturarengaraiaEEPk gauzatutako lana, azkenean in situziharduten eragileekin, guraso etairakasleekin hain zuzen, ezer gutxiadostuta gauzatua, 2008ko urtarrileanamaitu zen, “Euskararen eta euskarazkoirakaskuntzaren egituraketa kualitatiboari”buruzko dokumentu berri batez13.Dokumentu hartako “4. orientabideak”,“eskola elebidunen berezko antolakuntzaarazoak kontuan hartzea” aipatuta14,haur-hezkuntzako eta lehen hezkuntzakoratioak jaisten zituen eta, hartara,irakaskuntzaren kalitatea narriatzen zuenkalkulatzeko modu berria ezarri zuen –maniobraren atzean zegoen HezkundeNazionalaren agindupean noski–. Haur-hezkuntzan 20 ikasletik 25era pasa zeneta lehen hezkuntzan, berriz, 18tik 22ra.Hori ez ezik, beste gauza bat ereaurreikusi zuen erabaki hark : eskoletakolanpostuen kudeaketa malgua, hain zuzen,gelen arabera langile gehiago jartzekoaukera ematen zuena. Izan ere, EEPrendokumentuaren arabera, “eskola berekotaldeen batez bestekoa hartuko daataritzat”15 (dokumentu erantsia). Horren

ildotik, departamentuko Inspecteurd’Academiek zirkular bat argitaratu zuen2008ko martxoaren 27an, ErakundePublikoaren barne landutako testua hitzezhitz aipatuta eta hura ofizial eginez (ikusgehigarria). Gaur ere indarrean dirauenzirkular horrek islatu zuen erakundepublikoak hasiera batean irakaskuntzapublikoari buruz adierazitako asmohandien atzerakadaren hasiera.

2013ko otsailean, kasu baterako,zirkunskripzioetako IEN-ek 2013-2014ikasturterako aurreikuspenak egin zituztenbost eskola elebidunetan (Arbona, Sohüta,Maule Hiribarren, Baiona Jean Moulin etaBarkoxe) ; 21 ikasle gutxiago izango ziren.Bada horrek 4,5 irakasle-lanpostu kendukozirela iragartzea ekarri zuen, frantsesezzein euskaraz (CDENek otsailaren 28anegindako doikuntzaren ondoren,4 lanpostu kenduko zirela iragarri zen).

Irakasle-kopurua etenik gabe murriztu ezezik, eskola barneko antolamendupedagogikoen barne-kondizioak narriatuere egin zituen zirkular hark. Eskoletakozuzendari eta talde pedagogikoek hainbatmaila, ikasgela eta ziklo kudeatu behardituzte, euskaraz zein frantsesez ;zirkularrak, ordea, ez du aintzat hartuantolamendu pedagogikoa egiteko modua; eskolako langile-kopuruaren “batezbestekoaren” gainean egindako kalkuluabesterik ez du egin. Horren emaitza,gehiegizko haur-kopurua duten ikasgelak,antolamendu konplexuagoa dutelarik

13 “Euskarazko eta euskararen irakaskuntzaren egituraketa kualitatiboa segurtatzeko. Urteetako programazioaren 2. atala.3. Dokumentu”, EEPko administrazio kontseiluak onarturik, 2008ko urtarrila. Eta Academiako Ikuskaritzaren 2008ko martxoaren27-ko zirkularioa.14 “Euskarazko eta euskararen irakaskuntzaren egituraketa kualitatiboa segurtatzeko. Urteetako programazioaren 2. atala.3. Dokumentu”, EEPko administrazio kontseiluak onarturik, 2008ko urtarrila. 13. orialdea.15 “Euskarazko eta euskararen irakaskuntzaren egituraketa kualitatiboa segurtatzeko. Urteetako programazioaren 2. atala.3. Dokumentu”, EEPko administrazio kontseiluak onarturik, 2008ko urtarrila. 14. orialdea.

Irakasleen kopurua eta ahalak, beharrezkoak diren kondizioakdira, irakaskuntza elebiduna garatzeko eskola publikoan.


21

gainera, lanpostu-murrizketak halaeraginda (ikus eranskinean eskolen barne-antolamenduaren konplexutasunarenadibidea).

Hori guztia ez ezik, EEPren zirkularrarenprestaketak bazuen besterik ere :orientabide berria zekarren, aldi berean.Izan ere, 2008ko urtarrileko “egituraketakualitatiboa” dokumentu hartan bertan,“6. orientabidean” hain zuzen, “HezkundeNazionalaren eta Seaska Federazioarenarteko hitzarmen bat bideratzea”aurreikusi zuen, hitzarmen horrek ezzuelarik atxiki eskola publikoeiaplikatutakoak bezain elementu eta kalkulumurriztailerik geletako ratioakegokitzeko16.

2008-2012, irakaskuntzapublikoan ahalegin globalaaldatu gabe garatzearengaraiaEEPk 2008an abiarazitako antolamendu“kualitatiboa”, finean, irakaskuntzapublikoaren kaltean izan zen. Izan ere,irakaskuntza soziatiboan ez bezala (aldiberean gora baitzihoan han) irakaskuntzapublikoan gero eta urriago ziren langile-baliabideak. Izan ere, EEPk Seaskalehenespenez eta aurrekontutik laguntzekoberariazko ekintzak egin zituen,“hizkuntza-politikako” esparruanHezkunde Nazionalarekin adostutakoazpi-hitzarmen bati esker. Hala ereeuskarazko irakaskuntzaren aldekoagoakziren kondizio horietatik at geratu zenIrakaskuntza publikoa.

Bestetik, irakaskuntza publiko katolikoa ezzen erreferentzia nagusi moduan ageri“hizkuntza-politikako” antolamenduan.2007az geroztik, atal elebidun berriak

16 Hezkunde Nazionala – Seaska – EEP-ren artekokonbenioa, 2009ko ekaina eta 2012ko iraila.

Irakaskuntza eredu bakoitzeko ikaslekopuruaren garapena bilakaera

80

180133

– 54

227

69 4776 76

55 73

-100

-50

0

50

100

150

200

250

150200

152

-9

534

365253

191 213132 110

-100

0

100

200

300

400

500

600

33 3210 20

5590 90 101

124 139

77

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Enseignement public

Enseignement privé catholique

Enseignement privé ikastola

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Erakaskuntza pribatua - Ikastola

Erakaskuntza pribatua - Katolikoa

Erakaskuntza publikoa


22

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

eta udalekuak egitekoak – Ipar EuskalHerrian urtean irekitako bakarra – ;halaber baztertu zuten, 20 urte luzekoesperientzia izanagatik, eskola-liburuenediziotik17. Kargugabetze hori ohikoesparruetatik at gauzatu zen, aurretikelkarteari egoki zedila eskatu gabe etaneurri osagarririk hartu gabe. Bi urtetan6 lanaldi osoren lanpostu baliokideakkentzea eragin du elkartean. Ikas-Bi berejardute-eremutik kanporatu izana eta EEPk“Kontsulta-batzorde” batean begirale hutsizatera zokoratu izana irakaskuntzapubliko elebiduna garatzeko politikaaldarrikatuaren porrotaren zati dira.

2010-2012, atal elebidunakirekitzearen aurka egotearengaraia2008ko zirkularraren aplikazioak,azkenean, “baliabide-kopuruiraunkorreko” politika elikatu zuen,Hezkunde Nazionalak 2010-2012 aldianabian ipinia eta egundaino berrikusigabea. Euskarazko lanpostu berriaksortzea berekin zekarten atal elebidunberrien irekierak sistematikoki zirenfrantsesezko lanpostuak kentzearekinlotzen (mendi aldeko pare bat eskolarenkasuan izan ezik, aldi berean). Hala,2008tik aurrera, urtero-urtero zehaztu

17 IKAS-BI-k milaka liburu argitaratu ditu euskaraz, Iparraldeko hiru modeloei zuzendua (publikoa, katolikoa, ikastola), bai lehenmailarako (zientzia eta teknologia “Iguzki Lore”, matematika “Ermel” eta “Ezagutu Geometria” ; bigarren mailarako (Historia etaGeografia), azken argitalpen hau kolegiorako 3. klasean gelditua da dirua faltagatik.

zabaltzeko eta bertako irakasle berriakesleitzeko prozesua ere indarrik gabea da.2006ra arte etenik gabe gora etorriagatikere. Alabaina, berezko baliabideak dituirakaskuntza honek, EEParen estrategiatikkanpo gara ditzakeenak eta pedagogiareneremuan abantaila hartzeko aukeraematen diotenak. Irakaskuntza katolikoakeuskarazko haur-hezkuntzako hainbatmurgiltze-zentro zabaltzen ditu, bai etabigarren hezkuntzako atal elebidunak(ordu-paritatera jotzen dutenak) etalanbide-heziketako eta teknologiakoirakaskuntzakoak ere.

Irakaskuntza publiko elebidunarengarapenean izandako gainbehera,bestetik, ez dago ulertzerik ez bada Ikas-Bik, gaiaren eragile nagusiak, duela 25urte bere gain hartu zituen eginkizunekikoatxikimendua baztertu duelako EEPk. Izanere, 2007 eta 2008 urte giltzarrietanzituen elkarteak pairatu subsidioenmurrizketa handiak, EEPk zentralizatuzituelarik toki-erakundeen (Eskualdea,Departamentua eta Eusko Jaurlaritza) etaHezkunde Nazionalan (CRDP) diru-laguntzak eta bilakatu zelarik de factokosolaskide eta finantzatzaile bakar. Berefuntzioez gabetua izan zen Ikas-Bi : atalelebidun berrien irekitzea ; Azkaratekoaterpetxeko aisialdiko eta ostatatze-jarduerak, euskarazko egonaldi berdeak

Baliabideak hormatuta, ikasle/irakasle ratioak aurka, euskarazko etafrantsesezko lanpostuak orekatu beharra, irakasle-taldeak irekitze-proiektuetatik kanporatzea (ikus gehigarria). Atal elebidun berriakirekitzearen aurka egiteko inoiz ez bezalako egoera sortzeko baldintzaguztiak betetzen dira, EEPk zundatutako eskola elebakarretan bertan.


23

gabe geratu da EEPk aurkeztutako“jarduera-programa aurreikusia”.

Atal elebidunen garapenaren porrota izanzen, beraz, emaitzarik gabekoproiektuekin, batez ere hizkuntzarenikuspegitik lehentasuna zuten eremuurbanoetan. Haatik, Baiona-Angelu-Biarritz hirigunean hizkuntza elebidunareneskaera handia hautematen da 2000tikaurrera18.

Porrot horren erakusgarri, EEPk 2011-2012 ikasturte-hasierarako BABhirigunean egindako prospekzioak 5 haur-eskoletan 79 familia-eskaeraidentifikatzeko parada eman zuen :Angelu-Jules-Ferry (25 familia), Angelu-Justin-Larrebat (21 familia), Baiona-Briand(11 familia), Biarritz-Larochefoucauld (9familia), Bokale-Joliot-Curie (13 familia).Gizartearen eskaerari buruzko kondizioakbeteagatik ere, ez da zentro bakar bat ereireki. Departamentuko Inspectiond’Académiek baldintza moduan ipini dueuskarazko postuak sortzekofrantsesezkoak sistematikoki iraungi behardirela ; hala, atala irekitzeko prozesuablokeatu du de facto. Hori, jakina,“baliabide-kopuru iraunkorreko” logikarenbarruan da.

Baliabideak hormatuta, ikasle/irakasleratioak aurka, euskarazko eta frantsesezkolanpostuak orekatu beharra, irakasle-taldeak irekitze-proiektuetatik kanporatzea(ikus gehigarria). Atal elebidun berriakirekitzearen aurka egiteko inoiz ezbezalako egoera sortzeko baldintzaguztiak betetzen dira, EEPk zundatutakoeskola elebakarretan bertan. Oposizio

horren alde jokatzen du, halaber, neurriakirakasle-taldeekin adostu ez izanak, EEPkahaztua baitu “elebidun izateko gogoa” ezdela dekretuz ezartzen, baizik eta lur-gaineko eragileekin batera proiektatubehar dela, beste inorekin baino lehenagoguraso eta irakasleekin.

Alabaina, aitortu beharra dago ahal besteahalegin egina dela, ez horiek hurbiltzeko,urruntzeko baizik.

2010 eta 2012 bitartean gutxienez seieskakizun luzatu zituzten irakasle etagurasoek atal elebidunak irekitzearenaurka, beste gurasoen eskaera sozialablokeatuz, hartara. Halakoak gertatu zirenUstaritzen (Idekia) 2010ean, Biarritzen(Victor-Duruy eta Larochefoucauld) etaAngelun (Justin-Larrebat) 2011n (ikusgehigarria) eta berriz ere Angelun (Justin-Larrebat) eta Ustaritzen (Idekia) 2012n.Aldi hartan bertan hainbat alkate eta udal-hautetsi, frantsesezko irakasleen eta gurasoelebakarren kezkekiko sentikor, uko eginzioten atal elebidunak irekitzeari etaatzera bota zituzten proiektuak, besteguraso batzuek irakaskuntza elebidunarenalde egindako eskaerak egonagatik erehala nola Baionan, Angelun, Biarritzen,Bardozen, Ligi-Liginagako RPIan… EEPrenestrategiak berriz ere porrot egin du ; halaadierazten du datu xume batek : urteanatal elebidun bakarra ireki da haur-hezkuntzan azken bi urteetan. 2013-2014ikasturte-hasiera ere ezin okerragoaurreikusten da.

18 IPSOS inkesta sozietatearen inkestaren ondotik, Euskal Herriko Garapen Kontseiluak eta “MOP” egitura administratiboak“BABasque” promozio kanpaina antolatu zuten, buraso elkarteekin batera. Ondorioz, hainbat klase elebidunak irekiak izan diraBaionan, Angelun eta Miarritzen. Eta eskola horietan, ikasle elebidunen kopurua emendatzera doa, eskolen kopuru orokoren erdialortuz (eskoletan bi sare daude, bata elebiduna, bestea elebakarrekoa).


24

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

Lehen mailako ikasleen banaketa eskualdeka

BAB9 143

LAPURDIBARNEKALDEA12 403

BAXE-NAFARROA– XIBEROA3 919


% 61,46


% 39,28


% 42,71


PUBLIKOAelebidunak3 233% 26,06


PRIBATUA IKASTOLA422 % 4,61

PRIBATUAIKASTOLA1 201% 9,68

PRIBATUAIKASTOLA533% 13,60

PRIBATUA KATOLIKOAelebidunak230 % 2,51

PRIBATUAKATOLIKOAelebidunak1 596% 12,86

PRIBATUA KATOLIKOAelebidunak261% 6,65



PRIBATUA KATOLIKOAelebakarrekoak514% 13,11 He

zkun

deNa

ziona

lekok

opur

uena

rabe

ra


25

2.3 - Irakaskuntzaelebidunaren eskola-mapa : BAB ahanzturan

Gaur egun, irakaskuntza elebidunareneskola-mapa, beraz, zeharo osatugabeada eta hizkuntza-desberdintasun handiakdakartza Baiona-Angelu-Biarritzekohirigunearen eta gainerako euskal lurrenartean. Irakaskuntza publiko elebidunarengarapena murritza da oraindik hirigunean,elebidunen kopurua ez baita han % 7,88baizik (721 ikasle). Hirigunean,irakaskuntza pribatuen ordezkaritza aremurritzagoa da : % 4,61 ikastolen kasuan(422 ikasle) eta % 2,51 irakaskuntzakatoliko elebidunaren kasuan (230 ikasle).Jakinik Baionak, Angeluk, Biarritzek etaBokalek Euskal Herriko biztanleriaren % 41eta lehen mailako ikasleen % 36 biltzendutela, begi-bistakoa da zein den“hizkuntza-politikaren” arabera eginbeharreko apustua.

Euskal Herriko gainerako lurraldeeidagokienez –BABtik landako Lapurdi,Nafarroa Beherea eta Zuberoa–,irakaskuntza publiko elebiduna zenbaiteskualdetan (Donibane Lohitzun,Donapaleuko eta Bidaxuneko sektoreak,Mauleko ibarra eta Zuberoako Basabürüa)ahulago badabil ere, horietan ere ikasleenlaurdena baino gehiago atxiki ditu.

Ondorio handiko lurralde-desoreka dago,beraz, hiriguneko lau udalerrien etagainerako euskal lurraldeen artean, EEPrenbeste porrot baten isla.

Garapena klaseka apaltzenari daIkasgela bateko ikasleen kopuruaren bilakaeraaztertuz gero, bestelako arazo bat, osokezkagarria, hautemateko parada dugu :Ikasketa-planean aurrera egin ahala ikasleelebidunak galdu egiten direla, hain zuzen,hiru irakaskuntza ereduetan gainera : bipribatuetan zein publikoan.

Asmo handiko helburu aldarrikatuak gora-behera, EEPk ez du jarraitutasuna bermatzen.Lehen ziklo osoan zehar ageriko da ikasleenlineako galera. Hala, PStik CM2ra bitarteanikasleen herena batek baino gehiagok utziegiten du euskarazko irakaskuntzaeskolaratze-aldian : % 38,93k irakaskuntzapublikoan, % 38,40k pribatu katolikoan eta% 36,1ek ikastolan.

Halaber da nabarmena galera 6. mailarenhasieran irakaskuntza publikoan : CM2amaitzen duten ikasle elebidunen % 53,25.Irakaskuntza katolikoak bere ikasle elebidunen% 11,18 galtzen du eta ikastolak, berriz,% 14,5 bigarren hezkuntza hasterako19.Bigarren hezkuntzan, kopuruak egonkor dirau3. mailara arte, lizeora sartzen berrizerortzen delarik : % 79,25 irakaskuntzapublikoan, % 74,07 pribatu katolikoan eta% 60 ikastolan.

Bigarren mailara sartzeko unean gertatzenden ikasle-galerak badu esplikazioa, neurribatean : ikasleetariko batzuek irakaskuntzaprofesional eta teknologikoetara jotzen dutehalakorik ez delarik ia euskaraz eskaintzen.Baina ikasle elebidunak bigarren hezkuntzanere euskaraz ikasten dituen zailtasuna inonbada agerikoa, aukeren kudeaketan da,institutu zein lizeoetan. Aukerak oso ugariakdira irakaskuntza publikoan eta, sarri,ikasleen etorkizuneko orientazio profesionalaeta ikasketak bideratzen dituzte. EEParen“programazioak” sekula heldu ez dion egoera

19 CM2 eta 6. klaseen arteko ikasle elebidunen galtzea (Lehen mailatik kolegiorat) oso inportantea da, batez ere azken urte hauetatik.2009ko sartzean EEP-k egindako “CM2 – 6. klaseen arteko jarraitze tasari buruzko ohara teknikoa” dokumentuaren arabera2008-09 ikasurte eta 2009ko sartzearen artean ikasleen apaltzea 6-garenean orain baino ahulagoa zen : - %35,5 publikoan(218 ikasle lebidunak 6., 338 ikasle izan zirelarik CM2-n), - %0,5 dans le privé catholique (180 ikasle, 6. klasean), - %5,5 % ikastolan(156 ikasle 6.garenean, 165 ikasle izan zirelarik CM2-n).


26

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

41

704 766693 667

585510 495 430

201 190 174 18839 55 61

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

TPS PS MS GS CP CE1 CE2 CM1 CM2 6 5 4 3 2nd 1re Term

43

305 294 266 287254

213 237188 167 158 144 162

42 21 240

50

100

150

200

250

300

350


58

302 324293 284 267

231204 193

165 159 152 144

58 56 470

50

100

150

200

250

300

350


PUBLIC BILINGUE

PRIVÉ CATHOLIQUE BILINGUE

PRIVÉ IKASTOLA

Ama eskolakolehen klaseareneta Terminalarenazken klasearenarteko galerakeuskaraz denirakaskuntzahiru modeletan

Erakaskuntza pribatua - Ikastola

Erakaskuntza pribatua - Katolikoa

Erakaskuntza publikoa

2. zatia - Ahalegin globala aldatu gabe gauzatzen den eskola-antolamenduaHezkuntza Zerbitzu Publikoan

27

pairatzen du irakaskuntza publikoelebidunak : Familiak euskara ala rugbya,euskara ala musika, bai eta euskara alaeuskal pilota ere… hautatzera behartzendituzte. Ahantzi gabe atal elebidunaren,nazioarteko atalaren eta europar atalarenartean hautatu beharra : azken biakhautatzeak berekin dakar emaitza onakizan dituzten ikasle elebidunakdesbideratzea. Ez da kontuan hartzeneskualde-hizkuntzan elebiduna izateakbigaren hezkuntzan ere sustatu beharkolitzatekeen ate irekia delaeleaniztasunerako.

2.4 - Hiztun gazteberrien ekoizpenmurritzegia

Iduri du lugorri utzitako lurra dela bigarrenhezkuntza : bigarren hezkuntza orokorreko18.953 ikasle izanik, % 4,79 baizik ezdira irakaskuntza publiko elebidunean, %4,12 ikastoletan eta % 3,78 ikastetxepribatu katolikoetan.Lizeoetako hiru irakaskuntzetako eskola-populazio elebidunari erreparatuz gero, ezdira 100 ikasle baizik 2.ean, 132 1.eaneta 132 Terminalean 2012-2013ikasturtean. Nekez hauteman daiteke horeuskararen aldeko bultzadarik gazteenartean. Abiada horretan, 2016koazterketa soziolinguistikoak berriz ereeuskal hiztunen beherakada jaso beharkodu gazteen artean. Gaur egungo“hizkuntza-politikak” jarraituz gero, 1.300– 1.500 euskaldun inguru besterik ez diraizango 2016. urtean, euskarazkoeskolatze oso batetik atereak, 16-25 adin-taldean.

Ezagunak ziren lehendik “euskaldunak” eta“elebidun hartzaileak” ; horra, ordea, zerkategoria berri erantsi dieten aurreko biei :“benetako hiztunak”.

“Benetako hiztun” kontzeptu zurigarria ohizerabiltzen dute eskola pribatu soziatiboengaur egungo agintariek, eta zenbait hautetsikere zabaldua dute. Familia ugari beren eredupedagogikoaren bidezkotasunazkonbentzitzeko beharrak eraginda, iraintze-modu honetara emanak dira ohiz. Berensarea sustatzearren, aipatu ere ez dute egitensareen arteko osagarritasuna euskarahedatzeko eta transmititzeko abantailagehigarria dela.

“Benetako hiztunez” mintzatzeak erran nahidu euskaldun batendako euskaltasun-patenteak banatzea, “benetako hiztunez”mintzatzeak “gezurrezko hiztun” bihurtzenditu bestelako hezkuntza-hautua egin dutenfamilien umeak. Nahitaezko eskola-aldiaamaitu osteko emaitzak, kolegiokodiplomarako nahiz batxilergorakoeuskarazko zein frantsesezko probak egiteanneurtuak, erakusten dute ez dutela halakorikmerezi, eta juzku hori pedagogikoa ez,baizik ideologikoa dela.

Euskara batzuen ondare moduan ez, baizikguztion aberastasun gisa ikusten bada, arebalioetsiagoa eta, hartara, mintzatuagoaizanen da.

Erretorika diskriminagarriaeta antzua


Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

2.5 - TestuinguruakHezkunde Nazionalarizer ardura dituengogorarazten dio

Hezkunde Nazionalak azken urteotanirakasleen lanpostuak ezabatzeagatik ezezik, kritika sakonak jaso ditu EEPrenmetodoak ; euskararen eragile pribatuekaintzat hartzen duten bulego horiirakaskuntzako eragile publikoek, bederen(irakasleek, ikasle-gurasoek, gurasoenfederazio nagusiek, sindikatuek…), ez duteaskorik ezagutzen eta inola ezaintzatesten. Horietako gehienek “bulego”moduan ikusten dute, baina eskolapublikoa, izatez, ez da hizkuntzarenkontzepzio esklusibo baten aldekoprozedurez gobernatzen, aitzitik,publikoaren zerbitzuan diren arau garbienbidez gobernatzen da, solaskide bakarradelarik Hezkunde Nazionala. Guraso,

herritar eta erabiltzaileek elkar ezagutzenduteneko erakundea da HezkundeNazionala, irakasleen erakundehierarkikoa, ikasleen gurasoen federazioeneta irakasle-sindikatuen solaskide bakarrada Frantziako lurralde osoan legeakaurreikusten dituen hitzarmenak etanegoziazioak egiteko.

Azpimarragarria da hemen, EuskalHerrian, eskualde-hizkuntza ere irakastenden beste eskualdeetan ez bezala, osoahulak direla irakaskuntza elebidunariHezkunde Nazionalak esleitutakoikuskatze-antolamenduak. Izan ere, EuskalHerrian ez da berariaz irakaskuntzaelebidunari esleitutako ikuskatzailetzarik,ez lehen hezkuntzan, ez bigarrenhezkuntzan. Lehen hezkuntzanzirkunskripzio-ikuskatzaile bat arduratzenda irakaskuntza elebidunaz. Bigarrenhezkuntzan, berriz, ez dago EskualdekoIkuskatzaile Pedagogikorik (IPR), baizik etamandatari bat.

EEPk irakaskuntza elebidunaren fardelakudeatzeko sortutako HezkundeNazionalaren sozioa badirudi ere, egiataneragin txikia du hezkuntza-egituraridagokionez, hura Hezkunde Nazionalarenesku besterik ez baitago. Horixe da EEPrenaurpegi bikoitza : Publikoki, euskal mundupolitikoaren eta soziatiboaren aurrean

erantzulea, baina izatez izaerapublikoaren eta pribatuaren artekoerdibidean, indarge eskumena

sekula jaso ez duen alorbatean. �

29

� 3. zatiaEuskararen pribatizazio-politika

baten garapena

Diru laguntzaren kudeaketa bat,ulergaria ez dena


30

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

3.1 - Diru-laguntzetarakoantolamenduzentralizatua,solaskide bakarra EEP

L2012an 3.332.400 €-ko aurrekontuazuen EEPk, 2013rako 3.379.900 €-rahanditzea aurreikusita. Bulegokoerakunde partaide bakoitzak berekuota ekartzen du hura finantzatzeko.Estatuak 760.000 € ekarri zituen2012n (860.000 € 2013n), Akitaniaeskualdeak 860.000 €, PirinioAtlantikoetako departamentuak860.000 €, Euskal Kulturaren aldekoHerrien Arteko Sindikatuak 255.450 €

eta Hautetsien Kontseiluak, azkenik,2.850 €.

Halaber hartzen du parte EEPrenfinantzaketan Eusko Jaurlaritzak,457.600 € emanik, AdministrazioKontseiluan eserlekurik izan gabe ere.

EEPren barneko elkarteendako diru-laguntzak gastuen % 62 dira,2.090.000 €, alegia, 2012an(2013an ez da aldatuko), hiru atalnagusitan banaturik : 600.000 €“hizkuntza-ekintzako eragile soziatiboeta pribatuendako” (nagusiki Seaskaikastolen federazioarendako, helduakeuskalduntzen dituen AEKrendako,

SEASKA19,38 %

UDA LEKU6,46 %

IKAS16,75 %

AEK14,35 %

EUSKAL IRRATIAK13,64 %

EUSKALTZAINDIA6,70 %

BESTE 46 eragileak21,34 %

IKAS-BI1,39 %

EEP-ko diru laguntzaren banaketa(Eusko Jaurlaritzaren fondoa kontutan hartuz) : 2 090 000,00 €

3. zatia - Euskararen pribatizazio-politika baten garapena

31

Euskal Irratiendako eta Uda Lekuostatatzerik gabeko aisialdi-zentroarendako) ; 350.000 € Ikaszentro pedagogiko soziatiboarendakoeta 140.000 € Euskaltzaindiarendako.

3.2 - Diru-laguntzakesleitzeko prozedurakonplexu etaopakoak

EEParen Administrazio Kontseiluakesleitzen ditu diru-laguntzak, bainahalaber daude EEPk eta EuskoJaurlaritzak osatutako partzuergobaten mende 1.600.000 € (diru-laguntzak guztira, 2.090.000 €izanik). Beraz, erakunde publikoarendiru-laguntzen hiru laurdenen banatze-prozeduretan hartzen du parte EuskoJaurlaritzak, EEPren aurrekontuaren6 finantzatzaileetatik laugarrenaizanik. “eragile soziatibo eta pribatuei”esleitzen zaizkien 1.600.000 € horiekbi hartzaile-motaren artean bereizitabanatzen dira : “eragile nagusiak”,alde batetik, eta “proiektuen deialdi”bati erantzuten dieten elkarteak(gehienak ohiz direlarik onuradunak),bestetik.

Bada, finantzatzaileen etafinantzazioen kategorizazio horrezgain, galderak eragiten dituenprozedura bat ere. Izan ere, EEPrendiru-laguntzak banatzeko erabakiak –Interes Publikoko Elkartea “autonomiaadministratiboa eta finantzarioa duenzuzenbide publikoko pertsonajuridikoa” izanik20 – herritarren bistatikurrun dauden jarduteko moduetan

hartzen dira ; modu ez-publikoetan, hainzuzen. Funts publikoak diru-laguntza handimoduan banatzeak gardentasun gehiagomerezi du.

3.3 - Diru-laguntzakbanatzeko modubidegabea

EEPk diru-laguntzetan aplikatzen dituenirizpideek elkarteen artean bereiztekoaukerak dituzte21. 2012an, diru-laguntzenmunta osoarekiko (2.090.000 €, EuskoJaurlaritzarekin batera izapidetutako1.600.000 € barne direlarik),

6 elkarteren artean banatzen dirakopuruaren hiru laurdenak, % 77,28,zehazki :

– Seaska (405 000 €),

– Ikas (350 000 €),

– AEK (300 000 €),

– Euskal Irratiak (285 000 €),

– Euskaltzaindia (140 000 €),

– Uda Leku (135 000 €).

Gainerako % 22,72, 475.000 € hainzuzen, 47 elkarteren artean banatzen da,batez ere proiektuetarako deialdietan, delaelkarte bakoitzeko bakarra, dela gehiago.

Berrogeita zazpi elkarte horien helburusozialari erreparatuta, ikusten da hor eretrataera bereizia eman zaiela, batzuenhelburuak linguistikoak izanik ere bestebatzuenak berriz kulturalak, komertzialaknahiz nekazaritzakoak baitziren. Euskaralehen helburu ez duten elkarte kulturalekEuskal Kultur Erakundearen nahiz PirinioAtlantikoetako Kontseilu Orokorrareneskumenen mendeko jardueren esparruan

20 Act N º 2011-525 17 Maiatza 2011 sinplifikatuz eta legearen kalitatea hobetzeko. II. Kapitulua: Xedapen interespublikoko taldeen egoera lotutako.21 Lankidetza hitzarmena OPLB - Eusko Jaurlaritzaren arauak eta 2012 urtean proposamenen deialdia.


Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

ELKARTEAK ELKARTEAREN HELBURUA ELKARTEAREN PROIEKTUA DIRULAGUNTZAK 2012

Seaska - ikastola Irakaskuntza - pribatuaren kudeantza Euskararen irakaskuntza pribatuaren funtzionamendua 405 000,00 €Ikas Irakaskuntza - pedagogia dokumentazio zentroa Funtzionamendua eta argitaletxea 349 293,00 €AEK Irakaskuntza - kurtsoak helduentzat Euskararen irakaskuntza helduentzat, funtzionamendua 300 000,00 €Euskal Irratiak Prentsa - Lau irrati (elkarteak) Euskararen erabilpenaren garapena

(Gure Irratia, Irulegi, Antxeta, Xiberoko Botza) 285 000,00 €Euskalzaindia - Académie langue basque Kultura - hizkuntza Funtzionamendua 140 000,00 €Udaleku Aisialdiak - haurrak Euskararen erabilpenaren garapena 135 000,00 €Aldudarrak Bideo (SCIC) Prentsa - Internet Kanaldude 70 000,00 €TVPI Prentsa - telebista TVPI, euskara ondoan emankizuna 45 000,00 €Herria Prentsa - astekaria Fintzionamendua 42 500,00 €Betsularien Lagunak Kultura - bertsolaritza Euskararen erabilpenaren garapena 42 000,00 €Errobi promozioa Prentsa - Irratia Internet-en Lehen irratia Internet Euskal Herrian 30 000,00 €Ikas-Bi Irakaskuntza publikoa - Euskararen transmizioaren eta sentsibilizazioaren

klase elebidunen garapena garapena 29 000,00 €Euskal Komunikabideak - Berria Prentsa - egunkaria Hitza, Iparraldeko astekaria (egunkariaren barne) 25 000,00 €Iparla Baigura Komunikazioa - Kazeta.info (LJPB) Prentsa - Internet Kazeta.info, egunkari elektronikoa 25 000,00 €Euskal Haziak Irakaskuntza katolikoaren buraso elkartea Euskararen transmizioaren garapena eskoletan 20 000,00 €Biga Bai Irakaskuntza publikoa - animazioak Euskararen erabilpenaren garapena 14 000,00 €Elkar - argitaletxea (6 proiektu) Argitaletxea 4 liburu euskaraz - salmentak - pedagogi animazioak 10 447,00 €Argitaletxeas La Semaine (prentsa, gehiengoa frantsesez) Prentsa - astekaria Hizkuntza deialdia (?) 10 000,00 €ZTK - édition (3 proiektu) Kultura - musika promozioa (Pascal Indo) Argitaletxea "Begi Blue" - "Himalayajavakaputazidiburrina"

Tipirena.net (erdaraz) 8 600,00 €Oreka Kultura - zirkoa Zirkoa euskaraz 7 000,00 €Iparrala Kultura - musika Musika euskaraz 7 000,00 €Paul-Jovet baratze botanikoa Ingurumena - botanikoa Euskararen erabilpena 6 000,00 €Les Amis du château d'Abbadia Kultura - ondarea Euskaraz euskaraz, jalgi hadi plazara, proiektua 6 000,00 €Christian Velez - édition (2 proiektu) Argitaletxea - proiektu pertsonalak "Deklinabide berria" liburua - salmenta 5 800,00 €Aztibegia Prentsa - promozioa Hedabideen promozioa 5 000,00 €Maite Dugulako Irakaskuntza - kurtsoak helduentzat Euskaraz bizitzea proiektua 4 000,00 €UEU - Udako Euskal Unibertsitatea Kultura - mintzaldiak 2012-ko aktibitate plana 4 000,00 €Elirale Kultura - dantza Dantza taillerak Azkainen 4 000,00 €Xiberoko musika eskola Kultura - musika Xiberoko musika eskola 3 500,00 €Soinubila musika eskola Kultura - musika Elebitasuna elkartean. Klaseak euskaraz 3 500,00 €Euskal Herria Zuzenean Kultura - musika jaialdia Euskararen aldeko ekintzak. 3 500,00 €Musikaz Blai Kultura - dantza Musika irakaskuntza euskaraz 3 000,00 €Lurrama - EHLG Nekazaritza azoka Nekazaritza - azoka Euskararen erabilpena 3 500,00 €Euskal Herriko Laborantza Ganbara EHLG Nekazaritza - profesionala Euskararen erabilpena 3 500,00 €Euskal Herriko Baserriko Ekoizpeen Elkartea Nekazaritza - promozioa Webgunea euskaraz - Bideoa euskaraz 3 000,00 €Euskal Sport (kirola) Kirola - Web gunea Euskara sartu sportsdupaysbasque.com webgunean 2 500,00 €Kalea Kultura "Topo" proiektua 2 500,00 €Spacejunk Art Center Kultura - arte plastikoa Dokumentuak itzuli eta sartu dokumentazioan 2 500,00 €Itzal Aktiboa Kultura - arte plastikoa Artea eta arte sorkuntzaren garapena 2 500,00 €Har'Eman - art (2 proiektu) Kultura - ikuskariak Arte taillera euskaraz - Olentzero haurrekin 2012 2 175,00 €Buru Beltza Nekazaritza - ekoizpeen promozioa Manexa Buru Beltza ardia promozioa 2 000,00 €Biharko Lurraren Elkartea Nekazaritza - nekazaritza promozioa Nekazaritza biologikoa euskaraz 2 000,00 €Traboules - antzerkia Kultura - antzerkia Euskararen erabilpena 2 000,00 €Iparraldeko Dantzarien Biltzarra Kultura - dantza Euskararen erabilpena 2012 2 000,00 €Yoga Zu - yoga web gunea Yoga Yoga aldizkari digitala 2 000,00 €Hatsa Argitaletxea "Hatsaren poesia 2012" liburua 1 948,00 €Luma - hartzaindegia (2 proiektu) Haurtzaindegia Taillera CD baten inguruan - Psikomotrizitatea 1 600,00 €Ohakoa Haurtzaindegia Ikuskaria, irakurmena, kantuak euskaraz 1 500,00 €Angeluko ikasleak Irakaskuntza - kurtsoak helduentzat Euskararen irakaskuntza helduentzat, funtzionamendua 1 500,00 €Euskal Gazteria MRJC Gazteria - baserri guneetako talde katolikoa Eleketan proiektua 1 000,00 €Herri Soinu Kultura - musika "Gaur erein, bihar uzta" proiektua 500,00 €Surfrider Foundation Europe Ingurumena - ekologia 10. urbetetzeari buruzko mintzaldia 500,00 €Baigorriko ikastola Irakaskuntza (eskolen deialditik kanpoko proiektua) Euskaraz mintza, euskaraz bizi proiektua 430,00 €

OROTARA 2 089 293,00 €

3. zatia - Euskararen pribatizazio-politika baten garapena

33

jaso lezakete diru-laguntza, horiekeuskara kulturarekin loturik ageri denesparruan aritzen baitira. Halaber,egitura profesional zenbaiti(nekazaritzako ekoizpena, oroz gain)beren buruaren promozionatzekoematen diren diru-laguntzak garapenekonomikoa sustatzeko diren egituraeta erakundeen esparruan emanlitezke, bereziki Akitaniako EskualdeKontseiluaren laguntzen esparruan,zeinak, jakina denez, euskarasustatzeko ere baitihardu.

3.4 - Funts publikoenkudeaketapribatizatua, “eragilenagusiaren” eta“eragile bakarraren”arteko kolusio-iturri

Adierazten da “hizkuntza-politikarenhelburuekin zeharo bat datorrenjarduera” duten “eragile nagusi”moduko kalifikazioa, EEPk definitua, ezdagoela merkataritzako jarduerei(esate baterako, eskola-liburuakekoizteari) buruzko ezein eskaintza-eskariren mende. Ikaspedagogia-zentroa finantzatzekoitunak, izan ere, badakar gehigarri batnon EEPk argitalpen-programak diruzlaguntzeko azaltzen baitira. Funtspublikoak egoki kudeatzeko eta kostuamugatzeko, argitalpenen arloan direnbestelako egiturak ere ekarri etaelkarren lehian ipini behar lirateke, osobereziki euskarazko eskola-liburuenargitalpenen arlokoak.

Lehiarik ezak eragindako funtspublikoen kudeaketa egokiarenarazoak eragin ez ezik, euskararenarloan izan litekeen garapenprofesionalerako aukera murriztu ereegiten du EEPk horrela, oraingo nahizetorkizuneko beste eragileei ateakitxita.

“Eragile nagusiaren” eta “eragilebakarraren” arteko nahasmen horihalaber sortzen da helduentzakoeuskalduntzearen arloan, AEK bilakatubaita, de facto, EEPren sustapenarenpean lurralde-erakundeei etahaurtzaindegi publiko nahiz pribatueibegira garatu den prestakuntzarenmerkatuko hornitzaile bakarra. �

Rappo

rtsurlasituationde

l’enseign

emen

tbilin

gueen

PaysBasqu

e30

ansaprèssa

création

35

� 4. zatiaEkintza publikoari bere lekua

emateko aldarrikapen batzuk


36

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

4.1 - HezkundeNazionalari zuzenduak

Kalitateko irakaskuntzapubliko elebidunaren aldekoaldarriak

1 - Ikastetxe elebidunetako lanpostuak“berariazko dotazio” moduan sendotzeaeta “baliabide iraunkorren” printzipioabaztertzea.

2 – Ikasle/irakasle ratioak berrikustea etahoriek okertu zituen eta irakaskuntzapublikoko ikasgela bakoitzeko haurgehiago egotea eragin zuen 2008kozirkularra indargabetzea. EEPren 2007koaldarrietara itzultzea –“kalitateko lanaegiteko behar diren jardute-baldintzak”–,eta erronka pedagogikoaren etahizkuntzaren transmisioaren beharrenaraberako ratioetara itzultzea (18 lehenhezkuntzan eta 20 haur-hezkuntzan).

3 – Irakasleen hasierako trebakuntza etatrebakuntza jarraitua hobetzea. Lehen etabigarren hezkuntzako ikasleak, irakasleaketa zuzendariak, oro har, trebatzeapedagogia elebidunaren eta euskarazkoirakaskuntzaren mesedetan.

4 – Euskarazko Ordezko IrakasleTitularren brigada (BTR) sendotzea,irakaskuntzaren jarraitutasunabermatzeko.

5 – Euskarazko irakaskuntzaren kalitateahiriguneetan hobetzearen testuinguruan,prozedura egokitu eta malguak etabaliabide gehigarriak esleitzea, haur-eskola publikoetan murgiltze-eskolak

garatzen laguntzeko, eskaintza zabaldubatez, eskoletako haur-kopuru globalarenarabera, hiru ereduri jarraikiz : euskarazmurgilduta, elebakarra frantsesez etadenboraz paritarioa frantsesez etaeuskaraz.

6 – Euskarazko eta frantsesezko irakasle-lanpostuak irekitzea eta herstea ituntzekoprozedura abian ipintzea, irakasleen etagurasoen ordezkariekin adostua.

7 – Garatu beharreko ebaluazioa abianipintzea.

8 – Hezkunde Nazionalaren eta Ikas-Birenartean hitzarmen bat egitea irakaskuntzapubliko elebidunaren aldekosentsibilizazioa sustatzeko eta huragararazteko.

Aldarri orokorrak

9 - Hezkunde Nazionalaren baitanfrantses-euskara irakaskuntza elebidunazarduratuko den Ikuskaritza sortzea,berariaz arituko den ikuskatzaile-gorputzaz hornitua : HezkundeNazionalako Ikuskatzaile bat (IEN)izendatzea euskaraz arduratzeko haur-hezkuntzan eta lehen hezkuntzan etaEskualdeko Ikuskatzaile Pedagogiko bat(IPR) izendatzea bigarren hezkuntzarako,bretoieraren kasuan egina den bezala.

10 – Euskara Hizkuntza GaitasunekoDiplomen (DCL) hizkuntzen zerrendaragehitzea, Hizkuntzetarako EuropakoErreferentzia Esparru Bateratuarenirizpideen arabera, bigarren hezkuntzangai ez-linguistikoak (DNL) euskarazirakasten diharduten irakasle euskaldunenhizkuntza-maila ebaluatze aldera.

4. zatia - Ekintza publikoari bere lekua emateko aldarrikapen batzuk

37

4.2 - EuskararenErakunde Publikoarizuzenduak

Kalitateko irakaskuntzapubliko elebidunaren aldekoaldarriak

1 - Irakaskuntzaren zein euskarareneragileei laguntzeko bidezko arauakezartzea. EEPk elkarteen artean banatzendituen diru-laguntzetan elkarte bakoitzeko150.000 €-ko goi-muga bat ezartzea,diru-laguntzak banatzean gardentasun,publizitate eta berdintasun printzipioeijarraikiz. Elkarteen helburu nagusia,benetako jarduera eta ekintzan balantzeaaintzat hartzea, egituraren biziraupenakontuan izango duen hainbat urtetarakohelburu-hitzarmen baten esparruan.

2 – Finantzaketaren banaketa bidezkoaegitea eskolek aurkezten dituzten proiektulinguistikoen artean, ikastetxeenkopuruaren arabera hainbanatuta,honela : 118 ikastetxe publiko elebidun(lehen hezkuntzako 101 eskola, bigarrenhezkuntzako 14 eta 3 lizeo) ; 45 ikastetxepribatu katoliko elebidun (lehenhezkuntzako 32 eskola, bigarrenhezkuntzako 10 eta 3 lizeo), eta 26ikastola (lehen hezkuntzako 22 eskola,bigarren hezkuntzako 3 eta lizeo 1).

Aldarri orokorrak

3 - DEuskararen Erakunde Publikoa“Irakaskuntza publiko” osoaren gainekoeskumena –“atal kuantitatiboak” zein“kualitatiboak”– kentzea eta HezkundeNazionalari ematea.

4 – “Diru-laguntzen” atala eta EEPrenhizkuntza-politika egiteko helburuetarakoaurrekontu arrunta bereiztea. Horrenhelburua da euskarari lotutako jardueraprofesionaletarako zuzenbide arruntekoarauak errespetatzea eskaintzakaurkezteko deialdiak egitean, berezikiargitalpenen arloan – batez ere eskola-liburuen kasuan– eta helduakeuskalduntzearen arloan.

5 – Finantzatzaileak, EEP, EKE etanekazaritzako erakunde profesionalakberen artean koordinatzea, ematen direnlaguntzak helburua euskararenirakaskuntzarekin eta transmisioarekinlotua duten elkarteetarantz, euskarazkokomunikabideetarantz, euskarazkoargitaletxeetarantz nahiz helburulinguistikoa duten elkarteetarantzbirbideratzeko.

6 – Funts publikoak koherentziahandiagoz kudeatzeko, beharrezkoa daEEPk bere “2011-2016 jardutekotestuinguruan” onartutako printzipioaaplikatzea (2010eko urria, 19. eta 26.orrialdeak) : “Aldez aurretik zuzenbidearrunteko finantzazio posibleakmobilizatzea”, bereziki kulturaren etanekazaritzaren arloan, subsidiariotasun-printzipioa errespetatuta. �

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

Ondorioa

39

Ondorioa

Irakaskuntza publikoelebiduna eta euskara :galtzaile handiak

Zifrek eta grafikoek badute puntu komunbat gertaerekin: egoskorrak dira! EuskalHerriko lurraldearen bilakaeralinguistikoaren analisia asaldagarria da,euskararen etorkizunari dagokionez.Familia barruko transmisioa ez dagobermatuta eta eskolak ustez jokatu beharzuen eginkizuna matxuratuta dago.Auzitan dagoena da EEPk 2005azgeroztik abian ipini duen hizkuntza-politika, «Irakaskuntza» araudiakuantitatiboki zein kualitatibokigauzatzean porrot egin duena, EEPk inoizez duelarik izan, Euskal Herriko 10umeetatik 7 biltzen dituen irakaskuntzapublikoari dagokionez, eskumena. Harendeskarguan, esan behar da HezkundeNazionalak behartu egin duela, 2007azgeroztik behin eta berriz, irakaskuntzapubliko elebidunaren eremuan atzeraegitera. Atzerakada horien ondorioz EEPkbere sinesgarritasun guztia galdu dueragile nagusien aurrean: irakasle etasindikalisten gorputzen aurrean, ikasleengurasoen aurrean eta elkarte ordezkarienaurrean; izan ere, bere politikarenporrotaren justifikatzeko, eten gabeestigmatizatu ditu horiek. Gure iritziz,haren eginkizun bakarra abertzaleenaldarrikapenen kontrako horma

iragazgaitza, oso eskuzabala, hala ere,izatea litzateke. Bake sozialak badu preziobat, rol-joko honetan esaten bazaigu erelurralde-aldarrikapen instituzionala ezdagoela salgai…

Dagoeneko iritsia da EEPk hautuestrategikoak egiteko ordua:

– edo lehentasunez sare pribatuaklasaitzen jarraitzen du,

– edo hizkuntzaren erabileraren etatransmisioaren inguruko konpondu gabekoarazoei behingoz heldu eta neurriahartzen die eta bere ekintza-eremuarenerdian ipintzen du irakaskuntza-zerbitzupublikoaren irakaskuntza elebiduna. Bainaez du ez horien gaineko eskumena, ezbaliabideen kudeaketarena !

Berreskuratzeko garaia

Frantzia pirenaikoko eta Akitaniako zatiden lurralde honetan, PirinioAtlantikoetako erdi istilutsua, EuskalHerriaren Iparraldea, non mugakdesberdinak baitira ikuspegiaren arabera,administratiboa den, kulturala den,linguistikoa den, afektiboa den… Lurraldehartan, eskola publikoan, guztientzat irekiadagoen horretan du euskarazkoirakaskuntza eskaintzeak bere zentzu etatoki osoa hartzen! Ezinbestean laguntzendio gure gizartea harmoniaz –zentzuz

40

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013


betea eta loturaz bilbatua– eraikitzeari,haren identitateekiko eta kultura ugariekikobegirunez eta bizitza

ahalbidetzen diguten «giza lurralde»horiekiko guztiekiko espiritu zabalez.Tresna gehigarria izan nahi lukeirakaskuntza elebidunak, eskolan,pertsonen etorkizun indibiduala etakolektiboa hobeto eraikitzearenmesedetan, elkarrekin bizitzearenmesedetan, hor baitago helburua;hizkuntzen ugaritasuna eta haien artekointerakzioa baliabideen zati dira. Haueierantzuten die, halaber, irakaskuntzaelebidunak:

– Ikasketa elebidun goiztiarren, alegia,hizkuntzaren eta edukien ingurukoestimulazio goiztiarraren bidezko erronkasozioedukatibo handi bati, horrek ezdiolarik aparteko kostu gehigarririkekartzen Hezkunde Nazionalari; eskualde-hizkuntzetako irakasle eta eragileekfrantsesez diharduten kideen trataeraberbera dute, izan ere.

– Mugaz gaindiko hizkuntzen kasuan,izaera ekonomikoa duen erronka ukaezin

bati, ondoko herrialdeetan lana aurkitzekoaukera hobetzen baitu. Horixe da, hainzuzen, euskararen kasua. Arrakastarakoeskola horiek beren hizkuntzek eta kulturekaberastutako lurraldeek eta ikasleen jakin-mina eta sormena estimulatzen jakin dueneskola publikoak bat egin dutenean sortudira, irakaskuntza elebidun goiztiar bateanoinarrituta. Herritar argi eta sortzaileenegiteko, beren buruaren eta beren herrieleaniztun eta kultura aniztunarenetorkizunean konfiantza izanen dutenherritarren egiteko, Frantziako eskola-sisteman ezarri beharko diren aldaketenaitzindariak dira eskola horiek. Hain zuzenere, «eskola-arrakasta guztientzat, ikasleakbirsortzearen muinean, hezkuntza-sistemazuzen eta eraginkorra eta langile trebatueta aintzatetsiak». Nolatan ez garaatxikiko bada, elkarrekin bizitze horielkartasun berrien oinarri eta funtseanipintzen dituen eta hezkuntza-zerbitzupublikoa herritar-proiektu baten bihotzeanipintzen duen mugimenduari. �

Hezkunde Nazionalaren Historiako lehen atal elebidunaSaran, Euskal Herrian, sortu eta 30 urtera, bada garaiaarrakastako eskola hauei, mihi-mintzairak askatzendituzten eskola hauei, beren eskubide eta baliabideakemateko.

41

� Gaineratekoa

1 : Gauchon Hezkunde Nazionaleko Inspektorearen Oharra ofiziala -1997

2 : Akademiako Inspektoritzaren Oharra ofiziala - 2008 martxoa.

3 : EEP – Euskararen eta euskarazko egituratze kualitatiboa -2008 urtarrila.

4 : 2013-2014 urteetako sartzearen antolaketa konplexuaren adibideak.

5 : Irakaskuntza elebidunaren aurkako irakasleen gutunaAngeluko Justin-Larrebat eskolan – 2011.

6 : IKAS-BIren diru laguntza eboluzioa EEP sortu ondoren

Gaineratekoa - 1

42

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

Gaineratekoa - 2

43

Gaineratekoa - 3

44

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

Extra

itdud

ocum

ents

ource

OPLB

Gaineratekoa - 4

45

EEP-ko « kualitatibo neurrien » ondoko klaseen antolaketakonplexuaren adibideak, lehen mailan, Donibane Lohitzune etaMiarritzeko eskualdeetan

Gaineratekoa - 4

46

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

Gaineratekoa - 5

47

Irakaskuntza elebidunaren aurkako irakasleen gutuna Angeluko Justin-Larrebat eskolan – 2011. Halako salaketak sei eskoletan izan dira, idatziz,petizioen bidez edo ahozko presioak eginez hautetsiengana, 2011 eta2012 ikas-urteetan.

Irakasku

ntza

eleb

idun

aren

egoerarib

uruzko

txosten

a,hu

rasortueta30

urte

igaroak

direlarik

2013

ikas-biikas-biB.P. 221 - 64 502 St. Donibane Lohitzune/St Jean-de-LuzTel. : +33 (0)559 26 60 60 - Fax : +33 (0)559 48 01 50

e-mail : [email protected] - web : http ://www.flarep.comAssociation Loi 1901 - Habilitée par l’Inspection Académique

Réali

satio

n:IK

AS-BI

•Im

pres

sion

:RAE

ZLog

roño

••

Selon

lesdo

nnée

sdel

’Éduc

ation

Natio

nale

etde

l’OPL

B

Irakaskuntzaelebidunaren egoerariburuzkotxostena ... · Laburpena Sarrera .....5 1....

Documents

Transcript of Irakaskuntzaelebidunaren egoerariburuzkotxostena ... · Laburpena Sarrera .....5 1....