Idazten irakasteko metodologiak

IRAKURTZEN ETA IDAZTEN IKASTEKO LEHEN URRATSAK

IRAKURTZEN ETA IDAZTEN IKASTEKO LEHEN URRATSAK

Helburu askorekin idazten eta irakurtzen da gizartean

Testu-genero desberdinak Erabilera sozial horiek menderatzen

hastea da idazten eta irakurtzen ikastea. Lehen baldintza: testu-aldaera horrekin

etengabeko harremana izatea Behaketa: irakurketa eta idazketa

praktikak

ALFABETO-KODEA IKASTEARI BURUZKO TEORIAK

Eskolako irakaskuntzaren helburu nagusietakoa: hizkuntza idatzia eta ahozkoa menperatzea

Kode idatziaren irakaskuntza etengabeko kezka-iturria eragileen artean

Orain gutxi arte bi teoria nagusi: sintetikoa eta analitikoa

Sintetikoa zaharkitutzat jo da; analitikoa moda iragankortzat.

Bi metodoek lortutako emaitzen artean ez dago desberdintasun estatistiko handirik

1. METODOLOGIA SINTETIKOA

Alfabetoaren oinarria: ahozko hizkuntzako hotsei (fonemei) irudikapen grafikoak dagozkie (grafemak), salbuespenak izan arren.

Metodologia sintetikoaren oinarria: Irakaskuntza grafemak ezagutuz hastea

(oinarrizko unitatetik) Ondoren, bi grafema, hiru grafema… silaba osatu Geroago, silabak batu eta hitza osatu Azkenik, esaldiak

Pedagogia tradizionalean: Bokalak →Silaba zuzenak (C V) → Silaba

zeharkakoak (VC: ur) → silaba trabatuak (CVC: )

1. METODOLOGIA SINTETIKOA Hiru kritika egin zaizkio nagusiki:

1. Ez du hizkuntzaren funtzio komunikatiboa aintzat hartzen. Testuingurutik kanpo lantzen da hizkuntza

Esaldiek ez dute zentzurik, ez dira mundu ezagunaz ari

2. Haurrak lortua izan behar du kontzientzia fonologikoa. Logika induktiboa erabili ahal izateko, ikasleak jakin

behar du hitzak fonemen konbinazioan oinarritzen direla

Jakin behar du hitzak fonologikoki zatitzen Ondorioz, ez da ikasketa esanguratsua

3. Arriskua du: haurraren ahalegin osoa grafemak deszifratzera bideratzea Testuaren mezua aurkitu gabe irakurri; zentzurik ez

2. METODOLOGIA ANALITIKOA: BIDE DEDUKTIBOA

Medodologia globala ere deitu zaio: LHn hasten diren ikasleek globalki hautematen

dute errealitatea; ondoren, osagaiak hauteman. Ikuspegi sintetikoaren guztiz kontrakoa Aztertzen diren hitzak eta esaldiak

esanahidunak, zentzua dute Garrantzitsua da irakurtzea eta idazketa

zentzudun esanahia bideratzea Testu osoak, esaldiak edo ikasleek ezagutzen

dituzten hitzak dira oinarri Ikasleek deduzitu, inferitu egingo dutela

espero da

2. METODOLOGIA ANALITIKOA

FASEAK: 1. Ikasleek ezagutzen duten testu batetik

esaldi bat hartzen da; edo ikasleek proposatzen dute

2. Esaldia osatzen duten hitzak identifikatu 3. Bereizitako hitz batzuk hautatu, silabatan

deskonposatu, grafematan. 4. Beste hitz edo izan ezagun batzuk bilatu,

identifikatutako silaba eta grafemak dituztenak

5. Silaba eta grafema horiek konbinatuz, hitz berriak konposatu

2. METODOLOGIA ANALITIKOA KRITIKAK: 1. Metodologiaren oinarrizko printzipioa

eztabaidagarria da: errealitatea globalki?? HHko haurrek hitzak ez dituzte beti osorik

hautematen Ez diete osotasunari bakarrik erreparatzen: hitz

ezagunetan errepikatzen diren grafemei ere bai 2. Silabikoki segmentatzeko gai dira, baina

eztabaidagarria fonologikoki gai diren Oso zaila zaie silaba batean hots bat baino

gehiago dagoela ohartzea Horretaz jabetu artean, ez du zentzurik grafemak Zeregin garrantzitsuena: kontzientzia fonologikoa

hartzen laguntzea

3. METODOLOGIA BITARIKOA

Metodologia sintetikoa eta analitikoa konbinatu

Metodologia eklektikoak baliatu Bi metodologiei egindako kritika berak:

Arrazoiketa induktibo/deduktiborako gaitasuna landua izan behar dute

Hori egin ezean, zentzurik ez du grafemak haurrentzat

4. IRISPIDE LOGIKO ETA ANALOGIKOAK

Bi metodologien oinarrian ideia bat: Irakaskuntzak arrazoibide logiko hutsa

(induktiboa edo deduktiboa) Psikologia kognitiboak erakutsi du:

Kausa-efektuzko erlazioen bidez ingurunearen ezagutza lortu

Haurrek arrazoiketa analogikora jotzen dute maiz : Fonema bera errepikatuta ikustean… Analogiak hautematen dituzte

Kontzientzia fonologikoa garatu artean, analogietan oinarritutako estrategiak

5. IKUSPEGI FUNTZIONAL-KONSTRUKTIBISTA

1980-1990eko hamarkadetako ikerketek aldaketa: Galdera: nola heltzen dira haur asko eskolatik

kanpo, familian, irakurtzera eta idaztera? eta Idazketa eta irakurketaren arauak menperatzera?

Haurrek behatu egiten dituzte helduak: Begiak mugitzen, ozenki irakurtzen, Testu motak bereizten hasi: marrazkidunak,

euskarriak, leku eta une desberdinetakoak… Generoaren eta gaiaren inguruan espeulatu Galderak, hipotesiak eraiki Balio ez dieten hipotesiak baliogabetu…

5. IKUSPEGI FUNTZIONAL-KONSTRUKTIBISTA

Grafia eta testuen esanahiaz hipotesiak naturalki egiten dituzte haurrek

Garrantzitsua: Halako jarduera sozialekin harreman sarriak Galdera eta hipotesiak egiteko aukerak ematea Helduek errespetuz erantzutea

Bilakaera antzekoa haur guztiek Akats konstruktibotzat hartu hipotesi

okerrak: Gatazka kognitiboa sortu eta hipotesi berria egin Akatsak eta huts egiteak beharrezkotzat hartu

Eguneroko gertaera sozialez bezala, grafiaz ere hipotesiak

6. IRAKURKETA-IDAZKETAREN PSIKOGENESIA

Hizketaren psikogenesia: Esanahiren bat duten hotsak ateratzen hasten

direnetik gramatikaren araberako ekoizpenetara egokitu arteko prozesua

Irakurketa/idazketaren psikogenesia: Zeinu grafikoak (marrazkiak ez direnak)

identifikatzen hasten direnetik mezuak zuzen interpretatu eta sortzen dituzten arteko prozesua.


1. Marraztea eta idaztea ez ditu bereizten: Errealitatea sinbolikoki adierazteko zirriborroa

eta marrazkia Irudiaren eta errealitatearen artean irudi-

antzekotasuna egon behar duela uste du Letrak bereizi: adierazpen sinbolikorako beste

bide bat 2. Berezko lotura marrazkiaren eta

idazketaren artean: Letrak marrazkiarenak dira; bere ondoan,

barruan doaz Grafemek eta errealitateak antzekotasuna izan

behar dute


3. Lehen faseetan, ez du integratu horizontaltasuna: Hutsik dagoen tartean idatzi Horizontalki nahiz bertikalki…

4. Haustura: marrazkien eta grafien artean: Letrek “berez” dute zentzua Hasieran, ez daki zergatik/zer idatzi duen Letrak eta zenbakiak bereizi

5. Hitz idatziak gauzen izenak dira: Hitzak zeren gainean/azpian dauden, hori irakurri “Izenaren hipotesiaren fasea” deritzo Etiketak testuinguruaren arabera soilik irakurri


6. Testua eta testuinguruaren arteko loturan bilakaera: A) testuingurua aldatzen bada, testuinguru

berriaren arabera irakurri eta interpretatu B) Testuingurua aldatu arren, testuak aldaezin

jarraitu, baina ondoren testuinguru berriaren arabera interpretatu

C) Testuinguruaren arabera interpretatu arren, haurrak testuaren ezaugarri grafikoei erreparatu, irakurtzeko

7. Testuaren esanahia ez da testuinguruaren araberakoa. Adierazleak bilatu hitzean: “Prozedura logografemikoa”: 1. letraz

identifikatu


8. Haurrak espekulatu hitz bat dela onartzeko betebeharren inguruan: Gutxieneko kopuruaren hipotesia: gutxienez 3

grafia behar dituela hitzak Kalitatearen hipotesia: desberdinak behar dute

izan Grafia gutxirekin hitz asko idatz dezakete Ordena aldatuta, grafia mantenduz, izen berbera

9. Hipotesiak esan/idatzitakoaren erlazioaz: Hipotesi silabikoaren fasea: grafia adina silaba Korrespondentzia kuantitatibodun fase silabikoa:

grafiak gehitu, 3 osatu arte


10. Erlazioa kalitatearen ikuspuntutik: Korrespondentzia kualitatibodun fase silabikoa:

identifikatutako silaben bokaletan oinarritu (ez beti)

Arazo kognitiboak: silaba-kopuru eta bokal berak dituzten hitzekin (txakurra, katua…)

Irtenbidea: bokalak lekuz aldatu 11. Gatazka horrek silaba bakoitzeko

adierazpen bat baino gehiago bilatzera behartu: Analisi fonemikorako gaitasunaren hasiera


12. Haurrak azken korrespondentzia ezarri: Fonemen eta grafemen arteko lotura Hipotesi fonetikoa formulatzera heldu Kontzientzia fonologikoa du Hortik aurrera, fonema-grafema loturan oinarritu Zailtasunak: ortografia ez-naturala (h, s/z…)


Ikerketa horien aurretik, ez zen ulertzen haurren ekoizpen horien zergatia

Idazketaren psikogenesiaren faseak batzuetan oztopatu egin zaizkie

Kontzientzia fonologikoa bereganatuta soilik egin ditzaketa metodologia analitiko/sintetikoek eskatutako dedukzio/indukzioak

Baina dagoeneko ez dituzte behar


Esku-hartze didaktikoa “testu-elikagaia” ematera bideratu

Haurren % 80 metodologia analitiko /sintetikorik gabe heltzen dira idazketa / irakurketara (Oihartzabal)

Ahozko hizkuntzaren konposizio fonetikoa aurkitzeko ariketak lagungarri

IRAKURKETA/IDAZKETA TESTUINGURU ELEBIDUNETAN

Galdera: zein hizkuntzatan landu H1/H2 idatzia?

Orain arte oinarrizkotzat jotzen zen: Ahozkoa ondo menperatzea Idatzia ahozkoaren errepresentazioa delako

Ikuspegi konstruktibistatik: Haurrak testuinguru komunikatiboetan erabili

ahala garatzen du gaitasuna Hasieran helduarekiko menpekotasun osoa; gero,

autonomia, hipotesiak egin ahala 2H-n ahozkoaren maila oinarrizkoa nahikoa

da idazketa/irakurketari heldu ahal izateko

IRAKURKETA/IDAZKETA TESTUINGURU ELEBIDUNETAN

Ahozko eta idatzizko ekoizpenen arteko erlazioa Idazketan egindako hutsak huts “konstruktibo”

bezala ikusi behar, ahozkoan bezala Hizkuntza batean egindako aurkikuntzak beste

hizkuntzan ere erabili ahalko ditu, printzipio fonografiko berdinak dituztenez (euskara/gaztelania)

Idazkera-sistema desberdinak dituzten hizkuntzetan: Transferentziak gertatzen dira Familiak oinarri sendorik ez badu, nahastea sor daiteke Gomendagarria alfabetoa finkatu arte beste kodea 2.

mailan geratzea Ingelesaren kasuan (ez hain fonografikoa) antzeratsu

PARTE-HARTZE DIDAKTIKORAKO IRIZPIDEAK

Irakurtzen/idazten dakitenak behatzeko aukera izatea garrantzitsua

Eskolak irakurgai ugari eskaini behar: aldizkariak, liburutegia, ordenagailua…

Irakasleak irakurketaren funtzioa nabarmenduko du txikitatik

Jatorri soziokulturalek eragindako aldeak konpentsatu behar: materialak, jarrerak…

Hasieratik jarri helduak imitatzen, esperimentatzen

Gurasoak lehenbailehen ohartarazi (are analfabetoak ere)

PARTE-HARTZE DIDAKTIKORAKO IRIZPIDEAK: IRAKURKETA

Irakurketa menperatzea ezinbestekoa eskolako gaitasunak garatzeko

Erregistro/euskalki berri bat bezalakoa da Helduaren bitartekaritza Irakurketa iruzkindua: galdetu, hausnartu,

norbere esperientziekin aberastu… Irakurketa-prozesua solasean gertatzen da Ipuin berberak errepikatzea egokia 2Hn Irakurtzen hastean, irakurgai ugari,

interesgarriak eta emozioz beteak eskura jarri behar

PARTE-HARTZE DIDAKTIKORAKO IRIZPIDEAK: FORMEI BURUZ

PENTSATZEA

Formaz pentsatzeak garrantzia: esanahiaren eta formaren arteko lotura ezartzeko.

Haurren izenak (eta eskolako beste testutxoak) konparaketarako bide egokia

Irakaslearen galderek gatazka kognitiboa piztera bideratuak behar dute

Kontzientzia fonologikoa garatzeko, garrantzitsua hotsez jabetzea: errimak, jolasak, onomatopeiak… Esanahiaz besteko elementuak.

PARTE-HARTZE DIDAKTIKORAKO IRIZPIDEAK: IDAZTEA

Helburu edo zertarako batekin idazten dute beti haurrek: zoriontzeko, eskatzeko…

Haurren jakin-mina piztea garrantzitsua Testuei erreparatzea garrantzitsua: generoa,

helburua, antolamendua… Hipotesiak eraiki. Kopiatzeak zentzua izan behar du. Hainbat genero sortu laster: ipuinak,

errezetak, gutunak, gonbidapenak, zorion-txartelak…

Generoen adibideak aurkitu eta behatu beharko

Gurasoek zeregin funtsezkoa bide horretan

Idazten irakasteko metodologiak

Education

Transcript of Idazten irakasteko metodologiak