HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA
description
Transcript of HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA
![Page 1: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/1.jpg)
HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA
12. GAIA DBH 2
![Page 2: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/2.jpg)
ESTATU MODERNOEN SORRERA
XIV. Mendean krisia larria Ekonomikoa eta Soziala
Eragileak: Gosea Izurria; ondorioz heriotza-tasa handia Gizarte-gatazkak Egongaiztasun politikoa
XV. mendean susperraldia Europan Hazkunde demografiko geldia Merkataritzaren goraldia Hirien susperraldia
![Page 3: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/3.jpg)
XV-XVI. Mendean: estatu modernoa sortu Agintea zentralizatzeko
Lurraldeak batzeko prozesua
Estatu modernoa = agintea zentralizatu +
lurraldeak batu
Monarkia autoritarioa = erregeak botere osoa Ingalaterra
Frantzia
Portugal
Espainia
![Page 4: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/4.jpg)
Boterea sendotzeko baliabideak:
Burokrazia: erregearen izenean funtzionarioak
Justizia administratu
Zergak kobratu
Txanponak egin…
Armada iraunkorra: estatuaren + nobleen
zerbitzuan
Diplomazia: enbaxadoreek osatua Monarkien
interesak atzerriko gorteetan defendatzeko
![Page 5: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/5.jpg)
EUROPA 1500. URTEAN
![Page 6: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/6.jpg)
AURKIKUNTZA GEOGRAFIKOAK
Esplorazioaren arrazoiak:
Merkataritza-bide berriak aurkitu
Nabigazio arloko hobekuntzak egin
Iparrorratza +astrolabioa
Portulanoak (mapa mota batzuk)
Karabelak (ontzi berezi batzuk)
Errenazimentuko pentsamoldea= lurralde
ezezagunak esploratzeko grina
![Page 7: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/7.jpg)
Portugalek eta Espainiak bi bide esploratu
zuten Vasco de Gama (Portugal): Indiaraino Afrikako
kostaldetik 1498
Colón (Espainia): Lurra biribila zela esan +
Amerika aurkitu 1492
Aurkikuntzen ondorioak: Lurra esferikoa dela frogatu
Zibilizatze-lana aborigenekin
Inperio kolonial handiak sortu
Atlantikoa nazioarteko merkataritza gune bilakatu
![Page 8: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/8.jpg)
ESPLORAZIO-BIDEAK
![Page 9: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/9.jpg)
HUMANISMOA XV-XVI mendeetan Humanismoa hedatu (Italian
eta Flandesen: eskualde bizi+aberatsenak)
Humanismoaren ezaugarriak: Gizakiaren balioa nabarmendu (antropozentrismoa):
gizakia unibertsoaren erdigune + naturako izaki goren
Antzinate klasikoko ideiak, kultura eta artea
berreskuratu (Grezia nahiz Erroma)
Fedea eta jakintza bereizi
≈1440an Johannes Gutenbergek inprenta sortu
![Page 10: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/10.jpg)
HUMANISMOAREN HEDAPENA
![Page 11: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/11.jpg)
Kristau humanista batzuk Elizako
gehiegikeriak salatu Luteranismoa (Martin Luther):
eliza kritikatu eta Aita Santuaren agintearen aurka
(Printze alemanak lagun)
Kalbinismoa (Joan Kalbin):
Lutherren ideiak zabaldu Frantzian
Anglikanismoa (Henrike VIII):
Ingalaterran Aita Santuak ezkontza baliogabetu ez
ziolako
ERLIJIO ERREFORMAK
![Page 12: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/13.jpg)
KONTRARREFORMA
Elizak kontrarreforma sortu = Trentoko Kontzilioa (1545-1563)
Doktrina katolikoa zehaztu Kleroen eta sinestunen diziplina gogortu Inkisizioa indartu (doktrina katolikoa
defendatzeko)
*Jesusen Lagundia sortu zen
*Aita Santuak monarka Katolikoen babes politikoa lortu (adib: Karlos V)
![Page 14: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/14.jpg)
ERRENAZIMENTUA KULTURAN
Pentsamolde berria (humanismoa) Gizartea: bizitza politiko eta sozialaz arduratu
Ideala: gizakien arteko bakea eta gogaidetasuna Indarkeria eta gerra arbuiatu Tomas Moro: Utopia = Bakea, berdintasuna eta tolerantzia
Hezkuntza: hezkuntza-programa erreformatu Uste sendoa: gizakiaren gaitasunetan eta jakintzaren aurrean Gizaki errenazentistak jakin-mina eta ikasteko grina Adib: Erasmo Rotterdamgoa
Erlijioa: zientzia eta fedea uztartu Erlijioa gizakiarentzat hurbilagoa izatea Jainkoa gizakiak babestu eta barkatzen dituen aita errukiorra,
eta ez epaitu eta zigortzen duen epailea
![Page 15: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/15.jpg)
BERRIKUNTZA ZIENTIFIKO ETA TEKNIKOAK
XV-XVI. mendean zientziaren eta teknikaren garapen izugarria Leonardo Da Vinci: italiarra
Jakintsua Astronomiaria Fisiologoa Ingeniaria Botanikoa Artista
Nikolas Koperniko: poloniarra Astronomoa Teoria heliozentrikoa planteatu = eguzkia unibertsoaren erdigunea
Andres Vesalio: Giza gorputzaren anatomia ikertu disekzio bidez
Miguel Servet: Odolak biriketako zirkulazioa duela frogatu
![Page 16: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/16.jpg)
LEONARDO DAVINCI
![Page 17: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/17.jpg)
ERRENAZIMENTUA ARTEAN XV. mendean arte-estilo berria Ezaugarriak:
Greziako eta Erromako mundu klasikoaren arte-formen erabilera:
Kapitelak, erdi-puntuko arkua, kupulak… (berreskuratu) Gaien ugaritasuna:
Mitologikoak Erlijiosoak (desberdina) Profanoak.
Edertasunaren gorespena: Edertasuna gizakian, naturan eta eraikinetan.
Perfekzio teknikoa: Margolanetan perspektiba erabiltzen hasi. Eskulturetan giza anatomia Irudien oreka nahiz mugimenduak erabiltzen ziren perfekzioa
lortzeko.
![Page 18: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/18.jpg)
ERRENAZIMENTUKO ARTISTAK
Bi aldi bereizten dira: Quattrocento: XV. mendean arte-estilo berria
(Florentzian batez ere): Leonardo Da Vinci Cinquecento: XVI. mendean aldi gorena (Erroma
erdigunea): Michelangelo Buonarroti Jakintsuen guneak:
Artistak: maisu baten lantegian Arkitektoak
Filippo Brunelleschi (1377-1446) Leon Battista Alberti (1404-1472) Donato Bramate (1444-1514) Michelangelo Buonarroti (1475-1564)
![Page 19: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/19.jpg)
FILIPPO BRUNELLESCHISanta Maria dei Fiori
San Lorenzo
![Page 20: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/20.jpg)
DONATO BRAMANTE
San Pietro in Montorio
![Page 21: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/21.jpg)
MICHELANGELO BUONARROTI
![Page 22: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/22.jpg)
ERRENAZIMENTUKO ARTISTAK Eskultoreak
Lorenzo Ghiberti (1378-1455) Donatello (1386-1466) Michelangelo Buonarroti (1475-1564)
Margolariak Fra Angelico (1387-1455) Sandro Boticelli (1445-1510) Leonardo da Vinci (1452-1519) Rafael Sanzio (1483-1520) Michelangelo Buonarroti (1475-1564) Albrecht Dürer (1471-1528) Pieter Brueghel Zaharra (1525-1569)
Intelektualak: akademietan*Mezenasek (printze, noble eta burges aberatsak)
ordainsaria eman eta haien lana babesten zuten: Medicitarren gortea (Florentzia) Aita santua (Erroma
![Page 23: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/23.jpg)
LORENZO GHIBERTI
Ghibertiren ateak
Florentzia
![Page 24: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/24.jpg)
MICHELANGELO BUONARROTI
David
Pietatea Moises
![Page 25: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/25.jpg)
DONATELLODavid
Paduako San Antonio erliebea
![Page 26: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/26.jpg)
SANDRO BOTICELLI
Udaberria
Venusen jaiotza
![Page 27: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/27.jpg)
RAFAEL SANZIOAtenasko Eskola
![Page 28: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/28.jpg)
MICHELANGELO BUONARROTI
Azken Judizioa
Adanen sorrera
![Page 29: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/29.jpg)
ARKITEKTURA Eraikin motak:
Erlijiosoak (eliza) Jauregiak Ospitaleak Etxeak…
Arkitekturaren ezaugarriak: Harmonia Soiltasuna Proportzionaltasuna Elementu klasikoak erabili: erdi-puntuko arkuak, kupula,
ordena klasikoak…
*Arkitekto ospetsuenak: Filippo Brunelleschi (Florentziako katedraleko kupula) eta Michelangelo Buonarroti (Vatikanoko Done Petri basilikako kupula)
![Page 30: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/30.jpg)
ESKULTURA Giza anatomia balioesten zuten = obren ardatza zen
Nabariak:
Edertasun ideala
Proportzioak zaintzeko ardura
Biluzia oso erabilia
Estatuarik ugarienak estatua bakartuak (bustoak eta
erliebeak)
Material desberdinak erabili: brontzea, harria, zure,…
*Eskultore garrantzitsuenak Donatello (David),
Michelangelo (David, Pietatea eda Moises)
![Page 31: HUMANISMOA ETA ERRENAZIMENTUA](https://reader033.fdocuments.ec/reader033/viewer/2022061614/56814f80550346895dbd32e9/html5/thumbnails/31.jpg)
PINTURA
Konposizioak oso landuak Giza irudia margolanaren ardatza Perspektiba erabili Garrantzia eman koloreei eta argiari Gai berriak landu erlijioaz gain:
Mitologia Natura Kontakizunak Eguneroko bizitza
*Margolaririk ospetsuenak: Leonardo Da Vinci, Rafael Sanzio, Michelangelo Buonarroti