IZENA:____________________________________DATA:______________________

Maite Domínguez

HIGIDURA (ariketak)

1.- Ariketa honetan, hainbat higidura aztertu, eta ondoren, sailkatu egingo dituzu, higidura horien ibilbidearen eta abiaduraren arabera. Horretarako, ireki begiak, pentsatu eta bete taula honetako hutsuneak:DIST

HIGIDURHIGIDURAID I IBILBIDEA ABIADURA

Gora doan igogailua Zuzena KonstanteaEuli baten hegaldia Kurbatua AldakorraErlojuaren orratzak Zirkularra KonstanteaAutoa errepide zuzeneanAutoa bihurguneanEskailera mekanikoaTxolarrea hegan egitenUhal garraiatzaileaGarabia pisua altxatzenFerietako noriaANTZIA (m) DENBORA (s) ABIADURA (m/s)2.- Definitu higidura. Esan zer higidura mota dauden, higiduraren ibilbidearen arabera.Nola kalkula dezakegu higikari baten batez besteko abiadura?

3.- Esan bi higidura hauetako zeinek duen azelerazioa: higidura zuzen uniformeak ala higidura zuzen uniformeki aldakorrak. Azaldu zergatik.

4.- Azaldu zertan diren desberdinak ibilbidea eta lekualdaketa. Zer da abiadura? Zer abiadura mota daude? 3.-2.-HIG2IDURA IBILBIDEA ABIADURA

5.- Zer da higikari baten azelerazioa? Nola kalkula dezakegu? Idatzi azelerazioaren formula matematikoa. Zer unitate erabiltzen da Nazioarteko Sisteman?6.- Defini itzazu ondorengo kontzeptuak:a) Higidura: …………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………b) Ibilbidea: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………c) Lekualdaketa: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………d) Abiadura: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7.- Higidura batean lekualdaketa eta ibilbidea berdinak badira, zer higidura mota da hori? Zergatik?

8.- Zer adierazten du auto baten abiadura-neurgailuak, batez besteko abiadura ala aldiuneko abiadura?

9.- Abiadura:

a) Zer da aldiuneko abiadura?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………b) Zer da batez besteko abiadura?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………c) Higidura bat une labur batez aztertuz gero –esaterako, segundo-milaren batez– batez besteko abiadura eta aldiunekoa desberdinak izango al dira?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10.- Azelerazioa:a) Zer da azelerazioa?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………b) Nola kalkula dezakegu higikari baten azelerazioa?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………c) Auto batek balaztatzen duenean, ba ote du azeleraziorik?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

11.- Higiduraren abiadura:a) 300 km/h-ko abiaduran dabilen abiadura handiko tren batean 6 km/h-ko abiaduran oinez ibiltzen hasi zara. Zer abiaduratan zoaz eserlekuan dagoen pertsona batekiko? Eta trenbidetik gertu geldirik dagoen pertsona batekiko?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………b) Demagun, orain, treneko korridorean zure abiadura berean eta kontrako noranzkoan doan beste pertsona batek eta zuk elkar gurutzatzen duzuela. Zer abiaduratan doa pertsona hori zurekiko? Eta trenbidetik trenari begira geldirik dagoen pertsona batekiko?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

12.- Higidura bat zer-nolakoa den zehazteko, ezinbestekoa da behatzaile bat izatea. Zergatik?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

13.- Higidura erlatiboa da:a) Pertsona bat 200 km/h-ko abiaduran dabilen tren batean doa. Zer abiaduratan doa aurreko eserlekua pertsona horrekiko?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………b) Une horretan, trenbide paraleloan abiadura handiko tren bat dabil norabide berean, 300 km/h-ko abiaduran. Trena azkar dabil, baina guri ez zaigu iruditzen hainbesteko abiaduran doanik, iruditzen zaigu 100 km/h-ko abiaduran ari zaigula aurreratzen. Zergatik gertatzen da hori?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………c) Aitzitik, apur bat beranduago, bestelako zerbait gertatu da. Bat-batean, trenbide paraleloan kontrako noranzkoan doan tren bat gurutzatu dugu. Trena tximista bezala igaro da, eta izugarrizko zarata atera du. Tren hori, ordea, merkantzia-trena da, eta gehienez ere 100 km/h-ko abiaduran dabil.Nola liteke motel doan trenak eta gure trenak horren azkar elkar gurutzatzea? Kasu horretan, zergatik iruditzen zaigu merkantzia-trena abiadura handiko trena baino abiadura handiagoan dabilela?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

14.- Norabide berean eta kontrako noranzkoan doazen bi auto elkarrengana gerturatzen ari dira. Zer abiaduratan gerturatzen ari diren kalkulatzeko, zer egin behar dugu, autoen abiaduren arteko batuketa ala kenketa?…………………………………………………………………………………………………………………………………………

15.- Auto batek bihurgune ugari dituen errepide baten zati bat egin du. Berdinak al dira lekualdaketa eta ibilbidea? Zergatik? Adierazi marrazki batean.

16.- Lotu mugimenduari buruzko kontzeptuen zutabe hauek.

Posizioa Ibilbidearen eta igarotako denboraren arteko zatidura da.

Lekualdaketa

Higikariak ibilbidean «marraztu» duen lerroa.

Ibilbidea Hasierako puntuaren eta azken puntuaren arteko distantzia.

Abiadura Hasierako puntuarekiko objektua zer lekutan dagoen.

17.- Aztertu eskema hau eta azpimarratu galdera bakoitzaren erantzun egokia.

a) Errepidearen bideak adierazten du…* zer posizio duen.* zer abiadura duen.* zer ibilbide duen.

b) Bi eraikinen arteko distantzia lerro zuzenean neurtzen dugunean…* Ibilbidea kalkulatzen dugu.* Lekualdaketa kalkulatzen dugu.* Posizioa kalkulatzen dugu.

18.- Begiratu adierazpen hauei eta erantzun galderei.

3,6 km/h - 7 m - 25 s - 7 m/s• Horietako zeinek adierazten du abiadura?.........................................................• Horietako zeinek adierazten du luzera?.............................................................• Horietako zeinek adierazten du denbora?.........................................................

19.- Adierazi zer abiadura duen m/s-tan 90 km/h-ko abiaduran dabilen auto batek.4

20.- Zer magnitude fisikok ematen digu higiduraren lastertasunari buruzko informazioa? Zer unitatetan neurtzen da?

21.- Ibilbidea kontuan hartuz gero, zeinn higidura mota egiten duzu ondoko kasuetan?

a) Norian ibiltzen zarenean:....................................................................

b) Luzerako jauzia egiten duzunean:....................................................................

c) Alturako jauzia egiten duzunean:....................................................................

d) Automobilean bidaia egiten duzunean:............................................................

e) Erlojuaren orratzen higidura:....................................................................

22.- Irudikatu ondorengo higiduren ibilbideak:a) Lurrak Eguzkuaren inguruan egiten duen higidura:

b) Errusiar mendiko bagonetaren higidura:

c) 1 formulako auto baten higidura:

d) Kanguro baten higidura:

23.- (Kalkulu matematikorik gabe) Motorrean doan batek, espazio jakin bat egitean, 60 km/h-ko abiadura du. Zein denbora beharko du automobil batek espazio bera egiteko abiadura bikoitza badu?

24.- (Kalkulu matematikorik gabe) Hegazkin batek Madrid-Las Palmas distantzia egiteko 120 minutu behar ditu eta beste batek 2 ordu eta laureen. Bi hegazkinetako zeinek darama abiadura handiena? Zein unitatetan adieraziko dituzu abiadura horiek?

25.- Kalkula ezazu Gepardo baten abiadura, jakinik 6 s-an 141 m egiten dituela.

26.- atleta batek 1,5 km egin ditu 3,5 min-an eta egerilari batek 100 m egin ditu 50 s-an. Bietako zein izan da bizkorrena?

27.- Kalkula ezazu 837,5 km/h-ko abiaduran doan hegazkin batek Madrildik Buenos Airesa iristeko behar duen denbora, jakinik bi hirien artean 10 050 km-ko distantzia dagüela. Zer distantzia izando du egina bidaia hasi ondoren 6 ordu pasatu direnean?

b)28.- Kalkulatu 434 km egiteko 5 ordo behar dituen autobusaren batez besteko abiadura.

29.- Kalkulatu autobus horrek Gasteiztik Huescara (256 km) joateko zenbat denbora behar duen.

30.- Kalkukatu Malagatik Parisera (1830 km) joateko 2 ordu behar dituen hegazkinaren batez besteko abiadura.

31.- Bizikleta bat 5 m/s-ko abiaduran boa errepidean zehar. Beste bizikleta batek errepide bereko 10 km egiten ditu 15 minutuan. Bietako zeinek darama abiadura handiena?

32.- Argia higidura zuzen eta uniformean higitzen da, 300.000 km/s-ko abiaduran. Zein distantzia egingo du 9 minutuan?

33.- Automobil batek 10 km egin ditu ordu laurdenean eta motor batek 20 km ordu batean. Bietatik zeinek izan du abiadurarik handiena?

34.- (Buru-kalkuluak bakarrik) Autimobil batek 60 km/h-ko abiadura darama.a) Zein espazio egingo du bi orduan?...............................................b) Eta ordu erdian?.......................................................c) Eta minutu batean?........................................................

35.- Itsasontzi batek 500 km-ko bidea egin du 20 orduan.a)Zenbatekoa izan da abiadura? Adierazi km/h-tan eta m/s-tan.b)Kalkula ezazu itsasontzi horek egun osoan egingo duen bidea.c) Zenbat denbora beharko du itsas-milia bat (1852 m) egiteko?

36.- Ekaitza dagoen egun batean tximista bat ikusi eta 3 segundura trumoia entzuten dugu. Zein distantziatara gertatu da descarga elektrikoa? (Gogoan izan soinua 340 m/s-ko abiaduran hedatzen dela airean eta argia ia berréala iristen dela hain distantzia laburrean).

37.- Lurraren eta Eguzkiaren artean, gutxi gora behera, 150 milioi kilometroko distantzia dago. Zenbat denbora, minututan, beharko du Eguzkiaren argiak Lurrera iristeko?

38.- Kalkulatu batez besteko abiadura ondorengo kasu bakoitzean. Adierazi emaitza km/h-tan eta m/s-tan.a) Txirrindulari batek erlojuz kontrako etapa (30 km) egiteko 50 minutu behar izan ditu.

b) Atleta batek 10,6 segundu behar izan ditu 100 metro egiteko.

c) Igerilari batek 55 segundu behar izan ditu 100 metro egiteko.

d)Soinu batek 2 segundu behar izan ditu, 3 km-ko sakoneran dagoen batiskafotik gainean dagoen ontzira iristeko.

39.-B txirrindulari herri beretik irteten dira eguerdiko hamabietan. Bat 20 km/h-ko abiaduraz doa , eta bestea 25 km/h-ko abiaduraz. Kalkulatu:a) Txirrindulari bakoitzak 50 km egiteko behar duen denbora.b) Bi txirrindularien arteko distantzia lehenak 50 km egin dituenean.

40.- Oinezko batek 8 km egiteko ordu bete behar du. Kalkulatu horren abiadura.

41.- Auto batek 40 km egiteko ordu erdia behar du.a)Zer abiadura hartu du?b)Ordu betean zenbat km egingo ditu?

42.- Asierrek 2 m/s-ko abiadura darama.a) Eman abiadura hori km/h-tan.b) Beti abiadura berean badoa, zenbat km egingo ditu 3 orduan?

43.- Ziklista bat 40 km/h-ko abiaduran do aeta beste bat 30 km/h-ko abiaduran. Zenbat denbora behar du ziklista bakoitzak 100 km egiteko?

44.- Zehaztu ezazu auto baten abiadura, 8 orduan 640 km-ko distantzia egiten badu.

45.-Aurki ezazu txirrindulari baten abiadura (m/s-tan) 6 orduan 120 km-ko distantzia egiten badu.

46.- Kalkula ezazu pertsona baten abiadura (km/h-tan), 10 minutuan 6 hm-ko distantzia egiten badu oinez.

47.- Uso mesulari batek 54 km/h-ko abiaduraz, 108 km-ko distantzia egiten du. Zenbat denbora eman du abiadura hori egiteko?

48.- Kamioi batek 9 orduan eta 70 km/h-ko abiaduraz egin du bide bat. Zer distantziatakoa da bide hori? Eman ezazu metrotan aurkitutako distantzia.

49.- Erandiotik Bilbora 7 km daude. Motorista batek 14 minutuan egiten du bidea eta kotxe batek 21 minutuan. Zein da m/s-tan bakoitzaren abiadura?

HIGIDURAREN ADIERAZPEN GRAFIKOAK (ariketak)

11.-

DENBORA GRAFIKOAK EGITEAh

2.-

3.- Ondorengo grafikoak higidura zuzen baten eboluzioa azaltzen du.

Kalkulatu:a) Tarte bakoitzeko abiadura

b) Zein da batezbesteko abiadura?

c) Zein da batezbesteko abiadura lehenengo lau segundoetan?

d) Zein abiadura aldiuneko da 5. segundoan?

4.- Higikari baten posizioa denborarekiko ondoko grafikoan adierazten da.

Kalkulatu:a) Abiadura adierazitako tarte bakoitzean.

b) Ibilitako espazio osoa (suposatuz higidura ZUZENA dela)

5.- Erreparatu grafikoei eta esan zer-nolako higidura adierazten duen bakoitzak.

6.- Beheko irudian tren baten higiduraren

adierazpen grafikoa azaldu da.

a) Zein da trenaren abiadura tarte bakoitzean?

b) Zer distantzia egin du trenak 2,5 h igarotakoan ?

7.- Higikari bat 0 puntutik irten eta A puntura heldu da; han denbora batez gelditu, eta gero abiapuntura itzuli da toki beretik eta abiadura berdinean. Ondorengo grafikoetatik zeinek irudikatzen du higidura hori?

8.-Grafikoari behatuz, erantzun galdera hauei:a) Zenbat metro ibili dituzte

lehen 50 segunduetan?

b) Eta 50. eta 100. segundoaren artean?

c) Eta lehenbiziko bi minutuetan?

d) Zein posizio dute korrika hasi eta 100 segundu pasatutakoan?

e) Zenbat denbora behar izan dute

kilometro erdia egiteko?

f) Zein abiaduraz egin dute korrika?

9.- Ondoko grafikoa kamioi baten bidaiari dagokio

a) Zenbat denbora iraun du tarte bakoitzak?

b)Zenbat kilometro ibili ditu tarte bakoitzean ?

c)Zein izan da kamioiaren abiadura tarte bakoitzean ?

d)Bidaia hasi eta 3 h pasatu eta gero, zenbat kilometro zeuzkan ibiliak?e)Eta 6 h pasatu eta gero?

f)Bigarren tartean lehenengoan zeraman abiadura berean jarraitu izan balu, noraino iritsiko zatekeen?

10.- Hemen duzu kamioiaren bidaia osoa, bere hiru tarteekin:

a) Non zegoen kamioia bidaia hasi eta 7 h pasatu eta gero?

b) Eta 9 h pasatu eta gero?

c) Eta 12 h pasatu eta gero?

d) Zer gertatzen da bidaiaren hirugarren tartean?

e) Ikasle batek grafikoa ikusi duenean, hauxe esan du: “kamioia kargaturik atera da, deskargatzeko lekura iritsi da, horretarako hiru ordu behar izan ditu, eta azkenik hutsik itzulida”

Ondo interpretatu al du grafikoa?. Azaldu zure erantzuna.

11.-Erreparatu ezkerreko grafikoari eta ondorioztatu:

a) Zenbateko abiaduran higitzen da higikaria OA tartean?

b)Eta AB tartean?

c) Zenbateko distantzia egiten du BC tartean?

d) Zenbatero abiadura darama CD tartean?

e) Zenbateko distantzia egin du 3 ordu egin ondoren?

f) Eta 6 ordu ondoren?

g) Zein da batez besteko abiadura ibilbide osoan?

12.-Ezkerreko grafikoko A eta B zuzenek bi trenen higidura irudikatzen dute. A trena Iruñako geltokitik irten da, eta B trena Iruñako geltokitik 75 km-ra dagoen beste geltoki batetik. Kalkulatu:

a) Bi trenen abiadura

b) Elkartzeko beharko duten denbora (C puntuko abzisa)

c) Iruñatik zenbateko distantziara dagoen (C puntuko ordenatua)

13.-Txirrindulari baten posizio-denbora ondorengo grafiko hau ikusita:

a) Kalkulatu A, B eta

C

zatietako abiadura

b) Deskribatu txirrindulariaren higidura.

14.- Konparatu bi atleta hauen higiduren grafikoak eta esan zeinek irabazi duen lasterketa. Azaldu zure erantzuna.

15.-

HZUan mugitzen diren bi automobilen posizio-denbora grafiakoa hau ilusita, erantzun:

a) Bietatik zeinek darama abiadura handiena?

b) Zenbatekoak dira bi trenen abiadurak?

16.- Imajinatu bizikletan paseo bat egin dugula eta egindako distantziak kronometratu, eta distantzia bakoitzerako emandako denborak neurtu ditugula. Espazio-denbora ardatz sistema batetik lortutako datuen irudikapena ezkerrekoa bezalako grafiko batean laburbiltzen da.Grafikoa aztertuta zera ondoriozta daiteke:

*OA tartea: 5 km egin ditugu 0,5 orduan.*AB tartea: 5 km (10-5) egin ditugu ordu batean (1,5-0,5).

*BC tartea: 25 kmm (35-10) egin ditugu 1,5 orduan (3-1,5).*CD tartea: ordubete geldi egon gara (4-3)

*DE tartea: 35 km (35-0) egin ditugu 1,5 orduan (5,5-4).

a) Zein izan da tarte bakoitzeko abiadura? Konstantea izan al da horietako bakoitzean?

b) Zein tartetan izan da abiadurarik handiena?

c) Zein tarteri dagokio lerrorik inklinatuena?

d) Ba al du loturarik lerroaren inklinazioak et atarte horretako abiadurak?

e) Amaitzean, zenbat kilometro egin ditugu guztira?

f) Zenbat denbora behar izan dugu horretarako?

g) Zenbatekoa izan da bidaia osoko batez besteko abiadura?