HezkuntzaSistema EAEkoJarduera Sozioekonomikoaren ... I_SistemaEducati… · 2.0.Sarrera ......

Hezkuntza SistemaEAEko JardueraSozioekonomikoarenbeharrizanetaraegokitzea99

17797 cubierta libro 9_eusk.indd 117797 cubierta libro 9_eusk.indd 1 08/11/11 11:2308/11/11 11:23

EEGABko Osoko Bilkurak 2011ko urriaren 21ean onetsita.2011ko irailaren 23an Ekonomia Garapenerako Batzordeak onetsita.EEGABeko arduraduna: Leire Ozerin© Argitalpena: Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordea

Gran Vía, 81-7.a solairua48011 Bilbo

Maketazioa eta fotomekanika: Laster Grafika, S.L.Inprimaketa: Gestingraf, S.A.L.Lege Gordailua: BI-2923-11

5

Hezkuntza Sistema EAEko Jarduera Sozioekonomikoaren beharrizanetara egokitzea 2011

Aurkibidea

I. KAPITULUA: AZTERKETAREN ESPARRU OROKORRA ETA PLANTEAMENDUA .......................................... 111. Azterketaren justifikazioa eta esparrua................................................................................................................................................ 151.1. EAE-ko funtsezko dinamikak eta mugimenduak ............................................................................................................................ 151.2. Krisia: elementu asaldatzaile eta bizkortzailea ............................................................................................................................. 151.3. Eskualdeko berrikuntza-sistema bidegurutze gisa......................................................................................................................... 16

1.3.1. Betetzen dituen baldintzak (azterketaren ikuspuntutik) ....................................................................................................... 161.3.2. Osatzen duten baldintzak (berrikuntza) ................................................................................................................................ 171.3.3. Nola islatzen da paradigma hori azterlan honetan? ............................................................................................................ 17

2. Azterketaren helburuak eta egitura ...................................................................................................................................................... 192.1. Helburuak ....................................................................................................................................................................................... 192.2. Azterketaren egitura ...................................................................................................................................................................... 19

3. Metodologia.......................................................................................................................................................................................... 214. Azterketaren mugak .............................................................................................................................................................................. 23

II. KAPITULUA: NAZIOARTEKO JOERAK ETA EAE-RAKO AURREIKUSPENAK ................................................. 251. Eboluzio ekonomikoa............................................................................................................................................................................. 271.1. Sarrera: nazioarteko ingurune ekonomikoaren testuingurua ........................................................................................................ 271.2. EAE-ko egoera ekonomikoaren eboluzioa...................................................................................................................................... 28

1.2.1. BPGaren eboluzioa................................................................................................................................................................ 281.2.2. Lan-merkatua........................................................................................................................................................................ 30

2. EAE-ko eboluzio sektoriala eta produktiboa ......................................................................................................................................... 352.0. Sarrera............................................................................................................................................................................................ 352.1. EAE-ko ekoizpen-ehunaren ezaugarriak......................................................................................................................................... 35

2.1.1. Establezimenduen dimentsioa............................................................................................................................................. 352.1.2. Biztanleria landunaren lan-egoera ...................................................................................................................................... 372.1.3. Egitura produktiboa.............................................................................................................................................................. 38

2.2. Ekoizpen-ehunaren dinamismoa .................................................................................................................................................... 382.3. Enpleguaren eboluzioa jarduera-adarka ........................................................................................................................................ 40

2.3.1. Industria-sektorea................................................................................................................................................................ 412.3.1.1. Lana teknologia-edukiaren arabera........................................................................................................................ 43

2.3.2. Zerbitzuen sektorea ............................................................................................................................................................. 442.4. Enpresen berrikuntza eta I+G jarduera ......................................................................................................................................... 46

2.4.1. Berrikuntza EAEko enpresa-sektorean................................................................................................................................. 462.4.2. I+G jarduerak EAEn .............................................................................................................................................................. 48

3. Zientzien eta teknologien eboluzioa ..................................................................................................................................................... 513.0. Sarrera............................................................................................................................................................................................ 513.1. Bioekonomia................................................................................................................................................................................... 51

3.1.1. Bioekonomiaren joerak ........................................................................................................................................................ 513.1.2. Instituzioen eta gizartearen eginkizuna............................................................................................................................... 523.1.3. Eredu ekonomikoaren aukeraketa ....................................................................................................................................... 533.1.4. Bioteknologia bultzatzeko aukerak ...................................................................................................................................... 543.1.5. Bioteknologien garapena EAEn ........................................................................................................................................... 56

3.2. Nanozientziak, nanoteknologiak eta material berriak ................................................................................................................... 573.2.1. Nanozientziak eta nanoteknologiak: inbertsioak, patenteak eta argitalpenak................................................................... 573.2.2. Nanoteknologiaren etorkizuneko joerak.............................................................................................................................. 593.2.3. Nanoteknologien garapena EAEn........................................................................................................................................ 61

3.3. Garraiorako teknologiak ................................................................................................................................................................ 633.3.1. Garraiorako teknologien garapena ...................................................................................................................................... 633.3.2. EAEko lurralde-garraioaren sektoreko funtsezko zenbait alderdi ....................................................................................... 643.3.3. Egungo ikerketa-ildoak ........................................................................................................................................................ 65

3.4. Ekoizpenaren teknologiak .............................................................................................................................................................. 663.4.1. Ekoizpenaren teknologien garapena.................................................................................................................................... 663.4.2. Egungo ikerketa-ildoak ........................................................................................................................................................ 67

3.5. Energia, energia berriztagarriak, erregai alternatiboak eta eraginkortasun energetikoa............................................................. 683.5.1. Europako ekonomiarentzako erronka energetikoa .............................................................................................................. 683.5.2. Menpekotasun energetikoaren murrizketa.......................................................................................................................... 693.5.3. Energia berriztagarrien garapena ...................................................................................................................................... 70

6

EEGAB Euskal Autonomia Erkidegoa

3.5.4. Erregai alternatiboen garapena......................................................................................................................................... 733.5.5. Eragingarritasun energetikoaren garapena....................................................................................................................... 76

4. Gizartearen eboluzioa ......................................................................................................................................................................... 794.1. Demografiaren bilakaera eta immigrazioa .................................................................................................................................. 79

4.1.1. Bilakaera demografikoa..................................................................................................................................................... 794.1.2. Biztanleriaren mugimenduak lanmerkatuarekiko .............................................................................................................. 814.1.3. Biztanleria zahartzearen ondoriozko enpleguak ................................................................................................................ 85

4.2. Gizarteratzea eta laneratzea: pobreziaren muga azpian dauden pertsonak eta ezinduak.......................................................... 87

III. KAPITULUA: LAN MERKATUKO KUALIFIKAZIO ESKAINTZAREN ETAESKARIAREN ARTEAN DAGOEN BATERAGARRITASUN-MAILAREN AZTERKETA..................................... 91

1. Biztanleria hezkuntza-mailaren eta jardueraren arabera ................................................................................................................... 952. Biztanleria landunaren ezaugarriak .................................................................................................................................................... 993. Hezkuntza-maila eta lan-ibilbideak..................................................................................................................................................... 1053.1. Gazteak lan-merkaturatzea: ELGA-ko testuingurua..................................................................................................................... 1053.2. Gazteak lan-merkaturatzea: EAE.................................................................................................................................................. 1063.3. EAE-ko gazteen lan-mundura sartzeko aukera eta aurkitzen dituzten enpleguen ezaugarriak................................................... 1083.4. Eskola uzte goiztiarra EAE-n ........................................................................................................................................................ 1093.5. Hezkuntza- eta lan-ibilbideen azterketa: unibertsitatekoak ez diren ikasleak, ETEFIL inkesta................................................... 1103.6. Kontratazioak hezkuntza-mailaren arabera ................................................................................................................................. 111

4. Lan merkatuan dagoen kualifikazio eskaintzaren eta eskariaren arteko bateragarritasun-maila ..................................................... 1134.1. Lan-merkatua: enpresen lan-eskaintzak ...................................................................................................................................... 113

4.1.1. Lan-eskaintzen azterketa bilaketa-iturri pribatuen bidez .................................................................................................. 1134.1.1.1. Eskaintzaren sektorekako azterketa ..................................................................................................................... 1144.1.1.2. Eskaintzaren azterketa eginkizunarloaren, lanpostuen eta kategoria profesionalen arabera ............................ 1144.1.1.3. Eskaintza esperientziaren arabera ....................................................................................................................... 1174.1.1.4. Graduondoko ikasketen eta hizkuntzen eginkizuna lan-eskaintzetan.................................................................. 118

4.1.2. Eskaintzaren azterketa bilaketa-iturri publikoen bidez...................................................................................................... 1184.1.2.1. Gehien eskaintzen diren enpleguak ..................................................................................................................... 1184.1.2.2. Laneratzeko aukera gehien ematen duten enpleguak ......................................................................................... 120

4.1.3. Betetzen zailak diren lanbideak......................................................................................................................................... 1204.1.4. Gizarte segurantzako afiliazioaren .................................................................................................................................... 122

4.2. Lan-merkatua: jendeak egiten dituen laneskariak....................................................................................................................... 1234.3. Lanbide heziketako eta unibertsitateko tituludunen lan-munduratzea ....................................................................................... 124

4.3.1. Lanbide heziketako tituludunen lanmunduratzea.............................................................................................................. 1244.3.2. Unibertsitateko tituludunen lanmunduratzea.................................................................................................................... 128

4.4. Kualifikazioen eta gaitasunen eskaintza eta eskariaren arteko bateragarritasuna eta bateragarritasunik eza ........................ 135ERANSKINAK.......................................................................................................................................................................................... 145I. Eranskina. REFLEX proiektuan aztertutako gaitasunak ....................................................................................................................... 145II. Eranskina. Lanbidek aztertutako gaitasunak ...................................................................................................................................... 145

IV. KAPITULUA: EAE-KO HEZKUNTZA-SISTEMARI BURUZKO IKUSPUNTU KUANTITATIBOAETA AZALEKO EUROPAREKIKO KONPARAKETA .............................................................................................................. 147

1. EAE-ko Hezkuntza-Sistemaren bilakaera orokorra ............................................................................................................................. 1531.1. Aldaketa orokorrak eta bilakaera orokorra .................................................................................................................................. 1531.2. Hezkuntza-sistemaren efikaziaren eta eraginkortasunaren bilakaera ........................................................................................ 154

1.2.1. Eskolatze-tasaren bilakaera ............................................................................................................................................... 1541.2.2. Egokitasun- eta Moldakaiztasun-tasen bilakaera.............................................................................................................. 1561.2.3. Eskola uzte goiztiarraren bilakaera .................................................................................................................................... 1591.2.4. Biztanleriaren prestakuntza-mailaren bilakaera (gazteak eta helduak)............................................................................. 1601.2.5. Zientzia eta Teknologian graduatuen kopuruaren bilakaera.............................................................................................. 1621.2.6. Irakurketa-, zientzia- eta matematika-gaitasunetako batez besteko emaitzak eta Ekitate eta Bikaintasun Maila .......... 164

1.2.6.1. Hiru gaitasunetako batez besteko emaitzak.......................................................................................................... 1641.2.6.2. Ekitatea eta Bikaintasuna Irakurketagaitasunean, PISA 2009 .............................................................................. 1651.2.6.3. Ekitatea eta Bikaintasuna matematikagaitasunean, PISA 2009 ........................................................................... 1651.2.6.4. Ekitatea eta Bikaintasuna zientziagaitasunean, PISA 2006 eta 2009................................................................... 165

1.2.7. Hezkuntzara bideratutako baliabideen bilakaera............................................................................................................... 1661.2.7.1. Hezkuntzan egiten den gastu publikoa BPGrekin alderatuta (esfortzua)............................................................... 1671.2.7.2. Hezkuntzan egiten den gastua ikasle bakoitzeko (intentsitatea). ......................................................................... 1671.2.7.3. Irakasleria............................................................................................................................................................... 169

1.3. Hizkuntza-ereduen bilakaera........................................................................................................................................................ 170

7


2. Haur Hezkuntzaren bilakaera .............................................................................................................................................................. 1712.1. Haur hezkuntzaren garrantzia eta familientzat duen kostua ....................................................................................................... 1712.2. Partaidetza-tasen bilakaera ......................................................................................................................................................... 171

3. Lehen Hezkuntzaren bilakaera ............................................................................................................................................................ 1733.1. Gaitasunen norberaganatzearen bilakaera derrigorrezko hezkuntzan ........................................................................................ 1733.2. Progresio egokia eta egokitasun-mailak...................................................................................................................................... 1743.3. Eskola-ordutegiak eta Europarekiko konparazioa........................................................................................................................ 1763.4. Irakasleen maila........................................................................................................................................................................... 176

4. DBH-ren bilakaera............................................................................................................................................................................... 1794.1. Derrigorrezko hezkuntzaren eredu ezberdinen bilakaera............................................................................................................. 1794.2. Derrigorrezko bigarren hezkuntzako emaitza akademikoen bilakaera ........................................................................................ 179

4.2.1. Eskola-graduatua lortzea DBH amaitzerakoan .................................................................................................................. 1794.2.2. Emaitzak, diziplinaka, 2. DBH amaitzerakoan.................................................................................................................... 1814.2.3. DBH amaitzerakoan gainditu dutenen portzentajea.......................................................................................................... 182

4.3. Errendimendu txikiari lotutako faktoreak..................................................................................................................................... 1824.3.1. Eskola-errendimenduaren27 eta Gizarte-, Ekonomia- eta Kultura-indizearen (ISEC) arteko lotura.................................. 1834.3.2. Eskola-errendimenduaren eta ikasturteak errepikatzearen arteko lotura......................................................................... 1834.3.3. Eskola-errendimenduaren eta irakurtzeko ohituraren arteko lotura ................................................................................. 185

4.4. Erabilitako baliabideak eta eraginkortasuna ............................................................................................................................... 1864.5. Irakasleen maila........................................................................................................................................................................... 1894.6. Oinarrizko hezkuntzan emigranteen prartaidetzak izan duen bilakaera ...................................................................................... 190

5. Hezkuntza bereziaren bilakaera .......................................................................................................................................................... 1936. Batxilergoaren bilakaera..................................................................................................................................................................... 1976.1. Funtsezko gaitasunen erronka ..................................................................................................................................................... 1976.2. Batxilergoaren bilakaera modalitateka........................................................................................................................................ 1996.3. Atzerriko hizkuntzen garapena..................................................................................................................................................... 200

7. Lanbide Heziketaren bilakaera............................................................................................................................................................ 2017.1. Berariazko lanbide heziketaren bilakaera.................................................................................................................................... 201

7.1.1. Esparru juridikoaren eta instrumentalaren bilakaera........................................................................................................ 2017.1.2. Aplikatutako erreformak eta politikak ............................................................................................................................... 2037.1.3. Kalitatearen bilakaera ....................................................................................................................................................... 2047.1.4. Irakasleen bilakaera........................................................................................................................................................... 2057.1.5. EAEko gaitasuna egiaztatzeko egitura .............................................................................................................................. 2067.1.6. Ikasleen bilakaera.............................................................................................................................................................. 2077.1.7. Lanbide Heziketa Arautuaren baliabideak......................................................................................................................... 2137.1.8. Lanbide Heziketaren egokitasuna...................................................................................................................................... 214

7.2. Enplegurako lanbide heziketaren bilakaera................................................................................................................................. 2157.2.1. Landun langileei zuzendutako prestakuntza- sistema....................................................................................................... 2167.2.2. Prestakuntza Enpresetan ................................................................................................................................................... 216

7.2.2.1. Ikastaroak ematen dituzten enpresak ................................................................................................................... 2167.2.2.2. Prestakuntza jaso duten partaideak...................................................................................................................... 216

7.2.3. Prestakuntza EAEn ............................................................................................................................................................. 2177.2.3.1. HOBETUZ. Jarduera eta bilakaera ........................................................................................................................ 2177.2.3.2. Enplegu prestakuntzarako hiruko fundazioa. Jarduera eta bilakaera................................................................... 219

7.2.4. Langabeei zuzendutako prestakuntza- sistema................................................................................................................. 2207.2.4.1. EEZP. Jarduerak..................................................................................................................................................... 2207.2.4.2. Langabeen prestakuntza EAEn.............................................................................................................................. 221

8. Unibertsitate- Sistemaren bilakaera................................................................................................................................................... 2258.1. Unibertsitate- ikasleen bilakaera................................................................................................................................................. 2258.2. Ikasleriaren bilakaera unibertsitatetituluekiko............................................................................................................................ 2268.3. Irakasleen maila........................................................................................................................................................................... 2278.4. Eskola porrota eta errendimendua............................................................................................................................................... 2288.5. Nazioarteko eskola-mugikortasuna ............................................................................................................................................. 2288.6. Nazioarteko alderagarritasunaren adierazleak............................................................................................................................ 229

8.6.1. Unibertsitateko Goi-mailako Hezkuntzan 18 eta 39 urte bitarteko ikasleek duten partaidetza- indizea.......................... 2298.6.2. Goi-mailako Unibertsitate- hezkuntzako eskola-bizitza itxaropena 17 urterekin.............................................................. 2308.6.3. Eskolatze- tasa garbia 18 urterekin ................................................................................................................................... 2318.6.4. Graduazio-tasak Hirugarren Mailako Hezkuntzan ............................................................................................................. 2318.6.5. Goi-mailako Unibertsitate- hezkuntzako graduatuen banaketa ikasketa-arloaren arabera ............................................. 233

8.7. Erakundeen eta araudien esparruko erreformak ......................................................................................................................... 2358.8. Boloniako plana: egungo egoera ................................................................................................................................................. 235

8.8.1. UPV/EHUk Europako Goi-mailako Hezkuntzaren Espazioaren inguruan egindako jarduerak ........................................... 2358.8.2. Deustuko Unibertsitateak Europako Goi-mailako Hezkuntzaren Espazioaren inguruan emandako urratsak ................... 2368.8.3. MONDRAGON UNIBERTSITATEAk Europako Goi-mailako Hezkuntzaren Espazioaren inguruan emandako urratsak..... 236

8


8.9. Nazioarteko bikaintasun campusa ........................................................................................................................................... 2378.10. Unibertsitate- ikerketa ............................................................................................................................................................. 237

8.10.1. Baliabideak eta finantzaketa........................................................................................................................................ 2388.10.2. Ekoizpen-emaitzak ........................................................................................................................................................ 238

9. Adierazleen koadroak........................................................................................................................................................................ 2419.1. Testuinguruaren adierazleei buruzko koadroa ........................................................................................................................... 2419.2. Baliabideen adierazleei buruzko koadroa .................................................................................................................................. 2429.3. Emaitzen adierazleei buruzko koadroa....................................................................................................................................... 242

10. Ondorioak .......................................................................................................................................................................................... 24510.1. Europako Batzordearen gogoetak ........................................................................................................................................... 24510.2. EAErako ondorioak ................................................................................................................................................................... 245

V. KAPITULUA: KASU BEREZIAK ................................................................................................................................................ 249

1. Finlandia ............................................................................................................................................................................................. 2531.1. Ereduaren xehetasunak................................................................................................................................................................ 253

1.1.1. Testuingurua ...................................................................................................................................................................... 2531.1.2. Finlandiar hezkuntza ereduaren ezaugarriak...................................................................................................................... 2531.1.3. Finlandiar hezkuntza ereduaren ezaugarriak...................................................................................................................... 255

1.2. Emaitzak ....................................................................................................................................................................................... 2551.2.1. PISA testaren emaitzak ...................................................................................................................................................... 2551.2.2. Ereduaren gizarte eta ekonomiaren oihartzuna ................................................................................................................. 255

1.3. Finlandiar ereduaren balioak eta logika ...................................................................................................................................... 2561.4. Irakaspen nagusiak ...................................................................................................................................................................... 257

2. Baden-Württemberg ........................................................................................................................................................................... 2592.1. Ereduaren xehetasunak................................................................................................................................................................ 259

2.1.1. Testuingurua ...................................................................................................................................................................... 2592.1.2. Alemaniar hezkuntza ereduaren ezaugarriak .................................................................................................................... 2602.1.3. Hezkuntza sistema eta lan merkatua................................................................................................................................. 262

2.2. Ereduaren emaitzak...................................................................................................................................................................... 2632.3. Ereduaren balioak eta logika ....................................................................................................................................................... 2632.4. Irakaspen nagusiak ...................................................................................................................................................................... 263

3. Danimarka: malgusegurtasun eredua................................................................................................................................................. 2653.1. Ereduaren xehetasunak................................................................................................................................................................ 265

3.1.1. Testuingurua ...................................................................................................................................................................... 2653.1.2. Daniar hezkuntza ereduaren ezaugarriak .......................................................................................................................... 2653.1.3. Hezkuntza sistema eta lan merkatua................................................................................................................................. 267

3.2. Ereduaren emaitzak...................................................................................................................................................................... 2683.2.1. Hezkuntza sistemaren emaitzak. PISA testa ..................................................................................................................... 2683.2.2. Gizarte eta ekonomiaren oihartzuna (Emaitza gehigarriak)............................................................................................... 268

3.3. Daniar malgusegurtasun ereduaren oinarriak ............................................................................................................................. 2693.4. Daniar kasuaren balioak eta logika ............................................................................................................................................. 2703.5. Daniar kasuaren irakaspen nagusiak........................................................................................................................................... 271

4. Gales ................................................................................................................................................................................................... 2734.1. Ereduaren xehetasunak................................................................................................................................................................ 273

4.1.1. Testuingurua ...................................................................................................................................................................... 2734.1.2. Galestar hezkuntza ereduaren ezaugarriak ....................................................................................................................... 2744.1.3. Hezkuntza eredua eta lan merkatua ................................................................................................................................. 276

4.2. Ereduaren emaitzak...................................................................................................................................................................... 2764.2.1. Hezkuntza ereduaren emaitzak. PISA testa....................................................................................................................... 2764.2.2. Gizarte eta ekonomiaren oihartzuna (Emaitza gehigarriak)............................................................................................... 277

4.3. Galestar kasuaren balioak eta logika .......................................................................................................................................... 2774.4. Galestar kasuaren irakaspen nagusiak........................................................................................................................................ 278

5. Styria-Austria ...................................................................................................................................................................................... 2815.1. Ereduaren xehetasunak................................................................................................................................................................ 281

5.1.1. Testuingurua ...................................................................................................................................................................... 2815.1.2. Hezkuntza eredua austriarraren ezaugarriak..................................................................................................................... 2815.1.3. Hezkuntza eredua eta lan merkatua .................................................................................................................................. 284

5.2. Ereduaren emaitzak...................................................................................................................................................................... 2845.2.1. Hezkuntza ereduaren emaitzak. PISA testa....................................................................................................................... 2845.2.2. Gizarte eta ekonomiaren oihartzuna (Emaitza gehigarriak)............................................................................................... 284

9


5.3. Austriar kasuaren balioak eta logika ........................................................................................................................................... 2855.4. Styria-Austriako kasuaren irakaspen nagusiak ........................................................................................................................... 286

6. Beste herrialdeetatik ikastea.............................................................................................................................................................. 287ERANSKINAK.......................................................................................................................................................................................... 2891. Eranskina: ikas-ekinezko prestakuntza Europan ................................................................................................................................. 289

VI. KAPITULUA: LABURPENA, ESZENATOKI POSIBLEAK ETA OHARRAK ........................................................ 2931. Laburpena............................................................................................................................................................................................ 2951.1. EAEn lan-merkatuari eragiten dioten inguru-aldagaiak (ekonomikoa, zientifikoteknologikoa, soziodemografikoa)................. 2951.2. Prestakuntzen eskari eta eskaintzaren arteko oreka/desoreka.................................................................................................. 3001.3. Prestakuntza-prozesuei eragiten dieten Hezkuntza Sistemako dimentsioak/aldagaiak............................................................ 3051.4. Aztertutako esperientzietan ikasitakoa ...................................................................................................................................... 3081.5. EAEn lan-merkatuari eragiten dioten inguru-aldagaien laburpen-taulak................................................................................... 3101.6. Prestakuntza-prozesuei eragiten dieten Hezkuntza Sistemako dimentsioen laburpen-taulak .................................................. 314

2. Eszenatokiak........................................................................................................................................................................................ 3172.1. Jarraitutasunaren eszenatokia ................................................................................................................................................... 3182.2. Berrikuntzaren eszenatokia......................................................................................................................................................... 320

3. Oharrak eta hobekuntza-proposamenak ............................................................................................................................................. 3293.1. Oharrak........................................................................................................................................................................................ 3293.2. Hezkuntza Sistemaren eraginkortasuna areagotzeko hobekuntza-proposamenen dekalogoa .................................................. 331

BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................................................................................................... 337II. Kapitulua ............................................................................................................................................................................................. 339III. Kapitulua ............................................................................................................................................................................................ 343IV. Kapitulua............................................................................................................................................................................................ 344V. Kapitulua............................................................................................................................................................................................. 348

I. KAPITULUAAZTERKETARENESPARRU OROKORRAETA PLANTEAMENDUA

13


Bigarren atalean lortu nahi diren helburuak etaproiektuaren faseak aurkezten dira. Hirugarren atalakazterlanean erabilitako metodologia azaltzea du xe-de, eta laugarrenean, berriz, dokumentuan zehar era-biliko diren zenbait kontzeptu eta kategoria ezartzendira. Arreta berezia jarri da, besteak beste, lanareneta kualifikazioaren kontzeptuetan.

Kapitulua amaitzeko, azterketak dituen muganagusiak aztertzen dira.

Kapitulu honetan azterketa egiteko arrazoiak,xedeak, metodologia eta testuingurua aurkezten dira.

Lehenengo atalean lanaren esparrua justifikatzeneta ezartzen da, eta haren ikuspuntua baldintzatzenduten zeharkako hiru elementuren aipamen bereziaere egiten da, hots, EAEn antzematen ari direndinamika eta mugimenduena, gaur egun pairatzenari garen krisiarena eta berrikuntza-sistemarena,bidegurutze gisa hartuta.

15


Azkenik, aipatu beharra dago azterketaren plantea-menduak iturri ezberdinetako informazioa biltzen duenlan zorrotzaren premiari erantzuten diola eta azterketasakona egiten duela, azken hileetan bizkortu egin direndinamikek jositako testuinguruan, eta horrek are egokia-go egiten duela hizpide dugun gaia aztertzea.

1.1. EAE-ko funtsezko dinamikaketa mugimenduak

Fenomeno ezberdinek (biztanleriaren zahartzeaeta horren ondoriozko eskaera sozialak, lehenengoeta bigarren sektoreko enplegu-aldakuntzak, beste-lako herrialdeen gorakada ekonomikoa, produkzio-sektore askoren eraldaketa, migrazio-mugimenduak,lan-merkatuen bilakaera, material eta produktu ener-getikoen garestitzea, giza jardueraren eragin eko-logikoa, teknologia eta jarduera-sektore ezberdinenagerrera...) zehaztuko dituzte Europako eta EAEko ga-rapenaren eremuak eta bektoreak datozen urteetan.

Aldaketa-bektore horien helburua etengabe alda-tzen den ingurune global batean jarrera lehiakorra etabereizlea mantenduta tokikoa eta sare-harremanakindartzea izango da, eta baita berrikuntza-jarduereneta informazio- eta komunikazio-teknologien erabileraintentsiboa egitea ere.

Aldaketa horiek izango dira azterketaren atze-oihal eta, halaber, EAEk datozen urteetan zein tes-tuingurutan garatu behar duen ere definituko dute.

1.2. Krisia: elementu asaldatzaileeta bizkortzailea

2000ko hamarkadan, 2007 erdialdera arte, EAEkoBPGk gorakada handia izan zuen, baina joera horimoteltzen hasi zen 2007. urteko erdialderantz, mun-duko ekonomiaren krisiaren ondorioz; krisi horrenzantzuak 2008ko urtarrilean agertu ziren, lehenengofinantza-arazoak azaleratzen hasi zirenean.

Azterketa honen helburua batez ere honako gaieierantzuna ematea da:

• Nola hezurmamitzen da hezkuntza eta produkzio-sistemen arteko hartu-emana EAEn?

• Zeintzuk dira bi eremuen artean sortutako harre-manaren ondorioak?

Bi gai horien erantzunek EAEko eragile politiko,sozial eta ekonomikoei epe laburrean, ertainean edoluzean alor honen inguruan erabakiak hartzeko proze-suan laguntzea dute helburu.

Horrenbestez, argi utzi nahi dugu hezkuntzarenhelburua enplegugarritasunaz haraindi doala eta lanmerkatuak eskatzen dituenak ez bezalako “tempoak”dituela. Bi munduek dinamika ezberdinak dituzteeta zaila da ad hoc trebatutako pertsonak lortzeaprodukzio-ehunean epe laburrean sortzen den eskarikonkretu bati erantzuteko. Lanbide-heziketa eta en-plegurako prestakuntza bezalako zenbait mailatanhori lortzea posible izan daitekeen arren, ez da gauzabera gertatzen Hezkuntza-sistema osoan.

Horrenbestez, azpimarratu egin nahi dugu ez-berdintasun horiek modu eraginkorrean bateratzekoenplegurako prestakuntzak, Lanbide PrestakuntzarakoSistema berriak edo Lanbide-heziketako SistemaIntegratuak duten eginkizun erabakigarria. Etengabekoprestakuntza oso tresna erabilgarria da gaitasun profe-sionalak garatzeko, langileek eta enpresek moldatzekoduten gaitasuna hobetzen du eta enplegua mantentzeneta hobetzen laguntzen du.

Halaber, ezin dugu ahaztu litekeena dela zenbaitpertsonak uko egitea lan-eskaintza jakin batzuei, bal-din eta lana ez badator bat prestakuntzan inbertitu-takoaren ondorioz itxaroten dutenarekin; horrek langa-bezia areagotzea edo/eta lana bestelako merkatuetanbilatzea ekarriko luke. Azken hori ondorioztatu daikertzaileen edo osasun alorreko zenbait profesionalenlaneratze-ibilbideak aztertu ondoren.

1. Azterketaren justifikazioa eta esparrua

16


ikasketa-maila baxua duten 45 urtetik gorako per-tsonak, ikasketak amaitu berri dituzten gazteak).

Bizi dugun egoera honetan, lehiakortasuna,berrikuntza eta giza kapitala dira EAEk eta bere era-gile sozio-ekonomikoek egonkortasuna eta hazkun-dea lortzeko eta planteatutako erronkei erantzutekooinarritzat hartu behar dituzten ardatzak.

1.3. Eskualdeko berrikuntza-sistemabidegurutze gisa

Berrikuntza bada egungo erronkei hobekien eran-tzungo dien ardatza, komenigarria da horren esa-nahia eta osatzen duten elementuak zeintzuk direnzehaztea. Paradigma hau azterketan zenbateraino etanola dagoen zehaztea ere komeni da.

Horri dagokionez, argi dugu hazkunderako bideaikuspuntu zabal eta osotik begiratu behar dela, hauda, Ikerketa, Garapen eta Berrikuntza arloetan inten-tsiboak diren ekoizpen-sektore lehiakorrak lortzerabideratuta egon behar du eta kalitatezko enpleguegonkorra sortu ahal izateko giza kapitalaren poten-tziala bultzatzea ahalbidetu behar du.

1.3.1. Betetzen dituen baldintzak(azterketaren ikuspuntutik)

Berrikuntzak bete beharreko baldintzak honakoakdira:

• I+G+b arloan intentsiboak diren ekoizpen-sektorelehiakorrak sortzea eta giza kapitalaren poten-tziala bultzatzea eta kalitatezko enplegu egonkorrasortzea ahalbidetzea.

• Sektore eta arlo ezberdinetan funtsezkoak etabalio erantsi handikoak diren gaitasunen garapenahobetzeko dinamikak sortzea.

• Hurbilketarako eta laneratzeko mekanismo ezber-dinak ezartzea.

• Errekrutatzeko eta enpresen gaitasun-premienaurreikuspen-kudeaketa egiteko moduak diber-tsifikatzea eta garatzea.

• Karrera profesionalen bilakaera bizkortzea.

• Lanaren eta ikasketen artean elkarbizitzarako mo-du berriak eta bien arteko zubi berriak sortzea.

• Irakasteko eta ikasteko metodoak eraldatzea.

Petrolioaren prezioa upel bakoitzeko 100 US$ bainogehiagokoa izan zen historian lehenengo aldiz, eta2008ko uztailean prezioa 147 US$ izan zen upel bakoi-tzeko. Gauza bera gertatu zen kobrea eta altzairua be-zalako metal industrialekin eta beste mineral batzuekin,ekonomia berrien eskari handiak horien kotizazio altueta gorabeheratsuak bultzatu baitzituen. Energia-gaienkostuak eragina izan zuen artoa, garia edo arroza beza-lako oinarrizko nekazaritza-baliabideengan.

Petrolioaren, baliabide mineralen eta lehen-gaien prezioek jasan zuten tentsio horren iturbururikgarrantzitsuenetakoa merkatuetako espekulazio-mu-gimendua izan zen.

Hori gertatu ondoren, Banku Zentralek eskuhartu behar izan zuten finantza-sistemari likideziaemateko, baina ezin izan zuten hainbat banku etafinantza-erakunde garrantzitsuk porrot egiterik ekidineta, batez ere, ezin izan zuten higiezinen hipotekenmerkatuak porrot egiterik ekidin.

Horrek guztiak eragina izan du EAEko ekono-miarengan eta oraindik amaitu ez den krisi egoeranmurgildu zuen herria, besteak beste eraikuntza, lineazuria, automobilgintza edo makina-erreminta beza-lako sektoreetan atzeraldi gogorra sortuz.

Horrenbestez, EAEko ekonomiaren susperraldiamotela izango da, eta honako erronka dakarkio gureazterketari:

• Nola eman gaitasun bereizle eta berriak prestakun-tza duten pertsonei eta, aldi berean, prestakuntzaeta trebakuntza maila baxua duten pertsonakenpleguan sartu?

Gure azterketaren abiapuntu gisa planteatutakobi galderak, beraz, hirugarren gai honi lotuta daude.

Izan ere, krisi aurretik gaitasunen bereizketan(balio gehigarri handia duten gaitasunak) aurreraegiteko beharra planteatzen bazen ongizate-mailaaltuak mantendu ahal izateko, orain erronka beraplanteatzen da, baina premia larriagoz.

Era berean, laneratzearen eta lanbide heziketarenarazoak garrantzi handiagoa hartzen du lanik ez dutenedo prestakuntza-maila baxua duten pertsonen kasuanedo/eta ekoizpen-sektoreen eboluzioaren eragina ge-hien jasan dezaketen pertsonen kasuan (etorkinak,

17


Horrenbestez, EAEko Berrikuntza-sistema kontuanhartu beharreko errealitatetzat joko da, ez baka-rrik hezkuntza-sistemaren eta jarduera sozio-ekono-mikoaren arteko bateratze-prozesuaren zati bezala,baizik eta eragile publikoen eta pribatuen ahaleginakelkartuta lortu beharreko helburu gisa ere.

Hezkuntza-sistema gizartearen eta jarduera eko-nomikoaren aldaketetara moldatu beharko litzatekeprestakuntzaren eskari-eskaintza arautzeko sistemabaten barruan, eta sistema horretan berrikuntzakprozesuaren funtsezko erreferentzia-aldagaietako batizan beharko luke.

Horrek guztiak eragina du irakasteko moduetan,dela irakaskuntza-ikasketa metodologietan, iraka-tsitako edukietan, zein hezkuntza-sistemaren etaekoizpen-sistemaren arteko harremanean.

Uste dugu hezkuntza-sistemaren ikuspuntuak(funtsean kuantitatiboa denak) eta Europako errefe-renteekiko konparaketak, BESaren ikuspegitik eginezgero, sendotasun handiagoa ematen dietela aurkez-tuko ditugun gomendioei.

• Premia sozio-ekonomiko berrietara moldatzeko etahoriei aurrea hartzeko moduak sortzea.

1.3.2. Osatzen duten baldintzak (berrikuntza)

Berrikuntza-prozesua “lankidetza konstruktibo-rako” sare-prozesua da, eta bertan hainbat eskual-de-eragile ezberdinek, publiko zein pribatuek, eskuhartzen eta lan egiten dute (enpresak, enpresa- etasindikatu-elkarteak, eskualdeko eta tokiko gober-nuak, unibertsitateak, lanbide-heziketako sistema,lehen eta bigarren hezkuntzako sistemak, ikerketa-zentroak, finantza-erakundeak, eta abar), maila ez-berdinetan eta oso modu ezberdinetan egin ere.

Berrikuntza-prozesua eragile ezberdinek lurraldebateko biztanleriari lotutako proiektu bat konparti-tzen duteneko eskualde-prozesua ere bada.

1.3.3. Nola islatzen da paradigma horiazterlan honetan?

Berrikuntzarako Eskualde-sistemaren (BES) pa-radigma kontuan hartuta egin da azterketa hau.

19


2.1. Helburuak

Azterketaren helburua hezkuntza-sistema EAEkojarduera sozio-ekonomikoaren premietara egokitzeada. Hau da, prestakuntzaren eskaintza eta eskariazenbateraino datozen bat aztertzea. Bestalde, lanarieta prestakuntzari dagokienez epe labur, ertain etaluzean egongo diren zaintza-premiak aztertzea etazenbatestea ere badu helburu.

Xede horrek azpihelburuok dakartza berarekin:

• Eremu zientifiko-ekonomikoan, sozialean, tekno-logikoan eta sektorialean aurki daitezkeen joeranagusiak aztertzea.

• Prestakuntzaren eskaintza eta eskaria zenbaterai-no datozen bat aztertzea.

• Hezkuntza- eta prestakuntza-sistemaren azterketaegitea.

• Lan kontuetan dauden premiak eta hezkuntza- etaprestakuntza-eskaintzak erkatzea estatu artekopraktika onen azterlanetik ateratako ikasketeidagokienez.

• Azkenik, hobekuntzarako proposamenak edo/etagomendioak zehaztea, moldaketa horretan fun-tsezkoak diren tresnak, prozesuak eta prozedurakbereziki kontuan hartuta.

2.2. Azterketaren egitura

Azterketa sei kapitulutan egituratuta dago:

1. Lehenengo kapituluak azterlanaren arazoak, hel-buruak eta metodologia azaltzen ditu. Laneanzeharka erabiliko diren kontzeptuak eta lanarenmugak deskribatzen ditu.

2. Bigarren kapituluan nazioarteko joerak aztertzendira, EAEko joeretan arreta berezia jarrita, etahorretarako arlo ezberdinak hartuko dira kon-tuan: arlo ekonomiko-produktiboa, arlo soziala,

arlo zientifiko-teknologikoa eta arlo sektoriala.Azkenik, eta ondorio gisa, azterlanaren araberaenpleguari dagokionez etorkizunerako aukera ge-hien ematen duten sektoreak aipatzen dira.

3. Hirugarren kapituluak EAEn prestakuntzareneskaintza eta eskaria zenbateraino datozen bataztertzea eta etorkizunean bien artean egongoden egokitzapenari buruzko zenbatespenak egiteadu xede.

4. Laugarren kapituluan EAEko hezkuntza-sistemarenazterketa eta Europarekiko konparaketa xedatzendira. Kapitulu horretan ikasleen bilakaera aztertzenda hezkuntza-maila bakoitzeko, baita etengabekoprestakuntzaren eta langabeen prestakuntzarenbilakaera eta egoera, unibertsitate-ikerketa etaeskualdeko berrikuntza-sistemaren ebaluazioa ere.Halaber, hezkuntza-sistemako adierazleen aginte-panela ezartzen da, eta adierazle horiei etengabekoprestakuntzari, langabeen prestakuntzari, uniber-tsitate-ikerketari eta berrikuntza-sistemari buruzkobeste batzuk ere gehitzen zaizkie.

5. Bosgarren kapituluan bost eskualderen kasu be-reziak aztertuko dira (Erdialdeko Finlandia, Baden-Wüttemberg, Danimarkako Flexisecurity, Gales etaAustriako Styria). Kasu horietan ereduen osagaikulturalak, instituzionalak, ekonomikoak eta sozialakdeskribatuko dira, hezkuntza-sistemaren eta sistemasozio-produktiboaren arteko harremanean eraginaduten hezkuntzarako, etengabeko prestakuntzarako,laneratzerako eta harreman soziolaboraletarako mo-duen ezaugarri bereziak azpimarratuta.

6. Seigarren eta azken kapituluan ondorio nagusiakateratzen dira eta hainbat gomendio, orientabi-de eta neurri planteatzen dira prestakuntzareneskaintzaren eta eskariaren arteko bateratze-maila hobetze aldera. Arreta berezia jarriko zaiebitartekotza-mekanismoei, hezkuntza-sistemari,ekoizpen-sistemari, berrikuntza-sistemari eta bai-ta horien arteko harremanei ere.

2. Azterketaren helburuak eta egitura

21


Azterketa hau metodo analitiko-sintetikoanoinarrituta dago, eta bertan erabiltzen diren infor-mazio-iturriak ofizialak eta bigarren mailakoak dira.Nazioartean entzutetsuak diren kanpoko erreferen-teen ekarpenak prozesuan sartuta eta kasuko meto-doaren bidez osatzen da metodologia hori.

Gauzak horrela, azterketa-faseari dagokionez,aztergaiaren (hezkuntza-sistemaren eta gizartearenegungo premien artean dagoen harremana) osa-gaiak banatzea izango da lehenengo gauza (ikusaurkibidea).

Azterketa osatzeko tresna moduan, kasuko me-todoa erabiltzea planteatzen da. Ondorioz, azterlanhonetan Europan jazotako esperientzia ezberdinakaurkezten dira, EAErekiko nolabaiteko antzekotasunaduten eskualdeetan garatu ere. Antzekotasun horieniturri da EAEn dugunaren pareko egitura ekonomikoa,hezkuntza-sistema eta erabakiak hartzeko gaitasuna

edukitzea. Prestakuntzaren eskaintzaren eta eskaria-ren arteko bateragarritasuna ulertzeko eta erraztekomodu berriak proposatzen lagunduko duten ikasketaklortzea da esperientziok aztertuta lortu nahi dena.

Hizpide diren arazoei buruz duten iritzia galde-tuko zaie nazioartean entzutetsuak diren adituei, etahorien ekarpenek aberastu egingo dute analisi-fasea.

Laburpenari dagokion fasean, sistemikoki etasistematikoki batuko ditugu hizpide dugun arazoarenelementu heterogeneoak, gure aztergaiaren indibi-dualtasuna aurkitzeko xedez. Laburpena edo sintesia,hemen ulertuko den moduan, ez da arazo honetakoeduki partzialen gehiketa; aitzitik, osotasunak beresingulartasunean ematen duen ikuspuntutik bakarriklor daitekeen zerbait gehitzen die fenomenoarenzatiei. Horrela, bada, lanaren azken zatia ondorioakateratzeko eta laburpenari dagokion fasetik atera-tako hobekuntzak proposatzeko erabiliko dugu.

3. Metodologia

23


Lan honen muga nagusietako bat krisiak azter-gaian izan duen eraginaren ondoriozkoa da. Izan ere,krisia muga bikoitza da azterlan honetan:

• enpresen eta sektoreen eskariek berriki izan dituz-ten aldaketei dagokienez; eta

• informazioari dagokionez. Krisi aurretik an-tzemandako joerak bertan behera geratu dira.

Azterlanaren beste muga bat, kasuaren arabe-ra, daturik ez egotea, horiek sakabanatuta egoteaedo/eta horien artean homogeneotasunik ez egoteada (tokiko, estatuko nahiz Europako datuak direla).Bereziki aipagarria da ez dagoela prestakuntzareneskaintza eta eskaria zenbateraino bat datozen ze-

hatz-mehatz aztertu ahal izateko eta ondoren azter-keta eraginkorrak egin ahal izateko daturik. Ondorioz,txosten honetan zera proposatzen da, besteak beste,eragile sozio-ekonomikoen artean elkarrizketa sor-tzea mota horretako azterketak egiteko datu espezi-fikoak edukitzeko eta aztertzeko tresnak sortu ahalizateko.

Azkenik, aipatu beharra dago 2008ra arteEJSN-93 jarduera-sailkapena erabiltzen zela azter-keta sektorialak egiteko. 2009az geroztik sailkapenberria —EJSN 2009— erabiltzen hasi zen aurrekoakez baitzituen jasotzen azken urteotan garrantzia hartuduten hainbat eta hainbat ekonomia-jarduera. Horrekeragin itzela du datuen multzoetan.

4. Azterketaren mugak

II. KAPITULUANAZIOARTEKO JOERAKETA EAE-RAKOAURREIKUSPENAK


27

guztiek izan zituzten aldakuntza-tasa negatiboak be-ren jarduera-mailan.

Herrialde ezberdinek erabakitako eskari agrega-tuaren gaineko pizgarri fiskalen politiken ondoriozeta Banku Zentral ezberdinek egindako esku-hartzemonetarioaren ondorioz, 2009ko laugarren hiruhile-koan eta 2010 hasieran finantza-merkatuak eta jar-duera orokorra zertxobait suspertu ziren (EspainiakoBankua, Buletin ekonomikoa, 2010eko urtarrila). Halaere, erritmo ezberdinak antzematen dira herrialdedesberdinen suspertze-prozesuetan.

Krisi ekonomikoaren egoera nabarmen islatuda lan-merkatuan. Herrialde batzuetan langabezia-tasak 2008an hasi ziren gora egiten. Horixe gertatuzitzaien Espainiari eta Estatu Batuei, herri horietakolangabezia-tasek hurrenez hurren ehuneko 3ko eta1,2ko gorakada izan baitzuten aurreko urtearekin

1.1. Sarrera: nazioarteko inguruneekonomikoaren testuingurua

Munduko ekonomiaren desazelerazioa 2007. ur-teko erdi aldera hasi zen, baina 2008ko azken za-tian antzeman zen bereziki jarduera ekonomikoarenmoteltzea. 2008. urtea inflexio puntua izan zen eremugeografiko ezberdinen BPGren hazkunde-tasen jokae-rari dagokionez. 2007. urtearekin alderatuta, EstatuBatuetako eta 27EB eremuko hazkunde-erritmoekehuneko 1,7 eta 2,2 egin zuten behera, hurrenezhurren.

Ekonomiarik garatuenen hazkunde-tasen behe-rakada orokorrak garbi erakusten du krisiak munduanizan zuen norainokoa. Japoniak eta Italiak hazkunde-tasa negatiboekin amaitu zuten 2008. urtea, ezhala gainerako ekonomiek, aldakuntza positiboarekinamaitu baitzuten 2008a. Hala ere, 2009an ekonomia

1. Eboluzio ekonomikoa

2.1. TAULA. BARNE PRODUKTU GORDINA PREZIO KONSTANTEETAN. URTETIK URTERAKO ALDAKUNTZA-TASA

2004 2005 2006 2007 2008 2009Estatu Batuak 3,6 3,1 2,7 2,1 0,4 –2,4Japonia 2,7 1,9 2,0 2,3 –1,2 –5,3 (bb)Erresuma Batua 3,0 2,2 2,9 2,6 0,5 –3,827EB 2,5 2,0 3,3 2,9 0,7 –4,0Euro gunea 2,2 1,8 3,0 2,8 0,5 –4,1Alemania 1,2 0,8 3,4 2,6 1,0 –5,4Frantzia 2,5 1,9 2,4 2,3 0,3 –3,0Italia 1,5 0,7 2,1 1,5 –1,0 –4,4Espainia 3,3 3,6 3,9 3,6 0,9 –3,6(bb) behin-behinekoaIturria: EIN, Eurostat. Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

2.2. TAULA. LANGABEZIA-TASAK

2004 2005 2006 2007 2008 2009Estatu Batuak 5,5 5,1 4,6 4,6 5,8 9,3Japonia 4,7 4,4 4,1 3,8 4,0 5,4Erresuma Batua 4,7 4,8 5,4 5,3 5,6 —Euro gunea 8,8 8,9 8,3 7,5 7,8 9,427EB 9,1 8,9 8,2 7,1 7,0 8,9Alemania 9,8 10,1 9.8 8.4 7,3 7,5Frantzia 9,8 10,7 9,8 8,4 7,3 7,5Italia 8,0 7,7 6,8 6,1 6,7 —Espainia 11,0 9,2 8,5 8,3 11,3 18,0

Iturria: EUROSTAT, NDF eta EIN.

28


% –4,1ekoa izan baitzen (estatukoa ez ordea, % 3,7jaitsi baitzen). EAEko jarduera ekonomikoak des-azelerazio gogorra jasan zuen 2008an, BPG %1,3 bakarrik hazi baitzen aurreko urteetan hazkundehandia izan ondoren (2006an hazkundea % 4,4rairitsi zen).

Eskariaren ikuspuntutik, jarduera ekonomikoa2007ko udan piztutako finantza-krisiaren ondoriozhasi zen moteltzen. Finantza-tirabirak direla eta,gogortu egin ziren familiei eta enpresei maileguakaitortzeko baldintzak eta, horrenbestez, mailegugutxiago ematen hasi ziren. Emandako mailegukopuruaren murrizketa horrek eskariaren bi osagaigarrantzitsuri eragin zien, kontsumo pribatuari etainbertsioari, alegia (% –3,8 eta –15,4, hurrenezhurren).

Bestalde, kanpoko eskariari dagokionez, aipa-garria da munduko krisi egoeraren ondorioz 2009anondasun eta zerbitzuen esportazioek eta inportazioekizan zuten beherakada burtzoragarria.

EAEk kanpoan salerosten dituen produktuen edu-ki teknologikoari dagokionez, aipatu behar da autono-mia erkidegoak gehienbat teknologia-maila ertainekoondasunak esportatzen eta inportatzen dituela, mailaertain edo baxukoak bereziki. Ondoko grafikoan ikusdaitekeenez, 2008 eta 2009 artean edozein teknolo-gia-mailatako esportazioek zein inportazioek beheraegin zuten krisiaren eraginez.

Gauzak horrela, azpimarragarria da teknologia-maila ertain edo altuko esportazioek garrantzia hartudutela guztira egiten diren esportazioei dagokie-nez, % 43,2 izatetik % 44 izatera igaro baitira.Teknologia-eduki altuko esportazioek, ordea, beheraegin dute zertxobait (% 2,6tik % 2,5era). Inportazioenkasuan, gora egin du teknologia-maila ertaina edo

alderatuta. Egoera bereziki larritu zen 2009an. Eurogunean langabezia-tasa % 9,4koa izatera iritsi zen,baina Espainian are larriagoa izan zen, tasa %18,0koa izan baitzen.

Lan faktorearen itxurazko produktibitatearen ebo-luzioari dagokionez, 2003tik 2007ra bitartean, eurogunean eta 27-EBean eboluzio positiboa eta hazko-rra eman zen, bereziki 2005etik aurrera. Hala ere,joera hori aldatu egin zen atzerapena hasi zenean.Beherakada nabarmenago egin zen 2009an, aldakun-tza-tasa negatiboak % –2,1 eta % –1,9koak izan bait-ziren hurrenez hurren. Espainiak produktibitate-tasanegatiboak izan zituen 2003tik 2005era bitartean.Hala ere, 2006tik aurrera tasa positiboak izatenhasi zen kontuan hartu dugun azken urtera arte.Harrigarria da 2008an eta 2009an tasa positiboakizan zituela, azterlanerako hautatutako gainerakoekonomietan aldagaiak jaitsiera nabarmenak izanzituenean, hain zuzen. Litekeena da enpleguan emanden doikuntzak eragina eduki izana lortutako emai-tzetan.

1.2. EAE-ko egoera ekonomikoaren eboluzioa

1.2.1. BPGaren eboluzioa

Aurreko atalean adierazi dugun legez, 2009ekonomia ezberdinek Barne Produktu Gordinarenhazkunde-tasa negatiboak izan zituzten urtea izanzen. EAEko ekonomiaren BPGak ere, EustatenKontu Ekonomikoetan 2010eko azaroan jasotako da-tuen arabera,% 3,8ko jaitsiera izan zuen aurrekourtearekiko.

Hala ere, ekoizpenaren beherakada euro guneanjasotakoa baino zertxobait txikiagoa izan zen, azkenhorretan BPGaren urtetik urterako aldakuntza-tasa

2.3. TAULA. LAN FAKTOREAREN ITXURAZKO PRODUKTIBITATEA (URTEKO ALDAKUNTZA-TASA)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 200927EB 1,0 2,0 1,1 1,5 1,1 –0,1 –2,1Euro gunea 0,4 1,2 0,7 1,3 1,0 –0,1 –1,9Espainia –0,1 –0,2 –0,5 0,1 0,5 1,5 3,2Frantzia 0,9 2,3 1,3 1,2 0,9 0,1 –0,4Italia –1,5 1,1 0,0 0,1 0,3 –1,3 –3,5Alemania 0,7 0,8 0,9 2,6 0,7 –0,1 –4,9Erresuma Batua 1,8 1,9 1,1 2,0 1,8 –0,2 –3,4

Iturria: EUROSTAT.


29

(Langabezia-tasa % 11,8koa izan zen 2009an, baina% 5,7koa 2007an).

Eskaintzari dagokionez, 2007az geroztikBPGaren hazkundearen moteltzea igartzen hasi zenEAEko ekoizpen-sektore guztietan, aurreko urtee-tan baino hazkunde-tasa txikiagoa izan baitzuten.Lehenengo sektorea salbuespena izan zen, urte ho-rretatik aurrera BPGaren aldakuntza-tasa negatiboakizateari utzi eta hazten hasi baitzen eta, horrenbes-tez, 2009an EAEko BPGari ekarpen positiboa eginzion sektore bakarra izan zen1.

altua duten inportazioen garrantziak (% 33,1etik %35,4ra), baina baita maila altuko inportazioenak ere(% 5etik % 5,7ra).

Ondorioz, EAEk merkataritza-saldo positiboak di-tu teknologia-eduki ertaineko (altua eta baxua) onda-sunen kasuan, baina saldo negatiboa du teknologia-maila altu eta baxukoen kasuan.

Laburbilduz, barne- eta kanpo-eskariak beheraegin izanak eta 2009an inbertsioa murriztu izanakeragin negatiboa izan dute EAEko lan-merkatuan.

2.1. GRAFIKOA. EAEKO KANPO-MERKATARITZAREN EBOLUZIOA TALDE TEKNOLOGIKOEN ARABERA

8.000.000

7.000.000

6.000.000

5.000.000

4.000.000

3.000.000

2.000.000

1.000.000

02004 2005 2006 2007 2008 2009

Teknologia-maila altu eta ertain-altuko esportazioak Teknologia-maila baxu eta ertain-baxuko esportazioak

Teknologia-maila altu eta ertain-altuko inportazioak Teknologia-maila baxu eta ertain-baxuko inportazioak

Iturria: EUSTAT. Geuk egina.

1 EAEko, Espainiako eta Europako ekonomietan, jokabiderik onena dutenak zerbitzuen sektorea eta nekazaritzaren sektorea dira, etahazkunde-tasarik txarrenak jasotzen dituztenak, ordea, eraikuntzaren sektorea eta industria-sektorea.

2.4. TAULA. EAEKO BARNE PRODUKTU GORDINA. JARDUERA-ADARRAK.BOLUMEN KATEATU INDIZEAK. URTETIK URTERAKO ALDAKUNTZA-TASAK

2005 2006 2007 2008 2009Nekazaritza eta arrantza –13,8 –4,4 0,0 –6,1 3,6Industria eta energia 4,9 4,2 3,1 –0,6 –12,7Eraikuntza 4,7 4,2 11,3 –5,8 –3,6Zerbitzuak 3,5 4,5 4,1 3,3 –0,2BPG mp 4,0 4,4 4,2 1,3 –3,8

Iturria: EUSTAT. Kontu Ekonomikoak.

30


izan zuen 2009an. Oso bestelakoa da epe berean gi-zonen jarduera-tasarekin gertatu zena. Kontuan hartudiren bost urteetan % 67,4koa izatetik % 65,2koaizatera igaro zen, hau da, ehuneko 2,2 puntuko behe-rakada izan zuen. Jaitsierarik handiena azken urteangertatu zen, 2008arekin alderatuta ehuneko 1,8 puntugaldu baitzituen.

Adin-taldeen arabera, jarduera-tasarik txikiena55 urtetik gorakoen taldean jaso zen. Adin-taldehorrek 2009an izan zuen jarduera-tasak % 1,1ekobeherakada izan zuen aurreko urtearen aldean.25 urtetik beherakoen jarduera-tasa ere murriztuegin zen denbora-tarte horretan, % 44,6koa izatetik% 42,9koa izatera igaro baitzen. Azken talde hori

1.2.2. Lan-merkatua

Biztanleriaren jarduera-tasaren bilakaerak joerapositiboa izan zuen 2008ra arte, bai estatuan, baitaautonomia erkidegoetan ere. 2009a joera horreninflexio-puntua izan zen. Bost urteren ondoren jar-duera-tasak lehenengo aldiz egin zuen behera auto-nomia erkidego gehienetan, EAE barne, ehuneko 7kojaitsiera pairatu baitzuen. Estatuko batez bestekoamantendu egin zen.

Erreferentziatzat hartutako azken urteari dago-kionez, EAEn estatuan batez beste baino langabeziagutxiago egon zen (% 11,0 EAEn, % 18,0 estatuan),baita gainontzeko erkidegoetan baino gutxiago ere.Nafarroako Foru Erkidegoarekin batera, langabezia-tasarik txikiena izan zuen erkidegoa da.

Biztanleria landunaren eta langabearen bilakaeraaztertuz gero, ikus daiteke krisiak eragin ahulagoaizan zuela EAEn estatuan baino. 2008an, langabeenkopuruak % 41,3 egin zuen gora Espainian eta EAEn,aldiz, % 6,4. 2009an aldea txikiagoa izan zen.

Azken hamarkadetan gora egin du lan-merkaturasartu diren emakumeen kopuruak. EAEn 2005etik2009ra bitartean emakumeen jarduera-tasa % 50ingurukoa izan da. 2005ean izandako mailarekin al-deratuta, tasa horrek ehuneko 3,1 puntuko gorakada

2.6. TAULA. AUTONOMIA ERKIDEGOETAKO LANGABEZIA- ETA JARDUERA-TASAK

Jarduera-tasa Langabezia-tasa

2005 2006 2007 2008 2009 2005 2006 2007 2008 2009Estatuan guztira 57,4 58,3 58,9 59,8 59,9 9,2 8,5 8,3 11,3 18,0Andaluzia 54,3 55,3 56,3 57,6 58,3 13,9 12,7 12,8 17,8 25,4Aragoi 56,6 56,6 58,8 59,3 59,0 5,8 5,5 5,2 7,2 12,8Asturias 48,1 49,9 50,5 52,7 52,0 10,2 9,3 8,5 8,5 13,4Balear (Uharteak) 62,7 64,1 64,1 64,8 65,6 7,2 6,5 7,0 10,2 18,0Kanariak 59,4 61,0 61,0 60,9 62,1 11,7 11,7 10,4 17,4 26,2Kantabria 54,7 55,3 56,2 56,9 56,8 8,5 6,6 5,9 7,2 12,0Gaztela eta Leon 52,5 53,1 53,7 54,5 54,6 8,7 8,1 7,2 9,5 13,8Gaztela-Mantxa 54,0 55,0 56,0 57,1 57,7 9,2 8,8 7,6 11,6 18,8Katalunia 61,3 62,2 62,5 63,2 62,7 7,0 6,6 6,6 9,0 16,3Valentziako Erkidegoa 58,6 59,6 60,1 61,1 61,3 8,8 8,4 8,8 12,1 21,2Extremadura 51,6 51,6 52,9 53,5 53,8 15,8 13,4 13,1 15,2 20,6Galizia 53,0 53,6 54,3 55,1 55,2 9,9 8,5 7,6 8,7 12,6Madril 62,4 63,6 63,9 64,6 64,8 6,8 6,4 6,3 8,7 14,0Murtzia 57,8 59,0 60,5 61,8 61,6 8,0 7,9 7,6 12,6 20,7Nafarroa 59,6 60,7 60,8 61,2 60,6 5,7 5,3 4,8 6,7 10,9EAE 56,9 58,1 57,6 58,1 57,4 7,3 7,0 6,1 6,5 11,0Errioxa 59,4 59,5 59,0 59,9 60,0 6,2 6,2 5,7 7,8 12,8Ceuta 58,3 52,8 51,6 55,5 57,1 19,7 21,0 20,3 17,3 18,9Melilla 51,2 52,5 54,1 53,3 52,9 14,0 13,4 18,2 20,7 24,2

Iturria: EIN. Biztanleria Aktiboaren inkesta. Geuk egina.

2.5. TAULA. BIZTANLERIA AKTIBOAREN, LANDUNARENETA LANGABEAREN EBOLUZIOA.ALDAKUNTZA-TASAK

2005 2006 2007 2008 2009EAEAktiboak 1,3 2,4 –0,3 0,8 –1,5Landunak 3,9 2,8 0,6 0,5 –6,4Langabeak –23,5 –2,6 –12,6 6,4 68,5ESPAINIAAktiboak 3,5 3,3 2,8 3,0 0,8Landunak 5,6 4,1 3,1 –0,5 –6,8Langabeak –13,6 –3,9 –0,2 41,3 60,2



31

izan zuen urtean alegia, langabezia-tasen sexukakodesberdintasuna murriztu egin zela. Hau da, 2005etik2008ra bitartean langabezia-tasa bien arteko desber-dintasunak 0,8 puntu egin zuen behera, normaleanehuneko 3 puntu ingurukoa izaten delarik.

Adin-taldeka, langabezia-tasarik handienak gaz-teen artean ematen dira, hau da, 25 urtetik beherakobiztanleen artean. Talde horren langabeziak ehuneko12,3 egin zuen gora 2008 eta 2009 artean, eta %31,5eko langabezia-tasa pairatu zuen 2009an. 25eta 54 urte bitarteko taldean ere gora egin zuen lan-gabezia-tasak 2008an eta 2009an, izan ere, 2007an

2007an eta bereziki 2009an irten zen lan-merkatutik.Jarduera-tasak bere horretan mantendu zituen taldebakarra 25 eta 54 urte bitarteko biztanleena izanzen; ezegonkortasunik handieneko aldietan ere (2008eta 2009. urteetan) zertxobait egin zuen gora taldehorrek lan-merkatuan zuen partaidetzak. Aztertutakodenbora-tarte osoan, taldearen jarduera-tasak ehun-eko 1,9 egin zuen gora.

EAEko langabezia-tasak aztertzean ikus daitekeemakumeen langabezia-ratioak handiagoak direlagizonenak baino 2005 eta 2009 artean. Hala ere,azpimarragarria da 2009an, krisiak eraginik handiena

2.2. GRAFIKOA. EAEKO BIZTANLERIA LANDUNAREN ETA LANGABEAREN EBOLUZIOA (MILAKA)

1.200

1.000

800

600

400

200

02000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Landunak Langabeak


2.7. TAULA. LANGABEZIA-TASEN EBOLUZIOA

2005 2006 2007 2008 2009EAEGuztira 7,3 7,0 6,1 6,5 11,0Gizonak 5,7 5,5 4,8 5,5 10,7Emakumeak 9,6 8,9 7,8 7,7 11,5Adina:25 urtetik beherakoak 19,1 20,8 17,1 19,2 31,525 eta 54 urte bitartekoak 6,6 6,1 5,4 5,8 9,955 urtetik aurrerakoak 3,4 3,5 3,8 3,2 6,5

Iturria: EIN. Biztanleria Aktiboaren inkesta.

32


Horrek produktibitatearen aldakuntza-tasak positibomantentzea ahalbidetu du, oso murritzak izan arren.Lehenengo sektorean eta eraikuntzan, aitzitik, pro-duktibitateak gorakada handia izan du azken urtean;gorakada hori, ordea, sektoreotako langile kopuruakbehera egin duelako gertatu da.

Lan-kostuei dagokienez, EAEko eta estatu osokoekonomiaren guztirako lan-kostuen eboluzioa kon-tuan hartuta (langile eta hile bakoitzeko eurotanneurtuta), ikus daiteke aztertutako urte guztietanzehar EAEko langileek guztira jaso dituzten ordain-sariak estatuko langileenak baino handiagoak izandirela.

Ekonomia bietako lan-kostuen urteko aldakun-tza-tasen eboluzioak azaltzen du azken urtean lan-kostua gehiago hazi dela Espainian EAEn baino, %5,04 eta % 4,21eko aldakuntza-tasa izan baitute,hurrenez hurren. Jokaera horren arduradun nagusia“bestelako kostuak” kontzeptua izan da. Kontzeptuhorretan sartzen dira dietak, lanerako ezintasunaga-tiko ordainketak, langabeziarako diru-laguntzak etasoldata ez diren bestelako diru-laguntzak eta baitaenplegu-emaileak Gizarte Segurantzari nahitaez eginbehar dizkion kotizazioak ere.

langabezia-tasa % 5,4koa izan bazen, % 5,8koa izanzen 2008an eta % 9,9koa 2009an.

Azkenik, 55 urtetik gorakoen artean eman dalangabezia-tasarik txikiena denbora-tarte horretan.Dena den, 2009ko langabeziaren ehunekoa, gaine-rako adin-taldeetan gertatu zen bezalaxe, nabar-men igo zen aurreko urteekin alderatuta. Zehazki,2008arekin alderatuta % 3,3ko gorakada izan zuen.

Laneko produktibitateari2 dagokionez, harenhazkunde-abiadurak gora egin zuen 2006ra arte,baina orduz geroztik desazelerazioa nozitu zuen,eta 2009an ia-ia aldakuntza-tasa ezdeusak lortuzituen. Balio erantsiak lanak baino jaitsiera-erritmobizkorragoa izateak azaltzen du azken urteetan pro-duktibitateak izandako jokaera txarra.

Produktibitatearen eboluzioa aldatu egiten dajarduera ekonomiko batetik bestera. Nabarmen-tzekoa da industria-sektoreak, azken urtean ekoiz-penean izandako beherakadaren ondorioz, lan-pro-duktibitatearen aldakuntza negatiboa izan duela.Zerbitzuen sektorea, ordea, atzeraldi ekonomikoakgutxien kaltetu duena izan da, bai ekoizpena-ri dagokionez, baita enpleguari dagokionez ere.

2 EAEko ekonomiaren produktibitatearen azterketa Eusko Jaurlaritzaren Industria eta Ogasun Sailaren Egoera Txostenetako datuetanoinarrituta egin da, eta era berean, datu horiek Eustaten datuetatik hartu dira.

2.8. TAULA. JARDUERA-TASEN EBOLUZIOA

2005 2006 2007 2008 2009EAEGuztira 56,9 58,1 57,6 58,1 57,4Gizonak 67,4 67,8 66,9 67,0 65,2Emakumeak 47,0 48,9 48,9 49,6 50,1Adina:25 urtetik beherakoak 44,6 45,9 42,9 43,5 42,925 eta 54 urte bitartekoak 84,3 85,7 85,4 86,2 86,255 urtetik aurrerakoak 18,0 19,0 19,5 19,8 18,7

Iturria: EIN. Biztanleria Aktiboaren inkesta.

2.9. TAULA. EAEKO LAN FAKTOREAREN ITXURAZKO PRODUKTIBITATEAREN EBOLUZIOA(URTETIK URTERAKO ALDAKUNTZA-TASA)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Guztira 0,6 0,9 1,7 2,1 1,3 0,8 0,2Lehen sektorea –3,3 29,4 –9,1 –0,9 4,5 1,9 6,2Industria 0,0 2,0 5,5 3,7 1,3 –0,3 –2,9Eraikuntza –1,2 –0,4 1,0 0,8 5,6 2,1 4,6Zerbitzuak 0,4 –0,1 0,0 1,4 0,9 1,2 1,2

Iturria: EUSTAT (2009). Ekonomia eta Plangintza Zuzendaritza.


33

Aitzitik, langileen ordainsariaren funtsezko mui-na diren soldata-kostuak hazi egin ziren 2008an,eta % 6,27ko tasara iritsi ziren. Tasa hori Espainianjasotakoa baino ia ehuneko bi altuagoa zen.

2.3. GRAFIKOA. ESPAINIAKO ETA EAEKO GUZTIRAKO LAN-KOSTUEN EBOLUZIOA. SOLDATAPEKOEN HILEKOORDAINKETA EUROTAN

3.500

3.000

2.500

2.000

1.500

Euroak

1.000

500

02000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Espainia EAE

Iturria: Estatistikako Estatu-institutua. Geuk egina.

2.10. TAULA. LAN-KOSTUAK. URTETIK URTERAKOALDAKUNTZA-TASAK

2003 2004 2005 2006 2007 2008EspainiaKostua guztira 4,02 2,54 2,88 4,74 4,28 5,04Soldata-kostua 3,60 2,37 2,58 5,13 4,13 4,80Bestelako kostuak 3,46 2,08 3,20 5,32 4,38 5,07EAEKostua guztira 3,10 0,57 4,69 5,53 5,34 4,21Soldata-kostua 2,42 1,20 3,99 5,98 4,10 6,27Bestelako kostuak 3,23 0,06 5,45 5,61 5,89 3,12

Iturria: Estatistikako Estatu-institutua. Geuk egina.


35

identifikatzeko, horrela enplegua non sortzen edo/eta galtzen ari den jakin ahal izateko3.

Azterlana osatzeko euskal enpresen jardueraberritzailea aztertuko dugu, gero eta garrantzi han-diagoa hartzen ari baita.

2.1. EAE-ko ekoizpen-ehunaren ezaugarriak

2.1.1. Establezimenduen dimentsioa

Eustaten Jarduera Ekonomikoen Direktorioakerakusten du 2000 eta 2009 urteen artean establezi-menduen eta enpleguaren kopuruak etengabe eginduela gora. 2008an 203.911 establezimendu zeudenEAEn zenbatuta, eta horietan 942.479 pertsonakegiten zuten lan (lehen sektorea alde batera utzita).Horrek hurrenez hurren % 2,3 eta % 2,5eko hazkun-dea dakar aurreko urtearekin alderatuta. Zifra horiek,bestalde, erakusten dute hazkunde-erritmoak beheraegin duela 2007arekiko, urte horretan gorakada na-

2.0. Sarrera

Azken bi hamarkadetan, EAEko ekonomia ze-haro aldatu eta modernizatu da, izan ere, industriadibertsifikatzeko eta hirugarren sektoreko bihurtzekoprozesua eman da. Azken urteetan, Europako besteherrialde batzuek harturiko estrategiarekiko moduparaleloan, beste eraldaketa ekonomiko baten pre-mia planteatu da, eta lehiakortasuna, berrikuntza etagiza kapitala dira bere funtsezko ardatzak.

Aldaketa demografikoek, biztanleria zahartzeaeta migrazioak barne, emakumeak lan-mundura sartuizanak, garapen iraunkorragatiko eta bizi-kalitateaga-tiko kezkak, teknologia berriek zein giza kapitalarenheziketak eta prestakuntzak eragin garrantzitsua izandute herrialdeetako egitura produktiboarengan, baitaEAEko ekonomiarengan ere.

Atal honetan EAEko ekoizpen-jarduera zein pun-tura arte aldatzen ari den aztertuko dugu murriz-ten, aldatzen edo azaleratzen ari diren sektoreak

2. EAE-ko eboluzio sektoriala eta produktiboa

3 EAEko ekoizpen-ehunaren ezaugarriak azalduko dituen atal honetan sartu aurretik, metodologiarekin zerikusia duten bi gai nabar-mendu nahi dira: alde batetik, Ekonomia Jardueren Sailkapen Nazionala (EJSN) berriki aldatu da Europako Legebiltzarrak emandako zuzen-tarauak aplikatu direlako, horrenbestez, aurrerantzean modu ezberdinean sailkatuko dira estatistika-datuetako batzuk. Egoera horrek mu-gatu egiten du azaltzen diren datuetako batzuk interpretatzeko modua. Bestalde, krisiaren eraginez, hura hasi aurretik ekoizpen-ehuneanantzeman ziren zenbait joera aldatu egin dira eta, beraz, zaila da etorkizun hurbilean izango duten bilakaera zein izango den interpretatzea.

2.11. TAULA. ESTABLEZIMENDU ETA ENPLEGU KOPURUAREN EBOLUZIOA

Establez. Kop. Hazkundearen % Enplegua Hazkundearen % Batez best. tamaina2000 168.264 1,7 743.829 3,2 4,42001 166.914 –0,8 759.583 2,1 4,62002 170.479 2,1 788.663 3,8 4,62003 171.988 0,9 806.220 2,2 4,72004 175.412 2,0 820.043 1,7 4,72005 181.533 3,5 853.835 4,1 4,72006 186.306 2,6 880.002 3,1 4,72007 199.310 7,0 919.370 4,5 4,62008 203.911 2,3 942.479 2,5 4,62009 — — 952.510 1,0 —

Iturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Direktorioa. Geuk egina.

36


horrek baldintzatu egiten du merkatuan jardutekoeta estrategia lehiakorrak prestatzeko aukera eta,horrenbestez, estatuko eta nazioarteko merkaturasartzeko gaitasuna murriztu egiten da. Argi dagotamainak konparazio-abantaila esanguratsuak lor-tzea ahalbidetzen duela, besteak beste, eskala-ekonomien erdiespena, finantzaketarako erraztasunhandiagoa, esportatzeko eta berritzeko gaitasun han-dia, I+G jardueren garapena, eta abar.

Egiaztatu ahal izan denez, enpresen lehiakor-tasunari dagozkion ekintza ezberdinetan parte har-tzeko joerak behera egiten du enpresaren langilekopurua zenbat eta txikiagoa izan. Lan-merkatuarenErroldaren (2008) arabera, honakoak dira 10 langilebaino gutxiago dituzten establezimenduen mugak:

• zentroetan prestakuntza jasotzeko aukera gutxiago(3 langile baino gutxiago dituzten zentroen % 20,5eta 3 eta 9 langile artean dituzten establezimen-duen % 39,3).

• establezimenduen zati handi batean jarduera ezdago informatizatuta (mikroestablezimenduen %16,3 dago informatizatuta, baina 3 eta 9 langileartean dituzten establezimenduen kasuan % 38,9).

• zentroen ehuneko txikiak du web orria (% 11,3k3 langile baino gutxiago duten establezimenduenkasuan eta % 29,3k 3 eta 9 langile artean dituz-tenen kasuan).

50 langile baino gutxiago dituzten establezimen-duek, oro har, honako mugak izaten dituzte gainera:

• I+G jardueradun zentro gutxi (establezimenduen %20 baino gutxiago);

barmena izan baitzuten bai establezimenduek baitaenpleguak ere.

EAEko enpresa-ehuna tamaina txikiko establezi-menduek osatzen dute. Establezimenduen batezbesteko tamaina 4,6 langilekoa da establezimendubakoitzeko, eta zenbateko hori egonkor mantendu dadenbora-tarte guztian.

Establezimenduen dimentsioa sakonago azter-tzerakoan, ikusi da 2008an EAEko lau establezi-mendutik hiruk 2 langile edo gutxiago zituztela etaestablezimenduen % 7k bakarrik ematen ziela en-plegua 10 langile edo gehiagori. Banaketa hori ez daia aldatu 2005ean lortutako emaitzetatik. Hala ere,2000 urtearekin alderatuz gero, establezimenduriktxikienek garrantzi erlatiboa galdu dutela ikusi ahalizan da, ehuneko 1,5 puntu galdu baitituzte gaine-rakoen mesedetan.

Guztirako banaketako aldaketa hauek establezi-mendu-talde desberdinek modu ezberdinean eboluzio-natu dutelako gertatzen dira. 2008an 10 langile bainogehiago zituzten 14.501 establezimendu zeuden, hauda, 2000. urtean baino % 35 gehiago. Bestalde, 10langile baino gutxiago zituzten establezimenduen ko-puruak hazkunde txikiagoa izan zuen (% 20,3), 189.409establezimendu zeuden alegia. Establezimendu-taldehonetan, 6 eta 9 langile artean hartzen zituzten es-tablezimenduen kopuruak gorakada nabarmena izanzuen (% 31,5). Horretaz gain, ikusi ahal izan da esta-blezimendurik dinamikoenak 20 eta 49 langile arteanhartzen zituztenak izan zirela, % 56,6ko hazkundeaizan baitzuten.

Enpresen tamaina txikia muga garrantzitsua daEAEko ekonomia modernizatzeko prozesuan, izan ere,

2.12. TAULA. ESTABLEZIMENDU-KOPURUAREN EBOLUZIOA, LAN-MAILAREN ARABERA

Hazkundea (%)Establezimendu kop.

Banaketa (%)

2005/08 2000/08 2000 2005 20080 eta 2 artean 13,0 18,8 76,3 74,4 74,83 eta 5 artean 9,4 25,2 13,0 13,8 13,46 eta 9 artean 9,8 31,5 4,3 4,8 4,710 eta 19 artean 11,4 25,9 3,4 3,6 3,520 eta 49 artean 18,2 56,6 1,9 2,3 2,4>= 50 7,9 25,3 1,1 1,2 1,2Guztira 12,3 21,2 100,0 100,0 100,0



37

publikoan. Aurrekoen aldean askoz gutxiago badiraere, langile autonomoen taldea ere garrantzitsua da,EAEko biztanleria landunaren % 11,5 talde horretansartzen baita. Gainerako taldeak (enplegu-emaileak,kooperatibistak eta familia-laguntza) bateratuta per-tsona landunen % 5,5 dira.

Bestalde, 2000-2008 aldian, talde bakoitzak ebo-luzio ezberdina izan zuen. Soldatapeko langileen etakooperatibisten kopuruak gora egin zuen (% 22,6eta % 23,7 hurrenez hurren), baina familia-laguntzakategoriako langileen kopuruak beheraka nabarmenaizan zuen. Langile autonomoen kopurua, aldiz, ia ezda aldatu; hala ere, 2005eko datuekin alderatuz gero,ikus daiteke talde hau % 4,1 murriztu dela.

Litekeena da, EAEn urte horietan izandakoegoera ekonomiko onuragarriaren ondorioz, langileautonomo asko soldatapeko bihurtzea. Nolanahi ere,ziur asko egoera hori leheneratu egingo da 2009tikaurrera, munduko krisi ekonomikoaren ondorioakagertu ondoren; soldatapeko langileetako batzuek,lana galdu eta gero, beren negozio propioa izateaaukeratu eta autonomo bihurtuko dira.

• prozesu produktiboetan aldaketak sartu dituztenenpresa gutxi (% 15,1);

• produktua berritzeko ekintzak egiten dituzten esta-blezimendu gutxi (% 15 baino gutxiago).

Enpleguari dagokionez, sozietate mugatuak diralangile gehien biltzen dituzten enpresak, biztanlerialandunaren ia % 30, alegia. 2000 eta 2008 urteenartean, enplegua % 113 hazi da establezimenduotan,eta horrek partaidetza erlatibo handiagoa izateaahalbidetu die. Horrek bereziki sozietate anonimoeiegin die kalte, ia ehuneko 7 puntu galdu baitituzte;2008an enpleguaren % 29 hartzen zuten.

2.1.2. Biztanleria landunaren lan-egoera

Biztanleria landunaren lan-egoerari dagokionez,EAEko enpresetan soldatapeko langileak dira gehie-nak. 2008an, soldatapeko langileak langileria guztia-ren % 82,9 ziren, hau da, 2000. urtearekin alderatutaia ehuneko hiru handitu zen beren garrantzi erlatiboa.Soldatapeko langileen % 83k sektore pribatuanegiten zuen lan eta beste % 17ak, aldiz, sektore

2.13. TAULA. ENPLEGUAREN EBOLUZIOA NORTASUN JURIDIKOAREN ARABERA

Hazkundea (%) Banaketa (%)

2005/08 2000/08 2000 2005 2008EnpleguaPertsona fisikoa 11,3 5,0 19,7 16,2 16,3Sozietate anonimoa –2,5 2,5 35,6 32,6 28,8Sozietate mugatua 27,1 113,4 17,6 25,8 29,7Bestelako sozietateak(1) 11,7 26,7 12,4 12,3 12,4Bestelako forma juridikoak(2) 7,0 10,5 14,7 13,2 12,8Guztira 10,4 26,7 100,0 100,0 100,0(1)Kooperatiba-sozietatea, Sozietate kolektiboa, Ondasun-erkidegoa, etab.(2)Tokiko korporazioak, erakunde autonomoak, Administrazio Publikoaren organoak eta Erlijio-instituzioak.Iturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Direktorioa. Geuk egina.

2.14. TAULA. LANDUNEN EBOLUZIOA LAN-EGOERAREN ARABERA

Hazkundea (%) Banaketa (%)

2005-08 2005-08 2000 2005 2008Enplegu-emaileak 1,7 14,6 3,1 3,0 2,9Autonomoak –4,1 –0,2 13,7 12,5 11,5Familia-laguntzak –45,8 –30,4 0,7 0,8 0,4Kooperatibetako kideak 19,0 23,7 2,1 1,9 2,2Soldatapekoak 6,0 22,6 80,5 81,7 82,9S. publikoko soldatapekoak 5,2 24,8 13,5 14,0 14,1S. pribatuko soldatapekoak 6,1 22,1 67,0 67,7 68,8

Guztira 4,4 18,9 100,0 100,0 100,0


38


doren esan daiteke produkzioan garrantzia galduz joandiren sektoreak nekazaritza eta industria sektorea izandirela eta garrantzia hartu dutela eraikuntzak eta zerbi-tzuen sektoreak. Antzeko bilakaera izan du lanarenegiturak. Eustateko datuen arabera, 2000tik 2008ra,nekazaritzaeta industria-sektoreak langile guztien %2,3 eta % 29,4 izatetik % 1,2 eta % 25,6 izatera igaroziren hurrenez hurren; aitzitik, zerbitzuen sektorea izanzen gorakadarik handiena izan zuena, ehuneko 5 alegia.

2.2. Ekoizpen-ehunaren dinamismoa

Atal honetan zera aztertzen da, 2008an enpresa-demografiaren arabera establezimenduen kopuruaketa enpleguak EAEn nola eboluzionatu zuten, hauda, urtean zehar sortu ziren edo desagertu ziren es-tablezimenduak eta enpleguaren sorrera eta galera

2.1.3. Egitura produktiboa

Atal honetan labur-labur aurkeztuko da egituraproduktiboa jarduera-sektore handien arabera, etaEspainiako ekonomiarenarekin konparatuko da; hu-rrengo ataletan egingo da azterketa sakonagoa.

Azken hamarkadetan EAEko ekonomia hiru-garren sektorerantz mugitu da, jarduera produkti-boa industriatik zerbitzuetara igarotzen joan bai-ta. Estatistikako Institutu Nazionalaren EspainiakoEskualde-kontabilitatearen datuen arabera, 2008an,zerbitzuek sektorea Balio Erantsi Gordinaren% 60 zenEAEn. Halaber, Eustaten Biztanleriaren JarduerarenAraberako (BJA) Inkestaren datuen arabera, sektorehorrek biztanleria landunaren % 64,8 hartzen zuen.

EAEn 2000-2008 bitartean Balio Erantsi Gordinakizandako portzentaje-egituraren eboluzioa aztertu on-

2.15. TAULA. EAEKO EKONOMIAREN EGITURA PRODUKTIBOA BEGARI ETA ENPLEGUARI DAGOKIONEZ (%)

2000 2005 2008Balio erantsi gordinaNekazaritza, abeltzaintza eta arrantza 1,9 1,3 0,9Industria eta energia 31,6 29,5 29,4Eraikuntza 7,2 9,6 9,6Zerbitzuak 59,3 59,5 60,0Guztira 100,0 100,0 100,0EnpleguaNekazaritza, abeltzaintza eta arrantza 2,3 1,2 1,2Industria eta energia 29,4 26,2 25,6Eraikuntza 8,6 8,8 8,4Zerbitzuak 59,7 63,8 64,8Guztira 100,0 100,0 100,0

Iturria: EIN. Eskualde-kontabilitatea eta EUSTAT. Biztanleriaren Jardueraren Araberako Inkesta. Geuk egina.

2.16. TAULA. EAEKO ENPRESA-DEMOGRAFIA (2005-2008)

Establezimenduak Enplegua

IgoerakSaldo

orokorra(1)

IgoerakSaldo

orokorra(1)Altak BajakJarraitzendutenak

Altak BajakJarraitzendutenak

Guztira 2005 20.374 14.253 0 6.121 49.814 36.956 20.934 33.792Guztira 2006 17.921 13.146 0 4.775 38.662 32.918 20.459 26.203Guztira 2007 20.227 7.223 0 13.004 37.718 15.119 16.769 39.368Guztira 2008 17.398 12.797 0 4.601 38.163 29.507 14.453 23.109Aldakuntza (%)2005-06 –12,0 –7,8 0,0 –22,0 –22,4 –10,9 –2,3 –22,52006-07 12,9 –45,1 0,0 172,3 –2,4 –54,1 –18,0 50,22007-08 –14,0 77,2 0,0 –64,6 1,2 95,2 –13,8 –41,3(1) 2008-2007 saldo orokorra: (altak - bajak) + jarraitzen dutenakIturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Direktorioa. Geuk egina.


39

Industria-sektoreko zenbait jarduera-adarretan(Erauzketa-industriak, Energia elektrikoaren, gasareneta uraren ekoizpena eta banaketa eta, bereziki,Manufaktura-industriak), jarduera utzi zuten esta-blezimenduen kopurua handiagoa izan zen establezi-mendu berrien eta jarraitu zuten (jarduera nagu-sia aldatu arren) establezimenduen kopurua baino.Ondorioz, saldo orokorra negatiboa izan zen, bai en-pleguari dagokionez baita, bereziki, establezimendu-kopuruari dagokionez.

Azkenik, azpimarratu behar da, salbuespenaksalbuespen, zerbitzuen sektorean altak gehiagoizan zirela bajak baino. Salbuespen hori Garraioeta komunikazioen adarra izan zen, establezimen-du kopuruari erreparatuz gero. Lanari dagokionez,finantza-bitartekotzaren adarrean ere saldo orokornegatiboa egon zen. Adar horretan, altak bajak bai-no gehiago izan ziren baina enplegu-kopuru garbiakbehera egin zuen. Horren arrazoia zera da, lehendikzeuden eta jarraitu zuten establezimenduek langile-kopurua doitu zutela eta ondorioz 714 langile gu-txiago zeudela horietan.

garbia aztertzen dira. Ondorengo taulan ikus daite-keenez, enpresen kolektiboak ekarpen garrantzitsuaegin zion EAEko lan-merkatuari.

Jarduera-adarka, datuek azaltzen dute HigiezinenJarduerak, Alokairu-jarduerak, Enpresa-zerbitzuaketa Eraikuntzako sektorea izan zirela 2008an be-ren jarduera EAEn garatzen zuten establezimenduenkopuruak eta, horrenbestez, enpleguak gora eginizanaren erantzuleak. Aipatutako lehenengo ada-rrean, sortutako enpleguaren kopuru garbia 11.169langilekoa izan zen (guztira sortutako enpleguaren %48). Eraikuntza sektorea, aldiz, sortutako enpleguaren% 17,8ren erantzulea izan zen.

Hein txikiagoan, beste jarduera-adar batzuek ereizan dute zerikusia establezimenduen eta enplegua-ren gorakada nabarmenean. Horixe da Hezkuntzarenadarraren eta Komunitatearen alde egindako jardue-ra sozialen eta zerbitzuen zein Zerbitzu pertsonalenadarraren kasua. Enpleguari dagokionez, Osasun- etaalbaitaritza-jardueren eta Gizarte zerbitzuen adarrariesker 2.531 lanpostu sortu ziren, hau da, EAEn guztirasortutako enpleguaren % 11.

2.17. TAULA. JARDUERA-ADAR BAKOITZEKO ESTABLEZIMENDU KOPURUA HANDITZEKO EKARPENA, 2008

Hazkundearen zioaSaldo

Orokorra(1)

Ekarpena(%

bertikala)Altak BajakJarraitzendute

Guztira 2008 17.398 12.797 0 4.601 100,0

C. Erauzketa-industriak — 3 –1 –4 –0,1

D. Manufaktura-industriak 764 913 –55 –204 –4,4

E. Energia elektrikoaren, gasaren eta uraren ekoizpenaeta banaketa 9 26 –1 –18 –0,4

F. Eraikuntza 4.810 3.087 –26 1.697 36,9

G. Merkataritza; motordun ibilgailuen, motozikleteneta ziklomotorren eta etxeko erabilerako artikulupertsonalen konponketa

3.147 2.967 53 233 5,1

H. Ostalaritza 738 701 –12 25 0,5

I. Garraioa, biltegiratzea eta komunikazioak 998 1.049 22 –29 –0,6

J. Finantza-bitartekotza 409 204 15 220 4,8

K. Higiezin- eta alokairu-jarduerak; Enpresa-zerbitzuak 4.294 2.420 –6 1.868 40,6

L. Adm. Publikoa, defentsa eta derrigorrezko gizarte segurantza 6 4 2 4 0,1

M. Hezkuntza 599 251 28 376 8,2

N. Osasun- eta albaitaritza-jarduerak; gizarte zerbitzuak 568 389 –25 154 3,3

O. Komunitatearen alde egindako bestelako jarduerasozialak eta zerbitzuak; zerbitzu pertsonalak 1.056 783 6 279 6,1

(1) 2008-2007 saldo orokorra: (altak - bajak) + jarraitzen dutenakIturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Direktorioa. Geuk egina.

40


Eraikuntzaren sektoreak guztira sortutako en-pleguaren % 10,2 hartu zuen bere gain 2008an.Aipatutako iturriaren arabera, eraikuntzaren sektoreaindustria eta zerbitzuak baino gehiago hazi zen en-pleguari dagokionez, % 56,1 hazi ere 2000 eta 2008bitartean. Hala ere, kopuru horiek Espainian egindakoazterketan lortutakoak baino zertxobait baxuagoakdira.

2008an EAEn guztira sortutako enplegua-ren % 66,2 Zerbitzuen sektoreari esker sortu zen;EAEn merkatuko zerbitzuek sektore honen % 83,5hartzen zuten gutxi gorabehera (EUSTAT, KontuEkonomikoak).

Zerbitzuen sektorean bertan Enpresentzako zerbi-tzuen eta Merkataritza- eta konponketa-zerbitzuenadarrak nabarmentzen ziren, enplegu gehien horieksortzen baitzuten. Enpresentzako zerbitzuei buruzkodatuak goiburuko orokorragoan jasotzen dira, hi-giezinen zerbitzuei buruzko datuekin batera. 2000eta 2008 urteen artean, jarduera-talde hori guztirakolanaren % 11,1 sortzetik % 14,8 sortzera igaro zen,

2.3. Enpleguaren eboluzioa jarduera-adarka

Atal honetan modu zehatzagoan aztertuko daenpleguak jarduera-adar ezberdinetan izan duen ebo-luzioa4.

EUSTATeko Jarduera Ekonomikoen Direktorioakematen dizkigun datuen arabera, EAEko pertsonalandunen kopuruak gora egin zuen 2000 eta 2008 ur-teen artean. Urteko hazkunde-tasarik txikiena 2004aneman zen, % 1,7koa alegia. Aitzitik, aldakuntza posi-tiborik handiena 2007an gertatu zen, hazkundea %4,5ekoa izan baitzen.

Jarduera-sektore handika, Manufaktura-industriak enplegu guztiaren % 23,1 sortu zuen2008an, baina EAEn sortzen den enpleguari egitendion ekarpena garrantzia galduz joan da. Gauzak ho-rrela, 2000. urtearekin alderatuz gero, sektore horrenenplegua sortzeko almena % 5 jaitsi da. Hala ere,enpleguari buruz aztertu diren datuei esker azpima-rra daiteke manufaktura-industriak EAEko ekoizpen-egituran duen garrantzi erlatiboa estatuan duenabaino handiagoa dela.

2.18. TAULA. JARDUERA-ADAR BAKOITZEKO ENPLEGUA HANDITZEKO EKARPENA, 2008

Hazkundearen zioaSaldo

Orokorra(1)

Ekarpena(%

bertikala)Altak BajakJarraitzendute

Guztira 2008 38.163 29.507 14.453 23.109 100,0C. Erauzketa-industriak — 11 –22 –33 –0,1D. Manufaktura-industriak 4.097 6.026 1.668 –261 –1,1E. Energia elektrikoaren, gasaren eta uraren ekoizpena etabanaketa 74 106 –77 –109 –0,5

F. Eraikuntza 7.873 5.489 1.733 4.117 17,8G. Merkataritza; motordun ibilgailuen, motozikleteneta ziklomotorren eta etxeko erabilerako artikulupertsonalen konponketa

6.401 5.619 611 1.393 6,0

H. Ostalaritza 1.744 1.159 39 624 2,7I. Garraioa, biltegiratzea eta komunikazioak 1.744 2.351 1.333 726 3,1J. Finantza-bitartekotza 827 327 –714 –214 –0,9K. Higiezin- eta alokairu-jarduerak; Enpresa-zerbitzuak 8.474 4.519 7.214 11.169 48,3L. Adm. Publikoa, defentsa eta derrigorrezko gizarte segurantza 27 8 79 98 0,4M. Hezkuntza 3.474 745 –723 2.006 8,7N. Osasun- eta albaitaritza-jarduerak; gizarte zerbitzuak 1.494 1.178 2.215 2.531 11,0O. Komunitatearen alde egindako bestelako jarduera sozia-lak eta zerbitzuak; zerbitzu pertsonalak 1.934 1.969 1.097 1.062 4,6

(1) 2008-2007 saldo orokorra: (altak - bajak) + jarraitzen dutenakIturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Direktorioa. Geuk egina.

4 EINk emandako datuak erabiltzen dira 20 elementuko matrize batekin. EAEko enpleguaren azterlanean, lehenik eta behin, jardueraekonomikoen A(17) matrizea erabili genuen. Ondoren, hobeto banatuta, EUSTATeko Jarduera Ekonomikoen Direktorioak ematen dituendatuak aztertu ziren.


41marrenekoa izan zen eta estatuan, aldiz, ehuneko 2hamarrenekoa, gutxi gorabehera.

Ondorengo puntuetan zehatzago aztertuko ditu-gu industria-sektoreko eta zerbitzuen sektoreko jar-duera-adar ezberdinak, enpleguaren sorreran egitenduten ekarpenaren arabera. Horretarako 53 jarduera-adar banatuko ditugu.

2.3.1. Industria-sektorea

Lehenago aipatutako legez, Industria eta Energiagarrantzi erlatiboa galduz joan ziren azterlanerakokontuan hartutako urteetan, hau da, 2001 eta 2008bitartean. Urte bakoitzean aurreko urtearekiko ehu-neko puntu bat inguru galdu zuten eta, horrela,2008an enpleguaren % 23,6 sortu zuten, 2001ean %28,6 sortu ondoren.

Industria-jardueren azterketa mikroekonomikoarenarabera, enpleguari dagokionez metalaren sek-toreak garrantzi handia du industrian eta, oro har,EAEko ekonomian. Metalaren sektoreak, moduorokorrean ulertuz gero, hainbat sektore hartzen ditubere gain: Mineral metalikoak, Metalurgia etametalezko eraikuntzak,Makineria,Material elek-trikoa eta Garraiorako materiala.

Era berean, Metalurgia eta metalezko ar-tikuluen sektoreak honakoak hartzen ditu bere

eta denbora-tarte osoan % 69,7ko hazkundea izanzuen. Merkataritzak eta konponketek, aldiz, % 27,4kohazkundea izan zuten, eta 2008an enplegu guztiaren% 15,7 horiei esker sortu zen.

Garrantzi erlatiboa irabazi duen beste talde batGarraioa, biltegiratzea eta komunikazioak azpisek-toreek osatzen dutena da, izan ere, 2000 eta 2008bitartean beren garrantzi erlatiboa mantendu bazutenere, denbora tarte osoan eta 2005etik 2008ra bitar-tean aldakuntza-tasa positiboak izan zituen, % 25,3eta % 10,4 hurrenez hurren.

Ostalaritzak enplegu guztian zuen partaidetzaerlatiboak behera egin zuen. Hau da, 2008an enpleguguztiaren % 5,2 sortu zuen, baina 2000. urtean por-tzentajea handiagoa izan zen, % 5,6 alegia. Denaden, 2008-2000 denbora tartean izan zuen hazkunde-tasa % 16,3koa izan zen.

Azkenik, aipatu beharra dago Finantza-bitarteko-tza jarduerak izan zirela aldakuntza-tasa positiboriktxikiena izan zuten zerbitzuak eta, gainera, urtezurte enplegu gutxiago sortu zutela. Estatuko per-tsona landunen datuak jarduera-adarka jasotzen di-tuen taulan ikus daitekeenez, jarduera-adar horrekantzeko jokabidea izan zuen EAEko eta Espainiakoekonomietan. EAEn galera erlatiboa ehuneko 5 ha-

2.19. TAULA. LANDUNAK JARDUERA-ADARKA. (2000-2008). EAE

Enpleguaren banaketa ehunekoetan Aldakuntza-tasak

2000 2005 2008 2005-2008 2000-2008Guztira 100,0 100,0 100,0 10,4 26,7C. Erauzketa-industriak 0,1 0,1 0,1 –15,4 –13,0D. Manufaktura-industriak 28,1 25,6 23,1 –0,4 4,4E. Energia elektrikoaren, gasaren eta uraren ekoizpena etabanaketa 0,5 0,5 0,4 –7,3 –1,6

F. Eraikuntza 8,3 9,8 10,2 15,7 56,1G.Merkataritza; motordun ibilgailuen, motozikleten eta ziklomoto-rren eta etxeko erabilerako artikulu pertsonalen konponketa 15,6 15,6 15,7 11,0 27,4

H. Ostalaritza 5,6 5,2 5,2 9,8 16,3I. Garraioa, biltegiratzea eta komunikazioak 5,7 5,6 5,6 10,4 25,3J. Finantza-bitartekotza 2,8 2,4 2,3 2,4 2,6K. Higiezin- eta alokairu-jarduerak; Enpresa-zerbitzuak 11,1 13,2 14,8 24,1 69,7L. Adm. Publikoa, defentsa eta derrigorrezko gizarte segurantza 5,6 5,0 4,6 1,8 5,1M. Hezkuntza 6,9 6,4 6,5 12,6 19,1N. Osasun- eta albaitaritza-jarduerak; gizarte zerbitzuak 5,7 6,0 6,5 21,1 46,5O. Komunitatearen alde egindako bestelako jarduera sozialaketa zerbitzuak; zerbitzu pertsonalak 4,0 4,5 4,8 17,3 54,5

2003az geroztik, EJSN-93k EJSN-93ren Berrikuspena esan nahi duIturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Direktorioa. Geuk egina.

42


Metalurgiak aldakuntza-ratio positiboak izan zi-tuen hautatutako hiru denbora-tarteetan, hau da,2005-2008, 2007-2008 eta 2001-2008. Azken tar-te horretan, % 3,81eko aldakuntza-tasa izan zuen.Metalezko produktuen fabrikazioak ere aldakuntzapositiboak izan zituen azterlanerako hautatutakourteetan; hala ere, 2001 eta 2008 urteen artean sor-tutako enpleguan izan zuen partaidetza erlatiboak %1,2 egin zuen behera.

Makineriaren taldean, jarduera-adar bakoi-tzak jokabide ezberdina izan zuen. Material elek-tronikoaren zein irrati eta telebista ekipoen etaaparatuen fabrikazioak eta makineria zein material

gain: Siderurgia, Burdinazkoa ez den metalurgia,Galdaketak, Metalezko eraikuntza, Forjaketa etaestanpazioa, Ingeniaritza metalikoa eta Metalezkoartikuluak. Makineriaren sektoreak honakoak hartzenditu bere gain: Makina-erreminta, Etxe-tresnak etaBestelako makineria. Azkenik, Garraiorako materia-lak honakoak biltzen ditu: Automobilak eta beren pie-zak, Ontzigintza eta Bestelako garraiorako materiala.

Sektorekako banaketa eginez gero, ikus daitekeMetalurgia eta Metalezko artikuluak, Makineria etaGarraiorako materiala funtsezkoak direla oraindik eregure ekonomian lanari dagokionez. Hala ere, sektorehorien baitan jokaera zeharo desberdinak antzeman dira.

2.20. TAULA. LANDUNAK INDUSTRIA ETA ENERGIA SEKTOREAN (2001-2008). EAE

Enpleguaren banaketaehunekoetan

Aldakuntza-tasak

2001 2005 2008 2001-2008 2005-2008 2007-20082. INDUSTRIA ETA ENERGIA 28,66 26,19 23,60 2,16 –0,55 –0,1810. Ikatzaren erauzketa eta metaketa — — —11. Petrolioaren eta gas naturalaren erauzketa — — —13. Mineral metalikoen erauzketa — — —14.Metalikoak zein energetikoak ez direnmineralen erauzketak 0,09 0,08 0,06 –15,91 –14,52 –5,4615. Janari-edarien industria 1,68 1,61 1,46 7,94 –0,05 –1,0716. Tabakoaren industria 0,0317. Ehungintzaren industria 0,14 0,10 0,09 –20,51 2,48 –0,9118. Jantzigintzaren eta larrugintzaren industria 0,28 0,22 0,19 –14,87 –4,76 –1,6619. Larrugintzaren eta zapatagintzaren industria 0,05 0,03 0,01 –62,10 –47,97 –24,1920. Zuraren eta kortxoaren industria 0,70 0,59 0,53 –7,04 –1,41 –1,3121. Paperaren industria 0,66 0,58 0,50 –5,37 –3,96 –2,0022. Argitalpenak, arte grafikoak, eta euskarri grabatuakerreproduzitzea 0,91 0,83 0,76 3,49 0,66 –0,85

23. Koketegiak, petrolio-finketa eta erregai nuklearrentratamendua 0,10 0,10 0,11 35,87 21,03 5,30

24. Industria kimikoa 0,80 0,67 0,56 –12,59 –7,28 –4,4325. Kautxuzko eta materia plastikozko produktuen fabrikazioa 2,15 2,05 1,81 4,61 –2,59 –4,9026. Metalikoak ez diren bestelako produktu mineralenfabrikazioa 0,94 0,76 0,70 –7,98 2,06 –0,53

27. Metalurgia 2,92 2,66 2,44 3,81 1,36 2,1328. Makineria eta ekipamenduak ez diren produktu meta-likoen fabrikazioa 6,68 6,28 5,84 8,46 2,57 0,50

29. Makineria eta ekipamendu mekanikoa eraikitzekoindustria 3,91 3,54 3,19 1,22 –0,67 –0,46

30. Bulegorako makinen eta ekipo informatikoen fabrikazioa. 0,02 0,03 0,01 –73,51 –78,13 –74,4831. Makineria eta material elektrikoaren fabrikazioa 1,16 1,11 1,09 16,22 8,02 0,9532. Material elektronikoaren zein irrati, telebista eta komu-nikazio ekipoen eta aparatuen fabrikazioa 0,50 0,39 0,42 3,81 18,46 9,46

33. Arlo mediko-kirurgikorako, optikarako eta erlojugin-tzarako ekipamendu eta tresnen eta doitasun-ekipamen-du eta tresnen fabrikazioa

0,61 0,49 0,41 –15,97 –6,55 6,77

34. Motordun ibilgailuen, atoien eta erdi-atoien fabrikazioa 1,53 1,52 1,26 2,11 –8,40 –1,6035. Garraiorako bestelako materialaren fabrikazioa 1,00 0,95 0,80 –0,73 –7,13 3,1836. Altzariak egitea; bestelako manufaktura-industriak 1,25 1,04 0,85 –15,47 –9,92 –1,6837. Birziklatzea 0,06 0,08 0,11 128,64 39,92 30,8240. Energia elektrikoaren, gasaren, lurrunaren eta urberoaren ekoizpena eta banaketa 0,38 0,31 0,24 –20,89 –13,86 –4,72

41. Uraren bilketa, arazketa eta banaketa 0,10 0,15 0,14 81,90 6,43 0,30



43

elektronikoaren fabrikazioak eboluzio positiboa izanzuten erreferentzia-urteetan sortutako lan-kopuruaridagokionez.

Material elektronikoaren fabrikazioan 2005etikaurrera hazkunde-tasa nabarmenak eman ziren, izanere, 2005etik 2008ra bitartean enplegu-ratioek %18,46 egin zuten gora. Gainerako Makineria sektoreeidagokienean, emaitzak ez dira horren erakargarriak.Horixe gertatzen da makineria eta ekipamendu me-kanikoa eraikitzeko Industriaren kasuan. Izan ere,2001-2008 tartean % 1,22ko hazkunde-tasa lortubazuen ere, sektorearen ratioak % –0,67 eta % –0,46erori ziren 2005-2008 eta 2007-2008 aldietan, hurrenezhurren. Bulegorako makinen eta ekipo informatikoenfabrikazioak % 73,5eko enpleguaren aldakuntza-tasanegatiboak lortu zituen 2001 eta 2008 artean.

Garraiorako materialaren baitan, Motordun ibil-gailuen, atoien eta erdi-atoien fabrikazioak enple-guan izandako partaidetza erlatiboak okerrera eginzuen (3 hamarren inguru) 2001 eta 2008 bitartean,eta sektore horrek aldakuntza-tasa negatiboak izanditu azken urteetan. Azkenik, Bestelako garraio-materialaren fabrikazioak aurreko taldearen antzekoeboluzioa izan zuen, 2007-2008 aldian lortu zituen %3,18ko aldakuntza-tasa positiboak alde batera utzita.

Bestalde, Jarduera Ekonomikoen Direktoriotikateratako datuei esker aipatutakoak ez diren bestehiru jarduera industrial identifika ditzakegu, etahoriek eboluzio positiboa izan dute. Honakoak dira:Birziklatze- jarduerak, Ura bildu eta araztekojarduerak eta Koketegi, petrolio-finketa eta hon-dakin nuklearren tratamendu jarduerak. Birzikla-tze-jarduerak oso bilakaera positiboa izan du enple-guari dagokionez aztertutako 8 urteetan zehar, etahori tokian tokiko erakundeek birziklatze-sistemetanegindako inbertsioei eta herritarren ingurumen-kon-tzientzia handiagoari esker gertatu da, horien eraginezizan baitu horren garapen handia industria mota

honek. Horrek guztiak sektorean enplegu gehiago sor-tzea ekarri du. Sektoreak enpleguan duen partaidetzaerlatiboa ehuneko 5 hamarren hazi da, eta 2001 eta2008 bitartean izandako aldakuntza-ratioa % 128,6koaizan zen.

Jantzigintzari (Ehungintza, Larrugintza etaZapatagintza) lotutako Industria guztietan, Paperarenindustrian eta Arte Grafikoen industrian enplegu-ko-puruak behera egin du aztertutako denbora-tartean.Industria kimikoak hezkunde-tasa negatiboak izanzituen azterlanerako kontuan hartutako denbora-tarteguztietan: 2001-2008 tartean izandako hazkundea %–12,5ekoa izan zen.

2.3.1.1. Lana teknologia-edukiaren arabera5

2005-2008 denbora-tartean, beren teknologia-edukiaren arabera bilakaerarik onuragarriena izanzuten jarduera-taldeak, bai enpleguari dagokionez,baita balio erantsiari dagokionez ere, teknologia-eduki altua edo ertain-altua zutenak izan ziren, % 0,8eta % 6,6ko hazkundearekin, hurrenez hurren.

2007an zenbait aldaketa gertatu ziren hainbatsektoretako lanari eta horien balio erantsiari dago-kienez. Teknologia-maila altuko sektoreek hazkunde-ratiorik handienak lortu zituzten enpleguari dago-kionez, % 4,13 alegia, eta % 9,6 balio erantsiaridagokionez. Azken datu hori teknologia-maila ertain-baxuko jarduerek baino ez zuten gainditu (% 9,9).Aitzitik, teknologia-maila ertain-altuko eta baxukotaldeek zeharo hazkunde-ratio baxuak izan zituzten,urtean landun pertsonen kopurua ehuneko hamarrenbat bakarrik hazi baitzen; balio erantsiari dagokio-nez, teknologia-eduki ertain-altuko sektoreetan %1,5ekoa izan zen eta teknologia-eduki baxukoetan,aldiz, % 2,5ekoa.

Azkenik, 2008ari dagozkion datuek erakustendute industrian, oro har, enplegu gutxiago sortu

5 Teknologia-edukiari dagokionez, EUSTATek emandako datuen arabera eta ELGAren sailkapenari jarraiki, teknologia-maila altuansartzen dira: aireontziak eta espazio-ontziak, produktu farmazeutikoak, bulegoko makineria eta informatika-ekipoa, material elektronikoa,ekipamendu eta tresna mediko-kirurgigoak eta doitasun-ekipamenduak eta tresnak. Maila ertain-altuan daude: makineria eta ekipa-mendu elektrikoa, motordun ibilgailuak, produktu kimikoak (farmazeutikoak izan ezik), garraiorako bestelako materiala eta makineria etaekipamendu mekanikoa. Maila ertain-baxuan daude: itsasontziak, kautxuzko produktuak eta lehengaiak, petrolio-finketaren produktuak,burdinazko eta burdinazko ez diren metalak, produktu metalikoak eta metalikoak ez diren produktu mineralak. Azkenik, teknologia-mailabaxuko jarduera honakoak dira: Manufaktura ezberdinak eta birziklatzea, zura, papera eta paperezko produktuak, janari-edariak eta ta-bakoa, ehungintzako produktuak, jantzigintza, larruzko produktuak eta oinetakoak.

44


tasan, % 28,5ekoa izan baitzen (saltoki txikiena %26,1ekoa izan zen). Dena den, nabarmendu behar daHandizkako merkataritzak hazkunde-ratio negatiboaizan zuela 2007-2008 denbora-tartean, % –0,34 ale-gia, eta txikizkako merkataritzak % 1,7ko aldakuntzapositiboa izan zuela.

Ostalaritzak ere bilakaera positiboa izandu landunen kopuruari dagokionez. EAEn tu-rismoaren alde egindako ahaleginak jarduera ho-rri lotutako enpleguaren bolumenean islatzen dira.Sektore horretan, 2001-2008 bitartean, % 28,4koaldakuntza-ratioa izan zuen enpleguak. Turismoarensektoreari eta horrek izan zuen zabalkundeari lotutadaude Bestelako zerbitzu-jarduerak, eta oso jokabidepositiboak erakutsi zituzten garraioei lotutako jardue-rek eta bidaia-agentzien jarduerek ere.

Garraio-zerbitzuei dagokienez, aipatu beharda adar bakoitzak jokaera desberdina agertu due-la. Gauzak horrela, errepide bidezko garraioakdinamismo garrantzitsua izan zuen enpleguaridagokionez azterlaneko urteetan, eta enpleguan zuenpartaidetza ere handitu zuen ehuneko bi hamarren;itsaso- eta aire-garraioek, aldiz, aldakuntza-tasa negatiboak izan zituzten. 2005-2008 urteenartean % –15,9 eta % –4,4ko tasak izan zituztenhurrenez hurren.

Finantza-bitartekotzaren, Higiezinen jardueraeta Alokairu-zerbitzuen eta Enpresa-zerbitzuen tal-deak, oro har, % 47,23ko hazkunde-tasa izan zuen2001-2008 tartean. Jarduera-talde handika hartuta,hauxe da denbora-tarte horretan gehien hazi zena.Jarduera-azpitaldeka egindako azterketak, aldiz, en-pleguarekiko jokabide ezberdinak egon zirela egiazta-tzeko aukera eman digu.

zirela. Beheranzko joera hori teknologia-mailaguztietan eman zen, teknologia-eduki ertain-altuko segmentuan izan ezik; horretan langileenkopurua funtsean mantendu egin zen aurreko urtea-rekiko. Balio erantsiari dagokionez, datuek zertxobaitbilakaera hobea erakusten dute, % 2,1 hazi baitzen2007arekiko. Hori ulertzeko, kontuan izan beharda teknologia-maila altuko segmentuak egindakoekarpena.

2.3.2. Zerbitzuen sektorea

Jarduera-talde handika, 2008an zerbitzuen sek-toreko enplegua merkataritzaren, konponketen,ostalaritzaren, garraioaren eta komunikazioenadarretan bildu zen gehien bat, EAEko enpleguguztiaren % 26,5 alegia. Jarduera horien ondorengarrantzi erlatiborik handiena izan zutenak Bestelakozerbitzu-jarduerak izan ziren (% 22,4) eta, azkenik,Finantza-bitartekaritza, Higiezin- eta alokairu-jardue-rak eta Enpresa-zerbitzuak (% 17,6).

Merkataritza, konponketa, ostalaritza, garraio etakomunikazio jarduerek, guztira, % 25,3ko aldakun-tza positiboa izan zuten enpleguarengan 2001-2008aldian.

Handizkako eta txikizkako merkataritzaren artekobereizketa eginez gero, ikus daiteke alde batetik EAEnsaltoki txikiek tradizionalki izan duten garrantziadela eta, adar horrek enpleguaren guztirako kopuruanpartaidetza erlatibo handiagoa izan duela handizkakomerkataritzak baino.

Aldakuntza-tasei dagokienez, urte horietanzabaldu ziren saltoki handien kopuru altua ongiislatzen da garai hartako guztirako aldakuntza-

2.21. TAULA. EAEKO INDUSTRIAREN TEKNOLOGIA-EDUKIA. 2005-2008

2005 2006 2007 2008

Landunak(kopurua)

BEGfkLandunak(kopurua)



BEGfk

Guztira 249.696 15.701.676 250.862 16.624.164 255.294 17.615.267 250.292 17.997.138Teknologia-maila altua 11.054 578.859 11.019 601.322 11.466 659.292 11.260 685.613Teknologia-maila ertain-altua 64.997 3.948.583 65.534 4.212.581 65.659 4.277.834 65.719 4.388.960Teknologia-maila ertain-baxua 115.917 6.998.945 116.617 7.277.026 120.440 7.997.634 117.760 7.867.859Teknologia-maila baxua 52.821 253.432 52.902 2.647.504 52.963 2.746.149 50.691 2.708.666Sailkatu gabe 4.907 1.640.966 4.790 1.885.731 4.766 1.934.358 4.862 2.346.040

Iturria: EUSTAT. Industria Estatistika. Geuk egina.


45

higiezinen alorreko jarduerek % 133,6 egin dute goraenpleguari dagokionez.

Nabarmendu beharra dago ezagutza sako-nak eskatzen dituzten zerbitzuetan, hala nola,Jarduera informatikoetan, Ikerketa eta garapeneaneta Bestelako enpresa-jardueretan, enpleguak go-ra egin duela. ELGAk BPGaren portzentajearenarabera I+G alorrean egiten den gastuaren ratioakontuan hartuta garatu duen sailkapenaren ara-bera, hiru jarduera horiei KIBS deritze (KnowledgeIntensive Buisiness Services-Enpresentzako EzagutzaSakoneko Zerbitzuak).

Sektore arteko harremanen ikuspuntutik,KIBSak garrantzi handiko kontsumo ertainak dira,

Finantza-bitartekotzak, aseguruek eta pen-tsio-planek izan ezik, enplegu-galera garran-tzitsua izan zuen. Izan ere, enpleguarekiko izanzuen garrantzia ia ehuneko bost hamarren jaitsi zen,eta aldakuntza-tasa negatiboak izan zituen kontuanhartutako urte-tarte guztietan. Aseguruek eta pen-tsio-planek eta finantza-bitartekotzaren jar-duera osagarriek, aldiz, emaitza positiboak izanzituzten aztertutako 8 urteetan izandako langileeidagokienez.

Lehenago aipatu dugun bezala, Eraikuntza na-barmen hazi da azken hamarkadan eta, beraz,sektore horri lotutako zerbitzuek ere halaxeegin dute. Horrela, bada, 2001-2008 aldian EAEko

2.22. TAULA. ZERBITZUEN SEKTOREKO LANDUNAK (2001-2008). EAE

Enpleguaren banaketaehunekoetan

Aldakuntza-tasak

2001 2005 2008 2001-2008 2005-2008 2007-20084. MERKATARITZA, KONPONKETAK, OSTALARITZA,GARRAIOAK ETA KOMUNIKAZIOAK. 26,29 26,49 26,55 25,33 10,65 1,11

50. Motordun ibilgailuen eta motozikleten salmenta etakonponketa; motordun ibilgailuetarako erregaiarentxikizkako salmenta

1,84 1,74 1,70 15,08 7,82 1,13

51. Handizkako salmenta eta merkataritzako bitartekaritza 5,14 5,30 5,33 28,59 11,03 –0,3452. Txikizkako salmenta; norberaren gauzen eta etxekotresnen konponketa 8,55 8,60 8,70 26,18 11,66 1,72

55. Ostalaritza 5,01 5,21 5,18 28,41 9,81 1,2960. Lurreko garraioa; hodi bidezko garraioa 3,18 3,22 3,30 28,71 12,93 2,5461. Itsasoko garraioa, kabotaje-garraioa eta barrukonabigazio-bideetako garraioa 0,06 0,06 0,04 –5,95 –15,96 –7,06

62. Aireko eta espazioko garraioa 0,06 0,05 0,04 –15,18 –4,40 –0,7663. Garraioei lotutako jarduerak; bidaia-agentzien jarduerak 1,51 1,47 1,46 19,81 9,55 0,2364. Posta eta telekomunikazioak 0,95 0,85 0,80 5,51 4,80 –0,555. FINANTZA-BITARTEKARITZA; HIGIEZIN- ETAALOKAIRU-JARDUERAK; ENPRESA-ZERBITZUAK 14,38 15,61 17,06 47,23 20,69 7,31

65. Finantza-bitartekaritza, aseguruak eta pentsio-planakizan ezik 1,81 1,57 1,38 –5,45 –2,78 –2,96

66. Aseguruak eta pentsio-planak, derrigorrezko gizartesegurantza izan ezik 0,47 0,41 0,40 7,61 8,44 1,52

67. Finantza-bitartekaritzaren jarduera osagarriak 0,44 0,45 0,47 30,76 15,24 2,9470. Higiezinen alorreko jarduerak 0,70 0,89 1,32 133,63 62,58 13,3671. Makineria eta ekipamendu soilen alokairua (langilerikgabe), norberaren gauzen eta etxeko tresnen alokairua 0,29 0,36 0,38 64,72 16,88 3,85

72. Jarduera informatikoak 1,10 1,33 1,53 73,18 26,94 9,9073. Ikerketa eta garapena 0,30 0,39 0,56 127,35 58,97 12,1074. Bestelako enpresa-jarduerak 9,27 10,21 11,03 47,55 19,23 8,016. BESTELAKO ZERBITZU-JARDUERAK 21,88 21,94 22,54 27,87 13,42 2,7675. Administrazio publikoa, defentsa eta gizarte segurantza 5,47 5,04 4,64 5,29 1,79 0,2280. Hezkuntza 6,93 6,40 6,53 16,82 12,64 3,3785. Osasun- eta albaitaritza-jarduerak; gizarte zerbitzuak 5,50 5,97 6,55 47,78 21,09 4,2890. Saneamendu publikoko jarduerak 0,50 0,73 0,77 90,60 16,15 –0,4791. Elkartegintza jarduerak 0,70 0,72 0,76 33,20 15,45 0,3992. Aisialdiari, kulturari eta kirolari lotutako jarduerak 1,53 1,78 1,91 54,98 18,59 3,5493. Zerbitzu pertsonaletako jarduera ezberdinak 1,24 1,30 1,39 39,10 17,34 3,59


46


2.4. Enpresen berrikuntza eta I+G jarduera

Enpresek garatzen duten berrikuntza jardueraproduktibitatea eta errentagarritasuna handitzekoaukera ematen duten iturrietako bat da eta, beraz,lehiatzeko gaitasunari nabarmen eragiten dion fakto-rea ere bada.

2.4.1. Berrikuntza EAEko enpresa-sektorean

• Enpresa berritzailea izango da inkestan kontuanhartutako tartean berrikuntzaren bat sartu duenenpresa.

Berrikuntzatzat hartuko da produktu (edo zerbi-tzu) berria nahiz zeharo hobetua, prozesu berria,komertzializazio metodo berria edo antolakuntzametodo berria sartzea enpresaren barne-praktike-tan, lantokiaren antolakuntzan edo kanpoko harre-manetan. Berrikuntza guztien ezaugarri komunazera izango da, aldaketa horiek dagoeneko sartutaegon beharko direla enpresaren lanean. Produktuberri (edo hobetu) bat sartuta dagoela esan dai-teke merkaturatu egin denean. Prozesu, komer-tzializazio metodo edo antolakuntza metodo batsartuta dagoela esan daiteke modu eraginkorreansartzen denean enpresaren eginkizunetan.

Definizio hori kontuan hartuta, bi berrikuntza mo-ta bereiz daitezke: berrikuntza teknologikoak etaberrikuntza ez teknologikoak. Berrikuntza teknolo-gikoa produktu bat (ondasun bat edo zerbitzu bat,berria edo nabarmenki hobetua denean eta merka-tuan sartuta dagoenean) edo prozesu bat (establezi-menduan bertan prozesu berria edo nabarmenkihobetua ezartzea) izan daiteke, eta berrikuntza ezteknologikoak antolakuntzaren edo komertzializa-tzeko moduaren berrikuntzek osatzen dituzte.

• Jarduera berritzaileak dituen enpresa inkestanaztertutako urteetan berrikuntza-jarduerak garatudituen enpresa da, abian diren berrikuntzak etabertan behera utzitako berrikuntzak dituzten en-presak barne.

Eustaten berrikuntza teknologikoari buruzkoinkestatik ateratako datuen arabera, 2006-2008 bi-tartean, EAEko establezimenduen % 20,8 izan zirenberritzaileak (produktua edo prozesua). Portzentajehori lortzeko, kontuan hartu behar dira bai berrikun-

zerbitzuen jardueretarako ez ezik baita manufaktu-ren industriarako ere, “ezagutzen zabaltzaile” lanaegiten baitute. Oraindik maila baxutik abiatzenbadira ere, balio erantsi handiko sektore horieklandunen kopuru osoan gero eta garrantzitsuagoakizatea oso modu positiboan baloratu beharrekogaia da ekonomiarik lehiakor eta eraginkorrenenartean egon nahi duen ekonomia baten hazkun-dearen testuinguruan, eta horixe da EAEko ekono-miaren ametsa. Horrela, bada, 2001-2008 aldikoaldakuntza-tasak % 73,2, % 127 eta % 11koakdira, hurrenez hurren.

Bestelako zerbitzu-jardueren kapituluak % 27,8kohazkunde-ratioa azaldu zuen aztertutako denbora-tar-te osoan, eta guztira sortutako enpleguaren gaineanizan zuen garrantzi erlatiboa ia ehuneko bat hazi zen.

Osasun- eta albaitaritza-jardueretako etaGizarte-zerbitzuetako (bereziki adineko pertsonen-tzako osasun- eta zaintza-zerbitzuak) enplegua izan daaztertutako 8 urteetan gehien hazi den kapitulua,% 33,2 hazi baitzen 2008-2001 tartean; horrek esan nahidu, 2008an landunen % 6,5 sektore honetan aritu zela.

Aisialdiari, kulturari eta kirolari lotutako jar-duerek ere dinamismo handia izan dute. Aisialdiagehiago baloratzeak jarduera horiekin zerikusia dutenzerbitzuen kopuruak gora egitea ekarri du, eta beraz,adar horretan lana duten pertsonen kopurua erehazi egin da. 2001-2008 tartean izan zuen % 54,9koaldakuntza eboluzio horren adierazle nabarmena da.

Azkenik, aipatu beharra dago Zerbitzu per-tsonaletako hainbat jarduerak (etxeko lanetan aritzenden jendearen jarduerak, besteak beste) bilakaerapositiboa izan duela. Jarduera horretan dihardutenpertsonen kopuruak etengabeko gorakada izan zuen2001-2008 artean.

Aipatutako ELGAren sailkapenaren arabe-ra, gizarteeta osasun-zerbitzuak, Aisialdikojarduerak eta Irakaskuntza ere ezagutza sako-nak eskatzen dituzten zerbitzuak (KIBS) dira.EUSTATen datuetan egiaztatu daitekeenez, guztiekere joera positiboa izan zuten 2001-2008 aldian,baina oraindik garrantzi erlatibo txikia dute enpleguguztiari dagokionez.


47

tuztenena baino (kopuru osoaren % 15 eta % 13,hurrenez hurren).

Sektoreei erreparatuz gero, aurreko denboraldie-tan zerbitzuen sektorea izan zen berrikuntza-jardueragehien aplikatzen zituena. Gauzak horrela, 2004-2006aldian zerbitzuen sektoreko establezimenduen % 19ziren berritzaileak, eta industriaren sektorean, aldiz,% 18. Egoera aldatu egin zen 2006-2008 aldian,izan ere, zerbitzuen sektoreko establezimendu berri-tzaileak % 21 ziren, baina industriaren sektorekoestablezimendu berritzaileen kopuruak gora eginzuen % 25,6 izan arte.

Bestalde, argi dago enpresaren tamainak zere-sana duela haren jarduera berritzailean. 3 langilebaino gutxiago dituzten establezimenduen % 15,4dira berritzaileak, baina 20 eta 49 langile arteko es-tablezimenduen kasuan zifra hori % 42,6ra igotzen daeta 100 langiletik gorako establezimenduetan, aldiz,kopurua % 57,8koa da.

EAEko enpresek 2006-2008 aldian egin zituztenberrikuntza teknologiko motei dagokienez, prozesuberrikuntzak gehiago izan ziren produktu berrikuntzakbaino.

Gauzak horrela, jarduera berritzaile teknolo-gikoak bakarrik izan zituzten EIN establezimenduakkontuan hartuz gero, % 13,8k prozesu berrikuntzakegin zituzten, baina produktu berrikuntzak egin zi-tuzten establezimenduak % 5,8 baino ez ziren izan.Ekoizpen-sektoreka, industriaren sektorean pilatzen

tza teknologikodun (produktua edo/eta prozesua)enpresak (enpresen % 15) baita berrikuntza EZ tek-nologikoa (antolakuntza edo/eta komertzializazioa)egiten duten enpresak (enpresen % 13); kontuan izanbehar da bi taldeetakoa izan daitekeela era berean.

Halaber, establezimendu berritzaileen kopuruakgora egin zuen aurreko bi urte-tarteekin alderatuta(2002-2004 eta 2004-2006), urte horietan % 16,5inguru ziren.

Abian diren edo/eta porrot egin duten berrikun-tzak (EIN) dituztenak, hau da, jarduera berritzailedunenpresak sartuz gero, ehunekoa pixka bat altuagoada, % 21,1.

EAEko enpresek garatzen duten berrikuntza motaaztertuz gero, datuek adierazten dute berrikuntzateknologikoak egiten dituzten establezimenduen por-tzentajea handiagoa dela teknologikoak ez direnberrikuntzak (marketina eta antolakuntza) egiten di-

2.23. TAULA. ESTABLEZIMENDU BERRITZAILEENPORTZENTAJEAREN EBOLUZIOA EAEN

Establezimenduberritzaileakguztira(1)

EINestablezimenduak

guztira(2)

2002-2004 16,8 17,42004-2006 16,6 17,12006-2008 20,8 21,1(1)Produktu eta prozesu berrikuntzekin.(2)Abian diren eta porrot egin duten produktu eta prozesuberrikuntzekin.

Iturria: EUSTAT. Berrikuntza teknologikoaren inkesta.

2.24. TAULA. ESTABLEZIMENDU BERRITZAILEAK BERRIKUNTZA MOTAREN ARABERA, 2006-2008 (%TAN)

Establezimenduberritzaile

ez teknologikoak

Establezimenduberritzaile

teknologikoak(1)

Establezimenduberritzaileak(1)

(teknologikoak edoez teknologikoak)

EIN establezimenduberritzaileak(2)

(teknologikoak edoez teknologikoak)

Guztira 12,9 15,0 20,8 21,1Industria 16,5 20,7 25,6 27,4Eraikuntza 8,7 8,6 17,1 17,1Zerbitzuak 13,4 15,7 21,0 21,2Enplegu-mailak0tik 2ra 8,1 11,2 15,4 15,53tik 9ra 15,9 16,5 23,4 23,710etik 19ra 21,0 25,5 33,2 34,020tik 49ra 29,0 30,4 42,6 44,650etik 99ra 35,7 48,2 56,1 58,4100 eta gehiago 41,6 50,1 57,8 62,4(1) Produktu eta prozesu berrikuntzekin.(2) Abian diren eta porrot egin duten produktu eta prozesu berrikuntzekin.Iturria: EUSTAT. Berrikuntza teknologikoaren inkesta.

48


aurreko urteekin alderatuta, izan ere, 2000. urteanenpresek eurek jartzen zuten diruaren % 69. Ai-tzitik, gora egin du Administrazio Publikoaren garran-tziak, hura arduratzen baita finantzaketaren % 40az.Horrenbestez, EAEri 10 puntu falta zaizkio Lisboakoxedeak betetzeko, hau da, I+G alorreko gastu osoaren% 66 funts pribatuek finantzatzea.

Egikaritze-sektoreei dagokienez, 2008an enpresekberengain hartu zuten I+G jardueretakogastu osoaren%56,4. Teknologia-zentroek (% 24,7) eta, hein txikiagoan,Unibertsitateak (% 14,9) ere murriztu egin dute I+Garloan zuten partaidetza, hauek ere Administrazioarenerakunde ezberdinen mesedetan. Horiek arduratzen diragastuaren gainerako % 4az.

Beste lurralde batzuekiko (EB, Alemania, Fran-tzia eta Espainia) egindako azterketa konpara-tiboaren arabera, 2008an EAE oso maila oneanegon zen I+G arloari dagokionez. Erkidego horrenikerketa-esfortzua EBeko batez bestekoaren (%1,85) antzekoa zen, eta Alemania eta Frantzia be-zalako herrialdeetakoa baino txikiagoa bazen ere,estatuko batez bestekoa (% 1,35) baino handiagoazen. Hala ere, berrikuntza-esfortzu hori oraindikurrun dago Lisboako Agendan ezarritako helburue-tatik, estrategia horren helburua EBn 2010erakoBPGaren % 3a I+G gastuetarako erabiltzea baitzen;gaur egun zaila dirudi EBko herrialde gehienakxede hori lortzeko gai izatea.

Halaber, EAEk jarduera horietan diharduten lan-dunen portzentajerik handiena du, bai dedikazioosoko langileei dagokienez, baita, bereziki, iker-tzaileei dagokienez. Puntu horietan, EAEk hurrenezhurren % 4,4an eta % 2,9an gainditzen ditu estatukobatez bestekoak. Esan beharra dago, kontuan har-tutako herrialdeetatik Espainia dela eremu honetanmailarik txarrena duen lurraldea.

I+G jardueretarako finantzaketa-iturriei dagokienez,azterlanak agerian utzi du herrialde guztietan enpre-sak direla baliabide-iturri nagusiak. Hori Alemaniangertatzen da bereziki, enpresek I+G jardueren % 68finantzatzen baitute eta Administrazioak, aldiz, %27,8. Estatuko egoera oso bestelakoa da, finantzaketapublikoak garrantzi handiena duen herrialdea baita(Administrazioak finantzaketaren % 45,6 hartzen dubere gain, enpresek duten partaidetzaren oso antzekoaden portzentajea, beraz).

2.25. TAULA. EAEKO ESTABLEZIMENDU BERRITZAILEAKBERRIKUNTZA TEKNOLOGIKO MOTAKA*,2006-2008 (%TAN)

Produk-tua

Prozesua Abian Porrota

Guztira 5,8 13,8 2,6 0,3Industria 11,9 17,0 8,6 1,7Eraikuntza 3,4 8,6 0,2 0,1Zerbitzuak 5,7 14,5 2,5 0,2

*Oharra: Berrikuntza teknologikodun establezimenduezari gara, eta kontuan hartu ditugu, baita ere, sartu ez direnberrikuntzak.Iturria: EUSTAT. Berrikuntza teknologikoaren inkesta.

da prozesu berrikuntzan diharduten establezimen-duen ehunekorik handiena.

2.4.2. I+G jarduerak EAEn

Berrikuntza-prozesuaren funtsezko alderdietakobat enpresek egiten duten jarduera teknologikoa da,hau da, zenbait ezagutza zientifiko aplikatzea etagaratzea. Ondorioz, herrialde baten edo jarduera-sek-tore baten berrikuntza-gaitasuna neurtzeko, ohikoaizaten da ikerketa zientifikora eta garapen teknolo-gikora (I+G) bideratzen diren baliabideak adierazlegisa hartzea.

Eustatek egindako Ikerketa zientifikoari eta ga-rapen teknologikoari buruzko estatistikatik hartutakodatuen arabera, 2008an EAEk 1.263,8 milioi euro in-bertitu zituen I+G jardueretan, hau da, aurreko urteanbaino % 16 gehiago eta 2000. urtean baino ia % 113gehiago. Ikerketa-esfortzua, hau da, I+Gn egindakogastuen eta BPGaren arteko zatidura, ere hazi eginda. 2008an % 1,85ekoa zen, 2007an % 1,65ekoa, eta2000. urtean, aldiz, % 1,43koa.

Berrikuntza-ahalmenaren beste oinarrizko adie-razle bat I+G jardueretan diharduten pertsonen ko-purua ere bada. Datuen arabera, gora egin du de-dikazio osoko baliokidetzan (DOB) ari diren langileenkopuruak. 2008an horiek landun biztanleen % 15 zi-ren eta 2000an, aldiz, % 10,7. Bereziki ikerketa-lanakegiten dizuten langileen kopuruak egin du gora, %75,5eko hazkundea izan baitu 2000. urteaz geroztik.Horrenbestez, landun biztanle guztien % 9,4 dira.

I+G jarduerak gauzatzeko finantzaketa-iturri na-gusiak enpresak eurak izan ziren, baliabideen % 56eurek jarri baitzituzten. Ekarpen hori murriztu egin da


49

izan zen langile gehien enplegatzen zituena. Horrela,bada, I+G jarduerak gauzatzen zituzten langileguztien % 53,2k enpresetan egiten zuten lan (aurreko

I+G arloko langileen kopurua, egikaritze-sektoreka, % 8 hazi zen 2007 eta 2008 artean, eta24.413 pertsona izatera iritsi zen. Enpresa-sektorea

2.26. TAULA. I+G ADIERAZLEAK EAEN, 2000-2008

2000 2005 2008I+G gastuakGuztira (milaka euro) 594.115 823.459 1.263.877Urteko gehikuntza (%) 19,0 7,1 15,9Biztanle bakoitzeko (euro) 285,7 385,7 583,0BPGaren aldean (%) 1,43 1,44 1,85Langileak (DOB)Guztira 9.091,5 12.505,5 15.373,2Urteko gehikuntza 10,0 4,9 6,5Langile okupatuekiko (‰) 10,7 13,0 15,0Ikertzaileak (DOB)Guztira 5.494,0 7.819,7 9.640,1Urteko gehikuntza 15,8 5,5 4,6Langile okupatuekiko (‰) 6,5 8,1 9,4Gastuaren finantzaketa (%)Enpresak (*) 69,0 63,8 56,0Administrazioak 27,4 32,4 40,3Bestelako iturriek 0,4 0,3 0,3Atzerritarrek 3,2 3,5 3,3Gastua egikaritzea (%)Enpresak (*) 80,5 79,4 81,1Administrazioak 2,4 3,4 4,0Unibertsitateak 17,1 17,2 14,9IAGEPek

DOB= Dedikazio Osoko Baliokidetza.(*) Datuok Teknologia-zentroei buruzko datuak ere barne hartzen dituzte.Iturria: EUSTAT. I+G jarduerei buruzko estatistika.

2.27. TAULA. ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIARI BURUZKO ADIERAZLEAK ELGAKO HERRIALDEKA. 2008 (*)

Alemania Espainia Frantzia EB EAEI+G gastuakPPS guztira (milioiak) 59.716,0 14.957,8 35.926,9 218.886,9 1.373,6BPGarekiko (%) 2,54 1,35 2,08 1,85 1,85Biztanle bakoitzeko (PPS) 726,3 330,3 561,5 439,8 633,6Langileak (DOB)Guztira 493.858 215.676 363.867 2.314.627 15.373Langile okupatuekiko (‰) 12,3 10,6 14,1 10,4 15,0Ikertzaileak (DOB)Guztira 284.305 130.966 211.129 1.355.680 9.640Langile okupatuekiko (‰) 7,1 6,5 8,2 6,1 9,4Gastuaren finantzaketa (%)Enpresak 68,1 45,0 52,4 54,4 56,0Administrazioak 27,8 45,6 38,4 33,5 40,3Bestelako iturriek 0,3 3,7 2,2 3,5 0,3Atzerritarrek 3,8 5,7 7,0 8,6 3,3Gastua egikaritzea (%)Enpresak 63,3 54,9 63,2 64,0 81,1Administrazioak 13,7 18,2 16,5 13,2 4,0Unibertsitateak 22,0 26,7 19,2 21,8 14,9IAGEPek 1,0 0,2 1,1 1,0 0,0

(*) Herrialde guztietako 2008 edo eskuragarri egon den azken urteko datuak.PPS: Purchasing Power Standard (Erosahalmen Parekotasuna).DOB: Dedikazio Osoko Baliokidetza.Iturria: EUSTAT. I+G jarduerei buruzko estatistika. EUROSTAT.

50


Ikertzaile-laguntzaile (teknikariak eta lagun-tzaileak) bikoteari dagokionez, erlazioa honakoada: Administrazioan 82-18; Goi-mailako hezkuntzan87-13; enpresa-sektorean 49-51 eta teknologia-zentroetan 70-30. Oro har, 64-36.

urtean kopurua % 50,5ekoa izan zen eta aurrekoan,% 49,2koa), % 25,7k goi-mailako hezkuntza erakun-deetan, % 15,5ek teknologia-zentroetan (aurrekourtean portzentajea bera izan zen) eta % 5,7k, aldiz,Administrazio Publikoan.


51

Bioteknologiak sarritan lotu izan dira GEOekin(Genetikoki Eraldatutako Organismoak) eta transge-nikoekin, baina hala ere bioteknologiek nekazaritzazharaindi izan dute garrantzia: ingurumenean, osa-sunean, nekazaritzako elikagaien eremuan eta baitaindustria-prozesu berritzaileetan ere.

ELGAK 2010eko otsailean argitaratutako“Bioekonomia 2030ean. Zein ekintza-programa?”txostenean artearen egoera eta aplikazio ezberdinakaztertzen dira “plataforma teknologikoak”6 deritzenak(eraldaketa genetikoa, ADNaren sekuentziazioa,bioinformatika, eraldaketa metabolikoak) oinarri har-tuta; plataforma horiek merkataritza-erabilerak izanditzakete hainbat sektoretan:

• Lehen sektorean (landare eta animalien hautespe-na, albaitaritza-medikuntza).

• Osasunaren sektorean (terapia, diagnostikoa, ge-netika-medikamentua).

• Industria-sektorean (ekoizpen kimikoa, plastikoak,entzimak).

• Ingurumenaren sektorean (biodepoluzioa, biohar-tzaileak, bioerregaien ekoizpena).

Bioteknologietako batzuk dagoeneko heldutadaude (GEO, entzimak, in vitro diagnostikoak, produk-tu biofarmazeutikoak). Hala ere, oraindik garapen-bideetako askoren merkataritza-bideragarritasunalaguntza publikoen menpe dago edo, bestela,oraindik fase esperimentalean daude. Horixe gerta-tzen da ARN interferentearen7 teknikan oinarritutakoterapiekin.

3.0. Sarrera

Genoma, transgenikoak, klima-aldaketa, energianuklearra, klonazioa edo web semantikoa egun-go edozein zientzia-dibulgazio argitalpenetan aurkiditzakegun gaien zenbait adibide baino ez dira.Eboluzio hori barren-barrenetik ezagutzeko grinak,hala ere, informazioa egiaztatutako iturrietan bila-tzera behartzen gaitu, informazioa sortzen den lekuanbertan, alegia.

Horrenbestez, lehenik eta behin, agentzia ofi-zialetatik zein estatuko, EAEko, EBko eta ELGAkoerakundeetatik datorren informazioa aztertu dugu,ikerketa zientifikoaren eta garapen teknologikoarenbaitan garrantzitsuenak diren eremuak identifikatuta.Bioekonomiaren, nanoteknologien, produkzio-baliabi-deen eta garraioaren eremuetako joerei helduko zaieeta bereziki energiaren eta haren deribatuen arazoaaztertuko da; aztertutako arazo bakoitzaren amaieranharen egoera, abantailak, mugak eta azterketarakoorientabideak laburbilduko dira.

Aztertutako eremuen arazoak desberdinakdirenez, bakoitzari modu batean heldu beharzaio. Hala ere, egun duten garapena eta EAEkgarapen horretan duen kokalekua nabarmen-tzen saiatuko gara atal guztietan.

3.1. Bioekonomia

3.1.1. Bioekonomiaren joerak

Bioteknologiek 90eko hamarkadan ekarri zituztenitxaropenek arlo horretan ikertzeko eta prestatzekodinamika sortu dute munduan.

3. Zientzien eta teknologien eboluzioa

6 Plataforma teknologikoak zeharo espezializatutako bitartekoek eta pertsonek osatutako ikerketa-unitateak dira, eta ikerketa- zeinaholkularitza-zerbitzuak garatzeaz gain, teknologia berriak ere sortzen dituzte arlo jakinetan edo ikerketa-proiektu mistoetan parte hartzendute.

7 ARN interferenteak molekula luzeagoen zatiketaren ondorioz sortzen diren 20 eta 25 nukleotido arteko molekulak dira. Hiru mota-tako ARN interferenteak sailka daitezke.

52


nik handiena. Sektore honek beren ekonomian duengarrantzia ikusita, are ekarpen handiagoa egin ahalizango du garapen bidean dauden herrialdeetan.

Bestalde, bioteknologiaren eboluzioari dago-kionez, ELGAk proposatzen dituen egoerak mundumultipolar batean aurkezten dira, eta bertan ez dagomunduko negozioak bere esku dituen herrialde edoeskualderik.

Emaitzek erakusten dute nazioarteko lankide-tza eta lehiakortasun teknologikoa puntu nabarmendituen gobernuaren kalitateak eragina izango duelaetorkizunarengan. Gainditzeko zailak diren zenbaitoztopok eta araudi txarra izateak murriztu egin di-tzakete bioteknologia industrialek beste aukera ba-tzuengan dituzten gaitasunak.

Era berean, bioteknologien alorreko zenbait ga-rapen moteldu egin daitezke ingurumenak (deso-reka ekosisteman eta biodibertsitatean) eta osa-sunak (eraldatutako agente biologikoen ondoriozkoerreakzio alergikoak eta infekzioak) jasan ditzaketenarriskuak eta ikerketa genetikoek eta horien ba-lizko aplikazio diskriminatzaileak, hots, giza genomagizakiaren nolakotasuna “hobetzeko” eraldatzeakplanteatzen dituen arazo etiko larriak direla eta zen-bait gizarteeta ingurumen-erakundek azaldu dutenkezkaren ondorioz.

3.1.2. Instituzioen eta gizartearen eginkizuna

Bioekonomiak ikerketarako laguntza pu-blikoaren, araudien eta, bereziki, jabetza in-telektualari buruzko legeen eragina jasatendu. Gainera, gizarteko jokabideek ere baduteeraginik sektore horrengan.

2005ean, bioteknologietara bideratutako I+G ar-loko inbertsio publikoak 28,7 mila milioi dolarrekoakizan ziren, eta sektore publikoak 2003an egin zitue-nak, aldiz, 21,5 mila milioi dolarrekoak. Sektore pu-blikoa osasunera aplikatutako bioteknologietako era-gile nagusietako bat izan da, eta horri esker hainbatikerketa egin ahal izan dira lehenengo sektorekoekoizpenean aplikatutako bioteknologien eremuan,izan ere, labore transgenikoen zelaietako saiakeren% 20 unibertsitateek eta ikerketa-zentroek egin izandituzte 1989 eta 2007 bitartean.

ELGAren txostenaren arabera, 2030erako bioeko-nomiak ziurrenik hiru oinarri izango ditu: geneen etazelula-prozesu konplexuen ezagutza sakona, biomasaberriztagarria eta aplikazio bioteknologikoen integra-zioa sektore guztietan.

2030a jomuga dela ere, Espainiako BioenpresenElkarteak (ASEBIO) 2010eko ekainean argitaratutako“Asebioren 2009 urteko txostena” lanean azaltzen daEuropar Batasunak orain arteko abiadura mantendueta ikerketaren alorrean aurrera egiteko asmoa duela2030erako ikerketara zuzendutako erkidegoko aurre-kontua hirukoiztu ahal izateko (% 12 lortzeko).

Produktu bioteknologikoen merkatuari dagokio-nez, uste da 2015erako munduko elikagai eta bazkakultura handien ekoizpena bioteknologia ezberdinakerabilita prestatutako barietateek finkatuko dutela.Ez bakarrik transgenikoen bidez, baizik eta biotek-nologia intransgenikoaren, geneen ausazko konbi-nazioaren eta markatzaileek lagundutako hautes-penaren (SAM) bidez. Merkaturatzen diren gero etalabore gehiagok izango dituzte ezaugarri agronomoeta kualitatibo berriak. Transgenikorik gabeko biotek-nologia berriak erabiliko dira esne-behiak hobetzekoeta elikagaietarako. Baina eraldaketa genetikoakere gero eta gehiago erabiliko dira balio erantsihandiko molekula farmazeutikoak sortzeko gai direnanimalia-barietateak sortzeko. Tratamendu medikoberriak garatuko dira ezagutza bioteknologikoetan oi-narrituta. Farmako-genetikak eboluzio azkarra izangodu eta horrek eragina izango du saiakuntza klinikoak,medikuaren aginduak eta tratamenduak ulertzekomoduan.

Uste da produktu biokimikoek (eta farmazeu-tikoek) ekoizpen kimikoaren baitan duten faktura-zioaren zatia 2005ean izandako % 1,8tik % 12 edo %20 izatera irits daitekeela 2015ean.

Bioerregaien sektorean, litekeena da almidoitikateratako bioetanolaren ekoizpena baztertzea ener-gia-indize handiagoa duten erregaien mesedetan,esaterako, azukre-kanabera, edo gramineoak zeinzura bezalako lehengai lignozelulosikoetatik atera-tako bioetanola.

ELGAren eremuan, bioteknologiek BPGaren %2,7 sortu ahalko dute 2030ean, eta litekeena dalehengaien ekoizpenaren merkatuan egitea ekarpe-


53

egin eta sal ditzan. Horixe da osasunaren sektoreaegituratzeko erabili den eredua. Ekoizpen prima-rioaren sektorean, genetika eraldatzeko teknologiekhedadura- eta eskala-ekonomiak sortu dituzte etaenpresen kontzentrazioak bizkortu dituzte.

Hurrengo koadroan ikus daitekeen moduan, he-rrialde gehienetan enpresen % 50 eta % 70 artean50 langile baino gutxiagoko enpresak dira.

Bioteknologian espezializatutako enpresa txikigutxiren interesa sortu du bioteknologia industrialak,jarduera horien errentagarritasuna ekoizpena handi-tzeko gaitasunaren menpekoa baita, eta horrek inber-tsio handiak eta ekoizpenerako ezagutza teknologikoespezializatuak eskatzen ditu.

Arrakasta izateko aukera gehien duen eredu eko-nomikoa ezagutzak partekatzea eta ikerketaren kos-tuak murriztea ahalbidetzen duen lankidetza-ereduada eta baita merkatuak sortzea eta mantentzeaahalbidetzen duen eredu integratzailea ere.

Lankidetza-ereduak aplikazio bioteknologikoareneremu guztiei eragin diezaieke. Eredu integratzaileaosasun arloko bioteknologietan garatu ahal izangoda farmako-genetikaren eta prebentziorako eta au-rresateko medikuntzaren konplexutasuna biomarka-tzaileei esker osatu ahal izateko.

Enpresa bioteknologikoei dagokienez, estatukosektore bioteknologikoaren tamaina ia bikoiztu eginzen 2005etik 2008ra bitartean.

2008an Espainiako sektore bioteknologikoak31.100 milioi eurotik gorako salmenta izan zuen eta108.374 pertsonari eman zien lana, beraz, urtetikurterako % 18,9ko eta % 4,3ko hazkunde tasak izanzituen hurrenez hurren. Konpainia horiek bioteknolo-giako I+Gn egin zuten barne-gastuak beren eboluziopositiboa mantendu zuen eta 85 milioi euro hazi zen.

Katalunia eta Madrilgo Erkidegoa dira erki-degoen artean adierazle nagusiak, eta ondoren,Andaluzia eta EAE.

2009an 58 enpresa bioteknologiko berri sor-tu ziren. Hona hemen enpresa gehien sortu direneskualdeak: Andaluzia (% 26), Katalunia (% 24),Valentzia (% 9) eta Madril (% 7). Horien atzetik ageri

EBk, aldiz, 1,9 mila milioi euro inbertitu dituzazpigarren esparru-programako (7 EP) “Elikadura,nekazaritza eta arrantza, eta bioteknologia” gaiarijarraiki Europako bioekonomia sortzeko.

Estatuan, Zientzia eta Berrikuntza MinisterioarenBerrikuntzarako Idazkaritza Nagusiak (CDTI Idazkari-tza Nagusi horren menpekoa da) 2009an biotekno-logiaren sektoreari eman zizkion diru-laguntzak 105milioi eurokoak izan ziren, hau da, Idazkaritza horrekazken urtean banatutako diru-laguntzen % 5,6.

Asebio 2009 txostenak azaltzen du EspainiaEuropako merkaturik dinamikoenetakoa dela bio-teknologiari dagokionez, bioteknologiak makroekono-mian izandako eragina estatuko BPGaren % 1,2koabaita. Izan ere, gaur egun, Espainia da, AEBenostean, ELGAko herrialdeen artean osasun arlokoI+G+b eremura baliabide publiko gehien (BPGarekikoproportzioan) bideratzen dituen bigarren herria —be-reziki sektore publikoan—. ELGAren beraren arabera,inbertsio horrek azken urteetan Espainian izan duenhazkunde-erritmoa urtean ia % 25ekoa izan da,beraz, herrialdeko sektore bioteknologikoa mundukodinamikoenetakoa da.

Diru-laguntzak ez dira nahikoa sektoreak ebo-luziona dezan. Araudia ere oso garrantzitsua da.Produktu bioteknologikoen segurtasuna bermatzekoaraudiak eta haren kostuek eragina dute merkatuanbideragarriak diren ikerketa-motengan eta ikerke-ta-kostuengan. Kultura transgenikoetarako araudi-kostuak handienak izaten dira, eta 0,4tik 13,5 milioidolarrera bitartean izaten dira mota bakoitzeko.

Bioteknologien inguruan gizartean sortzen direnjokabideei dagokienez, merkatuko aukerak garrantzi-tsuak izango dira oraindik ere, eta jokabide horiek al-datu egin ahal izango dira produktu bioteknologikoekerabiltzeko eta segurtasunerako onura nabarmenakeskaintzen badituzte.

3.1.3. Eredu ekonomikoaren aukeraketa

Orain arte, ELGAren txostenaren arabera, bio-teknologiaren ekonomian nagusi izan den ereduabioteknologian espezializatutako enpresa txikiarenaizan da; enpresa horrek ikerketan dihardu eta I+G jar-duerak garatzen dituen enpresa handi integratzailearisaltzen dio bere ezagutza, hark gero produktuak

54


Osasunaren sektorean, erronka nagusiak tera-pia berriak garatzeko ekimen pribatuak osasun pu-blikoaren xedeekin bateratzea eta egungo osasun-sistema aldaraziko luketen birsorkuntza-medikun-tzara eta aurresateko eta prebentziorako medikun-tzara iragateko prozesua bermatzea dira.

Industrian, etorkizunean bioteknologiek barnekoeta kanpoko lehiarekiko hainbat alderditan izangodute zeresana. Abian jartzen den politikak malguaizan beharko du aukera berrietara moldatu ahalizateko eta horrela lehiakorrak ez diren teknologieiihes egiteko.

Bioteknologia bultzatzeko gaitasun profesiona-laren garapenari dagokionez, prestakuntzaren ikus-

dira zerrendan Gaztela eta Leon, Asturias, EAE etaAragoi, denak ere enpresen % 5arekin.

3.1.4. Bioteknologia bultzatzeko aukerak

Bioteknologia ekoizpen primarioan aplikatzeakzenbait erronka dakartza: araudia sinplifikatzea, ga-rapen bidean diren herrialdeetako laboreen balioelikagarria areagotzeko bioteknologiaren garapena-ren alde egitea, nekazaritza-produktuen merkatari-tzarako askatasuna bermatzea eta merkataritza-baliogutxiko produktuetara (esaterako, paper-orea) bide-ratutako baso-baliabideen bideragarritasun ekono-mikoa kudeatzea eta erraztea.

2.28. TAULA. BIOTEKNOLOGIAKO I+GN DIHARDUTEN ENPRESAK, LANGILE KOPURUAREN ARABERA

Herrialdea Urtea50 langilebainogutxiago

50 eta 249langilebitartean

250 langilebaino gehiago

Enpresakguztira

50 langile bainogutxiagokoenpresen %

Austria 2006 60 11 6 77 78%Belqium 2006 99 28 9 136 73%Belqium (Flanders) 2007 28 13 9 50 56%Czech Republic 2007 44 29 9 82 54%Ireland 2007 100 26 15 141 71%France 2003 518 145 92 755 69%

2004 518 173 105 796 65%2005 494 136 90 720 69%2006 556 160 109 824 67%

Ireland 2005 54 29 17 100 54%Italy 2002 72 49 40 161 45%

2003 83 52 40 175 47%2004 79 40 36 155 51%2005 63 30 31 124 51%2006 93 28 25 146 64%

Korea 2002 285 87 80 452 63%2003 339 105 78 522 65%2004 382 119 95 596 64%2005 414 121 87 622 67%2006 377 151 99 627 60%

New Zealand 2005 24 9 6 39 62%2007 51 6 3 60 85%

Norway 2005 102 48 23 173 59%Portlugal 2005 30 14 8 52 58%Siovak Republic 2005 8 7 12 27 30%

2006 13 2 12 27 48%Spain 2004 164 73 41 278 59%

2005 248 79 48 375 66%2006 321 95 51 467 69%

Sweden 2007 45 36 32 113 40%UnitedStates 2004 1917 422 243 2582 74%

2005 2054 443 252 2749 75%2006 2528 491 282 3301 77%2005 2054 443 252 2749 75%2006 2528 491 282 3301 77%

Iturria: ELGA, Biotechnology statistics database, 2009ko urtarrila.


55

2.5. GRAFIKOA. JARDUERA BIOTEKNOLOGIKODUN ENPRESA KOPURUAREN EBOLUZIOA

2.4. GRAFIKOA. ADIERAZLE NAGUSIEN EBOLUZIOA

1.000

800

900

700

600

500

400

300

200

100

02005 2006 2007

Biotekak Enpresa erabiltzaileak

2008

477

120

211

659

257305

764

942

250.000

0

500.000

400.000

300.000

200.000

450.000

350.000

150.000

100.000

50.000

2005

19.058

79.396

201.114

2006 2007 2008

Fakturazioa (M ) Enplegua (langile kop.) I+G arloko gastua (K )

22.550

88.124103.911

376.146

26.150 31.101

108.374

460.653

294.845

Iturria: “Asebioren 2009 urteko txostena”, 2010eko ekaina.

Iturria: “Asebioren 2009 urteko txostena”, 2010eko ekaina.

56


EAEn ELGAren proposamena batez ere joan denhamarkadaren hasieratik aplikatu izan da. BioBasque2010 2002an jarri zen abian hiru ardatz oinarrihartuta: ezagutzak sortzea, enpresa mundua gara-tzea eta klusterra dinamizatzea. Dibertsifikatzekoeta enpresa-sektore berria sortzeko helburu nagusiakbeste xede kuantitatibo batzuk ere baditu, hau da, 40enpresa berri eta 3.000 lanpostu sortzea.

Gaur esan dezakegu, hein handi batean, EAEkoklusterra 70 enpresa baino gehiagok osatzen dute-la, hau da, enpresa teknologikoak, farmazeutikoak,osasun-produktu eta materialen enpresak eta zerbi-tzu espezializatuen enpresak biltzen dituen taldehandi batek.

Biobasquen arabera, horrek 1.480 pertsonen-tzako enplegu zuzena eta 305 milioi eurotik gorakofakturazioa dakartza. Zifra horiek bost aldiz haztendira bizitzaren zientzietan interes handia duten bai-na I+G arloan oso aktiboak ez diren enpresak erekontuan hartuz gero (horiek dira bioteknologiarenerabiltzaile nagusiak).

Osasunaren arloan biltzen dira enpresa gehienak,I+G inbertsioak eta diru-sarrerak. Badaude indarguneerlatiboak markatzaileetan eta diagnostikoan eta,oro har, Medikuntza Pertsonalizatuan. Beste enpresabatzuek entitate kimiko berriak garatzen dituzte,baheketa intentsibo bizia eskaintzen dute, ezaugarrisendagarridun molekulak sortzen dituzte edo soft-ware informatikoa merkaturatzen dute.

Hirugarren enpresa talde batek birsorkuntza-medikuntzaren, materialen, gailu medikoen, orto-pediaren eta inplantegintzaren alorrean dihardu.Zenbait enpresa nanoteknologiatik ateratako aplika-zio berriak garatzen ari dira, besteak beste, far-makoen liberazioa.

Osasun arloan hazten ari diren enpresez gain,badago beste enpresa-sektore bat bioteknologiaindustriala produktuak edo prozesuak beste hainbatsektoretan (nekazaritzako elikagaiena, kosmetika-rena, kimikarena, industriarena eta ingurumenarena)saltzeko erabiltzen duena. Biobasquen arabera, en-presa berriek eta bereziki sektore pribatutik (% 40)edo unibertsitate eta ikerketa-zentroetatik (% 30)datozen start-up-ek bultzatzen dute klusterra, etahorrek ikerketa-oinarria ona dela esan nahi du.

puntutik, 2002ko azaroaren 20ko Estatuko AldizkariOfizialean argitaratutako Hezkuntza, Kultura eta KirolMinisterioaren abenduaren 5eko 1284/2002 ErregeDekretuak “Bioteknologian Lizentziadunaren uniber-tsitate-titulu ofiziala ezartzen du, eta hura lortzekoikasketa-planetarako zuzentarau orokorrak ere ezartzenditu”. Gaur egun Bioteknologiako Lizentziatura Bar-tzelonan, Lleidan, Tarragonan, Salamancan, Leonen,Valentzian eta Sevillan ikas daiteke. EAEn ez dagoBioteknologiako lizentziatura ikasteko aukerarik.

3.1.5. Bioteknologien garapena EAEn

Bioekonomiari etekinik handiena ateratzeko li-dergoa behar da, bereziki botere publikoena bai-na baita enpresarik garrantzitsuenena ere, etabideratutako politika espezifikoa jarri behar daabian bioteknologiak ekoizpen primarioan, osa-sunean eta industrian izan ditzakeen aplikazioen hel-buruak definitzeko, egitura-baldintza egokiak abianjartzeko (adibidez, eskualdeko eta nazioarteko hi-tzarmenak egitea) eta politika hori aukera berrietaramalguki egokituko zaiela bermatzeko mekanismoaksortzeko.

Autonomia erkidegoka egindako lurralde-azterke-tak honako emaitzak eman ditu:

• Oraindik ere Katalunia eta Madrilgo Erkidegoadira bioteknologia erabiltzen duten eta hertsikibioteknologikoak diren enpresen dentsitaterikhandiena duten erkidegoak (bereziki Bartzelonakoeta Madrilgo hiriguneetan). Kataluniak % 22 eta% 21 ditu hurrenez hurren, eta oso hazkunde-tasahandiak dituzte (% 13,7 eta % 16,4, hurrenez hurren).Madrilgo Erkidegoak, aldiz, bi enpresa kategoria na-gusien % 17 eta % 23 ditu. Nabarmendu beharrekoada Madrilgo Erkidegoak azken urtean izandako haz-kunde itzela, enpresa erabiltzaileak 117 izatetik 164izatera igaro baitziren (% +40) eta biotekek % 21ekohazkundea izan baitzuen.

• Jarraian daude, beste urte batez, Andaluzia etaValentziako Erkidegoa. Bi erkidegoek dute dina-mismo handia eta bi digituko hazkunde-tasakdituzte bi magnitudeetan.

• EAE, Galizia eta Gaztela eta Leon daude hurrengotaldean, eta hauek ere % 10etik gorako batezbesteko hazkundea izan zuten.


57

Aztergaiari buruzko orientabideak:Geneen eta lotutako teknologien ezagu-

tzan gaitasunak garatzea. Zelula-prozesukonplexuen gaineko ezagutzak. Horregatikespezializazio-maila handiko medikuak behardira (birsorkuntza-medikuntza, biokimika, bio-logia, biomaterialak, farmazia…).

Biomasa berriztagarriaren gaineko ezagu-tzak. Aplikazioak sektore ezberdinetan (indus-tria, nekazaritza, abeltzaintza, medikuak etafarmazialariak, energia) sartzeko beharrezkogaitasunak.

Bestalde, malgutasunari eta moldatzekogaitasunari (aukera berriei eta ezustekoei da-gokienean), nazioartekotzeari (sareak, hizkun-tzak) eta lankidetzarako gaitasunen (talde-lanean aritzea, sareetan sartzea, ezagutzaelkarlanean kudeatzea) garapenari lotutakogaitasunak garatu behar dira.

3.2. Nanozientziak, nanoteknologiak etamaterial berriak

3.2.1. Nanozientziak eta nanoteknologiak:inbertsioak, patenteak eta argitalpenak

Nanoteknologiek piztu dituzten itxaropenek no-labaiteko lilura eragin die eremu horretan dihar-dutenei. “Behatu daitekeen guztia gainditzen du-ten nahitaezko aldaketak iragartzeko joera” dutelaazpimarratzen du EHESSko (École des Hautes Étudesen Sciences Sociales) Francis Chateauraynaud iker-tzaileak; berak “nanoei” buruzko eztabaida aztertzendu laurogeita hamarreko hamarkada hasieratik.

Hala ere, eta “nano” produktuak fabrikatzeaketa erabiltzeak izan ditzakeen alderdi negati-boak eta ondorioak oraindik ongi ezagutzen ezdiren arren, nanoteknologia erabiltzen dutenproduktuen merkatuak dakarren jarduera-ere-muetako batek erantzun positiboagoa eman die-

Bioteknologiaren sektoreko enpresen egituraumotzen ari da, eta start-up-ekin batera, diber-tsifikazio-prozesuak agertu dira lehendik ere eratutazeuden enpresetan. Biobasquen ustetan, “ekin-tzailetza seriatu”8 fenomenoak ere ari dira gerta-tzen, Progenika eta Noray BG bezalako lehenengo“bio” enpresa-taldeen sorrerak islatzen duenez.

Egoera:Ekonomia irekia eta multipolarra, hazkun-

de esponentzialean dagoena. Garapenerakobide ugari, baina oraindik ere laguntza pu-blikoaren menpe. Bioteknologiek egun dutengarapenari dagokionez, EAEk garapen-mailaertaina du estatuko mailarekiko.

Abantailak:Nekazaritza- eta abeltzaintza-ekoizpenen

hobekuntza, industria-prozesuen berrikuntza,produktu kimiko eta farmazeutiko berriak, tra-tamendu mediko berriak, bioerregai berriak,material berriak.

Aukerak:Espezializazioaren sustapena ekoizpen

primarioaren merkatuan (tokiko produktuenbalio elikagarria aberastea).

Birsorkuntzarako, aurresateko eta preben-tziorako medikuntzaren sustapena.

Bioenergiaren sustapena.

Tokiko eta nazioarteko sareen sustapena.

Start-up-en garapena.

Mugak:Produktuen segurtasunerako araudiak eta

horrek ikerketan, ekoizpenean eta aplikazioansortzen dituen kostuak. Produktuaren segur-tasunak eta kalitateak gizartean eragindakokezkak. Ekipamenduetarako inbertsio han-diak eta ezagutzen espezializazio handia. Ezdago arlo hori bultzatzen lagunduko duenprestakuntza espezifikorik.

8 Ekintzailetza seriatutzat hartzen da gaitasun-multzokako elkarketa edo taldekatze bidez sortzen dena, baldin eta eremu bateanizandako esperientzia arrakastatsutik serie-enpresak sortzea eragiten badu.

58


tako jarduerak kontuan hartzen baditugu, besteakbeste, osasuna, elikagaiak, informazioaren eta ko-munikazioen teknologiak, energia edo segurtasuna.Gainera, nanoelektronika eta nanomedikun-tza azpimarratu dira. EBko kide diren estatuek3.500 milioi euro bideratu dituzte guztira jarduerahoriek FP7an finantzatzeko.

EBk Esparru Programa egin zuen modu berean,Estatu Batuek National Nanotechnology Initiative(NNI) jarri zuten abian 2001ean. Ikerketa etaGarapenerako programa federal horrek nanozien-tzien eta nanoteknologien arloan egiten du lanespezifikoki, eta AEBko agentzia handien ahalegi-nak koordinatzen ditu. 2008an, NNIri esleitutakoaurrekontua 1.500 milioi dolarrekoa izan zen, hauda, 2001erako aurreikusi ziren gastuen hirukoitza(464 milioi $).

Hala ere, nahiz eta gaur egun nanotek-nologian oinarritutako produktuak fabrikatzendituzten enpresen % 84 AEBkoak diren, etamunduan beste edozein herrialdek baino argitalpeneta patente gehiago dituzten arren, 2010eko mar-

zaioke krisiari, izan ere, hazkunde-potentzialikhandiena duen jarduera da.

Horrenbestez, egoerarik onenetan, uste da2015erako munduan manufakturatutako pro-duktuen % 15ek nanoteknologia-elementuakizango dituela, eta egoeraren arabera bilioi bat eta3 bilioi euro arteko fakturazioa izango dutela.

OPTIk 2008an egindako “Nanoteknologienaplikazio industrialak Espainian 2020rako” izenekoprospektiba-azterlanaren arabera, nanoteknologiakerabiltzen dituzten produktuen merkatua 50.000 mi-lioi U$Dkoa izan zen 2006an eta 2014an 2,9 bilioikoaizatea espero da. Nanoteknologien arloan egindakoikerketa-esfortzua 11.800 milioi U$Dekoa izan zeneta etengabe ari da hazten.

Europan, Europako Batzordeko IkerketaZuzendaritza Nagusiko Angela Hullmannek egin-dako “The economic development of nanotechnolo-gy. An indicators based analysis” agiriaren arabera,Europako Batasuna da nanoteknologia gehienfinantzatzen duen erakundea. Ikerketarako etagarapen teknologikorako seigarren programaren(FP6) baitan, nanoteknologia eta ekoizpenerako ma-terial eta teknologiak (NMP) Europaren ikerketa-lehentasuntzat jo ziren.

FP7 programan (2007-2013), nanoteknolo-giak lehentasuna izaten jarraitzen du NMP arloan(FP7ko 4. gaia, “Nanosciences, Nanotechnologies,Materials and new Production Technologies” ize-nekoa), eta zeukan aurrekontua bikoiztu egin daFP7ren baitan nanoteknologiari lotuta aurreikusi-

2.29. TAULA. EBK ESPARRU PROGRAMEN BIDEZNANOTEKNOLOGIAN EGINDAKOINBERTSIOA (MILIOI EUROTAN)

FP4 eta FP5 FP6 FP7

1994-2000 2004-2006 2007-2013

300 1.300 3.500

Iturria: “The economic development of nanotechnology. Anindicators based analysis” eta http://cordis.europa.eu/fp7/cooperation/nanotechnology_en.html.Geuk egina.

2.30. TAULA. AEBK NNI PROGRAMAN I+G ARLOAN EGINDAKO INBERTSIOAREN BANAKETA (MILIOI DOLARRETAN)

2006 2008 2009 (balioespenak) 2010 (aurrekontua)Nanoeskalak eta prozesuak 234 478,5 509,00 507,1Nanomaterialak 228 285,1 308,80 296,8Nanogailuak eta sistemak 244 372,7 376,10 354,6Metrologia, ikerketa-tresnak 71 69 83,10 84,2Nanofabrikazioa 47 47 63,90 53,7Instalazioak eta tresneriarenerosketa 148 196,4 211,70 218,7

Osasuna eta segurtasuna 67,7 71,70 87,7Hezkuntza eta Gizarte-eremuak 82 37,7 33,50 36,1NNI guztira 1.054 1.554,40 1.657,60 1.639

Iturria: The National Nanotechnology Initiative programaren hainbat urteko txostenetatik eta bereziki “Supplement to the President’sFY 2010 Budget” agiritik hartua. Executive Office of The President. Office of science and Technology Policy. Washington, DE.C. 20502.2009ko maiatzaren 14a. Geuk egina.


59

enpresa gehienak AEBn daudela, dagoen atzerapennabarmena betetzeko ahalegina egin behar da.SciFinder CASen arabera, 2007 urte amaieran 9.000patente zeuden nanoteknologia arloan, eta horietatik24 baino ez daude estatuaren esku.

Munduko argitalpenei dagokienez, 5 urteko epean(2000tik 2005era bitartean) hirukoiztu egin dira.

3.2.2. Nanoteknologiaren etorkizuneko joerak

Phantoms Fundazioak argitaratutako “Nanozien-tzia eta Nanoteknologia Espainian” txostenaren ara-bera, eta “Nanotechnology: Technology and marketdynamics - a unique opportunity” (Oxford Instruments,2006) iturriari dagokionez, Nanoteknologiaren aplika-zio-eremuak ondoko irudian laburbiltzen dira:

Nanoteknologiaren aurrerabidea honako ere-muetan egiten ari da: SPM teknikak, Nanokimika,Nanofotonika, Nanoelektronika, Energiari loturiko na-noteknologia, Nanobioteknologia eta Nanomedikuntza,Karbono nanohodiak, Nanometrologia.

txoaren 29an Barack Obama presidenteari emandakotxosten batean Estatu Batuek nanoteknologiarenikerketan munduan duten lidergoa galduko luketenkezka ageri da, baldin eta inbertsioa bultzatzekobitartekorik jartzen ez bada. Izan ere, lehenengoaldiz, Txinak patente-eskakizun gehiago eginditu AEBk baino.

2.33. TAULA. NANOTEKNOLOGIAREN FINANTZAKETA (M$/URTE) MUNDU GUZTIAN 1997-2007 ALDIAN

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Europa 126 151 179 200 225 400 650 950 1.050 — —Japonia 120 135 157 245 465 750 810 875 950 — —AEB(1) 116 190 255 270 422 604 862 989 1.200 1.351 1.392Beste herrialdebatzuk(2) 70 83 96 110 380 520 511 900 1.000 — —

Guztira 432 559 687 825 1.502 2.274 2.833 3.714 4.200 — —(1) Estatu ezberdinen ekimenak kontuan hartu gabe.(2) Australia, Korea, Kanada, Taiwan, Txina, Errusia, Singapur, Ekialdeko Europa.Iturria: “International Perspective on Government Nanotechnology Funding in 2005” oinarri hartuta Phantoms Fundazioakargitaratutako “Nanozientzia eta Nanoteknologia Espainian” txostena.

2.31. TAULA. NANOTEKNOLOGIA ARLOAN MUNDUANURTEKO EGONDAKO PATENTE KOPURUA

1995 2000 2003Patente Kopurua 950 1.600 2.600

Iturria: Hullmann A, «Who is winning the global nanorace?»,Nature Nanotechnology, 1. bol., 2006.

2.32. TAULA. NANOTEKNOLOGIAREN ARLOAN 2000. URTERA ARTE MUNDUAN EGONDAKO ARGITALPEN KOPURUA,2 URTEKO ALDIKA

1989-1990 1991-1992 1993-1994 1995-1996 1997-1998 1999-2000Argitalpen berriak 1.000 9.000 10.000 15.000 20.000 25.000

Iturria: Bonaccorsi A eta Thoma G, «Scientific and Technological Regimes in Nanotechnology: Combinatorial Inventors andPerformance», Laboratory of Economics and Management, 2005.

2.34. TAULA. NANOTEKNOLOGIAREN ARLOAN2005EAN EGONDAKO ARGITALPENKOPURUA

AEB 14.750 Italia 2.400Txina 11.500 Errusia 2.400Japonia 7.600 Taiwan 2.400Alemania 5.800 India 2.350Korea 4.000 Espainia 2.000Frantzia 4.000 Kanada 1.800UK 2.600

GUZTIRA 63.600

Iturria: R.N. Kostoff eta beste batzuk, “Globalnanotechnology research metrics”, Scientometrica, 2007.

Datuek erakusten dute “beste herrialde ba-tzuetan”, tartean “ekonomia berrietan”, haz-kundea azkarragoa dela Europan, Japonian etaAEBn baino.

Etorkizundun zientzia eta teknologia ditugu eskuartean, eta hori urteko gero eta patente kopuru han-diagoa egoteak uzten du agerian; hala ere, jasotakopatente kopuru txikia ikusita eta kontuan izanda

60


material konposatu aurreratuak (sentsoreak, adi-mendun zuntzak) fabrikatuko dira. Etorkizunean, epeertainean (2015az haraindi) bioaplikazioetarako gailuelektrikoak eta materialak fabrikatuko dira. Kanpokobaliabideekiko menpekotasuna nahiko altuada. Menpekotasun hori murrizteko inbertsio han-diak eta langile espezializatuak behar dira. Eraberean, beharrezkoa izango da spin-off-ak sortzea,transferentzia teknologikoak egitea eta zientzia etaindustria batzea.

Nanokimikaren joerak

Epe laburrean bereizmen espazio-tenporal han-diko karakterizazio kimiko eta fisikorako tresnakfabrikatuko direla espero da. Kanpoko baliabi-deekiko menpekotasuna handia da eta ez dagotresna mota hori fabrikatzeko behar bezain indar-tsua den enpresarik ez EAEn ezta estatuanere. Horrenbestez, spin-off motako enpresen sorrerabultzatu behar da.

SPM tekniken joerak

Epe laburrean (2010-2015) bereizmen atomikoduneremu hurbileko SPM mikroskopioaren (zundadun ekor-tze-mikroskopioa) erabilera ohikoa izatea espero da.Ikerketa-zentroetan, ospitaleetan, laborategietan etaunibertsitateetan erabiliko da. Epe ertain-luzera orde-nagailu organikoak (kreditu-txartelaren lodierakoak,arinak eta malguak) fabrikatzea espero da.

SPM mikroskopioen fabrikazio-eremuanEspainiako enpresa bat mundu-mailako enpre-sekin lehian ari da. Kanpoko baliabideekikomenpekotasun ertaina du, eta menpekotasun horimurrizteko spin-off-en sorrera bultzatu beharko da,transferentzia teknologikoa hobetu beharko da etazientzia eta enpresen arteko tartea murriztu beharko da.

Karbono nanohodien joerak

Dagoeneko Europako hainbat herrialdetanfabrikatzen dira karbono nanohodiak. Epe la-burrean, karbono nanohodietan (NTC) oinarritutako

Iturria: Phantoms Fundazioa.

NANOBIOTEKNOLOGIA /NANOMEDIKUNTZA

Farmakoenliberazioa

Farmakoensintesia

Diagnostikoa

Inplanteak

Ehuneningeniaritza

Biomimetismoa

Irudirakoagenteak

Babesaeronautikoa

Neurketakuantikoa

Kontsumokoondasunak Espintronika

Katalizatzaileak Nanohariak etananohodiak

Eraikuntza Eguzki-panelak

Kosmetika Datuenbiltegiratzea

Inprimatzea /paketatzea Fotonika

Energia Elektroibakarreko gailuak

Automobilgintza Pantailak

NANOMATERIALAK NANOELEKTRONIKA

SENTSOREAK ETA ERAGINGAILUAK

TEORIA, SIMULAZIOA, NANOESKALAN EREDUA EGITEA

NANOEKOTOXIKOLOGIA / NORMALIZAZIOA ETA ESTANDARIZAZIOA

BATERATASUN TEKNOLOGIKOA / ALDERDI ETIKOAK ETA SOZIALAK

EZAGUTZAREN ZABALKUNDEA / TRANSFERENTZIA TEKNOLOGIKOA

Poluzioa

Dimentsiokritikoa

Automobilak

Azterketakimikoa

Gailumedikoak

Lodieraneurriak

Kontsumoelektronika

Kalitate-kontrola INSTRUMENTAZIOA ETA METROLOGIA

2.6. GRAFIKOA


61

horretako produktuak ari da lantzen. Dena den,kanpoko baliabideekiko menpekotasuna han-dia da litiozko pilen eta superkondentsadoreenkasuan, menpekotasun txikiagoa dago erregai-pilen eremuan eta produktu fotovoltaikoen ka-suan, aldiz, menpekotasuna txikia da. Spin-off-ak sortuz gero eta ikertzaileak elkarlanean arituz geromenpekotasun hori murriztu egin liteke.

Nanometrologiaren joerak

Datozen urteetan bereizmen eta ziurgabetasunsubnanometrikodun posizionamendu- eta neurketa-tresna berriak egingo dira, eta datozen hamarkade-tan, aldiz, sentsore berriak egingo dira eta materialberriak sartuko dira. EAEk ez du eremu horretantresneria zientifiko eta teknikoa fabrikatzekoeskarmenturik. Hala ere, badu esparru ho-rretan sartzeko potentzialtasunik. Horretarakometrologia ikertzaileengana eta enpresetara hurbildubeharko litzateke, eta I+G proiektuak egin beharkolirateke arlo horretan.

Nanofotonikaren joerak

Sentsore optikoak eta argi-sentsoreak fabrika-tuko dira datozen 5 urteetan, eta aurrerago baitaprestazio handiko antenak (intentsitate txikiko sei-naleen erabilera) eta emaitza hobeko sistema foto-voltaikoak (errendimendua, prezioa) ere. Informaziokuantikorako gailuak egitea ere espero da. Adarhorren eta bereziki sentsoreen garapenak aplikazioespezifikoekiko harreman estua badu ere, dagoene-ko fabrikatzen dira horrelako produktuak es-tatuan. Komunikazioei dagokienez, badaudeaplikazioen araberako garapen-aukerak. Ardatzhori zein gainerakoak garatu ahal izateko spin-off-ensorrera bultzatu behar da (azken produktuarena ezezik, laguntzarena ere bai) eta kanpo-merkataritzasustatu behar da.

3.2.3. Nanoteknologien garapena EAEn

Eusko Jaurlaritzak nanoBASQUE 2015 estrategiaezarri du, eta horren baitan 223 milioi euro zuzendukoditu nanoteknologia alorrera 2015era arte. Estrategiahorren helburua nanoteknologia enpresa-esparruanbultzatzea ere bada.

Nanobioteknologiaren eta Nanomedikuntzarenjoerak

Datozen 5 urteetan hainbat elementu fabrikatzeaespero da, besteak beste, gailu analitikoak, nano-partikula funtzionalak, diagnostiko molekularrerako“in vitro” sistema integratuak, hezurra birsortzekobiomaterial adimendunak, kartilagoaren autosorkun-tza, miokardioa birsortzeko zelula-terapia. Aplikaziofarmazeutikoak. 2015az haraindi bestelako lorpenakespero dira, hala nola, inplante-gailuak, odolarenbiomarkatzaileen etengabeko neurketarako marka-tzaileak, minbiziaren kontrako txertoak, tratamenduaringarriak eta diagnostiko- eta terapia-sistemak.EAEk produktu horiek fabrikatzeko aukeraizango du, bereiziki diagnostiko molekularre-rako gailuei dagokienez. Zailtasun handiagoakizango ditu irudi bidezko diagnostikoaren edonanotecnologia erabiliz egindako medikamen-tu berrien arloan sartzeko. Ardatz horri jarraikiaurrera egin ahal izateko, ikerketa-zentroen, uniber-tsitateen, enpresen eta ospitaleen arteko lankidetzaeta sinergia sustatu beharko dira.

Nanoelektronikaren joerak

Aplikazio ugari izango ditu epe laburrean: dis-ko gogorrak, PDAk, Ipodak zein autogintzarako,aeronautikarako eta komunikaziorako osagaiak.Menpekotasun-maila ertain-altua badago ere,posible da nanoteknologia mota hori EAEnfabrikatzea. Sor daitezkeen ideia berriek etapatenteentzako laguntzak eragin handia izango dusektore horretan.

Energia eta Nanoteknologia

Epe laburrean aurrerapausoak espero dira erre-gai- eta hidrogeno-pilei dagokienez (gailu eraman-garriak) eta flota gatibuetako ibilgailu bereziei dago-kienez. Ibilgailu hibridoetako litio-ioizko baterietanaurrerapausoak emango dira. Produktu fotovoltaikoeidagokienez, prestazio hobeak eta superkonden-tsadoreen prezioen murrizketa espero dira.

2015aren ondoren ibilgailu elektrikoen, litiozkopilen eta Gelaxka Hibrido organiko-inorganiko mo-tako teknologiadun produktu fotovoltaikoen fabrika-zioa finkatzea espero da. EAEn, CEGASA mota

62


2015erako masa kritiko ikertzaile finkatuaduen ezagutza-komunitatea eta nanoteknolo-giaren ekonomia-sektore berria izatea espero da.Horretarako, Zientzia- eta Teknologia-parkeek,unibertsitateetako eta ikerketa alorreko erakunde pu-blikoetako transferentzia teknologikorako bulegoek,eta Teknologia-zentroek eginkizun garrantzitsuabete beharko dute nanoteknologiaren garapenean.Nanoteknologien aplikaziorako ekoizpen-sektorekonkretuetara bideratutako estatuko edo Europakosektore-sareak ezartzea ere arrakastarako gakoetakobat izango da.

Proiektu kopurua eta helburu motak kon-tuan hartuta, nanoteknologia arloko jardueranEAEk gaur egun gainerako autonomia erkide-goekiko duen kokalekua ezar daiteke. EAE hi-rugarren postuan dago, Madril eta Kataluniarenostean. Batez ere bioteknologian, biomedikuntzaneta nekazaritzako elikagaietan, nanoelektronikan etaelektronika molekularrean, optoelektronikan eta fo-tonikan, nanoegitura erdieroaleetan eta materialnanokonposatuetan jartzen du arreta.

Lehendakaritzaren Komunikazio IdazkaritzaNagusiaren arabera, urte horretarako EAEn produk-tuen edo/eta prozesuen bidez nanoteknologia ustia-tzen duten 100 enpresa baino gehiago egotea esperoda. Gaur egun EAEn 80 enpresak dihardute nanotek-nologiaren inguruko jardueretan, sentsoregintzan etamaterial estalduretan, eta beren jarduera I+G proiek-tuen burutzapenean oinarritzen da.

Era berean, EAEko ahaleginei estatukoakgehitu behar zaizkio, azken horretan areagotuegin baitira nanoteknologia arloko ikerketaren ko-purua eta kalitatea. NanoSpainen arabera (SpainNano Technology Think Tank. SNT3. Zientzia etaTeknologirako Espainiako Fundazioa), 2008 hasie-ran 233 nanoteknologia ikerketa talde zeuden, etahoriek 1.200 zientzialaritik gora biltzen zituzten.

EAEn nanoteknologiaren aldeko apustuargi eta irmoa egin berri da nanozientziaeta nanoteknologia arloetako I+G zentroaeta ikerketa kooperatiborako zentroa denNanoGuneren bidez.

2.35. TAULA. AENCNTREN 2004 DEIALDIAN AURKEZTUTAKO PROIEKTUAK HELBURUKAETA AUTONOMIA ERKIDEGOKA

Aut. Erk. FF BIOMED EI MAG ELEFOT MANIP KONPOS GUZTIRA %Andaluzia 5 10 10 0 3 1 12 41 7,22Aragoi 3 11 1 0 0 3 2 20 3,52Asturias 5 2 6 1 0 0 5 19 3,35Baleak Uharteak 1 0 0 0 1 0 0 2 0,35Kanariak 2 0 2 0 2 0 3 9 1,58Kantabria 1 1 3 0 0 2 0 7 1,23Katalunia 20 37 17 5 23 10 22 134 23,59Gaztela eta Leon 2 0 3 2 6 0 6 19 3,35Gaztela-Mantxa 0 0 1 2 2 1 1 7 1,23Extremadura 0 0 0 0 0 0 0 0 0,00Galizia 3 12 6 0 4 1 2 28 4,93Errioxa 0 0 0 0 0 0 0 0 0,00Madril 19 29 31 13 22 17 24 155 27,29Murtzia 1 2 1 0 0 1 0 5 0,88Nafarroa 0 3 0 1 0 0 2 6 1,06EAE 7 16 8 3 3 3 20 60 10,56Valentzia 3 13 3 2 18 1 16 56 9,86Ceuta eta Melilla 0 0 0 0 0 0 0 0 0,00GUZTIRA 72 136 92 29 84 40 115 568 100,00

FF: Funtsezko fenomenoakBIOMED: Bioteknologia, biomedikuntza eta nekazaritzako elikagaiakEI: Energia eta ingurumenaMAG: Informazioaren biltegiratze magnetikoa, magnetoelektronikaELEFOT: Nanoelektronika eta elektronika molekularra, optoelektronika eta fotonika, nanoegitura erdieroaleakMANIP: Gailu eta makina nanometrikoak, nanomanipulazioa, nanokarakterizazioaKONPOS: Material nanokonposatuakIturria: Phantoms Fundazioa. Nanozientzia eta Nanoteknologia Espainiak txostena.


63

ertain eta luzera” txostenean jasotzen diren 6 joera te-knologiko identifikatzen dira. Bestalde, egungo ikerke-ta-ildoak eta garraiorako teknologien balizko bilakaeraislatzen duten zenbait adierazle ere identifikatzen dira.

3.3.1. Garraiorako teknologien garapena

Eurostaten 2009ko urtekariak Garraioari buruzkokapituluan azaltzen duenez: “Garraioak eginkizunerabakigarria du ekonomiaren baitan, salgaiak ekoiz-ten diren tokitik kontsumitzen direnera eramatendituelako eta lanagatik edo plazerragatik lekualda-tzen diren bidaiariak garraiatzen dituelako. Hala ere,pilaketa-arazoek, zerbitzuen kalitateak (puntualta-suna eta konexioak, esaterako), eta ingurumenarengaineko eraginak arriskuan jartzen dute garapenekonomikoa”.

Horren inguruan, Europar Batasunak 2001ean“Europako garraio-politika 2010erako: erabakitzekodenbora” izeneko liburu zuria onartu zuen. Agirihori Europako garraio-politikaren oinarria da eta2006an osatu egin zen “Keep Europe moving-sustai-nable mobility for our continent” dokumentuarekin.Txosten horretatik ateratako funtsezko ondorioetakobatzuen arabera, garraiobide oro optimizatu beharda lehiakortasuna eta oparotasuna bermatzeko, etagarraiobide guztiek ingurumenarekiko jasangarriak,seguruak eta energiari dagokionez eraginkorrak izanbehar dute.

Garraioaren arloan etorkizunean izango den gara-pena aztertzeko orduan, OPTIren txostenean jasotako6 joera nagusiak hartzen dira kontuan:

1. Segurtasuna

2. Iraunkortasuna

3. Intermodalitatea

4. Elkarreragingarritasuna

5. Abiadura Handia

6. Fabrikazioaren eta ustiapenaren eragingarritasuna

Segurtasuna

Segurtasunaren garrantzia zehazten duen fun-tsezko elementua garraiobide ezberdinetan hiltzendiren pertsonen kopurua da. Kostu ekonomikoak(EBko BPGaren % 2,5 gutxi gorabehera) zein gizar-tean eta ingurumenean eragiten diren kostuak ere

Egoera:Hazkunde-aukera handiko sektorea.

AEBri gero eta gehiago kostatuko zaiosektore honetako nagusitasuna mantentzeanazioarteko lehia gogorraren erruz (Txina,Europa, Japonia).

Sektore multipolarra; EAEk bere aukeraketa espezialitateak aurkitu beharko ditu pa-tenteak sortuz (horixe da estatuaren puntuahula).

Abantailak:Litekeena da aplikazio teknologiko ugari

izatea arlo ezberdin askotan.

Aukerak:Patenteei lehentasuna emanez gero eta

I+Gtik balio erantsidun produktuen aplikazioe-tara igaroz gero.

Mugak:I+Gtik fabrikatutako produktuetan aplika-

tzera igarotzea. Ez dira ezagutzen nanotekno-logiak izan ditzakeen efektu negatiboak.

Aztergaiari buruzko orientabideak:Esku-hartze aukerei lotutako oinarrizko

gaitasunen eta gaitasun berrien inguruan be-hatokia edo adimen lehiakorra izateko premia.Inguru diziplina anitzetan jarduteko gai direnlangile kualifikatuak izateko premia. Langilehorien prestakuntzarako ohiko unibertsitate-espezialitateak eta unibertsitate-ikasketakosatzen eta gainditzen dituzten ikasketa-pla-nak erabili beharko dira. Fisikan, elektromag-netismoan eta materialetan espezializatutakodoktoreen premia. Apustu hori aurrera atera-tzeko ezinbestekoak dira estatuaren inber-tsioa eta unibertsitateen, enpresen eta iker-keta-zentroen arteko harremanen aldaketa.Spin-off-ak sortzea sektorea garatu ahal iza-teko ezinbesteko baldintzatzat jotzen da.

3.3. Garraiorako teknologiak

Atalhonetan2003anOPTIk(IndustriaMinisterioarenIndustriako Prospektiba Teknologikoaren Behatokia)argitaratutako “Garraioa. Joera teknologikoak epe

64


trafikoa kudeatzeko, seinaleztatzeko eta kontuan har-tutako garraiobide guztien komunikaziorako sistemakgaratzeko.

Abiadura handia

Abiadura handiaren joera duela zenbait hamarka-da hasi zen trenbide eta itsaso bidezko garraioe-tan, eta oraindik ere eboluzionatzen egoteaz gain,garraiobide horien garapenerako oinarrizko motorizaten ere jarraitzen dute.

Fabrikazioaren eta ustiapenareneragingarritasuna

Fabrikazioaren eragingarritasuna industriarenproduktibitatea eta lehiakortasuna hobetzean da-tza, ibilgailuak garatzeko eta fabrikatzeko kostuaketa epeak murriztuz munduko merkatuetan irautekobitarteko gisa. Ustiapenaren eragingarritasunarenhelburua eskaintzaren erakargarritasuna areago-tzea da garraiobideak modu eraginkorrean ustiatzeaahalbidetzen duten konponbideak garatuz.

3.3.2. EAEko lurralde-garraioaren sektorekofuntsezko zenbait alderdi

EUSGABEk (Euskadiko Garraio Behatokia)2010eko apirilean argitaratutako “EuskadikoGarraioaren Panoramika 2008” txostenean EAEkogarraioaren sektorerako funtsezkoak izango direnadierazleei lotutako egungo eta etorkizuneko ebo-luzioak identifikatzen dira. Datuok interesgarriak diragure azterlanerako, garraioaren arlorako jarduera-eremuak konfiguratzen baitituzte.

Garraio moten eboluzioari dagokionez, txostenhorren arabera, 2000-2008 aldian errepide eta trenbi-de bidezko garraio kolektiboen zerbitzu publikoak era-bili zituzten bidaiarien kopurua % 10,3 hazi zen, hauda, 248,9 milioi lagunek erabili zituzten zerbitzuok.Hala ere, datu positiboak izan arren, hazkundeak in-darra galtzen du EAEko biztanleen mugikortasun-mai-lak izandako gorakadarekin alderatuz gero. “EAEkoMugikortasunaren Azterketa 2003-2007” lanetatikateratako datuen arabera, 2003-2007 aldian % 17,8hazi zen mugikortasun motorizatua, beraz, garraiopubliko bidezko mugikortasuna mugikortasun globalabaino astiroago hazi zen, eta horrek ibilgailu priba-

kontuan hartuz gero, segurtasuna are garrantzitsuagobihurtzen da, garraioaren etorkizuneko garapenetanlehentasunezko ekintza izateko beste.

Irizpideon arabera, argi dago errepidea bestegarraiobideak baino askoz arriskutsuagoa dela etaespektro zabaleko neurriak garatu behar direla is-tripuen kopurua nabarmen murrizteko (oinarrizkosegurtasuna) eta horien ondorioz eragiten direnkalteak ekiditeko (bigarren mailako segurtasuna).Etorkizuneko garapenek bi alderdioi heldu beharkodiete, kanpo-faktoreen eboluzioa (azpiegiturak,prestakuntza, etab.) eta ibilgailuetan segurtasunaindartuko duten teknologia berriak sartzeko premiakontuan hartuta.

Iraunkortasuna

Joera honetan biltzen dira barne-errekuntzakomotorrek (BEM) gas kutsatzaileak isurtzearen, erregaifosilekiko menpekotasunaren edo ibilgailuen bir-ziklagarritasunaren ondoriozko arazoak konpontzerabideratutako gaiak. Gai honi energiaren eta haren de-ribatuen arazoaz hitz egiten dugunean helduko diogu.

Intermodalitatea

Intermodalitatea funtsezkoa da hemen aipa-tutako beste joera batzuen konponbidea lortzekoorduan, abantaila eztabaidaezinak baititu energiaaurrezteari, errentagarritasunari, segurtasunari etaingurumenarekiko errespetuari dagokionez.

Elkarreragingarritasuna

Elkarreregingarritasuna premia saihestezina daEuropan nazioz gaindiko garraiobide ezberdinek be-har bezala funtzionatuko badute. Bateratze teknikoaeta administratiboa premiazkoa da Europa barnekotrenbideen kasuan, eta lehentasun garrantzitsua da

2.36. TAULA. HILDAKOEN KOPURUA (1999)

Espainia EBErrepidea 5.738 42.122Trenbidea 1 186Hegazkina — 52Itsasoa 84 403Iturria: “Garraioa. Joera teknologikoak epe ertaineta luzera” txostena (OPTI 2003).


65

Hala ere, magnitude horrek berrikiago izan dueneboluzioa kontuan hartzen badugu, ikusiko dugugauzak ez direla horrela, izan ere, 2007 eta 2008bitartean hazkundea % 76koa izan zen soilik, etahazkunde-erritmo hori 2010era arte mantentzeak136.000 tona petrolio baliokide bioerregai kontsumi-tzea esan nahiko luke, eta beraz, ez litzateke ezarri-tako helburua beteko11.

3.3.3. Egungo ikerketa-ildoak

Hona hemen ikerketa-programa nagusiek aipatuditugun erronkei erantzuna emateko proposatu dituz-ten ikerketa-ildoak.

EBk 7. EPn 4 mila milioi euro bideratu ditu honakojardueretarako:

• Aeronautika eta aire bidezko garraioa (isurketakmurriztea, motor eta erregai alternatiboekin lanegitea, aireko trafikoa kudeatzea, aire-garraioarensegurtasunari buruzko alderdiak, ingurumenarenikuspuntutik eraginkorra den hegazkintza).

• Trenbide, errepide eta ur-bideetako gainazalekogarraio iraunkorra (motor eta potentzia-talde gar-biak eta eraginkorrak garatzea, garraioak klima-aldaketarengan duen eragina murriztea, eskualde-eta nazio-garraio intermodala, ibilgailu garbi etaseguruak, azpiegitura eraikitzea eta mantentzea,arkitektura integratzaileak).

• Europako satelite bidezko Galileo eta EGNOSnabigazio-sistemetarako laguntza (nabigaziorakozerbitzuak eta ordutegiak, satelite bidezko nabiga-zioren erabilera eraginkorra).

2008-2011 I+G+b Plan Nazionalak, “Energia etaKlima-aldaketarako ekintza estrategikoa” delakoarenbidez, “Mugikortasun iraunkorra - Garraioa” ildoaabiarazi du.

Eusko Jaurlaritzaren Zientzia, Teknologia etaBerrikuntzarako Planak (ZTBP 2010) berak ere,

tuaren erabilera handiagoa esan nahi du. Bestalde,azken urtean errepide eta trenbide bidezko garraiokolektiboen zerbitzu publikoak erabili dituzten bidaia-rien kopurua % 0,3 murriztu da.

Trenbide eta itsaso bidezko salgaien garraioaridagokionez, “EAEko garraio eskaeraren irudia -2003-2005” azterlanetan aurkeztutako datuen ara-bera, 2003-2006 tartean EAEko salgaien garraioamodu orekatuagoan eta jasangarriagoan banatzekojoera zabaldu da. Horrela, bada, trenbidez edoitsasontziz garraiatutako salgaien proportzioak %2,6 egin du gora. Hala ere, banaketa horretangarrantzi handia dute errepidez egindako garraioek(% 78 2006an), 27-EBean baino askoz handia-goa, izan ere, bertan trenez edo itsasoz egindakosalgaien garraioa askoz garrantzitsuagoa da, bigarraiobideen artean garraiatzen diren salgaien %53 lekualdatzen baitira. Daturik berrienak hartuzgero (2007-2008 aldia), trenez eta itsasoz egindakosalgaien garraioak % 0,6 egin du gora.

Garraioaren energia-kontsumoari eta CO2 isurpe-nei dagokienez, azken hamarkadan % 40,5 hazi dagarraioak kontsumitzen duen energia kopurua, etahori energia aurrezteko helburuaren aurkakoa da9.Hala ere, 2007 eta 2008 urteen artean garraioarenenergia-kontsumoak % 5,1 egin zuen behera.

Bestalde, 1990 eta 2007 urteen artean ga-rraioaren CO2 isurketak % 123,6 hazi ziren, beraz,hazkunde-joera horrek jarraituz gero, oso zaila izangolitzateke Kyotoko Protokoloan10 hartutako konpromi-soa lortzea garraioaren arloan. Izan ere, 2006 eta2007 urteen artean bakarrik garraioaren CO2 isurke-tek % 6,8 egin zuten gora.

Badago garraiorako teknologien inguruko alderdipositiborik: 2006tik 2008ra bitartean bioerregaienkontsumoa % 685,7 hazi zen garraioan (aldi horretan44.000 tona petrolio baliokidetan kuantifikatu zen),eta dirudienez hazkunde-erritmo hori nahikoa li-tzateke ezarritako helburua lortzeko.

9 EAEko Ingurumen Estrategiaren 2007-2010 IEP Ekintza Programaren arabera, energia-kontsumoa murriztu egin behar da, eta ener-giaren eraginkortasuna eta aurrezpena, aldiz, areagotu egin behar dira.

10 Kyotoko Protokoloan 2008-2012 aldian BEGen isurketa % 8 murrizteko helburua ezarri zen, konparaketarako lagin gisa 1990ekoisurketa-kopurua hartuta.

11 EAEko 2010 Energia-estrategiak automobilgintzan 2010ean 177.000 tona petrolio baliokide bioerregai kontsumitzea zuen helburu.

66


Teknologikoaren Behatokia) egindako teknologia-prospektiba eta 2003an argitaratutako “Diseinu- etaEkoizpen-teknologiak. Joera teknologikoak epe ertaineta luzera” txostena.

Europan zein tokian-tokian bultzatzen ari direnegungo ikerketa-ildoak ere identifikatuko dira.

3.4.1. Ekoizpenaren teknologien garapena

OPTIren txostenean “bezeroaren kalitatea, pro-duktuak garatzeko eta entregatzeko epeen murrizke-ta, merkatuen globalizazioa, material berrien lehia”bezalako erronkak identifikatzen dira, eta ondorioz,“sei joera nagusi sortu dira ekoizpen-sektoreetan”:

• Fabrikazio elkartua

• Informazioa berehala ezagutza bihurtzea

• Prozedura eta produktu berritzaileak

• Enpresa berritxuragarriak

• Garapen iraunkorra

• Giza baliabideen kualifikazioa

Txosten horrek berak joera horiei lotutako fun-tsezko zenbait teknologia proposatzen ditu:

Fabrikazio elkartua:

• Diseinurako eta fabrikaziorako elkarlaneko soft-warea: CIMC ingurunean ekoiztea

• Virtual Prototyping

• “Rapid Prototyping” ezartzea

• 3D digitalizazioa

• Simulazio-softwareen sektorizazioa (CAD/CAM/CAE)

Informazioa berehala ezagutza bihurtzea

• Adimen eragilea

• KBE (Knowledge based engineering) eta KBS(Knowledge based systems) sistemak

• Telezerbitzua, telemantentzea eta diagnosia

Prozedura eta produktu berritzaileak

• Mikroteknologiak

6.4. “Dibertsifikazioa garatzeko bidean daudensektoreetarantz: Etorkizuna eraikitzea” atalean,EAEko ekonomiaren etorkizuna izango direnlau sektore ezartzen ditu, eta horietako bat“Garraio adimendunerako elektronika” da.

Egoera:EAEk trenbide bidezko garraioaren eta ga-

rraio aeronautikoaren fabrikazioan lehiakorta-suna du.

Itsaso bidezko garraioa garatzeko etaharen eta errepide zein trenbide bidezko ga-rraioaren arteko elkarguneak garatzeko pre-mia. Merkatu-aukera onak mundu-mailan.

Abantailak:Fabrikazio mekanikoak garraioan duen ga-

rantiza. EAEn, industria-ehuna itsasotik gertuegotea eta, beraz, itsasoko garraioa garatzekoaukera izatea.

Aukerak:Kontrol-elektronikaren garapen indartsua.

Ibilgailu elektrikoetarako eta kontsumoalternatibodun motorretarako zientziak etateknologiak garatzea.

Itsasoko garraioan abiadura handia gara-tzeko aukerak.

Mugak:EAEko orografiak lurreko garraioa garesti-

tzen du eta aireko garraioa garatzea zailtzen du.

Aztergaiari buruzko orientabideak:Motorren eragingarritasunari eta garraiobi-

deen fidagarritasunari eta segurtasunari lotu-tako negozioak garatzea. Mekanika eta harilotutako prozesuak garatzea (metrologia, disei-nua, mekanizazio-prozesuak material berriekin).

3.4. Ekoizpenaren teknologiak

Informazioaren teknologia edo lehenago aipa-tutako nanoteknologia bezalako teknologiek ekoiz-penaren teknologiak aldaraziko dituzte. Hori delaeta, atal honetan labur-labur aztertuko dira OPTIk(Industria Ministerioaren Industriako Prospektiba


67

• Energiaren erabilera murriztea (eko-makina, injek-tore elektrikoak)

• Isurkin kutsagarrien erabilera ahalik gehien mu-rriztea eta birziklatzea

Giza Baliabideen kualifikazioa

• Eskulan kualifikatua faktore erabakigarria izangoda enpresen antolakuntzan.

Ildo horiek aldaketak eta ekarpen teknologikoakizaten ari diren eremuak identifikatzen dituzte.

3.4.2. Egungo ikerketa-ildoak

Hona hemen ikerketa-programa nagusiek aipatuditugun erronkei erantzuna emateko proposatu dituz-ten ikerketa-ildoak:

EBaren 2007-2013 epealdirako 7EPk 3.475 milioieuro bideratzen ditu “4. Nanozientziak, nanotekno-logiak, ekoizpenerako materialak eta teknologia be-rriak” ikerketa-ildorako; atal horrek honakoa proposa-tzen du:

• Lotura-teknika aurreratuak: laserra, egitura-itsas-garriak

• Sinterizazioa (metala eta zeramika)

• Material anitzeko produktuak lortzeko prozesuak

• Material konposatuak: 3D eta LFTP

• Tratamendu termikoak, azaleko tratamenduak etaestaldurak

• Erresistentzia handiko altzairuak (prozesatua)

Enpresa berritxuragarriak

• Prozesu konbinatuak (makina modularrak)

• “Rapid Tooling” (Tresneriaren fabrikazio azkarra)

• Kontrol irekidun makina-arkitektura berriak

• Abiadura handiko makinak.

Garapen iraunkorra

• Piezak birziklatzea (prozesuak, makineria, aplika-zioak)

2.7. GRAFIKOA. CIC MARGUNEREN IKERKETA-ILDOAK

EKARPENA ABIAPUNTUA FINKATZEA OSAERATEKNOLOGIA

KONBERGENTEAKLOTURA

TEKNOLOGIAHORIZONTALAK

CIC marGUNE

ARDATZ OROKORRAK

PLASMA ULTRA-SOINUAK

ALEAZIOARINAK

ABIADURAHANDIAN OSATUA SOLDADURA EREDUA

SORTZEA

AZALEKOEGOERA

PROZESUENKONTROLA

EDM

URAZ OSATUA MARRUSKADURABIDEZKO LOTURA

ZENBAKIZKOA

ENPIRIKOA

ANALITIKOA

ARTEZKETA

OSAERAINKREMENTALA

THIXO / RHEOFORMING

BEROTANOSATUA

LASERRADOITASUN-ABIAPUN-TUA

PROZESUENINTEGRAZIOA

By/while LOTURAOSATUA

JARDUN-ILDOAK

Iturria: CIC Margune (http://www.margune.org/castellano/investigacion/investigacion.html)

68


Aukerak:Makina edo balio erantsi handiko pieza

berezi eta konplexua bera fabrikatzen hastea.

Mugak:Teknologia eta aplikazioa berriak agertzen

dira erritmo bizian.

Aztergaiari buruzko orientabideak:Adimen lehiakorra izatea eta garatzeko

bidean dauden zein punta-puntakoak direngaitasunetan trebatzea zeregin garrantzitsuakdira ekoizpen-aukera ezberdinetan.

Prototipoetan eta elkarlaneko diseinuanezagutzak dituzten ingeniariak eta teknikariakbehar dira.

Nazioartekotzea garatu behar da (hizkun-tzak, mugikortasuna).

3.5. Energia, energia berriztagarriak, erregaialternatiboak eta eraginkortasunenergetikoa

EBk energia kontuetan ezarritako helburuak abia-puntu hartuta, atal honetan menpekotasun energe-tikoa, energia berriztagarriak, erregai alternatiboak etaeraginkortasun energetikoa aztertuko dira. Puntuetakobakoitzean EAEko ekonomiaeta ekoizpen-sistemariplanteatutako erronkak identifikatuko dira.

3.5.1. Europako ekonomiarentzako erronkaenergetikoa

Energia-sektore lehiakorra, fidagarria etairaunkorra ezinbestekoa da edozein ekonomiaren-tzat. Baieztapen hori are nabarmenago egin daazken urteotan, besteak beste, petrolioaren prezioaoso aldakorra delako, beste herrialde batzuetatikdatorren energia-hornidura eten egin daitekeelako,sare elektriko nazionalen arteko loturak eraginkorrakez direnez matxura orokorrak okertu egiten direlakoeta gasaren eta elektrizitatearen merkatuetan sartubehar duten hornitzaileek zailtasunak dituztelako.

Gertakari horien ondorioz energiaren auzia le-hentasunezko bihurtu zen Europako eta nazio ezber-dinetako egutegi politikoetan. 2007ko urtarrilean,

“Eremu hori berritzeko funtsezkoa izango daezagutza berriak izatea eta horiek aplikatzea ekoiz-pen eta kontsumo-arau iraunkorrak izateko. Helburuhorrek berarekin dakar industria-jardueretan etaekoizpen-sistemetan (diseinua, eraikuntza, gailuaketa zerbitzuak barne) berrikuntza etengabea lortzekoeta ekoizpenerako “aktibo” generikoak garatzeko(teknologiak, antolakuntza, ekoizpenerako instala-zioak eta giza baliabideak) baldintza egokiak sortzea,eta era berean, baita ingurumeneta segurtasun-eskakizunak betetzea ere”.

2008-2011 I+G+b Plan Nazionalak ere, “Nanozien-tziari, Nanoteknologiari eta Industriarako Materialeta Prozesu Berriei buruzko ekintza estrategikoa”deritzon 5. ekintza estrategikoan, lan-ildo espezi-fikoa proposatzen du: “6. ildoa, industriarako eredueta estrategia berrien garapena eta baliozkotzea.Diseinurako eta fabrikazio-prozesuetarako teknologiaberriak. Sareko ekoizpena”, alegia.

Berton, aldiz, ekoizpena da Ikerbasquenikerketa-arloetako bat, CIC Margune elkartea-ren bidez sustatu eta koordinatzen dena; azkenhorrek, ondoko irudian ikus daitekeenez, metal- etamekanika-industriara bideratutako bost ikerketa-ildoproposatzen ditu prestatu duen plan estrategikoarenbaitan:

Egoera:Garapen-maila ona EAEn. IKTak disei-

nuan, datuen kudeaketan eta tratamenduaneta ekoizpenerako sistema eta bitartekoenkontrolean aplikatzeak izandako eboluzioazkarrak enplegu-aukera ugari zabaltzen di-tu ekoizpen-sistemen garapenaren eta op-timizazioaren arloan. Etengabe material etaprozesu berriak garatzeak ekoizpen-sistemaketengabeko aldaketan egotea dakar ezinbes-tean. Teknologia-maila ona duen eta gero etaenplegu gehiago sortzen duen merkatua da.

Abantailak:EAEn industria- eta ekoizpen-ehun garran-

tzitsua egoteak eta ezagutza-oinarri zabalaizateak erraztu egiten du ekonomiako bestesektore batzuetan aplika eta horietara eramandaitezkeen lotutako jarduerak garatzea.


69

izatea lortzea, Batasuneko herrialdeetako CO2 igorpe-nak % 20 murriztea eta energia-eraginkortasuna %20 areagotzea, dena hemendik 2020ra bitartean.

Lehenengo bi neurriak lotesleak dira, baina hi-rugarrenak, oraingoz, ez du inolako balio juridikorik.

Ondoren, Europako Legebiltzarraren 2009/28/CEzuzentarauak eta 2009ko apirilaren 23ko Kontseiluakhelburu nazional lotesleak ezarri zituzten energiaberriztagarriek guztirako energia-kontsumoan dutenehunekoari eta energia berriztagarriek garraioetarakoenergiaren kontsumoan duten ehunekoari dagokie-nez. Energia klima paketearen xedea CO2 igorpenenkuota elkartrukerako sistema hobetzea eta zabaltzeada, haren aplikazio-eremua, kontrolerako prozeduraketa agenteentzako duen kostua indartuta. Hala ere,Batzordeak energia-ekoizleak sortzen zituzten CO2igorpenen % 100 erosaraztera behartu nahi zituen2013tik aurrera; emandako zifra % 30ekoa da.

Azkenik, Kopenhageko Biltzarrean zer gertaere, 2009ko urriaren 29 eta 30eko Europako Kon-tseiluak jarrera bakarra hartzea erabaki zuen. EuroparBatasunak esfortzu handiagoa egin eta hemendik2020ra bitartean berotegi-efektudun gasen igorpenak1990eko mailekiko % 30 murrizteko konpromisoahartu zuen (hasiera batean % 20 murriztea erabakibazuten ere), baldin eta Kopenhagen 2012 osterakomundu-mailako adostasunik lortzen bazen. Horrekesan nahi zuen beste herrialde garatu batzuek ereigorpenak antzeko kopuruetan murrizteko konpromi-soa hartu behar zutela eta garapen bidean diren he-rrialdeek, aldiz, “beren erantzukizunei eta gaitasuneiegokitutako ekarpena” egin beharko zutela.

Hori guztia epe nahiko laburrean; nahiz etahelburu gehienak oraindik lortzeke dauden, Europakborondate garrantzitsua adierazi du, eta borondatehori helburu eta programa bihurtzen da bai estatue-tan, baita eskualdeetan ere.

3.5.2. Menpekotasun energetikoarenmurrizketa

Eurostaten 2009ko urtekariaren arabera, 2004azgeroztik 27EBk egindako energia inportazio gar-biak eskualdearen energia ekoizpen primarioa bainohandiagoak izan dira, beraz, menpekotasun-tasa %50 baino gehiagokoa da (hau da, barne-kontsumo

Europako Batzordeak Europan klima aldaketen aurkaborrokatzera eta EBko energia-sektorearen lehiakor-tasuna eta segurtasuna piztera bideratutako energia-politika proposatzen duen jakinarazpena onartu zuen.

Nabarmendu behar da EBk ikatz kontsumo txikiaduen ekonomia seguruagoa eta iraunkorragoa lor-tzera bideratutako energia-estrategia berria defini-tzeko premia duela, erabiltzaile guztien onerako.Helburua kontsumitzaileei energia-aukera handiagoaematea da alde batetik, eta energia-azpiegituretakoinbertsioa sustatzea, bestetik.

Europako Batzordearen proposamena oinarrihartuta, Kontseiluak honako xedeak onartu zituen2007ko martxoan:

• Berotegi-efektudun gasen igorpenak gutxienez %20 murriztea (1990eko mailarekiko) 2007tik 2020rabitartean; % 8 2012rako.

• Energiaren eraginkortasuna % 20 hobetzea2007tik 2020ra bitartean; energia-kontsumoa % 9aurreztea 9 urteko epean 2017rako.

• Energia berriztagarrien kontsumoa % 20 igotzea2007tik 2020ra bitartean; % 15 2015a baino lehen.

• Garraioan erabiltzen diren bioerregaien mota %10 areagotzea 2007tik 2020ra bitartean; % 8 2015baino lehen.

Energia berriztagarrien iturriak izateaenergia-politikaren ezinbesteko elementutzathartzen da, beste herrialde batzuetatik da-tozen erregaiekiko menpekotasuna murrizteaeta karbono-igorpenak gutxitzea ahalbidetzenbaitu, horrela energiaren kostuak petrolioarenpreziotik bereizita. Funtsezko elementua da,baita ere, eskaria mugatzea energia-sektoreaneta erabiltzaileengan energia-eraginkortasunabultzatuta.

Batzordeak 2007an egindako planteamendu horrijarraipena eman zaio eta sakondu ere egin da EBreneta eskualdeen baitan:

“Energia klima paketea” deritzona Europako Kon-tseiluak 2008ko abenduaren 12an onartutako zuzen-tarauen eta erabakien multzoa da. Pakete horri esker“20-20-20” helburua lortu beharko litzateke, hau da:Europako energia berriztagarrien kontsumoa% 20koa

70


ko sistema bat eraikitzeko premia. Horreta-rako, energia berriztagarrien eta energiareneraginkortasun-sistemen inguruko ekimenaksortzearen aldeko eta abangoardiako ikerke-tak garatzearen aldeko apustua egin behar da.

Abantailak:Menpekotasun energetikoa murrizteak

eragina du lehiakortasunarengan.

Aukerak:Alde batetik, energia ekoizteko sare ani-

tza (biomasa, eolikoa, itsaso-energia) sor-tzea, alde batetik, eta energia berriztagarrienhornitzaile txiki ugari dituen, Europako merka-tu integratuan erabilgarria den eta klima-aldaketaren ondorioak kontuan hartzen dituenelkarri lotutako sare elektriko adimendunasortzea bestetik.

Mugak:Egun energia berriztagarriek duten kos-

tua. Suspertze-epe luzeak behar dituzteninbertsio gogorrak egin behar dira energiareneraginkortasuna eta ekoizpena hobetzeko.

Aztergaiari buruzko orientabideak:Hezkuntza-sistemak gaitasun berrien ga-

rapena sustatu behar du, bai I+G mailari da-gokionez, bai arlo ezberdinetako goi-mailakogaitasun-teknikoei dagokienez.

Elektrizitateko eta telekomunikazioetakoingeniaria.

Ingeniariek eta goi-mailako teknikariek in-formazioa, araudia eta automatizazioa kudea-tzeko gaitasunak garatzea.

3.5.3. Energia berriztagarrien garapena

Energia berriztagarrien garapena, ezbairik gabe,Europako agintarien bi kezka nagusiei, hots, beha-rrezko energia ekoizteko gai izateari eta CO2 igorpe-nak murrizteari erantzuten dien aukera da.

Izan ere, energia berriztagarriaren iturriek ener-giaren independentziara bidea zabaltzen dute, etaoso berotegi-efektudun gas gutxi sortzen dute.

gordinaren erdia baino gehiago inportazioei es-ker hornitzen da, ez ekoizpen primarioari esker).Menpekotasunak gora egin zuen 2005ean (% 52,6koaizan zen), eta baita 2006an ere (% 53,8koa izanzen); 2008an menpekotasun-tasa % 55ekoa izanzen. Energiaren menpekotasun-tasak oso altuak izandira petrolio gordinaren eta petrolioaren deribatuenkasuan (% 83), baina hala ere erregai solidoen edobeste herrialde batzuetatik datorren gas naturalarenhornikuntzarekiko menpekotasuna azkarrago hazi daazken hamarkadan. Esportatzaile garbia den heinean,Danimarka izan zen 2006a menpekotasun-tasa nega-tiboarekin amaitu zuen EBko kide bakarra. Gainerakokideei dagokienez, Poloniak eta Erresuma Batuakizan zituzten menpekotasun-tasarik baxuenak, etaTxiprek, Maltak eta Luxemburgek, aldiz, altuenak.Espainiaren menpekotasun energetikoa handi xama-rra da Europako gainerako herriekin alderatuta. %78,4ko energia-menpekotasuna mantentzen du (ikushurrengo koadroa).

EAEren menpekotasun energetikoa Estatukoabaino are handiagoa da, erkidegoaren auto-hornikun-tza energetikoa % 5ekoa izan baitzen 2007an (edo %5,4koa, EEEren arabera).

2.37. TAULA. HORNIKUNTZA-MAILA(1)

2007 2008Ikatza 28,8 31,4Petrolioa 0,2 0,2Gas naturala 0,0 0,0Nuklearra 100,0 100,0Hidraulikoa 100,0 100,0Energia berriztagarriak 100,0 100,0Guztira 20,7 21,6(1) Barne-ekoizpenaren eta guztirako energia kontsumoarenarteko harremana. Metodologia: NEA.Iturria: SEE. Energia Espainiak 2008. Industria, Turismo etaMerkataritza Ministerioa.

Egoera:Menpekotasun energetikoa EAEko jar-

duera sozioekonomikoan. Menpekotasun horimurrizteko zailtasuna. Alde batetik energiaberriztagarrien erabilera garatuko duen etabestetik eraikinetan, garraioetan eta ekoiz-pen-sistemetan energiaren eraginkortasunaeta aurrezpena lortuko duen energia ekoizte-


71

eolikoa da garrantzitsuena. Energia-ekarpen osoaren% 10 energia eolikoak egiten du, hau da, energiaberriztagarrien % 50,76, eta biomasak, aldiz, % 4koekarpena egiten du.

EAEn, aldiz, 2007an energia berriztaga-rriei egindako ekarpena % 5 ingurukoa izanzen —Eusko Jaurlaritzak onartu du ezinezkoaizango dela 2010erako ezarritako helburua er-diestea—. Energia berriztagarriek, 2006an, EAEkoenergia-eskari osoaren % 4,4 bete zuten, eta honakobanaketa izan zuten:

EAEn 2010 amaierarako aurreikusitakohelburua erkidegoko energia-eskariaren %12 energia berriztagarrien bidez sortzea zen.Energia berriztagarrien partaidetza % 5,1ekoaizan arte areagotu zen 2007an, baina kopuruhori urrun dago 2010erako lortu beharreko %12tik. Urtean % 19ko igoera gorakada nabarme-na den arren, erritmo hori mantenduta ezingoda aurreikusitako helburua lotu. Ekoizpen prima-

2001ean, EBk iturri berriztagarrietatik elek-trizitatea ekoizteari buruz emandako jarraibideakadierazpen-esparrua ezarri zuen 15EBko energia-kontsumo gordinaren baitan energia berriztagarrienehunekoa % 22,1ekoa izan zedin 2010a baino lehen;aurrerago helburua aldatu egin zen: % 21 lortu beharzen 27EBean. Xede hori berretsi egin zen garapeniraunkorrerako estrategian eta energia berriztagarrieiburuzko zuzentarauetan.

“Sustainable development in the EuropeanUnion”12 txostenaren “Climate change and energy”izeneko 2. kapituluaren arabera, 2000 eta 2007artean, biomasaren elektrizitatearen, energia hi-draulikoaren, haizearen energiaren, energia geoter-mikoaren eta eguzki-energiaren ekarpena etengabehazi zen, eta 2007an ekarpen hori % 15,6koa izanzen. Hala ere, zaila zirudien %21era iristea 2010amaierarako. Burutzapen-epeak nahiko luzeak di-ra energia-ekoizpenerako inbertsioen kasuan, etahorrek atzerakuntza hori azal dezake zati batean.Energia berriztagarrien prezioak ere lagun dezakehazkunde-abiadura murrizten, izan ere, mota horre-tako zenbait teknologiaren kasuan, eragiten dituztenkostuak energia arrunta ekoiztearen kostuak bainohandiagoak dira. Gainera, EBko kide diren herri asko-tan oraindik ere zailtasunak daude plangintza-baimenalortzeko, edo bestela bestelako oztopoak daude.

Bi baieztapen: Espainia batez bestekoarengainetik dago eta 2010erako helburua anbiziohandikoa da. 2006an, biomasaren eta energiaberriztagarrien hondakinen zatiak (guztirakoaren %14,7) ia % 66ko ehuneko substantziala izan zuen.

Kontsumo-joerak energia primario motaka azter-tzean, ikusi ahal izan da iturrien banaketa aldatu eginzela 1996 eta 2006 artean, batez ere erregai solidoenkontsumoa erori zen (% –3,8) eta energia berriztaga-rriak eta elektrizitatea hazi ziren (% 2,8 urteko eta %2, hurrenez hurren).

Estatuan, energia berriztagarrien (guztirakoaren% 19,7) banaketa ezberdina da, eta energia prima-rioari ekarpena egiteaz gain, energiaren sorrerari ereegiten dio ekarpena; azken jarduera horretan energia

2.8. GRAFIKOA. ENERGIA BERRIZTAGARRIAREN%4,4AREN BANAKETA;EAEKO ENERGIA-ESKARIAENERGIA-ITURRI TALDEKA

Hidroelektrikoa;% 9

Eguzki-energia; % 0,30Eolikoa; % 8,60

Biomasa; % 82

Iturria: Ángel Garrote - Energiaren Euskal Erakundea (EEE)2008ko martxoaren 12a.

12 “2009 monitoring report of the EU sustainable development strategy” (Eurostat, Statisticalbooks.© European Communities, 2009)

72


European Wind Energy Association (EWEA) elkar-tearen arabera, Europak lidergoa mantendu nahibadu Txinaren gainetik, datozen urteetan 50.000 mi-lioi euro beharko ditu EBn offshore parke eolikoaksortzeko, eta beste 20.000 eta 30.000 milioi euroartean beharko ditu banaketa-sare berriak eraiki-tzeko. Helburua zera da, 2020an 22 GW ekoiztea eta2030ean, aldiz, 150 GW. Itsasoko energia eolikoakinstalatutako ahalmen eolikoaren baitan urte bakoi-tzeko duen partaidetza % 15ekoa izatea espero da2012an, % 44koa 2017an eta % 68koa 2020an,garapen-tasa konstante mantenduta.Gaur egun 100GWetik gorako potentziadun offshore energia eolikoproiektuak aurkeztu dira edo eraikitzen ari dira, etahoriei esker urtean 202 milioi tona CO2 gutxiago igorlitezke urtean, gutxi gorabehera.

Har dezagun Erresuma Batuaren kasua Europanitsasoko energia berriztagarrien sustapenaren adibi-de gisa: herrialde horren asmoa offshore sektore eo-likoaren eraikuntzan inbertitzea da 2020a baino lehen14 GWko ekoizpena lortu ahal izateko eta 2030erako,aldiz, 33 GWkoa; horretarako korronte- eta olatu-energiaren industrian 70,26 milioi euro inbertitzeaerabaki du, eta diru hori proiektu konkretuak kudea-tzeko eta erakusteko erabiltzeaz gain, orain artedauden erakundeak bultzatzeko ere erabiliko da.

Bestalde, Alemaniak offshore energia eolikoarenaldeko apustua egin du 2020a baino lehen 10 GW lor-tzeko asmotan (25 GW 2030a baino lehen); horreta-rako 15 MWeko Alpha Ventus parkea jarri du abian,gobernuak diruz lagunduta eta era berean energia-gaietako eragile nagusi diren Vattenfall, E.ON etaEWE konpainien partzuergoak finantzatuta. Egunpartzuergo hori itsasoan 40 parke berri eraikitzekoproiektuan sartuta dago (horietako 30 Ipar itsasoaneta 10 Itsaso Baltikoan).

Frantzian, Grenelle de l’enfironnement ekimenak25 GWeko parke eolikoa izatea espero du 2020an,eta horietatik 6 GW itsasotik ateratzea. Horrekitsasoan urtean 600 MW instalatu behar direla esannahi du (hau da, 100-120 aerosorgailu), eta horrekurtean 1.500 milioi eurotik gorako inbertsioak eska-tzen ditu. Herbehereek ere itsasotik 6 GW lortu nahidituzte 2020a baino lehen.

rioaren gorakada batez ere biomasaren erabilerareneta bioerregaien partaidetzaren ondoriozkoa izanda. 2007an guztira lortutako ekoizpen primarioarenbanaketa honakoa izan zen: % 85,3 biomasa, % 7,3energia hidroelektrikoa, % 7 energia eolikoa eta% 0,4 eguzki-energia (termikoa eta fotovoltaikoabatera).

Aurreko urtean izandako % 4,4ko ehunekoarekikoemandako aldaketaren arrazoia, funtsean, biomasabidezko ekoizpen primarioa areagotu egin zela etagarraioen kontsumoan bioerregaien kopurua haziegin zela da. Oraindik energia berriztagarrien % 0,9baino ekoizten ez zuen arren, ekoizpen fotovoltaikoak% 67 egin zuen gora 2007an.

Bestalde, EAEk duen geografiari eta indus-tria-gaitasunari esker, itsasoko energia be-rriztagarriak (IEB) garatzea etorkizun handikoardatza izan liteke.

Izan ere, ur gaineko energia eolikoa etaolatu-energia ikerketa-eremu garrantzitsuakdira erlaitz atlantiko osorako; hainbat ikerke-ta- eta esperimentazio-proiektu jarriko diraabian, eta espero da horiek garapen handiaizatea. Mutrikuko olatu-zentrala laster izango daabian eta 300 kWeko ahalmena izango du. Oceantecenpresa olatuen energiatik energia elektrikoa atera-tzeko bihurgailu bat ari da garatzen EAEn. BIMEPproiektuaren bidez (15M€) Armintza-Lemoiz aldean(Bizkaia) 4 x 2 km-ko eremuan lau energia-hartuneezberdin dituen azpiegitura eraikitzen ari da datuensegimendua eta ikerketa egiteko. Proiektu hori eraaldi berean Portugalgo, Irlandako eta Ingalaterrakokostaldeetan egiten den ikerketa baten zati da.Gainera, EAEn badaude ur gaineko aerosorgailuakezartzeko proiektuak ere. EAEtik gertu, Kantabrian,energia eolikoa sortzeko “offshore”13 sistema bateta olatu-parke bat ari dira probatzen.

Nazioz haraindiko Sare Atlantikoaren 2010ekotxostenaren arabera, datorren hamarkadan itsasokoenergia eolikoak gora egingo du mundu guztianurteko % 32ko hazkunde-abiaduran, beraz, munduanegun sortzen diren 2GWetatik 55 GWeko bolumenaizatera pasatuko da 2020an. Iturri bera aipatuta,

13 Kostaz kanpo.


73

Mugak:Egun energia berriztagarriek energia

arruntak baino prezio handiagoa du. Inber-tsioen burutzapen-epe luzeak energia ekoiz-teko proiektuetan eta oztopoak EBko kideenaraudietan. Baliabide primario gutxidun lu-rraldea (itsasoa kontuan hartu gabe).

Aztergaiari buruzko orientabideak:Alde batetik, garapen iraunkorra xede

duten ekoizpen-ereduak bultzatzea eta susta-tzea, energia berriztagarrien eta birzikla-tzearen erabilera areagotuta, horrela ener-gia- eta baliabide-kontsumoa murriztuta;horretarako biomasaren eta energia berrizta-garrien ekoizpeneta ustiatze-lanetarakoprestakuntza teknikoa duten pertsonen ko-purua areagotu behar da, dela nekazaritzamunduan (bioteknologietan eta nekazaritzanespezializazioa), dela erregaiak eta elektrizi-tatea ekoizteko teknikak ezartzeko eta erabil-tzeko (mantentze-lanetarako eta muntaiarakoteknikariak). Bestalde, EAEn IEB garatzeakenplegua eragingo luke hainbat sektoretan:galdaragintza (hodiak), ontzigintza (itsason-tzi espezializatuak), ekipamendu elektrikoak(kable-sarea), elektronikan eta informatikanadituak (kontrol- eta tratamendu-sistemak),mekanikariak (turbinak, errotoreak, moto-rrak), kontrolatzaileak, marinelak, teknika-riak, urpekaritzan espezializatutako langileak,garabiak, manipulazioa, aireko eta urazpikozaintza, mantentze-lanak, eguraldiaren au-rreikuspena.

3.5.4. Erregai alternatiboen garapena

Zein erregairekin beteko dugu automobilarentanga hemendik bost edo hamar urtera? Zaila da jaki-tea. Azken urteetan naftaren edo dieselaren ordezkohainbat aukera zein horiek merkatzeko hainbat moduagertu dira, eta denek dituzte alde onak eta txarrak.

Adituek ohartarazi dute ez dela erraza izangopetrolioa alde batera uztea ezta munduan erabiltzenden kopurua murriztea ere. Petrolio litro bakoitzetiklortzen den energia kopurua beste edozein iturritik

Horrenbestez, E.ON Climate & Renewables enpre-saren “E.ON Offshore Wind Energy Factbook - June2009” txostenaren arabera, Europako offshore sektoreelektrikoan 28-35 GW instalatuko dira 2020a bitar-tean, hau da, egunean batez beste 2 offshore turbinaeoliko handi eraiki beharko lirateke 2020ra bitartean.

IEBek 77 milioi euro jaso zituzten 2000-2007epealdian egitura- eta kohesio-funtsetatik. Uste dafunts horiek 787 milioiko inbertsioa ekarriko diotelaenergia eolikoari 2013a baino lehen, beti ere Naziozgaindiko Sare Atlantikoaren 2010eko txostenarenarabera. Ez da ahaztu behar funts horiexek 63.000milioi eurorainoko bestelako finantzaketak ekarriahal dizkiotela energia eolikoari beste I+G kontzeptubatzuengatik.

Egoera:Zientzia-maila ona. Gure enpresek eta in-

geniariek Erresuma Batuko offshore ekoizpeneolikoko eta olatu-energia arloko proiektue-tan eskarmentua dute.

Ekoizpen-ahalmena garatzeko eta huraoptimizatzeko premia.

Ekoizpen primarioaren hazkunde garran-tzitsua biomasari eta bioerregaiei esker, bai-na aurreikusitako helburuak bete gabe.

IEB potentziala.

Abantailak:Industrializazio handiko eskualdea, IEB

garatzeko industria- eta zerbitzu-ehun egokiaduena. Itsaso-eremu garrantzitsua.

Oraindik oso errentagarriak ez direnproduktuak, baina igorpenen murrizketa etaenergia-autosufizientziaren hazkundea.

EBk eta gobernuek ikerketarako eman-dako diru-laguntzak, eta gutxienez 9 €z/kWh-ko prima energia berriztagarrien ekoiz-penerako.

Aukerak:Energia berriztagarrien erabilera handia-

goa lortzeko teknologiak eta metodologiaksortzea.

74


duten sistema hibridoen ezarpenean oinarritzenda; lehena flota gatibu deritzenetan (aireportuak,oinezkoentzako guneetako autobusak, etab.) erabildaiteke, eta bigarrenak guztiz elektrikoak direnautoei beren autonomia-mailak ezartzen dizkietenmugak gainditzen laguntzen du. Teknologia horipolimerozko erregai-pilek automobilgintzan lortuduten garapen-mailarekin eta hidrogenoa energia-bektore gisa erabiltzearekin lehiatu ahal izangoda.

Automobilen parke komertzialean sartzeaahalbidetzen duten kostuak dituzten erregai-pilek etahornikuntza-sistemek honako arazoak dituzte:

Automobilgintzarako polimerozko erregai-pilakgaratzeak egungo kostuak kW bakoitzeko 100-150euro murriztea ahalbidetuko du, eta horrela gauregun pila mota hori saltzeko dagoen traba nagusiagainditu egingo litzateke. Hala ere, automobilenparkean sartu ahal izateko, hidrogenoa erregai gisaerabiltzeak ekarriko duen erabilera handiari eran-tzuna emateko azpiegitura egokiak izan behar dirahornikuntzari eta banaketari dagokionez.

lortzen dena baino askoz gehiago da, munduko az-piegitura petrolioan oinarrituta dago eta litekeenada jendeak aldaketaren aurrean errezeloa agertzea.

Hala ere, aldaketa beharrezkoa da eta, berez,gertatzen ari da dagoeneko. AEBko Energia Sailak1995-2007 artean izandako kontsumoari buruz ho-nako gutxi gorabeherako grafikoa ematen du.

Estatuan, 2003an argitaratutako “Energia, joerateknologikoak epe ertain eta luzean” txosteneanOPTIk prospektiba-azterlana egiten du, eta erregaiaukera nagusiak zehazten ditu beren alde on etatxarrekin.

Automobil elektrikoen (berriz kargatzeko ba-teriadunak) eta hibridoen eskaintza behar bezalagaratuz gero ibilgailu-parkearen % 5 mota horre-tako automobilek osa dezaketela azpimarratzendu. Aukera hori da errekuntza-motor arruntenantzekoena, garatzeko esfortzu gutxien eska-tuko duena baita. Aukera hori egungo baterienerrendimenduaren hobekuntzan eta elektrizitateaeta barne-errekuntzako motor arrunta erabiltzen

2.9. GRAFIKOA. ERREGAI ALTERNATIBOEN GUTXI GORABEHERAKO KONTSUMOA AEBN

250.000

200.000

150.000

100.000

50.000

01995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Petrolio-gas likidotuak Gas Natural comprimido Gas natural likidotua

Metanola %85 Metanol purua Etanola %85

Etanola %95 Elektrizitatea Hidrogenoa

Milio

iGGE

GGE: Gasoline Gallon Equivalent zera da, gasolina likido galoi batek eragiten duen energia kopuru bera lortzeko behar den erregaialternatibo kopurua. Galoi 1 = 3,7854118 litro.Iturria: AEBko Energia Saila (http://www.afdc.energy.gov/afdc/data/fuels.html)


75

Biodiesela elikaduran erabilitako olioetatikateratzeko ekimen garrantzitsuak.

Erregai-pilei dagokienez, ikerketa-, ekoiz-pen- eta berrikuntza-ahalmena falta da. Es-tatuan ez dago erregai-pilak egiten dituenfabrikatzailerik, baina kanpoan dagoeneko ba-daude laster salgai jarriko diren prototipoak.Hidrogenoa garraiatzeko eta biltegiratzekoazpiegiturak garatzeko zailtasunak daude.

Abantailak:Erregai alternatiboek ingurumen arloan

dituzte abantailak, izan ere, berotegi-efektu-dun gasen igorpena murrizten eta orain arteaprobetxatu ez diren hondakinak birziklatze-katean sartzen laguntzen dute, eta gainera,horiek sartzeko nekazaritzan aldaketak eginbehar dira eta horrek guztiak enplegua sortzenlaguntzen du.

Erregai-pilek automobilgintzan dutenmerkataritza-arrakasta ere motor arrunten pa-rean dituzten ingurumen-abantailetan oinarri-tuta dago (garbiak dira prozesu elektrolitikoanoinarritutako funtzionamendua dutelako, isi-lak dira, errekuntza-motorrak baino eraginko-rragoak dira, fidagarritasun handikoak dira).

Aukerak:Energia berriztagarriak gehiago erabil-

tzea eta karbonoa harrapatu eta biltegiratzealortzeko teknologien eta metodologien gara-pena. Biomasa-erregaia fabrikatzeko edo hi-drogenoa zein bestelako erregai alternatiboakkontsumitzen dituzten motorrak eta sistemakfabrikatzeko prozesuak.

Mugak:Hidrogenoa ekoiztea garestia da. Ez dago

erregaiaren hornidura bermatzeko azpiegi-turarik.

Produktuaren prezioak eta motorrenegokitzapen-prozesua industrian sartu beha-rrak mugatzen dute batez ere aukera hau.

Aztergaiari buruzko orientabideak:Lehengai berriak erabilita sortzen diren

bioerregaien ekoizpena optimizatzeko edo

Hidrogenoa energia-bektore gisa erabiltzea etahura garraioen sektorean erabiltzea garrantzi handikojoera da une honetan.

Hidrogenoa gasolinarekin, etanolarekin edo gasnaturalarekin nahas daiteke, horrela erregai horienenergia-aprobetxamendua askoz handiagoa izateaeta ingurumenean eragin txikiagoa izatea lortuta.Gauzak horrela, barne-errekuntzako motor bateangasolina eta aire nahastean % 5 hidrogenoa sartuzgero, nitrogeno oxido igorpenak % 30 eta % 40 ar-tean murrizten dira.

Beste aukera bat gasolinaren eta gasolioarenordez garraioan ordezko bioerregaiak (bioetanola etabiodiesela) erabiltzea da, horrela gutxienez % 2komerkatu-tasa lortuta.

Bioerregaiez ari garenean, batez ere biodieselaz(soja, olio-arbi edo ekilore hazietatik zein olio begetalerabilietatik lortua), etanolaz eta haren deribatua denETBEaz (etil ter butil-eter) ari gara. Zuzenean zeinpetroliotik deribatutako erregaiekin nahastuta (die-sela eta gasolina, hurrenez hurren) erabil daitezke.Ekoizpenerako teknologiak betikoak dira, eta ez dutearazo garrantzitsurik planteatzen garatzeko orduan.Egungo erronka teknologikoa bioerregaiak lehengaimerkeagoetatik lortzea da, adibidez, etanola produk-tu lignozelulosikoetatik lortzea.

Biodiesela, aldiz, automobilgintzan erabiltzenden A mailako gasolioaren ordezko moduan era-bili nahi da. Erregai horren ekoizpena erabilitakoolio begetalen balorizazioan edota energiarakoberariazko laborantzatik sortutako olio berrienekoizpenean oinarritu daiteke. Estatuan garraioensektoreak duen egoera dela eta, egokia da motahorretako erregaiak garatzea, izan ere, dieselarenerabilera handia da eta olio begetalak sortzekogaitasuna dago.

Egoera:Berriz kargatzeko baterien eta hibridoen

gaitasun zientifikoa ertaina da, ekoizpen-eta merkaturatze-gaitasuna baino txikiagoa.Erregai alternatiboen gaian, erabat aldekoagarapen zientifikoari dagokionez. Etanolaekoizteko merkataritza-instalazioak daude.

76


da, eta oinarrizko 5 gairen inguruan antolatzenda: Eraikinen egiaztapena, galdaren eta Ekintza Hi-tzartuko sistemen ikuskaritza, adituen prestakuntza,energiaren funtzionamendua karakterizatzeko proze-durak eta informazio-kanpainak.

Lehen aipatutako agiriaren arabera, EuroparBatasunean eraikinek islatzen dute guztirako energia-kontsumoaren % 40, eta kontsumo horrek BatasunekoCO2 igorpen guztien % 36 eragiten du. Horrenbestez,Europar Batasunaren ustez energia-ekonomiek sekto-re horretan potentzial handia dutela, hau da, % 30hemendik 2020ra bitartean. Horrek EBko energia-kon-tsumo osoaren % 11 esan nahi du. EBk energia-kon-tsumoa % 20 murriztea proposatu du. EAEn, etxebizi-tzen zein zerbitzuen eraikinetan sortzen diren premiekkontsumitutako energiaren % 18,7 adierazten dutegobernuaren informazioaren arabera.

Bestalde, Europako Legebiltzarraren ustez, indus-triak 2005eko maila oinarri hartuta % 21 murriztubeharko lituzke CO2 igorpenak 2020a baino lehen. Halaere, doako CO2 igorpen eskubideak esleitu ahal izangodira zenbait industria-sektoretan ekoizpenaren desloka-lizazioa ekiditeko, horrela enpresa horiek ingurumenaga-tiko murrizketa gutxiago dagoen (edo bat ere ez dagoen)herrialdeetan kokatutako enpresen aurrean lehiakorrakizaten jarraitu ahal izan dezaten. Kopenhagen ezerlortuko ez zelakoan, Europako Batzordeak doako CO2igorpen eskubideak izango dituzten Europar Batasuneko164 industria-sektoreren zerrenda egin zuen. EEErenarabera, industriaren sektorea da Euskadin energiagehien kontsumitzen duena, EAEn guztira kontsumitzenden energiaren % 46,6 bertan xahutzen baita.

Industria arloko eraginkortasun energetikoaAEBn ere lehentasunezko gaia da: 2009ko ekainaren1ean, AEBko Energia idazkariak adierazi zuen 256milioi dolar esleituko zirela AEBko industria nagusieneraginkortasun energetikoa hobetzeko xedez.

Eurostaten 2009ko Urtekariaren (2010) arabera,energiaren eraginkortasuna ez da bakarrik industriarieta eraikuntzari dagokionez planteatzen, garraioarenarloan ere planteatzen baita. Garraio-modu guztiakelkartuz gero, hau da, errepide bidezkoa, aire bidezkoa,trenbide bidezkoa eta barne-nabigazioa, garraioarenkontsumoa % 31koa da (errepidean xahutzen da ga-rraioan guztira kontsumitzen den energiaren % 82, eta

lehengai tradizionalekiko ekoizpenak areago-tzeko teknologiak garatuko dituzten teknika-riak eta ingeniariak.

Gaitasun zientifikoen eta I+G+b sistemengarapen-premiak.

Pilen berrikuntzarako eta ekoizpen, ba-naketa eta hornidura sistema eta instalazioe-tarako inbertsio-planei lotutako ikertzaileaketa ingeniariak behar dira.

Ikertzaileak eta zientzialariak behar diraenergiaren biltegiratze-arloan (berriz karga-tzeko baterien autonomia, karga, bolumena,kostua eta birziklatzea).

3.5.5. Eragingarritasun energetikoarengarapena

EBko helburuetako bat “energiaren eraginkorta-suna % 20 hobetzea hemendik 2020ra bitartean” da,eta horretarako energia-kontsumoa% 9 aurreztu beharda 9 urteko epean 2017ra arte.

Aurrerapauso esanguratsuak egin dira helburuhorrentzako testuinguru egokia sortzera bideratuta.

2009an Europako Batzordeak eta EIBk (EuropakoInbertsio Bankua) “ELENA” sortu zuten (EuropeanLocal Energy Assistance-en akronimoa): tokian tokikoerakundeei (eskualde eta hiriei; 2009 amaierarakohorietatik mila inguruk “alkateen ituna” deritzonasinatu zuten) energiaren arloan laguntza ematekoEuropako mekanismoa da, eta udal- zein eskualde-agintariei laguntza teknikoa ematen die energiareneragingarritasuna hobetzeko, energia berriztagarriakgaratzeko eta kanpoko finantzaketak lortzeko hel-buruz. Mekanismoak 15 milioi euro izan zituen lehenurtean eta 56 milioi euro, aldiz, 2010ean.

Bestalde, Europan 2020a baino lehen eraiki-nen energia-kontsumoa % 30 murrizteko, 27EBkEuropako Legebiltzarraren eta 2002ko abenduaren16ko Kontseiluaren eraikinen eraginkortasun energe-tikoari buruzko 2002/91/CE zuzentaraua onetsi zuen2010eko otsailean.

Zuzentarau hori, Energy Performance of BuildingsDirective—CA EPBD (2007-2013)— zuzentarauarenbidez aplikatzen den Ekintza Hitzartuan oinarritzen


77

Egoera:Eraikinetan energia aurrezteko eta hura

eraginkor egiteko planak lehenbailehen ezarribehar dira material eta teknologia berriak era-biliz eta egiaztatu egin behar dira, garraioenerabilera konbinatuaren bidez eta energiazentzuz kudeatuta.

Abantailak:Energiaren kontsumoa eta menpekota-

suna murriztea, eta CO2 igorpenak murriztea.

Aukerak:Karbono igorpen eta energia kontsumo

zeharo baxuak dituzten eraikinak eraikitzea.

Klima aldaketaren eraginak kontuan har-tuko dituen sare elektriko interkonektatu etaadimenduna sortzea; sare horrek Europakomerkatuan emango du zerbitzua, eta merka-tu hori energiaren barne-ekoizpenaren bidezenergia berriztagarriak hornitzen dituzten en-presa txiki askok osatzen dute.

Erregulazio-sistemak garatzea energiareneraginkortasuna lortzeko.

Mugak:Eragile ezberdinen borondate eta akordio

falta eraikuntzarako, garraiorako eta ekoiz-pen-sistemetarako hitzartutako sare-estrate-giak prestatzeko.

Aztergaiari buruzko orientabideak:Energiaren eraginkortasunaren aholkulari-

tzan eta egiaztapenean aritzeko pertsonenprestakuntza. Energia aurrezteko eta kudea-tzeko teknologia berriak sartzeko gaitasunakgaratzeko premia. Horretarako eraikuntzakoofizioen LH eta elektrizitate, iturgintza etaigeltserotza arloko ETEak energia aurreztekoeta ekoizteko gaitasun berrietarantz bidera-tzea.

aire bidezko garraioan, aldiz, % 14). Epe luzerako joerekplanteatzen dute barne-nabigazioak gora egingo duela,2005ean kontsumoan % 4,4 igotzetik % 11 hazteraigaro baitzen 2006an. Ibaiko garraioaren kontsumoakhazkunde-mailarik handiena du 1999az geroztik. 2007anplanteatutako gutxieneko helburu baten arabera, ener-gia berriztagarriek (bioerregaiek, esaterako) garraioengasolina eta gasolio kontsumoaren % 10 izango dira2020 baino lehen. 2006ko datuek agerian uzten dute ga-rraioan kontsumitutako erregaietan bioerregaia gehienerabiltzen zuten herrialdeak Alemania (% 5,5), Eslovakia(% 2,5) eta Suedia (% 2,2) direla. EAEn garraioen sekto-rea gehien kontsumitzen duen bigarren sektorea izateraigaro da, guztirako kontsumoaren % 33,1 egiten bai-tu. Azken urteetan garraioan kontsumitutako energiakeboluzio negatiboa eta kontrolik gabea izan du berezikiEAEn eta oro har Europan. Zifrek % 100eko areagotzeakerakusten dituzte azken 15 urteetan.

Eraginkortasunaren esparru honetan kezkaga-rria da intentsitate primarioaren eta azken inten-tsitatearen neurria (energia-kontsumoarekiko etaBPGarekiko erakusten diren neurriak). Estatukojoerak goraka egiten du (joera negatiboa da, be-raz, eraginkortasunari dagokionez) 1990etik 2005erabitartean, eta horrek toki txarrean uzten du EBkobatez bestekoarekiko. Horrenbestez, energia-kon-tsumoaren sistema orokorra “xahutzailea” da eragin-dako BPG zatiarekiko.

Energiaren eraginkortasuna hobetzeko propo-satutako bide ezberdinen artean Energiaren Zen-tzuko Kudeaketa edo Haririk gabeko Kaptadore-sarea(WSN) deritzona dago, eta horren bidez eraikinetan,industrian eta garraioetan energia modu eraginko-rrean erabiltzen dela egiaztatu daiteke. Teknologiamota horrek energia aurreztea ahalbidetzen du,toki ezberdinetan kokatutako kaptadore ezberdi-nen egoera denbora errealean aztertuta. Aprobe-txamendua maximizatzeko kalkulu-algoritmo bideztratatutako datuei esker energia ahalik eta modueraginkorrenean erabili ahal izango da eta horrelaenergia kopuru handia aurreztu ahal izango da.


79

mografikoak bat datoz Europan eta herrialde garatugehienetan gertatutakoekin14. Gizartearen premiaketa arlo honetan gertatutako aldaketen ondoriozsortutako enpleguak ere aztertuko ditugu.

Ondoren, atzerriko immigrazioak15 EAEn izandakobilakaera aztertuko dugu, eta Europan eta Espainiangertatzen denaren zenbait adibide emango ditugu.Bertoko biztanleriarekiko ehunekoa aztertuko dugu,baina baita sexuka, adinka eta nazionalitateka egin-dako banaketa ere.

Atzerriko immigrazioa EAEko lan-merkatuan nolasartu den ere aztertuko dugu. Horretarako iturri ezberdi-netatik hartutako eta metodologia ezberdinekin egindakoestatistikak eta datuak erabiliko ditugu17.

4.1.1. Bilakaera demografikoa

Europako biztanleria zahartzen ari da bere hazkundenaturala murriztu egin delako —jaiotza kopurua askomurriztu da, eta bizi-itxaropena, aldiz, nabarmen luzatuda—; horrenbestez, biztanleriarik zaharrena hazi egitenden heinean, biztanleriarik gazteenaren kopuruak behe-rakada esanguratsua jasan du18.

Atal honetan gizartean gertatzen ari diren aldake-tak aztertzen dira azterlanaren xedeekiko garrantzi-tsuak diren zenbait fenomeno kontuan hartuta, halanola: demografiaren bilakaera, migrazio-fenomenoeneragina, biztanleriaren zahartzea eta talde behar-tsuen laneratze eta gizarteratzea.

4.1. Demografiaren bilakaera eta immigrazioa

Zalantzarik gabe, tokian tokiko jarduerak planifika-tzeko orduan demografiaren eboluzioa eta azterketaezagutzea (lanerako adina duen biztanleria nolakoa deneta nolakoak migrazio-fluxuak) funtsezko abiapuntua da.Demografiaren bilakaerari eta egoera berrien iragarpe-nari dagokienez, migrazio-fluxuen aldagaia ugalkortasun-tasa zein hilkortasun-tasa baino askoz aldakorragoa da,azken horiek bilakaera egonkorragoa izaten baitute. Atalhonetan lan-merkatuarekin loturarik zuzenena dutenaldagaiei helduko diegu.

Atalaren egitura honakoa da:

Lehenengo puntuan EAEk azken hamarkadetanizan duen bilakaera demografikoa deskribatuko dugu;ikusiko dugunez, bertan gertatutako aldaketa de-

4. Gizartearen eboluzioa

14 Horretarako Eustateko estatistika-iturriak erabili dira: Biztanleria eta Etxebizitza estatistika, Jaiotzen estatistika, Heriotzen estatis-tika, Migrazio-mugimenduen eta Demografia-proiekzioen estatistika. Era berean, konparaketak egiteko, Eustatek Europa mailan egindakoestatistikak erabiliko dira.

15 Horri dagokionez aipatu behar da “atzerriko immigraziotzat” hartzen dela espainiar nazionalitatea ez duten eta egoitza EAEkoudalerriren batean finkatuta duten pertsonen multzoa; egoitza finkatuta dutela ulertu eta estatistikan zenbatzeko gutxieneko baldintzaerroldatuta egotea da.

16 Azterketa hori, funtsean, Immigrazioaren Euskal Behatokiaren –Ikuspegi– datuekin egiten da, eta datuok, era berean, INEtik ateratadaude (udal-erroldak).

17 INEren Biztanleria Aktiboaren Inkestako (BAI) estatistikak ustiatu ditugu, bertokoen eta atzerritarren arteko ezberdintasuna adierazten baitu.Kontuan izan behar da BAI hiru hilean behin laginketa bidez egiten den ikerketa dela, estatuko familia-etxebizitzetan bizi den herritarrei zuzendutadagoela, biztanleria horrek lan-merkatuarekiko dituen ezaugarriak aztertzea duela helburu, eta haztapen-teknikak erabilita egiten dela. Etorkinatzerritarrek lan-merkatuan duten egoeraren berri izateko beste iturri garrantzitsu bat Lan eta Immigrazio Ministerioak ematen dituen GizarteSegurantzara afiliatutako langileen estatistikak dira, Gizarte Segurantzan pertsona fisiko moduan afiliatuta dauden langileak islatzen baitira bertan.

18 1960tik 2007ra bitartean, Europar Batasuneko (27EB) biztanleria 403 milioi izatetik 491 milioi pertsona izatera igar oda; dena den,azken urteetan hazkunde-erritmoa nabarmen moteldu da. Aipagarria da, gainera, biztanleriaren hazkundea, hein handi batean, immi-grazioaren ondorioz gertatu dela, izan ere, biztanleriaren hazkunde naturala oso mugatua da jaiotza kopurua asko murriztu delako bainabizi-itxaropena nabarmen luzatu egin delako.

80


INEk eta Eustatek egindako demografia-proiekzioen (2019-2020 urteak) arabera, egoeraezberdinak planteatzen dira, hala nola:

• Eustaten arabera, biztanleriak hazkunde txikiaizango du eta 2020an 2.232,1 mila biztanle izangodira (2005ean baino 117 mila pertsona gehiago).Biztanleriaren hazkunde horren arrazoi ia bakarramigrazio-saldoa izango da (ikus hurrengo gra-fikoa), baina horrek ere beheranzko joera izangodu. Horrenbestez, migrazio-saldoa beti positiboaizango den arren, gero eta magnitude txikiagoaizango du: 2007an zenbatutako 18.000 etorkinakbaino askoz gutxiago izango dira 2020an, 4.000alegia. Migrazio-saldoaren beherako bilakaerahorri dagokionez, erabakigarria izango da EAEn ur-tean sartzen den etorkinen (batez ere atzerritarrak)kopuruan aurreikusten den murrizketa, emigra-tzaileen kopurua egonkorrago mantenduko baita(horrek ere beherako joera izango duen arren).

• EINren arabera, EAE Espainian biztanleria gal-duko duten eskualdeetako bat da Asturiasko Prin-tzerriarekin eta Galiziarekin batera (gutxienez %3,0 txikituko da biztanleria). Uste da hiru erki-degootan saldo begetatiboak izango duen be-

Hurrengo grafikoan ikus daiteke nola 1970ean15 urtetik beherako biztanleen kopurua 65 urte edogehiago zituzten biztanleena baino askoz handiagoazen (biztanleriaren % 25,3 eta % 10,5, hurrenez hu-rren). Hala ere, 2005az geroztik, nagusienen kopuruagazteenen kopurua baino handiagoa izan da, eta gauregun biztanleria osoaren % 17,0 dira lehenak, eta %15,6 bigarrenak.

Jarraian ikusiko dugunez, EAEk ere jasan ditu in-guruko herrialde garatuetan gertatzen ari diren eral-daketa demografiko sakonak. Zertxobait beranduagogertatu bada ere, fenomeno hau indar eta lastertasunhandiz eman da EAE osoan, izan ere, bere eredudemografikoaren ezaugarri nagusiak ugalkortasun-eta jaiotze-tasa baxuak eta gero eta bizi-itxaropenhandiagoa dira.

Halaber, 20 urtetik beherako biztanleak biztan-leria osoaren % 34,2 ziren 1981ean, baina 2006anEAEko biztanleria osoaren % 16,5 baino ez ziren;65 urtetik gorako pertsonen taldeak 1981ean zuenbolumenaren bikoitza du gaur egun. 20 eta 64 urtebitarteko biztanleak biztanleria osoaren % 64,3 ziren2008an.

2.10. GRAFIKOA. 15 URTETIK BEHERAKO ETA 65 URTE EDO GEHIAGOKO BIZTANLERIAREN EHUNEKOAREN BILAKAERA27EBN (1970-2009)

30,0

25,0

20,0

15,0

10,0

5,0

19700,0

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2006 2007 2005

< 15 urte >= 65 urte

Iturria: EUROSTAT.


81

Migrazio-tasa garbiaren, hau da, immigrazio etaemigrazio tasen arteko ezberdintasunaren zeinua al-datu egin zen EAEn laurogeiko hamarkada hasieran.Immigranteak hartzen zituen erkidegoa izatetik emi-granteak igortzen zituen erkidego izatera igaro zen,eta migrazio-tasa garbiak beherakada nabarmena izanzuen 2000. urtera arte; orduan zeinu positiboa berres-kuratu zen. Hori eskualdean etorkin atzerritarrak sartuzirelako gertatu zen batez ere (2008an gure erkidegoansartu ziren etorkinen % 68 izan ziren).

2008an joandakoak baino 16.801 pertsona ge-hiago etorri ziren EAEra. Atzerriko herrialdeekikomigrazio-saldoa positiboa izan zen, 14.903 pertsonazenbatu baitziren; hala ere, % 25eko beherakadaeman zen aurreko urtearekiko. Nolanahi ere, besteerkidego batzuetatik etorritako atzerritarren kopurua2007an baino % 30 handiagoa izan zen.

EAEko lan-merkatuan lan-itxaropena zertxobaithobea zenez, litekeena da horrek atzerriko zeinEstatuko beste autonomia erkidego batzuetako etor-

herakada orokorra ez duela kanpoko ez barrukomigrazioaren ekarpenak orekatuko.

4.1.2. Biztanleriaren mugimenduak lan-merkatuarekiko

EAEn 70eko hamarkadan hasitako jaiotzen be-heranzko joera gogorra moteldu egin zen 80ko ha-markada amaieran, eta joera horrek gorakada txikiaizan zuen 1996tik aurrera.

2008an EAEko jaiotze-tasa 9,9koa zen milabiztanleko19; 60ko hamarkadan saldoa askoz handia-goa zen, 20 jaiotza mila biztanleko. Zifrarik altuenaGipuzkoan eman zen (‰ 10,4), ondoren Araban (‰10,2) eta azkenik Bizkaian (‰ 9,4).

2008an EAEn 21.315 jaiotza egon ziren, hau da,2007an baino % 3,5 gehiago. 2008an Araban emanzen hazkunderik handiena (% 6,0), ondoren Bizkaian(% 4,3) eta azkenik Gipuzkoan (% 1,3).

2.11. GRAFIKOA. 1.000 BIZTANLEKO DAUDEN JAIOTZEN TASAREN BILAKAERA (1975-2008)

25,0

20,0

15,0

10,0

5,0

0,0

EAE Araba Bizkaia Gipuzkoa

1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 20041978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006

Iturria: EUROSTAT.

19 2008an seme-alabak izan zituzten emakumeen % 76,5ek hogeita hamar urte edo gehiago zituzten. Amaren adinak eragin zuzenadu familia sortzeko prozesuan, izan ere, adinak aurrera egin ahala, seme-alabak izateko probabilitatea murriztu egiten da, eta lehenengoamatasun berantiarra izateak zailtasun gehigarriak eragiten ditu bigarren umea izateko orduan. Horrenbestez, ugalkortasun-indizea ze-haro maila baxuan mantendu zen 2005-2006 urteetan, 1,2an alegia, eta hori Europako testuinguruan ematen diren indizeak baino askozbaxuagoa da.

82


Lurralde historikoei dagokienez, nabarmenada Arabak izandako hazkundea, atzerritarren ko-purua 9,2 aldiz hazi baita; Bizkaian ere hazkun-dea esanguratsua izan da, ia 7,8 aldiz hazi baita.Gipuzkoan eman da hazkunderik txikiena, 1998tik2006ra bitartean atzerritarren kopurua 6,7 aldiz han-ditu baita. Horrenbestez, 2008an Araba izan zenbiztanle atzerritarren proportziorik handiena batuzuen probintzia (% 7,4), eta Bizkaian eta Gipuzkoanbolumen hori % 5,1ekoa eta % 5,3koa izan zen,hurrenez hurren.

EAEn bizi den biztanleria atzerritarra 20 eta 39urte bitartekoa da gehienbat (% 56,1) eta sexukakobanaketa orekatua du.

Jatorriari dagokionez, nazionalitateka hartuta,azpimarragarria da Latinoamerikako biztanleriarengarrantzia (% 46,8); talde horren garrantzia handituzjoan da azken 10 urteetan, 1998az geroztik bikoiz-tu egin baita. Bigarren tokian Europar Batasunekobiztanleria dago (% 26,6), baina talde hau garrantziagalduz joan da apurka-apurka. Ondorengo taldeaMagrebetik datozen pertsonena da (% 11,9); taldehau nahiko egonkor mantendu da azken 10 urteetan.

EINk emandako erroldatutako herritarren da-tuak Lan eta Immigrazio Ministerioak emandakoerresidentzia-baimenen datuekin alderatuz gero (au-rrenekoak urtarrilaren 1eko datuak dira, bigarrenak,

2.38. TAULA. EAEKO MIGRAZIO MUGIMENDUENETA SALDOEN BILAKAERA

Emigrazioak ImmigrazioakMigrazio-saldoa

1988 18.103 8.014 –10.0891992 13.668 9.006 –4.6621995 16.130 11.316 –4.8141999 17.291 16.103 –1.1882000 17.462 20.022 2.5602001 18.696 25.775 7.0792002 19.730 25.967 6.2372003 22.216 28.467 6.2512004 21.304 30.328 9.0242005 20.672 33.993 13.3212006 22.689 37.147 14.4582007 23.669 41.361 17.6922008 22.389 39.190 16.801

Iturria: EUSTAT.

2.39. TAULA. ATZERRITARREN IMMIGRAZIOAK EAEN ETA BERTAKO LURRALDE HISTORIKOETAN IZANDAKO BILAKAERA

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Bilakaera zifra absolutuetanEAE 15.198 16.794 21.140 27.438 38.408 49.231 59.166 72.894 85.542 98.524 117.337Araba 2.460 2.802 3.818 5.462 8.031 10.445 12.058 15.141 16.857 19.392 22.840Gipuzkoa 5.300 6.359 7.903 8.856 11.716 14.878 18.232 21.536 25.290 29.040 35.935Bizkaia 7.438 7.633 9.419 13.120 18.661 23.908 28.876 36.217 43.395 50.092 58.562Hazkundea. Indize-zenbakiakEAE 100 111 139 181 253 324 389 480 563 648 772Araba 100 114 155 222 326 425 490 615 685 788 928Gipuzkoa 100 120 149 167 221 281 344 406 477 548 678Bizkaia 100 103 127 176 251 321 388 487 583 673 787Atzerritarren bilakaeraEAE 0,72 0,80 1,01 1,31 1,82 2,33 2,80 3,43 4,01 4,60 5,44Araba 0,86 0,98 1,33 1,89 2,75 3,55 4,07 5,10 5,50 6,35 7,38Gipuzkoa 0,65 0,67 0,83 1,16 1,65 2,11 2,55 3,20 3,90 4,18 5,13Bizkaia 0,78 0,94 1,16 1,30 1,72 2,17 2,66 3,10 3,40 4,39 5,11Lurraldekako banaketaEAE 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0Araba 16,2 16,7 18,1 19,9 20,9 21,2 20,4 20,8 19,7 19,7 19,5Gipuzkoa 34,9 37,9 37,4 32,3 30,5 30,2 30,8 29,5 29,6 29,5 30,6Bizkaia 48,9 45,5 44,6 47,8 48,6 48,6 48,8 49,7 50,7 50,8 49,9

Iturria: Luxan (2006) eta geuk egina.

kinak erakarri izana eta horregatik migrazio-saldopositiboa eduki izana.

Estatuan EAE izan zen atzerritarren kopurua gutxieneta motelen hazi zen eskualdeetako bat. Horrenbestez,INEk argitaratutako azken datuen arabera (2009ko urta-rrilaren 1a), EAEn biztanleriaren % 6,1 da atzerritarra.Hurrengo taulan ikusi ahal izango ditugu EAEko immi-grazioaren bilakaerari buruzko zenbait datu.

Oro har, esan daiteke 1998 eta 2008 urteen arteanerroldatutako atzerritarren kopurua 7,7 aldiz hazi zen,beraz, EAEn bizi diren atzerritarren kopurua 15.000inguru izatetik 117.000 pertsona izatera igaro ziren.


83

aldiz, aurreko urteko abenduaren 31koak), ikus dai-teke eskualde honetan bizi diren atzerritarrek geroeta gehiago jotzen dutela beren egoera legeztatzera.

BAIk EAEri buruz erakusten dituen datuetanikus daiteke langabeziak eragin handiagoa due-la immigranteengan bertakoengan baino. Bertakobiztanleriaren langabezia % 7.3koa izan zen 2008aneta 2009an, aldiz, % 10,3koa (3 puntuko igoera);

2.40. TAULA. 16 URTE EDO GEHIAGO DITUZTEN BERTOKO ETA ATZERRIKO BIZTANLE AKTIBOAK, LANDUNAK ETALANGABEAK (MILAKA PERTSONA) EAEN, ETA 16 URTE EDO GEHIAGO DITUZTENEN JARDUERA-,OKUPAZIO- ETA LANGABEZIA-TASAK EAEN (4. HIRUHILEKOA)

Aktiboak Landunak Langabeak Jarduera-tasa Enplegu-tasa Langabezia-tasaBertokoak

2005 998,5 935,7 62,8 57,03 53,44 6,292006 1.001,4 941,5 59,9 57,42 53,98 5,982007 986,4 936,1 50,3 56,77 53,88 5,102008 985,8 913,7 72,1 56,99 52,82 7,322009 970,8 871,2 99,6 56,29 50,52 10,30

Atzerritarrak2005 49,9 45,6 4,3 73,07 66,81 8,572006 64,0 52,8 11,2 78,33 64,60 17,502007 72,9 62,4 10,5 75,42 64,62 14,302008 78,1 61,7 16,4 78,25 61,78 21,102009 77,3 53,7 23,6 76,57 53,20 30,50

Iturria: BAI (EIN).

atzerritarren kasuan, aldiz, % 21,0 izatetik % 30,5izatera igarotzen da, hau da, 9,5 puntuko igoera.

Bestalde, okupazio-tasa handiagoa da immigran-teen artean bertakoen artean baino, baina horrek erebeherakada handiagoa izan du krisiaren ondorioz.2009ko 4. hiruhilekoan, 16 urtetik gorako bertoko100 pertsonako, une hartan, 56k egiten zuten lan,eta atzerritarren kasuan, aldiz, 76k. Okupazio- eta

2.12. GRAFIKOA. BIZTANLERIA LANDUN ESPAINIARRAREN ETA ATZERRITARRAREN IKASKETA-MAILA(2008KO IV. HIRUHILEKOA)

Bigarren eta hirugarren zikloa

Teknikaria – goi-mailako profesionalak

Hezkuntza orokorra

Bigarren mailako ikasketak

Analfabetoak

Bestelakoak

Lehen zikloa

Bigarren hezkuntzaondorengo ikasketak

Lanbide-heziketa programak

Lehen mailako ikasketak amaituta

Lehen mailako ikasketak amaitu gabe

10,0 30,0 50,00,0 20,0 40,0 60,0 70,0

Espainiarra Kanpotarra

0,00,8

10,317,2

3,712,9

8,819,4

22,749,4

50,031,4

7,512,8

57,644,2

5,116,7

3,00,3

0,00,2

Iturria: Biztanleria Aktiboaren Inkestako mikrodatuak (EIN).

84


rian, maila horretan diharduten espainiarren por-tzentajea % 8,5ekoa baita eta atzerritarrena, aldiz,% 33,7koa; beraz, portzentaje desberdintasuna osohandia da. Gainera, atzerritarrak espainiarrak bainoproportzio handiagoan aurki daitezke ostalaritza-eta merkataritza-zerbitzuetako langileen artean;arlo horretan ere esanguratsua da kualifikatu gabe-ko langileen portzentajea. Hala ere, kualifikaziorikhandienak eskatzen dituzten kategoria profesiona-letako taldeetan (zuzendariak, teknikariak eta pro-fesionalak) espainiarren proportzioa atzerritarrenabaino askoz altuagoa da.

EAEn langile atzerritarrek Gizarte Segurantzaraafiliatutako langile guztiekiko izan duten bilakaeraikus daiteke ondoko grafikoan. Ikus daitekeenez,langile atzerritarren zenbatekoa hazi egin da azken8 urteetan, eta 2008an Gizarte Segurantzara afiliatu-tako langile guztien % 5,2 izatera iritsi ziren.

Jarduera-sektoreari dagokionez, langileatzerritarrak21 izen emandako kontratuen estatis-

enplegu-tasa altuagoa dutenez, jarduera-tasa erehandiagoa da atzerritarren artean.

EINren Biztanleria Aktiboaren Inkestak etorkinenkualifikazioari buruzko informazioa ere ematen du,beren ikasketen bidez neurtuta. Ondoko grafikoanikus daiteke EAEn lan egiten duten atzerritarren ar-tean oso ehuneko txikia dela analfabetoa, eta lehenhezkuntza bakarrik dutenen proportzioa handiagoadela atzerritarren artean espainiarren artean baino.Bigarren hezkuntzan (lanbide heziketa kontuan hartugabe), atzerritarrek portzentaje handiagoa dute eta,azkenik, goi-mailako ikasketak dituztenen ehunekoahandiagoa da espainiarren artean. Oro har, esandaiteke bertakoen hezkuntza-maila altuagoa dela,funtsean, goi-mailako ikasketetan portzentaje han-diagoa dutelako.

Bestalde, BAIren bitartez jakin dezakegu lan-merkatuan zer-nolako lanbideak20 betetzen dituztenatzerritarrek. Datuen arabera, atzerritar gehiagobiltzen da kualifikatu gabeko langileen katego-

2.13. GRAFIKOA. BIZTANLERIA ESPAINIARRAREN ETA ATZERRITARRAREN OKUPAZIO-TALDEAK(2008KO IV. HIRUHILEKOA)

Instalazio- eta makineria-operadoreak eta muntatzaileak

Nekazaritza eta arrantzakolangile kualifikatuak

Administrazio-langileak

Enpresen eta Administraziopublikoen zuzendaritza

Kualifikazio gabeko beharginak

Industriako, eraikuntzako etameatzaritzako langile kualifikatuak,

operadoreak izan ezik

Zerbitzuetako langileak

Teknikari eta profesionalzientifikoak eta intelektualak

5,0 15,0 25,00,0 10,0 20,0 30,0 35,0 40,0

Bertokoak Kanpotarrak

Teknikariak eta laguntzaileak

33,78,5

5,412,3

17,214,2

1,51,4

23,714,2

1,96,8

6,517,0

6,117,1

4,06,6

Iturria: Biztanleria Aktiboaren Inkestako mikrodatuak (EIN).

20 LES- Lanbideen estatuko sailkapena: lan-kategoria eta jarduera-sektorea nahasten dituen kontzeptua.21 Lan eta Immigrazio Ministerioak emandako estatistika honek langile atzerritarren kontratuak biltzen ditu, baldin eta Enplegu-

bulegoetan jakinarazi edo erregistratu badira, edo enpresek zuzenean internet bidez erregistratu badituzte.


85

2.41. TAULA. EAEKO LANGILE ATZERRITARREN BILAKAERA GIZARTE SEGURANTZAKO ERREGIMENAREN ARABERA (%)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008GUZTIRA (N) 12.297 16.510 21.016 24.272 37.332 41.934 46.992 49.538Erregimen Orokorra 70,2 69,1 69,1 70,8 66,1 71,2 69,9 68,5Lang. Autonomoen Er. Ber. 14,5 12,4 12,4 12,1 9,5 10,2 13,9 13,8Nekazaritzako Er. Ber. 3,9 4,4 4,4 6,0 5,0 4,5 3,9 4,1Etxeko Lang. Er. Ber. 9,0 11,9 11,9 9,9 18,6 13,4 11,8 13,2Itsasoko Lang. Er. Ver. 2,4 2,2 2,2 1,2 0,8 0,7 0,5 0,4Ikatz Meatzaritzako Er. Ber. — — — — — — — —

Iturria: Immigrazioren Behatoki Iraunkorra. Lan eta Immigrazioko Ministerioa.

2.42. TAULA. EAEKO LANGILE ATZERRITARREN KONTRATUEN BILAKAERA JARDUERA-SEKTOREAREN ARABERA (%)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008GUZTIRA (N) 26.639 36.038 45.892 61.774 79.190 99.725 107.248Nekazaritza 7,4 7,3 6,9 7,0 5,7 5,5 6,4Eraikuntza 22,7 10,1 10,1 10,2 9,6 20,2 18,1Industria 12,0 25,2 24,1 24,1 22,9 9,2 8,7Zerbitzuak 57,9 57,4 58,9 58,7 61,8 65,1 66,8


tikak erakusten du sinatzen diren kontratu gehienakzerbitzuen sektorekoak direla (% 66,8), estatukobiztanleen kasuan (% 61,2) baino zertxobait gehiago.Zerbitzuen sektorea eta gero langile atzerritar gehienbiltzen dituen sektorea eraikuntza da (Ikus EAEkolangile atzerritarren kontratuen bilakaera jarduera-sektorearen arabera).

Kotizazio-taldeari dagokionez, atzerritarrak kate-goria ertain-baxuetan egoten dira batez ere (1. eta2. mailako ofizialak, 3. mailako ofizialak eta espezia-listak eta Peoiak), horixe da Gizarte SegurantzakoErregimen Orokorrean afiliatutako atzerritarren hirulaurdenen kasua.

Behin-behinekotasun tasak handiagoak izan ohidira atzerritarren artean bertokoen artean baino.Gizarte Segurantzan afiliatutako atzerritarren erdiekbaino gehiagok aldi baterako kontratua zeukaten2008an (% 56,6). Hala ere, nabarmendu behar dakontratu mugagabea duten etorkin atzerritarrenehunekoak goranzko joera izan duela azken urteetan.

4.1.3. Biztanleria zahartzearen ondoriozkoenpleguak

Jaiotzean dugun bizi-itxaropena 30 urte areagotuda XX. mende hasieratik, baina gainera esan daiteke“gehiago eta hobeto” bizi garela. Dagoeneko ez da

2.43. TAULA. GIZARTE SEGURANTZAKO ERREGIMEN OROKORREAN ALTA EMANDA DAUDEN EAEKO LANGILEATZERRITARREN BILAKAERA KOTIZAZIO-TALDEAREN ARABERA (%)

2003 2004 2005 2006 2007 2008GUZTIRA (N) 14.067 17.193 24.668 29.868 32.862 33.943Ingeniariak eta lizentziadunak 5,2 4,9 3,7 3,5 3,8 4,4Ingeniari teknikoak. Perituak 3,3 2,8 2,2 2,0 2,0 2,2Administrazio- eta tailer-buruak 2,6 2,4 1,7 1,6 1,5 1,7Titulurik gabeko laguntzaileak 1,9 2,0 1,7 1,8 2,0 2,2Administrazio-ofizialak 5,1 5,0 4,4 4,3 4,6 4,7Menpekoak 1,8 2,1 2,3 2,3 2,9 3,4Administrazio-laguntzaileak 5,4 5,4 5,8 6,2 6,7 7,21. eta 2. mailako ofizialak 21,8 23,0 22,7 23,6 22,9 22,53. mailako ofizialak eta espezialistak 22,6 23,8 24,5 24,7 25,5 25,7Peoiak 30,1 28,5 30,9 29,8 27,9 25,918 urtetik beherako langileak 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1Ez dago jasota 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0


86


• IKT prestakuntzan profesionalak, adinekoekin lanegiten adituak.

• Gizarte- eta osasun-arloko profesionalak, Osa-sunari eta baliaezintasunik gabeko gaixotasunkronikoen zaintzari buruz hezteko.

• Entretenimendu-, aisialdi-, turismo- eta kirol-ar-loetako profesionalak.

• Etxeko artapen integralerako profesionalak (etxekolana, laguntza...).

Beste era batera esanda, biztanleriaren zahar-tze-prozesuaren bilakaerak eta aisialdiaren eta ongi-zatearen garapenak eragina dute kirol-, gizarte- etakultura- zerbitzuei zein osasun- eta gerontologia-zerbitzuei lotutako enplegu berrien sorreran. Halabaieztatzen dute laneratze-datuek eta unibertsitate-zikloen zein Lanbide Heziketako arlo profesionalenbilakaerak.

Horrenbestez, Lanbide Heziketa eta EtengabekoIkaskuntzako Sailburuordetzaren datuen arabera(2008-2009 estatistika-urtekaria), 2006tik 2008rabitartean Lanbide Heziketan matrikulazio gehienizan dituzten arlo profesionalak honakoak izan dira:Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak etaGorputz eta kirol ekintzak (% 32 eta % 17, hurrenezhurren); bereziki esanguratsua izan da Osasun arloanizandako hazkundea (% 6,5).

Lanbide Heziketako 2008ko promozioaren lanera-tze-tasa aztertuz gero, egiaztatu daiteke Gizarte,kultura eta komunitateko zerbitzuen eta Gorputz etakirol ekintzen arloak direla laneratze-tasarik handie-nak dituztenak (% 83,1 eta % 82, hurrenez hurren).Krisiak gainerako arlo profesionaletan duen eraginakontuan hartu behar bada ere, aipatutako arloek izandituzten ratioak esanguratsuak dira.

“itxarote” fase bat: zahartzaroan aisialdirako praktikapasiboak izatetik gizarte-, kultura-, prestakuntza- etakirol-ekintzetan partaidetza aktiboagoa izatera igarogara.

Adineko pertsonen bizikidetza-ingurunea askoaldatu da. Duela gutxi arte, adineko pertsonen diru-edo/eta osasun-arazoen ondoriozko menpekotasuna-ren aurrean aukera bakarra beren etxebizitzak utzieta senitartekoen etxera edo egoitza batera joateazen.

Gaur egun menpekotasuna zaharragotan ematenda, eta aukera ezberdinak daude: adinekoak berenetxean bizi eta bertan laguntza jasotzeko joera dago,eta aldi baterako ostatua, eguneko zentroak, tutore-tzapeko etxebizitzak edo egoitza tradizionalen pareanautonomia-maila handia ematen dieten egoitzak erehor daude.

Gero eta gehiago balioesten da adineko per-tsonek gizarteari egiten dioten ekarpen aktiboa,pertsona nagusiek gizartean duten partaidetza geroeta nabarmenagoa baita kultura munduan (asozia-zionismoa eta borondatezko lanak), politikan (alder-diak eta sindikatuak) eta hezkuntzan (tutoretza- etaprestakuntza-esperientzia seniorrak).

Egoera horretan, aukera berriak sortu dira lan-merkatuan:

• Menpekotasun iraunkorra zein aldi baterakoa du-ten pertsonen osasun- eta gizarte-zaintzarakoprofesionalak.

• Etxeko laguntza integralerako profesionalak: zain-tzaileen zaintzaile (pertsonak/familiak).

• Oztopoak kentzen eta eremu irisgarriak diseina-tzen espezializatutako eraikin eta etxebizitzetakomantentze-, hobekuntza- eta birgaitze-lanetarakoprofesionalak.

2.44. TAULA. GIZARTE SEGURANTZAKO ERREGIMEN OROKORREAN ALTA EMANDA DAUDEN EAEKO LANGILEATZERRITARREN BILAKAERA KONTRATU-MOTAREN ARABERA (%)

2003 2004 2005 2006 2007 2008GUZTIRA (N) 14.067 17.193 24.668 29.868 32.862 33.943Mugagabea 31,0 31,2 28,1 36,1 38,4 42,9Aldi baterakoa 62,0 61,4 65,2 57,5 61,2 56,6Ez dago jasota 7,0 7,5 6,7 6,4 0,4 0,5

Iturria: Immigrazioaren estatistika-urtekariak. Immigrazioren Behatoki Iraunkorra.


87

Gizarteratzearen ikuspegia deskribatzeko bi inklusiomotari helduko diegu: pobreziaren muga azpian dau-den pertsonen inklusioari eta ezintasunak dituztenpertsonen laneratzeari.

2008aren lehen zatian, krisia EAEn agertu bainolehen alegia, EUSTATek pobreziari buruzko inkestaegin zuen, eta bertan pobrezia-tasa eta ongizaterikeza murrizteko prozesuaren bilakaera positiboa ikuszitekeen (mantentzen den pobreziaren adierazlearenkasuan izan ezik22).

Horrenbestez, metatzen den pobreziaren tasamurriztu egin zen 2000. urtean % 2,6koa izan bai-tzen eta 2008an % 0,7koa, eta ongizaterik ez izatekoarriskua % 20,9 izatetik % 14,6 izatera pasatu zen.Hala ere, pobreziaren arriskuan daudenen tasa hazi

Lanbidek EAEko Unibertsitateko 2006ko GraduPromozioa eredu hartuta egin zuen Lan-mundura-tzeari buruzko azterlanaren arabera, osasunari lotu-tako zikloen enplegu-tasa altuena da, % 98 (ohikobatez bestekoa % 87 izaten da).

Gaiari buruzko azterketa sakonagoa egiten daazterlan horretako III. kapituluan, 3.4.3. puntuan(Lanbide Heziketako eta Unibertsitateko ikasleanlan-munduratzea).

4.2. Gizarteratzea eta laneratzea: pobreziarenmuga azpian dauden pertsonak etaezinduak

Gizarteratzea eta, bereziki, laneratzea gizartekohesibo bat bultzatzeko bektore nagusiak dira.

2.45. TAULA. ARLO PROFESIONAL BAKOITZEAN IZEN EMANDAKOEK LHN IZEN EMANDAKO GUZTIEKIKO DUTENGARRANTZIAREN BILAKAERA

Guztirakoarengainekoehunekoa2006-07

Guztirakoarengainekoehunekoa2008-09

Epealdikodesbideraketa,guztirako

kopuruari dago-kionez

Arloarenaldakuntzaren

%

Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak 5,72% 7,55% 1,83% 32,02%Osasuna 9,13% 9,72% 0,59% 6,46%Gorputz eta kirol ekintzak 2,00% 2,35% 0,34% 17,11%Administrazioa 11,08% 11,42% 0,34% 3,04%Mantentze-lanak eta produkzio-zerbitzuak 6,73% 6,97% 0,24% 3,61%Eraikuntza eta obra zibila 2,87% 3,09% 0,22% 7,72%Ibilgailu autopropultsatuen mantentze-lanak 5,01% 5,19% 0,18% 3,63%Komunikazioa, irudia eta soinua 1,53% 1,63% 0,10% 6,85%Nekazaritzako jarduerak 1,08% 1,17% 0,09% 8,26%Zurgintza eta altzarigintza 1,06% 1,13% 0,06% 5,70%Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza 0,27% 0,30% 0,03% 10,49%Irudi pertsonala 3,86% 3,87% 0,01% 0,34%Fabrikazio mekanikoa 13,60% 13,62% 0,01% 0,09%Itsasoko eta arrantzako jarduerak 0,84% 0,77% –0,07% –8,41%Elikagaien industriak 0,17% 0,09% –0,08% –45,84%Arte grafikoak 1,90% 1,80% –0,09% –4,95%Merkataritza eta marketina 4,40% 4,30% –0,11% –2,45%Elektrizitatea eta elektronika 12,34% 12,06% –0,28% –2,25%Ostalaritza eta turismoa 4,85% 4,52% –0,33% –6,80%Kimika 2,70% 1,94% –0,76% –28,16%Informatika 8,85% 6,51% –2,34% –26,40%

Iturria: Geuk egina Lanbide Heziketa eta Etengabeko Ikaskuntzako Sailburuordetzaren datuetan oinarrituta. 2008-2009estatistika-urtekaria.

22 “Mantentzen den pobrezia” aldagaia oinarrizko premiei (bereziki janariari, etxebizitzari, arropei eta oinetakoei lotutako gastuak)epe laburrean aurre egiteko baliabide ekonomiko nahikorik ez izateari buruzkoa da. Pobrezia larriaren mugan daude erreferentzia-aldi jakinbatean oinarrizko premia horiei aurre egiteko ezarritako mugara iristen ez diren diru-sarrerak dituzten familiak.

“Metatzen den pobrezia” epe luzera gutxieneko bizi-maila egokia mantentzeko beharrezkoak diren kontsumo-ondasunak lortzekoaukerarik ez duten familiei lotutako aldagaia da. Egoera globala da, familiek ez dute ondasun horiek ez ondare-baliabideak lortzekomodurik, beraz, ezin dute bizi-baldintza duinik izan.

88


denbora asko pasatu dutenek prestakuntza edobirgaitze-politika estandarrei etekina ateratzea.

2010ean EAEko integrazio-sistema Gizartera-tzeko eta Diru-sarrerak Bermatzeko abenduaren 23ko18/2008 Legeak (250/2008 EHAA) araututako diru-sarrerak bermatzeko errentaren (DBE) bidez antolatuzen batez ere25.

DBE berriak hartzaileek bete beharreko eginbi-deak azpimarratzen ditu. Eginbide horien ildotikInklusio Aktiborako Hitzarmenei buruzko dekretu be-rria prestatzen ari dira, eta dekretu horren helburuaonuradun horien aktibazio eta kualifikazio profe-sionala lortzea da, horrela errazago laneratu ahalizateko. Horrela, bada, diru-laguntza horiek hartzendituztenek prestakuntza hartzeko prest egon beharkodute eta egiten dizkieten enplegu-eskaintza egokiakonartu beharko dituzte.

Pobrezia-egoeran dauden biztanleei prestazioaketa bermeak emateko sistema horien eboluzioaridagokionez, 2009 amaieran 48.489 pertsonek har-tzen zituzten diru-laguntzak, baina guztira 55.000pertsonari eman zitzaizkien laguntzak urtean zehar,izan ere, eskatzaileak sisteman sartu edo irten egitendira, lan-merkaturatzen diren heinean.

I. Laneratze Planaren ebaluazioek eta Erakundearteko II. Laneratzeko Planaren emaitzek erakustendute inklusio-faktoreak ugarituko dituzten, lanera-tze-eragile ezberdinen arteko koordinazioa hobetukoduten eta baliabideen gizarte-errentagarritasunahobetuko duten planak jarri behar direla abian.

Laneratze-enpresak (LE) mekanismo bakarra ezbadira ere, enplegu-politika aktiboek gizarteratzea

egin zen 2000 eta 2008 artean: % 3,6 eta % 3,5ekoaizan zen 2000n eta 2004an, eta 2008an biztanleriaosoaren % 4,1koa zen, hau da, 88.643 pertsonazeuden arriskuan. Adierazlea familiei dagokienez har-tzen bada gizabanakoei dagokienez hartu beharrean,adierazlea % 4,6koa da eta EAEko 36.955 familiaarriskuan zeudela esan nahi du.

Zifra horiek areagotzea dakarten egitura fakto-reen artean23, bereziki lau azpimarra daitezke: 1)familia gazteen gorakada; 2) familia gurasobakarre-tan edo familiaburu emakume bat duten familietanbiztanleriak gora egitea; 3) atzerritarren gorakada;eta 4) etxebizitza ordaindu gabe duten pertsonenkopuruaren gorakada.

Azpimarratu beharreko beste alderdi bat EAEkohiru hiriburuetan pobrezia pilatzen eta hazten ari delada. Hau da, lau urteko epean, hiru hiriburuetan EAEkopobreziaren % 54,2 pilatzetik % 63,2 pilatzera pasatuda, hots, ehuneko 9 puntu gehiago.

Lan-merkatutik kanpo dauden pertsonen in-tegrazio aktiboari buruz Batzordeak emandakoJakinarazpenaren (2008ko urria) arabera, eta 2005eraarteko datuekin, gure inguruan pobreziak jarrai-tzea baldintzatzen duten zenbait faktore identifikatudira24: langabezia, bereziki iraupen luzekoa; eskola-porrota; etxebizitza lortzeko zailtasunak; osasuna;genero; adina eta arraza (emakumeak, umeak etaadinekoak, etorkinak); familia-osaera (familia han-diak eta gurasobakarrak).

Talde hori laneratzeko orduan dagoen arazorikhandienetako bat zera da, ez dela erraza oinarrizkohezkuntzarik ez duten pertsonek edo langabezian

23 Lehen aipatutako faktore guztiak batuta zera ondoriozta daiteke: pobrezian erortzeko arriskua dutenen % 63 beste estatu batekoherritarra den pertsona bat edo 45 urtetik beherako pertsona bat buru duen familia batekoa da. Proportzioa % 61,4koa da “mantentzenden pobreziaz” ari garenean, baina % 74,4koa da “metatzen den pobrezia” arazoak dituzten pertsonen kasuan.

24 Biztanleriaren % 16 pobrezia-arriskuan dago, eta bost pertsonatik bat oso baldintza txarretako etxeetan bizi da. Iraupen luzekolangabezia % 3koa da Europar Batasunean. Pobrezia-arriskuan dauden umeen ehunekoa % 19 inguru da, eta eskola-sistema behar bainolehen uzten duten ikasleen ehunekoa ia % 15ekoa da. Familia langabeetan bizi diren pertsonen ehunekoa egonkor mantendu zen 2000eta 2005 artean (% 10), gero % 1 murriztu zen, baina ia ez zuen aldaketarik izan bestelako adierazle ekonomikoek garapen garrantzitsuaerakutsi zuten urteetan.

25 Ondorioz, 2010eko lehenengo seihilekoan, esperientzia pilotu baten bidez, diru-sarrerak bermatzeko errentaren kudeaketa EAEkobiztanleria langabearen % 32 daukaten zortzi udaletik Lanbidera eskualdatu zen, diru-sarrerak bermatzeko errenta hartzen dutenak gizarte-zerbitzuetatik irten eta enplegu-bulegoetara joan daitezen, horrela Inklusio Aktiborako Hitzarmenaren bidez laneratu ahal izateko. EgunDBE hartzen dutenen % 36 pentsiodunak dira, beste % 34k DBE osoa jasotzen dute eta gainerako % 30ek badute lan-errentaren bat etaDBEren zati batekin osatzen dute.


89

pertsona ezinduen kopuruak % 43 egin duela gora.Hau da, 2000. urtean okupazio-tasa % 24koa zen.EAEko biztanleriak 2008 erdialdera arte izandakookupazio-mailaren hazkunde orokorraren baitan sar-tzen den gertakari honek lotura du enplegu-zentro be-rezietan enpleguak izandako hazkundearekin (2006an% 51,4 hazi zen 2000. urtearekiko). Horrenbestez, ez-gaitasundun 10 pertsonatik 4 inguruk Enplegu-zentroBerezietan (EZB) garatzen duten beren jarduera.

Bestalde, egoera horrek asoziazionismoak lanera-tzean dituen eragin positiboak nabarmentzen ditu:Gizarte Ekonomiako erakundeetan sartuta dauden per-tsona desgaituen langabezia-tasa % 24,6koa da, hauda, ezgaitasunak dituzten pertsonen talde osoarenabaino 3,2 puntu txikiagoa. Pertsona horien jarduera-tasa% 66,5ekoa da, lanerako adinean dauden ezgaita-sundun pertsonen taldearena baino 20 puntu altuagoaeta lanerako adinean dauden biztanle guztien jardue-ra-tasaren oso antzekoa (5,5 puntu gutxiago baino ez).Gizarte Ekonomiara lotutako ezgaitasundun pertsonenokupazio-tasa % 50,1ekoa da, hau da, ezintasundunpertsonen osotasunarena baino % 16 handiagoa;horrenbestez, horrek esan nahi du Gizarte Ekonomiakoerakunderen batean dauden lanerako adineko bi per-tsona ezgaitutik bat lanean ari dela.

Datu horiek guztiek EAEn ezintasun fisikoak, psi-kikoak edo sentsorialak dituzten pertsonak gizartera-tzeko eta laneratzeko dinamismo handia dagoelaadierazten dute. Hala ere, krisiak eragin zorrotza izandu ezinduek industria-sektorean egiten zituzten lane-tan; egoera horrek gogoetara deitzen ditu gizartekoeta ekonomiako eragile guztiak, pertsona desgaitueiberen gaitasunak garatzeko eta gizarteari laguntzekoaukera emateaz gain beren premiak asebetetzea ereahalbidetuko dieten bideak aurkitu ahal izateko.

bultza dezaketela eta bazterketa-arriskuan daudenpertsonak aktibatuz nola laneratu daitezkeen adie-razteko adibide ona dira26. Lan-merkatuaren etagizarteko sektore baztertuen hurbilketa errazteko eta,era berean, baliabide publikoak gizartean eta ekono-mian sortzen duten errentagarritasunaren araberaoptimizatzeko bitartekoak garatzeko aukera dagoelaere erakusten dute LEek.

2000. urtean Arartekoaren txostenean ezintasunpsikikodun pertsonen laneratzeari buruz emandakogomendioetan, lan-eskaintzak sustatzea eta komu-nitatearen baliabide normalizatuetan benetan partehartzeko aukera ematea planteatzen da. Arartekoakonartu zuen profesionalen eta senitartekoen eskarieta proposamen gehienek talde honentzako lanpostugehiago sortzea eta ezinduak gizarteratzeari buruzkoLegea betetzea zutela jomuga.

EHLABE elkartearen txostenaren27 arabera, lane-rako adina duten (16-64 urte) ezgaitasundun 59.079pertsona daude erregistratuta EAEn, hau da, EAEkobiztanleriaren % 3,9 adin-tarte berean bilduta.

Ezgaitasunak dituzten pertsonek, oro har,prestakuntza-maila txikia izaten dute: % 10,6 guztizanalfabetoak dira edo oso ikasketa gutxi dute, eta% 49k lehen-mailako ikasketak bakarrik dituzte.Adimen-ezintasunak dituzten pertsonen kasuan,analfabetoak direnen edo ikasketa-maila ezerezadutenen tasa % 47,8koa da, horrenbestez, argi gera-tzen da talde horrek zer-nolako zailtasunak dituenlan-munduan sartzeko.

Kolektibo honen okupazio-tasek igoera nabar-mena izan zuten 2000 eta 2006 artean. EHLABErentxosteneko eta Arartekoaren 2000ko txosteneko da-tuak konparatuta esan daiteke 5 urteko epean landun

26 Lan eta Gizarte Gaietako Saileko datuen arabera, EAEn merkataritzako enpresa moduan erregistratutako 37 laneratze-enpresadaude eta gizarte-ekonomiako sozietateen atalean izen emandako beste 8.

27 Euskal Herriko Lan Babestuaren Elkartea /Asociación de Entidades de Trabajo Protegido de Euskadi, (2009ko abendua), “EuskalAutonomia Erkidegoko pertsona desgaituen gizarte ekonomiari eta laneratzeari buruzko ikerketa”.

III. KAPITULUALAN MERKATUKOKUALIFIKAZIOESKAINTZAREN ETAESKARIARENARTEAN DAGOENBATERAGARRITASUN-MAILARENAZTERKETA

93


bat datozen aztertzen da. Horretarako, leheniketa behin enplegu-emaileen “ageriko” eskaintzaaurkezten da horretarako eskuragarri dauden in-formazio-iturriak erabilita (bilketa-iturri pribatuaketa publikoak bereiz erabilita; eta betetzen zailakdiren lanbideetan arreta berezia jarrita). Bestalde,enplegu-eskariari buruz Lanbidek emandako datuakere aztertzen dira. Ondoren, Lanbide Heziketakoeta unibertsitateko tituludunak lan-bizitza aktiborasartzen ote diren ere aztertzen da, horretarakolau adierazle erabilita: okupazio-tasa, enpleguesanguratsua aurkitu dutela onartzen duten ikas-leen portzentajea, neurriko enplegua dutela adie-razten duten ikasleen portzentajea eta lehenengolana aurkitzeko behar izandako denbora. Atalaamaitzeko, Lanbide Heziketako (LH) eta uniber-tsitateko titulua duten pertsonek eskaintzen dutenkualifikazioaren eta merkatuak eskatzen dituenkualifikazioen arteko bateragarritasunak zein ba-teragarritasunik ezak aurkezten dira laburbilduta;azken atal honen zati batean zehatz-mehatz azal-duko dira bat ez datozen zenbait kasu, adibidezgainkualifikazioa (subokupazio gisa ere ezagunadena), eta zeharkako gaitasunak.

Kapitulu honen helburua EAEko biztanleriarenhezkuntza-maila zein den eta lan-merkatuan dagoenkualifikazio-eskariarekin zenbateraino bat datorrenzehaztea da.

Lehenengo atalean biztanleriaren hezkuntza-maila aztertzen da, eta lan-jarduerarekin duen loturaazaltzen da.

Bigarrenean biztanleriak lan-merkatuarekikodituen ezaugarriak identifikatzen dira: enplegu-,jardueraeta langabezia-tasak. Halaber, landunbiztanleriaren banaketa aztertzen da langileen jar-duera-sektorearen, lan-egoeraren, kontratu motareneta maila profesionalaren arabera.

Hirugarrenean biztanleriaren hezkuntza-maila etalan-ibilbideak erkatzen dira. Arreta berezia jarrikoda zenbait arlotan, besteak beste, gazteen lan-merkaturatzean (bereziki lana lortzeko aukera etaaurkitutako enpleguen ezaugarriak aztertuko dira),eskola uztean, hezkuntzaeta lan-ibilbideetan, etaikasketa-mailaren araberako kontratazioetan.

Laugarren atalean lan-merkatuan dagoenkualifikazio eskaintza eta eskaria zenbateraino

95


zen. 1977an biztanleria aktiboaren % 75ek lehen edobehe mailako ikasketak zituen, % 19k erdi mailakoikasketak eta % 6k unibertsitate-ikasketak. Gauregun, biztanleriaren % 10,2k ditu lehen mailakoikasketak, % 62,1ek ditu erdi mailako ikasketak eta% 27,7k ditu unibertsitate-ikasketak.

Unibertsitate-ikasketak dituen biztanleria akti-boaren ehunekoa handiagoa da EAEn estatuan baino(% 27,7 eta % 22,2, hurrenez hurren), eta kontrakoagertatzen da lehen mailako ikasketak dituztenen ka-suan (% 10,2 eta% 15,2 hurrenez hurren). Bestalde, na-hiz eta erdi mailako ikasketadun biztanleriaren propor-tzioa antzekoa izan (% 61,1 EAEn eta % 62,6 estatuan),aipagarria da Lanbide Heziketako ikasketak edukita

Azken hogeita hamar urteetan erabateko haz-kundea izan du biztanleriaren hezkuntza-mailak.1977an Estatuko biztanleria aktiboaren % 79k lehenedo behe mailako ikasketak zituen, % 15ek erdi mai-lakoak (oinarrizko zein goi-mailako batxilerra eta LH)eta gainerako % 6ak unibertsitate-ikasketak zituen(erdi eta goi mailakoak). Hogeita hamar urte geroago,lehen mailako ikasketak dituzten pertsonen kopurua% 15,2ra murriztu da, eta beraz, hazkunde ikusgarriaizan du erdi mailako ikasketak eta unibertsitate-ikasketak dizuten pertsonen kopuruak (biztanleriaren% 62,6 eta % 22,2 dira, hurrenez hurren).

EAEn datuak antzekoak ziren, baina erdi mailakoikasketadun pertsona kopurua zertxobait handiagoa

1. Biztanleria hezkuntza-mailaren eta jarduerarenarabera

3.1. GRAFIKOA. ESTATUKO ADIN AKTIBODUN BIZTANLERIA IKASKETA-MAILAREN ARABERA (1977-2007)

90

70

50

30

10

100

80

60

40

20

90,0

70,0

50,0

30,0

10,0

100,0

80,0

60,0

40,0

20,0

0,0

Analfabetoak

Oinarrizko batxilergoa/OHO/DBH

Lanbide Heziketa I / Erdi mailako heziketa-zikoak

Goi-mailakoen aurreko ikasketak

Ikasketa gabe eta lehen mailako ikasketak

Goi-mailako batxilerra/BBB eta UBI/Batxilergoa

Lanbide Heziketa II / Goi-mailako heziketa-zikoak

Goi mailakoak

1977 1981 1985 1989 1993 1997 2001 20051979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007

Iturria: Geuk egina IVIEko datuekin1.

1 IVIEk datu-multzook prestatu ditu Biztanleria Aktiboaren Inkestako (BAI) mikrodatuak baliatuz. Bestelako informazio-iturriak ereerabili ditu, bereziki, Erroldak eta Espainiako Irakaskuntzaren Estatistikak.

96


desorekatuta daudela. Horrenbestez, Alemaniako,Austriako, Suitzako, txekiar Errepublikako,Poloniako edo Japoniako piramideek erronboitxurako egitura dute, baina EAEkoak eta be-reziki estatukoak diabolo itxura handiagoa dute(behe- eta goi-mailako heziketadun biztanleria-geruza

ekonomikoki aktiboak diren pertsonen ehunekoa han-diagoa dela EAEn (% 29,5 EAEn % 18,3 estatuan).

Estatuko eta EAEko kualifikazio-piramideaAlemania, Austria, Suitza, txekiar Errepublika, Poloniaedo Japonia bezalako herrietakoarekin alderatuz gero,ondoriozta daiteke EAEkoa eta estatukoa zertxobait

3.2. GRAFIKOA. EAEKO ADIN AKTIBODUN BIZTANLERIA IKASKETA-MAILAREN ARABERA (1977-2007)

90

70

50

30

10

100

80

60

40

20

90,0

70,0

50,0

30,0

10,0

100,0

80,0

60,0

40,0

20,0

0,0

Analfabetoak

Oinarrizko batxilergoa/OHO/DBH

Lanbide Heziketa I / Erdi mailako heziketa-zikoak

Goi-mailakoen aurreko ikasketak

Ikasketa gabe eta lehen mailako ikasketak

Goi-mailako batxilerra/BBB eta UBI/Batxilergoa

Lanbide Heziketa II / Goi-mailako heziketa-zikoak

Goi-mailakoak

1977 1981 1985 1989 1993 1997 2001 20051979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007

Goi-mailako zein derrigorrezkoarenondoko bigarren heziketadun

biztanleriaren %

Behe mailakoheziketadun

biztanleriaren %

Goi-mailakoheziketadun

biztanleriaren %

Goi mailako heziketadunbiztanleriaren %

Goi-mailako zeinderrigorrezkoaren ondoko

bigarren heziketadunbiztanleriaren %

Behe-mailako heziketadunbiztanleriaren %

Iturria: Geuk egina IVIEko datuekin.

97


3.3. GRAFIKOA. ELGAN GUTXIENEZ GOI-MAILAKO BIGARREN HEZKUNTZA DUEN BIZTANLERIAAKTIBOAREN EHUNEKOA (2007)

3.4. GRAFIKOA. HIRUGARREN MAILAKO HEZKUNTZA DUEN BIZTANLERIAREN URTEKO BATEZ BESTEKOHAZKUNDE-TASA (1998-2006)

90

70

50

30

10

100

80

60

40

20

0

Austria

Danimarka

Fran

tzia

Grez

ia

Island

ia

Italia

Norve

gia

Portu

gal

Belgika

Finlan

dia

Alem

ania

Hung

aria

Irlan

da

Holand

a

Sued

ia

AEB

Erresu

maBa

tua

ELGA

koba

tez

bestek

oaPolonia

Espa

inia

55-6425-34

7

5

3

1

–1

8

6

4

2

0

–2

Biztanleriaren hazkundea guztiraLorpen tasaren hazkundea

Turkia

Irlan

da

Eslova

kia

AEB

Portu

gal

Australia

Grez

ia

Hung

aria

Espa

inia

Mex

iko

Korea

Kana

da

Txek

iarE

rrep

ublik

a

ELGA

koba

tez

bestek

oa Polonia

Sued

ia

Belgika

Italia

Holand

a

Alem

ania

Fran

tzia

Austria

Erresu

maBa

tua

Danimarka

Finlan

dia

Japo

nia

Zeelan

daBe

rria

Suitz

a

Iturria: ELGA, Education at a glance, 2009.


98


Nolanahi ere, estatistikek baieztatzen dute loturazuzena dagoela heziketa-mailaren eta okupazio-tasa-ren artean: zenbat eta prestakuntza-maila han-diagoa, orduan eta okupazio-maila handiagoaeta langabezia-tasa txikiagoak.

Ondoko grafikoan ikus daitekeenez, EAEn langa-bezia-tasa murriztu egiten da hezkuntza-maila zenbateta handiagoa izan.

zabalak eta goi-mailako zein derrigorrezkoaren ondokobigarren hezkuntzaren geruza estua).

Gauzak horrela, estatuan eta EAEn hirugarrenmailako hezkuntzaren ehunekoa ELGAko batez bes-tekoa baino handixeagoa da. Informazio-iturri horrenarabera, ELGAko batez bestekoa % 27 ingurukoa daeta estatukoa, aldiz, % 29koa; Espainian portzentajehori % 7,7 hazi da 1998-2006 bitartean, ELGAn bainogehiago hazi ere (% 4,5).

3.1. TAULA. 25-64 URTE BITARTEKO BIZTANLERIAREN LANGABEZIA-TASA HEZKUNTZA-MAILAREN ARABERA(2005-2009)

2005 2006 2007 2008 2009Lehen hezkuntza aurrekoa, lehen hezkuntza eta bigarren hezkuntzako lehen maila (ISCED 0, 1 eta 2)27-EB 10,4 10,0 9,2 9,8 12,825-EB 10,4 10,0 9,2 9,9 13,015-EB 9,6 9,4 8,8 9,0 12,8Espainia 9,3 (b) 9,0 9,0 13,2 21,9Bigarren hezkuntzako bigarren zikloa eta hirugarren mailakoa ez den bigarren hezkuntza ondokoa (ISCED 3 eta 4)27-EB 8,0 7,2 6,0 5,6 7,125-EB 8,1 7,2 6,1 5,7 7,315-EB 7,0 6,6 5,8 5,6 7,1Espainia 7,3 (b) 6,8 6,8 9,3 15,3Hirugarren mailakoa (ISCED 5 eta 6)27-EB 4,5 4,1 3,6 3,4 4,525-EB 4,6 4,1 3,6 3,5 4,515-EB 4,6 4,2 3,7 3,6 4,6Espainia 6,1 5,5 4,8 5,8 9,0

Iturria: EUROSTAT. Labour Force Survey.

3.5. GRAFIKOA. EAEKO OKUPAZIO- ETA LANGABEZIA-TASAK HEZKUNTZA-MAILAREN ARABERA(2009KO IV. HIRUHILEKOA)

AnalfabetoakLehen mailako ikasketak amaitutaBigarren hezkuntzako 2. etapa, lanbide heziketa izan ezikGoi-mailako lanbide heziketa

Lehen mailako ikasketak amaitu gabeBigarren hezkuntzako 1. etapaErdi mailako lanbide heziketa1. zikloko goi-mailako hezkuntza

2. eta 3. zikloko goi-mailako hezkuntza Guztira

10,0 30,0 50,00,0

Langabezia-tasa

Okupazio-tasa

20,0 40,0 60,0 80,0 90,070,0

11,77,68,69,0

12,69,9

16,222,7

29,134,9

50,778,4

67,875,4

59,055,7

50,913,0

7,63,5

Iturria: BAI eta geuk egina.

99


bikoitza. Adierazle horrek beheranzko joera izan zuenazken urteetan, baina 2008an inflexio-puntua gertatuzen krisi ekonomikoaren ondorioz.

EUROSTATen arabera, 15EBn langabezia-tasa%7,1ekoa izan zen 2008an.

Ondoko taulak aipatutako magnitudeek (jarduera-tasa, enplegu-tasa eta langabezia-tasa) EAEko 16urtetik gorako biztanleriarengan izan duten ebo-luzioaren ikuspegia erakusten du, honako honetangeneroka bereizita.

Aurkezten diren datuen arabera, lehenengobi magnitudeak (jardueraeta enplegu-tasak)handiagoak dira gizonen kasuan eta hiruga-rrena (langabezia-tasa), aldiz, handiagoa daemakumeen kasuan. Halaber, datuok erakustendute gizonen eta emakumeen jarduera-tasen artekoezberdintasuna murriztu egin dela aztertutako den-bora-tartean. Horrenbestez, adibidez jarduera-tasa %23,31koa zen 2001ean baina % 15,1era murriztu zen2009an, gero eta emakume gehiago sartzen baitiralan-munduan. Enplegu-tasak antzeko bilakaera izandu, 2001etik 2009ra bitartean tasa % 25,53tik %13,92ra murriztu baitzen. Funtsezko aldaketa gertatuda langabezia-tasari dagokionez, izan ere, 2001eanemakumeen langabezia-tasa % 8,61 handiagoa zen

EINren Biztanleria Aktiboaren Inkesta (BAI) etaEustaten eta Eurostaten Biztanleriaren JarduerarenAraberako (BJA) Inkesta oinarri hartuta, atal honetanlan-merkatuaren ezaugarriak aztertuko ditugu, EAEkobiztanleria landunaren bereizgarriei arreta bereziaeskainita.

BAIko datuen arabera, 2008. urtean jarduera-tasa (biztanleria aktiboaren2 portzentajea, balizkobiztanleria aktiboarekin3 alderatuta) eta enplegu-tasa (enplegu ordaindua duen biztanleria akti-boaren portzentajea) antzekoak izan ziren EAEn etaEspainiako estatuan (hurrenez hurren, % 58,06 eta% 54,32 EAEn, eta % 59,8 eta % 53,2 estatuan)2001etik 2008ra bitartean adierazle horien hazkun-derako joera izan dute.

EUROSTATen arabera, 15EBn jarduera-tasa% 58,4koa izan zen 2008an. Enpleguari dagokionez,Lisboako eta Stockholmeko helburuak % 70eanezarri ziren.

Bestalde, BAIko datuek adierazten dute lan-gabezia-tasa (langabezian dagoen biztanleria-ren portzentajea, biztanleria-aktiboari dagokionez)txikiagoa dela EAEn estatuan baino. 2009anbatez besteko langabezia-tasa % 11,04koa izan zenEAEn, eta estatuan, aldiz, % 18,01ekoa, hau da, ia-ia

2. Biztanleria landunaren ezaugarriak

3.2. TAULA. JARDUERA-, ENPLEGU- ETA LANGABEZIA-TASEN BILAKAERA BAI EAEN BAI ESTATUAN (2001-2009)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009EAEJarduera-tasa 54,15 54,76 55,81 56,38 56,92 58,07 57,63 58,06 57,38Enplegu-tasa 48,85 49,51 50,53 50,91 52,74 54,02 54,10 54,32 51,05Langabezia-tasa 9,78 9,59 9,46 9,71 7,34 6,97 6,11 6,45 11,04EstatuaJarduera-tasa 52,99 54,27 55,48 56,36 57,35 58,32 58,92 59,80 59,94Enplegu-tasa 47,40 48,04 49,11 50,18 52,10 53,36 54,05 53,02 49,15Langabezia-tasa 10,55 11,47 11,48 10,97 9,16 8,51 8,26 11,34 18,01

Iturria: EIN eta geuk egina.

2 Lan-merkatuan dagoen biztanleria (lana dute edo bila ari dira buru-belarri)3 Hau da, lan egiteko adina duten (16 eta 64 urte bitartean) pertsonen multzoa.

100


Zerbitzuen sektorearen baitan, beti ere BJArenarabera, 2009an garrantzirik handiena izan zutenazpisektoreak Administrazio publikoa, hezkuntzaeta osasun-jarduerak (% 19,8) eta ostalaritza- etamerkataritza-jarduerak (% 18,9) izan ziren.

Jarduera-adarra kontuan izanda, ezberdintasungarrantzitsuak aurki daitezke EAE eta estatuarenartean. Horrela, bada, aipagarria da industriak, ma-nufakturen industriak hain zuzen, EAEko enpleguanduen garrantzia. Bestalde, zerbitzuen, eraikuntzaren

gizonena baino, baina 2009an desberdintasuna %0,86koa izan zen, beraz, argi dago sexukako orekalortzen ari dela.

Landun biztanleriaren ezaugarriei dagokienez,BJAko datuen arabera, landun gehienak (% 67,2)zerbitzuen sektorean biltzen dira, izan ere, azken ur-teetan sektore horren garrantzia hazi egin da industria-sektorearen kaltetan; azken horrek enpleguan duenpartaidetza murriztu egin da eta gaur egun EAEkoenplegu guztiaren % 23,7 sortzen du sektore horrek4.

3.3. TAULA. EAEKO 16 URTETIK GORAKO BIZTANLERIAREN JARDUERA-, ENPLEGU- ETALANGABEZIA-TASEN BILAKAERA, GENEROKA (2001-2009)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009GizonezkoakJarduera-tasa 66,12 66,19 67,08 67,55 67,38 67,77 66,90 67,03 65,17Enplegu-tasa 61,96 62,02 62,29 62,18 63,57 64,07 63,69 63,35 58,23Langabezia-tasa 6,29 6,30 7,14 7,94 5,66 5,47 4,80 5,48 10,65EmakumezkoakJarduera-tasa 42,81 43,93 45,13 45,81 47,01 48,89 48,86 49,62 50,07Enplegu-tasa 36,43 37,66 39,39 40,24 42,50 44,52 45,04 45,81 44,31Langabezia-tasa 14,90 14,28 12,71 12,16 9,60 8,94 7,82 7,67 11,51

Iturria: EIN eta geuk egina.

3.4. TAULA. EAEKO 16 URTETIK GORAKO BIZTANLERIA LANDUNA, SEKTORE EKONOMIKOKA (%) (2000-2009)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Guztira (Milaka pertsona) 962 967 984 1.001 1.009 1.002 1.002 1.010 1.026 1.036Nekazaritza-abeltzaintza-arrantza 2,3 1,7 1,8 2,1 1,7 1,2 1,3 1,2 1,2 0,9Industria 29,5 30,3 28,4 27,6 27,0 26,2 25,7 25,5 25,6 23,7Eraikuntza 8,5 8,8 9,2 9,5 9,2 8,8 8,4 8,7 8,4 8,2Zerbitzuak 59,7 59,1 60,6 60,8 62,1 63,8 64,6 64,6 64,8 67,2

Iturria: BJA (Eustat).

4 Hala ere, txosten honetako 2.4.1. atalean ikusi dugunez, ezin dugu ahaztu zerbitzuen sektoreak euren artean oso ezberdinak direnjarduerak biltzen dituela bere baitan, bai merkataritza eta garraioa, baita enpresa-zerbitzuak, gizarte-zerbitzuak eta zerbitzu pertsonalak ere.

3.5. TAULA. EAEKO LANDUNAK, JARDUERA-ADARKA (2005EKO IV. HIRUHILEKOA - 2009KO IV. HIRUHILEKOA)

2005 2006 2007 2008 2009Nekazaritza, abeltzaintza, basozaintza eta arrantza 1,4 1,5 1,9 1,6 1,5Elikagaien industria, ehungintza, larrugintza, zurgintza eta papergintza 3,6 2,8 4,0 3,1 3,1Erauzketa-industriak, petrolio-finketa, industria kimikoa eta farmazeutikoa, kautxua-ren eta materia plastikoen industria 11,2 10,8 9,9 10,6 10,5

Makineriaren, ekipamendu elektrikoaren eta garraiorako materialaren eraikuntza.Industria instalazioa eta konponketa. 9,9 10,5 9,8 9,6 9,2

Eraikuntza 8,1 8,9 9,5 8,7 7,4Handizkako eta txikizkako merkataritza, horien instalazioak eta konponketak. Auto-mobilen konponketa, ostalaritza 20,3 21,0 20,0 20,1 18,9

Garraioa eta biltegiratzea. Informazioa eta komunikazioak 5,4 5,7 5,3 7,6 7,7Finantza-bitartekotza, aseguruak, higiezinei lotutako jarduerak, zerbitzu profesiona-lak, zientifikoak, administratiboak eta bestelakoak 13,5 12,4 12,8 12,9 13,8

Administrazio publikoa, hezkuntza eta osasun-jarduerak 18,5 19,1 19,9 19,0 19,8Bestelako zerbitzuak 8,0 7,3 6,9 6,7 8,1Guztira 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: BAIko mikrodatuen ustiapena (EIN).

101


BJAren arabera, EAEko biztanleria landuna-ren % 79k lan-kontratu finkoa du. Aldi baterakokontratazioa murriztu egin da: 2005ean biztanlerialandunaren % 25,6k zuen aldi baterako kontratua,baina 2009an % 18,6ra murriztu zen kopuru hori.

Azterlan honetarako bereziki interesgarria denbiztanleria landunaren ezaugarrietako bat okupazio-

eta nekazaritzaren sektoreek garrantzi handiagoadute estatuan.

Egoera profesionalari dagokionez, BJAren ara-bera, langileen % 67,5 sektore pribatuko solda-tapekoak dira. % 15,3k sektore publikoan egitendute lan eta % 11,8 autonomoak dira. Datuok BAIkestatuan hautemandakoen antzekoak dira.

3.6. GRAFIKOA. LANDUNAK JARDUERA-ADARRAREN ARABERA: EAE VS. ESTATUA (2008)

Administrazio publikoa eta defentsa, hezkuntza,osasun jarduerak eta gizarte zerbitzuak

Higiezinen alorreko jarduerak

Informazioa eta komunikazioak

Eraikuntza

6,57,4

18,918,2

10,28,9

0,50,6

2,52,5

2,92,8

24,427,8

9,012,1

22,714,6

0,81,2

23,515,8

1,54,0Nekazaritza

Industria guztia

Arteari, aisialdiari, etxebizitzari etabestelako zerbitzuei lotutako jarduerak

Jarduera profesionala, administratiboak eta zerbitzu osagarriak

Finantza eta aseguru alorretako jarduerak

Merkataritza, ibilgailuen konponketa, garraioa, ostalaritza

Manufaktura-industria

Erauzketa-industriak, energia- eta ur-hornikuntza

5,0 15,00,0 10,0 20,0 30,025,0

Espainia EAE

Iturria: BAI (EIN).

3.6. TAULA. EAEKO 16 URTETIK GORAKO BIZTANLERIA LANDUNA, EGOERA PROFESIONALAREN ARABERA (2000-2009)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Guztira (milaka pertsona) 830 859 902 915 931 945 961 977 987 952Enplegu-emaileak 3,1 3,3 3,4 3,1 3,2 3,0 2,9 2,9 2,9 3,0Autonomoak 13,7 12,8 13,2 13,4 12,4 12,5 12,3 12,0 11,5 11,8Familia-laguntzak eta bestelako egoerak 0,7 0,8 0,6 0,6 0,5 0,8 0,5 0,4 0,4 0,4Kooperatibetako kideak 2,1 2,8 2,6 3,0 2,8 1,9 2,2 2,3 2,2 2,1Sektore publikoko soldatapekoak 13,5 14,2 13,9 13,9 14,2 14,0 14,0 13,9 14,1 15,3Sektore pribatuko soldatapekoak 67,0 66,3 66,2 65,9 66,9 67,7 68,1 68,5 68,8 67,5


3.7. TAULA. EAEKO 16 URTETIK GORAKO BIZTANLERIA LANDUNA, KONTRATU MOTAREN ARABERA (%) (2000-2009)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Guztira (milaka pertsona) 668 691 723 731 755 773 789 806 819 788Mugagabea-finkoa 66,6 68,5 66,2 67,3 68,5 70,7 71,3 75,9 76,9 79,0Aldi baterakoa 28,6 27,9 29,2 28,7 26,9 25,6 25,3 21,0 20,4 18,6Kontraturik gabe eta bestelakoak 4,8 3,6 4,7 4,1 4,6 3,8 3,4 3,1 2,6 2,4


102


tekeenez, kategoria-multzo horren garrantzia handituegin da biztanleria landunaren artean.

Aitzitik, kualifikazio-eskakizun orokor txikiagoaduten okupazio-kategoria gehienei dagokienez(Artisauak eta langile kualifikatuak; Instalazio-etamakineria-operadoreak eta muntatzaileak; Nekazari-tzako eta arrantzako langileak; Administraziokolangileak; eta Sukaldaritza-zerbitzuetako langileak,zerbitzu pertsonaletako langileak, segurtasun ar-loko langileak eta saltzaileak), enpleguan duten

kategoria da, lan-merkatuko kualifikazioei lehengainbegiratua emateko modua ematen baitu.

INEren datuen arabera (Eustatek ez du kategoriaprofesionalen araberako daturik ematen), EAEkobiztanleria landunaren % 40,5 kategoria al-tuetan eta ertain-altuetan biltzen da (Enpreseneta Administrazio publikoaren zuzendaritza, % 7,9;Teknikari eta profesional zientifikoak eta intelektua-lak, % 16,4; Teknikariak eta laguntzaileak, % 16,2).Gainera, ondoren aurkezten dugun taulan ikus dai-

3.8. TAULA. EAEKO 16 URTETIK GORAKO BIZTANLERIA LANDUNA, OKUPAZIO-KATEGORIAKA (%) (2001-2008)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Guztira (milaka pertsona) 877 892 913 922 958 984 990 995Enpresen eta administrazio publikoaren zuzendaritza 7,3 6,8 7,6 7,0 6,9 7,7 7,5 7,9Teknikari eta profesional zientifikoak eta intelektualak 13,3 13,7 13,7 13,6 15,2 15,2 15,9 16,4Teknikariak eta laguntzaileak 13,4 13,2 13,6 15,3 16,1 16,7 16,3 16,2Administrazio-langileak 7,0 6,7 7,8 7,2 7,0 6,5 6,8 6,3Sukaldaritza-zerbitzuetako langileak, zerbitzu pertsonaletakolangileak, babes arloko langileak eta saltzaileak 15,3 14,9 13,9 14,0 13,9 14,9 15,0 14,1

Nekazaritzako eta arrantzako langile kualifikatuak 1,5 1,5 1,0 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2Artisauak eta langile kualifikatuak 18,1 18,8 18,1 16,7 15,1 14,4 15,1 14,7Instalazio- eta makineria-operadoreak, muntatzaileak 14,0 14,2 13,6 14,2 12,9 12,4 12,1 12,5Kualifikazio gabeko langileak 10,1 10,3 10,8 10,8 11,8 11,1 10,2 10,5Indar armatuak 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0

Iturria: BAI (EIN).

3.7. GRAFIKOA. 16 URTETIK GORAKO BIZTANLERIA LANDUNA, OKUPAZIO-KATEGORIAKA (%): EAE VS. ESTATUA (2008)

Kualifikazio gabeko langileak

Artisauak eta langile kualifikatuak

Sukaldaritza-zerbitzuetako langileak, zerbitzu pertsonaletakolangileak, babes arloko langileak eta saltokietako saltzaileak


0,50,0

14,410,5

9,312,5

15,714,7

2,41,2

16,214,1

9,16,3

12,116,2

12,716,4

7,77,9

Indar armatuak

Instalazio- eta makineria-operadoreak; muntatzaileak

Nekazaritzako eta arrantzako langile kualifikatuak


Teknikari eta profesional zientifikoak eta intelektualak

Enpresen eta administrazio publikoaren zuzendaritza

5,0 15,00,0 10,0 20,0 40,035,030,025,0

EAE Espainia

Iturria: BAI (EIN).

103


eta makineria-operadoreak, muntatzaileak (3,2 pun-tu), eta Enpresen eta Administrazio publikoarenzuzendaritza (0,2 puntu).

Aitzitik, biztanleria landunari dagokionez, esta-tuan garrantzi handiagoa dute Kualifikaziorik gabekolangileek (3,9 puntu), Administrazioko langileek (2,8puntu), Zerbitzuetako langileek (2,1 puntu), Nekazari-tzako eta arrantzako langile kualifikatuek (1,2 puntu),Artisauek eta langile kualifikatuek (1,0 puntu), etaIndar armatuek (0,5 puntu; ez dago horrelakorikEAEn).

partaidetza-kuota murriztu egin zaie. Horien artean,Zerbitzuetako langileen kategoria nahiko egonkormantendu da, eta egun biztanleria landunaren %14,4 hartzen du.

Datuok estatuko lan-merkatuari buruzko da-tuekin alderatuz gero, aipagarria da estatuare-kin konparatuta lan-merkatuan zenbait kategoriakpartaidetza diferentzial positiboa dutela EAEn.Kategoria horiek honakoak dira: Teknikariak etalaguntzaileak (4,1 puntu); Teknikari eta profesionalzientifikoak eta intelektualak (3,7 puntu); Instalazio-

105


ehunekoa (% 77,8) Europako batez bestekoa baino10 puntu txikiagoa da (19EB5 % 87,7). 20-24 urtekotartean ezberdintasun hori ia 8 puntukoa da eta 25-29urteko tartean, aldiz, 3,6 puntukoa.

Ikus daiteke, baita ere, ikasten jarraitzen dutenbitartean lan egiten duten 15-19 urteko gazteenproportzioa askoz handiagoa dela ELGAn (% 14,5) eta19EBn (% 10,4) Espainian baino (% 3,7). Joera horimantendu egiten da hurrengo adin tartean (20-24),baina desberdintasunak murriztu egiten dira.

Espainiari dagokionez, aipagarria da lan egitenduten eta hezkuntza-sistematik kanpo dauden 15 eta19 urte bitarteko gazteen proportzioa.

Hezkuntza-sistematik at dauden 15-19 urtekogazteen artean, Espainian gazte langabe gehiagodaude ELGAn eta 19EBn batez beste daudenak baino,eta aktiboak ez diren gazteen portzentajea ere han-diagoa da (% 6,6 Espainian eta % 3,3 19EBn). Ondokografikoan ikus daiteke Espainiak zer-nolako tokia

3.1. Gazteak lan-merkaturatzea:ELGA-ko testuingurua

Atal honen helburua biztanleria gazteak (15-29urte) hezkuntzatik lan-merkatura duen trantsizioaaztertzea da. Trantsizio hori prozesu konplexua da,eta harengan zeresan handia dute bai hezkuntza-prozesuaren hedadurak eta kalitateak, baita ekono-miaren eta lan-merkatuaren baldintzek ere.

ELGAk, Education at a Glance 2009 txostenean,gai horri buruzko informazioa ematen du biztanle-riaren segmentu hori hiru taldetan banatuta (15-19,20-24 eta 25-29), eta ez du datu agregaturik ematen.Gazteriaren Euskal Behatokiak, aldiz, datu agregatuakbakarrik ematen ditu (15-29 urte), eta horrela ez dagokonparaketarik ezartzerik. Hala ere, komenigarritzatjo dugu bi ikuspuntuak adieraztea orrialdeotan biakala biak baitira interesgarriak azterlan honetarako.

ELGAren arabera, Espainiako hezkuntza-sistemanparte hartzen duten 15 eta 19 urte arteko gazteen

3. Hezkuntza-maila eta lan-ibilbideak

3.9. TAULA. HEZKUNTZA-SISTEMA BARRUAN ETA KANPOAN DAGOEN BIZTANLERIA GAZTEAREN EHUNEKOA,ADIN TARTEKA (2007)

Hezkuntza-sistema barruan Hezkuntza-sistemaz kanpo

Landuna LangabeaEz dago

lan-merka-tuan

Guztizkopartziala

Landuna LangabeaEz dago

lan-merka-tuan

Guztizkopartziala

Espainia15-19 3,7 1,4 72,7 77,8 11,3 4,3 6,6 22,220-24 8,0 1,7 24,8 34,5 48,2 8,4 8,9 65,525-29 5,3 0,8 4,0 10,0 72,4 7,3 10,3 90,0ELGAko batez bestekoa15-19 14,5 3,0 63,7 84,3 8,6 2,7 4,7 15,720-24 13,4 1,5 25,0 41,0 44,1 6,6 8,6 59,025-29 8,0 0,8 5,5 14,0 68,9 5,9 11,3 86,019EBko batez bestekoa15-19 10,4 2,9 71,8 87,7 6,6 2,6 3,3 12,320-24 10,8 1,6 29,0 42,2 43,2 7,2 7,4 57,825-29 7,3 0,8 5,8 13,6 69,2 6,6 10,6 86,4


5 ELGAren zenbait txostenetan ELGAri lotutako Europar Batasuneko 19 herrialdetako adierazle, eskuragarri dauden datu zein horienestimazio ezberdinak erabiltzen dira kalkuluak egiteko. Hona hemen 19EB osatzen duten herrialdeak: Austria, Belgika, Txekiar Errepublika,Danimarka, Finlandia, Frantzia, Alemania, Grezia, Hungaria, Italia, Irlanda, Luxemburg, Holanda, Polonia, Portugal, Eslovakia, Espainia,Suedia eta Britainia Handia.

106


nak, 6,3 emakumeak) eta emakumeek gizonek bainobi aldiz denbora gehiago ematen dute lan-merkatutikkanpo (1,8 eta 0,9 urte, hurrenez hurren). 19EBn joerabera dago: gizonek emakumeek baino 1,3 urte gehia-go ematen dituzte langabezian (6,8 urte eta 5,5 urte,hurrenez hurren) eta emakumeek gizonek baino urte 1gehiago ematen dute lan-merkatutik kanpo (1,6 urteeta 0,6 urte, hurrenez hurren).

3.2. Gazteak lan-merkaturatzea: EAE

Aipatu dugun legez, Gazteen Euskal BehatokiarenEuskadiko Gazteria 20086 txostenean gaiari buruzkoinformazioa ematen da, baina arazoa da datu agrega-tuak (15-29 urte) bakarrik azaltzen direla eta informa-zio horrekin ezin dela aurreko datuekiko erkaketarikegin.

duen ELGArekiko hezkuntza-sistematik kanpo dauden15-19 urteko gazteei dagokienez, langabezian daude-nak eta aktiboak ez direnak barne (estatuko gazteen% 10 baino gehiago mota bi horietakoak dira).

15-29 urteko tartea hartuz eta genero-ezberdinta-sunari jaramoneginez gero,Hezkuntza-sistemabarruaneta kanpoan itxarondako urteak taulak erakusten duEspainian emakumeek denbora gehiago ematen dutelahezkuntza-sistemaren barruan gizonek baino (5,8 urteemakumeak eta 5,1 gizonak). Kasu bietan, Europakobatez bestekoa baino gutxiago. Aitzitik, 19EBn gizonekdenbora gehixeago ematen dute hezkuntza-sistemabarruan (7,2 gizonak, 6,7 emakumeak).

Hezkuntza-sistematik kanpo emandako urteei da-gokienez, estatuan gizonek emakumeek baino 1,8urte gehiago ematen dituzte langabezian (8,1 gizo-

3.8. GRAFIKOA. HEZKUNTZA-SISTEMAN EZ DAUDEN ETA LANGABEZIAN DAUDEN EDO LAN-MERKATUANEZ DAUDEN 15-19 URTEKO GAZTEEN EHUNEKOA (2007)

60

40

50

30

20

10

0

Turkia

Japo

nia

Bras

ilIsrael

Zeelan

daBe

rria

Erresu

maBa

tua

Espa

inia

Australia

Kana

daPo

rtuga

lNo

rveg

iaIrlan

daIta

liaIsland

iaEL

GAko

b.be

stek

.Su

itza

Danimarka

AEB

Estonia

Grez

iaSu

edia

19EB

kob.

bestek

.Es

lova

kiaFran

tzia

Eslove

nia

Belgika

Finland

iaAlem

ania

Hung

aria

Txek

iarE

rrepu

.Lu

xenb

urgo

Polonia

Ez daude hezkuntza-sisteman, ezta lan-merkatuan ere Ez daude hezk.-sisteman, eta langab. daude Ez daude hezkuntza-sisteman (guztira)


6 EAEko hiru Lurralde Historikoetako 15 eta 29 urte bitarteko gaztez osatutako laginari egindako inkesta da. Lagin hori adinaren etasexuaren araberako kuotetan oinarrituta (15-19, 20-24 eta 25-29 urte tarteetako taldeak) aukeratutako 1.500 gaztek osatzen dute, etabanaketa honela egin da: 402 gazteri egin zaie inkesta Araban, 600i Bizkaian eta 498ri Gipuzkoan. 1.500 gaztek osatutako lagin horridagokion laginketa-errorea % 2,6koa da EAE osoan, konfiantza-maila % 95,5ekoa da eta p=q=0,5 hipotesia erabiliz egin da. Informazioguztia 2008ko urtarrilaren 29tik otsailaren 15era bitartean jaso zen.

107


Emaitzak estatuko emaitzekin konparatuzgero, ikus dezakegu EAEn ikasleen ehunekoa han-diagoa dela. “Euskadiko Gazteria 2008” txostenakazaltzen duenez, goi-mailako ikasketak eginaz berenprestakuntza akademikoa luzatzen duten gazteenproportzioa handiagoa da EAEn. Horrenbestez, lan-

Lehenik eta behin, enpleguarekiko harremana-ri dagokionez, nabarmendu behar da inkestatuenerdiek lan egiten dutela adierazi dutela. % 41eklan besterik ez dute egiten, eta % 10ek, aldiz, lana etaikasketak uztartzen dituzte. % 39k ikasi besterik ezdute egiten eta % 8 langabezian daude.

3.9. GRAFIKOA. BIZTANLERIA GAZTEAREN LAN-EGOERA: EAE/ESPAINIA

40

45

35

30

25

20

15

10

5

0Ikasi egiten du Ikasi eta lan egiten du Lan egiten du Langabezian dago

EAE (2008) Espainia (2006)

Bestelako egoerak

39

34

10 11

4139

8

14

3 3

Iturria: Euskadiko Gazteria 2008. Gazteen Euskal Behatokia.

3.10. TAULA. 15 ETA 29 URTE BITARTEKO GAZTEEK HEZKUNTZA-SISTEMA BARRUAN ETA KANPOANITXARONDAKO URTEAK, GENEROAREN ETA LAN-ESTATUSAREN ARABERA (2007)

Hezkuntza-sistema barruanitxarondako urteak

Hezkuntza-sistemaz kanpoitxarondako urteak

Langabea LandunaGuztizkopartziala

Landuna LangabeaLan-

merkatutikkanpo

Guztizkopartziala

EspainiaGizonezkoak 4,3 0,8 5,1 8,1 0,9 0,9 9,9Emakumezkoa 4,9 0,9 5,8 6,3 1,1 1,8 9,2Guztira 4,6 0,9 5,4 7,2 1,0 1,3 9,6ELGAko batez bestekoaGizonezkoak 4,6 1,9 6,5 6,9 0,8 0,7 8,3Emakumezkoa 4,9 2,0 6,9 5,4 0,7 1,9 7,9Guztira 4,7 2,0 6,7 6,1 0,7 1,3 8,119EBko batez bestekoaGizonezkoak 5,1 1,6 6,7 6,8 0,9 0,6 8,3Emakumezkoa 5,5 1,7 7,2 5,5 0,8 1,6 7,8Guztira 5,3 1,6 6,9 6,2 0,8 1,1 8,1


108


lagunak edo ezagunak) bitartekotza (% 35) dira.Azken kanal horren garrantzia handiagoa da lehenmailako ikasketadun gazteen kasuan (% 47). Bekenedo ikasketa-praktiken bidez lana aurkitu duten gaz-teen portzentajea handiagoa da LH tutuludunen(% 13) eta unibertsitate-tituludunen (% 12) artean,ikasketa-formula horietan praktikak derrigorrezkoakedo oso ohikoak baitira.

Aurkitutako azken enpleguaren iraupena-ri dagokionez, inkestari erantzun ziotenen erdiekadierazi dute urte betetik beherako iraupena izanzuela. % 16k 3 urte baino gehiago daramatza edoeman zituen enplegu berean. Portzentaje horrekgora egiten du adinak gora egin ahala. “Ikasketa-maila” aldagaia kontuan hartuz gero, ikus daitekeLH tituludunek iraupen luzeagoko enpleguak lortudituztela.

Bestalde, langileen erdiek adierazi zuten al-di baterako kontratua zutela eta, aldiz, kontratumugagabedun gazteen portzentajea % 32koa zen.“Ikasketa-maila” aintzat hartuta, kontratu mugagabeportzentajerik handiena LH tituludunek dute (% 43)eta ondoren unibertsitate-tituludunek (% 32).

munduratzea beranduago gertatzen da EAEn(horrexegatik dira enplegu-tasak txikiagoak EAEnEspainian baino).

Hezkuntza-mailaren arabera gazteek duten lan-egoerari buruzko datuek erakusten dute lehen etabigarren mailako ikasketak amaitu eta goi-mailakoikasketak lortzeko ikastaldia luzatzen ari diren gaz-teen taldean daudela ikasle aktibo gehien. Lan baka-rrik egiten duten gazteen portzentajea handiagoa daLH tituludunen eta goi-mailako ikasketak dituztenenartean (% 67 eta % 51, hurrenez hurren).

3.3. EAE-ko gazteen lan-mundura sartzekoaukera eta aurkitzen dituzten enpleguenezaugarriak

Lan-esperientziarik duten edo izan duten gazteeienplegu-iturri nagusiei eta aurkitu izan dituztenenpleguen ezaugarriei buruz galdetu zaie GazteenEuskal Behatokiak egindako inkestan.

Lana lortzeko iturri nagusiak zuzeneko bilaketapertsonala (% 41) eta gizarte-sareen (senitartekoak,

3.11. TAULA. BIZTANLERIA GAZTEAREN LAN-EGOERA IKASKETA-MAILAREN ARABERA

Guztira Lehen mailakoakBatxilergoa/IEE/

BBB/UBILH Goi mailakoak

Ikasi egiten du 39 52 56 11 25Ikasi eta lan egiten du 10 4 14 8 16Lan egiten du 41 31 24 67 51Langabezian dago 8 9 5 11 5Bestelako egoerak 3 3 1 2 2


3.12. TAULA. LEHEN ENPLEGUA LORTZEKO MODUA, IKASKETA-MAILAREN ARABERA

GuztiraLehen

mailakoakBatxilergoa/IEE/BBB/UBI

LH Goi-mailakoak

Bilaketa zuzena, pertsonala 41 36 43 42 46Senitarteko, lagun edo ezagun baten bidez 35 47 38 29 27Beka edo ikasketa-praktiken bidez 8 2 5 13 12ABLE bidez 7 7 6 6 8Lan-poltsa bidez 3 3 2 5 4INEMen bidez 2 3 4 2 1LANGAIren bidez 1 1 2 1 1Ed/Ee 1 1 1 1 2


109


duen (edo inkesta aurreko lau asteetan heziketarikjaso ez duen) 18 eta 24 urte bitarteko biztanleria har-tzen da erreferentzia gisa.

EAEn, eskola uzte goiztiarraren tasa %13,2tik % 15,8ra bitartekoa da, estatuko ba-tez bestekoa baino txikiagoa, hura % 30ekoabaita gutxienez, baina oraindik urrun dagoEBk 2010erako markatutako helburutik (% 10).Emakumeen kasuan ere, beti % 10etik beherako ta-sak eduki izan diren arren, 2007an tasa hori % 11koaizan zen. Gizonen tasa, aldiz, % 19,6koa da.

Horrek guztiak, azterlan honetako IV. kapituluanzehatz-mehatz aztertuko ditugun beste hainbat alder-direkin batera, lotura izan dezake estatuko produkzio-ereduarekin, izan ere, estatuan (ez horrenbeste EAEn)enplegu-bolumen handiak sortu izan dira eraikuntzaeta turismo eta ostalaritza sektoreetan, hots, eskulanasko baina kualifikazio gutxi eskatzen duten sekto-reetan, eta horrek ikasketak behar baino lehen uzterabultza ditzake kolektibo jakin batzuk.

Lan egiten duten edo egin duten gazte langilegehienak lanaldi osoan aritzen ziren beren azkenenpleguan. Lanaldi partzialak garrantzi handiagoa dugazteen artean eta murriztuz doa adinak gora eginahala.

Azpimarragarria da, baita ere, LH edo uniber-tsitate-tituludun gazte askoren ustez beren enpleguakinteresgarriak eta kualifikatuak direla, ikasitakorekinzerikusia dutela eta etorkizuna dutela. LH tituludunekhein handiagoan uste dute beren lanak egonkorrakdirela. Gauzak horrela, bi taldeotako langileak diraberen egungo enpleguarekin pozen daudenak.

3.4. Eskola uzte goiztiarra EAE-n

Europako hezkuntza-politiken buruhauste nagu-sietako bat eskola uzte goiztiarrak duen indize handiada, horrek deskapitalizazio esanguratsua baitakar.Eskola uzte goiztiarra definitzeko gehienez oinarrizkobigarren hezkuntzako lehen zikloa (CINE 2 - ISCED 0,1, 2 edo 3c) amaitu duen eta ikasketekin jarraitzen ez

3.13. TAULA. AZKEN ENPLEGUAREN IRAUPENA, IKASKETA-MAILAREN ARABERA


BBB/UBILH Goi-mailakoak

Urte 1 baino gutxiago 50 48 57 42 531 eta 3 urte bitartean 32 34 25 36 313 urte baino gehiago 16 14 16 21 13Ed/Ee 2 4 3 1 2


3.14. TAULA. AZKEN ENPLEGUKO KONTRATU-MOTA, IKASKETA-MAILAREN ARABERA


BBB/UBILH Goi-mailakoak

Kontratu mugagabea 32 26 26 43 32Aldi baterako kontratua 51 49 56 45 54Autonomoa 7 9 5 6 6Kontraturik gabe 9 14 11 5 6Ed/Ee 1 2 1 1 2


3.15. TAULA. ESKOLA UZTE GOIZTIARRA (%) (GEHIENEZ ISCED 0, 1, 2 EDO 3C)

2001 2002 2003 2004 2005 2006 200727-EB 17,3 17,1 16,3 15,8 15,5 15,2 15,225-EB 17,0 16,7 15,8 15,2 15,1 15,0 15,015-EB 19,0 18,7 17,9 17,2 17,1 16,8 16,9EAE 14,7 13,2 15,8 13,4 14,5 15,6 15,4Espainia 29,2 29,9 31,3 31,7 30,8 (b) 29,9 31,0

Iturria: Eurostat eta ISEI-IVEI.

110


erakusten dutenak. Lan-munduan gutxien sartuziren taldeak DBH edo Batxilergoa amaitu zu-tenek osatzen dituzte, izan ere, talde horietakopertsonen ehuneko handi bat oraindik ikastenari zen lehenengo inkesta egin eta lau urtera (%55 eta % 50, hurrenez hurren).

Ondoko taulan ikus daiteke AutonomiaErkidegoka dugun informazioaren arabera taldeekzer-nolako portaera izan zuten (DBH graduatuak, DBHutzi dutenak eta Batxilergoan graduatuak). Gauzakhorrela, EAEko datuak estatu osoko datuekin alde-ratuko ditugu. Nabarmena da lan-munduan gehiensartu diren pertsonak DBH utzi zutenak direla, taldehorrek lanerako orientabide handiagoa baitu besteekbaino, izan ere, gainerakoek ikasketekin jarraitzekojoera handiagoa dute. Nolanahi ere, aipatu beharda lan-munduan sartzen diren DBH eta Batxilergoangraduatuen tasa txikiagoa dela EAEn Espainiako

3.5. Hezkuntza- eta lan-ibilbideen azterketa:unibertsitatekoak ez diren ikasleak,ETEFIL inkesta

EINren Hezkuntza- eta prestakuntza-trantsizioarieta lan-munduratzeari buruzko inkestak (ETEFIL) on-doz ondoko garaietan unibertsitate-ikasleak ez direnikasleen hezkuntzaeta lan-ibilbideen behaketanoinarritutako luzetarako azterketa egiteko aukeraematen du7. “Enplegu esanguratsua”8 lortzeko auke-rak zeintzuk diren ere erakusten du, eta inkestariesker jakin daiteke enplegu horretan ematen di-ren kontratu-modalitateak oso desberdinak direlahezkuntza-mailaren arabera.

Inkestaren emaitzen arabera, hasieran enplegualortzeko aukera handiagoa da irakaskuntza profe-sionala jaso zutenen eta DBH utzi zutenen artean,talde bi horiek baitira lanerako orientaziorik argiena

3.16. TAULA. DBH GRADUATUEN, DBH UTZI DUTENEN ETA BATXILERGOAN GRADUATUEN LAN-MUNDURATZEAEAEN ETA ESTATUAN

DBH GBLO DBHU

Estatua EAE Estatua EAE Estatua EAEAztertutako epealdian lehenengo enplegu esanguratsua lortu zuten pertsonakTaldean guztira 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0Enplegu esanguratsua lortu zuten 25,9 17,5 28,2 23,9 78,8 64,3Ez zuten enplegu esanguratsurik lortu 74,1 82,5 71,8 76,1 21,3 35,8Aztertutako epealdia amaitzerakoan enplegu esanguratsua zuten pertsonakTaldean guztira 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0Enplegu esanguratsua lortu zuten 19,0 12,6 20,4 16,6 57,9 48,3Ez zuten enplegu esanguratsurik lortu 81,0 87,4 79,6 83,4 42,1 51,7

DBH. Inkestaren urtean Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan graduatutako ikasleak.GBLO. Inkestaren urtean Batxilergoan graduatutako ikasleak.DBHU. Inkestaren urtean Bigarren Hezkuntzako Graduatu titulua lortu gabe Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza utzi zuten ikasleak.Iturria: Hezkuntza- eta heziketa-trantsizioari eta lan-munduratzeari buruzko inkesta, Etefil. EUB.

7 Beren prestakuntza 2001ean amaitu duten (edo titulurik lortu gabe utzi duten) gazteen segimendua egiten du. Pertsona bakoitzari biinkesta egin zaizkio: bata hezkuntza-erakundetik irten eta lehenengo sei hileetan, eta bestea lau urte geroago (2005ean).

Inkestaren helburuei jarraiki, honako taldeak sartu ziren bertan:1. DBH. Inkestaren urtean Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan graduatutako ikasleak.2. DBHU. Inkestaren urtean Bigarren Hezkuntzako Graduatu titulua lortu gabe Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza utzi zutenikasleak.

3. GBLO. Inkestaren urtean Batxilergoan graduatutako ikasleak.4. EMHZ. Inkestaren urtean Lanbide Heziketa zein Arte Plastiko eta Diseinu arloetako Erdi Mailako Heziketa-zikloetan gradua-tutako ikasleak.

5. GMHZ. Inkestaren urtean Lanbide Heziketa zein Arte Plastiko eta Diseinu arloetako Goi-mailako Heziketa-zikloetan gradua-tutako ikasleak eta inkestaren urtean LH II (HLO 1970) eta Arte Aplikatu eta Lanbide Artistikoetan graduatutako ikasleak.

6. FIP. Inkestaren urtean gutxienez 100 orduko iraupendun FIP PLANeko kurtso bat ebaluazio positiboarekin amaitu zuten ikas-leak.

8 “Enplegu esanguratsutzat” hartzen da astean 20 lanordu baino gehiago dituena eta gutxienez 6 hilez jarraian eta enpresa bereanegiten dena.

111


Oro har, aipatu beharra dago enpleguen kalitateahezkuntza-mailarik altuenei lotuta egon ohi dela.

3.6. Kontratazioak hezkuntza-mailaren arabera

EAEko lan-merkatuaren behatokiak (Lanbide)Euskal Autonomia Erkidegoan hezkuntza-mailarenarabera jarduera-sektore ezberdinetan egindako kon-tratazioei buruzko informazioa ematen du. Ondokotaulan ikus daitekeenez:

• Unibertsitate-ikasketadun gehiago kontratatzendira zerbitzuen sektorean (sektorean guztira kon-tratatutakoen % 13,1) eta industrian (% 8,8).

• Industria da Lanbide Heziketa tituludunen por-tzentajerik handiena bere gain hartzen duen sek-torea. Sektorean egiten diren kontratuen % 25baino gehiago hezkuntza-maila horretako jendeariegiten zaizkio. Bestalde, zerbitzuen sektorean kon-tratuen % 18 LH tituludunenak izaten dira.

• Bigarren Hezkuntzako lehen etapa amaitu ondorenEskola Graduatua lortu duten pertsonek garrantzihandiagoa dute industrian eta eraikuntzan (gutxigorabehera % 31 sektore bakoitzean) zerbitzuensektorean baino (% 25,7).

estatuan baino. Lehen aipatu dugunez, EAEn gazteekhezkuntza-sisteman jarraitzeko joera handiagoa dute.

ETEFILek aurkitutako lehenengo “enpleguesanguratsuaren” ezaugarriak ere aztertzen ditu,bai aztertutako epealdian aurkitutakoen kasuan, bai-ta epealdi hori amaitzean zeukatenen kasuan ere.Azterketa hori talde guztietan egiten da, DBHeta Batxilergoko graduatuen kasuan izan ezik.

Ondoko taulan ikus daitekeenez, Erdi MailakoLH (EMHZ) taldeak du aztertutako epealdianlehenengo “enplegu esanguratsua” lortu zutenpertsonen proportziorik handiena (% 88,2), etabaita ikasketak amaitu berritan lana zuzeneanaurkitu zuten pertsonen ehunekorik handienaere (% 45,9). Halaber, talde honetakoek aurkitutakoenpleguek iraupen luzeagoa dutela ere nabaritu da.Hala ere, gainerako kolektiboen kasuan (FIP kurtsobat egin zuten langabeen kasuan izan ezik), hasierakolan-munduratze tasak % 80 ingurukoak dira.

Taulan ikus daiteke, baita ere, lan-ibilbiderikonenak dituztenak hezkuntza-mailarik altuenak di-tuzten pertsonak direla. Gauzak horrela, Erdi mailakoeta goi-mailako LH tituludunak dira lan-munduratzetasarik onenak, kontratu mugagabeen portzentajerikaltuenak eta enplegurik iraunkorrenak dituztenak.

3.17. TAULA. AZTERTUTAKO EPEALDIAN LEHENENGO ENPLEGU ESANGURATSUA LORTU ZUTEN PERTSONAK

EMHZ GMHZ DBHU FIP LE-OELan-munduratutakoen % 88,2 78,9 78,8 74,3 81,0Lana aurkitzeko behar izandako denboraZuzenean 45,9 42,3 39,2 34,5 40,51-6 hile bitartean 21,6 21,8 15,0 21,2 26,47-12 hile bitartean 10,6 9,8 11,8 11,5 11,413 hile edo gehiago 21,9 26,1 34,1 32,8 21,6Kontratu motaIraupen mugagabea (iraunkorra, finko etena edo funtzionarioa) 13,4 12,5 13,9 14,6 12,1Iraupen mugaduna (aldi baterako kontratua, lan-hitzarmenen bat, kontratu gabe) 86,7 87,5 86,2 85,4 87,9Enpleguaren iraupena6-8 hile bitartean 3,1 4,0 3,6 5,0 4,99-12 hile bitartean 4,1 5,9 5,9 7,1 5,813-18 hile bitartean 6,7 7,2 9,1 11,1 9,218 hile baino gehiago 86,2 82,9 81,4 76,9 80,2

Inkestaren urtean Lanbide Heziketa zein Arte Plastiko eta Diseinu arloetako Erdi Mailako Heziketa-zikloetan graduatutakoikasleak.GMHZ. Inkestaren urtean Lanbide Heziketa zein Arte Plastiko eta Diseinu arloetako Goi-mailako Heziketa-zikloetan graduatutakoikasleak eta inkestaren urtean LH II (HLO 1970) eta Arte Aplikatu eta Lanbide Artistikoetan graduatutako ikasleak.DBHU. Inkestaren urtean Bigarren Hezkuntzako Graduatu titulua lortu gabe Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza utzi zutenikasleak.LE-OE. Inkestaren urtean Lantegi-eskola eta Ofizio Etxeetako programa bat amaitu zuten ikasleak.FIP. Inkestaren urtean gutxienez 100 orduko iraupendun FIP PLANeko kurtso bat ebaluazio positiboarekin amaitu zutenikasleak.Iturria: Hezkuntza- eta heziketa-trantsizioari eta lan-munduratzeari buruzko inkesta, Etefil. EIN.

112


formazioa ere ematen du. Kontratu mugagabeen ko-purua handiagoa da goi-mailako hezkuntza-mailenkasuan: Lizentziadunak (% 15,6), Goi-mailakoLanbide Heziketa (% 11,1) eta Diplomadunak (%10,1). Bestalde, aldi baterako kontratuei dagokie-nez, batez besteko iraupena ere handiagoa da taldehorien kasuan: 118,5 egun, 105,8 egun eta 97,0egun hurrenez hurren.

• Kualifikazio-mailarik baxuenak dituzten pertsonak(ikasketarik gabeak, lehen mailako ikasketakamaitu ez dituztenak eta bigarren hezkuntzako le-hen etapa egin baina eskola graduatu titulua lortuez dutenak) nekazaritzan (kontratatuen % 73) etaeraikuntzan (% 35,4) sartzen dira bereziki.

Estatistika honek kontratuek hezkuntza-mailaren arabera dituzten ezaugarriei buruzko in-

3.18. TAULA. KONTRATAZIOA HEZKUNTZA-MAILAREN ETA JARDUERA-SEKTOREAREN ARABERA (2008)

Nekazaritza Industria Eraikuntza ZerbitzuakIkasketarik gabe 13,0 4,9 10,5 7,5Lehen mailako ikasketak amaitu gabe 17,3 4,1 7,9 2,9Bigarren Hezk. lehen etapa Eskola Grad. titulu gabe 42,7 12,4 17,0 9,5Bigarren Hezk. lehen etapa Eskola Grad. tituluarekin 16,2 31,1 31,7 25,7Batxilergoko irakaskuntza 4,8 13,1 16,5 22,8Erdi Mailako Lanbide Heziketa 2,7 12,6 8,8 10,6Goi-mailako Lanbide Heziketa 2,2 13,0 4,0 8,0Diplomaduna 0,3 3,3 1,5 5,4Lizentziadunak 0,7 5,3 2,1 7,7Unibertsitate-doktoregoa 0,0 0,1 0,0 0,1Guztira 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: SISPE. Lan-merkatuaren behatokia. Egailan SA.

3.19. TAULA. KONTRATU MOTA HEZKUNTZA-MAILAREN ARABERA

Kontratuakguztira

Kontratu muga-gabeak

%Egunen batezbestekoa

Ikasketarik gabe 61.908 4.286 6,9 68,4Lehen mailako ikasketak amaitu gabe 29.235 2.984 10,2 99,5Bigarren Hezk. lehen etapa Eskola Grad. titulu gabe 88.492 5.550 6,3 103,3Bigarren Hezk. lehen etapa Eskola Graduatu tituluarekin 218.386 17.971 8,2 79,6Batxilergoko irakaskuntza 174.065 12.541 7,2 58,1Erdi Mailako Lanbide Heziketa 86.537 7.402 8,6 80,8Goi-mailako Lanbide Heziketa 67.056 7.439 11,1 105,8Diplomaduna 39.573 4.013 10,1 97,0Lizentziadunak 57.128 8.897 15,6 118,5Unibertsitate-doktoregoa 552 0,0Guztira 822.932 71.083 8,6 82,7

Iturria: SISPE. Lan-merkatuaren behatokia. Egailan SA.

113


proiektuak emandako informazioa baliatuko dugu.Espainian proiektu hori ANECA (Kalitatearen ebalua-ziorako eta akreditaziorako agentzia nazionala) agen-tziaren bidez garatzen da, hau da, Unibertsitate LegeOrganikoaren (ULO) babespean sortutako estatu-fundazioaren bidez. ANECAren helburua goi-mailakohezkuntza-sistemaren kalitatea hobetzen laguntzeada irakaspenak, irakasleak eta instituzioak BoloniakoAdierazpenean ezarritakoaren arabera ebaluatuz,egiaztatuz eta akreditatuz.

4.1. Lan-merkatua: enpresen lan-eskaintzak

4.1.1. Lan-eskaintzen azterketa bilaketa-iturripribatuen bidez

Infoempleoko estatistikak aztertuko dira, es-tatuko lan-eskaintza baloratzeko iturririk solidoe-na baita. Izan ere, 2009an estatu osoan izandako205.540 eskaintza aztertzen ditugu, eta horietatik113.573 prentsa-oharretatik datoz eta beste 91.967Infoempleo.com ataritik. Gainera, txosten honenazken argitaraldian Adecco enpresaren bitartez kua-lifikaziorik gabeko eskulanerako bideratutako lan-eskaintzak ere kontuan hartu dira, eta horrek indartuegin du txostenaren balioa.

Atal honetan, lehenik eta behin, enplegu-emai-leen “ageriko” eskaintza aztertuko da eskuraga-rri dauden informazio-iturri objektiboak erabilita:Infoempleo/Adecco enpresetako eta EnpleguarenEuskal Agentziako datuak, eta estatuko EnpleguPublikorako Zerbitzuak betetzen zailak diren lanbideeiburuz emandako datuak. Era berean, datuok estatukodatuekin eta aztergaiari buruzko informazio-iturriezberdinetako datuekin alderatuko dira. Bestalde,enplegu-eskariari buruz Lanbidek emandako datuakere aurkeztuko dira.

Ondoren, Lanbide Heziketako eta unibertsitatekotituludunak lan-bizitza aktibora sartzen ote diren ereaztertuko da, horretarako lau adierazle erabilita:okupazio-tasa, enplegu esanguratsua aurkitu dutelaonartzen duten ikasleen portzentajea, neurriko en-plegua dutela adierazten duten ikasleen portzentajeaeta lehenengo lana aurkitzeko behar izandako den-bora. Enplegua lortzeko behar den batez bestekodenbora adierazle ona da lan-merkatuak titulazioe-tan garatutako gaitasunekiko duen sentsibilitateazjabetzeko eta baita lan eskaintzaren eta eskariarenartean dagoen bateratze-mailaz jabetzeko ere.

Informazio horiek batera erabiliz gero, ondo-rioztatu ahal izango da LH eta unibertsitate-tituludunpertsonen kualifikazio-eskaintza eta lan-merkatuaneskatzen diren kualifikazioak zenbateraino datozenbat. Atal honetako azken idazpuruan zehatzago azal-duko ditugu bateratasun falta horietako batzuk, be-reziki gainkualifikazioa (subokupazio gisa ere ezagu-tzen dena), eta zeharkako gaitasunak.

Goi-mailako hezkuntzadun pertsonen ko-puruak izandako gorakadaren eta enpresek zeinAdministrazioek eskatzen dutenaren arteko desber-dintasunak berak islatzen du subokupazio izenez ereezagutzen den gainkualifikazio hori.

Zeharkako gaitasunen inguruan dauden bate-ragarritasunik ezak aztertzeko Europako REFLEX

4. Lan merkatuan dagoen kualifikazio eskaintzareneta eskariaren arteko bateragarritasun-maila

3.20. TAULA. ESTATUKO LAN-ESKAINTZARENBANAKETA AUTONOMIA ERKIDEGOKA(ESKAINTZAN PARTAIDETZARIKHANDIENA DUTEN ESKUALDEAK)

2008-2009 2007-2008

Eskain-tzen %

LanpostuaEskain-tzen %

Lanpostua

Madril 18,45 1 17,57 1Katalunia 16,71 2 17,39 2EAE 12,87 3 10,06 3Andaluzia 8,83 4 9,07 4Galizia 7,84 5 5,58 7Valen. erk. 6,69 6 7,43 5

Iturria: Infoempleo (2010).

114


aldian EAEk hirugarren postua lortu zuen enplegu-eskaintzari buruzko autonomia erkidegoen sailka-penean, izan ere, azken urtean eskaintzen % 10,06sortzetik % 12,87 sortzera igaro baitzen. Datu horrekEAEko ekonomia krisiaren aurrean nahiko sendomantendu dela adierazten du.

4.1.1.1. Eskaintzaren sektorekako azterketa

EAEn iturri horretan jasotako lan-eskaintza gehie-nak industria-sektorekoan dira (% 7,53), baina halaere, krisiaren eraginez sektoreak garrantzia galdudu aurreko urtearekiko (2,26 puntu). Nolanahi ere,Espainiako estatuan (% 5,65) baino askoz garrantzihandiagoa izaten jarraitzen du. Halaber, lan-eskain-tzen kopuruari dagokionez EAEn industriarenondoren garrantzitsuenak diren gainerako seisektoreek ere (aholkularitza, makineria, meta-lurgia eta mineralurgia, elektronika, eraikuntzaeta telekomunikazioak) beheranzko joera izandute azken urtean zehar.

Aitzitik, krisiak jotako lehenengo urte honetanlan-eskaintzan duten portzentajea areagotu eta por-taera solidoagoa erakutsi duten sektoreak honakoakizan dira: automobilgintza, irakaskuntza, zerbitzuak,ostalaritza eta turismoa, energia-baliabideak, far-mazia eta ekipamendu medikoa, eta banketxeak etainbertsioa.

4.1.1.2. Eskaintzaren azterketa eginkizun-arloaren, lanpostuen eta kategoriaprofesionalen arabera

EAEn lan-eskaintza gehien jasotzen dituz-ten arlo funtzionalak ekoizpena (% 31,14),merkataritza-arloa (% 22,4) eta zerbitzu orokorrak(% 11 inguru) dira.

EAEn industria-sektoreak presentzia handiagoaizateari lotuta, ekoizpen arloko eskaintzen ehunekoaere estatukoa baino handiagoa da (% 31,14 EAEn eta% 23,9 estatuan), baina hala ere arlo horretan es-kainitako enpleguaren proportzioa murriztu egin da.Azken urtean eginkizun-arlo horretan estatuan egonden enplegu-eskaintza murriztu egin da, EAEn bainobi aldiz gehiago egin ere; horrek euskal industriaindartsuagoa dela iradokitzen du.

Azterlanak mugak ditu, enplegu pribatua bakarrikhartzen baitu kontutan (horrenbestez, ikerketatikkanpo geratzen dira enplegu publikoak indar handiaduten arlo profesional garrantzitsuak, hala nola,hezkuntza eta osasuna). Halaber, soldatapeko en-plegua da aintzat hartzen duena, beraz, estatistikatikkanpo geratzen dira zenbait arlotan (abokatutza,arkitektura, ingeniaritza edo osasun-arloa, besteakbeste) garrantzi handia duten zenbait lanbide liberal.Azkenik, aipatu beharra dago erlazio zuzena dagoelaenpresen neurriaren eta txosten honetan kontuanhartzen diren bilaketa-iturrien erabileraren artean.

EAEn 24.453 lan-eskaintza aztertu dira, hauda, EAErako zenbatetsitako eskaintzen % 17,7(EAEko benetako eskaintza 137.556 lanpostukoadela zenbatesten da) eta Infoempleok estatu osoanjasotako guztirako eskaintzaren % 12,87.

Aipatutako iturriaren arabera, EAE estatuan en-plegu gehien sortzen duen hirugarren autonomia er-kidegoa da, Madrilen (% 18,45) eta Kataluniaren (%16,71) ondotik. Taulan ikus daitekeenez, 2007/2008

3.21. TAULA. SEKTOREKAKO ENPLEGU-ESKAINTZAEAEN

2008-2009 2007-2008

Lanpos. Eskain. Lanpos. Eskain.

Industria (*) 1 7,53 1 9,79Aholkularitza 2 7,27 2 7,94Makineria 3 5,54 3 6,25Metalur. eta mineralurgia 4 4,56 4 5,95Elektronika 5 3,31 5 4,01Eraikuntza 6 3,13 6 3,52Telekomunikazioak 7 2,89 7 3,34Automobilgintza 8 2,81 8 2,53Irakaskuntza 9 2,77 9 2,45Zerbitzuak (*) 10 2,51 10 2,43Informatika 11 2,49 11 2,38Merkataritza 12 2,12 8 2,84Ostalaritza eta turismoa 13 2,09 20 1,16Energia-baliabideak 14 1,87 18 1,77Handizkako banaketa 15 1,70 13 2,22Elikadura 16 1,66 16 1,79Aseguruak 17 1,64 15 1,85Farmazia eta ospitale-materiala 18 1,61 23 0,80

Banketxeak eta inbertsioa 19 1,46 25 0,73Kimika 20 1,32 14 1,88Bestelako sektoreak 34,13 37,46

100,00 99,99

(*) Industriaren edo zerbitzuen eremuko lan-eskaintzak,eskainitako lanpostua zein sektoretakoa den zehaztenez denean.Iturria: Infoempleoaren Txostena (2010).

115


EAEn lan-eskaintzen portzentajerik handie-na biltzen duen kategoria profesionala enpleguteknikoena da (% 42,76), izan ere, gure erkidegokoenplegu-eskaintzan gero eta garrantzi handiagoaduen kategoria da (10 puntu irabazi ditu hiru urtetan).Kategoria teknikoen garrantzia areagotu izanak kalteegin die kualifikazio-maila txikiagoa eskatzenduten lan-eskaintzei (soldatapekoen kategoria %34,07 izatetik % 28,55 izatera igaro da hiru urtetan),baina baita zuzendaritza- eta aginte-postueiere (1,5 eta 2 puntu, hurrenez hurren, hiru urtetan),azken horiei neurri txikiagoan, hala ere.

Estatuan, enplegu teknikoen kategoriak ere go-ranzko joera izan du aztertutako epealdian, bainahazkundea EAEn baino txikiagoa izan da, eta barnehartzen dituen eskaintzen portzentajea ere txikiagoaizan da (% 37,17 2009an). Gainerako kategoria profe-sionalek joera ezberdinak izan dituzte estatuan.

Orain aurreko taularen interpretazioan igardaitekeen desberdintasunean sakonduko dugu.Aztertutako datuen arabera, badirudi EAEn enplegu-eskaintza pribatuetan kategoria teknikoak indartudirela eta, horrenbestez, baita enplegu kualifikatuaere.

Merkataritza-arloko joera, aldiz, ezberdina izanda estatuan eta EAEn. Estatuan bost puntu igo daeskaintza arlo horretan (eskaintza guztien % 29,05pilatu zituen), baina EAEn zertxobait murriztu da(eskaintzaren % 22,42).

EAEn zein estatuan beheranzko joera izan duteZerbitzu Orokorrak (pare bat puntu kasu bietan)eta Administrazioa eta finantzak arloetako enplegu-eskaintzek.

EAEn Ekoizpena, Zerbitzu orokorrak etaAdministrazioa eta finantzak arloetan gal-dutakoa Informatika eta, hein txikiagoan,Bezeroarentzako arreta, Kalitatea, Marketinaeta Giza baliabideak bezalako arloetako eskain-tzek hartu dute beren gain. Datuon arabera, krisiariaurre egin ahal izateko enpresek baliabide etagaitasun berriak berenganatzeko jarraitu dituztenestrategiak ezberdinak izan dira aztergai ditu-gun bi eremu geografikoetan: dirudienez, estatuanmerkataritza-eremua indartzeko joera handiagoaegon da (salmenten aldeko joera), baina EAEnbaliabideen eta barne-prozesuen optimizazioarenaldeko apustua egin da, hau da, bezeroaren aldekojoera egon da.

3.10. GRAFIKOA. ENPLEGU-ESKAINTZAK EGINKIZUN-ARLOAREN ARABERA

EAE 2008-2009

EAE 2007-2008

Espainia 2008-2009

Espainia 2007-2008

15 25 35105

Giza baliabideak

Marketina

Kalitatea

Bestelako arloak

Bezeroarentzako arreta

Administrazioa eta finantzak

Informatika

Zuzendaritza nagusia

Zehaztu gabea

Zerbitzu orokorrak

Merkataritzakoa

Ekoizpena

20 30 400

Iturria: Geuk egina Infoempleoren txostena oinarri hartuta (2010).

116


riatan sailkatzeko aukera dago: eredu orekatudunerkidegoak, enplegu kualifikatuaren aldera deso-rekatutako eredudun erkidegoak eta kualifikaziorikgabeko enpleguaren aldera desorekatutako eredudunerkidegoak. EAE enplegu kualifikatuaren aldera des-orekatutako eredua duen erkidegoetako bat da eta,horrenbestez, enplegu-kategoria horrek estatuare-

Eskualde ezberdinetan kualifikaziorik gabekoenpleguaren eta enplegu kualifikatuaren presen-tzia erlatiboaren artean dauden desberdintasunakenplegu-eredu nagusi bati jarraiki hiru katego-

3.11. GRAFIKOA. LAN-ESKAINTZA KATEGORIA PROFESIONALAREN ARABERA

25

0

45

40

30

20

35

15

10

5

2006-2007 2007-2008

EAE

2008-2009 2006-2007 2007-2008

Estatua

2008-2009

AgintaritzaZuzendaritza Teknikariak Beharginak

Iturria: Infoempleoren txostena (2009 eta 2010).

3.22. TAULA. ENPLEGU-ESKAINTZA KUALIFIKATUARENETA EZ KUALIFIKATUAREN BANAKETA,2008-09

Kualifikaziorikgabekoenplegua

Enplegukualifikatua

Katalunia 20,50 16,71Madril 20,20 18,45Andaluzia 14,55 8,83Valentziako Er. 8,08 6,69EAE 7,62 12,87Gaztela eta Leon 5,94 5,49Kanariak 4,25 1,41Gaztela-Mantxa 5,94 5,49Aragoi 3,52 3,03Galizia 2,73 7,84Murtzia 2,50 2,13Kantabria 2,07 1,64Nafarroa 1,41 2,70Asturias 0,94 3,31Baleak Uharteak 0,90 3,13Extremadura 0,57 0,84Errioxa 0,48 1,35


3.23. TAULA. ESKUALDEKAKO JOKABIDE-EREDUAK,ENPLEGUAREN KUALIFIKAZIOARENARABERA

Jokabide-eredua Eskualdeak

Eredu orekatuaAragoiGaztela eta LeonMadril

Kualifikaziorik ga-beko enpleguarenaldera desorekatu-tako eredua

AndaluziaKanariakGaztela-Mantxa

KataluniaValentziako Er.

Enplegu kuali-fikatuaren alderadesorekatutakoeredua

AsturiasBaleak UharteakExtremaduraGalizia

ErrioxaEAENafarroa


117


titulazioen sailkapenari buruzko informazio gehiagoizateko, ikusi ondoko taula.

4.1.1.3. Eskaintza esperientziaren arabera

Ondoko taulatik ondoriozta daiteke esperientziaprofesionalaren eskakizuna handiagoa dela EAEn es-tatuan baino. EAEn 3,03 urteko esperientzia eskatzenda batez beste eta estatuan, aldiz, 2,84koa. Gainera,adierazle hau areagotu egin da aurreko urteetako

kiko duen garrantzi erlatiboa kualifikaziorik gabekoenpleguarena baino nabarmen handiagoa da.

Orain enplegu-eskaintzak unibertsitate-titulazioaren arabera duen bilakaerari heldukodiogu. Titulazioak ibilbide profesionalaren lehen fa-seetan lana aurkitzeko benetako aukera islatzen du.Hala ere, onartu beharra dago, ibilbide profesio-nalean aurrera egin ahala, pertsona baten enplegu-garritasunak gero eta harreman handiagoa duelaesperientzia edo garatutako ibilbidearen koherentziabezalako faktoreekin.

Infoempleok urtero argitaratzen dituen datuenarabera, gero eta enplegu-eskaintza gehiago-tan zehazten da enpresak zein titulazio edounibertsitate-maila bilatzen duen. Horrenbestez,Industria-ingeniaritza teknikoa, Industria-ingeniaritza, Enpresen administrazioa etazuzendaritza, Ekonomia, Arkitektura teknikoa,Bideetako ingeniaritza eta Zuzenbidea bezalakoarloen eskaria indartsu dago. Gehien eskatzen diren

3.24. TAULA. EAEKO ENPLEGU-ESKAINTZAK, TITULAZIOAREN ARABERA (2007-2008)

Lanpostua Eskaintza (*) Tituludunen eskaintza (**)Ez da titulaziorik zehaztu. — 26,09 —Batxilergoa, LH edo baliokidea — 27,54 —Titulazioa edo unibertsitate-maila zehazten dute — 46,38 —Edozein diplomadun edo ing. tekniko — 3,85 8,30Edozein lizentziadun edo ingeniari — 4,58 9,87Edozein ingeniari tekniko — 2,54 5,48Edozein ingeniaritza — 5,23 11,28Industria-ing. tek. 1 3,69 7,96Industria-ingeniaria 2 3,54 7,64Enpresen admin. eta zuz. 3 2,58 5,55Ekonomia 4 1,89 4,07Arkitekto teknikoa 5 1,46 3,16Bideetako ingeniaria 6 1,34 2,88Zuzenbidea 7 1,12 2,41Herri-lanetako ing. teknikoa 8 1,02 2,21Medikuntza 9 1,01 2,19Enpresa-zientziak 10 0,93 2,01Informatika-ingeniaria 11 0,79 1,70Kimika 12 0,62 1,33Telekomunikazio-ingeniaria 13 0,58 1,25Erizaintza 14 0,56 1,21Arkitektura 15 0,55 1,19Automatikako eta industria-elektronikako ing. 16 0,46 1,00Biologia 17 0,46 0,98Informatika-ing. tek. 18 0,43 0,93Elektronika-ingeniaria 19 0,39 0,83Farmazia 20 0,38 0,81Bestelako titulazioak 6,38 13,76

(*) EAEko unibertsitate-tituludunen guztirako enplegu-eskaintzaren gaineko %.(**) Estatuko guztirako unibertsitate enplegu-eskaintzaren gaineko %.Iturria: Infoempleoren txostena (2010).

3.25. TAULA. ESPERIENTZIAREN BALORAZIOALAN-ESKAINTZETAN

EAE EstatuaEsperientzia eskatzen duten eskaintzak 74,00 79,71Esperientzia gabe 33,44 36,34Urte 1 baino gutxiago 1,18 0,491-2 urte 6,57 7,852-3 urte 19,14 19,853-5 urte 26,12 22,445 urte baino gehiago 13,55 13,022007-2008ko esperientzia-urteak 2,75 2,592006-2007ko esperientzia-urteak 3,03 2,84

Iturria: Infoempleoren txostena (2009).

118


lan-eskaintzen % 74,1ek eskatzen dute). Bestalde,eskaintzen % 13,2k baloratzen du euskara jakitea.

4.1.2. Eskaintzaren azterketa bilaketa-iturripublikoen bidez

Komeni da kontuan hartzea Estatuko EnpleguZerbitzu Publikoen partaidetzak (LANBIDE+SPEE)guztirako informazioaren % 8 bakarrik biltzen duela.Izan ere, informazioaren kopuru handi bat ez da Zerbi-tzu Publikoen eskuetatik igarotzen, eta horrek lanareneskaintzan zein eskarian du eragina.

4.1.2.1. Gehien eskaintzen diren enpleguak

Atal honetan Euskal Enplegu Zerbitzuaren bidezbideratutako eskaintzak aztertuko dira. Gehien eskain-

datuekin alderatuta. EAEn, eskaintzen % 39,7tanzehazten da antzeko eginkizunetan gutxienez 3 urtekolan-esperientzia eskatzen dutela. Portzentaje horitxikiagoa da estatuan, % 35,5 alegia.

4.1.1.4. Graduondoko ikasketen eta hizkuntzeneginkizuna lan-eskaintzetan

Batez beste, EAEn estatuan baino zertxobait ge-hiago baloratzen dira graduondoko ikasketak. Motahorretako tituluak gehien baloratzen dituzten autono-mia erkidegoak Katalunia, Andaluzia eta Madril dira.

EAEn eskaintzen ia herenak hizkuntza-eskakizunak ditu, eta horrenbestez, hizkuntzen ba-lorazioa estatuko batez bestekoa baino handixeagoada. Gehien eskatzen den hizkuntza ingelesa da (EAEn

3.26. TAULA. GRADUONDOKO IKASKETEN BALORAZIOA, AUTONOMIA ERKIDEGOKA

Autonomia erkidegoko eskaintzaren % (*) Graduondokoa zehazten du (**)2007-2008 2006-2007 MBA Bestelako ikasgaiak

Katalunia 8,06 7,83 46,41 53,59Andaluzia 7,79 7,77 40,95 59,05Madril 7,60 7,92 38,86 61,14Gaztela eta Leon 6,28 5,91 29,88 70,12EAE 5,91 5,75 37,83 62,17Galizia 5,39 5,41 40,68 59,32Kanariak 3,76 3,80 30,21 69,79Valentzia 3,17 3,13 31,57 68,43Gaztela-Mantxa 2,92 2,89 54,87 45,13Murtzia 2,60 2,64 45,39 54,61Kantabria 2,04 2,03 59,99 40,01Baleak Uharteak 1,89 1,89 30,42 69,58Nafarroa 1,84 1,83 43,46 56,54Errioxa 1,78 1,70 37,31 62,69Aragoi 1,75 1,84 35,28 64,72Extremadura 1,71 1,72 44,56 55,44Asturias 1,60 1,53 40,76 59,24Atzerria 8,02 7,68 52,00 48,00Espainia 5,03 4,42 34,78 65,22

(*) Graduondoko ikasketak baloratzen dituen guztirako eskaintzaren gaineko %.(**) Graduondokoa zehazten duen eskaintzaren %.Iturria: Infoempleoren txostena (2009).

3.27. TAULA. HIZKUNTZEN BALORAZIOA LAN-ESKAINTZAN

EAE EstatuaHizkuntza eskatzen duten eskaintzen %2007-2008 31,53 26,642006-2007 27,67 25,87

Hizkuntza eskatzen duten eskaintzen %Ingelesa 74,14 74,57Frantsesa 7,36 6,84Alemana 4,30 6,59Italiera 0,28 0,37Portugesa 0,00 0,28Bestelakoak 13,92 11,35

Iturria: Infoempleoren txostena (2009).

119


• Sukalde- eta merkataritza-zerbitzuetako langileak(891 eskaintza): sukaldariak, zerbitzariak, saltokie-tako kutxazainak, saltzaileak eta sukalde-lagun-tzaileak;

• Zerbitzu pertsonaletako eta etxeko zerbitzuetakolangileak (606 eskaintza): hezkuntzako eta aisial-diko monitoreak, etxez etxeko laguntzaileak etaetxeko langileak;

• Osasun-arloari lotutako langileak (445 eskain-tza): geriatriako erizaintzako laguntzaileak, klinika-laguntzaileak eta erizainak;

• Unibertsitate-tituluei lotutako lanbideak (283eskaintza): hizkuntza-irakasleak eta bigarrenhezkuntzako irakasleak;

• Eraikuntzarako eskulana (252 eskaintza): igel-tseroak eta herri-lanetako peoiak;

• Teknikariak (197 eskaintza): delineatzaileak etainformatika-aplikazioen programatzaileak;

Gainera, Lanbideren estatistiken arabera, tituluarautuak eskatzen dituzten lanpostu gehienek erdimailako eta goi-mailako lanbide-heziketa tituluakeskatzen dituzte (% 34,8 eta % 34,5 hurrenez hu-rren). Unibertsitate-tituluak (diplomadunak eta lizen-tziadunak) eskatzen dituzten lan-eskaintzek bilaketa-iturri honen bidez egindako titulazio eskakizundunlan-eskaintzen % 24,3 osatzen dute.

tzen diren 100 enpleguen zerrenda LES sailkapenarenarabera aztertu ondoren (Enpresen eta administra-zio publikoen zuzendaritza; Teknikari eta profesionalzientifiko eta intelektualak; Teknikariak eta lagun-tzaileak; Administrazio-langileak; ostalaritzako, zerbi-tzu pertsonaletako, babes arloko eta merkataritzakolangileak; Nekazaritzako eta arrantzako langile kua-lifikatuak; Manufaktura-industriako eta eraikuntzakolangile kualifikatuak; Langileak; eta Kualifikaziorikgabeko langileak), ikus daiteke bolumenik handienaduen arloa Teknikari eta laguntzaileena dela(zerrendan eskaintzen diren lanpostuen % 26, 8),eta ondoren Administrazio-langileena (% 18,6)eta Zerbitzuetako langileena (% 16,6).

Aurten Langai-Euskal Enplegu Zerbitzuaren bi-tartez gehien eskaini diren 30 enpleguen zerrendaerakutsiko dugu lan-merkatuan gehien eskatzen direnprofilen adierazle gisa. Gehien eskatzen diren enple-guak honako mailekin bat datoz:

• Merkataritza-, administrazioeta finantza-operazioetan laguntzeko profesionalak (langileaketa teknikariak) (1.930 eskaintza): merkatari-tza-agenteak, aseguru-agenteak, administrazio-teknikariak, administrazio-laguntzaileak, saltzaileibiltariak, kontulariak eta bulegariak;

• Enpresentzako bestelako zerbitzuak (1.491 eskain-tza): elkarrizketariak/inkestagileak, garbitzaileak;telefonoguneko operadoreak; posta-sailka-tzaileak/banatzaileak eta laguntzaileak;

3.28. TAULA. GEHIEN ESKAINITAKO 30 ENPLEGUEN ZERRENDA, 2008KO 4. HIRUHILEKOA-2009KO 4. HIRUHILEKOA

Lanpos-tuak

Lanpos-tuak

1 Merkataritza-agentea 732 16 Erizaina, oro har 1442 Elkarrizketaria/inkestagilea 549 17 Saltokiko kutxazaina 1403 Garbitzailea, oro har 411 18 Saltzailea, oro har 1334 Aseguru-agentea 359 19 Bigarren hezkuntzako irakaslea, oro har 1195 Hezkuntzako eta aisialdiko monitorea 333 20 Sukalde-laguntzailea 1146 Administrazio-teknikaria, oro har 285 21 Kontabilitateko administrazio-langilea, oro har 1127 Telefonoguneko operadorea 233 22 Hipermerkatuko apal-betetzailea 1118 Administrazio-langilea, oro har 229 23 Etxeko langilea 1089 Sukaldaria, oro har 204 24 Delineatzailea, oro har 10510 Geriatriako erizaintzako laguntzailea 198 25 Informazioko harreragilea 10411 Zerbitzaria, oro har 186 26 Klinika-laguntzailea 10312 Etxez etxeko laguntzailea 165 27 Bulegoko harreragile telefonista, oro har 9713 Hizkuntza-irakaslea, oro har 164 28 Posta-sailkatzailea edo -banatzailea 9414 Igeltseroa 160 29 Herri-lanetako peoia, oro har 9215 Saltzaile ibiltaria 146 30 Informatika-aplikazioen programatzailea 92

Iturria: Lanbide.

120


• Enpresen zuzendaritza eta kudeaketa: aseguru-enpresako sukurtsaleko zuzendariak, enpresetakoeragiketa-saileko zuzendariak.

• Teknikari eta operadore espezializatuak: asfaltoazabaltzeko makinako gidari operadoreak, zentraleolikoko operadoreak, aire-zirkulazioaren segurta-suneko teknikariak.

• Defentsa: Soldadu profesionalak.

4.1.3. Betetzen zailak diren lanbideak

Hutsik dauden lanpostuak bete nahi dituztenenplegu-emaileek lan-eskaintzak aurkezten dizkieteEnplegu-zerbitzu publikoei. Betetzen zailak diren lanbi-deen katalogoak9 kudeatzeko zailak diren lan-eskain-tzak sortzen dituzten lanbideak biltzen ditu. Eremu

4.1.2.2. Laneratzeko aukera gehien ematenduten enpleguak

Gehien eskaintzen diren enpleguen zerrenda albobatera utzita, interesgarria da eskaintza/eskaria ha-rremanik (edo enplegugarritasun adierazlerik) onenaerakusten duten enpleguak ezagutzea. Laneratzekoaukerarik handienak ematen dituzten enpleguak ho-nakoak dira:

• Saltokietako eta enpresentzako bestelako zerbi-tzuetako langileak: saltzaile ibiltariak, kartel-itsasleak, kupoi-saltzaileak, aseguru-agenteak,aseguru-bulegoko zuzendariak, elkarrizketari/inkestagileak, zerga-agenteak.

• Osasuna: medikuak, optikariak edo/eta ikusmen-neurtzaileak.

3.30. TAULA. LANERATZE-INDIZERIK HANDIENA DUTEN 15 ENPLEGUAK, 2008KO 4. HIRUHILEKOA-2009KO 4. HIRUHILEKOA

Lana Lanpostuak Eskariak Indizea1 Saltzaile ibiltaria 146 28 5212 Kupoi-saltzailea (ONCE) 66 14 4713 Aseguru-agentea 359 86 4174 Soldadu profesionala 40 11 3635 Kartel-itsaslea 7 2 3506 Asfaltoa zabaltzeko makinako gidari operadorea 8 3 2667 Aseguru-enpresako sukurtsaleko zuzendaria 12 7 171

8 Zerbitzu pertsonaletako, garbiketako eta antzeko enpresako eragiketa-saileko zuzendaria, oro har 5 3 166

9 Elkarrizketari/inkestagilea 549 337 16210 Zerga-agentea 11 7 15711 Medikua, medikuntza orokorra 40 26 15312 Lege eta auzitegiko medikuntzako mediku espezialista 4 3 13313 Optikaria edo/eta ikusmen-neurtzailea 8 7 11414 Zentral eolikoko operadorea 10 9 11115 Aire-zirkulazioaren segurtasuneko teknikaria 1 1 100

Iturria: Lanbide.

3.29. TAULA. TITULAZIO ARAUTUA ESKATZEN DUTEN LANPOSTUAK, 2008KO 4. HIRUHILEKOA-2009KO 4. HIRUHILEKOA

Maila akademikoa Lanpostu kop. %Bigarren Hezkuntzako lehenengo etapa eskola-graduatua edo baliokidea lortuta. 195 6,3Berariazko, arte plastiko eta diseinuko eta kiroletako Lanbide-heziketako Erdi Mailako ikasgaiak. 1.080 34,8Musika eta dantzako Erdi Mailako ikasgaiak. 4 0,1Berariazko, arte plastiko eta diseinuko eta kiroletako Lanbide-heziketako Goi-mailako ikasgaiak eta balioki-deak. 1.072 34,5

Lehen zikloko unibertsitate-ikasgaiak eta baliokideak, edo lizentziatura bateko 3 ikasturte osorik edo kreditubaliokideak gainditu dituzten pertsonak (diplomaturak). 336 10,8

Lehenengo eta bigarren zikloko unibertsitate-ikasgaiak, soilik bigarren ziklokoak, eta baliokideak (lizentziadunak). 418 13,5

Iturria: Lanbide.

9 Katalogoa probintziaka banatuta dago (irlaka Balear Uharteak eta Kanariak Autonomia Erkidegoen kasuan, eta hirika Ceuta etaMelilla hiri autonomoen kasuan), eta hiru hilean behin eguneratzen da; katalogoa indarrean egoten da argitaratu ondorengo hiruhilekonaturalaren lehenengo lanegunetik azken lanegunera arte.

121


baita kualifikazio gutxi eskatzen duten enpleguen ka-suan ere (zerbitzu pertsonalak, eraikuntza, nekazari-tza, etab.), eta 2009ko laugarren hiruhilekoan eta2010eko lehen bi hiruhilekoetan ez zen halako eska-ririk egon.

Gipuzkoan geroago nabaritu zen krisiaren eragina.2008ko laugarren hiruhilekora arte ez zuen eraginikizan betetzen zailak diren lanbideen lan-merkatuan.Gauzak horrela, lurralde horrek egitura-urritasunadu metal- eta mekanika-industriari lotutako zenbaitindustria-jardueratan. Defizit edo urritasun hori iaez da aldatzen krisia gorabehera, beraz, argi dagoeskudun agintariek zerbait egin behar dutela horikonpondu ahal izateko. Halaber, nabarmendu beharda aztertutako denbora-tartean (krisiak jo arte) bete-tzen zailak diren lanbideen egitura oso homogeneoaizan dela eta horrenbestez esan daiteke bete gabedaudela honako arloei lotutako lanbideak: lehenaipatutako metal- eta mekanika-industria, itsasokoenpleguak, garraioak, kualifikazio gabeko lehen se-ktorerako eskulana eta, 2008ko hirugarren hiruhile-kora arte, eraikuntza.

Bizkaian, aldiz, joera desberdina da. Hazkundeekonomiko garaietan Araban eta Gipuzkoan bainogutxiago ziren Bizkaian eskaintzen ziren betetzekozailak diren lanbideak; bada salbuespen bat, izanere, 2007ko laugarren hiruhilekoan nabarmen hazizen betetzen zailak diren enpleguen eskaintza, etagainerako lurralde historikoetako mailara hurbilduzen. Datuetatik ondoriozta daiteke lanabes hori gu-txiago erabiltzen dela Bizkaian gainerako lurraldehistorikoetan baino, lurralde horrek EAEko enpleguanduen garrantzia medio (% 52, gutxi gorabehera).Aurkeztutako datuen arabera, defizit nabarmena da-go itsasoko lanbideetan eta industriako espeziali-zazio-maila txikiko postuetan. Badaude eskuragarriditugun datuen bidez azaldu ezineko ereduei jarraikikatalogoan agertzen eta desagertzen diren bestelakolanbideak ere.

Azterketa honi esker aztergairako interesga-rriak diren zenbait gogoeta egin daitezke. Ikusdaiteke zaila dela nolabaiteko espezializazio-maila

geografiko batean lanbide bat katalogo horretan ba-dago, enplegu-emaileak langile atzerritar batentzakoerresidentzia- eta lan-baimena eska ditzake.

Betetzen zailak diren lanbideen katalogoak lanbi-de horietan lan-eskaintza gehiegi daudela adieraztendu, hau da, enpresek eskaintzen dituzten postuetanlan egiteko moduan diren eta espezializazio horiekdituzten pertsonak falta direla.

CESek (2009) estatu osorako aurkeztu zituendatuek (2008ko bigarren hiruhilekoa eta 2009kolehenengoa) erakusten dute krisiaren eraginez bete-tzen zailak diren lanbideen kopuruak behera eginduela. Halaber, datuetan ikus daiteke lanbide horienbanaketa aldatu egin dela. Krisiak enpresengan dueneragina areagotzen doan heinean, oraindik manten-tzen diren betetzeko zailak diren lanbideak kualifika-zio profesional handia eskatzen duten kategorietanbiltzen dira.

EAEn betetzen zailak diren lanbideen luzetarakoazterketa egin dugu 2006ko laugarren hiruhilekotik2010eko bigarren hiruhilekora bitarteko hamabosthiruhilekoak kontuan hartuta10. Epealdi horren azter-ketatik hainbat ondorio atera daitezke:

• Katalogoa osatzen duten kategoria profesionalenkopuruaren murrizketak lotura zuzena du krisiareneraginarekin, hau da: zenbat eta krisi handiagoa,orduan eta betetzen zailak diren lanbide gutxiagoeta alderantziz.

• Krisi garaietan dauden betetzen zailak diren lanbi-deak espezializazio/kualifikazio maila altukoakizan ohi dira.

• Betetzen zailak diren lanbideek joera ezberdinakdituzte EAEko lurralde historiko bakoitzean:

Arabak krisiarekiko sentikortasun handia izan du.2008ko lehen hiruhilekoaz geroztik betetzen zailakdiren lanbideen eskaria murriztuz joan da (lurraldehistoriko honetan katalogo zabala dute, 2007ko azkenhiru hiruhilekoetan ia 60 lanpostu ezberdin eskainibaitziren), bai profesional kualifikatuen kasuan (batezere industriako eta osasun-arloko jarduerei lotuta)

10 Nahiz eta azterlan honek kualifikazioen eskaintzaren eta eskariaren artean balizko zenbait desoreka erakutsi, ez du desoreka horiekzenbatesteko aukerarik ematen, izan ere, iturriak ez du aipatutako lanbide bakoitzaren eraginari buruzko datu absoluturik ematen eta,gainera, ez dakigu enpresek zenbateraino erabiltzen duten lanabes hau.

122


4.1.4. Gizarte segurantzako afiliazioarenazterketa

Jarduera-adar ezberdinetako afiliazioaren ebo-luzioa lana benetan non sortzen ari den eta zenbat-erainoko eragina duen neurtzeko adierazle ona da.Ondoko taulan ikus dezakegu Gizarte Segurantzakozenbat afiliatu dauden lurralde historiko bakoitzekoekonomia-eremu ezberdinetan eta 2003tik 2008rabitartean afiliazioak zer-nolako eboluzioa izan duenEAEn.

Jarduera-atalei dagokienez, EJSN sailkapene-ra 17 talde gehitu ondoren, esan daiteke afiliaziogehien izan dituzten arloak Manufaktura-industria(% 23), Merkataritza (% 15,8) eta EnpresentzakoZerbitzuak (% 12,8) izan direla; gainontzeko ataletanafiliatu kopurua ez da 100.000ra iristen. Erlatiboki,azken bost urteetan gehien hazi diren jarduerakenplegu kualifikatuarekin zerikusi handia duten jar-duerak izan dira, hala nola, Osasuna (% 45,3) etaHezkuntza (% 36,2).

Azken bost urteotan afiliazio-igoerarik handienaizan duen hirugarren jarduera Etxeko Zerbitzuei lotu-takoa izan da, afiliazioek % 32,4 egin baitute gora.

Denbora tarte horretan higiezinei eta zerbitzueilotutako jarduerek ere gorakada nabarmena izan du-te. Afiliazioak % 25 hazi dira bost urtetan. Printzipioz,

duten zenbait lanposturen eskaria betetzea, be-reziki industriaren eta itsasoaren munduari lo-tutakoen kasuan (Bizkaian eta Gipuzkoan); halaere, lurralde bakoitzean egoera desberdina da.Ondorioz, industriak EAEko ekonomian duen garran-tzia dela eta, bidezkoa dirudi ikasketa teknikoak, baiLanbide Heziketari lotutakoak baita ingeniaritzakere, bultzatzen jarraitzeko beharra azpimarratzeak.Halaber, lan-esperientziaren ondorioz gaitasunakantzemateko garatutako mekanismoak albait azka-rren abian jartzeak erraztu egin dezake lanbideotakobatzuk azkarrago betetzea.

Hala ere, enpresa-ehunak lanabes hori benetanzenbateraino erabiltzen duen datu ofizialen bidez ja-kiterik ez dagoenez, kontu handiz hartu beharko diraaintzat aipatutako gogoeta horiek.

Betetzen zailak diren lanbideen (edokualifikazio-eskaintzaren urritasunaren) arazoa ezda EAEn edo/eta Espainian soilik gertatzen denarazoa. EBk ia 3 milioi lanpostu ditu bete gabe.Orain arte kualifikazio-maila txikiko lanpos-tuak gailendu badira ere, dagoeneko defizitakikus daitezke sektore estrategikoetan. Adibidez,EBk uste du 2010ean 300.000 langileko defizita izan-go duela teknologiaren arloan, eta Alemaniak sorditzakeenak baino 23.000 ingeniari gehiago beharkodituela.

3.31. TAULA. GIZARTE SEGURANTZAKO AFILIATUAK LURRALDE HISTORIKOKA, ATALKA ETA ALDAKUNTZAKA, 2003/2008

Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE

Afiliatuak2008

Afiliatuak2008

Afiliatuak2008

Afiliatuak2008

Aldakuntza03/08

Nekazaritza 4.276 4.555 3.116 11.947 -0,9Arrantza 6 1.704 888 2.598 –27,2Erauzketak 193 621 303 1.117 –26,0Manufakturak 45.395 90.187 87.206 222.788 0,6Energia 370 2.695 772 3.837 –11,3Eraikuntza 13.269 48.928 26.934 89.131 6,6Merkataritza 21.038 85.073 46.606 152.716 6,4Ostalaritza 7.822 27.191 18.530 53.543 16,8Garraioa 6.910 28.268 15.820 50.997 10,6Finantzak 2.610 11.869 7.838 22.317 1,1Enpresentzako Zerbitzuak 17.362 71.291 35.038 123.691 25,8Admin. Pub. 11.584 21.720 13.278 46.583 –3,8Hezkuntza 7.366 25.905 18.432 51.703 36,3Osasuna 13.081 37.413 25.633 77.127 45,5Pertsonalak 6.096 23.167 14.980 44.242 7,2Etxekoa 1.634 7.988 5.086 14.708 32,4Bestelakoak 0 21 28 49Guztira 159.013 488.594 320.486 968.094 10,7

Iturria: Geuk egina GSDOren datuekin.

123


tza-tokien egoera txarraren ondorioz. Horrenbestez,erreferentzia gisa hartutako bost urteetan sektorehorretako afiliatu kopuruak % 27,2 egin du behera.Erauzketa-industrien sektoreak ere baditu arazoak(afiliazioen % 26 galdu ditu), baina sektore honek ezdu garrantzi handiegirik EAEn.

4.2. Lan-merkatua: jendeak egiten dituenlan-eskariak

Lanbidek emandako datuen arabera gehien eska-tzen diren 100 lanbideak aztertzen baditugu, ikus de-zakegu lan-eskatzaile gehienak kualifikaziorik gabekolangileen (% 31,1), zerbitzuetako langileen (% 20,2)eta administrazioko enpleguen (% 16,9) kategorietanbiltzen direla.

Ondoko taulan gehien eskatzen diren 30 lanbi-deak ikusi ahal izango ditugu, honako kualifikazio-mailen arabera:

• Herri-lanetako peoiak eta kualifikaziorik gabekobestelako lanak (762 eskari): eraikuntza, ma-nufaktura-industria, metalurgia, garbitzaileak,zamalanetako langileak, hipermerkatuko apal-betetzaileak, garraio-enpresako biltegizainak,atezainak.

• Sukaldaritza-zerbitzuetako, zerbitzu per-tsonaletako eta merkataritzako langileak (558

kualifikazio-maila handiarekin harremana duen sekto-rea da, baina oso baldintzatuta dago Aldi BaterakoLaneko Enpresen jarduerak bere gain hartzen ditue-lako, beraz, hein handi batean atal honen arrakastamota horretako enpresetan eskaintzen diren langi-leen eskariaren hazkundeari zor zaio.

Ostalaritzak ere momentu ona bizi izan du. EAEkaztertutako denbora tartean bizi izan duen oparoaldiekonomikoak merkataritzako eta ostalaritzako zerbi-tzuetan eskariak gora egitea ekarri du eta horreksektoreari lotutako afiliatuen kopurua haztea ekarridu (% 16,8 erreferentzia-urteetan).

Garraio sektorean afiliatu kopurua % 10,6 hazida ondasun eta zerbitzu gehiago ekoizteak garraiogehiago eskatzen baitu.

Era berean, Zerbitzu Pertsonalei ere on egin dieazken bost urteetan bizitako une ekonomiko oparoaketa % 7,2 hazi dira.

Hazkunde garrantzitsua izan dute Eraikuntza (%6,6) eta Merkataritza eta ibilgailuen konponketa (%6,4) bezalako sektoreek ere.

Aitzitik, ekonomia hedatuz joan den urteotanzenbait jarduera-ataletako afiliatu kopurua nabarmenjaitsi da. Adibidez, historikoki EAEko jarduerari hainlotuta egon den Arrantza oso une txarrak igarotzen arida sektoreko egitura-arazoen eta Kantauriko arran-

3.32. TAULA. LANBIDEKO ESKATZAILE AKTIBOEK GEHIEN ESKATZEN DITUZTEN 30 LANBIDEAK (2009KO 4. HIRUHILEKOA)

LanbideaEska-riak

LanbideaEska-riak

1 Garbitzailea, oro har 291 16 Geriatriako erizaintzako laguntzailea 602 Saltzailea, oro har 181 17 Metalurgia-indus. eta metal. produk. fabrikazioko peoia 533 Hipermerkatuko apal-betetzailea 141 18 Etxeko langilea 494 Administrazio-langilea, oro har 135 19 Ume-zaintzailea 495 3,5 t. arteko furgonetako gidaria 131 20 Eskola-jangelako zaintzailea 476 Zamalanetako langilea (biltegia nahiz handizkako merkatua) 125 21 Herri-lanetako peoia, oro har 467 Etxez etxeko laguntzailea 117 22 Kontabilitateko administrazio-langilea, oro har 448 Bulegoko harreragile telefonista, oro har 109 23 Kamioi-gidaria, oro har 439 Saltokiko kutxazaina 92 24 Manufaktura-industriako peoia, oro har 4010 Muntaketa-kate automatizatuetako operadorea, oro har 89 25 Telefonoguneko operadorea 4011 Sukalde-laguntzailea 75 26 Gela-zerbitzaria (ostalaritza) 3812 Eraikuntzako peoia 73 27 Lorezaina, oro har 3513 Administrazio-teknikaria, oro har 71 28 Margolaria nahiz papereztatzailea 3414 Igeltseroa 63 29 Garraio-enpresako biltegizaina 3315 Zerbitzaria, oro har 62 30 Atezaina, oro har 33

Iturria: Lanbide.

124


4.3. Lanbide heziketako eta unibertsitatekotituludunen lan-munduratzea

4.3.1. Lanbide heziketako tituludunen lan-munduratzea

2009an11, krisi ekonomikoan bete-betean sartuta,2008ko promozioko ikasleen okupazio-tasa% 70,2koazen, hau da, aurreko urtekoa (% 87,6) eta 2006koa (%83,1) baino txikiagoa. Bestalde, azken promoziokoikasleen artean langabezia-tasa % 29,8koa zen etaaurreko promoziokoena, aldiz, % 12,4koa.

Ikasketak amaitu eta urtebetera laneandauden eta gutxienez 6 hilez jarraian enpresaberean astean 20 lanordu baino gehiagokoenplegua (“enplegu esanguratsua”) aurkitudutela onartzen duten pertsonen portzentajea% 80koa da, eta beren lanak ikasitakoarekinzerikusia duela (“neurriko enplegua”) diotenak% 78 dira.

Ondoko taulan ikus dezakegu zein den 2008kopromozioko LH ikasleen lan-egoera, heziketa-zikloezberdinak kontuan hartuta.

Taularen argitara egin daitekeen lehenengo go-goeta 2008-2009 urteetan lan-merkatuan onarpenikonena izan duten titulazioei buruzkoa da. Hau da,LHko okupazio-tasaren batez bestekoa nabarmengainditzen dutenei buruzkoa. Titulazio horien arteanaipagarriak dira honako arloei lotutako heziketa-zikloak: Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak

eskari): zerbitzariak, gela-zerbitzariak, geriatriakoerizaintzako laguntzaileak, ume-zaintzaileak, es-kola-jangelako zaintzaileak, saltzaileak, sukaldekolaguntzaileak, dendako kutxazainak.

• Administrazio-langileak (409 eskari): administra-zio-langileak, administrazio-teknikariak, telefonis-ta harreragileak, telefonoguneko operadoreak,kontulariak.

• Etxeko langileak (215 eskari): etxez etxeko lagun-tzaileak, etxeko langileak, ume-zaintzaileak.

• Instalazio- eta makineria-operadoreak eta munta-tzaileak (163 eskari): muntaketa-kate automatiza-tuetako operadoreak, furgoneta-gidariak, kamioi-gidariak.

• Langile kualifikatuak (134 eskari): lorezainak, igel-tseroak, margolariak.

Lanbidek, gainera, eskatzen duten titulazio-mailaren arabera ere aztertzen ditu eskatzen di-ren lanbideak. Ondoko taulan ikus daitekeenez,gehien eskatzen diren lanbideak Derrigorrezkobigarren hezkuntza (DBH) eta Derrigorrezko biga-rren hezkuntzaren ondokoa (Batxilergoa) galda-tzen dutenak dira (% 19,9 eta % 20,7, hurrenezhurren). Ondoren, unibertsitate-lizentziaturak (%14,6), Goi-mailako lanbide heziketak (% 12,7), Erdimailako lanbide heziketak (% 12,4) eta uniber-tsitate-diplomaturak (% 11,8) eskatzen dituztenlanbideak nabarmentzen dira.

3.33. TAULA. ESKATUTAKO LANBIDEETARAKO TITULAZIOA (LANERATZE-INDIZEA: >=15; ESKATZAILEAK: > 10 )2009KO 4. HIRUHILEKOA

Eskatzaileak %Lehen mailako ikasketak amaitu gabe 179 1,5Lehen mailako ikasketak 740 6,4Derrigorrezko bigarren hezkuntza (DBH) 2.313 19,9Derrigorrezko bigarren hezkuntzaren ondokoa 2.413 20,7Erdi mailako lanbide heziketa 1.438 12,4Goi-mailako lanbide heziketa 1.478 12,7Diplomaturak 1.376 11,8Lizentziaturak 1.703 14,6Guztira 11.640 100

Iturria: Lanbide.

11 Lanbidek 1998az geroztik Heziketa Arautuko promozio ezberdinei LH zikloak amaitu eta urtebetera egiten dien inkestaren datuak.Azken inkesta 2008an LH titulua lortu zuten ikasleei egin zitzaien 2009an, krisian bete-betean sartuta. Gauzak horrela, ondoko grafikoanikus daitekeenez, langabezia- eta okupazio-tasek emaitza okerragoak dituzte talde horren kasuan.

125


Hona hemen aztertutako epealdian (krisiaurreko datuak kontuan hartuta, 2007ko okupazio-tasetaraino) okupazio-tasarik handienak izan di-tuzten arlo profesionalak (tartean matrikulazio-kopuru handia dutenak):

• Elektrizitatea eta elektronika, eta berezikihonako espezializazioak:

— Tresneria eta instalazio elektroteknikoakEM.HZ (Erdi Mailako Heziketa Zikloa)

— Produktu elektronikoen garapena GM.HZ(Goi-mailako Heziketa Zikloa)

— Erregulazio- eta kontrol-sistema automa-tikoak. GM.HZ

— Telekomunikazio eta informatika sistemakGM.HZ

• Fabrikazio mekanikoa, eta bereziki honakoespezializazioak:

— Mekanizazioa EM.HZ

— Soldadura eta Galdaragintza EM.HZ

(% 83,1), Gorputz eta kirol ekintzak (% 82,1), Eraikun-tza eta obra zibilak (% 78,6), Administrazioa (% 74,9)eta Irudi pertsonala (% 74,6). Halaber, aipatu beharda manufaktura-industriari lotutako zikloek hein han-diagoan nabaritu dutela atzeraldia, laneratze-ratioakbeherakada izan baitu.

Kontuan hartu beharreko beste elementu batzera da, LH ikasketadun emakumeak gizonakbaino arrakasta handiagoa izaten ari direlalan merkatuan sartzeko orduan. Gauzak horre-la, ikasketa horiek egiten dituzten emakumeen %74,3k lana dute ikasketak amaitu eta urtebetera,baina gizonen kasuan ikasketak amaitu dituztenen biherenek lortzen dute lana epe berean. Emakumeenlaneratze-arrakasta hori, gainera, matrikulazio-tasaaltuak12 dituzten ziklo profesionaletan ere ikus dai-teke (Fabrikazio mekanikoa, Elektrizitatea eta elek-tronika, Administrazioa, Gizarte, kultura eta komuni-tateko zerbitzuak, Informatika, Mantenimendua etaprodukzio-zerbitzuak). Salbuespen bakarra osasunarloa da.

Ondoko taulak heziketa-ziklo ezberdinetako gra-duatuen laneratzearen bilakaera erakusten digu.

3.12. GRAFIKOA. LHKO 2007KO ETA 2008KO PROMOZIOEN JARDUERA-, OKUPAZIO- ETA LANGABEZIA-TASAKEAEN 2009AN

Jarduera-tasa

Okupazio-tasa

Langabezia-tasa

29,8

12,4

70,2

87,6

75,8

78,9

20 600 40 80 100

2008 2007

Iturria: LH tituludunen laneratzearen jarraipenerako inkesta; Lan-merkatuaren behatokia, Lanbide.

12 Erdi eta goi-mailako graduen artean 1.500 ikasle baino gehiago edukitzea hartu da irizpide.

126


3.34. TAULA. LAN-EGOERA HEZIKETA-ZIKLOAREN ETA GENEROAREN ARABERA (2008)

EAE Emakumeen % 2008ko promozioarenokupazio-tasa

2008ko promozioarenlangabezia-tasa

Erdimailakozikloa

Goi-mailakozikloa

Erdimailakozikloa

Goi-mailakozikloa

Gizonak Emaku-meak Guztira Gizonak Emaku-

meak Guztira

Guztira 10.232 15.098 39,1 43,3 66,6 74,3 70,2 33,4 25,7 29,8Nekazaritzako jarduerak 152 145 28,9 26,2 69,2 50,0 64,7 30,8 50,0 35,3Itsasoko eta arrantzakojarduerak 58 138 3,4 2,9 78,3 100 80 21,7 0 20,0

Fabrikazio mekanikoa 1.716 1.733 6,6 14,3 63,5 68,8 63,9 36,5 31,2 36,1Elektrizitatea eta elektronika 1.204 1.852 3,7 7,5 65,5 75 66,1 34,5 25 33,9Kimika 56 435 58,9 62,1 60,4 71,9 66,7 39,6 28,1 33,3Eraikuntza eta obra zibila 76 706 5,3 32,4 80,8 73,2 78,6 19,2 26,8 21,4Zurgintza eta altzarigintza 240 45 9,2 15,6 60,0 87,5 64,6 40 12,5 35,4Ostalaritza eta turismoa 559 585 38,1 57,9 62,6 68,6 68,4 37,4 31,4 31,6Osasuna 1.371 1.092 91,5 80,7 75 70,3 70,7 25 29,7 29,3Arte grafikoak 184 273 48,4 57,9 56,3 73,1 66,7 43,7 26,9 33,3Ibilgailu autopropultsatuenmantentzea 871 443 2,9 3,4 66,9 80,0 67,1 33,1 20 32,9

Komunikazioa, irudia etasoinua 64 349 48,4 40,1 55,8 63,6 58,8 44,2 36,4 41,2

Irudi pertsonala 772 209 98,2 99,5 100 74,5 74,6 0 25,5 25,4Gorputz eta kirolekintzak 120 474 21,7 23,0 83,3 80,0 82,1 16,7 20,0 17,9

Administrazioa 963 1.930 80,7 76,4 67,7 76,3 74,9 32,3 23,7 25,1Gizarte, kultura eta komu-nitateko zerbitzuak 263 1.650 88,6 89,3 80,0 83,3 83,1 20,0 16,7 16,9

Merkataritza eta marketina 298 790 73,2 50,3 61,7 67,9 65,6 38,3 32,1 34,4Informatika 499 1.151 17,8 22,1 70,1 71,7 70,4 29,9 28,3 29,6Ehungi., jantzig. eta larrugin. 0 75 0,0 86,7 69,2 69,2 100 30,8 30,8Elikagaien industriak 9 15 33,3 66,7 0 100,0 66,7 100 0 33,3Mantenimendua etaprodukzio-zerbitzuak 757 1.008 2,4 8,6 65,6 75,0 66,3 34,4 25 33,7

Iturria: Eustat eta LH tituludunen laneratzearen jarraipenerako inkesta. Lan-merkatuaren behatokia, Lanbide.

3.35. TAULA. OKUPAZIO-TASA, ARLO PROFESIONALAREN ARABERA (2004-2008)

2004 2005 2006 2007 2008

Ikaslekopurua

Okupa-zio-tasa

Ikaslekopurua

Okupa-zio-tasa

Ikaslekopurua

Okupa-zio-tasa

Ikaslekopurua

Okupa-zio-tasa

Ikaslekopurua

Okupa-zio-tasa

Nekazaritzako jard. 135 79,7 137 73,2 88 75,8 94 83,9 89 64,7Itsasoko eta arrantzako jard. 25 72,2 27 71,4 12 66,7 39 71,4 55 80,0Gorputz eta kirol jard. 168 85,4 192 86,7 162 84,8 209 87,8 220 82,1Administrazioa 1.223 82,5 1068 83,9 861 81,5 878 86,6 940 74,9Arte grafikoak 210 78,3 244 77,1 150 82,0 183 84,9 158 66,7Merkataritza eta marketina 522 82,6 501 82,5 315 81,6 381 86,4 359 65,6Komunik., irudia eta soinua 160 75,8 194 70,8 137 73,4 160 81,1 139 58,8Eraikuntza eta obra zibila 243 85,1 252 85,7 218 83,4 243 94,0 242 78,6Elektrizitatea eta elektronika 1.258 86,3 1228 85,7 839 85,3 1.035 90,9 922 66,1Fabrikazio mekanikoa 1.536 90,2 1502 86,2 962 90,1 1.148 92,8 952 63,9Ostalaritza 279 87,1 313 81,8 197 89,1 244 85,6 272 68,2Turismoa 191 88,4 205 82,2 140 81,3 122 89,3 121 68,6Irudi pertsonala 391 86,9 404 85,8 295 85,6 399 84,5 374 74,6Elikagaien industriak 18 90,9 14 81,8 10 100,0 18 100,0 6 66,7Informatika 1.105 77,7 840 70,6 523 77,6 652 83,1 469 70,4Zurgintza eta altzarigintza 112 90,2 76 82,7 50 68,8 72 83,8 84 64,6Ibilgailu autopropul. mantentzea 373 87,2 438 85,2 419 85,5 455 87,7 457 67,1Manten. eta produkzio-zerb. 482 91,5 546 87,0 389 88,4 545 91,7 497 66,3Kimika 377 76,6 340 77,2 244 74,8 213 82,4 210 66,7Osasuna 906 78,3 987 72,1 641 75,5 937 80,7 956 70,7Gizarte, kultura eta kom.zerb. 474 84,3 544 80,2 531 81,0 616 88,2 679 83,1Ehungintza, jantzig. eta larrug. 17 90,9 16 80,0 21 93,8 37 72,7 32 69,2Promozioan guztira 10.205 84,4 10.068 81,7 7.204 83,1 8.680 87,6 8.233 70,2Iturria: LH tituludunen laneratzearen jarraipenerako inkesta. Lan-merkatuaren behatokia, Lanbide.

127


Heziketako titulua lortzen dutenek azkar lortu ohidute lehenengo lana. 2008ko promozioaren kasuan,lehenengo enplegua lortzeko batez besteko epea26,7 egunekoa izan da. Lehenago ere aipatu dugunlegez, enplegua lortzeko behar den batez bes-teko denbora (langabezian emandako egunenbatez bestekoa eginda neurtzen da) adierazleezin hobea da merkatuak titulazioetan garatzendiren gaitasunekiko duen sentsibilitatea neur-tzeko, hau da, lanaren eskaintza eta eskariazenbateraino bat datozen neurtzeko.

Enplegua lortzeko denboraren adierazle ho-ri hobetuz joan da azken promozioetan (2005ean39,1 egunekoa zen). 2008an honakoak izan zi-ren batez besteko epe laburrena izan zutenespezialitateak: Fabrikazio mekanikoa (12,1egun), Gorputz eta kirol ekintzak (12,6 egun),Ostalaritza (19,5 egun) eta Mantenimendua etaprodukzio-zerbitzuak (20,6 egun). Eta horiengan-dik zertxobait aldenduta, baina hala ere maila oneandaude beste arlook ere: Eraikuntza eta obra zibila

— Proiektu mekanikoen garapena GM.HZ

— Mekanizazio bidezko ekoizpena GM.HZ

• Mantenimendua eta produkzio-zerbi-tzuak, eta bereziki honako espezializazioak:

— Makineria eta linea-eroanbideen instalazioeta mantentze elektromekanikoa EM.HZ

— Industria-tresneriaren mantentzea GM.HZ

Eta hein txikiagoan:

• Administrazioa, eta bereziki honako espezia-lizazioak:

— Administrazioa eta finantzak GM.HZ

— Administrazio kudeaketa EM.HZ

Hala ere, aipatutako taulan erakusten den legez,krisia iritsi zenean okupazio- (eta matrikulazio-)tasak behera egin zuen, eta horrek eragin handiaizan du hiru arlo teknikoetan, izan ere, okupazio-zerrendaburu izateari utzi diote eta, lehen aldiz,zerbitzuen sektoreko heziketa zikloek hartudituzte lehenengo postu horiek.

Gizarte, kultura eta komunitaterako zerbi-tzuen arloek okupazio-tasa handiagoa izan zu-ten 2008ko promozioan. Honako espezializazioakhartzen dituzte barne:

— Gizarte- eta osasun-arreta EM.HZ

— Animazio soziokulturala GM.HZ

— Haur-hezkuntza GM.HZ

— Gizarteratzea GM.HZ

— Zeinu-mintzairaren interpretazioa GM.HZ

Informatikari, osasunari eta ibilgailuautopropultsatuen mantenimenduari lotutakotituluek jokabide ona izan dute krisiaren lehenkolpeen aurrean (gutxienez matrikulazioari eutsidiote); hala egin dute, baita ere, enpleguarengan era-gin txikiagoa duten bestelako zikloek ere, hala nola,Gorputz eta kirol ekintzek eta itsasoko eta arrantzakojarduerek.

LH ikasleek ikasi dituzten gaitasunak zuzeneanaplika ditzaketenez lan-munduan eta LH ikastetxeaketa enpresak elkarren hurbilekoak direnez, Lanbide

3.36. TAULA. LANGABEZIAN EMANDAKOBATEZ BESTEKO DENBORA, ARLOPROFESIONALAREN ARABERA. LH (2008)

Langabezia: egunenbatez bestekoa (*)

Fabrikazio mekanikoa 12,1Gorputz eta kirol jard. 12,6Ostalaritza 19,5Mant. eta produkzio-zerbitzuak 20,6Eraikuntza eta obra zibila 21,2Zurgintza eta altzarigintza 24,5Elektrizitatea eta elektronika 24,9Irudi pertsonala 25,0Ibilgailu autopro. mantentzea 26,1Informatika 28,2Administrazioa 28,8Gizarte, kultura eta komunit. zerb. 31,3Merkataritza eta marketina 31,9Komunikazioa, irudia eta soinua 33,5Osasuna 35,5Turismoa 39,2Elikagaien industriak 40,0Kimika 43,1Nekazaritzako jard. 44,7Arte grafikoak 45,9Itsasoko eta arrantzako jard. 46,3Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza 81,0’08 prom. guztira 26,7

(*) Zuzenean lanean hasi zirenak eta langabeziara joanzirenak hartzen dira kontuan.Iturria: LH tituludunen laneratzearen jarraipenerako inkesta.Lan Merkatuaren Behatokia, Lanbide.

128


Enpresen eta Admin. Publikoaren zuzendaritza (0,4puntu). Era berean, garrantzia galdu dute Industria-instalazioetako, makineriako eta muntaketako ope-radoreak (3,8 puntu) eta Kualifikaziorik gabeko langi-leak (2,8 puntu) arloek.

4.3.2. Unibertsitateko tituludunenlan-munduratzea

Unibertsitateko tutuludunen lan-munduratzeariburuzko azterketa Lanbidek UPV/EHUko graduatueiburuz emandako datuetan14 oinarrituko da, uniber-tsitate pribatuetako datuak ez baitira publikoak ba-nan-banan15. Bestalde, unibertsitate hori orotarikoa(arlo zientifiko guztietan dago presente) eta handia(EAEn unibertsitate-ikasketetan matrikulatutako ikas-leen ia % 80 biltzen du) denez, uste dugu bertakodatuekin posible izango dela gure Erkidegoko uniber-tsitate-ikasleen kolektiboari buruzko zenbait gogoetaegitea16.

Ondoko taulan ikus daitekeenez, % 25,5 eginzuen behera 2000 eta 2005 urteen artean titulatutakopertsona kopuruak, izan ere, 9.965 titulatu izatetik

(21,2), Zurgintza eta altzarigintza (24,5), Elektrizitateaeta elektronika (24,9), Irudi pertsonala (25), Ibilgailuautopropultsatuen mantentzea (26,1), Informatika(28,2), Administrazioa (28,8) eta Gizarte, kultura etakomunitaterako zerbitzuak (31,3).

Azkenik, azpimarratu behar da LanbideHeziketako tituludunak bereziki teknikari etalaguntzaileen (% 23,4), zerbitzuen sektorekolangileen (% 21,6) eta industriako langile kua-lifikatuen (20,5%) arloetan sartzen direla lanbi-deen LES13 sailkapenaren baitan. Aitzitik, % 4,5akualifikaziorik gabeko langileen kategoriansartzen da.

Aipagarria da azken urteetan hobetu egin delaLHko tituludunek betetzen dituzten lanpostuenkualifikazioa. Gauzak horrela, LH tituludun langi-leen artean azken bost urteetan gorakada nabarmenaizan dute honako kategoriek: Teknikariak eta lagun-tzaileak (ehuneko 4,2 puntu), eta hein txikiagoan,Ostalaritzako, Zerbitzu pertsonaletako, segurtasun-arloko eta merkataritzako langileak (ehuneko 1,9puntu), Administrazio-langileak (ehuneko puntu 1) eta

13 Lanbideen Estatuko Sailkapena.14 Lan-merkatuaren behatokiak (Lanbide) UPV/EHUko unibertsitate graduatuen gaineko inkestari buruzko datuak argitaratzen ditu

(EAEn guztira lehenengo edo bigarren zikloko unibertsitate-ikasketak amaitu dituztenen % 68 dira UPV/EHUkoak); inkesta graduatu etahandik hiru urte eta erdira egiten zaie unibertsitate tituludunei.

15 Erreferentzia hemen kontsulta daiteke: http://www.irekia.euskadi.net/assets/a_documents/441/informe_inserci%C3%B3n_uni-versitaria.pdf?1277989736

16 Lan-munduratzeari dagokionez, unibertsitateen arteko ezberdintasunak txikiak dira, oro har. Gemma Zabaleta sailburuak 2010ekouztailaren 21ean aurkeztu zituen datuen arabera, EAEko hiru unibertsitateetako 2006ko promozioaren % 80,2 lanean dago (UPV/EHUkotituludunen % 80,4k du lana). Era berean, promozio horretako unibertsitarioen artean langabezia-tasa orokorra % 12,2koa da (UPV/EHUkoa% 12,1ekoa da) eta ikasten ari direnen edo lanekoak ez diren jarduerak egiten dituztenen tasa % 7,6koa da (% 7,5 UPV/EHUn).

3.37. TAULA. LH PROMOZIOEK BETETZEN DITUZTEN LANBIDEAK (LES 1)

2004 2005 2006 2007 2008Enpresen eta admin. publikoen zuzendaritza 0,5% 0,3% 0,5% 0,9% 0,9%Teknikari eta profesional zientifikoak eta intelektualak 1,8% 1,3% 1,4% 1,3% 1,5%Teknikariak eta laguntzaileak 19,2% 17,2% 21,7% 23,6% 23,4%Administrazio-langileak 14,4% 14,2% 15,6% 13,2% 15,4%Ostalaritzako, zerbitzu pertsonaletako, segurtasun-arloko eta merkataritzako langileak 19,7% 23,6% 19,3% 20,2% 21,6%

Nekazaritzako eta arrantzako langile kualifikatuak 0,7% 0,6% 0,7% 0,6% 0,6%Industriako, manufakturetako, eraikuntzako eta aba-rreko langile kualifikatuak 20,9% 20,2% 22,3% 21,3% 20,5%

Industria-instalazioetako, makineriako eta muntake-tako operadoreak 15,4% 18,2% 14,2% 15,5% 11,6%

Kualifikazio gabeko langileak 7,3% 4,4% 4,2% 3,4% 4,5%Guztira 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Iturria: LH tituludunen laneratzearen jarraipenerako inkesta. Lan-merkatuaren behatokia, Lanbide.

129


Gizarte- eta zuzenbide-zientziak (% 78), Giza zien-tziak (% 72).

Bestalde, karrera amaitzen denetik lehenengo“enplegu esanguratsua” lortzen denera bitartekobatez besteko epea 8,5 hilabetekoa izan ohi da,eta faktore hori nahiko egonkor mantendu da azkenurteetan.

Enplegua lortzeko erabilitako kanalari dagokio-nez, bide nagusia nork bere burua hautagaitzatproposatzea da (% 38), eta ondoren “gizarte-ingu-runea” (% 21). Kanal horren garrantzia murriztuzjoan da denborak aurrera egin ahala, baina hala ere,litekeena da berriro ere indartzen joatea krisi-garaiansartzen goazen heinean. Aipagarria da enpresetaneta erakundeetan praktikak egitea aztertutako urtee-tan eraginkortasuna irabaziz joan den kanala dela,baina azken urtean nolabaiteko beheraka jasan du.Halaber, gero eta graduatu gehiago daude oposizioe-tan eta lan-poltsetan (kasuen % 16).

Bestalde, ikus daitekeen joeraren arabera,unibertsitateko lizentziadunek kalitate hobeko en-

7.433 izatera igaro ziren kontuan hartutako azkenurtean (2005).

Beherakada are nabarmenagoa da Gizarte-zien-tzietan (% 34), hau da, graduatuen erdiak biltzen di-tuen arloan, eta Giza zientzietan (% 25). Beherakadaapalagoa izan dute graduatuen laurdena biltzen duenIrakaskuntza teknikoen arloak (% 11), Zientzia esperi-mentalek (% 10,6) eta Osasun-zientziek (% 9,8).

Ondoko taulan 2000-2006 promozioen laneratze-tasak ikus daitezke. Egoera ekonomikoaren ondorioz,enplegu-tasaren goranzko joera eta langabezia-ta-saren beheranzko joera eten egin ziren aztertutakoazken urtean. 2005eko promozioaren enplegu-tasa% 87,8koa zen. Urtebete geroago tasa % 80,4rajaitsi zen. Azpimarragarria da emakumeen enplegu-tasa gizonena baino handiagoa dela (% 81,1 eta% 79,2, hurrenez hurren). Halaber, enplegu-tasetandesberdintasunak daude egindako espezialitatearenarabera (2009ko inkestako datuak): Zientzia espe-rimentalak (% 75), Irakaskuntza teknikoak (% 83),Osasun-zientziak (% 92), Gizarte-zientziak (% 81),

3.38. TAULA. UPV/EHUKO GRADUATUEN BOLUMENA EZAGUTZA-ARLOAREN ARABERA (2000 ETA 2005)

2000 2001 2002 2003 2004 2005

Kop % Kop % Kop % Kop % Kop % Kop %Gizarte- eta zuzenbide-zientziak 5.852 58,7 5.256 55,5 4.572 53,6 4.380 54,2 3.912 50,6 3.858 51,9

Giza zientziak 676 6,8 625 6,6 591 6,9 609 7,5 577 7,5 507 6,8Osasun-zientziak 660 6,6 588 6,2 616 7,2 584 7,2 630 8,1 595 8,0Zientzia esperimentalak 753 7,6 793 8,4 703 8,2 636 7,9 627 8,1 673 9,1Irakaskuntza teknikoak 2.024 20,3 2.201 23,3 2.049 24,0 1.870 23,1 1.986 25,7 1.800 24,2Titulatuak guztira 9.965 100,0 9.463 100,0 8.531 100,0 8.079 100,0 7.732 100,0 7.433 100,0

Iturria: Euskal Herriko Unibertsitatea zenbakitan (UPV-EHUren memoria) eta Bizitza aktibora sartzeari buruzko azterlana,2005eko promozioa. Lan-merkatuaren behatokia.

3.39. TAULA. LANERATZEAREN ADIERAZLE NAGUSIAK

Inkestaren urtea 2004 2005-I 2005-IV 2006-IV 2007-IV 2008-IV 2009-IV

Promozioa 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Jarduera-tasa 95,7 96,0 96,1 96,0 96,5 95,0 92,5Enplegu-tasa 84,4 83,0 85,5 86,8 89,8 87,8 80,4Langabezia-tasa 11,8 13,5 11,1 9,6 6,9 7,6 12,11. enplegua aurkitzeko denbora 10,0 9,0 8,0 10,0 8,0 8,0Laneratzerako kanalakGizarte-ingurunea (familia, lagunak, kontaktuak) 25 28 24 24 19 18 21Nork bere burua hautagaitzat proposatzea 41 39 42 41 40 39 38Oposizioak eta lan-poltsak 10 12 12 11 14 15 16Unibertsitatea, enpresetako praktikak 9 9 9 11 13 17 13Autoenplegua 4 4 3 4 4 3 3

Iturria: Bizitza aktibora sartzeari buruzko azterlana, 2005eko promozioa. Lan merkatuaren behatokia.

130


1. lana aurkitu arteko tartea) aurkeztu eta zehatz-mehatz aztertuko ditugu titulazioka, arlo akademikobakoitzaren baitan.

• Laneratzea gizarteeta zuzenbide-zientzietan

Gizarte- eta zuzenbide-zientzietako titulazioenkasuan, enplegu-tasa % 83koa da, neurriko enple-gua % 73koa da eta lan-merkaturatzeko denbora 7hilabetekoa da. Eremu honen enplegu-tasa pro-mozioarena baino lau puntu txikiagoa da (% 87)eta promozioak baino askoz neurriko enplegugutxiago sortzen du (ehuneko 16 puntu), bainalan-merkatuak lehenago xurgatzen ditu arlohonetako pertsonak (batez beste hilabete gutxiagobehar dute lehen enplegua lortzeko).

Arlo honetan, nabarmentzekoak diraAktuariotza- eta finantza-zientziak ikasi zituz-tenen kasuan lan-merkaturatzeak izan dituenemaitza onak, izan ere, enplegu-tasa % 100ekoada, neurriko enplegua % 92koa eta ikasleak nahikoazkar sartu dira lan-merkatuan (6 hile).

Era berean, enplegu-tasei dagokienez, arlokobatez bestekoari gailentzen zaizkio Zuzenbidean (%89) eta Ikerketa eta merkatu-tekniketan (% 88)lizentziadunak; neurriko enpleguari dagokionez, al-diz, ez dira promozioaren batez bestekora iristen(Zuzenbidea % 81 eta IMT % 60). Aitzitik, IMTn lizen-

plegua lortzen dute. Gauzak horrela, 2008an laneanari ziren graduatuen % 86k LESeko goi-mailetanziharduen (Zuzendaritza, Unibertsitate-teknikariaketa Teknikari laguntzaileak), % 78k unibertsitate-heziketa eskatzen duten lanpostuetan ziharduen, %73k unibertsitate-mailako betekizunak zituen eta %75ek bere ikasketekin nolabaiteko zerikusia duenlana zeukan.

Bestalde, laneko egonkortasunak atzerapausoaegin duela ikus daiteke. Izan ere, 2008an, 2005ekopromozioko graduatuen % 51k lan egonkorra zuen,baina aurreko promozioan portzentaje hori % 54koazen.

Urteko batez besteko diru-sarrera garbia1.551€koa da (lanaldi osoan eta urteko 14 or-dainketa kontuan hartuta), hau da, urteko % 5,9hazi da, eta hilean 1.500€ edo gehiago irabaztenduen landun biztanleriaren portzentajea % 40ra igoda. Osasun-zientzietako profesionalen eta karre-ra teknikoetako graduatuen hileko batez bestekodiru-sarrerak (1.811€ eta 1.648€, hurrenez hurren)gainerako arloetakoak baino nabarmen handiagoakdira (zientzia esperimentaletan 1.285€ eta giza zien-tzietan 1.597€ izan ohi dira, gutxi gorabehera).

Ondoko ataletan 2006an titulatutakoen lanera-tzeari buruzko datu garrantzitsuak17 (Enplegu-tasa,Neurriko enplegua eta Ikasketak amaitzen direnetik

3.40. TAULA. LANDUN PERTSONEN ENPLEGUAREN KALITATEARI BURUZKO DATUAK

Inkestaren urtea 2004 2005-I 2005-IV 2006-IV 2007-IV 2008-IV

Promozioa 2000 2001 2002 2003 2004 2005Neurriko enplegua (zuzendaritza, unibets.-tek. eta laguntza-tek.) 77 78 80 82 84 86Unibertsitate-heziketa beharrezkoa da 64 68 72 77 78Unibertsitate-mailako eginkizunak 59 62 65 72 73Ikasketekiko lotura (nahikoa edo asko) 51 61 64 64 69 75Hileko batez besteko soldata garbia (lanaldi osoa) 1.167 1.238 1.227 1.357 1.427 1.511Lanaldi murriztua 13 16 15 12 12 11Enplegu egonkorraren % / Enplegua guztira 50 50 48 51 54 51Soldatapeko bizt. finkoaren % / Soldatapeko bizt. guztira 47 46 43 47 51 48Profesional autonomoen % / Bizt. landuna guztira 7 7 7 7 6 6Enpleguarekiko asebetetze-maila (1-8 eskala)Eginkizunak 6,2 6,2 6,3 6,4 6,5Soldata 5,3 5,3 5,3 5,3 5,5Lan-egonkortasuna 5,4 5,5 5,7 5,8 5,8Enpleguarekiko asebetetze-maila, oro har 5,8 5,8 5,9 6,0 6,0

Iturria: Bizitza aktibora sartzeari buruzko azterlana, 2005eko promozioa. Lan merkatuaren behatokia.

17 Lanbidek 2009ko abendutik 2010eko urtarrilera bitartean egindako Inkestatik ateratakoak.

131


Enpresen administrazioa eta zuzendaritza titula-zioa da 2006ko promozioan titulatu graduatu gehienizan zituena (691 tituludun). Hala ere, eta arestianaipatu dugun subokupazio arazoa badauka ere (neu-rriko enplegua, % 79), joera hobea du laneratzearidagokionez (enplegu-tasa, % 88), alorreko eta pro-mozioko batez bestekoa baino hobea. Laneratzearidagokionez nahiko ongi badabil tituludunek lehenen-go enplegua aurkitzeko behar duten denbora nahikogutxi delako da (5 hilabete), arlo ekonomiko eta juri-dikoan eta promozioan oro har baino gutxiago alegia(7 eta 8 hilabete, hurrenez hurren).

• Laneratzea zientzia esperimentaletan

Zientzia esperimentaletako titulazioen kasuan,enplegu-tasa % 85ekoa da, neurriko enplegua %89koa da eta lan-merkaturatzeko denbora 10 hila-betekoa da. Eremu honen enplegu-tasa promo-zioarena baino pixka bat (bi puntu) txikiagoa

tziadunek arloko eta promozioko batez bestekoakbaino lehenago aurkitzen dute lana (6 hilabete) etaZuzenbidean lizentziadunek, aldiz, lan-merkatura-tzeko prozesu geldoagoa izaten dute (10 hilabete).

Lan-merkaturatzeari dagokionez emai-tzarik txarrenak dituztenak Enpresa-zien-tzietan diplomadunak (% 76ko enplegu-tasa),Lan-harremanetan diplomadunak (% 80ko enple-gu-tasa) eta Ekonomian lizentziadunak (% 82koenplegu-tasa) dira. Hiru titulaziootan neurrikoenpleguaren tasak oso baxuak dira (% 63, %61 eta % 75, hurrenez hurren). Merkatuan titu-ludunen gehiegizko eskaintza dago kudeaketaeta administrazio arloetan, eta ondorioz, enpresekkualifikazio-maila altuagoko pertsonak izan ditzaketekostu txikiagoan; horrenbestez, enpresek kualifikaziounibertsitarioa baino maila baxuagoa eskatzen dutenlanpostuetan jartzen dituzte tituludun horiek, berezikiadministrazio alorreko lanetan.

3.41. TAULA. GIZARTE- ETA ZUZENBIDE-ZIENTZIETAKO ENPLEGU-TASAK, NEURRIKO ENPLEGUA ETA LANERATZEKODENBORA (2006KO PROMOZIOA)

Titulazioak Graduatuak Enplegu-tasa(%)

Neurrikoenplegua (%)

Ikasketak amaitzetik1. enplegura bitarteko denbora

(hilabeteak)Enpresa-zientziak 543 76 63 8Lan-harremanak 110 80 61 9Enpresen admin. eta zuz. 691 88 79 5Aktuariotza- eta finantza-zientziak 18 100 92 6Zuzenbidea 147 89 81 10Ekonomia 145 82 75 6Ikerketa eta merkatu-teknikak 44 88 60 6Arlo ekonomiko eta juridikoa 1.698 83 73 72006ko promozioa 7.729 87 89 8

Iturria: Geuk egina Lanbideren datuekin.

3.42. TAULA. ZIENTZIA ESPERIMENTALETAKO ENPLEGU-TASAK, NEURRIKO ENPLEGUA ETA LANERATZEKO DENBORA(2006KO PROMOZIOA)

Titulazioak GraduatuakEnplegu-tasa

(%)Neurriko

enplegua (%)Ikasketak amaitzetik 1. enplegurabitarteko denbora (hilabeteak)

Giza elikadura eta dietetika 68 78 69 12Biologia 115 79 92 12Biokimika 50 94 100 12Elikagaien zientzia eta teknologia 46 87 81 8Ingurumen-zientziak 76 89 91 10Fisika 20 100 100 4Geologia 44 86 88 10Matematika 26 95 95 11Kimika 195 85 90 8Zientzia esperimentalen arloa 640 85 89 102006ko promozioa 7.729 87 89 8Iturria: Geuk egina Lanbideren datuekin.

132


hots, neurriko enplegua lortu ohi dutela (% 92 eta% 90, hurrenez hurren).

• Laneratzea giza zientzietan

Giza zientzietako titulazioen kasuan, enplegu-tasa % 81ekoa da, neurriko enplegua % 86koa da etalan-merkaturatzeko denbora 9 hilabetekoa da. Eremuhonen enplegu-tasa promozioarena baino ehunekosei puntu txikiagoa da (% 87) eta promozioak bainoneurriko enplegu gutxixeago sortzen du (ehuneko 3puntu), baina lan-merkatuak batez bestekoa bainoastiroago xurgatzen ditu arlo honetako pertsonak(batez beste hilabete gehiago behar dute lehenenplegua lortzeko). Hala ere, egoera aldatu egitenda titulazio batetik bestera. Oro har, arlo honetakotitulazio gehienetan dagoen matrikulazio txikiaeta hezkuntzaren zein enpresentzako zerbi-tzuen munduan dauden laneratze-aukerak lan-merkatuaren erregulatzaile eraginkorrak dira.

Enplegu-tasa handiak dituztenez, arlo honetanaipagarriak dira: Euskal filologia (% 94), Itzulpengin-tza eta Interpretazioa (% 94), Aleman filologia (% 92)eta Frantses filologia (% 89).

Neurriko enpleguaren tasak, oro har, onakizaten dira aipatu ditugun arrazoiak medio,baina batez bestekoak behera egiten du ArteEderrek eta Artearen Historiak talde honetanduten garrantziagatik. Gauzak horrela, Frantses fi-lologiaren eta Filosofiaren neurriko enpleguaren tasak

da (% 87) eta promozioak bezainbeste neurrikoenplegu sortzen du (% 89), baina lan-merkatuakdenbora gehiago behar du arlo honetako per-tsonak xurgatzeko (batez beste bi hilabete gehiagobehar dituzte lehen enplegua lortzeko). Dena den,zenbait titulaziok emaitza ezin hobeak lortzendituzte lan-merkatuan, izan ere, garatzen dituztengaitasunak industrian aplikagarriak dira etamatrikulazio-maila txikiagoak dituzte.

Arlo honetan, nabarmentzekoak dira Fisikaikasi zutenen kasuan lan-merkaturatzeak izandituen emaitza onak, izan ere, enplegu-tasaeta neurriko enplegua % 100ekoak dira etaikasleak oso azkar sartu dira lan-merkatuan (4hile). Halaber, lan-merkatuan oso harrera ona izatendute matematikariek ere (% 95eko enplegu-tasaeta neurriko lana), baina batez beste 11 hilabe-te behar izaten dituzte lehenengo lana aurki-tzeko. Antzeko egoeran daude biokiminariak ere:% 94ko enplegu-tasa eta % 100eko neurriko en-plegua dute baina are denbora gehiago behardute merkatuan sartu ahal izateko (12 hilabete).

Ingurumen-zientzietan lizentziadunek emaitzaonak lortzen dituzte lan-merkaturatzeari dagokio-nez, % 89ko enplegu-tasa eta % 91ko neurrikoenplegua baitituzte, baina egia da lan-merkatuanonarpen txikixeagoa izaten dutela. Aipagarria da,baita ere, Biologia eta Kimika titulazioetan gradua-tuen gaitasun profesionala aintzat hartzen dela,

3.43. TAULA. GIZA ZIENTZIETAKO ENPLEGU-TASAK, NEURRIKO ENPLEGUA ETA LANERATZEKO DENBORA(2006KO PROMOZIOA)


(%)Neurriko


Gizarte Antropologia 41 76 96 8Arte Ederrak 207 73 79 11Aleman filologia 18 92 92 17Filologia klasikoa 4 n.d. n.d. n.dFrantses filologia 12 89 100 n.d.Hispaniar filologia 6 n.d. n.d n.d.Ingeles filologia 50 92 97 10Euskal filologia 32 94 94 9Filosofia 19 69 100 9Geografia 11 67 n.d n.d.Historia 49 85 84 7Artearen historia 34 67 67 10Itzulpengintza eta Interpreta. 87 94 86 4Giza zientziak 570 81 86 92006ko promozioa 7.729 87 89 8Iturria: Geuk egina Lanbideren datuekin.

133


da. Eremu honen enplegu-tasa promozioarenabaino pixka bat (bi puntu) handiagoa da (%87), promozioak baino askoz neurriko enplegugehiago (ehuneko hiru puntu) sortzen du (% 89),eta lan-merkatuak azkarrago xurgatzen dituarlo honetako pertsonak (batez beste 3 hilabetegutxiago behar dituzte lehen enplegua lortzeko). Halaere, desberdintasunak daude titulazioen artean.

Gauzak horrela, arlo honetako zenbait titu-lazio beren emaitza onengatik (enplegu-tasa,neurriko enplegua eta enplegua lortzeko azkar-tasuna) nabarmentzen dira, besteak beste:Materialen ingeniaritza (% 100, % 100, 3 hila-bete); Telekomunikazioan IT. Telematika (%100, % 100, 5 hilabete); Nautika eta IG lizen-tziaduna (% 100, % 95, 5 hilabete); Herri Laneta Garraioetako IT (% 100, % 95, 7 hilabete);Telekomunikazioan ingeniaria (% 99, % 100,3 hilabete); Industria ingeniaritza (% 97, % 98, 4hilabete); Automatika eta Elektronikan ingeniaria(% 94, % 95, 3 hilabete); Arkitektura (% 93, % 100,2 hilabete); Meatzeen ustiakuntzan IT (% 92, %100 eta 2 hilabete); Topografian IT (% 92, % 100, 2hilabete); Elektrizitatean IT (% 92, % 95, 7 hilabete).

Aitzitik, badira lan-merkatuan sartzekoarazoak dituzten tituluak ere: Itsas nabi-gazioan diplomatua (% 75eko enplegu-tasa);Industria Kimikan IT (% 71ko enplegu-tasaeta lan-merkaturatzeko 11 hilabete); Itsasontzi-makinerian diplomatuak (% 75eko enplegu-ta-sa); Herri Lan eta Eraikuntza Zibilean IT (% 78koenplegu-tasa); Sistemen Informatikan IT (% 80koenplegu-tasa eta lan-merkaturatzeko 10 hilabete);eta Meatze eta Energia Baliabideetan IT (% 80koneurriko enplegua).

% 100ekoak dira, eta nabarmentzekoak dira, baita ere,Ingeles filologia (% 97), Gizarte Antropologia (% 96),Euskal Filologia (% 94) eta Aleman filologia (% 92).

Arlo honetan laneratze-epe txikiak dituen titu-lazio bakarra Itzulpengintza eta Interpretazioa da (4hilabete). Gainerako titulazioen kasuan, laneratzekoepeak luzeak edo oso luzeak izaten dira (Arte Ederrenkasuan 11 hilabete eta Aleman filologiaren kasuan17 hilabete ere behar izan daitezke).

• Laneratzea osasun-zientzietan

Osasun-zientzietako titulazioen kasuan, enplegu-tasa % 98koa da, neurriko enplegua % 100ekoa daeta lan-merkaturatzeko batez besteko denbora 3,5hilabetekoa da. Eremu honen enplegu-tasa pro-mozioarena baino askoz handiagoa (ehunekohamaika puntu) da (% 87), neurriko enplegua %100ekoa da eta lan-merkatuak azkar xurgatzenditu arlo honetako pertsonak (batez beste 4,5hilabete gutxiago behar dituzte lehen enplegualortzeko). Nabarmena da, beraz, titulazio-talde ho-nek harrera ona duela lan-merkatuan.

Gauzak horrela, arlo honetan enplegu-tasak osoaltuak dira (Erizaintza, % 99; Medikuntza, % 98;Farmazia, % 96), Odontologian bakarrik da zertxobaittxikiagoa (% 91). Neurriko enpleguaren tasak ezinhobeak dira (% 100) eta merkatuak azkar asko xurga-tzen ditu titulaziook (Erizaintza, 2 hilabete; Farmazia,3 hilabete; Odontologia, 4 hilabete); salbuespenbakarra Medikuntza da, promozioko batez beste-koaren maila berean baitago (8 hilabete).

• Laneratzea irakaskuntza teknikoetan

Enplegu-tasa % 89koa da, neurriko enplegua% 97koa, eta lan-munduratzeko epea 5 hilabetekoa

3.44. TAULA. OSASUN-ZIENTZIETAKO ENPLEGU-TASAK, NEURRIKO ENPLEGUA ETA LANERATZEKO DENBORA(2006KO PROMOZIOA)


(%)Neurriko


Erizaintza 286 99 100 2Farmazia 92 96 100 3Medikuntza 175 98 99 8Odontologia 53 91 100 4Osasun-zientzien arloa 606 98 100 3,52006ko promozioa 7.729 87 89 8


134


• Laneratzea gizarte-zientzietan

Gizarte-zientzietako titulazioen kasuan, enplegu-tasa % 87ekoa da, neurriko enplegua % 90ekoa daeta lan-merkaturatzeko denbora 9 hilabetekoa da.Eremu heterogeneo honen enplegu-tasa, oro har,promozioarenaren parekoa da (% 87) eta promozioakbaino neurriko enplegu gehixeago sortzen du (ehune-ko puntu bat), baina lan-merkatuak batez bestekoabaino astiroago xurgatzen ditu arlo honetako per-tsonak (batez beste hilabete gehiago behar dutelehen enplegua lortzeko).

Hala ere, egoera aldatu egiten da titulaziomotaren arabera. Alde batetik, talde honetakoemaitzetan eragin positiboa dute Irakasle ti-tulazioek egindako ekarpenek, izan ere, arlohonetako graduatuen ia erdiek irakasle-ikasketakegin dituzte eta gaur egun neurriko lana aurkitzendute lan-merkatuan irakasleen artean ematen ari den

belaunaldi-aldaketa dela eta. Jarduera fisikoareneta kirolaren zientziek ere, curriculum aldetiktaldeko gainerakoekin lotura gutxi duten arren, joeraona erakutsi dute.

Gizarte-zientzietako betiko titulazio orokorrekjoera txarra erakusten dute lan-merkatuan, bainaegoera hobea izaten da arloko titulaziorik espezializa-tuenen kasuan (Psikopedagogia salbu, joera onaizaten baitu laneratzeari dagokionez).

Irakasle-ikasketa guztiak daude, enplegu-tasaridagokionez, arloko eta promozioko batez beste-koaren gainetik. Enplegu-tasarik handienak dituztentitulazioak ibilbide espezializatuak dituztenak izanohi dira (Musika heziketa, % 97; Atzerriko hizkun-tza, % 96; Hezkuntza berezia, % 94; Haur Heziketa,% 93; eta Heziketa fisikoa, % 92). Kasu gehienetanneurriko enpleguaren tasak gutxienez % 90ekoakdira, eta Musika heziketaren eta Atzerriko hizkun-

3.45. TAULA. IRAKASKUNTZA TEKNIKOETAKO ENPLEGU-TASAK, NEURRIKO ENPLEGUA ETA LANERATZEKO DENBORA(2006KO PROMOZIOA)



Ikasketak amaitzetik 1. enplegurabitarteko denbora (hilabeteak)

Arkitektura teknikoa 63 81 97 3Elektrizitatean IT 84 92 95 7Industria Elektronikan IT 207 87 95 6Mekanikan IT 270 88 95 6Kimikan IT 98 71 94 11Gestio informatikoan IT 49 89 100 9Sistemen informatikan IT 46 80 89 10Meatzeen ustiakuntzan IT 19 92 100 2Meatzeetan IT, Mineralurgia 9 n.d. 100 n.d.Meatzeetan IT, Energia baliabideak 17 80 88 6Herri Lan eta Eraikuntza Zibilean IT 35 78 100 6Herri Lan eta Garraioetan IT 27 100 95 7Telekomunikazioan IT, Sistemak 28 88 100 10Telekomunikazioan IT Telematika 18 100 100 5Topografian IT 36 92 100 2Itsasontzi-makinerian dip. 22 75 100 7Itsas nabigazioan dipl. 24 63 90 n.d.Arkitektura 138 93 100 2Automatika eta E. ing. 24 94 95 3Elektronika ingeniaritza 29 90 89 3Industria ingeniaritza 267 97 98 4Informatika ingeniaritza 146 92 99 3Materialen ingeniaritza 15 100 100 3Industria antolakuntza ingeniaritza 117 91 100 3Ingeniaritza kimikoa 84 87 98 5Telekomunikazio ingeniaritza 118 99 100 3Itsasontzi-makinerian liz. 16 81 100 3Nautika eta IG liz. 30 100 95 5Irakaskuntza teknikoen arloa 2.036 89 97 52006ko promozioa 7.729 87 89 8


135


4.4. Kualifikazioen eta gaitasunen eskaintzaeta eskariaren arteko bateragarritasunaeta bateragarritasunik eza

Atal honen helburua kapitulu honetan lan-merka-tuak eskatzen dituen kualifikazio eta gaitasuneneta dagoen eskaintzaren arteko bateragarritasunei(eta horien gabeziari) buruz ateratako ondorioaknabarmentzea izango da, eta baita horietako zen-baitetan (gainkualifikazioa eta subokupazioa) etazeharkako gaitasunetan sakontzea ere.

• Egiaztatu ahal izan dugu erronbo itxurako kua-lifikazio-piramidea lortzen saiatu behar dugulaegungo diabolo itxurako piramidea albo baterautzita.

Infoempleoren arabera, maila profesionalkako(zuzendariak, agintariak, teknikariak eta langi-leak) bereizketa eginez gero, lan-eskaintzen por-tzentajerik handiena biltzen duen maila enple-gu teknikoena da (% 47,8), kualifikazio-mailatxikiagoa eskatzen dutenen (langileak) kalterakoeta, hein txikiagoan bada ere, zuzendaritza- etaaginte-postuen kalterako.

Eta eginkizun-arlokako (Giza baliabideak,Kalitatea, Zuzendaritza orokorra, Bezeroarentzakoarreta, Administrazioa eta finantzak, Informatika,Zerbitzu orokorrak, Merkataritza-arloa eta

tzaren kasuan, aldiz, % 100ekoa. Hala ere, Atzerrikohizkuntzaren titulazioaren kasuan izan ezik (batezbeste 5 hilabete laneratzeko), laneratze-epeak osoluzeak izaten dira.

Jarduera fisikoaren eta kirolaren zientziek joeraona dute lan-merkatuan: % 95eko okupazio-tasa eta% 95eko neurriko enplegua dituzte eta nahiko azkarxurgatzen dira lan-merkatuan (6 hilabete) aisialdikoeta kiroletako jarduerek gora egin dutelako etahezkuntzan enplegua sortu delako.

Gizarte-zientzietako gainerako titulazioek joeratxarra edo oso txarra dute laneratzeari dagokionez,Psikopedagogiaren kasuan izan ezik; azken horrenokupazio-tasa % 92koa da eta neurriko enplegua,aldiz, % 100ekoa, eta batez beste 6 hile behar izatendituzte graduatuek lehenengo enplegua lortzeko.

Joerarik txarrena duten titulazioen ar-tean honakoak nabarmentzen dira: Politika- etaadministrazio-zientziak (enplegu-tasa, % 59;neurriko enplegua, % 56, eta batez beste 15 hilelehenengo enplegua aurkitzeko); Soziologia (enple-gu-tasa, % 74; neurriko enplegua, % 83; bilaketa-denbora, 14 hile); Psikologia (enplegu-tasa, % 73;neurriko enplegua, % 90; bilaketa-denbora, 9 hile);eta Pedagogia (enplegu-tasa, % 77; neurriko enple-gua, % 85; bilaketa-denbora, 10 hile).

3.46. TAULA. GIZARTE-ZIENTZIETAKO ENPLEGU-TASAK, NEURRIKO ENPLEGUA ETA LANERATZEKO DENBORA(2006KO PROMOZIOA)



Ikasketak amaitzetik 1. enplegurabitarteko denbora (hilabeteak)

Gizarte hezkuntza 212 84 84 10Heziketa bereziko irakaslea 77 94 94 11Heziketa fisikoko irakaslea 93 92 92 12Haur heziketako irakaslea 353 93 96 8Musika heziketako irakaslea 50 97 100 10Lehen mailako heziketako irakaslea 272 89 91 14Atzerritar hizkuntzako irakaslea 98 96 100 5Gizarte-lana 81 87 89 8Jarduera fisik. eta kirolaren zientziak 83 95 95 6Ikus-entzunezko komunikazioa 95 80 88 7Pedagogia 44 77 85 10Kazetaritza 219 83 89 8Psikologia 172 73,4 9 9Psikopedagogia 75 92 100 6Publizitatea eta harreman publikoak 151 79 81 11Politika- eta administrazio-zientziak 53 59 56 15Soziologia 51 74 83 14Gizarte-zientziak 1.948 87 90 92006ko promozioa 7.729 87 89 8


136


Ekoizpena) banaketa eginez gero, honakoak diraeskaintza gehien biltzen dituztenak: Ekoizpena(guztirakoaren % 31,14), Merkataritza-arloa (%22,4) eta Zerbitzu orokorrak (% 11).

Lanbideren datuek erakusten dutenaren ara-bera, LES sailkapena aintzat hartuta (Enpresen etaadministrazio publikoen zuzendaritza; Teknikarieta profesional zientifiko eta intelektualak;Teknikariak eta laguntzaileak; Administrazio-langileak; ostalaritzako, zerbitzu pertsonaletako,babes arloko eta merkataritzako langileak;Nekazaritzako eta arrantzako langile kualifikatuak;Manufaktura-industriako eta eraikuntzako langilekualifikatuak; Langileak; eta Kualifikaziorik gabekolangileak), enplegu-eskaintza bolumenik handienaTeknikari eta laguntzaileen arloan ematen da(zerrendan eskaintzen diren lanpostuen % 26,8),eta ondoren, Administrazio-langileen (% 18,6) etaZerbitzuetako langileen (% 16,6) arloetan.

• Alde horretatik, Lanbideren arabera, honakoakdira matrikula-kopuru garrantzitsua izan eta oku-pazio-tasarik handienak jasotzen ari diren arloprofesionalak:

— Erdi mailako heziketa-zikloak:– Ekipo eta instalazio elektroteknikoak– Mekanizazioa– Soldadura eta galdaragintza– Makineria eta linea-eroanbideen instalazioeta mantentze elektromekanikoa

– Administrazio--kudeaketa.– Gizarte- eta osasun-arreta

— Goi-mailako heziketa-zikloak:– Produktu elektronikoen garapena– Erregulazio- eta kontrol-sistema automa-tikoak.

– Telekomunikazio- eta informatika-sistemak– Proiektu mekanikoen garapena– Mekanizazio bidezko ekoizpena– Industria-tresneriaren mantentzea– Administrazioa eta finantzak– Animazio soziokulturala– Haur hezkuntza– Gizarteratzea– Zeinu-mintzairaren interpretazioa

Eta berriki, krisiaren etorrerarekin, baita zerbi-tzuen sektoreko eta gizarte, kultura eta komunita-terako zerbitzuen sektoreko zenbait heziketa-zikloere: Informatika, Osasuna eta Ibilgailu autopropul-tsatuen mantentzea.

Bestalde, enplegua lortzeko behar den ba-tez besteko denbora (langabezian emandakoegunen batez bestekoa eginda neurtzen da)adierazle ezin hobea denez merkatuak titula-zioetan garatzen diren gaitasunekiko duen sen-tsibilitatea neurtzeko, hau da, lanaren eskaintzaeta eskaria zenbateraino bat datozen neurtzeko,esan behar dugu 2008an batez beste denboragutxien behar izan zuten espezialitateak ho-nakoak izan zirela: Fabrikazio mekanikoa (12,1egun), Gorputz eta kirol ekintzak (12,6 egun),Ostalaritza (19,5 egun), Mantenimendua etaprodukzio-zerbitzuak (20,6 egun).

Eta horiengandik zertxobait aldenduta, bainahala ere maila onean daude beste arlook ere:Eraikuntza eta obra zibila (21,2), Zurgintza etaaltzarigintza (24,5), Elektrizitatea eta elektronika(24,9), Irudi pertsonala (25), Ibilgailu autopropul-tsatuen mantentzea (26,1), Informatika (28,2),Administrazioa (28,8) eta Gizarte, kultura etakomunitaterako zerbitzuak (31,3).

• Bestalde, Infoemepleoren arabera, honakoak diraeskaririk handiena duten unibertsitate-titulazioak:Industria IT, Industria-ingeniaritza, Enpresen admi-nistrazioa eta zuzendaritza, Ekonomia, Arkitekturateknikoa, Bideetako ingeniaritza eta Zuzenbidea.Hau da, teknikoak diren edo/eta zuzendari zeinagintari gisa lan egiteko kualifikazioa edo gaita-sunak dituzten titulazioak.

Izan ere, informazio hori Lanbidek uniber-tsitateko titulatuen laneratzeari buruz egindakoazterketaren datuekin osatuz gero, honakoa ondo-riozta daiteke:

— Industria-ingeniaritza teknikoari dagokionez,Industria-elektronika, Mekanika eta, berezi-ki, Elektrizitate espezialitateek enplegu-tasaaltuak eta batez ere neurriko enpleguarentasa altuak dituzte (% 95 hiru kasuetan),beraz, esan daiteke eskaria eta eskaintza batdatozela.

137


gorako enplegu-tasak eta neurriko enpleguadituzte. Hala ere, denbora asko behar izatendute lan-merkatuan sartzeko. Aleman filolo-giaren kasuan 17 hilabetekoa ere izan daiteketarte hori.

— Osasun-zientzietako titulazioek % 98ko en-plegu-tasa eta % 100eko neurriko enpleguadituzte eta batez beste 3,5 hilabete behardituzte merkatuan sartzeko.

— Arestian aipatutako Industria-ingeniaritzaz(enplegu-tasa, neurriko enplegua eta lanera-tzeko denbora: % 97, % 98 eta 4 hilabete,hurrenez hurren) eta Elektrizitate ITaz (%92, % 95, 7 hilabete) gain, badira zifra onakdituzten bestelako titulazio teknikoak ere:Materialen ingeniaritza (% 100, % 100, 3hilabete); Telekomunikazioan IT. Telematika(% 100, % 100, 5 hilabete); Nautikan lizen-tziaduna (% 100, % 95, 5 hilabete); Herri Laneta Garraioetako IT (% 100, % 95, 7 hilabete);Telekomunikazioan ingeniaria (% 99, % 100,3 hilabete); Automatikan ingeniaria (% 94, %95, 3 hilabete); Arkitektura (% 93, % 100, 2hilabete); Meatzeen ustiakuntzan IT (% 92, %100 eta 2 hilabete); Topografian IT (% 92, %100, 2 hilabete).

— Irakasleen artean gertatzen ari den belaunal-di-aldaketa dela eta, Irakaskuntza-ikasketenespezializazio ezberdinak enplegu-tasa etaneurriko enpleguaren tasa altuak ari diraizaten.

• Halaber, zenbait kualifikazio eta gaitasunek ez du-te tokirik lan-merkatuan edo, izatekotan ere, osoleku txikia dute. Horixe da, besteak beste, honakotitulazioen kasua:

— Gizarte-zientzietako titulazio orokor klasikoak,hala nola, Politika- eta administrazio-zientziak(% 59, % 56 eta batez beste 15 hilabete en-plegua aurkitzeko); Soziologia (% 74, % 83 eta14 hilabete); Psikologia (% 73, %90, 9 hilabe-te); eta Pedagogia (% 77, neurriko enplegua %85, 10 hilabete).

— Lehenago aipatu dugun bezala, Giza zien-tzietako titulazio gehienetan dagoen matriku-

— Arkitektura teknikoak % 81eko enplegu-tasadu eta “neurriko enpleguaren” ratioa % 97koada.

— Enpresen administrazio eta zuzendaritzareneta Ekonomiaren kasua bestelakoa da, izanere, titulaziootako graduatuak asko direnezgehiegizko eskaintza dago, eta ondorioz, en-presek goi-mailako titulaziodun jendea izandezakete funtsean administratiboak direnlanetarako. Gogorarazi behar dugu titulaziohorietan baxua izaten dela “neurriko enple-guaren” tasa: % 79 eta % 75, hurrenez hurren.

— Industria-ingeniaritzak % 97ko enplegu-tasaeta % 98ko neurriko enplegua ditu, beraz,esan daiteke enpresak eskaintzen duena etapertsonak espero edo eskatzen duena “bene-tan” bat datorrela; bateragarritasun hori ez dahain argia Zuzenbide lizentziaturaren kasuan,% 89ko enplegu-tasa eta % 81eko neurrikoenplegu ratioa baititu.

Unibertsitate-ikasleen lan-munduratzeariburuz Lanbidek egindako azterketatik merkatuansartzeko moduko bestelako kualifikazioak eta gai-tasunak atera daitezke. Honakoak dira:

— Aktuariotza- eta finantza-zientziak: % 100ekoenplegu-tasa, % 92ko neurriko enplegua etalan-merkatuan sartzeko 6 hilabete. 18 gradua-tu baino ez dira egon.

— Fisika: % 100eko enplegu-tasa eta neurrikoenplegua, eta lan-merkatuan sartzeko 4 hi-labete besterik ez. Matematika: % 95ekoenplegu-tasa eta neurriko enplegua, baina 11hilabete behar dituzte lehenengo enplegualortzeko. Biokimika: % 94ko enplegu-tasa eta% 100eko neurriko enplegua dute baina aredenbora gehiago behar dute merkatuan sartuahal izateko (12 hilabete).

— Giza zientzietako titulazio gehienetan dagoenmatrikulazio txikia eta hezkuntzaren zeinenpresentzako zerbitzuen munduan daudenlaneratze-aukerak lan-merkatuaren erregula-tzaile eraginkorrak dira. Horrenbestez,Aleman, Ingeles eta Euskal filologiek eta,hein txikiagoan, Frantses filologiak % 92tik

138


b) kualifikazio-maila txikiko lanbideetan en-plegu asko sortzeko dinamika; bereziki hi-ru azpisektoretan eman da: Ostalaritza,Etxeko langileak enplegatzen dituztenetxebizitzak, eta txikizkako merkataritza.Eta azkenik,

c) kualifikazio-maila altuko lanbideetan en-plegua sortzeko joera; Hezkuntzaren azpi-sektorean bakarrik gertatu da.

Lan-merkatuaren “dualizazioaren” fenome-noak arazo sozioekonomiko ezberdinak eragitenditu (CES Espainia, 2009), hala nola:

d) erdi mailako prestakuntza, bereziki profe-sionala, eskatzen duten lanbideetan teo-rian behar dena baino maila baxuagoa(gutxienez ikasketei dagokienez) dutenpertsonak aritzea; horrek hainbat alder-di negatibo eragin ditzake, hasi produkti-bitate-irabazi txikiagoetan eta lanpostuabetetzean lortutako kualifikazioa aintzat ezhartzeraino;

e) kualifikazio-maila baxuko lanbideakatzerritarrek egitea (eskola-porrota eta es-kola azkarregi uztea gorabehera, datuenarabera urritasun erlatiboa zegoen esta-tuko enpleguan); eta azkenik,

f) langilerik kualifikatuenek beren kualifika-zioa baino maila baxuagoko lanbideetanlan egitea (gainkualifikazioa edo suboku-pazioa).

Lan-merkatuak izan duen hazkunde dualagorabehera, Espainiak ELGAko herrialde kideekbaino gainkualifikazio-maila handiagoa du (2009),eta horrek hirugarren mailako ikasketak dituenbiztanleriaren % 41ari eragiten dio; ELGAko he-rrialdeetan ikusi ahal izan dugun batez beste-ko gainkualifikazio-maila, aldiz, ia erdia da (%21, hain zuzen). Grafikoan ikus daiteke Espainia,Irlanda eta Estatu Batuekin batera, hirugarrenmailako hezkuntzadun pertsonek beren kualifika-zioen araberako lana aurkitzeko arazo gehiendituzten herrietako bat dela.

Espainiako lan-merkatuak arazo larriak dituhirugarren mailako ikasketadun pertsonak xurga-

lazio txikia eta laneratze-aukerak lan-merka-tuaren erregulatzaile eraginkorrak dira, bainaez da gauza bera gertatzen Arte ederren etaArtearen historiaren kasuan, enplegu-tasak,neurriko enplegua eta lan-merkaturatzeko 10-11 hilabete behar baitituzte.

— Zenbait titulazio tekniko: Itsas nabigazioandiplomatua (% 75eko enplegu-tasa); IndustriaKimikan IT (% 71ko enplegu-tasa eta lan-merkaturatzeko 11 hilabete); Itsasontzi-makinerian diplomatuak (% 75eko enplegu-tasa); Herri Lan eta Eraikuntza Zibilean IT (%78ko enplegu-tasa); Sistemen InformatikanIT (% 80ko enplegu-tasa eta lan-merkatura-tzeko 10 hilabete); eta Meatze eta EnergiaBaliabideetan IT (% 80ko neurriko enplegua).

• Gainkualifikazioa edo subokupazioa.

80ko hamarkadaz geroztik Estatuan inten-tsitate handiz gertatu den fenomenoa da, etagoi-mailako hezkuntzadun pertsona kopuruarenhazkundea eta enpresek zein Administrazioekeskatzen dituzten kualifikazio altuak (kopuruarizein espezializazio-eremuei dagokienez) bat ezdatozelako gertatzen da.

Estatuaren kasuan, oso fenomeno nabarme-na da biztanleria aktiboaren heziketa-mailetandualtasuna dagoelako, hau da, oinarrizko eta goi-mailako hezkuntzek garrantzi handia dute bainabigarren mailako hezkuntzadun (Batxilergoa etaLH) pertsonen ehunekoa txikia da.

Lanbide-aldaketek ez diete eredu berei jarrai-tu ekoizpen-sektore ezberdinetan. Gauzak horrela,1996tik 2007ra bitartean enplegu gehien sortuduten zortzi azpisektoreak kontuan hartuz geroargi eta garbi desberdintzen diren hiru eredubereiz daitezke:

a) kualifikazio-maila altua zein baxua dutenenpleguen hazkunde nabarmenak ekarri-tako polarizazio-prozesua; lau azpisek-toretan igarri da: Eraikuntza, Bestelakoenpresa-jarduerak, Albaitaritza- eta osa-sun-jarduerak eta gizarte-zerbitzuetako jar-duerak, eta Administrazio Publikoa, defen-tsa eta derrigorrezko gizarte-segurantza.

139


Azter dezagun orain EAEn hezkuntza-mailaren arabera lanbideen egituran dagoenbateratze-maila.

Lehenik eta behin, aipatu beharra dago langi-lerik kualifikatuenak, hau da, unibertsitateko lizen-tziadunak, beren prestakuntza-mailaren arabe-rako lanbideetan biltzen direla. Horrenbestez,horietako % 51,9 Teknikari eta profesional zientifikoeta intelektualen mailan aritzen dira eta % 20,6Teknikari eta laguntzaile postuetan. Hau da, hiru-garren mailako ikasketadun pertsonen % 72,5egindako ikasketen kualifikazio-mailarekinbat datozen lanpostuak betetzen egongo lirate-ke. Kopuru hori Espainiako batez bestekoa (%59, ELGAko datuen arabera) baino handiagoada , baina ELGAko batez bestekoa (% 79) bainonahiko txikiagoa.

Ondoren, azpimarragarria da Enpresen etaadministrazio publikoen zuzendaritzaren ka-

tzeko, baina EAEn txikiagoa da biztanleriaaktiboaren hezkuntza-mailaren polarizazioa.

25 eta 29 urte bitarteko adin-tartean ikaske-tekin jarraitzen duten pertsonen ehunekoa txikiada18, beraz, esan daiteke biztanleriaren ikasketa-mailaren araberako banaketa behin betikoa dela,gutxi gorabehera. Gauzak horrela, adin-tarte horikontuan hartuta, estatuan lehen mailako ikaske-tadun biztanleriaren portzentajea % 12,8 da, eta1. zein 2. zikloko bigarren hezkuntzako ikasketakdituen biztanleriarena, aldiz, % 26,6 eta % 15,7,hurrenez hurren. Taldeotan, EAEko biztanleriaaktiboaren ehunekoa txikiagoa da (lehen mailakoikasketadunak, % 3,1; 1. etapako bigarren hezkun-tzako ikasketaduna, % 14,8; 2. etapako biga-rren hezkuntzako ikasketadunak, % 11,7). Aitzitik,EAEn estatuan baino garrantzi handiagoa duteLanbide Heziketako tituludunek (% 35,6 EAEn eta% 19 estatuan) eta unibertsitate-ikasketadunek(% 34,3 EAEn eta % 25,5 estatuan).

3.13. GRAFIKOA. HIRUGARREN MAILAKO HEZKUNTZA (ISCED 5 ETA 6) DUTEN ETA LAN KUALIFIKATUETAN(ISCO 1-3) DIHARDUTEN PERTSONEN EHUNEKOA (2006)

10 30 500

LuxenburgoTxekiar Errepublika

HungariaHolandaIslandiaPortugal

SuitzaFinlandia

DanimarkaAustriaPolonia

AlemaniaELGAko batez bestekoa

ItaliaNorvegia

SuediaErresuma Batua

BelgikaFrantziaIrlanda

AEBEspainia

20 40 60 80 1009070

Iturria: ELGA (2009), Education at a glance.

18 2008an adin-tarte honetako pertsonen % 9,3ak jarraitzen zuen ikasten, baina nola krisiak lanerako adinean dauden gazteei eragitendien gehien, litekeena da tasa horrek gora egitea.

140


artean tituludunak % 10,4 izatetik % 13,2 izateraigaro dira, eta kualifikaziorik gabeko lanei dago-kienez, unibertsitate-tituludunen ehunekoa 1,8izatetik % 7,3 izatera igaro da.

Gainkualifikazioak (edo subokupazioak)hainbat ondorio ditu:

a) Hezkuntza-politikaren ikuspuntutik, etenga-beko gainkualifikazio-egoerak Goi-mailakohezkuntzara bideratutako baliabideen zatibat alferrik galtzea esan nahi du, horrekeskualde zein nazioaren eraginkortasuna-ren hazkundea mugatzen baitu eta, azkenburuan, hazkunde ekonomikoa bera erearriskuan jartzen du epe luzera.

b) Titulatuen ikuspuntutik, gainkualifikazioakatsekabe handia sor dezake lanean, eta ho-rrek eragina izan dezake bai pertsonak la-nean duen jokabidean (motibazioa galtzea)zein bere osasunean (autoestimu txikiagoa,arazo psikologikoak, etab.). Gainera, feno-menoa jasaten duten pertsonen soldatakmurriztu egiten dira.

c) Kualifikazio-maila txikiagoa duten per-tsonengan ere badu eragina, kualifikazio-maila altuagoa duten pertsonek ordezka-

tegorian unibertsitarioen ehunekoa % 9,4koadela.

Hortik ondoriozta daiteke Enpresen eta admi-nistrazio publikoen zuzendaritzaren arloan dihar-dutenen % 61,1ak eta Teknikari eta laguntzailegisa diharduten langile kualifikatuen % 62,2ak ezdutela unibertsitate-titulurik.

Hirugarrenik, esan beharra dago uniber-tsitateko tituludunen portzentaje jakin bat prin-tzipioz kualifikazio-maila txikiagoa eskatzenduten lanpostuetan aritzen dela. Unibertsitate-tituludunen % 18 aritzen da, zehazki, LESsailkapeneko 1-3 taldeak baino kategoriabaxuagoetan.

Bestalde, unibertsitateko tituludunek kate-goria profesional ezberdinetan duten garrantziaaztertuz gero, ikusiko dugu enplegu adminis-tratiboen % 25,4 unibertsitarioek betetzendutela, eta zerbitzuetako langileen % 13,2kunibertsitate-titulua dutela.

Gainera, ondoko grafikoan ikus daitekee-nez, 2000tik 2008ra bitartean hazi egin dakualifikazio txikiagoa eskatzen duten lan-postuetan dauden unibertsitate-tituludunenkopurua. Izan ere, zerbitzuen sektoreko langileen

3.14. GRAFIKOA. 25 ETA 29 URTE BITARTEKO BIZTANLERIA AKTIBOAREN IKASKETA-MAILA (2009KO IV. HIRUHILEKOA)

1. zikloko goi-mailako hezkuntza

Erdi mailako lanbide heziketa

Bigarren hezkuntzako 1. etapa

Lehen mailako ikasketak amaitu gabe

Analfabetoak

2. eta 3. zikloko goi-mailako hezkuntza

Goi-mailako lanbide heziketa

Bigarren hezkuntzako 2. etapa, lanbide heziketa izan ezik

Lehen mailako ikasketak amaituta

5,0 15,00,0

14,819,1

10,715,2

10,5

8,510,5

15,7

25,1

26,614,8

10,82,6

2,00,5

0,30,4

11,8

10,0 20,0 30,025,0

Espainia EAE

Iturria: Geuk egina BAIren datuekin (EIN).

141


2008an hasi zen krisi ekonomikoa egungoeuskal ekonomiaren produkzio-antolaketa alda-tzeko edo dibertsifikatzeko aukera izan daiteke,laneratze-prozesuan eta, bereziki, prestakuntzareneta enpleguaren arteko bateragarritasuneaneragin nabarmena eduki baitezake. Ikusi duguatzerakadaren lehen zantzuak igartzen hasi direlaenpleguaren eta betetzen zailak diren lanbideenmurrizketa nabarmenean. Halaber, egiaztatu ahalizan da enplegua galtzen duten pertsonek edo/eta ikasketak amaitu ondoren epe laburrean lanik

tzen baitituzte (eta eurek ere beharluketena baino maila baxuagoko lanetaraedo langabeziara joatea beste aukerarikez dute).

Ezagutzetan eta berrikuntzetan trinkoagoa denhazkunde-eredua lortzeko eboluzioak kualifikazio-maila handiagoko enpleguen kopurua areagotzeaekarriko du eta, horrenbestez, funtsean uniber-tsitate-sistemak sortzen duen giza kapitalarenaprobetxamendua hobetzea eta hizpide dugunbateragarritasun-maila handitzea ere eragingo du.

3.47. TAULA. EAEKO LANBIDE / HEZKUNTZA-MAILA ARTEKO BATERAGARRITASUNIK EZA (2009KO IV. HIRUHILEKOA)

LandunakLandun uni-bertsitarioak

Unibertsitarioenguztirako %

Lanbidekako%

Enpresen eta Administrazio Publikoen zuzendaritza 6.826,0 2.656,2 9,4 38,9Teknikari eta profesional zientifikoak eta intelektualak 15.508,1 14.725,2 51,9 95,0Teknikariak eta laguntzaileak 15.454,7 5.835,5 20,6 37,8Administrazio-langileak 5.388,6 1.367,4 4,8 25,4Sukaldaritza-zerbitzuetako langileak, zerbitzu pertsonaletakolangileak, babes arloko langileak eta saltokietako saltzaileak 15.255,7 2.019,4 7,1 13,2

Nekazaritzako eta arrantzako langile kualifikatuak 1.305,7 21,9 0,1 1,7Artisauak eta manufaktura-industrietako, eraikuntzako etameatzaritzako langile kualifikatuak, oper. izan ezik 12.128,0 478,0 1,7 3,9

Instalazio-eta makineria-operadoreak eta muntatzaileak 11.165,5 534,5 1,9 4,8Kualifikazio gabeko langileak 9.433,5 689,6 2,4 7,3Guztira 92.491,1 28.352,9 100,0 30,7


3.15. GRAFIKOA. UNIBERTSITATE-TITULUDUNAK LANBIDEEN ARABERA EAEN, 2000-2008 URTEAK

Instalazio-eta makineria-operadoreak eta muntatzaileak

Nekazaritzako eta arrantzako langile kualifikatuak


Teknikari eta profesional zientifikoak eta intelektualak

Enpresen eta Administrazio Publikoen zuzendaritza

Kualifikazio gabeko langileak

Artisauak eta manufaktura-industrietako,eraikuntzako eta meatzaritzako langile kualifikatuak

Zerbitzuetako langileak


20,0 60,00,0

1,87,3

2,24,8

1,13,9

5,81,7

10,413,2

23,925,4

33,437,8

95,495,0

36,138,9

40,0 80,0 120,0100,0

2008 2000


142


zioekonomikoek eta erabakigile politikoek aprobe-txatu egin beharko lukete.

• Zeharkako gaitasunak.

Aipatu dugun legez, Boloniako hitzarmenakezarriko dira Europako enpresen eskari historikoarierantzuteko asmoz, beraz, hirugarren mailakohezkuntza gaitasunetan oinarritutako ikasketa-plan berrien ezarpenera bideratzen ari da. Gauregun zaila da unibertsitateen ekimen honek zer-nolako emaitza izango duen jakitea enpresenpremietara moldatzeari dagokionez. Argi dagoenazera da, Ezagutzaren Gizarte berri honetan en-presek eskatzen dituzten gaitasunak eta uniber-tsitate-sisteman tradizionalki garatu izan direnakez datozela bat.

Azken urteetan Europako herrialdeek berenhezkuntza-sistemak aldatzeko beharra sentitu du-te, izan ere, lan-merkatuak ez ditu arlo profesio-naleko ezagutzak eta trebeziak bakarrik eskatzen,graduatuen ikasketa-alor espezifikoari zertan lo-tuta egon ez duten garapen profesionalerako arloberrietara moldatzeko gaitasuna ere nahi dute.

Europan gai horren inguruko egoera zein denjakin ahal izateko, VI. Esparru Programaren baitanREFLEX20 (Research into employment and profes-sional flexibility) ikerketa-proiektua jarri da abian.

aurkitzeko itxaropenik ez duten pertsonek ikaske-tekin jarraitzea erabakitzen dutela19.

Era berean, unibertsitateko hezkuntza-ereduaaldatu egin da Boloniako prozesua deritzonaren bi-dez, eta horrek enpresen eskakizunen eta uniber-tsitateko tituludunek jasotzen dituzten ezagutzen/gaitasunen arteko hurbilketa ekarriko du, teorianbehintzat. Horrenbestez, prozesu hori abian jar-tzeak ondorio garrantzitsuak izan ditzake gainkua-lifikazioaren dinamikarengan, bereziki kolektibohorren laneratze-prozesuak hobetuta.

Informazioari eta ezagutzari lotutako baliabi-deetan intentsiboki oinarritutako jarduera eko-nomikoek eta balioa sortzeko prozesuek (hau da,EAEk duen giza kapitala ahalik gehien aprobetxa-tzea ahalbidetzen duen hazkunde-ereduak) pro-tagonismoa hartzen duten heinean, beharrezkoeraldaketak bultzatu ahal izango dira enpresetan,bereziki berrikuntzaren eta kreatibitatearen al-deko aldez aurretiko joera dutenen artean, etaekonomia bera ere suspertu ahal izango da mo-dernoagoak eta giza kapitalean zein berrikuntzanintentsiboagoak diren enpresak sortzeko jarduereiesker.

Hitz batez, aukera paregabea dugu lanbideeneta hezkuntza-sistemaren arteko bateragarrita-sunean aurrerapausoak emateko, eta eragile so-

19 Gauzak horrela, LHn aurreko urtean baino ia 13.000 ikasle gehiago matrikulatu dira 2010/2011 ikasturtean, eta UPV/EHUn erematrikulatutako ikasleen kopurua hazi egin da azken bi urteetan (uztaileko matrikulak erreferentzia hartuta: 7.100 2008an, 7.740 2009aneta 8.068 2010ean).

20 REFLEX izenaz ezagunagoa den “Ezagutzaren Gizarteko Profesional Malgua: Europako Goi-mailako Hezkuntzaren Eskakizun berriak”ikerketa-proiektua Europar Batasuneko 6. Esparru Programako ekimen bat da (Kontratu zki.: CIT2-CT-2004-506-352). Proiektuan partehartu duten Europako hamahiru herrialderi buruzko konparazio-datuak eskaintzen ditu: Italia (IT), Frantzia (FR), Austria (AT), Alemania (DE),Herbehereak (NL), Erresuma Batua (UK), Finlandia (FI), Norvegia (NO), Txekiar Errepublika (CZ), Suitza (CH), Belgika (BE), Estonia (ET) etaEspainia (ES). Europan proiektuaren kudeaketa eta koordinazioa Maastrichteko Unibertsitateko Research Centre for Education and theLabour Market ikastegiak egin du. Espainian proiektua bi erakunderen artean kudeatu da: Kalitatearen ebaluaziorako eta akreditaziorakoagentzia nazionala (ANECA) eta Valentziako Unibertsitate Politeknikoko Goi-mailako Hezkuntzaren Kudeaketarako Ikasketa-zentroa(CEGES). Halaber, Espainiako 48 unibertsitatek ere parte hartu dute, tartean Universidad del País Vasco / Euskal Herriko Unibertsitateak,hauxe baita EAEko unibertsitaterik esanguratsuena hirugarren mailako ikasketen eskaintzari eta matrikulatutako ikasleriari dagokienez.

21 REFLEX proiektuaren laginak honakoak dira:• Euskal Herriko Unibertsitatea: 385 kasu.• Espainia: 5.474 kasu.• Europa: 32.167 kasu.

Datu orokorren errore-marjina, p=q hartuta eta % 95,5eko konfiantza-marjinarekin:• Euskal Herriko Unibertsitatea: % ±5• Espainia: % ±1,35• Europa: % ±0,55

143


Denbora modu eraginkorrean erabiltzeko gai-tasuna da laneko testuinguruan gehien baloratzenden gaitasunetako bat, eta horretan bat datoz hirulaginak (graduatuen % 60 inguru, hiru kasuetan).Halaber, laginetan horrenbesteko bateragarrita-sunik ez dagoen arren, garrantzitsutzat jotzen dirapresiopean errendimendua izateko gaitasuna (ge-hiago baloratzen da Europan EAEn eta Espainianbaino: %61, % 55 eta % 54, hurrenez hurren)eta talde-lanean aritzeko gaitasuna (% 67 EAEneta % 57 Europan eta Espainian). Norbere buruaulertzera emateko gaitasuna ere garrantzitsua da(% 61 EAEn, % 60 Espainian eta % 52 Europan).Deigarria da lanpostua garatzeko orduan Europanbalorazio hobea dutela karreran ikasitako ezagu-tzek (% 57 Europan eta % 47 EAEn eta Espainian)eta lanabes informatikoen erabilerak (% 57Europan, % 47 EAEn eta % 44 Espainian).

Badirudi graduatuen ustez bereziki garrantzi-tsuak direla ezagutza espezializatuak, hiru lagi-netan adierazi baitute ez dituztela asko balora-tzen norberarenaz besteko arloetako ezagutzak.Azkenik, kasu gehienetan lanerako garrantzitsu-tzat baino erabilera gutxikotzat hartzen den gaita-sun bakarra atzerriko hizkuntza batean mintzatzenjakitea da.

Atal honetan gaitasunen inguruko emaitzetakobatzuk aztertuko dira azterlaneko hiru analisi-mai-lak kontuan hartuta: EAE, estatua eta Europa21.REFLEX ikerketaren aplikazio-maila ezberdinetanzeharkako aztergai diren gaitasunak I. Eranskineandaude jasota.

Ondoko grafikoan unibertsitatean garatzendiren gaitasunak eta graduatuek beren lanpos-tuetan gaitasunok duten balioari buruz duteniritzia lotzen dira. REFLEXek gaitasun horiek berenlanpostuetan zer-nolako erabilgarritasuna dutenbaloratzeko eskatzen zien inkestatuei, horretarako7 mailako Likert eskala erabilita. Grafikoareninterpretazioa errazte aldera, erantzunak hiru mai-latan bildu ditugu: txikia (1-2 mailak), Ertaina(3,4 eta 5 mailak) eta Handia (6 eta 7 mailak).Erantsi dugun taulan muturretako mailak bakarrikirudikatu ditugu, hau da, erabilgarritasun txikiaeta erabilgarritasun handia adierazten duten por-tzentajeak, hiru eremutan bereizita egin ere: EAE,Espainia eta Europa.

Hiru laginetako joerak antzekoak dira, bai gai-tasunen erabilgarritasuna baloratzerakoan, baitalanpostuetan duten eraginkortasun txikia zehazte-rako orduan ere.

3.16. GRAFIKOA. EGUNGO LANEAN BEHARREZKOA DEN GAITASUNEN GARAPEN-MAILA, EAE/ESPAINIA/EUROPA

70

50

30

10

60

40

20

0A C E G I K M OB D F H J L Q R SN P

Europa Handia EHU Handia Espainia Handia

EHU Txikia Espainia TxikiaEuropa Txikia

%

Gaitasunak

Iturria: Geuk egina REFLEXeko datuekin.

144


Lan-merkatuaren behatokiak (Lanbide) egindakoazterlanean ere.

EAEn unibertsitate-sistemaren indargunetzathartzen dira, bereziki, taldean lan egiteko gaita-suna eta azkar ikasteko gaitasuna; biak ere askobaloratzen dira lan-mundura sartu ondoren.

Halaber, REFLEXek erakusten du gra-duatuen ustez karreran eskatzen diren ze-harkako gaitasunen maila txikiagoa delalanpostuan eskatzen dena baino, eta gauzabera gertatzen da II. Eranskinean aurkezten dugun2005eko promozioaren lan-munduratzeari buruz

3.48. TAULA. UNIBERTSITATEAN JASOTAKO KONPETENTZIA-MAILAREN ETA LANEAN BEHAR DENKONPETENTZIA-MAILAREN ARTEKO KONPARAKETA

Karrerak gaitasunengarapenean egiten duen

ekarpena

Egungo lanpostuan aritzekobehar den gaitasun-maila

Txikia Ertaina Handia Txikia Ertaina HandiaNorbere arloa edo diziplina menperatzea 24,9 57,8 17,3 6,5 46,3 47,2Bestelako arloak edo diziplinak ezagutzea 38,9 52,7 8,5 16,1 64,6 19,3Pentsamendu analitikoa 22 58,6 19,4 11,4 53,9 34,7Ezagutza berriak azkar norberaganatzeko gaitasuna 16,1 56,5 27,4 6,0 46,4 47,6Modu eraginkorrean negoziatzeko gaitasuna 56,9 38,4 4,8 17,0 47,9 35,1Presiopean errendimendua izateko gaitasuna 34,7 46,8 18,5 6,5 39,1 54,4Aukera berriak antzemateko gaitasuna 44,9 50,3 4,8 19,0 50,8 30,2Jarduerak koordinatzeko gaitasuna 28,5 60,5 11 9,0 42,7 48,4Denbora modu eraginkorrean erabiltzeko gaitasuna 29,3 53 17,7 4,8 35,8 59,4Taldean lan egiteko gaitasuna 22,1 51,8 26,1 7,4 31,0 61,6Besteen gaitasunak mobilizatzeko gaitasuna 39,1 53,8 7,1 13,1 48,8 38,1Norbere burua ulertzera emateko gaitasuna 23,5 60,6 15,9 3,6 35,8 60,6Norbere boterea baliatzeko gaitasuna 46 49,7 4,2 13,1 49,4 37,5Lanabes informatikoak erabiltzeko gaitasuna 43 48,9 8,1 10,7 42,0 47,3Ideia eta konponbide berriak aurkitzeko gaitasuna 26,9 60,6 12,5 6,3 46,0 47,8Norbere eta inoren ideiak zalantzan jartzeko joera 28,5 57,2 14,4 9,5 53,3 37,2Jendaurrean produktuak, ideiak edo txostenak aurkezteko gaitasuna 30,6 51,4 18 19,0 38,3 42,7Txostenak edo agiriak idazteko gaitasuna 21,1 57,9 21,1 15,4 38,0 46,6Atzerriko hizkuntzak idazteko eta hitz egiteko gaitasuna 71,6 25,3 3,1 39,3 36,3 24,4

Iturria: Geuk egina REFLEXeko datuekin.

145


ERANSKINAK

I. ERANSKINA. REFLEX PROIEKTUANAZTERTUTAKO GAITASUNAK

A Norbere arloa edo diziplina menperatzeaB Bestelako arloak edo diziplinak ezagutzeaC Pentsamendu analitikoaD Ezagutza berriak azkar norberaganatzeko gaitasunaE Modu eraginkorrean negoziatzeko gaitasunaF Presiopean errendimendua izateko gaitasunaG Aukera berriak antzemateko gaitasunaH Jarduerak koordinatzeko gaitasunaI Denbora modu eraginkorrean erabiltzeko gaitasunaJ Taldean lan egiteko gaitasunaK Besteen gaitasunak mobilizatzeko gaitasunaL Norbere burua ulertzera emateko gaitasunaM Norbere boterea baliatzeko gaitasunaN Lanabes informatikoak erabiltzeko gaitasunaO Ideia eta konponbide berriak aurkitzeko gaitasunaP Norbere eta inoren ideiak zalantzan jartzeko joeraQ Jendaurrean prod., ideiak edo txostenak aurkezteko gaitasunaR Txostenak edo agiriak idazteko gaitasunaS Atzerriko hizkuntzak idazteko eta hitz egiteko gaitasuna

Iturria: REFLEX.

II. Eranskina. Lanbidek aztertutako gaitasunak

Ondoko taulan ondoz ondoko bost urtetan(2001-2005) graduatutakoek beren unibertsitate-ikasketetan garatutako gaitasun ezberdinei buruzeman dituzten balorazioak aurkezten dira, eta horie-tan aipatutako gaitasunek titulazioaren helburuekikoduten balorazioa gaitasun horiek lanpostuan dutenerabilgarritasunarekin konparatzen dute.

Lanbidek emandako datuen arabera, graduatuekgero eta balorazio hobea egin dute Adierazpena etaharremana, Pentsamendua eta Lanabesak gaitasuneiburuz; graduatuen hitzetan, egin dituzten ikaskete-tako ikasgaiak gainditzean lortu dituzten gaitasunhoriek gero eta erabilgarriagoak zaizkie beren lanpos-tuan aritzeko (lidergoaren gaitasuna izan ezik).

Heziketa teorikoaren balorazioa gero eta hobea da,baina hein handiagoan baloratzen da arlo akademikoandaukan erabilgarritasuna arlo profesionalean daukanabaino. Heziketa praktikoaren balorazioak oraindik erejoera negatiboa izaten jarraitzen du arlo akademikoan.Azkenik, aipagarria da hizkuntzetan eta informatikan ja-sotako heziketari buruz egiten den balorazio negatiboa.

3.49. TAULA. JASOTAKO GAITASUNEN PRESTAKUNTZA-MAILAREN ETA HORIEK LANPOSTUAN DUTEN ERABILERARENBALORAZIOA

Promozioa 2001 2002 2003 2004 2005 2001 2002 2003 2004 2005Gaitasunak (1-8 eskala) Jasotako prestakuntza Lanposturako duen erabilgarritasunaOinarrizko prestakuntzaPrestakuntza teorikoa 5,84 5,79 5,90 5,90 5,92 4,78 4,89 5,00 4,89 5,05Prestakuntza praktikoa 5,12 5,08 5,06 4,57 4,38 4,84 4,96 5,05 4,76 4,91Enpresako prestakuntza, “in situ” 5,22 4,53 4,65 5,29 5,04 5,07 4,64 4,78 5,45 5,47

Adierazpena eta harremanaIdatzizko adierazpena 4,52 4,85 4,81 5,08 5,10 4,73 5,13 5,30 5,45 5,51Ahozko adierazpena 4,41 4,60 4,67 4,95 4,89 4,89 5,27 5,47 5,64 5,72Talde-lana 5,05 5,11 5,22 5,45 5,46 5,38 5,70 5,89 6,05 6,07Lidergoa 4,91 5,10 5,21 5,45 5,46 4,43 4,87 5,09 5,10 5,29

PentsamenduaErabakiak hartzea 4,46 4,55 4,61 4,83 4,81 5,20 5,57 5,74 5,93 5,95Pentsamendu kritikoa 4,88 5,08 5,00 5,20 5,17 5,27 5,66 5,65 5,84 5,80Sormena 4,39 4,53 4,59 4,74 4,73 4,91 5,21 5,29 5,44 5,46

LanabesakKudeaketa eta plangintza 4,55 4,60 4,58 4,85 4,87 5,14 5,45 5,51 5,72 5,77Dokumentazio trebetasuna 4,87 4,87 5,05 5,34 5,26 5,25 5,37 5,62 5,89 5,90Atzerriko hizkuntzak 2,83 2,82 2,96 3,07 3,19 3,67 3,84 4,12 4,31 4,71Informatika (ofimatika) 2,92 2,82 3,31 3,93 4,01 4,51 4,97 5,24 5,42 5,68

Iturria: Bizitza aktibora sartzeari buruzko azterlana, 2005eko promozioa Lan-merkatuaren behatokia.

I. Eranskina. REFLEX proiektuan aztertutakogaitasunak

IV. KAPITULUAEAE-KO HEZKUNTZA-SISTEMARI BURUZKOIKUSPUNTUKUANTITATIBOA ETAAZALEKO EUROPAREKIKOKONPARAKETA


149

hartzera eta horiek ebaluatzera bideratzeko lege-aldaketa gauzatu zen.

Europaren parean atzeratuta bada ere, bi legehoriek onartu izanak hezkuntza-sistema aurreratu etamodernoa lortzeko beharrezko trantsizioa ekarri zuenestatura eta EAEra, prestakuntza-maila baxua duenbiztanleriaren indize altuak dituzten eremuetara,alegia.

Ikerketa egiterakoan ikusi da EAEko hezkun-tza-sistema amaitu gabeko trantsizio egoeran da-goela, lorpen-maila txikiak dituen eta ezagutzakhartzean oinarritutako hezkuntza-sistematik Ekitateeta Bikaintasun maila handiko gaitasunak barnera-tzean oinarritutako hezkuntza-sistemara3 bideantrabatuta.

Trantsizio horretan badaude une honetan tran-tsizio hori zein puntutan dagoen kokatzea ahalbide-tzen duten elementu esanguratsuak. Kapitulu hone-tan aurkezten den ibilbidean hizpide izango dituguelementu horiek.

Eskolatze-tasak hazkunde handia izan du HaurHezkuntzan eta horrek haurrentzako ikasgela berriakbehar izatea ekarri du; Eusko Jaurlaritza ari da pre-mia horri aurre egiten. Baina hezkuntza-sistemaneraginik handiena duen premia zera da, funtsezkogaitasunak garatu ahal izateko oinarrizko elementuakberandu norberaganatzeak dakartzan arazoak ahaliketa azkarren eta modurik eraginkorrenean landu ahalizateko irakasleek dituzten bitartekoak eta gaita-sunak are gehiago garatzea.

EAEko hezkuntza-sistemak ia % 15eko eskolauzte tasa du, moldakaiztasun-tasa areagotuz doa daeskolatze-aldian zehar eta Batxilergoko bigarren mai-lan % 33,4koa izatera iristen da, bikaintasun-emaitzaeskasak lortzen ditu PISA probetan eta erdi mailakoemaitzak lortzen ditu beste sistemekiko konparake-ta-proba ezberdinetan; horrenbestez, bidezkoa dapentsatzea Europak bultzatzen dituen eta estatukozein autonomia erkidegoetako legealdi ezberdinetanhausnartu diren aldaketak egiteko garaia dela.

Lortu nahi diren nazioarteko estandarrak erdies-teko oraindik asko falta bada ere, egia da azken 20urteetan ibilbide garrantzitsua egin dela. Halaxeerakusten du hainbat aldagaik izan duten bilakaerapositibo eta esanguratsuak, esaterako, Eskolatze-tasaren bilakaerak (ehuneko 9 puntu hazi da azken 10urteetan), edo biztanleriaren heziketa-mailak (1991nlehen mailako hezkuntza baino heziketa-maila han-diagoa zuen 15 eta 64 urte bitarteko biztanleria %40,6 zen eta 2006an, aldiz, % 67), nahiz LanbideHeziketako ikasleen bilakaerak (20 urteren buruan,15 eta 29 urte bitarteko biztanleriaren % 16 izatetik% 30,6 izatera igaro da).

1990ean Hezkuntza Sistemaren AntolamenduOrokorrerako Legea (LOGSE)1 onartu zenean, Leheneta Bigarren Hezkuntza unibertsal, derrigorrezkoeta debaldeko egin ziren, eta irakaskuntzak kudea-tzeko eta curriculumeko edukien ehuneko handi batprestatzeko aukera ematen duten malgutasuna etaautonomia eman zitzaien Autonomia Erkidegoei.Ondoren, LOE2 onartu zenean (2006), hezkuntzakalitaterantz bideratu zen, eta oinarrizko gaitasunak

1 Hezkuntza Sistemari buruzko Lege Organiko Orokorra (LOGSE), 1990eko urriaren 3koa (urriaren 4ko BOE).2 Hezkuntzari buruzko 2/2006 Lege organikoa (LOE), maiatzaren 3koa.3 Gaitasunak hartzean oinarritutako hezkuntza-eredua emaitza bat lortzeko edo arazo bat konpontzeko helburuz barneko zein kanpoko

baliabide ezberdinak (ezagutzak, abileziak, bitartekoak, prozedurak, jarrerak) testuinguru ezberdinetan konbinatzen eta mobilizatzen dituenikasketa-prozesua da. Ezagutzak barneratzean oinarritutako hezkuntza-eredua ezagutzak edo abileziak ikasgaika ikastera zuzendutakoprozesua da; prozesu horretan ikasten dena bestelako ezagutza eta abilezietatik bereiz egin ohi da, nahiz eta ondoren etengabe konbinatubeharko diren bizitza profesionala, soziala zein pribatua garatzeko.

Moldakaiztasun-tasa4 handituz doa eskola-zikloan zehar, eta Erdi Mailako Lanbide Heziketan %95ekoa izatera iristen da. Proba Diagnostikoaren etaPISA probaren emaitzek erakusten dute ikasturteaerrepikatzeak eta egokitasunik ezak ez dituztela emai-tza akademikoetako desbideratzeak bertan behera uz-ten; gainera, korrelazio estua dago Moldakaiztasun-tasaren eta eskola-porrotaren artean. Ikusi da, baitaere, Moldakaiztasun-tasa handiagoa dela gizonenartean emakumeen artean baino, baina korrelaziolineala dagoela bi moldakaiztasunen bilakaerarenartean, beraz, litekeena da moldakaiztasun hori era-giten duten mekanismoak sistemaren dinamikarenondoriozkoak izatea, generoa edozein dela ere.

Ikusi da Administrazioak ahalegin garrantzitsuaegin duela aniztasuna onartzen duen eskola inklu-siboa lortze aldera. Egin diren eta oraindik egitekedauden ahaleginek aurre egin behar diete hainbatarazori, besteak beste eremu zehatzetan biltzen denbiztanleria etorkinaren hazkundeari. Hazkunde horrekareagotu egiten du eskola-laguntza berezi eta per-tsonalizatuaren premia.

Lehen Hezkuntzako eskola-errendimendua5

(2009ko Proba Diagnostikoa) Estatuko batez bestekoabezalakoa da, eta zortzi autonomia-erkidegok emai-tza hobeak dituzte bai Bikaintasunari bai Ekitatearidagokienez. Era berean, PISA proben emaitzek (15urte) adierazten dute EAEko Derrigorrezko BigarrenHezkuntza ELGAko batez bestekoaren antzekoa delaeta estatuko batez bestekoak baino emaitza hobeakematen dituela irakurketa- eta zientzia-gaitasunenemaitza orokorretan, 2009an hobekuntza izan zuelamatematika-gaitasunaren emaitzetan, ELGAn eta es-tatuan baino emaitza hobeak dituela Ekitate-mailari

dagokionez, baina ELGAko batez bestekoa bainoBikaintasun-maila txikiagoa duela.

EAEko hezkuntza-errendimenduek ez dute lotura-rik eskola-orduekin, izan ere, azterlanaren arabera ezdago korrelaziorik eskola-orduen eta lortutako emai-tzen artean. Zerikusi handiagoa dute ikasleei eska-tzen zaizkien gaitasun berriek eta gai horren inguruanBoloniak egiten dituen eskakizun berriek.

Eskola-errendimenduarengan eragina dutenfaktoreak hainbat badira ere, azterlanak nabarmen-tzen du korrelazioak daudela ISEC6 delakoaren etabiztanleriaren eta ikasleriaren irakurketa-mailabaxuaren artean.

Hezkuntzan erabiltzen diren baliabideen eta lor-tzen diren emaitzen artean sortzen den erlazioakerakusten du hezkuntza-sistemaren eraginkortasunaasko hobetu daitekeela.

Erdi-mailako prestakuntza-mailetan (Bigarren etaHirugarren mailakoa: CINE 3 eta CINE 5B) dagoengabeziari eta, bereziki, gaitasun profesionalen gara-penean dagoen atzerapenari aurre egiteko helburuz,EAEn lehentasuna emango zaio lanbide heziketari.

Gauzak horrela, Goi-mailako Lanbide Heziketada, dauzkan garapen eta dimentsioagatik, EAEkohezkuntza-sistemaren elementu bereizgarrietako bateta lorpen nagusietako bat.

Lege eta dekretu ezberdinek (esaterako Ba-txilergoko curriculuma xedatzen duen 23/2009Dekretua), Boloniakoa bezalako hitzarmenek, etamunduan (ELGA, UNESCO), Europan, estatuan zeintokian-tokian orientagarriak diren agiri ezberdinek,denek ere, bide bera iradokitzen dute: funtsezko

4 Maila edo ikasturte jakin batean egoteko adin teorikoa gainditzen duten ikasleen eta guztira matrikulatutako ikasleen artekoerlazioa.

5 Eskola-errendimendua neurtzeko eskolan ikasten diren ezagutzak edo gaitasunak zenbateraino barneratzen diren ikusi eta zenbakibidezko nota baten bidez adierazten dira barneraketa hori neurtzeko egindako ebaluazioaren emaitza gisa (ikasleen multzoak batezbeste lortutako nota, adibidez). Eskola-errendimendua eraginkortasunaren arabera ere neur daiteke, esaterako, Graduazio- edo Titulazio-tasaren bidez (titulua lortu duten ikasleen ehunekoa) edo Egokitasun-tasaren bidez (lagintzat hartutako adineko ikasleen artean teorikokiberen adinarekin egin beharreko ikasturtean matrikulatuta daudenen ehunekoa), edo bestela eraginkortasun gabeziaren bidez ere neurdaiteke, adibidez, Moldakaiztasun-tasaren bidez (maila edo ikasturte jakin batean egoteko adin teorikoa gainditzen duten ikasleen etaguztira matrikulatutako ikasleen arteko erlazioa). Guztiak ere eskola-errendimendua neurtzeko erabiltzen diren hurbilketak baino ez dira.Errendimendu kontzeptua, edozein eremutan, beti izango da lortutako emaitzen (energia erabilgarria, balio erantsia, lortutako maila) etaerabilitako baliabideen (kontsumitutako energia, orduak, kostuak) arteko erlazioa.

6 ISEC: Gizarte-, ekonomiaeta kultura-indizea


151

Langabeei dagokienez, ikusi da 55 urtetik go-rakoen taldean prestakuntzaren estaldura-tasa %1,7koa baino ez dela. Bereziki ahula den eta erregis-tratutako langabeen % 13,4 biltzen duen talde horrekprestakuntza-ekintzetako partaideen % 3,5 baino ezdu hartzen.

Lanbide Heziketa eta Unibertsitatea tituluen etagaitasunen definizio- eta eguneraketa-sistemei ja-rraiki egituratzen dira, baina daukaten prestaketa-eta eguneraketa-erritmoa dela eta (7 urtetan 454gaitasun onartu dira, eta dauden 700etatik hamabostinguru eguneratu dira) ez dute berebiziko eginkizuniksistema sozioekonomikoko transferentzia teknolo-giko eta zientifikoan. Puntu hori azpimarragarria daEuropako Batzordeko adituek egindako azken gomen-dioen harira.

Azterlan honen bidez egiaztatu ahal izan denbeste gauza bat zera da, unibertsitateko eta LanbideHeziketako irakasleek lotura gutxi dutela enpresekin.Jakina da irakasleen eginkizuna funtsezkoa delaberrikuntzan, beraz, gai horrek garrantzi handia dusistema sozioekonomikoaren eta horren berrikun-tzaren etorkizunean. Bikaintasun campus gisa ain-tzatetsitako Euskampus bezalako proiektuak norabidehorretan doaz, hau da, unibertsitatea eta irakasleakberrikuntzako funtsezko eragile bihurtzea.

Alderdi horiek guztiak aztertuko dira hezkuntza-maila ezberdinetan zehar egindako ibilbidean, etaazterlanaren arazo nagusiari, hau da, prestakuntza-sistema sistema sozioekonomikora egokitzeari eran-tzuna bilatzeko eta gaiari buruzko gogoeta egitekoaukera emango duten datu esanguratsuetan bakarrikluzatuko da.

gaitasunak eta hezkuntza-gaitasun orokorrak ikasibehar dira, ikasleen autonomia garatu behar da etaezagutzak eta gaitasunak ez ezik gaitasun profesio-nalak ere norberaganatu behar dira. Hau da, diru-dienez, Lehen Hezkuntzan hasi eta Unibertsitaterabitartean ezagutzen transmisio soilaren esparruaalde batera utzi behar da funtsezko gaitasunen etagaitasun profesionalen ikasketa bultzatzeko (LanbideHeziketa eta Unibertsitatea). Helburu hori lortzekobidean pauso irmoz aurrera egiten ari dela erakustenduten zantzuak agertzeko beharra azaldu du azterla-nak. Irakasleek eta ikastetxeek zein unibertsitateekikasgaikako programazio hertsia alde batera utzieta gaitasunen ikasketa eta norberaganatzea oinarriduten jarduerak eta programazioa abiapuntu dituenhezkuntza-sistema onartzeko dituzten zailtasunakdira, batez ere, inertziak agerian uzten dituztenak.

Etengabeko Prestakuntzari dagokionez, ikusi daEAEko prestakuntza-ereduari esker 2000tik 2007rabitartean 570.000 langile inguru prestatu direla etagainera 44.000 ekintza baino gehiago egin eta 22milioi ordu inguru eman direla. Hala ere, eredu honengarapenak ere arazoak izan ditu. Hobetuz funda-zioak eskuragarri izan dituen funtsek jasan dituztengorabeheren ondorioz aldaketa handiak egon diraprestakuntza-ekintzen eta partaideen kopuruetan (%88ko murrizketa 2004an).

Antzeman da, baita ere, enpresen neurriak eraginzuzena duela prestakuntzan, izan ere, prestakun-tza-ekintzetako partaideen % 8 baino ez da 1 eta 5langile bitarteko enpresetakoa, eta 2009an mikro-ETEen (1-9 langile) estaldura-tasa % 14,3koa izanzen eta enpresa handiena (249 langiletik gora), aldiz,% 87,9koa.


153

1. EAE-ko Hezkuntza-Sistemaren bilakaera orokorra

aldiz hazi da. Badirudi Lanbide Heziketa izan delaaldaketarik jasan ez duen bakarra, % 1,6 hazi baita.Hala ere, adierazle honek ez duenez Erdi Mailakoeta Goi-mailako Lanbide Heziketaren artean bereiz-ketarik egiten, ez du benetan gertatu den aldaketagarrantzitsua islatzen. Ondoko orrialdeetan ikusi ahalizango denez, EAEn gorakada nabarmena izan duGoi-mailako Lanbide Heziketak. Lanbide Heziketaegin zuten ikasleen bi herenek Goi-mailako ikasketakegin zituzten. Hauxe da estatuko hezkuntza-mailarenbilakaerarekiko bereizketarik handiena markatzenduen elementua.

Hamarkada baten buruan, Goi-mailako LanbideHeziketako ikasleen kopurua 15 eta 29 urte bitartekobiztanleriaren % 8,8 izatetik (1998/1999 ikasturtea)% 18,2 izatera (2008/2009 ikasturtea) igaro da, be-

1.1. Aldaketa orokorrak eta bilakaera orokorra

EAEko biztanleriaren prestakuntza-mailak bi-lakaera positiboa izan du azken 20 urteetan, 1986tik2006ra bitartean, alegia, izan ere, ikasketarik gabekoedo lehen mailako ikasketak soilik dituen biztanleria-ren proportzioa % 59,42 izatetik % 33 izatera igaroda. Zifra hori altua da oraindik ELGAko herrialdeenbatez bestekoarekin alderatuta, baina esanguratsuada abiapuntua zein den kontuan hartuta.

Grafikoak azken 16 urteetan, LOGSE onartu ze-netik aurrera, prestakuntza-mailetan egon den au-rrerapena erakusten du. Unibertsitate-, erdi- edogoi-mailako pertsonen kopuruak 2,02 aldiz egin dugora eta Lehen Hezkuntzako maila 1,8 aldiz murriztuda. Bigarren Hezkuntzak aurrerakada izan du eta 1,6

4.1. GRAFIKOA. 15 ETA 64 URTE BITARTEKO EAEKO BIZTANLERIAREN BILAKAERA, HEZIKETA-MAILAKA

80

100

70

60

50

40

30

20

10

01986

90

1991 1996 2001

Lehen mailakoak Bigarren mailakoak Lanbide hezkuntza Erdi/goi-mailakoak Goi-mailakoakAnalfabetoak Ikasketarik gabe

2006

%

7,98

5,27

15,48

11,86

46,54

12,070,01

11,73

7,12

18,06

18,02

41,38

3,24 1,69

35,30

19,46

17,53

9,08

16,62 16,94

9,82

17,08

23,17

31,58

1,22

7,98

5,27

15,48

11,86

46,54

12,070,01 0,01 0,00 0,00

Iturria: EUSTAT 2009. Geuk egina.

154


1.2.1. Eskolatze-tasaren bilakaera

Eskolatze-tasa hezkuntza-sistema baten era-ginkortasuna, hau da, kasu honetan hezkuntza-sistemak biztanleria osoa prestatzeko duen gaita-suna aztertzeko oinarrizko elementua da.

0tik 29 urtera bitarteko Eskolatze-tasa7 ehune-ko 9 puntu baino gehiago hazi da azken hamarkadan,izan ere, 2001/2002 ikasturtean % 58,51koa bazen,2008/2009 ikasturtean % 67,94koa izatera iritsi zen.

Hazkunde hori ulertzeko kontuan izan behar dajaiotzen kopuruak gora egin duela (% 17,3 9 urterenburuan) eta emakumeen okupazio-tasa hazi egin dela,EUSTATeko datuen arabera ehuneko 11,3 puntu haziere 9 urteko epean (% 33,4 izatetik % 44,7 izatera); lanegiten duten emakumeen kopuruak gora egin izanakhaurrentzako hezkuntza-zerbitzuak garatzea eta umeakgero eta gazteago eskolatzea ere ekarri du.

raz, Erdi zein Goi-mailako Lanbide Heziketa bikoiztuegin da azken 20 urteetan.

1.2. Hezkuntza-sistemaren efikaziaren etaeraginkortasunaren bilakaera

Hezkuntza-sistema baten efikaziaren eta era-ginkortasunaren bilakaera hobekien isla dezaketendatuak biltzen dira atal honetan. Lehenik eta behinEskolatze- eta Moldakaiztasun-tasak aztertzen dira,sistemaren efizientzia eta eraginkortasun orokorra-ren oinarrizko adierazle bi baitira. Ondoren efikazia-ren eta eraginkortasunaren hurbilketa zehatzagoaegitea ahalbidetzen duten bestelako adierazle oroko-rren bilakaera ere aztertzen da. Azkenik, efikaziaeta eraginkortasun hori ulertzen laguntzen dutenhezkuntzarako baliabideen bilakaerari buruzko datuakematen dira.

4.2. GRAFIKOA. 15 ETA 29 URTE BITARTEKO BIZTANLERIAREN ARTEAN LANBIDE HEZIKETAKO IKASLE DIRENENPORTZENTAJEA

20

18

16

14

12

10

8

61998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002 2003-2004 2005-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008

Erdi mailako LH Goi-mailako LH

18,217,5

17,918,018,318,2

17,4

16,4

13,5

8,8

7,2

9,4

10,110,4

11,0 11,111,6

12,1 12,0 12,0 12,4

17,5

%

Iturria: EUSTAT 2009. Geuk egina.

7 Eskolatze-tasa zera da, EAEko eskolatuen eta guztirako biztanleriaren arteko adinkako erlazioa, guztira eta hezkuntza-maila bakoi-tzean. Ikasleek ikasturtea hasten den urteko abenduaren 31n daukaten adina hartzen da kontuan.


155

Urtebeteko umeen Eskolatze-tasa % 5,17 izatetik% 39,36 izatera igaro da, eta bi urtekoena, aldiz, %58,39 izatetik % 89,36 izatera.

Eskolatze-tasaren hazkunde orokorrean zeresanadu, baita ere, 16 eta 17 urte bitarteko gazteek hezkun-tzan duten partaidetzak, % 92,48tik % 98,17ra eta %86,87tik % 88,56ra igaro baitira hurrenez hurren.

Hala ere, 18 eta 21 urte bitarteko gazteenEskolatze-tasa txikiagoa izateak eragina du guztirakoEskolatze-tasaren hazkunde orokorrean.

Eskolatze-tasa garbiak8 zehatzago aztertuz gero,ikus daiteke Eskolatze-tasa garbiak behera egitenduela 18-21 urteko tartean; murrizketa hori hainbatfaktorek eragiten dute, bai Batxilergoan Egokitasun-tasak9 hobeto doitzeak eta, batez ere, Goi-mailakoUnibertsitate-ikasketen Eskolatze-tasa garbiek be-hera egin izanak. Horrenbestez, esan daiteke krisi

8 Eskolatze-tasa garbia: hezkuntza-maila bakoitzeko esko-latuen eta maila hori egiteko adina duen biztanleriaren artekoerlazioa.

9 Beren adinerako teorian egokia den ikasturtean matrikula-tuta dauden eskolatuen eta adin horretako biztanleriaren artekoerlazioa.

4.3. GRAFIKOA. 16 ETA 21 URTE BITARTEKO GAZTEEN EHUNEKOA 2000/2001 ETA 2008/2009 IKASTURTEETAN60

50

40

30%

20

10 7,6

1,8

13,111,4

23,324,9

27,630,7

38,9

51,048,6

38,7

016 urte 17 urte 18 urte 19 urte 20 urte 21 urte

Eskolatu gabeak 2000/2001Eskolatu gabeak 2008/2009Iturria: Eustat. Geuk egina.

4.1. TAULA. ESKOLATZE-TASA IKASTURTEKA ETAADINKA (%)

2000/2001 2004/2005 2008/2009Guztira %58,51 %62,38 %67,940 urte %2,31 %11,48 %17,971 urte %5,17 %25,79 %39,362 urte %58,39 %85,86 %89,103 urte %101,96 %102,48 %101,244 urte %101,16 %101,38 %101,615 urte %101,38 %100,27 %101,116 urte %101,51 %102,32 %101,017 urte %100,84 %102,86 %101,068 urte %101,57 %104,64 %101,729 urte %100,91 %100,71 %100,4910 urte %100,96 %101,41 %103,8711 urte %100,81 %101,18 %104,4512 urte %101,86 %102,14 %107,6013 urte %100,95 %100,62 %100,4414 urte %100,78 %99,77 %101,4415 urte %99,69 %99,51 %101,0416 urte %92,48 %90,43 %98,1717 urte %86,87 %85,40 %88,5618 urte %76,66 %76,28 %75,1219 urte %72,41 %71,08 %69,3220 urte %61,08 %64,01 %61,2621 urte %51,45 %53,44 %48,9522 urte %40,79 %41,30 %39,0923 urte %31,10 %32,61 %30,0324 urte %21,32 %23,07 %20,8625 urte %14,44 %16,33 %15,2726 urte %10,01 %11,61 %11,1227 urte %6,84 %8,61 %8,4928 urte %9,94 %6,07 %6,2429 urte %3,50 %4,53 %5,30Iturria: Eustat. Geuk egina biztanleriari eta bere etorkizunariburuzko datuak eskolatzeari buruzko datuekin uztartuta.

156


islatzen baitute. Egokitasun-tasak ikasleen adinareneta prestakuntza-mailaren arteko egokitzapena jaso-tzen du. Moldakaiztasun-tasak eskola-atzerakuntzak,eskolatze-desbideraketak eta ikasturte errepikapenakbiltzen ditu bereziki. Adierazle horiek hobetzeak siste-maren eraginkortasun orokorra handiagoa izatea dakar.

Datuek egiaztatu dute arreta berezia jarribehar dela gazteenengan, izan ere, eskola-atzerapenak areagotu egiten dira urteek aurre-ra egin ahala, eta horrek eskola-porrota dakar.

Lehen Hezkuntzako Moldakaiztasun-tasakaztertzerakoan egiaztatu ahal izan da tasak ehuneko2,1 puntuko hazkunde orokorra izan duela azkenhamarkadan. Joera horrek 2005/2006 ikasturteanizan zuen puntu gorena, eta orduz geroztik urtean0,2 puntu murriztuz joan da. 1994/1995 ikasturteantasa % 4,4koa izan zen eta ondoren etengabe eginzuen gora 2005/2006 ikasturtean % 11,8koa izaterairitsi arte.

Lehen Hezkuntzako 6. mailan Moldakaiztasun-tasaren azterketa zehatza eginda ikusi ahal izan

aurreko garaian inflexio bat gertatu dela: 18 eta 21urte bitarteko gazteak gehiago hurbiltzen dira lan-merkatura eta beren eskola-bizitza murrizten dute.

22 eta 25 urte bitarteko biztanleriaren kasukonkretuan eskolatze-tasa garbia murriztu egitendela ikusten da.

Europarekin alderatuz gero, EAE 15 eta 24urte bitarteko Eskolatze-tasen batez beste-kotik gertu dago. 2007an, EAEko Eskolatze-tasa% 58,8koa zen, Suitzakoaren (% 58,2) eta Fran-tziakoaren (% 58,6) nahiko parekoa, eta Europakobatez bestekoaren (% 59,4) antzekoa. Estatuko batezbestekoa Europako batez bestekoa baino 4 puntutxikiagoa da.

1.2.2. Egokitasun- eta Moldakaiztasun-tasen10

bilakaera

Hezkuntza-sistema baten eraginkortasuna azter-tzeko orduan Egokitasun- eta Moldakaiztasun-tasakneurri egokia izaten dira, ikaslearen adinaren etaikasketei dagokien adinaren arteko desbideraketa

10 Maila edo ikasturte jakin batean egoteko adin teorikoa gainditzen duten ikasleen eta guztira matrikulatutako ikasleen arteko erla-zioa. Egokitasun-tasa: Aztergai den adineko biztanleriaren artean, beren adinarekin teorikoki bat datorren (edo datozen) ikasturtean (edoikasturteetan) matrikulatuta daudenak. Ikasturteak, teorikoki: 8 urte - L. Hezkuntzako 3.a; 10 urte - L. Hezkuntzako 5.a; 12 urte - OHOko 7.maila edo 1. DBH; 14 urte - 3. DBH, 1. BBB, 1. Batxilergo Esperimentala eta 1. LH; 15 urte - 4. DBH, 2. BBB, 2. Batxilergo Esperimentalaeta 2. LH I.

4.2. TAULA. 22-25 URTE BITARTEKO ESKOLATZE-TASA GARBIA MAILAKA, SEXUKA ETA IKASTURTEKA. (%)

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09Guztira. Uniber. kanpoko goi-mailako ikasketak 4,4 4,2 4 4,6 4,8 4,8 4,7 4,8 3,8Gizonezkoak. Uniber. kanpoko goi-mailako ikasketak 5,1 4,7 4,3 4,9 5,1 5,2 5,2 5,2 4,2Emakumezkoak. Uniber. kanpoko goi-mailako ikasketak 3,7 3,7 3,7 4,3 . 4,4 4,3 4,4 3,4Guztira. Goi-mailako unibertsitate ikasketak 21 20,5 21,5 21,6 20,6 20,1 20 20,3 20,1Gizonezkoak. Goi-mailako unibertsitate ikasketak 19,7 19,2 20 20,2 19,4 18,9 18,9 18,9 18,5Emakumezkoak. Goi-mailako unibertsitate ikasketak 22,4 21,9 23 23,2 21,8 21,4 21,2 21,8 21,8

Iturria: EUSTAT.

4.3. TAULA. MOLDAKAIZTASUN-TASA LEHEN HEZKUNTZAKO 6. MAILAN SAREKA, HIZKUNTZA-EREDUKA ETA SEXUKA

2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009Guztira 9,1 10,2 10,8 11,0 11,5 11,8 11,6 11,4 11,2Gizonezkoak 10,7 11,7 12,8 12,7 13,2 13,7 13,5 12,7 12,6Emakumezkoak 7,4 8,7 8,6 9,0 9,8 9,8 9,5 9,9 9,6Publikoa 11,1 11,9 12,9 13,3 13,7 14,5 14,0 13,8 14,1Pribatua 7,6 9,0 9,1 9,0 9,6 9,4 9,5 9,1 8,4A eredua 12,3 14,3 16,2 16,7 18,5 20,8 18,8 21,2 19,6B eredua 6,2 7,3 7,9 8,1 8,7 8,8 9,0 12,6 13,1D eredua 10,1 11,0 10,8 11,2 12,0 12,2 12,7 8,2 8,3X eredua 14,5 13,2 10,0 16,0 6,1 9,1 7,8 7,9 11,2

Iturria: EUSTAT.


157

% 19,1 1. DBHn, % 24,3 2. DBHn, % 25,2 3. DBHneta % 26,6 4. DBHn.

Alde positiboak ere aipatu behar dira,izan ere, azken 8 urteetan hobekuntza oroko-rra nabari izan da 1. eta 2. Batxilergoari da-gokienez, tasak 5,7 eta 6,1 puntu murriztu baitirahurrenez hurren. Hala ere, zifrak oraindik altuakdira, bereziki sektore publikoan eta A ereduan, 2.Batxilergoko tasak % 45,3 eta % 45,2ko izan bait-ziren hurrenez hurren.

Moldakaiztasun-tasak ikaragarri hazten di-ra Lanbide Heziketaren kasuan, bereziki ErdiMailako Lanbide Heziketari dagokionez, batezbesteko tasak gutxienez % 95ekoak izaten baitira.Hau da, Erdi Mailako Lanbide Heziketa egiten duten

dugu gizonezkoen tasa emakumeena baino 2 puntuhandiagoa izan zela 2008/2009 ikasturtean, bainatasa bi sexuetan areagotzen da. Tasa handiagoada sektore publikoan (% 14,1 eta % 8,4 sektorepribatuan), beraz, sektore horretan pribatuan bainoazkarrago hazten da eta horrenbestez, 2000/2001urtean 3,5 puntuko aldea bazegoen batetik bestera,2008/2009 ikasturtean alde hori 5,7 puntukoa izanzen. Hizkuntza-ereduei dagokienez, D ereduan tasaetengabe hobetuz joan dela ikus daiteke, % 10,1izatetik % 8,3 izatera igaro baita. Bestaldean, A etaB ereduetan moldakaiztasuna haziz doa urtez urte, 8urteko epean 7,3 eta 6,9 puntuko gorakada izan baituhurrenez hurren.

Lehen Hezkuntzan aurki daitezkeenMoldakaiztasun-tasek gora egiten dute DBHn:

4.4. TAULA. MOLDAKAIZTASUN-TASA DBHN SAREKA, HIZKUNTZA-EREDUKA ETA SEXUKA

2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009

1.o DBH

Guztira 10,9 11,9 12,7 20,8 20,5 21,1 20,5 19,1Gizonezkoak 13,1 13,9 14,9 24,7 24,7 25,0 24,0 21,9Emakumezkoa 8,6 9,9 10,3 16,3 15,8 16,8 16,4 16,0Publikoa 13,6 15,1 16,7 25,8 25,1 26,3 25,6 23,6Pribatua 9,1 9,8 10,0 16,9 17,0 16,9 16,3 15,3A eredua 16,3 17,0 19,1 32,1 33,2 37,3 34,5 34,8B eredua 6,5 8,5 9,2 14,7 14,9 15,6 21,2 21,0D eredua 11,8 12,3 12,7 21,1 21,2 20,3 15,5 13,6X eredua 14,5 15,0 9,2 24,8 4,6 9,4 6,6 6,3

2.o DBH


3.o DBH


4.o DBH

Guztira 31,6 32,1 31,3 29,6 28,4 27,0 26,5 26,6Gizonezkoak 36,6 37,3 36,5 34,2 32,7 30,8 30,3 29,7Emakumezkoa 26,5 26,7 26,1 25,1 24,2 23,2 22,6 23,4Publikoa 41,3 41,0 39,7 38,4 37,3 35,0 33,6 33,5Pribatua 24,7 25,9 25,6 23,7 22,3 21,5 21,3 21,4A eredua 39,0 40,7 40,5 37,9 38,8 37,2 37,9 42,7B eredua 23,6 25,3 26,1 24,0 22,6 22,2 25,9 24,9D eredua 33,0 31,1 28,4 29,0 26,8 25,5 20,9 20,3

Iturria: EUSTAT.

158


dira urteetan zehar, bereziki B ereduko 2. mailan, izanere, kasu horretan zortzi urteren buruan ehuneko 14,7puntuko gorakada egon da.

Hala ere, nabarmentzekoa da, baita ere, lan-munduan sartu ondoren Lanbide Heziketari eki-ten dioten helduen portzentaje garrantzitsuaketa unibertsitate-ikasketak utzi eta lana aurki-tzeko bide gisa Goi-mailako Lanbide Heziketanikastaro bat egiten duten ikasleen kopuruakeragina dutela Lanbide Heziketan dagoenMoldakaiztasun-tasa altuan.

hogei pertsonatik bakarraren adina dator bat inolakoatzerapenik gabe ikasturtea egin beharko litzatekeenadinarekin. Halako desorekek gauza bat adieraztendute: Erdi Mailako Lanbide Heziketak DBHn edo/eta Ba-txilergoan zailtasunak izan dituzten eta aurretik eskola-atzerakuntzak pilatu izan dituzten gazteak biltzen ditu.

Goi-mailako Lanbide Heziketaren kasuan eretasak altuan izan ziren 2008/2009 ikasturtean (%83,3 lehenengoan eta % 83,5 bigarrenean), bainaErdi Mailako Lanbide Heziketan baino txikiagoak.Goi-mailako Lanbide Heziketan tasak areagotuz joan

4.5. TAULA. MOLDAKAIZTASUN-TASA BATXILERGOAN SAREKA, HIZKUNTZA-EREDUKA ETA SEXUKA

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09

1. batxilergoa

Guztira 28,0 28,3 27,9 28,1 27,9 26,8 27,1 24,1 22,3Gizonezkoak 31,5 31,4 30,5 31,5 30,3 30,3 30,8 26,2 23,8Emakumezkoak 24,7 25,6 25,6 25,1 25,8 23,6 23,9 22,3 20,8Publikoa 36,1 36,6 37,1 37,1 37,1 36,0 36,4 32,6 28,7Pribatua 19,2 19,1 18,2 18,5 18,3 17,3 17,3 15,7 15,9A eredua 34,4 36,1 36,4 37,1 37,8 36,8 36,2 34,8 33,1B eredua 19,8 18,5 17,5 17,7 17,7 16,7 17,6 17,7 20,0D eredua 23,3 20,4 28,8 20,9 17,4 24,6 49,5 14,8 13,6X eredua 39,7 33,9 38,3 35,3 18,0 20,3 16,5 13,3 28,6

2. batxilergoa

Guztira 39,5 40,2 39,4 38,4 38,8 37,1 37,8 35,9 33,4Gizonezkoak 43,6 43,5 43,1 41,7 41,8 40,9 41,2 40,5 35,6Emakumezkoak 35,7 37,3 36,0 35,5 36,3 33,8 34,7 31,9 31,5Publikoa 49,8 51,5 51,3 51,7 50,8 49,7 50,2 48,3 45,3Pribatua 25,5 24,3 23,2 21,4 23,2 21,4 22,5 21,0 19,5A eredua 48,2 48,6 48,4 48,7 50,1 49,0 49,1 47,6 45,2B eredua 26,3 27,8 26,5 24,7 24,5 22,6 24,8 28,8 23,5D eredua 29,4 31,1 36,2 25,3 23,2 26,8 33,5 23,3 22,2

Iturria: EUSTAT.

4.6. TAULA. MOLDAKAIZTASUN-TASA ERDIMAILAKO LANBIDE HEZIKETAN SAREKA, HIZKUNTZA-EREDUKAETA SEXUKA

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09

1. Erdi Mailako LanbideHeziketa

Guztira 92,8 93,2 94,5 95,7 95,8 96,3 96,3 96,0 95,5Gizonezkoak 92,2 93,4 94,1 95,0 95,1 95,7 96,0 95,3 94,9Emakumezkoak 93,9 92,8 95,0 96,7 96,7 97,2 96,8 96,9 96,4Publikoa 94,6 93,7 94,8 95,5 95,6 96,6 96,1 96,0 96,0Pribatua 90,2 92,5 94,0 95,9 96,0 95,8 96,6 96,0 94,7A eredua 93,5 94,1 94,9 96,3 96,5 96,8 96,9 97,0 96,2B eredua 90,0 90,3 92,5 92,3 92,3 93,9 93,9 96,3 91,9D eredua 89,3 86,1 93,4 94,8 92,9 97,6 97,8 91,8 93,3X eredua — — — — — 0 0 0 0

2. Erdi Mailako LanbideHeziketa

Guztira 92,8 93,5 93,1 94,2 95,9 96,2 96,1 96,6 95,7Gizonezkoak 92,3 93,7 93,4 93,9 95,4 95,6 95,7 95,9 95,3Emakumezkoak 93,6 93,1 92,6 94,6 96,8 97,2 96,8 97,8 96,4Publikoa 94,7 93,5 94,2 94,4 95,9 96,2 96,1 96,5 95,7Pribatua 90,5 93,5 91,7 93,8 96,0 96,2 96,2 96,8 95,8A eredua 93,3 94,3 94,1 94,6 96,5 96,9 96,6 97,2 96,9B eredua 89,1 89,8 89,1 92,0 92,9 93,6 93,9 97,7 96,0D eredua 91,9 90,7 85,2 93,1 95,6 94,2 98,6 94,2 91,7X eredua — — — — — 0 0 0 0

Iturria: EUSTAT.


159

2008an estatuko hezkuntza-sisteman berenheziketa goizegi utzi zuten 18 eta 24 urte bitartekopertsonen portzentajea % 31,9koa izan zen, eta aipa-tu beharra dago gizonen artean tasa handiagoa izanzela (% 38) emakumeen artean baino (% 25,7). Por-tzentaje horrek Europan eskola uzte gehien duten hi-ru herrialdeen artean kokatzen du Espainia, Europakohelburua lortzetik urruti, alegia.

EAEko eskola uztearen tasa 27-EBko batezbestekoa baino txikiagoa da eta estatuko por-tzentajerik baxuena ere bada: % 14,7ko batezbesteko eskola uztea dago. EAEn gizonen % 21ekuzten ditu goizegi ikasketak.

ISEI-IVEI erakundeak emandako datuen arabera,2000tik 2007ra bitartean aurreko urteetako joera po-sitiboa hautsi zuen hazkunde txikia gertatu zen (ES.5txostena. 2008ko abendua), izan ere, 1992an eskolauztearen indizea % 25,4 izan zen (eskola uzteariburuzko txostena. 2007ko apirila).

1.2.3. Eskola uzte goiztiarraren11 bilakaera

Eskola Uzte Goiztiartzat hartzen da eskola goizegiutzi duen, heziketarik jarraitzen ez duen eta gutxienezDerrigorrezko Bigarren Hezkuntza (CINE 2) gainditu ezduen 18 eta 24 urte bitarteko biztanleriaren ehunekoa.

Adierazle hori lehentasunezko helburutzat du-te gizarte aurreratuetako hezkuntza-politikek. Usteda gazteek derrigorrezko hezkuntza bakarrik izateakeragin negatiboak dituela pertsonarengan eta baitagizarte osoarengan ere, berrikuntza eta ezagutzasaritzen dituen nazioarteko testuinguruan baikaude.2010erako Europako helburuetako bat eskola uztea-ren batez besteko portzentajea % 10 baino txikiagoaizan beharko litzatekeela da.

Gazteen eskola-porrotaren eta eskola uztearenmurrizketaren neurriak Lehen eta Bigarren eskola-sistemaren eraginkortasunaren adierazle esangura-tsuak dira.

4.7. TAULA. MOLDAKAIZTASUN-TASA GOI-MAILAKO LANBIDE HEZIKETAN SAREKA, HIZKUNTZA-EREDUKAETA SEXUKA

2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008

1. goi-mailakoLH

Guztira 80,6 82,2 82,0 82,6 83,8 83,3 82,5 82,8Gizonezkoak 80,6 81,3 81,5 82,3 82,9 83,0 83,1 81,8Emakumezkoak 80,5 83,5 82,6 83,1 84,9 83,7 81,7 84,0Publikoa 83,2 83,4 83,8 85,0 85,5 85,4 83,2 83,8Pribatua 78,4 81,2 80,3 80,4 82,0 81,2 81,9 81,7A eredua 82,7 84,0 83,4 83,6 85,5 85,2 83,8 84,6B eredua 71,9 73,6 75,5 77,1 74,8 75,9 77,8 82,1D eredua 67,3 74,4 73,9 79,6 82,8 81,1 80,0 76,5

2. goi-mailakoLH

Guztira 79,7 80,8 81,9 82,5 84,6 83,8 83,9 83,2Gizonezkoak 80,3 80,7 81,6 82,1 84,2 83,1 84,3 84,0Emakumezkoak 78,7 80,9 82,5 83,0 85,1 84,6 83,3 82,2Publikoa 79,3 82,1 81,7 83,7 87,5 84,9 83,9 84,6Pribatua 79,9 79,9 82,2 81,4 82,0 82,8 83,9 81,8A eredua 81,0 82,7 83,0 84,0 85,6 85,4 85,2 84,7B eredua 68,2 71,3 75,5 74,0 77,0 75,3 78,2 77,8D eredua 74,1 69,3 77,8 72,3 88,8 86,4 86,6 78,3

Iturria: EUSTAT.

11 Eskola-porrota eta eskola uztea termino ezberdinak dira, sarritan nahastu egiten badira ere. Eskola-graduatu titulua ez lortzeaeskola-porrot gisa hartzen da. Badaude beste eskola-porrot mota batzuk ere eskola-ziklo guztietan, baita unibertsitate-aldian ere.

Oro har, Eskola Uzte Goiztiarrak (EUG) DBHko eskola-porrota hartzen du bere gain, eta baita DBH ongi amaitu ondoren Batxilergoanez Erdi Mailako Lanbide Heziketan ez matrikulatzea ere. Eskola Uzte Goiztiartzat hartzen da, baita ere, CINE 3 C gisa klasifikatutakoprogramen bidez eskolatuta egotea ere, hau da, enplegurako prestatzeko programen bidez, nahiz eta derrigorrezko eskolatzea amaitu etagero horietan jarraitu.

Hezkuntza Uzte Goiztiarra (HUG) kontzeptua erabiltzen da CINE 3 C motako programetan matrikulatutako biztanleria ez zenbatzeko.ELGA Eskola Uzte Goiztiarraz ari denean, CINE 3A edo 3 B motako derrigorrezkoaren ondoko bigarren hezkuntzako (Batxilergoa edo

Erdi Mailako Lanbide Heziketa) tituluren bat lortu ez duten edo horiek lortzeko ikasketarik egiten ari ez diren hemezortzi urtetik gorakogazte guztiez ari da. Aurreko etapetako eskola-porrot kasuez ere ari da, nahiz eta beste ondore batzuetarako kasu horiek eskola-porrotgisa ulertu uzte gisa ulertu beharrean.

160


Gainerako autonomia erkidegoekin alderatuta,ikus daiteke 10 urteko epean EAE eskola uzte tasakmurriztea lortu duten 9 erkidegoen artean sartu delaeta, gainera, indizerik onena daukan erkidegoa dela(% 14,7).

1.2.4. Biztanleriaren prestakuntza-mailarenbilakaera (gazteak eta helduak)

Derrigorrezkoaren ondoko Bigarren Hezkuntza(CINE3) amaitu duen 20 eta 24 urte bitarteko biztan-leria aztertzen da atal honetan.

Adierazle hau, aurrekoa bezala, Europako hezkun-tza-politiken lehentasunezko helburua da, izan ere,ezagutzan oinarritutako gizartean aurrera egin ahalizateko derrigorrezkoa da oinarrizko gaitasunak be-har bezala garatuta izatea. 2010erako Europakohelburua zera zen, gutxienez, 22 urteko gazteen% 85ak bigarren hezkuntzako bigarren zikloa (CINE3) amaituta izatea.

2008an Europar Batasuneko 27 herrial-deetan, batez beste, Derrigorrezkoaren ondokoBigarren Hezkuntzako ikasketak amaitu zituztenenportzentajea % 78,5 izan zen. 2000 urteaz geroztikEuropak izandako bilakaeran urtean 0,23 puntukohazkundea eman da. Horrela jarraituz gero, 2010

HERRIALDEA/ESKUALDEA

2008

GUZTIRA Emakumeak GizonakTurkia 46,6 53,7 38,5Malta 39,0 36,1 41,7Portugal 35,4 28,6 41,9ESPAINIA 31,9 25,7 38,0EB (27 herrialde) 16,7 12,9 16,9Errumania 15,9 16,0 15,9EAE (2007kokopuruak) 14,7 10,0 21,0

EB (25 herrialde) 14,9 12,6 17,0Alemania 11,8 11,2 12,4Frantzia 11,8 9,8 13,8Irlanda 11,3 8,0 14,6Suedia 11,1 9,9 12,3Finlandia 9,8 7,7 12,1Suitza 7,7 7,5 7,8Txekiar Errepublika 5,6 5,4 5,8Polonia 5,0 3,9 6,1

Iturria: Eurostat (2008). Egitura-adierazleak. Kohesio soziala.Eskola goizegi utzi duten gazteak, ISEI-IVEI ES5. ESKOLAUZTE GOIZTIARRA. EAEko zifrak 2007koak dira. Geuk egina.

4.4. GRAFIKOA. ESKOLA GOIZEGI UTZI DUEN, HEZIKETARIK JARRAITZEN EZ DUEN ETA GUTXIENEZ DERRIGORREZKOBIGARREN HEZKUNTZA (CINE 2) GAINDITU EZ DUEN 18 ETA 24 URTE BITARTEKO BIZTANLERIARENEHUNEKOA, SEXUKA

Finlandia

Alemania

EB (27 herrialde)

Turkia

Txekiar Errepublika

Irlanda

EAE (2007ko kopuruak)

Portugal

5,0 15,00,0 10,0 20,0 30,025,0

Guztira Emakumeak Gizonak

4.5. GRAFIKOA. EAEN IKASKETAK GOIZEGI UTZI DITUEN18-24 URTEKO BIZTANLERIARENEHUNEKOAREN BILAKAERA SEXUKA

Urtea Guztira Gizonak Emakumeak2000 14,7 19,8 9,52001 14,7 20,1 9,02002 13,2 17,0 9,32003 15,8 20,7 10,92004 13,4 18,2 8,42005 14,5 18,7 9,92006 15,6 20,7 10,32007 15,4 19,6 11,02008 14,7 18,1 11,2

25

20

15

10

5

02000 2001 2002 2003

Emakumeak Gizonak Guztira

2004 2005 2006 2007 2008

Iturria: ISEI IVEI. Argitalpena: 2008ko abendua, eta HezkuntzaMinisterioaren 2008ko datuak. Espainiako hezkuntzazenbakitan. Estatistikak eta adierazleak. 2010eko argitalpenaC2. Hezkuntzaren trantsizioak eta emaitzak.


161amaierarako markatutako helburua baino 6 puntugutxiagora iristea lortuko litzateke.

EAEn bi garai bereiz daitezke: hazkunde indar-tsu eta etengabearen garaia (1992-1999) eta gel-dialdiaren eta atzeralditxoaren garaia (2000-2008);lehenengo etapan, bigarren hezkuntzako bigarrenzikloa amaitu zuten gazteen kopurua % 69,3 izatetik% 83,2 izatera igaro zen, baina bigarrenean kopurua% 80,1era jaitsi zen, eta horrek esan nahi du ez delaEuropak ezarritako helburua lortuko joera leheneratueta adierazlea 4,9 puntu areagotu ezean. 20 eta 24urte bitarteko emakumeek bakarrik gainditu dutehelburu hori (% 85,4) EAEn. Gizonak helburua baino10 puntu beherago daude (% 75). EAE da AutonomiaErkidego guztien artean adierazle honetan mailarikaltuena lortu duen erkidegoa.

Autonomia Erkidego askoren kasuan egoera la-rriagoa da 2000 eta 2008 urteen bitartean izan-

4.8. TAULA. BIGARREN HEZKUNTZAKO 2. ETAPA AMAITU DUEN ETA BESTELAKO IKASKETA EDO HEZIKETARIKJARRAITZEN EZ DUEN 18-24 URTE BITARTEKO BIZTANLERIA, GARAIKA ETA SEXUKA

GUZTIRA GIZONAK EMAKUMEAK

1998 2003 2008 1998 2003 2008 1998 2003 2008GUZTIRA 30,80 31,60 31,90 36,10 38,10 38,00 25,70 24,80 25,70Andaluzia 38,60 38,20 38,50 41,40 44,20 43,50 35,70 31,90 33,20Aragoi 22,80 24,00 25,60 28,20 32,60 31,70 17,60 15,10 19,10Asturias 24,50 28,60 19,70 30,20 31,30 26,40 18,80 25,70 12,80Balear Uharteak 38,10 41,40 43,20 43,80 51,60 49,20 32,60 30,70 37,00Kanariak 34,50 32,70 34,10 41,30 42,50 43,50 27,80 23,00 24,50Kantabria 25,80 29,10 22,80 34,80 37,30 31,10 17,10 20,30 14,80Gaztela eta Leon 23,40 24,40 26,00 30,60 32,20 31,60 16,40 16,30 20,20Gaztela-Mantxa 39,00 36,20 38,10 43,10 46,10 45,80 34,90 25,60 29,90Katalunia 30,10 33,90 33,20 37,50 41,50 39,70 22,50 26,00 26,40Valentziako Erkidegoa 36,20 36,00 33,10 42,40 42,20 38,20 30,10 29,30 27,80Extremadura 40,70 36,90 33,60 48,80 45,50 39,10 32,60 28,30 27,90Galizia 30,50 25,00 24,10 37,10 32,00 32,20 24,00 17,80 15,80Madril (Erkidegoa) 21,00 22,60 26,90 24,50 26,60 32,40 17,60 18,50 21,40Murtzia (Eskualdea) 39,20 42,00 41,00 40,80 46,50 49,70 37,50 37,20 32,10Nafarroa 18,50 20,80 19,20 26,40 25,10 23,90 10,70 16,20 14,40EAE 18,50 15,80 14,70 22,30 20,30 18,10 14,40 10,90 11,20Errioxa 30,20 34,70 37,20 39,90 38,60 41,90 20,70 30,50 32,30Ceuta eta Melilla 40,80 40,80 42,10 43,80 44,10 44,10 37,90 37,20 40,20

Iturria: Hezkuntza Ministerioa. Espainiako hezkuntza zenbakitan. Estatistikak eta adierazleak. 2010eko argitalpena.

4.9. TAULA. DERRIGORREZKOAREN ONDOKO BIGARREN HEZKUNTZAKO MAILARA (CINE 3) IRITSI DEN 20 ETA 24URTE BITARTEKO BIZTANLERIAREN PORTZENTAJEA, AUTONOMIA ERKIDEGOKA

GUZTIRA GIZONAK EMAKUMEAK

1998 2003 2008 1998 2003 2008 1998 2003 2008ESTATUA 64,6 62,2 60,0 58,8 55,5 52,7 70,4 69,2 67,6EAE 78,6 78,3 80,1 73,7 73,2 75,0 83,8 83,7 85,4


dako bilakaera negatiboa izan baitzen (–5,9 puntu),Galizian, Asturiasen eta EAEn izan ezik (+1,2 puntu,+1,0 puntu eta +1,5 puntu, hurrenez hurren). 2008anAutonomia Erkidegoetan batez beste gazteen %60,0k amaitu zuen Bigarren Hezkuntzako bigarrenzikloa; erkidegoka, EAE izan zen adierazlean por-tzentajerik altuena izan zuena (% 80,1) eta ondo-ren Nafarroa (% 77,3). Beste muturrean Ceuta etaMelilla (% 43,2) eta Balear Uharteak (% 48,2) egonziren 2008. urtean.

EAEn CINE 3 maila amaitu edo gainditu ez duen25 eta 65 urte bitarteko biztanleria heldua aztertuzgero, emaitzak are gehiago urruntzen dira aipatutakohelburutik, izan ere, biztanleriaren % 37 ez damaila horretara iristen (hau da, 25 eta 64 urtebitarteko biztanleriaren % 63k bakarrik bete-tzen du helburua).

162


6— lortu duen 20-29 urte bitarteko biztanleriarentasa). Era berean, genero arteko desoreka kontuanhartuta, karrera zientifiko eta teknologikoetan gizon-en eta emakumeen titulazioak orekatzeko helburuaere ezarri da.

2007an, Zientzia, Matematika eta Teknologia ar-loetan graduatutako pertsonen batez besteko tasa ‰11,2koa izan zen estatuan (Eurostat) eta ‰13koa 27-EBn (ISEI-IVEI). 2005era arte izan zuen etengabekoprogresioari esker EAE estatuko zein Europakopostu gorenetan jarri zen (‰ 26,1 2006an) etagainditu egin zituen 2010erako ezarritako helburuak.Hori horrela izateko arrazoi nagusietako batzera da, asko direla EAEn Goi-mailako LanbideHeziketa (CINE 5B) egin duten pertsonak, es-tatuko batez bestekoa baino hiru aldiz gehiago etaNafarroan baino ia bikoitza (‰ 11,5 bata eta ‰ 6,1bestea); aipagarria da Nafarroa dela Goi-mailakoLanbide Heziketaren indizeari dagokionez estatukobigarren erkidegorik garrantzitsuena, EAEren ondotik.

Sexukako banaketa eginez gero desoreka na-barmenak aurki daitezke. Gauzak horrela, EAEn, etabereziki LHri dagokionez, 14,2 puntuko desberdinta-suna dago gizonen eta emakumeen artean (desorekagizonen aldekoa da).

Europako eta ELGAko herrialderik gara-tuenekin alderatuta, EAEn CINE3 baino mailaaltuagoa duten pertsonen portzentajea handiada (% 42, eta ELGAko batez bestekoa, aldiz, %28 da). CINE1 eta 2 mailetan biztanleriaren % 37pilatzen da eta ELGAn, aldiz, biztanleriaren %30. Horrenbestez, CINE3 maila Europan bainogutxiago garatuta dago EAEn (% 20,4; 19EBn %47; eta ELGAn % 43).

Estatuari dagokionez, EAE goi-mailako hezkun-tzako CINE5 eta 6 maila (Goi-mailako LanbideHeziketa barne hartzen du kategoria horrek) dutenpertsonen portzentajerik handiena duen erkidegoada (% 42,5), eta Lehen Hezkuntzako (CINE1) mailarikbaxuena duena da Nafarroarekin batera (% 15,5 eta% 15,4 hurrenez hurren).

1.2.5. Zientzia eta Teknologian graduatuenkopuruaren bilakaera

Berrikuntza eta ikerketa zientifikoa bultzatzekopremiak Matematika, Zientzia eta Teknologia ar-loetan graduatutako pertsonen tasa areagotzea le-hentasunezko gaitzat hartzera eraman du EB (1.000biztanleko, zientzia, matematika eta teknologia ar-loetan hirugarren mailako titulazioa —CINE5 eta

4.10. TAULA. AUTONOMIA ERKIDEGOETAKO BIZTANLERIA HELDUAREN (25-64 URTE) BANAKETA EHUNEKOTAN,HEZIKETA-MAILAREN ARABERA. 2007. URTEA

Lehen hezkuntza(CINE1)

Bigarren Hezkuntza, 1.etapa (CINE 2)

Bigarren Hezkuntza, 2.etapa (CINE 3)

Goi-mailako hezkuntza(CINE 5 eta 6)*

EAE 15,5 21,5 20,4 42,5Estatuan guztira 22,2 27,1 21,7 29

Iturria: Hezkuntza Ministerioa (2009). Geuk egina.* Estatistika honek goi-mailako heziketaren barruan sartzen ditu CINE 5A, 5B eta 6 mailak.

4.11. TAULA. 25-64 URTE BITARTEKO BIZTANLERIAREN BANAKETA (%) HEZKUNTZAREN NAZIOARTEKO SAILKAPENNORMALIZATUAREN (CINE) ARABERA. 2007

Bigarren Hezkuntzako 2. etapaazpiko maila (CINE <3)

Bigarren Hezkuntzako 2. etapa(CINE 3)

Goi-mailako hezkuntza(CINE 5 eta 6)

Estatua 49 22 29EAE 37 20 42ELGAko batez bestekoa 30 43 2819-EB 29 47 24

Iturria: EUROSTATen konparaketa .


163

4.6. GRAFIKOA. Zientzia, matematika eta teknologia arloetako goi-mailako hezkuntzangraduatutakoen kopurua 20-29 urte bitarteko biztanleriaren 1.000 biztanleko,autonomia erkidegoka. 2006-07. (%)

25,0

15,0

5,0

30,0

20,0

10,0

0,0

Unibertsitate-hezk. Goi-mailako heziketa-zikloak

Mel

illa

Kana

riak

Anda

luzia

Mad

ril

Vale

ntzia

koEr

kide

goa

Kata

luni

a

Kant

abria

Arag

oi

Bale

arUh

arte

ak

Mur

tzia

Extre

mad

ura

Gazt

ela-

Man

txa

Guzt

ira

Ceut

a

Gazt

ela

eta

Leon

Naf

arro

a

Astu

rias

EAE

Errio

xa

Galiz

ia

1,94,1

2,2

4,5

2,5

5,2

2,7

5,6

2,7

9,8

3,1

2,9

3,3

7,0

3,3

7,5

3,8

7,7

3,9

0,5

4,3

7,7

4,4

3,8

4,5

7,9

4,7

7,4

5,1

10,4

5,6

11,3

5,7

10,0

6,1

13,8

11,5

1,30,00

0,00

Iturria: Hezkuntza Ministerioa (2010eko argitalpena). Geuk egina.

4.12. TAULA. ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA ARLOKO GOI-MAILAKO HEZKUNTZAN GRADUATUTAKOEN KOPURUA20-29 URTE BITARTEKO BIZTANLERIAREN 1.000 BIZTANLEKO, AUTONOMIA ERKIDEGOKA.2006-07 IKASTURTEA

Goi-mailako irakaskuntza Goi-mailako heziketa-zikloak Unibertsitate-hezk.

Guztira Gizonak Emak. Guztira Gizonak Emak. Guztira Gizonak Emak.GUZTIRA 11,2 15,4 6,8 3,8 6,1 1,3 7,5 9,3 5,5Andaluzia 7,9 10,8 4,8 2,7 4,3 0,9 5,2 6,5 3,9Aragoi 12,6 16,9 8,0 4,7 7,9 1,3 7,9 9,0 6,7Asturias 17,0 22,8 11,0 5,7 9,2 2,1 11,3 13,7 8,9Balear Uharteak 3,2 4,7 1,6 1,3 2,2 0,3 1,9 2,5 1,2Kanariak 6,2 8,5 3,9 2,2 3,5 0,8 4,1 5,0 3,1Kantabria 12,2 16,1 8,0 4,4 7,0 1,8 7,7 9,1 6,3Gaztela eta Leon 16,0 21,2 10,4 5,6 8,8 2,2 10,4 12,5 8,2Gaztela-Mantxa 6,1 9,0 3,0 3,3 5,3 1,1 2,9 3,7 1,9Katalunia 11,6 16,3 6,4 3,9 6,3 1,2 7,7 10,0 5,2Valentziako Erk. 10,4 14,2 6,3 3,3 5,6 1,0 7,0 8,6 5,4Extremadura 8,3 11,3 5,0 2,7 4,4 0,9 5,6 6,9 4,2Galizia 12,5 16,1 8,8 5,1 7,9 2,1 7,4 8,2 6,6Madrilgo Erk. 12,9 17,2 8,5 3,1 5,1 1,0 9,8 12,1 7,5Murtzia 7,0 9,5 4,2 2,5 3,9 0,9 4,5 5,6 3,3Nafarroa 16,1 21,7 10,1 6,1 10,4 1,5 10,0 11,3 8,6EAE 25,3 35,9 14,3 11,5 18,4 4,2 13,8 17,4 10,1Errioxa 8,3 11,9 4,3 4,5 7,1 1,7 3,8 4,8 2,6Ceuta 4,8 6,5 2,9 4,3 5,6 2,9 0,5 0,9 0,0Melilla 0,6 0,8 0,4 0,6 0,8 0,4 0,0 0,0 0,0

Iturria: Hezkuntza Ministerioa (2010eko argitalpena).

164


estatistikoki. Beste herrialde batzuekin alderatutaEAE erdibidean dago nesken eta mutilen artekodesberdintasunari dagokionez, eta puntu bateko des-berdintasuna du ELGArekiko.

Zientziei dagokienez, EAEko batez bestekopuntuazioaren emaitzak 2006ko proban lortutakoenia berberak izan ziren 2009an, eta ELGAko batezbestekoa baino txikiagoak izan ziren, baina desber-dintasuna ez da esanguratsua. Estatuko datuekin al-

1.2.6. Irakurketa-, zientzia- eta matematika-gaitasunetako batez besteko emaitzaketa Ekitate eta Bikaintasun Maila

PISA probetako12 emaitzen bilakaera adierazleegokia da derrigorrezko hezkuntza-sistemen era-ginkortasuna neurtzeko eta konparatzeko.

PISA 2009, 2006 eta 2003 azterketen emai-tzetatik ateratako datuak aztertuta honakoa ondo-rioztatu daiteke: EAEn egindako proben emaitzakELGAko datuekin konparatuz gero, argi dago EAEkohezkuntza-sistemak ELGAko gainerako herrial-deetako batez bestekoaren antzeko puntua-zioa duela, ELGAko batez bestekoak bainoEkitate13 handiagoa duela baina irakurketa- etazientzia-gaitasunetan batez bestekoak bainoBikaintasun14 maila txikiagoa duela.

1.2.6.1. Hiru gaitasunetako batez bestekoemaitzak

PISA 2003, 2006 eta 2009 azterketetako batezbesteko emaitzen artean hobekuntzarik egon ezbada ere ELGA osoari dagokionez, matematika-gaitasunari dagokionean EAEn aldaketa positiboagertatu da, hainbeste non ELGAko batez bestekoa14 puntuan gainditzen baitu eta estatukoa, aldiz, 27puntuan.

Irakurketa-gaitasunari dagokionez, emaitzenbilakaera aztertuz gero, ikus daiteke EAEn atzerakadaegon dela 2003, 2006 eta 2009ko proben artean.2009an lortutako emaitzak ELGAko batez beste-koaren antzekoak izan dira eta 13 puntuan gainditzendute estatuko batez bestekoa.

Parte hartu duten herrialde guztietan neskek mu-tilek baino puntuazio hobea lortu izan dute. ELGAkobatez bestekoan 38 puntuko desberdintasuna dagosexu bien artean. EAEn, 2006an neskek mutilekbaino (469) 37 puntu gehiago atera zituzten batezbeste, eta desberdintasun hori oso esanguratsua da

4.13. TAULA. MATEMATIKA ARLOAN LORTUTAKOBATEZ BESTEKO EMAITZAKPISA 2003, 2006 ETA 2009

PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009Korea 542 547 547Finlandia 544 548 541EAE 502 501 510ELGA 500 498 496Espania 485 480 483

Iturria: ISEI-IVEI. ELGA txostena. Espainiari buruzko Pisa2009 txostena. Geuk egina.

12 PISA probak hiru urtean behin egiten dira 15 urteko ikasleriarekin.13 Ekitatea modu erlatiboan eta absolutuan neurtzen da. Ekitate Absolutua: 1 mailako puntuazioa edo baxuagoa lortu duten ikasleen

ehunekoa zenbat eta txikiagoa izan, Ekitatea orduan eta handiagoa izango da. Ekitate Erlatiboa emaitzarik onena lortzen duten ikasleen% 10aren batez bestekoaren eta emaitzarik baxuenak lortzen dituzten ikasleen % 10aren batez bestekoaren arteko desberdintasuna da(90 eta 10 pertzentilak, hurrenez hurren).

14 Bikaintasuna: PISA probetan 5 edo 6 maila lortu duten ikasleen portzentajea.

4.14. TAULA. IRAKURKETA-GAITASUNEANERRENDIMENDU-EZBERDINTASUNAKPISA 2003, 2006 ETA 2009 ARTEAN

PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009Espainia 481 461 481EAE 497 487 494Frantzia 496 488 496Islandia 492 484 500Italia 476 469 486Suedia 514 507 497Holanda 513 507 508Belgika 507 501 506ELGA 494 492 493Kanada 528 527 524Zeelanda Berria 522 521 521Suitza 499 499 501Irlanda 515 517 496Danimarka 492 494 495Finlandia 543 547 536Alemania 491 495 497Korea 534 556 539Hong Kong-Txina 510 536 533

Iturria: ISEI-IVEI. PISA 2006 txostena eta Espainiari buruzkoPisa 2009 txostena. Geuk Egina.


165

Erdiko mailetan (2, 3 eta 4) desberdintasuna ia7 puntukoa da EAEren alde, hau da, nahiz eta EAEkirakurketa-gaitasunean Bikaintasun indize baxuaduen, ELGAk baino ekitate handiagoa eta bariantzatxikiagoa daukan sistema du.

1.2.6.3. Ekitatea eta Bikaintasuna matematika-gaitasunean, PISA 2009

EAEn bilakaera positiboa egon da bai Ekitatearibaita Bikaintasunari dagokionez, Ekitate Absolutuaehuneko bi puntu hobetu baita eta Bikaintasuna,aldiz, ehuneko 2,6 puntu.

ELGAk bilakaera negatiboa izan du, EAEkoarenkontrakoa, beraz, biak alderatuz gero 7 puntu-tik gorako desberdintasuna aurki daiteke EkitateAbsolutuari dagokionez baina bat datoz bikainta-sunean % 12,7ko portzentajearekin.

Irakurketaren kasuan bezala, ELGA eta EAEko 2,3 eta 4 mailak alderatuz gero EAEk emaitza hobeakditu (7,4 puntuko desberdintasuna), beraz, argi dagoEAEko sistemak bariantza txikiagoa eta Ekitate han-diagoa dituela.

1.2.6.4. Ekitatea eta Bikaintasuna zientzia-gaitasunean, PISA 2006 eta 2009

1 eta 1 azpiko mailetan, EAEko emaitzak ia ehun-eko 2 puntuan hobetu dira PISA 2006 probarekiko,eta 4,2 puntuan gainditzen dute ELGAko Ekitatea.Hala ere, Bikaintasunari dagokionez EAE puntu batjaitsi da eta 5,2 puntuko desbideraketa izan duELGAko batez bestekoarekiko.

Irakurketa- eta matematika-gaitasunen kasuanbezala, erdiko mailetan (2, 3 eta 4 mailak) EAEk beti

deratuz gero, EAEko emaitzek 13 puntuan gainditzendute estatuko batez bestekoa.

Batez besteko emaitzez gain, errendimendu-emaitza orokorrak ere sei maila ezberdinetan ebalua-tzen dira ebaluatutako hiru gaitasunenei EkitateAbsolutuaren (bi maila baxuenen portzentajea) etaBikaintasunaren (bi maila altuenen portzentajea)irizpideak aplikatuta. Jarraian dakartzagun koadroekmailaka ezartzen dituzte emaitzak; 1 mailak edo 1azpiko mailak Ekitate Absolutua neurtzeko gaita-sun-maila baxuak dira. 4 mailatik gorako mailekBikaintasuna neurtzen dute.

1.2.6.2. Ekitatea eta Bikaintasuna Irakurketa-gaitasunean, PISA 2009

Ekitateari dagokionez, EAEk lortzen du 2010erakoEuropan ezarritako helburua (irakurketa-gaitasunean1 maila edo txikiagoa duten ikasleen portzentajeagehienez % 15,5 izan dadila), izan ere, 1 eta <1mailetako ikasleen portzentajea % 15 da, hau da,helburua baino 0,5 puntu txikiagoa.

Irakurketa-gaitasunaren Bikaintasunari dagokio-nez, ELGAko batez bestekoa EAEko Bikaintasun indi-zea baino ia bikoitza da (% 7,6 eta % 4,5, hurrenezhurren).

4.15. TAULA. ZIENTZIETAKO BATEZ BESTEKOEMAITZAK. PISA 2006 ETA 2009

PISA 2006 PISA 2009ELGA 500 501EAE 495 495Estatua 488 488

Iturria: ISEI-IVEI. ELGAko azken txostena eta Espainiariburuzko Pisa 2009 txostena

4.16. TAULA. IRAKURKETA-MAILA BAKOITZEKOIKASLEEN PORTZENTAJEA.PISA 2006 ETA 2009. (%)

MAILA ELGA 2006 EAE 2006 ELGA 2009 EAE 2009<1 7,4 5,2 1,1 0,71 12,7 12,5 17,7 14,52 22,7 25,9 24,0 25,53 27,8 33,0 28,9 34,64 20,7 19,3 20,7 20,45 y 6 8,6 4,2 7,6 4,5

Iturria: ISEI-IVEI. ELGAko azken txostena eta Espainiariburuzko Pisa 2009 txostena. Geuk egina.

4.17. TAULA. MATEMATIKAKO EMAITZAK MAILAKA.PISA 2006 ETA 2009. (%)

MAILA ELGA 2006 EAE 2006 ELGA 2009 EAE 2009<1 7,7 5,1 8,0 5,31 13,6 11,8 14,0 9,62 21,9 23,0 22,0 20,53 24,3 28,2 24,3 28,64 19,1 21,7 18,9 23,25 10,0 8,5 9,6 10,56 3,3 1,6 3,1 2,2

Iturria: ISEI-IVEI. ELGAko azken txostena eta Espainiariburuzko Pisa 2009 txostena. Geuk egina.

166


puntu 2006 eta 2009 artean. Ebaluazio bakoitzeanBikaintasunak puntu 1 inguru galdu izanak ere era-gina izan du maila horien hazkundean; orain EAEkoBikaintasun-maila ELGAko batez bestekoa baino 4,7puntu txikiagoa da.

Hitz batez, PISA proben emaitzen arabera,EAEko irakurketa-, matematikaeta zientzia-gaitasunen emaitza orokorrak ELGAko batezbesteko emaitzen antzekoak dira eta estatukobatez bestekoak baino hobeak. EAEko Ekitate-mailak ELGAko eta estatuko Ekitate-mailakgainditzen ditu, baina hala ere, erkidego horre-tako Bikaintasuna ELGAkoa baino txikiagoa dabai irakurketa-gaitasunari dagokionez, baitazientzia-gaitasunari dagokionez ere.

1.2.7. Hezkuntzara bideratutako baliabideenbilakaera

Gizarte batek hezkuntzara bideratzen dituenbaliabideak, horiek erabiltzeko modua eta berenbilakaera ezagutzaren gizarteak eta beren hezkuntza-sistemaren garapena nolakoak diren azaltzen duenbeste adierazle bat da.

ditu ELGAk baino emaitza hobeak, eta horrek zeraesan nahi du, EAEko hezkuntza-sisteman emaitzakbatez bestekoaren inguruan pilatu ohi direla.

Zientzia-gaitasunari buruzko PISA 2003, 2006eta 2009 emaitzak alderatuz gero, ondoriozta dai-teke emaitzak bilakaera positiboa duela, izan ere,Ekitatea areagotu egin da (1 eta <1 mailak murriztudira) eta erdiko mailak (2, 3 eta 4) ere areagotuegin dira. Erdiko maila horiek, hain zuzen, mailarikbaxuenen kaltetan hazi dira, azken horiek 6,2 puntugaldu baitzituzten 2003 eta 2006 artean eta beste 2

4.18. TAULA. ZIENTZIA ARLOKO EMAITZAK MAILAKA.PISA 2006. (%)

MAILAELGA 2006

(%)EAE 2006(%)

ELGA 2009(%)

EAE 2009(%)

<1 5,2 3,2 5,0 2,61 14,1 12,5 13,0 11,22 24,0 27,9 24,4 29,43 27,4 33,5 28,6 35,94 20,3 18,5 20,6 17,75 7,7 4,0 7,4 3,16 1,3 0,3 1,1 0,2

Iturria: ISEI-IVEI. ELGAko azken txostena.

4.7. GRAFIKOA. ZIENTZIA-GAITASUNEKO ERRENDIMENDU-MAILEN KONPARAKETA. PISA 2003, 2006 ETA 2009

40

6,1

3,2

15,8

12,5

27,227,9 28,8

33,5

16,718,5

4,9

0,5 0,3

4

35

30

25

20

15

5

0< 1 maila

10

1 maila 2 maila 3 maila 4 maila 5 maila 6 maila

PISA 2003 PISA 2006 PISA 2009

Iturria: ISEI-IVEI. PISA 2006 txostena eta Espainiari buruzko Pisa 2009 txostena. Geuk Egina.


167

estatuko gastua baino handiagoa, azken hori 5.228eurokoa baitzen.

Irakaskuntza motaren araberako gastuaren bi-lakaera aztertuta ondorioztatu daiteke 1989tik2007ra bitartean ikaslekako gastua % 355 hazidela oro har. Hazkunde horrek eragin handiagoa izandu Irakaskuntza ertainean, % 477 hazi baita priba-tuan eta % 531 publikoan. Ondoren Lehen Hezkuntzaizan da garrantzitsuena, % 366 hazi baita sektorepribatuan eta % 365 sektore publikoan. Hazkunderiktxikiena Goi-mailako Irakaskuntzak izan du, % 278hazi baita arlo pribatuan eta % 262 arlo publikoan.

Irakaskuntza desberdinetan 1989 eta 2007 bitar-tean egindako gastuaren bilakaerak konparatuz geroaldaketa garrantzitsuak aurki daitezke. Eta aldaketahoriek guztiak, ezbairik gabe, txosten honetan ares-tian aipatu ditugun egoerak, hala nola, Bigarrenhezkuntzak (CINE3) eta Unibertsitatez kanpoko goi-mailako irakaskuntza profesionalek (CINE5B) EAEnizandako garapen eskasa eta CINE3 mailara iristenez den biztanleria helduaren portzentaje altua (CINE1eta CINE2 heziketa-maila ratio handiak Europakobatez bestekoarekin eta herrialderik garatuenekinalderatuz gero) konpontzeko helburua zuten politikenondorioz gertatu dira.

1.2.7.1. Hezkuntzan egiten den gastu publikoaBPGrekin alderatuta (esfortzua)

EAEn Hezkuntzara bideratzen den BPGarenzatia murriztu egin da eta % 4,9 izatetik % 4,6izatera igaro da 2001 eta 2007 bitartean. Hala ere,balio absolutuetan % 43,9 hazi da.

1.2.7.2. Hezkuntzan egiten den gastua ikaslebakoitzeko (intentsitatea)

EINren datuen arabera, 2007an ikasle publiko etaitundu bakoitzeko gastu publikoa 6.786 eurokoa zen,

4.19. TAULA. HEZKUNTZAKO GASTUA BALIO ABSOLUTUETAN, BPGAREN%, BIZTANLEKO

2001 2003 2005 2007Milaka eurotan 2.145.456 2.386.655 2.660.981 3.087.414mp BPGaren %tan (%) 4,9 (%) 4,8 (%) 4,6 (%) 4,6Biztanle bakoitzeko eurotan 1.030 1.141 1.261 1.443

Iturria: EUSTAT.

4.20. TAULA. IKASLE PUBLIKO ETA PRIBATUBAKOITZEKO GASTU PUBLIKOAUNIBERTSITATEKOA EZ DENIRAKASKUNTZAN

Ikasle publiko etaitundu bakoitzekogastu publikoa(eurotan)

Ikasle publikobakoitzeko gastupublikoa (eurotan)

2006 2007 2006 2007Estatua 4.888 5.228 5.751 6.207Nafarroa 5.896 6.153 7.324 7.587EAE 6.251 6.786 9.059 9.835

Iturria: EIN.

4.21. TAULA. IKASLE BAKOITZEKO GASTUA (EUROTAN) IRAKASKUNTZA MOTAKA, IKASTETXE MOTAKAETA EPEALDIKA

MAILA 1989 1990 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007

Publikoa

Guztira 1.336 1.585 1.818 2.373 2.613 2.959 3.595 4.515 4.865 5.338 6.015Lehen hezkuntza 1.201 1.490 1.790 2.427 2.792 3.371 3.765 4.577 4.737 5.109 5.586Irakaskuntza ertaina 1.558 1.879 1.979 2.577 2.921 3.354 4.664 6.720 7.672 8.606 9.827Irakaskuntza artistikoak 412 446 614 782 777 786 879 977 1.064 1.388 1.370Goi-mailako irakaskuntza 1.890 2.006 2.306 2.767 2.886 2.986 3.450 4.314 4.979 5.587 6.850

Pribatua

Guztira 1.120 1.311 1.486 1.899 2.101 2.562 2.886 3.419 3.859 4.396 4.770Lehen hezkuntza 1.024 1.236 1.476 1.894 2.108 2.691 2.994 3.344 3.722 4.298 4.774L. hezkuntza - irakas. ertaina 1.128 1.337 1.471 1.950 2.224 2.742 3.132 3.689 4.000 4.550 4.878Enseñanza media 1.182 1.292 1.595 2.024 2.048 2.610 3.501 4.812 5.219 5.878 6.818Irakaskuntza artistikoak 397 489 454 590 674 704 783 808 1.461 1.608 1.632Goi-mailako irakaskuntza 1.679 1.744 1.674 1.758 2.193 2.339 2.348 3.089 4.315 5.290 6.341

Bigarren Hezkuntzak bere gain hartzen du Goi-mailako Lanbide Heziketa.Iturria: EUSTAT.

168


4.8. GRAFIKOA. OINARRIZKO ZERBITZU, ZERBITZU OSAGARRI ETA I+G ARLOETAKO URTEKO GASTUA IKASLE BAKOITZEKO(EP $) 2005

Lehen, Bigarren etaderrigorrezkoaren ondokohezkuntzak (hirugarrenmailakoa ez dena)

Hirugarrenmailakohezkuntza(I+G barne)

Lehen, Bigarren etaderrigorrezkoaren ondokohezkuntzak (hirugarrenmailakoa ez dena)

Hirugarrenmailakohezkuntza(I+G barne)

Australia 7.142 14.579 Italia (3) 7.410 8.026Austria 9.436 14.775 Japonia (1) 7.343 12.326Belgika 7.306 11.960 Korea 5.638 7.606Kanada (1,2,3) 7.837 20.156 Holanda 7.045 13.883Txekiar Errepublika 4.098 6.649 Norvegia 9.975 15.552Danimarka (1) 8.997 14.959 Polonia (3) 3.165 5.593Finlandia 6.610 12.285 Portugal (3) 5.646 8.787Frantzia 7.456 10.995 Eslovakia(1) 2.740 5.783Alemania 7.039 12.446 Espainia 6.411 10.089Grezia (1) 5.493 6.130 Suedia 7.861 15.946Hungaria (3) 4.027 6.244 Suitza (3) 10.721 21.734Islandia (1) 8.815 9.474 Erresuma Batua 6.888 13.506Irlanda 6.411 10.468 Estatu Batuak 9.769 24.370EAE 7.319 10.882

1. Zenbait hezkuntza-maila beste batzuek hartzen dituzte barne.2. A motako eta 2004 urtea erreferentzia duen hirugarren mailako hezkuntza soilik.3. Erakunde publikoak soilik (Kanadan, hirugarren mailako hezkuntza soilik).4. Kalkulua egiteko ikasleen kopurua hartu da kontuan, lanaldi osoko baliokideetara moldatu gabe.

5.000 15.0000

Eslovakia

Hungaria (3)

Grezia (1)

Portugal (1)

Espainia

EAE

Frantzia

Belgika

Japonia

Holanda

Suedia

Austria

Kanada

Estatu Batuak

10.000 20.000 30.000 40.00035.00025.000

Hirugarren mailako hezkuntza (I+G barne)Lehen, Bigarren eta derrigorrezkoaren ondoko hezkuntzak (hirugarren mailakoa ez dena)

7.319 10.882

Metodologia-oharra: Adierazleak ikastetxeetako gastua bakarrik hartzen du kontuan; EAEn Hezkuntza-kontuko emaitzak egokituondoren lortzen da.Iturria: ELGA (2008): Education at a glance eta EUSTAT. Hezkuntza-kontua. Geuk egina.


169

dik ere desberdintasuna dago sektore publikoaren etapribatuaren artean. Irakasle bakoitzeko ikasleen ko-purua 11,2koa da sektore publikoan eta 18,5 pribatuan.

Bigarren Hezkuntzan talde bakoitzeko dagoenikasle kopurua murriztu egin zen 2001tik 2008rabitartean, sektore publikoan zein pribatuan eginere, eta guztira 21,7 izatetik 19,3 izatera igaro ziren.Talde bakoitzeko ikasleak murrizteak eragina izandu irakasle bakoitzak dituen ikasleen kopuruan, 10,5izatetik 9,7 izatera pasatu baitira, eta hori eredupublikoan izandako beherakadari esker azal daiteke.Izan ere, irakasle bakoitzak dituen ikasleen ratioakeredu publikoaren eta pribatuaren artean duen ezber-dintasuna garrantzitsua da, dedikazio osoa kontuanhartuta pribatuko ratioa publikokoaren bikoitza baita(14,6 eta 7,1 hurrenez hurren).

ELGAko herrialdeekiko konparaketa eginez gero,ikus daiteke EAEk tarteko joera duela ikasle bakoi-tzeko gastuari dagokionean.

1.2.7.3. Irakasleria

Herrialde batek hezkuntza arloan egiten duenesfortzu ekonomikoa, hein handi batean, irakaskun-tzan diharduen biztanleriaren proportzioan islatzenda, modu linealean egiten ez den arren.

2000/2001 eta 2008/2009 ikasturteen arteanikasle/irakasle ratioa areagotuz joan da OinarrizkoIrakaskuntzan eta murriztu egin da Bigarren Hezkun-tzan zein Unibertsitate-irakaskuntzan.

Oinarrizko Irakaskuntzan ikasle/DOB irakasle ra-tioa 12,8koa izatetik 13,9koa izatera igaro da eta orain-

4.22. TAULA. IKASLE/TALDE, IKASLE/IRAKASLE, IRAKASLE/TALDE RATIOAK

Maila Ikastetxea 2000/2001 2001/2002 2004/2005 2007/2008 2008/2009

Oinarrizko hezkuntza/Irakasleak/taldea

Guztira 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5Publikoa 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6Pribatua 1,4 1,4 1,3 1,3 1,3

Oinarrizko hezkuntzaIrakasleak (DOB)/taldea


Oinarrizko hezkuntzaIkasleak/irakaslea


Oinarrizko hezkuntzaIkasleak/irakaslea(DOB)


Oinarrizko hezkuntzaIkasleak/taldea


Bigarren hezkuntzaIrakasleak/taldea


Bigarren hezkuntzaIrakasleak (DOB)/taldea


Bigarren hezkuntzaIkasleak/irakaslea


Bigarren hezkuntzaIkasleak/irakaslea(DOB)


Bigarren hezkuntzaIkasleak/taldea


Unibertsitate-hezkuntzaIkasleak/irakaslea


Unibertsitate-hezkuntzaIkasleak/irakaslea(DOB)


Haur/Lehen hezkuntza: Haur hezkuntza, Lehen hezkuntza eta DBH hartzen ditu. Bigarren hezkuntza: DBH, BBB/UBI, Batxilergoa,LOGSE, LH, LOGSE LH eta LM hartzen ditu.Iturria: EUSTAT.

170


ere D eredua gailendu zen, matrikulazioen % 59 eta% 52 hartu baitzituen hurrenez hurren. Batxilergoaridagokionez, ordea, D ereduko matrikulazioen por-tzentajea % 49ra murriztu zen eta A eredua izan zennagusi, ikasleen % 51 hartu baitzuen.

Lanbide Heziketa da hizkuntza-aukeraketan des-orekarik handiena sortzen duen eremua, ikasleen% 21ek baino ez baititu ikasketa horiek euskarazegiten.

Unibertsitateko irakaskuntzan ikasle/irakasle ra-tioak murrizketa garrantzitsua izan du (19,9 izatetik12,9 izatera), eta murrizketa hori garrantzitsuagoaizan da eredu pribatuan publikoan baino.

1.3. Hizkuntza-ereduen bilakaera

2007-08 ikasturtean Haur Hezkuntzako ikasleen% 67 D ereduan matrikulatu zen eta A ereduak ma-trikulen % 7 hartu zuen. Lehen Hezkuntzan eta DBHn

4.23. TAULA. IKASLEEN BANAKETA HIZKUNTZA-EREDUEN ARABERA, HEZKUNTZA-ETAPA EZBERDINETAN.2007-08. IKASTETXE GUZTIAK

Eredua Haur H., 2. zikloa Lehen H. DBH Batxilergoa LHA %7,00 %11,00 %22,00 %51,00 %79,00B %26,00 %30,00 %26,00 %0,00 %0,00D %67,00 %59,00 %52,00 %49,00 %21,00

Iturria: EEK. 2006-2008 txostena.

4.24. TAULA. OINARRIZKO HEZKUNTZAN HIZKUNTZA-EREDUEK 2005-2006 ETA 2007-2008 BITARTEAN IZANDAKOBILAKAERA

Ereduak2005-06 2007-08 Azken 2 ikasturteak

Matrikula % Matrikula % Matrikula %A 31.549 %18,50 26.907 %15,30 –4.642 %–3,2B 47.939 %28,20 50.696 %28,80 2.757 %0,60D 90.756 %53,30 98.607 %56,00 7.851 %2,70Guztira 170.244 %100,00 176.210 %100,00 5.866 %0,00



171

2. Haur Hezkuntzaren bilakaera

Kontseiluaren16 arabera, emakumeak lan-munduangero eta gehiago sartzea, jaiotza-tasa hazi izana edoimmigrazioa hazi izana dira lehen zikloko Eskola-tze-tasak areagotzea ekarri duten faktoreak. Ezindugu ahaztu familiak beren seme-alaben eskolatzeaaurreratzera behartuta daudela eurek nahi dutenikastetxean plaza bat lortuko dutela ziurtatu ahalizateko. Haur Hezkuntzako 2. zikloko matrikulazioa %4 hazten da urtean eta Lehen Hezkuntzakoa %3 bainogehiago, beraz, eskariari erantzuteko plaza gehiagobehar ote den planteatu behar da.

3 urteko biztanleriari dagokionez Europarekikokonparaketa egitez gero, ikusten dugu EAE Europakopostu gorenetan dagoela % 100eko Eskolatze-tasakbaititu. Antzeko indizeak dituzte Italiak eta Frantziak.Finlandia eta Norvegia bezalako Eskandinaviako he-rriek, aldiz, indize baxuak dituzte. Gauza bera gertatzenda Ingalaterra bezalako herri garatuagoetan edo iraga-nean eremu komunistakoak izandako herrietan, esate-rako Polonian edo Errumanian. Ez dago ezinbestekokorrelaziorik Partaidetza-tasaren eta haurreibideratzen zaizkien baliabideen artean.

ELGAren 2009ko Doing Better for Childrentxostenean (ELGAko kide diren 30 herrialdetakoumeen ongizateari buruz egiten den mota honetako

2.1. Haur hezkuntzaren garrantzia etafamilientzat duen kostua

Haur Hezkuntza etapa garrantzitsua da, izan ere,oinarrizko gaitasunak ikasteko oinarriak eraikitzen di-tu soziabilitatea, psikomotrizitatea, emozionaltasunaeta hizkuntza-oinarria landuta.

Haur Hezkuntzak (lehen hezkuntza aurrekoa) askolagun dezake familia pobreetatik edo gutxiengo so-zialetatik datozen umeek izaten dituzten hezkuntza-desabantailen aurka borrokatzeko orduan.

Hori dela eta, Europako Batzordeak 2009-2010ikasturteko Estatu kideen lankidetzan lehentasunamerezi zuen gaitzat hartu zuen Haur Hezkuntza (le-hen hezkuntza aurrekoa), bereziki hezkuntza guztienesku jartzea sustatu eta ikastaroen kalitatea nahizirakasleentzako laguntza sendotu ahal izateko15.

Familiei eragiten dien kostua ere Haur Hezkun-tzaren alderdi garrantzitsutzat hartzen da.

2.2. Partaidetza-tasen bilakaera

Haur Hezkuntzak bi ziklo ditu, 0 eta 3 urte bitar-tekoa lehena eta 6 urtera artekoa bigarrena. BigarrenZikloan partaidetza-tasa % 100ekoa da. LehenengoZikloan ere partaidetza asko hazi da.

Eskolatze-tasa etengabe eta hainbat hazi da, zatibatean urte 1 eta 2ko umeen eskolatzea asko area-gotu delako, izan ere, % 5,17 eta % 58,39 izatetik% 39,36 eta % 89,10 izatera igaro dira, hurrenezhurren, 2000/2001 ikasturtetik 2008/2009 ikasturterabitartean.

Eskolatzea Haur Hezkuntzako Lehen Ziklorahedatzeko joera zabaldu egin da. Euskadiko Eskola

4.25. TAULA. 0 ETA 5 URTE BITARTEKOESKOLATZE-TASA

2000/2001 2004/2005 2008/20090 urte 2,31 11,48 17,971 urte 5,17 25,79 39,362 urte 58,39 85,86 89,103 urte 101,96 102,48 101,244 urte 101,16 101,38 101,615 urte 101,38 100,27 101,11Iturria: EUSTAT. Geuk egina.

15 Batzordearen 865 komunikazioa (2008), Europako hezkuntzaren eta heziketaren alorreko lankidetzari buruzkoa, 2008ko abenduaren16koa.

16 EEK. 2006-2008 txostena.

172


herrialdeetakoek baino jarduera kaxkarragoa dutehezkuntza eta osasun arloetan17.

Eusko Jaurlaritzaren arabera18, 2010eko au-rrekontuan garrantzi handia dute Haur Hezkuntzak,Lehen Hezkuntzak, Bigarren Hezkuntzak eta LanbideHeziketak, 1.937 milioi eta hezkuntzan guztira egin-dako gastuaren % 73 esleitu baitzaizkie. Arlo honetanegindako jarduerarik azpimarragarriena Haur Hezkun-tzako Lehenengo Zikloa (0tik 3 urtera) ezartzea izan da.2010ean 70,6 milioi euro bideratu ziren Haur Hezkun-tzako Lehenengo Zikloa, hau da, 0 eta 3 urte bitartekozikloa ezartzera, 2009an baino % 8 gehiago, orduan65,4 milioi euro erabili baitziren zeregin horretarako.

Bestalde, Hezkuntza Ministerioarentzat ere le-hentasunezkoa da Haur Hezkuntza, izan ere, 2010-2011ko Lurralde-lankidetzarako Programan etaHezkuntzarako Ekintza-planean programatuta dauden17 ekintzetatik baliabide ekonomiko gehien jasokodituena Educa3 izango da (estatuaren 101,6 milioieta autonomia erkidegoen 100 milioi). Ekintza horrenhelburua Haur Hezkuntzan eskola-porrotean eraginaduten edo oinarrizko gaitasunen garapenean garran-tzirik handiena duten zioen norainokoa murriztea dahain zuzen.

lehenengo azterlana) planteatzen da beharrezkoadela umeengan diru gehiago inbertitzea berenbizitzako lehen 6 urteetan, horrela desberdintasunsozialak murrizteko eta haurrei laguntzeko, berezikibizitza arrakastatsua eta zoriontsua izateko aukeragutxien dutenei.

txosten horren arabera, ELGAko herrialde gehie-nek derrigorrezko hezkuntzan biltzen dute haurren-tzako gastua. Baina oro har hezkuntza-sistemak ezdaude desabantailan dauden umeen arazoak arta-tzeko diseinatuta. ELGAren arabera, zaintzaileen etaeskolaz kanpoko programen bitartez eskoletan babesgutxien duten umeei laguntzeko erabili beharko lira-teke baliabide horietako gehienak, horrela haurrenjokabidea hobetuko litzatekeelako eta ume horiekeskolara gehiago joatea lortuko litzatekeelako.

txostenak azaltzen du Estatu Batuetan, adibi-dez, 20.000 dolar gastatzen direla ume bakoitzeko6 urte betetzen dituen arte, baina ELGAn batezbeste 30.000 dolar gastatzen dira. Hala ere, EstatuBatuetan ume bakoitzeko guztira egiten den gastupublikoa (140.000 dolar) ELGAn batez beste egitendena (125.000) baino handiagoa da. Gastua handia-goa den arren, Estatu Batuetako umeek gainerako

17 Ikus Chapter 2 Comparative Child Well-being across the OECD http://www.oecd.org/dataoecd/19/4/43570328.pdf18 Eusko Jaurlaritza (2010), Eusko Jaurlaritzaren gastu-politikak 2010eko aurrekontuetan.


173

aurrera egiteko aukera ematen dute. Ezagutzarenaldaketa handiak jasaten dituen mundu hone-tan, ikasketa-mekanismo malgu eta moldagarriaknorberaganatzea ezagutza konkretuak norberagana-tzearen gainetik jartzeko premia planteatzea da motahorretako proben azpian dagoen paradigma. Horrekez du esan nahi ezagutzak ikasi behar ez direnik, bai-zik eta horiek praktikan jarri eta egoera konkretuetanerabiltzeko gaitasuna garatu behar dela.

Hori oinarri hartuta, Europan eta ELGAn20 oina-rrizkoak edo funtsezkoak diren gaitasunen multzobat ondorioztatu da. Oinarrizko gaitasunek erronkagarrantzitsua dakarkiote gaur egungo hezkuntza-sistemari, izan ere, “oinarrizko gaitasunek arlo etacurriculumeko diziplina ezberdinen arteko bereizke-tak gainditu eta ataza integratuak planteatu behardituzte…”21.

EAEn 2009ko martxoan Lehen Hezkuntzako 4.mailan egin zen proba “Diagnostikoaren” emaitzakaztertu ondoren, emaitzak sareka eta hizkuntza-ereduka konparatzen dira eta Europako heziketa-aldiekin erkatzen da. Erabilitako baliabideak etairakasleei eskatzen zaizkien mailak aztertuko ditugujarraian.

3.1. Gaitasunen norberaganatzearen bilakaeraderrigorrezko hezkuntzan

Ebaluazio Diagnostikorako probaren helburuaLehen Hezkuntzako 4. mailako eta 2. DBHko ikasleenahalmenak eta gaitasunak neurtzea da. UNESCO19

bezalako nazioarteko erakundeek 1990. urteaz ge-roztik sustatu izan dituzte mota horretako ebalua-zioak. Ebaluazio Diagnostikorako probak eta PISAbezalako bestelako ebaluazioek norabide horretan

3. Lehen Hezkuntzaren bilakaera

19 Hezkuntza, Zientzia eta Kultura arloetarako Nazio Batuen Erakundea, (2005), UNESCOren 2005eko mundu-txostena: Ezagutzarengizarteetara bidean.

20 ELGA, (2003), DeSeCo txostena. Gaitasunen definizioa eta hautaketa.21 Eusko Jaurlaritza. 2008ko martxoa. Proba Diagnostikoa ebaluazioa Euskadin. Hura garatzeko eta aplikatzeko proposamena.

4.26. TAULA. LEHEN HEZKUNTZAKO 4. MAILAN 2009AN EGINDAKO EBALUAZIO DIAGNOSTIKORAKO PROBENEMAITZAK SEXUAREN, SAREAREN, HIZKUNTZA-EREDUAREN, EGOKITASUNAREN, ISEC INDIZEARENETA JATORRIZKO HIZKUNTZAREN ARABERA

EUSKARA GAZTELANIA MATEMATIKA ZIENTZIAKNeska 255 253 249 255Mutila 245 247 251 245A eredu itundua 197 270 262 274B eredu itundua 246 261 256 248D eredu itundua 269 249 255 256A eredu publikoa 161 217 223 237B eredu publikoa 232 243 241 238D eredu publikoa 259 245 246 247Egokia (1999) 253 253 253 253Desegokia (1998) 205 213 207 208ISEC baxua 227 234 232 235ISEC ertain-baxua 254 244 243 246ISEC ertain-altua 256 248 251 250ISEC altua 254 263 262 260Familiako hizkuntza euskara 280 243 263 265Familiako Hizkuntza gaztelania 240 254 248 248Beste hizkuntza bat 216 218 225 232

Iturria: ISEI-IVEI. Ebaluazio Diagnostikorako Proba, 2009. Lehen Hezkuntzako 4. maila. Geuk egina.

174


Gaztelanian eta -11 puntukoa Matematika eta Zien-tzietan. ISEC altuaren eta ISEC ertain-altuaren artekoezberdintasuna ez da esanguratsua Euskarari dagokio-nez, baina bai Gaztelaniari, Matematikari eta Zientzieidagokienez (15, 11 eta 10 puntu, hurrenez hurren).ISEC indizeak ez du bereizketa garrantzitsurik sortzenEuskararen kasuan hiru mailarik altuenen artean,baina bai mailarik baxuenaren eta gainerakoen artean.Puntuazio-jauzirik txikienak maila ertain-baxuaren etaertain-altuaren arteko mailetan gertatzen dira dizipli-na guztietan. Dagoen alderik handiena Matematikaarloan ematen da, ISEC baxuaren eta altuaren artean(-30 puntu).

Jatorrizko hizkuntza: Ama-hizkuntza euskara du-ten ikasleek emaitza hobeak lortzen dituzte Euskaran(40 puntu), Matematikan (15 puntu) eta Zientzietan(17 puntu). Gaztelanian, ordea, ama-hizkuntza gaz-telania dutenek baino 10 puntu gutxiago lortzendituzte. Ikasle atzerritarrak dira proba guztietan pun-tuaziorik baxuenak lortzen dituztenak.

Proba diagnostikoen emaitzak beste autono-mia erkidego batzuetako emaitzekin alderatuz gero,ikus daiteke Bikaintasun-mailak (5 maila) baxuakdirela (% 6 matematikan, Errioxan % 15 denean etaNafarroan % 13,67) eta Ekitate Absolutua ere besteerkidego horietakoa baino txikiagoa dela. Probakestatuko bederatzigarren postuan kokatzen du EAE,bai Ekitate-mailari dagokionez, bai Bikaintasunaridagokionez.

3.2. Progresio egokia eta egokitasun-mailak

Progresio Egokia neurtzeko Egokitasun-indizeaerabil daiteke, hau da, beren adinerako teorian ego-kia den ikasturtean matrikulatuta dauden eskolatueneta adin horretako biztanleriaren arteko lotura.

Indize horri buruzko datuek agerian uzten duteProgresio Egokiak atzerakada izan duela LehenHezkuntzan.

Izan ere, 1997. urtetik 2008. urtera bitarteanLehen Hezkuntza 12 urterekin amaitu duten neska-mutilen portzentajeak beheranzko joera izan du, baiestatuan eta baita EAEn ere. Mutikoen kasuan, EAEn

Ebaluazio ezberdinetan lortzen diren emaitzakhezkuntza-politikak bideratzeko informazio garrantzi-tsua dira eta, horrenbestez, toki garrantzitsua duteazterlan honetan.

Lehenengo proban (2009) ebaluatu ziren dizipli-nak honakoak dira: Euskara, Gaztelania, Matematikaeta Zientziaren eta Osasunaren kultura. Hona he-men emaitzen analisiaren diskriminazio-irizpideak:sexua, irakaskuntza-eredua (sare publikoa/pribatuaeta hizkuntza-eredua), egokitasuna eta ikasleria-ren gizarte-, ekonomiaeta kultura-indizea (ISEC).Lehenengo ebaluazioan ikasleek 250 puntuko batezbesteko emaitza lortu dute.

Emaitza horietatik honako ondorio nagusiak ateradaitezke:

Sexua: Euskara, Gaztelania eta Zientzia arloetanneskek 6tik 10 puntura bitarteko aldea ateratzen die-te mutilei. Matematiken arloan mutilak dira 2 puntugehiago ateratzen dituztenak.

Sareak eta hizkuntza-ereduak: A eredu itunduakbigarren emaitzarik baxuena atera du Euskaran (197puntu) baina mailarik altuenak lortu ditu Gaztelania,Matematika eta Zientzia arloetan (270, 262 eta 274puntu, hurrenez hurren). A eredu publikoan ateradira emaitzarik baxuenak diziplina guztietan, berezikiEuskaran (161 puntu, D eredu itunduan baino 108puntu gutxiago) eta Gaztelanian (217 puntu, A ereduitunduan baino 53 puntu gutxiago). Zientzietan, aldiz,murriztu egiten da eredu ezberdinen arteko aldea.Puntuaziorik altuena beti eredu itunduan ateratzen da.

Egokitasuna: Ebaluatutako pertsonetatik, 15.658kzuten adin egokia, hau da, 10 urte, eta 1.151 ikaslek11 urte zituzten. Horrenbestez, % 7 inguruk ikastur-teren bat errepikatu du edo berandu sartu da eskola-zikloan. Bi taldeen artean 45 puntu inguruko aldeadago ebaluatutako gaitasun guztietan, beti ere 11urteko pertsonen kaltetan.

ISEC22: ISEC indizeak eragin zuzena du emaitzetaneta esan daiteke, oro har, zenbat eta ISEC altuagoa,orduan eta puntuazio altuagoa gaitasun guztietan. Izanere, ISEC baxuaren eta ISEC baxu-ertainaren arteko ez-berdintasuna -27 puntukoa da Euskaran, -10 puntukoa

22 Gizarte-, ekonomiaeta kultura-indizea.


175

4.9. GRAFIKOA. MATEMATIKA GAITASUNA. PUNTUAZIOA AUTONOMIA ERKIDEGOKA, ETA IKASLEEN PORTZENTAJEAERRENDIMENDU-MAILAKA

4.10. GRAFIKOA. LEHEN HEZKUNTZA 12 URTEREKIN AMAITU DUTEN NESKA-MUTILEN PORTZENTAJEA.ESTATUA ETA EAE

10 300

Errioxa

Gaztela eta Leon

Aragoi

Madril

EAE

Katalunia

Nafarroa

Asturias

Kantabria

Gaztela-Mantxa

Galizia

MurtziaEstatuko batez bestekoa

AndaluziaExtremadura

Balear UharteakValentziako Erkidegoa

KanariakCeuta

Melilla

20 40 60 8070 1009050

%

<1 maila 3 maila1 maila 4 maila2 maila 5 maila

94

90

86

82

80

78

76

741997-1998

92

88

84

2002-2003 2007-2008

EAEn guztira Emakumeak EstatuanEmakumeak EAEn Gizonak EstatuanGizonak EAEn Estatuan Guztira

Iturria: Ebaluazio-institutua. Diagnostikoaren ebaluazio orokorra, 2009. Lehen Hezkuntza. Laugarren maila. Emaitzen Txostena.

Iturria: Espainiako unibertsitatez kanpoko Irakaskuntzari buruzko estatistika. Hezkuntza Ministerioaren Estatistika bulegoa. 2010.Geuk egina.

176


joera hori gelditu egin da eta egonkor dago 2002azgeroztik. Neskatoen kasuan, aldiz, indizea mutikoenabaino altuagoa da EAEn eta estatuan bertan ere:ehuneko 2,9 puntu altuagoa EAEn eta 4,9 puntualtuagoa estatuan. Aldea zertxobait murriztu da den-borak aurrera egin ahala.

Kontuan hartu behar da adin txikietako(CINE 1) datuek erakusten duten joera ne-gatiboa mantendu eta larriagotu egingo delaondoko mailetan (CINE 2).

3.3. Eskola-ordutegiak eta Europarekikokonparazioa

Progresio Egokiari buruzko emaitzakbaxuak dira baldin eta Lehen Hezkuntza oina-rrizko gaitasunak finkatzeko funtsezko aldiadela uste bada.

Emaitza horiek eta Batez Besteko Errendi-menduaren23 emaitzek ez dute eskola-ordute-giekin loturarik.

Proba Diagnostikoaren emaitzek ez dutenezoinarrizko irakaskuntzaren zati honetan Europarekikokonparaketarik egiteko aukerarik ematen, PISA 2006probaren batez besteko emaitzak erabili dira erkake-ta egiteko EAEko Lehen Hezkuntzako ikasleen etaEuropako beste 20 herrialdetako ikasleen eskola-or-duak kontuan hartuta. Eskolan igarotzen diren ordueneta herri bakoitzeko errendimendu-emaitzen batezbestekoaren arteko R2= 0,05 koefizienteak erakustendu ez dagoela inolako korrelaziorik.

Badaude EAEk baino 40 eskola-ordu gehiagodituzten herrialdeak, esaterako Belgika edo Irlanda,eta baita Alemania edo Austria bezala 100 ordugutxiago dituztenak ere, eta hortik atera daiteke ezdagoela lotura linealik faktore horien artean. Halaere, deigarria da nola Finlandia bezalako herrialdebatek, Lehen Hezkuntzan EAEk baino 150 eskola-ordugutxiago izanda, 50 puntu edo gehiagoko aldea ateradiezaiokeen emaitzetan.

PISA 2006ko batez besteko emaitzak (hiru gaita-sunetan ateratako emaitzen batez bestekoa) urtekoeskolatze-orduekin erlazionatuz gero, orduen eta

4.27. TAULA. ERAKUNDE PUBLIKOETANAURREIKUSITAKO DERRIGORREZKOESKOLA-ORDU KOPURUA (2008)

7 - 8 urte 15 urte(programa arrunta)

Espainia 833 979ELGA 759 90219-EB 765 886Frantzia 926 1.048Grezia 720 798Italia 891 1.089Portugal 855 872Alemania 635 896Herbehereak 940 —Finlandia 608 856Norvegia 656 858Suedia 741 741Brasil 800 800Mexiko 800 1.058Ingalaterra 893 950Irlanda 941 802Japonia 709 —

7-8 eta 15 urteko ikasleentzako programatutakoderrigorrezko irakaskuntza-orduen urteko batez bestekoaIturria: ELGA 2010. Hezkuntzaren egoera. ELGAkoadierazleak 2010, Espainiako Txostena.

funtsezko gaitasunen norberaganatzearen arteanplanteatzen den arazoaren ikuspegi argiagoa edukidaiteke. Datuek agerian uzten dute orduak areago-tzeak ez duela esan nahi ebaluatzen diren funtsezkohiru gaitasunak hobeto ikasiko direnik.

Polonia bezalako herrialdeetan urteko batez bes-teko eskolatzea 638 ordukoa da eta EAEk baino emai-tza hobeak lortzen ditu.

3.4. Irakasleen maila

Boloniako planak edo EGHE (Europako Goi-mailakoHezkuntzako Espazioa) sortzeak Irakasle-ikasketakodiplomatura aldatzea eragin dute, eta diplomaturaizatetik gradu-ikasketa izatera igarotzen ari da.

1999an hasitako prozesuaren barruan, dagoene-ko estatuko 50 unibertsitate inguruk (Universidad delPaís Vasco/Euskal Herriko Unibertsitateko IrakasleenUnibertsitate Eskolak eta Mondragon UnibertsitatekoHumanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea bar-ne) dagoeneko Bolonia planera egokitutako Irakasle-ikasketetako gradu ikasketak ematen dituzte.

23 Aipagai ditugun probetan lortutako batez besteko nota edo emaitzen batez bestekoa. Kasu honetan ez dagoenez Lehen Hezkun-tzako proba Diagnostikoari buruzko daturik, PISA probaren emaitzak hartu dira erreferentzia gisa.


177

Euskadiko Eskola Kontseiluaren25 arabera, LehenHezkuntzako irakasleak EAEko biztanleria aktiboaren %1,5 dira eta unibertsitatez kanpoko irakasleriaren% 32,9.Irakasleok emakumeak dira gehienbat (% 82,2 sektorepublikoan eta % 77,2 sektore pribatuan). Halaber, 40urtetik beherako irakasleen kopurua asko jaitsi da etagaur egun % 41 dira, eta adinez nagusiagoak direnentaldeak hazi dira, bereziki 50-59 adin-tartekoa.

EBn gauza bera gertatzen da: oro har, LehenHezkuntzako irakasleen % 27k eta Bigarren Hezkun-tzako irakasleen % 34k 50 urte baino gehiago ditu.Horrek esan nahi du 2015 amaitu aurretik Lehen etaBigarren Hezkuntzako milioi bat irakasle baino gehia-go kontratatu beharko direla Europan.

Egoera horrek datozen urteetan EAEn ere lan-gileria berritzea eskatuko du, eta dagoeneko hasitadago prozesua.

Irakasle-ikasketen maila EHGE bidez Europaguztira estandarizatzeak heziketa-maila areago-tzera behartzen du. ANECAren24 arabera, Espainiairakasleak prestatzen denbora gutxien ematen duenherrialdeetako bat da. Austria, Belgika, Irlanda etaLuxemburgek bakarrik zuten, Espainiarekin batera,hiru urteko ikasketa-prozesua. Beste hamasei herrik4 urteko ikasketa-plana zuten eta lau herrialdetanbakarrik du 5 urte edo gehiagoko iraupena.

Bolonia planak Irakasle-ikasketei ekarri dizkienaldaketarik esanguratsuenak ikastaroaren iraupenaluzatzea (4 urte 3 urte izan beharrean) eta praktiketandenbora gehiago jardutea (hiru hiletik urte beteraarteko praktikak ikastetxean eta ikasgelan) dira.Baina, ezbairik gabe, aldaketarik garrantzitsuena zerada, ikasketak Irakasle izateko gaitasunak garatzerabideratuta daudela, eta ez ezagutzak barneratzera.

4.11. GRAFIKOA. EUROPAKO 6-10 URTEKO ESKOLA-UMEEN ESKOLA-EGUNA ETA PISA 2006 PROBAKO BATEZBESTEKO EMAITZAK

1000

900

800

700

600

500

400PL RU CZ DE AT Esp. NO BE PT IT LUISBU FI HU DK EL EAE FR IE UK LI PB

Urteko orduak PISA 2006ren batez besteko emaitzak

Iturria: Geuk egina Europako Erkidegoen Argitalpen Ofizialetarako Bulegoaren Europar Batasuneko hezkuntzaren oinarrizko zifraktxostena (1997) eta ELGAk argitaratutako PISA 2006 emaitzak abiapuntu hartuta.

24 Kalitatearen Ebaluaziorako eta Akreditaziorako Agentzia Nazionala, (2005), Liburu zuria. Irakasle-ikasketetako Gradu titulua.1. liburukia.

25 Euskadiko Eskola Kontseilua. 2002-2004 txostena. 4. kapitulua: Giza baliabideak.


179

horiek barneratzea ez ezik, ikasleen autonomiagaratzeari ere garrantzia ematen dio.

Hiru ereduen PISA 2003, 2006 eta 2009 pro-betako emaitzak konparatuta (15 urteko ikasleak,gehienak DBH 3koak) ikusten da eredu mediterra-neoa dela emaitzarik baxuenak dituena.

Oinarrizko gaitasunetan lortutako emaitza baxuhoriek, Bigarren Hezkuntzako Moldakaiztasun-tasabezalako bestelako adierazle batzuk eta DBH gra-duaturik ez duten zein eskola uzten duten ikasleenkopurua kontuan hartuta, esan daiteke badela garaiapedagogiaren eta oinarrizko irakaskuntzaren egungoeredua hobetzen hasteko.

4.2. Derrigorrezko bigarren hezkuntzakoemaitza akademikoen bilakaera

4.2.1. Eskola-graduatua lortzea DBHamaitzerakoan

Estatuan, EAE da (Asturiasekin batera) DBHamaitzerakoan Eskola-graduatua lortzen duten ikas-leen portzentajerik handiena duen autonomia erkide-goa, ikasleen % 84,3k lortzen baitu titulua (estatukobatez bestekoa % 71,4 da).

Hala ere, EAEko ikasleen % 15,7k ez du gra-duatua lortzen DBH amaitu ondoren.

Datuek erakusten dute graduaturik ez dutenemakumeen tasa gizonena baino askoz baxuagoadela (% 9,5 eta % 24,4 hurrenez hurren). Fenomenohori estatuan ere ematen da, izan ere, DBHtik irte-terakoan graduatu-titulurik lortzen ez duten emaku-meen tasa % 21,6koa da eta gizonena, aldiz, % 35,3.

Lehen Hezkuntzaz geroztik urtez urte pila-tzen joandako atzerapenen ondorioa da egoerahori. Izan ere, EAEn gertatzen diren atzerapenen% 12 inguru Lehen Hezkuntzatik ekartzen dira.

4.1. Derrigorrezko hezkuntzaren ereduezberdinen bilakaera

Derrigorrezko Lehen eta Bigarren Hezkuntzanlortzen diren emaitzek lotura zuzena dute hezkun-tza-ereduarekin. PISA probek eta eskola-errendi-menduari buruzko bestelako emaitzek erakus-ten dute jarraipena eta harremana dagoelalortutako emaitzen eta irakaskuntza-ereduarenartean.

EAEko, estatuko eta Italia, Frantzia eta Greziabezalako herrialde mediterraneoetako LehenHezkuntzako eta DBHko hezkuntza-sistemek ezagu-tzak norberaganatzea dute helburu, beraz, he-rrialdeotan ezagutzak kontrolatzeko azpisistemagarrantzitsua egon ohi da eta ezagutza horiei buruzkoazterketak egiten dira. Ondorioz, ikasturte-erre-pikaketa, suspentso eta eskola-porrot tasa handiakegoten dira ezagutza horiek barneratu ez dituztenikasleen artean. Gainera, 6 eta 10 urte bitartekoumeek eskola-ordu asko izan ohi dituzte normalean(800 ordutik gora).

Finlandia, Islandia, Danimarka eta Norvegia be-zalako Eskandinaviako herrialdeetan nagusi denhezkuntza-sistema oso bestelakoa da, 7 eta 16 urtebitarteko ikasleak eskola bakarrean biltzen bai-titu; horrek esan nahi du 7 urtetik 16 urtera bitartekoikasleek ikasturte eta talde berean jarraitzen dutelaLehen eta Bigarren Hezkuntzan, eta irakasle nagusibera izaten dutela epealdi guztian. Sistema horrekikasleen autonomia lehenesten du ezagutzenbarneraketa lehenetsi beharrean. Ez dago ikas-turtea errepikatzeko aukerarik, eta ikasleen % 95ektitulua lortzen du zikloa amaitutakoan. Lehen Hezkun-tzako eskola-orduan 600 eta 700 bitartean izatendira.

Beste aukera bat hezkuntza-eredu anglo-saxoia da; eredu hori selektiboagoa da BigarrenHezkuntzatik aurrera, eta ezagutzen maila edo

4. DBH-ren bilakaera

180


dugun kasuan datuek erakusten dute, 2006-07 eta2007-08 ikasturteetan DBH Graduatuen Tasa Gordina2,2 puntu hazi zela estatuan eta 3,3 puntu EAEn.

Hala ere, gizartean kezka handia sortzen dutenegoeren aurrean komenigarria da joerak aztertzea,eskola-porrota egoera horietako bat da. Hizpide

4.28. TAULA. DBH AMAITZEN DUTEN IKASLEEN BANAKETA EHUNEKOETAN, LORTUTAKO EMAITZAREN ARABERA.2006-07 IKASTURTEA

Bigarren Hezkuntzako Graduatu-titulua ezdutenen %

Bigarren Hezkuntzako Graduatu-tituluadutenen %

Guztira Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak EmakumeakGuztira 71,4 64,7 78,4 28,6 35,3 21,6Andaluzia 65,8 58,6 73,6 34,2 41,4 26,4Aragoi 73,3 67,1 79,8 26,7 32,9 20,2Asturias 84,3 79,3 89,7 15,7 20,7 10,3Balear Uharteak 65,3 56,6 74,6 34,7 43,4 25,4Kanariak 72,2 66,0 78,6 27,8 34,0 21,4Kantabria 80,2 76,5 84,1 19,8 23,5 15,9Gaztela eta Leon 74,3 67,6 81,5 25,7 32,4 18,5Gaztela-Mantxa 66,9 57,8 76,2 33,1 42,2 23,8Katalunia 76,8 71,2 82,7 23,2 28,8 17,3Valentziako Erkidegoa 64,7 57,1 72,6 35,3 42,9 27,4Extremadura 65,4 57,4 73,9 34,6 42,6 26,1Galizia 72,8 65,9 80,3 27,2 34,1 19,7Madrilgo Erkidegoa 75,2 70,1 80,5 24,8 29,9 19,5Murtzia (eskualdea) 69,8 61,7 78,3 30,2 38,3 21,7Nafarroa 82,2 75,9 89,4 17,8 24,1 10,6EAE 84,3 78,6 90,5 15,7 21,4 9,5Errioxa 72,0 61,8 83,0 28,0 38,2 17,0Ceuta 61,5 58,7 64,5 38,5 41,3 35,5Melilla 67,6 63,9 71,5 32,4 36,1 28,5


4.12. GRAFIKOA. ESTATUAN ETA EAENDBH (BIGARRENHEZKUNTZANGRADUATUA) AMAITZEN DUEN BIZTANLERIAREN TASAGORDINA, SEXUKA

95,0

85,0 f(x) = 0,44x + 81,3

f(x) = -0,41x + 73,2875,0

65,0

60,0

55,0

50,01999-00

90,0

80,0

70,0

2000-01 2001-02 2002-03 2003-04 2004-05 2005-06 2006-07

Gizonak guztira

Gizonak EAEn

Emakumeak guztira

Emakumeak EAEn

Bi sexuak guztira

Bi sexuak guztira baliorako erregresio lineala

EAE

EAE baliorako erregresio lineala

2007-08 (o)

Iturria: Hezkuntza Ministerioa. Geuk egina.


181

10 puntu gutxiago ditu eta eredu horixe da bigarrenemaitzarik txarrenak dituena.

Gainerako ereduetan emaitzak antzekoagoak di-ra, baina D eredu Itundua da emaitzarik onenak lortudituena, ikasleen % 80 baino gehiagok amaitu baitudiziplina guztiak gaindituta.

4.2.2. Emaitzak, diziplinaka,2. DBH amaitzerakoan

Irakaskuntza Publikoko A hizkuntza-eredua gaine-rako hizkuntza-ereduen atzetik geratzen da diziplinaguztietan, izan ere, B eredu Publikoa baino ehuneko

4.29. TAULA. 15 URTEKO IKASLEEN EGOERA HEZKUNTZA-SISTEMAN

4. DBH-ra 15 urterekiniristen direnen %

4. DBH aurretik atzerapenak zituztenen %

GuztiraAtzerapena Lehen Hezkun-tzan pilatu zutenen %

Atzerapena lehenengozDBH pilatu zutenen %

Guztira 57,7 42,3 15,7 26,6EAE 70,6 29,4 11,9 17,5Gizonak Guztira 52,3 47,7 18,4 29,3Gizonak EAEn 65,4 34,6 13,7 20,9Emakumeak Guztira 63,3 36,7 12,8 23,9Emakumeak EAEn 76,2 23,8 10,0 13,8


4.13. GRAFIKOA. DBHKO LEHEN ZIKLOKO DIZIPLINA EZBERDINAK GAINDITUTA AMAITU DUTEN IKASLEEN PORTZENTAJEA

NZ GZ HF PIH GL EL AH MAT MUS OTHAUT.2 AH

HAUTINF

HAUT. ERL

A Pub. 53 52 80 73 54 52 50 49 66 66 75 80 74 86B Pub. 66 69 93 89 67 68 66 64 82 75 85 88 91 95D Pub. 80 80 97 92 78 78 77 75 90 87 90 96 96 97A Itund. 77 76 94 88 74 69 71 68 87 88 88 90 90 90B Itund. 78 78 95 92 77 78 75 73 91 90 88 92 94 92D Itund. 85 83 98 96 82 84 80 80 94 94 93 96 95 95Guztira 76 76 94 90 75 74 72 70 87 86 89 92 91 92

120

100

80

60

40

20

0GZ PIH AH MUS HAUT 2

AHHAUT.HFNZ EL MAT OT HAUT.

INF.ERLGL

A Pub.

B Pub.

D Pub.

A Itund.

B Itund.

D Itund.

Guztira

Diziplinak:NZ: Natura-zientziak; GZ: Gizarte-zientziak, geografia eta historia; HF: Heziketa fisikoaPIH: Plastika eta Ikus-hezkuntza; GL: Gaztelania eta Literatura; EL: Euskara eta LiteraturaAH: Atzerriko Hizkuntza; MAT: Matematika; MUS: Musika; OT: Oinarrizko TeknologiaHAUT 2 AH: Hautazko 2. Atzerriko hizkuntza; HAUT INF.: Hautazko Informatika; ERL: ErlijioaIturria: Hezkuntzako Ikuskatzailetza. 2001-2002 eskola-emaitzak. Geuk egina

182


Sare publikoko A ereduko ikasleak dira gainditutasarik txikienak lortzen dituztenak Matematika (%59), Euskara eta Literatura (% 67) eta Gaztelania etaLiteratura (% 66) diziplinetan; aitzitik, sare itundukoD eredua da gainditzen duten ikasle gehien biltzendituena: Matematika (% 84), Euskara eta literatura(% 89) eta Gaztelania eta literatura (% 89).

4.3. Errendimendu26 txikiari lotutako faktoreak

Aurreko atalean DBHko eskola-errendimendua-ren bilakaerak identifikatu dira eta sexuaren etaeskola-ereduaren arabera duten eragina ikusi da.

Emaitzak bakarrik kontuan hartuta, zera esandaiteke:

• Errendimenduaren bilakaera antzekoa da gizonenzein emakumeen kasuan, baina mutilengan era-gin negatibo nabarmena du. Hau da, aldagaiakedozein direla ere, bi sexuengan dute eragina,norabide berean eta aldakuntza berarekin, bainapisu handiagoa dute gizonengan.

Gaztelania (GL), Euskara (EL), Atzerriko Hizkun-tza (AH) eta Matematika (MAT) dira batez bestekoorokorrik baxuena izaten duten lau diziplinak (% 70eta % 75 artean).

4.2.3. DBH amaitzerakoan gainditu dutenenportzentajea

4. DBHn gainditzen dutenen eboluzio globala po-sitiboa da eta 2001/2002 eta 2008/2009 ikasturteenartean tasa 8,5 puntu hobetu da mutilen kasuan eta7 puntu, aldiz, nesken kasuan.

DBH amaitzean gainditzen dutenen bilakaeraaltuagoa da, 13,3 puntu mutilei dagokienez eta 9,6puntu neskei dagokienez.

Beste adierazle batzuen kasuan gertatu ohi denlegez, adierazle honen kasuan ere gainditzen duten(nahikoa edo kalifikazio altuagoa ateratzea) ikasleenportzentajea txikiagoa da Matematika (% 77) etaAtzerriko Hizkuntza (% 71) diziplinetan; Euskara etaLiteratura (% 82) eta Gaztelania eta Literatura (% 82)diziplinetan gainditzen dutenen tasak antzekoak dira.

4.30. TAULA. DBH ETA 4. DBH GAINDITZEN DUTENEN PORTZENTAJEA, ALDIKA ETA SEXUKA

2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2008/2009

DBHGuztira 53,2 53,7 61,1 62,0 63,0 63,0 64,6Gizona 46,0 46,5 54,2 55,5 57,3 57,3 59,3Emakumea 61,0 61,4 68,5 68,9 69,0 69,1 70,4

4.o DBHGuztira 59,2 58,9 63,7 64,2 64,4 65,1 66,9Gizona 54,1 53,8 57,9 58,6 59,6 60,5 62,6Emakumea 64,2 64,2 69,4 69,8 69,1 69,6 71,2

Iturria: EUSTAT.

4.31. TAULA. DBH 4. MAILAN GAI KALIFIKAZIOA LORTZEN DUTEN IKASLEEN PORTZENTAJEA, DIZIPLINAREN,SAREAREN ETA HIZKUNTZA-EREDUAREN ARABERA. 2001-2002 IKASTURTEA

NZ GZ HF PIH GL AH MAT MUS MUS OT H 2.HHAUTZ. CC.

HAUT ERL. BG FK ET

A Pub. 82 68 86 81 67 66 66 59 73 77 90 80 84 92 76 67 86B Pub. 85 78 93 89 78 79 76 73 94 88 90 91 91 97 85 78 93D Pub. 80 83 96 92 82 84 82 77 87 89 97 91 95 96 89 84 96A Itund. 80 86 97 95 83 80 81 78 95 90 95 90 95 96 88 83 96B Itund. 80 85 96 93 85 86 84 79 87 93 95 92 96 96 89 84 96D Itund. 90 91 98 95 89 89 89 84 97 95 96 94 98 99 94 88 98Guztira 84 84 95 91 82 82 81 77 88 90 95 91 94 96 88 82 95

Iturria: ISEI-IVEI. Hezkuntza-adierazleen euskal sistema.

26 DBHko eskola-errendimendua aztertzeko Graduatua lortzen duten ikasleen indizea, 4. DBHn eta DBH amaitutakoan gainditutakoenindizea eta 2. eta 4. DBHko gaitasun-tasak hartu dira oinarri aurreko atalean.


183

mailaren eta errendimendu-mailaren artean: zenbateta ISEC altuagoa, orduan eta errendimendu handia-goa, eta ezberdintasunok nabarmenak dira. ISEC mai-larik altuena duten ikasleen artean, % 92,2k mailaertaina eta aurreratua du Matematika gaitasunean,baina ISEC mailarik baxuena duten ikasleen arteanportzentaje hori % 73,8koa da.

PISA probaren emaitzek ere lotura bera erakus-ten dute eskola-emaitza baxuen eta ISEC mailabaxuaren artean.

4.3.2. Eskola-errendimenduaren etaikasturteak errepikatzearen artekolotura

Lehen Hezkuntzako 4. mailako proba Diag-nostikoak erakusten du ikasturtea errepikatu du-ten ikasleek emaitza kaxkarragoak izaten dituzte-la. (Egokitasun-indizea). Fenomeno bera ematen daDBHn.

• Testuinguruko zenbait elementuri esker (kultura-lak, sozioekonomikoak...) EAEko errendimenduaestatukoa baino hobea da.

DBHko eskola-errendimenduan eragina du-ten aldagai ezberdinetako hiru aztertuko ditu-gu jarraian: Gizarte-, Ekonomia- eta Kultura-indizea (ISEC), ikasturtea errepikatzea etairakurtzeko ohitura.

4.3.1. Eskola-errendimenduaren27 eta Gizarte-,Ekonomia- eta Kultura-indizearen (ISEC)arteko lotura

Lehen Hezkuntzako 4. mailako proba Diag-nostikoaren emaitzak aztertuta ikusi ahal izan duguISEC aldagaiak eragina duela eskola-emaitzetan.Emaitza horiek berretsi egin ziren 2. DBHn.

2009an 2. DBHko ikasleekin egindako ProbaDiagnostikoaren emaitzen arabera28, ebaluatutakohiru gaitasunetan lotura esanguratsua dago ISEC

27 2. DBHko proba Diagnostikoko mailakako emaitzak erabiltzen dira atal honetan eskola-errendimenduaren erreferentzia gisa.28 ISEI-IVEI. (2010), Ebaluazio Diagnostikorako Proba, 2009. 2. DBH. Emaitzen txosten orokorra.

4.14. GRAFIKOA. IKASLEEK ISEC MAILAREN ARABERA DUTENMATEMATIKA GAITASUNAREN MAILARENPORTZENTAJEA

10 300 20 40 60 8070 1009050

%

ISEC baxua 26,2 59,8 14

ISEC ertain baxua 19,2 61,1 25,3

ISEC ertain altua 12,9 61,8 25,3

ISEC altua 7,8 57,8 34,4

Iturria: ISEI-IVEI.

184


DBHn daudenen emaitzak, eta 152 puntuan ustez2 ikasturte errepikatu ondoren 2. DBH egiten aridiren ikasleen emaitzak.

Ondoko grafikoak erakusten du sexuen artekoezberdintasuna ez dela handia moldakaiztasunarieta Graduatua ez lortzeari dagokienez, baina por-tzentajeak beti izaten dira handiagoak mutilen ka-suan.

Grafikoak joera positiboak erakusten ditu, baiMoldakaiztasun-tasari dagokionez, baita Graduatualortzen ez dutenen tasari dagokionez ere. Bi joerekantzeko malda dute, eta dirudienez egiaztatu egi-ten dute Moldakaiztasun-indizeak eta ikasturteakerrepikatzeak Graduatua lortzen ez dutenen indizeaaurresaten dutela.

Ikasturteen errepikapena murrizteko etaMoldakaiztasun-indizea murrizteko ekintzak aurkituzgero, litekeena da Graduatua lortzen ez dutenen in-dizea ere hobetzea. Izan ere, azken urteetako joerekerakutsi dute aplikatutako neurriek eragin bera dute-la bi indizeengan.

ISEI-IVEI erakundearen arabera29, PISA 2006ebaluazioan (15 urteko ikasleentzako proba)egiaztatu ahal izan zen ikasturte akademikorenbat errepikatu duten pertsonek emaitza kaxka-rragoak lortzen dituztela ikasturterik errepikatugabe 4. DBH egiten ari diren ikasleek baino.Ezberdintasun esanguratsu horiek Zientzian (hauda, PISA 2006 azterketaren ebaluazio-diziplinanagusia) zein Irakurketan eta Matematikan ema-ten dira. 4. DBHn eskolatutako ikasleek lortzendituzte emaitzarik onenak, izan ere, 89 puntuangainditzen dituzte ikasturtea errepikatu eta 3.

4.32. TAULA. ZIENTZIETAKO PISA 2006AZTERKETAREN HEZKUNTZA-MAILAETA EMAITZAK

Hezkuntza-maila

Ikasleen%

Batezbestekopuntuazioa

Erroretipikoa

Desb. tip.(ET)

2. DBH 3,9 366,2 7,3 70,4 (6,5)3. DBH 19,7 429,6 3,6 67,8 (2,6)4. DBH 76,4 518,0 3,3 72,8 (1,5)

Iturria: ISEI-IVEI.

4.15. GRAFIKOA. EAEKOMOLDAKAIZTASUN-TASA ETA GRADUATUA LORTZEN EZ DUTENEN TASA,SEXUKA ETA URTEKA

40

30

20

10

5

02001-02

35

25

15

2002-03 2003-04

32,1 31,329,6

27 26,5

2004-05 2005-06

Moldakaiztasuna Gizonak

Moldakaiztasuna Guztira

Graduaturik ez Guztira

Moldakaiztasuna Emakumeak

Graduaturik ez Emakumeak

Graduaturik ez Gizonak

2006-07

17,4 16,6 17 16,418,5

13,6

28,4

Iturria: Eustat eta Hezkuntza Ministerioa. Geuk egina.

29 ISEI-IVEI, (2009) Ikasturtea errepikatzeak ikasleen irakaskuntza-ikasketa prozesuan duen eragina.


185

tean, bai batez besteko kalifikazio orokorrean zeinHizkuntza eta Literatura diziplinan.

Ondoriozta daiteke, beraz, badagoela harremanairakurtzeko ohituraren eta eskola-errendimenduarenartean.

Datuok oinarri hartuta, baina, ezin da ondoriozta-tu zeintzuk diren lotura horren zergatia eta ondorioak,nahiz eta litekeena den bien arteko lotura egotea etabiak ere gizarte batek sortzen dituen kultura-eredueneta helburuen adierazpena izatea.

EAEko irakurketa-ohiturak estatuko batezbestekoa baino zertxobait hobeak dira. ConectakEspainiako Editore-gremioen Federazioarentzako(FGEE)31 egindako Irakurtzeko eta liburuak eroste-ko ohituren barometroa 2007 azterlanaren datuenarabera, EAEn hamalau urtetik gorako pertsonen %57,4k ohituraz irakurtzen duela onartzen du eta esta-tuan, aldiz, batez bestekoa % 56,9 da.

Azterlanaren arabera, Euskadiko biztanleriaren %41,6k sarri irakurtzen du, hau da, liburuak irakurtzen

4.3.3. Eskola-errendimenduaren etairakurtzeko ohituraren arteko lotura

2001eko azaroan CIDEk30 estatuko irakurtzekogaitasunari buruzko landa-lana egin zuen hainbat au-tonomia erkidegotan 4. DBHko (15 urte inguru) 3.581ikaslerekin (estatistikoki adierazgarria den lagina, %99ko konfiantza-indizea duena).

Lortutako emaitza orokorrak honakoak dira: %37k bakarrik (gazte zein heldu) irakurtzen du eguneroedo, gutxienez, astean behin edo birritan; helduen %45ek eta gazteen % 25ek ez du inoiz irakurtzen.

Irakurketa-ohitura ezberdintasunak oso nabar-menak dira gizonen eta emakumeen artean: nesken% 44k sarri irakurtzen du, baina adin horretako mu-tilen % 27k bakarrik du sarritan irakurtzeko ohitura.Gizon helduen % 37k ez du inoiz edo ia inoiz irakur-tzen, baina emakume helduen kasuan zenbatekohori % 16koa da.

Azterlan horren arabera, gehien irakurtzen dutenikasleek notarik onenak atera zituzten azken ikastur-

30 CIDE. (2002), Hezkuntza-gaien buletina. Espainiako nerabeen irakurketa-ohiturak.31 Espainiako Editore-gremioen federazioa (FGEE). Irakurtzeko eta liburuak erosteko ohituren barometroa Autonomia Erkidegoka

2007an.

4.16. GRAFIKOA. ESTATUKO AUTONOMIA ERKIDEGOETAKO IRAKURKETA-OHITURAK. 2001

50

45

25

19

7

11

19

13

24

20

17

40

30

20

10

0Ia inoiz ere ez Noizbait hiru hilean behin Astean behin edo birritanNoizbait hilean behin Egunero / Ia egunero

Helduak NerabeakIturria: CIDE.

186


4.4. Erabilitako baliabideak etaeraginkortasuna

Herrialde garatuetan, hezkuntzan egiten deninbertsioak ez du beti eragin proportzionala izaten

ditu egunero edo astero, eta % 15,4k noizean behinirakurtzen du, hau da, hilean edo hiru hilean behinnoizbait irakurtzen du. Gainerako % 43ak ez omen duinoiz edo ia inoiz irakurtzen. Hitz batez, irakurtzekoohitura ez da orokorra.

4.17. GRAFIKOA. AUTONOMIA ERKIDEGOETAKO NERABEEN IRAKURKETA-OHITURAK, SEXUKA. 2001

17

4

20

12

1920

16

20

14

19

10

19

3

6

20

25

15

10

5

0Inoiz ere ez Ia inoiz ere ez Noizbait hiru

hilean behinNoizbait hilean

behinAstean behinedo birritan

Ia egunero Egunero

Gizonak Emakumeak

Iturria: CIDE.

4.33. TAULA. IRAKURKETA-OHITURAK AUTONOMIA ERKIDEGOKA, 14 URTETIK GORAKO BIZTANLERIA

% Horizontalak Guztira Sarritan irakurtzen dute Noizean behin irakurtzen dute Ez dute irakurtzenGuztira 2005 %100,0 %41,1 %16,0 %42,9Guztira 2006 %100,0 %39,6 %15,9 %44,5Guztira 2007 %100,0 %41,0 %15,9 %43,1Autonomia ErkidegoaAndaluzia %100,0 %36,0 %16,2 %47,8Aragoi %100,0 %40,7 %17,5 %41,8Asturias %100,0 %40,8 %17,6 %41,6Balear Uharteak %100,0 %41,3 %16,1 %42,6Kanariak %100,0 %42,2 %16,5 %41,3Kantabria %100,0 %38,4 %18,5 %43,1Gaztela eta Leon %100,0 %38,5 %15,8 %45,7Gaztela-Mantxa %100,0 %35,0 %16,8 %48,2Katalunia %100,0 %43,5 %15,8 %40,7Extremadura %100,0 %32,8 %16,7 %50,5Galizia %100,0 %36,3 %14,9 %48,8Madril %100,0 %50,8 %14,9 %34,3Murtzia %100,0 %39,7 %15,2 %45,1Nafarroa %100,0 %41,2 %15,7 %43,1Valentziako Erkidegoa %100,0 %38,3 %16,8 %44,9Euskal AE %100,0 %41,6 %15,4 %43,0Errioxa %100,0 %40,7 %15,1 %44,2

Iturria: FGEE.


187ikasleen errendimenduan. Hau da, inbertsio handiaegiteak ez ditu emaitza hobeak ziurtatzen.

PISA 2009 probaren batez besteko emaitzeneta hezkuntzara bideratutako gastuaren artekolotura ezarriz gero, zera ikus daiteke:

• Ez dago lotura linealik inbertsioen eta emaitzenartean.

• Koreak gastu publikoan EAEk baino % 23 gutxiagobideratzen du hezkuntzara, baina batez beste 41puntu gehiago lortu ditu probetan oro har.

• Poloniak eta Hungariak EAEk baino % 57 eta %47 gutxiago gastatzen dute hurrenez hurren, bainabatez beste gure erkidegoaren antzeko emaitzaklortu dituzte.

• Herrialde germaniarren edo anglosaxoien antzekogastu publikoa egiten duten herrialde mediterra-neoek emaitza baxuagoak lortu dituzte. Eragingermaniarra duten Europa erdialdeko herrialdeak,esaterako Alemania, Suitza, Holanda eta Belgika,postu onean daude beste herrialdeekin alderatuta.

• Herrialde eskandinaviarrek BPGaren % 6 eta %8 bitartean inbertitzen dute hezkuntzan, baina

Finlandiak (gutxien inbertitzen duenak) bakarriklortu ditu emaitza bikainak. Gainerakoak EAErenantzeko postuetan daude.

• Japoniak EAEk baino emaitza hobeak lortu ditugastua antzekoa izan arren, baina ez da ahaztubehar Japoniak inbertsio pribatu handia duelahezkuntzan (BPGaren % 2,9).

Hiru PISA 2009 probetakoBikaintasun-emaitzeneta unibertsitatez kanpoko ikasle bakoitzarengatikokostu publikoaren arteko lotura ezarriz gero, honakoemaitzak lortzen dira:

• Gainerakoek baino batez besteko emaitza hobeaklortzen dituzten herrialdeek Bikaintasun-mailahandiagoak lortzen dituzte baita ere. Herrialdehoriek hezkuntzan egiten duten gastu publikoaEAEk egiten duenaren antzekoa izaten da, oro har.

• EAE Bikaintasun-mailarik baxuenean dagoMediterraneoko herrialdeekin (Espainia, Grezia,Portugal, Italia) batera.

Atera daitekeen ondorioa zera da, EAEkoBikaintasun-emaitzak ez direla gastu publikoarenaraberakoak. Hezkuntzan batez beste EAEk be-

4.18. GRAFIKOA. IKASLEEN IRAKURKETA-OHITURAREN ETA ERRENDIMENDU AKADEMIKOAREN ARTEKO LOTURA

Oso ongi

Ongi

NahikoaInoiz ere ez Astean behin

edo birritanEguneroNoizbait hilean

behinNoizbait hiruhilean behin

Ia inoiz ere ez Ia egunero

Hizkuntza eta Literatura Oro harIturria: CIDE.

188


4.19. GRAFIKOA. HEZKUNTZARA BIDERATZEN DEN GASTU PUBLIKOAREN ZATIAREN ETA PISA 2009 EMAITZEN(IRAKURKETA, MATEMATIKA ETA ZIENTZIA GAITASUNETARAKO PROBETAN BATEZ BESTEATERATAKO PUNTUAZIOAK) ARABERAKO POSTUA

530

550

PISA

2009

prob

etak

oba

tezb

este

kopu

ntua

zioa

Unibertsitatez kanpoko Hezkuntzan pertsona bakoitzeko egiten den gastua

520

510

500

490

480

4702.000

540

3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 11.000 12.000

KoreaFinlandia

JaponiaKanada

Suitza

BelgikaAustralia

Holanda

Alemania

Erresuma BatuaIrlanda

FrantziaEAE

IslandiaAustria

Norvegia

Estatu BatuakDanimarkaSuedia

ItaliaEspainia

Portugal

Hungaria

Txekiar Errepublika

Polonia

Grezia

Iturria: PISA 2009 txostena eta Hezkuntza Ministerioa. Geuk egina.

4.20. GRAFIKOA. PISA 2009 PROBAREN EMAITZETAKO BIKAINTASUN-INDIZEEN BATEZ BESTEKOAREN(IRAKURKETAKO, MATEMATIKAKO ETA ZIENTZIETAKO PROBETAN 5 ETA 6 MAILETAKOPORTZENTAJEEN BATEZ BESTEKOA) ETA PERTSONA BAKOITZARENGATIKO KOSTU PUBLIKOAREN(UNIBERTSITATEZ KANPOKO IKASLEAK) ARTEKO LOTURA, HERRIALDEKA

530

550

Bika

inta

sun-

portz

enta

jea

Unibertsitatez kanpoko ikasle bakoitzarengatiko gastu publikoa

520

510

500

490

480

4702.000

540

3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 11.000 12.000

Korea

Finlandia

Japonia

KanadaSuitza

Belgika

Australia

Holanda

Alemania

Erresuma Batua

Irlanda

Frantzia

EAE

Islandia

AustriaNorvegia

Estatu Batuak

Dinamarca

Suedia

Italia

Espainia

PortugalHungaria

Txekiar ErrepublikaEslovakiako Errepublika

Polonia

Grezia



189

4.21. GRAFIKOA. PISA 2009 PROBAREN EMAITZETAKO EKITATE ABSOLUTU INDIZEEN BATEZ BESTEKOAREN(IRAKURKETAKO, MATEMATIKAKO ETA ZIENTZIETAKO PROBETAN 1 ETA <1 MAILETAKOPORTZENTAJEEN BATEZ BESTEKOA) ETA PERTSONA BAKOITZARENGATIKO KOSTU PUBLIKOAREN(UNIBERTSITATEZ KANPOKO IKASLEAK) ARTEKO LOTURA, HERRIALDEKA

550

Ekita

teAb

solu

tuar

enpo

rtzen

taje

a(ze

nbat

eta

portz

enta

jetx

ikiag

oa,o

rdua

net

aek

itate

hand

iago

a)

Unibertsitatez kanpoko ikasle bakoitzarengatiko kostu publikoa

510

500

490

480

4702.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 11.000 12.000

KoreaFinlandia

Japonia

Kanada

Suitza

Belgika

AustraliaHolanda

Alemania

Erresuma BatuaIrlanda

Frantzia

EAE

Islandia

Austria

Norvegia

Estados unidos

Danimarka

Suedia

Italia

EspainiaPortugal

Hungaria

Txekiar Errepublika

Eslovakiako Errepublika

Polonia

Grezia


zainbesteko gastua edukita, beste herrialde batzuekemaitza hobeak lortzen dituzte.

Hiru PISA 2009 probetan Bikaintasunean lortu-tako emaitzen (1 eta 1 azpiko mailen portzentajea) etaunibertsitatez kanpoko ikasle bakoitzarengatiko kostupublikoaren arteko lotura eginez gero, ikus daiteke EAEherrialde mediterraneoetatik (Espainia, Grezia, Frantzia,Italia eta Portugal) bereizi egiten dela eta batez bestekoemaitza hobeak eta Bikaintasun-emaitza hobeak lortzendituzten herrialdeen taldean sartzen dela.

PISA 2009 proben emaitza ikusita (2006ko probe-tan antzeko batez besteko emaitzak lortu ziren), esandaiteke hezkuntzara bideratutako baliabideen era-ginkortasuna ona dela Ekitateari dagokionez, arruntadela batez besteko emaitzei dagokienez eta zalan-tzagarria dela Bikaintasunaren ikuspuntutik.


Irakaskuntzak hainbat erronkari egin behar dieaurre, eta horietako bat gaitasunetan oinarritutako

prestakuntza da (Europako zuzentarauei jarraiki).Pertsona, herritar eta profesional moduan gara-tzeko behar dituzten gaitasunak eman behar zaizkieikasleei.

Hezkuntzak aldaketa garrantzitsuak sartu beharditu irakaskuntzaren praktiketan besteak beste dizi-plina-ikuspuntua alde batera utzi eta diziplina artekoikuspuntua aplikatuta, edukien ikasketan zentratubeharrean ikasketa-prozesuan zentratuta, ikuspuntuakademikotik funtzionalera igarota eta ikuspuntukognitibotik erabakitzailera pasatuta.

Gaitasunak ikasteko prozesua ez da ikasgaiekegun duten antolakuntzari eta praktikei besterik gabegehitu ahal zaien zerbait. Izan ere, gaitasunak oinarrihartuta lan egiteak irakaskuntza ulertzeko moduazeharo aldatzea eskatzen du. Horrek ahalegina eska-tzen du eskola-jarduerak berriz diseinatu eta antola-tzeko, eta irakasleen zereginak eta gaitasunak errotikaldatzea ere eskatzen du, beraz, egitasmoa aurreraeramateko ezinbestekoa da irakasleriaren laguntzaeta prestakuntza.

190


4.6. Oinarrizko hezkuntzan emigranteenprartaidetzak izan duen bilakaera

2000. urteaz geroztik hazi egin da Lehen etaBigarren Hezkuntzan sartzen diren gazte etorkinentasa, eta horrek eragina du EAEk eta estatuak eskola-graduatuen tasa bezalako zenbait adierazle areago-tzeko duten zailtasunean, izan ere, gertakari horrekzailtasunak eta atzerapenak sortzen eta pilatzen dituikasketa-prozesuan.

Etorkinen portzentajea hazi egin da OinarrizkoHezkuntzan, eta bereziki Bilbon eta inguruan biltzen

Hala ere, ez dirudi erronka berri honi aurre egi-tea ahalbidetuko duen aldaketarik dagoenik irakas-leen prestakuntzan. Izan ere, Euskadiko Eskola Kon-tseiluaren 2006-2008 txostenak zera erakusten du:

• Ikastetxeetan egiten diren prestakuntza-ekintzekbehera egin dute 2003tik 2008ra bitartean. % 31sare publikoan eta % 20 sare itunduan.

• Lehentasunezko ildoei lotutako prestakuntza-ekintzen kopurua % 18 murriztu zen 2006-2007eta 2007-2008 ikasturteen artean, baina atalhorretantxe, funtsezko gaitasunekin eta curricu-lum berriarekin zerikusia duten prestakuntza-ekin-tzen kopuruak % 53 egin zuen gora epe berean (72ekintza izatetik 110 izatera).

• Ikastetxeetako berrikuntza-ekintzen kopurua %18 murriztu da eta berrikuntza-proiektu globalen32

kopurua, aldiz, % 46 hazi da. Hala ere, ez dagocurriculum berrira eta funtsezko gaitasunen ga-rapenera bideratutako proiektu globalik, eta arlohorretako ekintza berritzaileak % 54 murriztu ziren2007 eta 2008 bitartean.

• Unibertsitatez kanpoko GARATU prestakuntza-planari dagokionez, ikusi da 2006-2007 eta 2007-2008 ikasturteen artean prestakuntza-ekintzek %18 egin zutela gora eta partaideen kopurua ere %21 hazi zela.

4.34. TAULA. IKASLE ETORKINEN MATRIKULAZIOANHAZKUNDERIK HANDIENA IZAN DUTENEREMUAK. OINARRIZKO HEZKUNTZA,2006-2008

Ikasle etorkinen %

2006koekaina

2008koekaina

azken 2urteak

Errekalde 15,00% 18,90% 3,90%Alde Zaharra 14,20% 16,60% 2,40%Erandio 10,20% 13,00% 2,80%Igorre 7,40% 12,80% 5,40%Uribarri 8,20% 10,70% 2,50%Bermeo 6,50% 9,90% 3,40%Mendebald. Araba 7,20% 9,70% 2,50%Barakaldo 6,00% 9,10% 3,10%Amurrio 5,00% 8,10% 3,10%Ekialdeko Lautada 5,60% 8,10% 2,50%Oria Garaia 5,00% 8,00% 3,00%Iturria: EEK. 2006-2008 txostena.

32 Proiektu globalak ikastetxeak garatzen dituen eta irakasle-klaustro gehienari eragiten dien proiektuak dira.

4.35. TAULA. OINARRIZKO HEZKUNTZAKO(6-16 URTE) IKASLE ETORKINENPORTZENTAJEA HIZKUNTZA-EREDUBAKOITZEAN. 2006-2008 BILAKAERA

2006 2008A ered. 15,90% 17,60%B ered. 6,00% 7,80%D ered. 2,00% 3,70%EAE 5,70% 7,00%


4.36. TAULA. IKASLE ATZERRITARREN PORTZENTAJEAGUZTIRAKO IKASLERIAN, AUTONOMIAERKIDEGOKA. UNIBERTSITATEZ KANPOKOHEZKUNTZAREN ERREGIMEN OROKORRA.2008-2009 IKASTURTEA

Ceuta 2,3Extremadura 3,3Galizia 3,5Asturias 4,9Andaluzia 5,7Melilla 6,0EAE 6,2Gaztela eta Leon 7,6Kantabria 7,7Kanariak 8,9Gaztela-Mantxa 9,4ESPAINIA 9,7Nafarroa 11,4Valentziako Erkidegoa 12,0Katalunia 12,9Aragoi 12,9Murtzia 13,2Madril 13,8Balear Uharteak 15,5Errioxa 15,8

Iturria: Hezkuntza Ministerioa.http://www.educacion.es/mecd/estadisticas/educativas /dcce/Datos_Cifras_web.pdf.


191

batera hartuta) ikasle atzerritarrak eredu horretakoikasleriaren % 17,6 dira, eta D ereduan, aldiz, ez dira% 4ra iristen.

Hazkunde horrek gainerako eskola-zikloetan erejarraituko du. Horrenbestez, Unibertsitatez kanpokoHezkuntzan diharduten ikasle etorkinen portzentajeakhazten jarraituko du datozen urteetan (dagoenekoikasle guztien % 6,2 dira). Hala ere, EAEko egoerabeste autonomia erkidego batzuetakoaren oso bes-telakoa da, eta estatuko batez bestekoa baino 3,5puntu gutxiago ditu.

ari da. Vitoria-Gasteiz da kontzentraziorik handienaduen bigarren eremua.

2006 eta 2008 artean ikasle etorkinen tasa % 3baino gehiago hazi da 6 eskola-eremutan. Bizkaiantasa % 18,9koa da Errekalden, % 16,6koa hiriburukoAlde Zaharrean, % 13koa Erandion eta % 12,8koaIgorren; hazkundea azken eremu honetan izan daazkarrena, % 5,4 bi urtean.

Kontzentrazio hori hizkuntza-ereduetan ere ikusdaiteke, baina ereduen arteko ezberdintasunak osonabarmenak dira. A ereduko ikasgeletan (sare biak


193

“Hezkuntza eta prestakuntza Europan: sistema ez-berdinak, 2010erako helburu partekatuak”33 izenekoprograman parte hartzen duten Europar Batasunekoherrialdeek HPB34 dituzten ikasleak beren-beregiaipatzen dituen helburu bat ezarri dute:

“1.2. helburua: Ikasle guztiek (behartsuak di-renak, premia bereziak dituztenak, eskola-sistemagoizegi uzten dutenak zein helduak direnak barne)oinarrizko gaitasunak eskuragarri dituztela bermatzea”.

Horrenbestez, Europako Batzordearen arabera,HPB dituzten ikasleek eskuragarri izan beharko li-tuzkete behar bezala bereizitako eta indibidualizatu-tako ikasketa-programak Europan funtsezkoak direngaitasunak barneratu ahal izateko. Hori orientaziogarbia izango da EAErako.

Bestalde, ikasteko desgaitasuna sortzen dutenhezkuntza-premiak eta hari behar bezala erantzutekobehar diren zerbitzuak eta laguntzak kontuan har-tuta deskribatzeko joera dago Europako herrialdegehienetan. EAEn Alor horretako legedia norabidehorretan eraiki da, eta horri esker ikasleen hasierakoebaluazioan antzematen diren premien araberakoneurriak har daitezke.

EAEk bilakaera garrantzitsua izan du HPBenlaguntzari buruzko legediari dagokionez eta Europanaurrerakoiak diren lege horiei esker neurri bereziakhar daitezke gazte-gaztetan antzemandako pre-miei aurre egiteko. Neurri berezion artean SartzekoCurriculum Egokitzapen eta Norbanako CurriculumEgokitzapen (NCE) esanguratsuak daude, eta horienoinarria curriculum arrunta da. EAEko legediaren

planteamendua edo paradigma aniztasuna kontuanhartzen duen eskola inklusiboaren eredua da35.

Hezkuntza Berezia Garatzeko Europako Agen-tziak egindako “Hezkuntza-premia Bereziak Europan”agiriak hiru taldetan biltzen ditu herrialdeak, hezkun-tza-premia bereziak dituzten ikasleak gehiago edogutxiago integratzen dituzten hezkuntza-politikak etapraktikak dituzten kontuan hartuta. Lehenengo ka-tegorian ikasleen gehiengoa hezkuntza arrunteansartzera bideratutako jarduera politikorako ildoak etahezkuntza-praktikak garatzen dituzten herrialdeakdaude. Bigarren kategorian ikasleen inklusiorakoplanteamendu ezberdinak biltzen dira. Hirugarrenkategorian bi hezkuntza-sistema ezberdin sartzendira. HPB dituzten ikasleak hezkuntza berezirakozentroetan edo ikasgela berezietan eskolatzen diranormalean.

Azken urteetan EAEn garatu den legedia aztertuzgero ikus daiteke zergatik den hain baxua zentro be-rezietan eskolatutako HPBdun ikasleen portzentajea(% 0,2 1999 eta 2002 artean). EAE lehenengo ka-tegorian dago, hau da, HPBdun ikasleen inklusiorabideratutako hezkuntza-politikadun herrialdeen arteankokatzen da Islandia, Finlandia, Danimarka, Lituania,Norvegia, Italia, Espainia eta Suedia bezala. Holanda,Alemania, Belgika, Suitza edo Frantzia bezalako he-rrialdeek, aldiz, HPBak hezkuntza berezirako zentroetanedo ikasgela berezietan tratatzea erabaki dute.

Grafikoan ikus daiteke herrialde bakoitzak hauta-tu duen bidea. Herrialde mediterraneoetan, berezikiItalian eta Grezian, HPBdun ikasle matrikulatuen por-tzentajea txikia da. Bada beste gogoeta interesgarri

5. Hezkuntza bereziaren bilakaera

33 Europako Batzordea. Hezkuntza eta Kultura Zuzendaritza Nagusia. 2004ko azaroa. Hezkuntza eta Prestakuntza Europan: sistemaezberdinak, 2010erako helburu partekatuak.

34 Hezkuntza-premia bereziak (HPB): Kontzeptu honek umeek behar dituzten laguntzak nabarmentzen ditu, baina ez die horrenbestekogarrantzirik ematen zergatiei eta hezkuntza bereziari eman nahi zaion izaera bereziaren zehaztapenari.

35 Zein filosofiatan sartzen den ezagutzeko, ikus “Hezkuntza-premia bereziei erantzuna guztientzako euskal eskolan. GuztientzakoEskola Biltzarreko Aktak, Donostia-San Sebastián, 2003ko urriaren 29, 30 eta 31”.

194


bat ere, izan ere, Finlandia da HPBdun ikasleen por-tzentajerik handiena duen herrialdea (% 18 inguru),baina PISA proban emaitzarik onenak lortzen ditu etaherrialdeko eskola-porrota % 5 baino gutxiago da.

EAEn HPBdun ikasleak giza baliabide ugari di-tuzten zenbait ikastetxetan bildu ohi da, baina an-tzeko eskolatzea dute ikastetxe publikoetan etaitunduetan. Ikastetxe guztiek dute HPB aholkulari batkanpoko laguntza-baliabide gisa beren eskualdekoBerritzegunean.

Laguntzaileek prestakuntzaeta espezializazio-maila handia izan ohi dute. Eskualdeko Berritzeguneekzeregin garrantzitsua betetzen dute prestakuntza-jardueren kudeaketaeta antolakuntza-lanetan.

EAEn 2007-08 ikasturtean laguntzarako 1.175ikasgela egon ziren Haur, Lehen eta Bigarren Hezkun-tzan.

Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan gero etaohikoagoa da beren adinagatik 3. eta 4. DBHn es-

kolatu behar diren ikasle etorkinak jasotzea. Horrekesan nahi du kasu askotan gainditzen zailak di-ren desberdintasunak ematen direla hizkuntzari zeincurriculumari dagokienez, eta ondorioz, litekeenada irakasleek ikasleentzako modu indibidualizatuanabian jartzen dituzten neurri arruntak nahikoa ezizatea. Egoera horien aurrean, bakoitzaren egoerapartikularrari erantzun ahal izateko ikastetxeek urteroproposatzen dituzten ezohiko neurrietan sartu beharizaten dira ikasleok.

Errefortzu-mota ezberdinak daude, besteakbeste: Indartze, Orientazio eta Laguntza Programa(PROA), Heziketa-ekintza Zehatzetarako Egitasmoa(HEZE), Curriculum-aniztasuna, Hasierako LanbidePrestakuntzarako Programak (HLPP) eta EskolatzeOsagarriko Programak.

Norbanako Curriculum Egokitzapenak (NCE) ikas-gelako programaren paraleloak diren programazioakdira, baina ez dute irakasteko modua ez ikasgelarenzein jardueren antolakuntza aldatzen.

4.22. GRAFIKOA. DERRIGORREZKO HEZKUNTZAKO IKASLEAK. HPB DITUZTENEN ETA BERARIAZKO ZENTROETANESKOLATUTA DAUDENEN PORTZENTAJEAK. URTEAK HERRIALDEKA, 1999 ETA 2002 ARTEAN

20

12

8

4

2

0

16

10

6

18

14

Berariazko zentroetan eskolatzen direnen portzentajeaHPB dituzten ikasleen portzentajea

Luxe

mbu

rg

EAE

Liec

hten

stei

n

Hola

nda

Sued

ia

Italia

Grez

ia

Hung

aria

Irlan

da

Belg

ika

(F)b

Eslo

vaki

a

Alem

ania

Belg

ika

(H)c

Eslo

vaki

a

Espa

inia

Leto

nia

Polo

nia

Aust

ria

Erre

sum

aBa

tua

Fran

tzia

Belg

ika

(A)a

Finl

andi

a

Isla

ndia

Esto

nia

Dani

mar

ka

Txek

iarE

rrep

ublik

a

Litu

ania

Suitz

a

Portu

gal

Zipr

e

Nor

vegi

a

Belgikaren kasuan: (a) Komunitate alemaniarra. (b) Komunitate frantsesa. (c) Komunitate flandestarra edo holandarra. (d) Estatistikekez dute integratuta dauden eta berariazko zentroetan dauden HPBdun ikasleen arteko bereizketa egiteko aukerarik ematen.Iturria: Hezkuntza Berezia Garatzeko Europako Agentzia eta Eurydice Sarea. Geuk egina.


195

zati da beste hainbat jarduerarekin batera, besteakbeste, eskola goizegi uzteko aukera gehien dituztenikasleen artapena. Plan horren zati dira, baita ere,Hasierako Lanbide Prestakuntzarako Programan hu-ra gaindituz gero DBH graduatua lortzea dakarrenborondatezko modulu bat sortuta heziketa-eskain-tza aberastea edo hezkuntza-sistema uzten dutengazteei zuzendutako neurriak (hala nola, GaitasunaAitortzeko Dispositiboaren bidez lan-esperientziaaitortzea, edo Erdi zein Goi-mailako zikloetara sar-tzeko probak prestatzeko ikastaroak).

Hezkuntza-premia Berezien programak 160 milioieuroko zuzkidura izan zuen 2010ean. Programa horilaurogeiko hamarkadatik dago abian, eta entzumen-zein zentzumen-minusbaliotasunen bat edo minus-baliotasun sentsorial nahiz psikikoren bat dutenikasleen berariazko premiei erantzuten die. Guztira iabi milioi profesional daude 10.808 ikasleak artatzeko,eta ikasle horien ia % 60 sare publikoan eskolatutadaude36.

Aipatutako NCEen % 60k eskola-atzerapenekeragindako zailtasunei erantzuten die, eta zailta-sun horiei bestelako zailtasun batzuk ere gainera-tzen zaizkie: komunikazioeta hizkuntza-arazoak(% 52,9) edo/eta irakurketa- eta idazkera-arazoak(% 49). Ikus daiteke, gainera, % 26k jokabide-arazoak dituela eta HPBdun ikasleen % 21,1akmugikortasun- eta autonomia-zailtasunak dituela.Azkenik, NCE eskatzen duten HPBak eskolatzearenatzerapenari lotuta egon ohi dira, eta hori gerta-tzen da kasuen % 3,8an.

Hezkuntza-eskasiak dituzten ikasleentzako Indar-tze, Orientazio eta Laguntza Programa (PROA), delaeskola-orduez kanpoko eskola-laguntzarako progra-men bidez, dela eskola-orduetako errefortzuarenbidez, 92 ikastetxetan jarrita zegoen 2010ean.Programa horri ia 34 milioi euro bideratuko zaizkio,eta horietatik 17 milioi iritsi berriak edo etorki-nak diren ikasleei zuzenduko zaizkie. Programa hori(PROA) eskola-uzte goiztiarra murrizteko planaren

36 Eusko Jaurlaritzaren gastu-politikak 2010eko aurrekontuetan. http://www.euskadi.net/r33-2288/es/contenidos/informacion/plani-ficacion/es_planific/adjuntos/politicas_gasto_2010.pdf


197

Atal hau Batxilergoak planteatuta dituenerronkak eta lege-testuek proposatutako bilakaeraaztertzera zuzenduko da lehenik eta behin. OndorenBatxilergoaren bilakaera aztertuko da, bai bere oso-tasunean, baita modalitateka ere. Atala amaitzeko,Derrigorrezkoaren ondoko Bigarren Hezkuntzan hel-duek duten partaidetza aztertuko da.

6.1. Funtsezko gaitasunen erronka

Batxilergoko curriculuma xedatzen eta EAEnezartzen duen otsailaren 3ko 23/2009 Dekretuak(09-02-27 EHAA) azaroaren 2ko 1467/2007 ErregeDekretuan finkatutako gutxieneko irakaskuntzakbiltzen dituen Batxilergoko curriculuma ezartzendu eta irakaskuntza-gaitasun orokorretan etaoinarrizko gaitasunetan oinarritutako Batxilergo-curriculumaren egitura definitzen du, gutxienekoirakaskuntzak finkatzeaz gain. Dekretu horrenbidez irakasgaiek oinarrizko gaitasunekin etairakaskuntza-gaitasun orokorrekin duten loturaezartzen da, irakasgai bakoitzean lortu beharrekohelburuak zehazten dira eta edukiak zein moda-litateak xedatzen dira. Ikastetxeak gobernatzekoerabili behar diren printzipio pedagogikoak eredefinitzen ditu.

23/2009 Dekretua aldatzen duen apirilaren 20ko122/2010 Dekretuak aurreko orientazioa baieztatzendu eta zera ezartzen du, Batxilergoko diziplina ezber-dinek barne hartuko dituztela diziplina bakoitzerakoaurreikusitako helburuak lortzeko irakasleek garatukodituzten estrategiak. Dekretu berri horrek malgutasunhandiagoa ekarri du.

Dekretuek baieztatu dute heziketa-gaitasunorokor guztiak berberak direla Batxilergoko diziplinaguztietan, eta Batxilergoko oinarrizko gaitasunakhein handiagoan edo txikiagoan lortzen direla ba-txilergoko espezialitate bakoitzeko curriculum-ibilbi-dearen arabera.

Dekretuetan (bereziki otsailaren 3ko 23/2009Dekretuan) planteatutako printzipio pedagogikoekirakaskuntza- eta ikasketa-prozesuetan gertatu denaldaketa bati erantzuten diote, eta aldaketa horrekhonako ezaugarriak ditu:

1. “Irakasteko eta ikasteko prozesuaren xedea gai-tasunak lortzea izan behar da, planteatzen direnegoerak edo arazoak eraginkortasunez konpon-tzeko kontzeptuzko, prozedurazko eta jarrerazkoedukiak modu bateratuan mobilizatuz.

2. Lana proiektuen bidez eginez gero, erraztu egitenda gaitasun guztiak ikasleei helarazteko bidea etabaita ikasgaien arteko prozesuen diziplinarteko-tasuna ere.

3. Batxilergoko hezkuntza-jarduerek beren ka-buz ikastea, taldean lan egitea eta ikerketa-metodo egokiak aplikatzea erraztuko die ikasleei.Irakasleek, ikasleek didaktika departamendu batedo batzuek inplikatzen dituzten ikerketa-lanak,lan monografikoak, diziplina artekoak eta antzekolanak burutzea erraztuko dute.

4. Batxilergoko ikasgaien programazio didaktikoetanirakasleek ikasgai bakoitzean aurreikusitako hel-buruak lortzeko garatuko dituzten estrategiak ager-tuko dira, bai eta irakurtzeko interesa eta ohituraeta jendaurrean egoki adierazteko gaitasuna piztenduten jarduerak, eta informazio eta komunikazio-teknologien erabilera ere.

5. Irakasleen taldeko lanak beren taldeko ikaslebakoitzari arreta ematen dien irakasle-taldeko kideguztien koordinazioa bermatu behar du.”

Diziplinartekotasuna eta talde-lana dira oinarrizkogaitasunak eta hezkuntza-gaitasun orokorrak gara-tzeko datozen urteetarako planteatu diren garapen-ardatzak. Horixe da irakasleek eta ikastetxeek eginbeharko duten bidea hezkuntzaren joera berria etaindarrean dagoen legedia aplikatu ahal izateko.

6. Batxilergoaren bilakaera

198


irakaskuntza-ikasketa prozesuan aldaketa garrantzi-tsuak egin behar dira; aldaketa horiek errotik aldatubeharko dituzte ikasteko eta ebaluatzeko moduak,eta zeharo aldatuko dituzte hezkuntzaren metodologiaeta antolakuntza ere, beraz, irakasleen inplikazioa etaprestakuntza ezinbestekoak izango dira.

Oraindik ere curriculuma ikasgaien edo dizipli-nen inguruan antolatzen denez, gaitasunak curricu-lumeko diziplinen helburuak lortuta garatzen dira.Programazioa ez da oinarrizko gaitasunen ondoriozuzena; aitzitik, ikuspegi berria eman zaie diziplineioinarrizko gaitasunei eta gaitasun orokorrei erantzunahal izateko. Eusko Jaurlaritzak berak onartzen duegungo egoerak garapena eskatuko duela gerora,lortu beharreko gaitasunen eta curriculumeko progra-mazioen artean lotura handiagoa lortu ahal izateko.

Bestalde, ebaluazio zehatzagoa egitea ahalbide-tuko duten Batxilergoko oinarrizko gaitasunen lorpen-mailak definitzeko prozesua hasi baino ez da egin.Baina ezbairik gabe, erronkarik handienetako batdatozen urteetan Hezkuntza-gaitasun Orokorrak gara-tzeko eta ebaluatzeko ikuspuntu pedagogiko berriakplanteatzea izango da.

Izan ere, curriculumari dagokionez eman-dako urratsak garrantzitsuak izan dira, bainaoraindik ere ikasgaietan oinarrituta prestatzendira curriculum horiek. Hau da, orain arte erabiliizan den estrategia dauden diziplinek oina-rrizko gaitasunei nola erantzuten dieten ikusteaizan da41, ez oinarrizko gaitasunak eta hezkun-tza-gaitasun orokorrak garatzeko zein jarduerabehar den ikustea. Aldaketa oso konplexua delakoeta errealismoa behar delako gertatzen da hori,baina zalantza gabe, eragozpen handiak sortzen ditu.Adibidez, unibertsitaterako sarrera erabakitzen du-

Batxilergoa Oinarrizko Hezkuntzako hezkuntza-gaitasun37 orokorrak38 eta oinarrizko gaitasunak39

garatzen eta sakontzen jarraitzeko garaia da, etabaita Boloniako xedapenen arabera unibertsitate-ikasketetako irakaskuntzaren eta ikaskuntzarenorientabide berrietara prestatzeko prozesua ere.Ibilbide profesionala baldintzatuko duen prestakun-tza-ibilbidea hautatzeko garaia ere bada.

Hau da, alde batetik Batxilergoak ikasleen autono-mia eta gizartekoitasuna garatzeko aukera eman behardu ikasleek beren bizitza sozialean eta profesionaleanaukeratzeko eta orientatzeko modua izan dezaten.Bestalde, Oinarrizko Hezkuntzan eskola-ikasketarenardatz izan behar duten oinarrizko gaitasunek halaizaten jarraitu behar dute Batxilergoan, aukeratutakomodalitatearen arabera gaitasunok are gehiago garatueta espezializatuta. Batxilergoak, beraz, oinarrizkogaitasunak barneratzea ahalbidetu behar du EuropakoGoi-mailako Hezkuntzaren Espazioak edo BoloniakoItunak planteatzen dituzten orientabideei hobeto eran-tzuteko prestatu ahal izateko moduan; horretarako,besteak beste, profil profesional osoagoak garatubehar dira ikasleen ikasketa-prozesuan oinarritutakometodologia aktiboak erabilita.

Horrenbestez, lehenengo erronka curriculuma40

hezkuntza-gaitasun orokorrak eta oinarrizko gaita-sunak kontuan hartuta praktikan jartzea da, eta ho-rrek ikasketaren edukiei zein curriculumaren plangin-tzari, garapenari eta ebaluazioari eragiten die.

Oinarrizko gaitasunetako batzuek lotura zuzenadutenez egon dauden diziplinetako batzuekin, posibleda curriculuma diziplinak eurak oinarri hartuta alda-tzea. Ikasten ikastea edo norberaren autonomia etaekimena bezalako beste oinarrizko gaitasun batzukedo hezkuntza-gaitasun orokorrak garatu ahal izateko,

37 Gaitasuna: ekintza eraginkor batean eta testuinguru ezberdinetan ezagutzak, abileziak eta jokabideak konbinatzea emaitza batlortzeko.

38 Hezkuntza-gaitasun Orokorrak honakoak dira: Modu arduratsuan bizitzen ikastea, Ikasten eta pentsatzen ikastea, Komunikatzenikastea, Elkarrekin bizitzen ikastea, Norbere burua garatzen ikastea, Egiten eta proiektuei ekiten ikastea.

39 Oinarrizko Gaitasunak honakoak dira: Zientzia, teknologia eta osasun arloetako kulturako gaitasuna, Ikasten ikasteko gaitasuna,Gaitasun matematikoa, Hizkuntza-komunikazioko gaitasuna, Informazioaren tratamenduko gaitasuna eta gaitasun digitala, Gizarteko etaherritarrekiko gaitasuna, Giza eta artearen kulturako gaitasuna, Norberaren autonomia eta ekimena izateko gaitasuna.

40 Eskola-curriculumtzat hartzen da gaitasun edo ahalmen jakin batzuk garatzeko irakaskuntza/ikasketa prozesu osoa, eta hainbatelementu barne hartzen ditu: lortu beharreko helburuak, jardueren edukiak, metodo pedagogikoak eta ebaluazio-irizpideak.

41 Ikus dekretu ezberdinak, bereziki berrienak: 23/2009 Dekretua eta 122/2010 Dekretua.


199

Sarekako banaketan ikusi ahal izan zen Batxilergokomatrikulen beherakada orokorrak sare publikoan izanzuela eragin berezia, azken biurtekoan (2007-2008) pun-tu bat jaitsi baitzen % 52,5 izatera iritsi arte. 2009-10ikasturtean egiaztatu zen matrikulak sare publikoan hazizirela bereziki, bai EAEn zein estatuan.

Ikasleek aukeratzen dituzten modalitateei dago-kienez, EAEk estatuarekiko ezberdintasunak erakus-ten ditu, eta Kataluniarekin batera, Teknologia-modalitatean matrikulatutako Batxilergoko ikasleenportzentajeagatik nabarmentzen da: % 16,2 estatukobatez bestekoa % 7,7 denean. Giza eta Gizarte-zien-tzien modalitatean estatuko batez bestekoa baino11,1 puntu beherago dago eta Zientzia, Natura etaOsasun arloko modalitatean, aldiz, batez bestekoabaino 3,2 puntu gorago.

Batez bestekoaren gainetik egon arren, azken ha-markadan Teknologia-modalitateak beheranzko joeraizan du EAEko hiru Lurralde Historikoetan, eta baitaestatuan ere. Gipuzkoak mantentzen du TeknologiaBatxilergoko tasarik altuena, EAEko batez bestekoabaino 3 puntu gehiagorekin.

ten selektibitate-probak 5 probatan oinarritzen dira,baina sistema horrek oinarrizko zenbait gaitasunenbaliabide jakin batzuk neurtzeko aukera baino ezdu ematen. Hau da, funtsean ezagutzak neurtzenjarraitzen du gaitasunak neurtu beharrean. Ikasgaieialdaketa txikiak egin eta muina edo ikuspuntu na-gusia bere horretan utzita dagoeneko iraungita da-goen sistema pedagogikoa (diziplinakako ezagutzennorberaganatzean oinarrituta) mantentzen jarraitzekoarriskua ere badakar. Egon dauden aldaketa-pre-mien eta ikastetxeetako proiektu pedagogikoetanegindako ahaleginen edo irakasleek jasotzen dutenprestakuntza-motaren (ikus arestian aurkeztutakodatuak) artean dauden desberdintasunek indartubaino ez dituzte egiten beldurrok. Arazo hori uniber-tsitatean eta Lanbide Heziketan ere ematen da.

6.2. Batxilergoaren bilakaera modalitateka

Derrigorrezkoaren ondoko irakaskun-tzetan, matrikula-kopurua 2010az geroztik hasida leheneratzen, jaiotzen harana 1994an eta1995ean gertatu baitzen.

4.23. GRAFIKOA. BATXILERGOKO MATRIKULAZIOEN BILAKAERA, ADIN GUZTIAK, SEXUKA ETA IKASTURTEKA

70.000

60.000

40.000

20.000

10.000

094/95 95/96 96/97 97/98 98/99 99/00 00/01 01/02 03/04 05/06 07/08 08/09 09/1002/03 04/05 06/07

50.000

30.000

Guztira Emakumeak guztira Gizonak guztira

94/95 95/96 96/97 97/98 98/99 99/00 00/01 01/02 02/03 03/04 04/05 05/06 06/07 07/08 08/09Guztira 63.932 61.849 58.641 55.900 46.094 42.754 40.215 36.699 34.469 32.631 31.667 30.713 30.039 29.106 28.743Gizonak guz. 31.001 30.173 28.775 27.532 22.336 20.391 19.171 17.198 16.135 15.186 14.703 14.367 14.263 13.771 13.578Emak. guz. 32.931 31.676 29.866 28.367 23.758 22.363 21.044 19.501 18.334 17.445 16.964 16.346 15.776 15.335 15.165

(*) 2009/2010 ikasturteko datuak grafikora gehitu ahal izateko Hezkuntza Ministerioaren datuak erabili dira, EAEn 29.429 ikasle erroldatubaitzituen ikasturte horretarako.Iturria: EUSTAT. Geuk egina (*).

200


4.24. GRAFIKOA. TEKNOLOGIA-MODALITATEAREN PORTZENTAJEA, IKASTURTEKA, PROBINTZIAKA ETA LURRALDEKA

25

20

10

5

02001-2002 2006-2007 2006-2009

15

%

Gipuzkoa

Araba

CAPV

Estatua Bizkaia

Iturria: Hezkuntza Ministerioa. Geuk egina.

6.3. Atzerriko hizkuntzen garapena

EAEn hautazko atzerriko hizkuntza bat ikastenduten Batxilergoko ikasleen portzentajea estatukobaxuenetako bat da Ceuta eta Melillakoekin batera:% 7 estatuko batez bestekoa, aldiz, % 28,5 (HZMarenarabera).

Erraza da fenomeno hori azaltzea, izan ere,aurreko zikloetan matematiken ostean atzerrikohizkuntzen ikasketak du portzentajerik baxuena,eta hala erakusten dute Lehen Hezkuntzako progre-sio akademiko egokiaren tasa ezberdinek (LehenHezkuntza amaitzerakoan lortutako emaitza aka-

demikoak) eta baita Bigarren Hezkuntzakoek ere(DBHko lehen zikloa amaitzerakoan lortutako emai-tza akademikoak eta DBH amaitzerakoan lortu-tako emaitza akademikoak). Hori atzerriko bigarrenhizkuntza bat ikasteko erabakia hartzeko pizgarriaizan daiteke.

Estatuan, batez beste, EBn baino hizkuntza gu-txiago ikasten dira, bai DBHn, baita Batxilergoan ere.Hala ere, ingelesa eta frantsesa ikasten duten ikas-leen estatuko portzentajea Europako batez bestekoabaino handiagoa da. Horrek esan nahi du eskola-sis-temaren xedea atzerriko hizkuntza bat ikastea dela.


201

Berariazko Lanbide Heziketak honakoirakaskuntzak hartzen ditu:

• Erdi Mailako Lanbide Heziketako PrestakuntzaZikloak.

• Goi-mailako Lanbide Heziketako PrestakuntzaZikloak.

Hasierako Lanbide PrestakuntzarakoProgramek Lanbide Heziketako heziketa-eskaintzaosatu egiten dute eta honako helburuak dituzte:

• Ikasleek Lanbide Kualifikazioen KatalogoNazionaleko Lehen Mailari dagozkion gaitasunprofesionalak lortzea.

• Ikasleek oinarrizko gaitasunak areagotzea.

• Ikasleak behar bezala sartzea lan-munduan.

Programa horiek Derrigorrezko Bigarren Hezkun-tzan graduatu-titulurik lortu ez duten hamasei urtetikgorako ikasleei zuzenduta daude.

Berariazko Lanbide Heziketa eta Enple-gurako Prestakuntza Lanbide KualifikazioenSistema Nazionalean (LKSN)43 sartzen dira.

Lanbide Kualifikazioen Katalogo Nazionala(LKKN)44 prestakuntza-eskaintza, Lanbide Heziketakotituluak eta Profesionaltasun ziurtagiriak diseina-tzeko, aitortzeko eta akreditatzeko erreferente ko-muna da, baita enplegurako zein prestakuntzarakoinformazioa eta orientazioa emateko ere.

Espainiako CESen arabera, LKKNren helburueidagokienez: “horiek prestatu ahal izateko, produkzio-sistemak eskatzen dituen lanbide kualifikazio eska-

LHGEZek egin berri duen azterlan baten arabe-ra42, aldaketen aurrean erreakzionatzeko bideaizateaz gain, Europako ekonomia eta gizarteen-tzako arrakasta- eta lehiakortasun-iturri erebihur daiteke Lanbide Heziketa. Azterlanak garbiuzten du Lanbide Heziketa puntu garrantzitsua delagarapen ekonomikoa sostengatzeko, zahartze aktiboasustatzeko, gaitasunen eskaintza egokitzeko, enpre-sen berrikuntzarako gaitasuna pizteko, hazkundeaeta produktibitatea bultzatzeko, gizarte-bazterkeriariaurre egiteko eta gizartearen kohesioa areago-tzeko. Horregatik da ezinbestekoa Lanbide Heziketamodernizatzea eta gobernantza egokia izatea.

Atal honetan lanbide heziketaren bilakaerak az-tertuko dira, bai legediari dagokionez, baita kuali-fikazioen sistema, kalitate-sistemak eta irakasleenprestakuntza bezalako alor ezberdinetan egin direnaldaketa eta jarduera ezberdinei dagokienez ere. ErdiMailako zein Goi-mailako Lanbide Heziketa Arautuanarlo profesional ezberdinetan matrikulazioek izanduten bilakaera ere aztertuko da.

Atal honen bigarren zatian Enplegurako LanbideHeziketaren hiru modalitateei helduko zaie: landunpertsonentzako Heziketa, Enpresetako Heziketa etalangabeentzako Heziketa.

7.1. Berariazko lanbide heziketaren bilakaera

7.1.1. Esparru juridikoaren etainstrumentalaren bilakaera

Lanbide Heziketak izan duen bilakaera eta lortuduen tokia administrazioen, prestakuntza-zentroeneta eragile sozialen elkarlanaren emaitza dira.

7. Lanbide Heziketaren bilakaera

42 Lanbide heziketaren modernizazioa. Europako lanbide heziketari buruzko laugarren ikerketa-txostena.43 LKSN Lanbide Kualifikazioen Katalogo Nazionalaren bidez lanbide heziketako eskaintzak (Lanbide Heziketa Arautua, eta Enple-

gurako Lanbide Heziketa) integratzea sustatzeko eta garatzeko beharrezkoak diren lanabesen eta ekintzen multzoa da. Halaber, kasuankasuko gaitasun profesionalen ebaluazioa eta akreditazioa sustatzea eta garatzea du helburu, pertsonen garapen profesionala eta sozialabultzatzeko eta produkzio-sistemaren premiei erantzuteko.

44 Katalogoa azaroaren 25eko 1416/2005 EDak aldatu zuen irailaren 5eko 1128/2003 ED bidez araututa dago; bost mailatan banatu-tako hogeita sei arlo profesionaletan antolatuta dago, kualifikazio ezberdinek osatzen dituzten gaitasun-unitateetan oinarritutako modu-lukako egitura malgua du, eta gaitasun-unitate horietako bakoitzari lotutako prestakuntza moduluka diseinatzeko aukera ere ematen du.

202


antolatzen dira eta Lanbide Kualifikazioen KatalogoNazionalean (LKKN) biltzen dira. Gobernu Zentralaridagokio autonomia erkidegoekin kontsultatu ondo-ren Lanbide Heziketa Arautuko titulazioak ezartzeaeta curriculumaren oinarrizko alderdiak xedatzea.Heziketa ziklo horiek Tituluaren profil profesionalarilotutako Berariazko Lanbide Heziketa dira, eta oina-rrizko bi irizpidek mugatzen ditu: kidetasuna eta titu-luari dagokion gaitasun profesionala lortzen lagun-tzea; Modulu Profesionalek osatzen dituzte ziklook.

Era berean, Lanbide Heziketa Arautuko irakaskun-tza-eskaintza programatzeko eskumena duteAutonomia Erkidegoek, eta horretarako LOE legeakzenbait helburu orokor ezartzen ditu: eduki zientifikoen,teknologikoen eta antolatzaileen integrazioa sustatzea,eta IKTen, EBko hizkuntzen, talde-lanaren eta lanekoarriskuen prebentzioaren gaineko ezagutzak eta gai-tasunak barneratzea, horiek baitira Kualifikazioei etaLanbide Heziketari buruzko 5/2002 Lege Organikoanaipatzen diren lehentasunezko arloak.

Lanbide Heziketako ikastetxe integratuen oina-rrizko baldintzak arautzen dituen abenduaren 23ko1558/2005 Errege Dekretuan jasotzen dira ezauga-rririk behinenak:

• Lanbide Heziketako tituluak eta profesionalta-sun-ziurtagiriak lortzea dakarten eta LanbideKualifikazioen Katalogo Nazionalean jasota dau-den prestakuntza-eskaintza guztiak ematea, etaekoizpen-sektoreen prestakuntza-premiei nahizlanpostuan gora egiteko behar eta itxaropen per-tsonalei erantzuteko azpisistemetara iristeko gai-tasuna duen modulukako eskaintza malgua izateadute ezaupide.

• Baimenduta dituzten arlo edo eremu profesio-naletako prestakuntza-eskaintzez gain, IkastetxeIntegratuek informazio eta orientabide profesiona-lerako zerbitzuak emango dituzte eta, hala beharizanez gero, barneratutako gaitasunak ebaluatukodituzte bestelako ikasketa-prozesu ez formalen etalaneko esperientziaren bidez, Kualifikazioen etaLanbide Heziketaren Sistema Nazionalaren barruan.

kizunekin bat datorren prestakuntza-eskaintza di-seinatu behar da eta, era berean, deuseztatu eginbehar da produkzio-sektoreen premien eta eskainitakoprestakuntzaren artean sortzen joan den bateragarrita-sunik eza. Prestakuntza hori aprobetxatuta, kualifika-zioen eta gaitasunen premiak zerrendatu behar diraikuspuntu malguarekin, aldaketei aurre hartuta etadatuak etengabe eguneratuta, eta premia horiek ahalikazkarren islatu behar dira heziketa-eskaintzetan”45.

Katalogoa oinarrizko lanabesa da Hezkun-tza-administrazioaren eskumenekoak diren TituluProfesionalak egiteko eta baita ErkidegokoAdministrazioaren eskumenekoak diren Profesional-tasun-ziurtagiriak egiteko ere. Horiek egiteak ikasleei,langabeei eta landun langileei zuzendutako prestakun-tza-eskaintza integratua bultzatzen lagundu beharkoluke. Katalogoko gaitasun-unitateei lotutako dagoenprestakuntzari esker hasierako lanbide heziketak etaenplegurako lanbide heziketak komunean dituztenelementuak egotea erraztu beharko litzateke.

Alderdi praktikoan, aldiz, abian den prozesua daeta, Kualifikazioen Institutu Nazionalaren (INCUAL)datuen arabera, dagoeneko BOEn argitaratutako 162kualifikazio profesional eta 572 modulu profesionaldefinitu ditu eta gainera 200 kualifikazio baino ge-hiago ari da garatzen. Arautu zenetik hainbat urtepasatu diren arren, Kualifikazioen Katalogoa oraindikere amaitzeke dago, eta uste ziren elementuen erdiaksartu dira bertan, gutxi gorabehera.

Tituluei dagokienez, 2010eko ekainaren 23an 43titulu zeuden argitaratuta: Erdi Mailako 18 eta Goi-mailako 2546.

Kualifikazioen sistema eta kualifikazioen kata-logoa ardatz hartuta, EAEko lanbide heziketarensistema irudi honen bidez azal daiteke:

Lanbide Heziketa arautzen duten lege-xedapenakaztertuz gero, hauxe izan daiteke lege-esparru horrenlaburpena:

Lanbide Heziketa Erdi eta Goi-mailako heziketaziklo multzo batek osatzen du, ziklo horiek moduluka

45 Espainiako CES. (2009) Hezkuntza-sistemari eta Giza Kapitalari buruzko txostena.46 Kualifikazio Profesionalen Katalogo Nazionala osatzen duten eta Hezkuntza-sistemaren Lanbide Heziketako Tituluen Katalogoak

jasotzen dituen hogeita sei arlo profesionalen barruan sartzen dira lanbide heziketako Teknikari eta Goi-mailako teknikari tituluak.


203

Nazionalean jasotako gaitasun profesionalen akredi-tazio-balio pilagarria du.

Autonomia Erkidegoek, estatuko araudiarenoinarrizko alderdiak errespetatuta, curriculumen zatibat ezartzen dute, beraz, Lanbide Heziketako tituluenedukiak areagotu ditzakete49 beren lurraldeko egoerasozioekonomikoa kontuan hartuta, horrela irakaskun-tzek inguruko sektore sozioproduktiboen kualifikaziopremiei erantzun ahal izateko ikasleen mugikorta-sunari kalterik eragin gabe.

7.1.2. Aplikatutako erreformak eta politikak

Aurreko lege-esparruan, Lanbide Heziketarenpresentziari bultzada ematen lagundu duen erakundetalde bat eraikitzea izan zen Eusko Jaurlaritzaren

Lanbide heziketako titulu berrien egitura etaprofila 1538/2006 ED bidez ezarri zen eta horreta-rako Lanbide Kualifikazioen Katalogo Nazionala etaEBk finkatutako zuzentarauak hartu ziren oinarri.Tituluetako bakoitzak islatzen duen profil profesiona-la lantzen diren kualifikazioek eta Katalogoan ezar-tzen diren gaitasun-unitateek zehaztuko dute.

Irakaskuntzak Kualifikazioen KatalogokoGaitasun-unitateekin48 lotura duten HeziketaZikloetan eta Modulu Profesionaletan antola-tzen dira. Irakaskuntzak modulukakoak direnezeta Kualifikazioen Katalogoan jasota daudenez,prestakuntza zikloren bat osorik gainditzen ez dutenikasleek akreditazio bat (notak) jasotzen dute gain-dituta dituzten prestakuntza-moduluengatik; akredi-tazio partzial horrek Lanbide Kualifikazioen Sistema

4.25. GRAFIKOA. KUALIFIKAZIOEN ETA LANBIDE HEZIKETAREN SISTEMA

Kualifikazioen eta lanbideheziketaren sistema

Osagaiak

EAEn ezarriduena:

Kualifikazioen katalogoa

Gaitasuna ebaluatzeko etaaitortzeko prozedura

Gaitasunen ebaluaziorako etaakreditaziorako euskal agentziaHeziketa-eskaintza

zera diseinatzeko balio dute:

Prestakuntza arautua edohasierako prestakuntza

Etengabeko prestakuntzarakomodulukako katalogoa

honako puntuetan zehazten da:

erantzulea:

honako puntuetan zehazten da:

Profesionaltasun-egiaztagiriak

erantzulea:

Lan ministerioa

Hobetuz

Ikastetxe baimenduak

Hasierako lanbide-prestakuntzarako programak

Eusko jaurlaritzakohezkuntza saila

Ikastetxe baimenduak Lh arautuko ikastetxeak

Heziketa-zikloak

Enplegurakoprestakuntzaeskaintzaren modalitatea:

eta

nork eskaintzenditu:

zera definitzeko oinarria

nork eskaintzen du:nork eskaintzen ditu:

non:

erantzulea:

Iturria: Kei-ivac47.

47 http://www.kei-ivac.com/cast/publicaciones/detallepublicacion48 Hezkuntza Ministerioak Titulu Profesionalak ezartzeko erabiltzen du Kualifikazioen Sistema Nazionala eta Lan Ministerioak, aldiz,

Profesionaltasun-ziurtagiriak ezartzeko erabiltzen du. Titulu batek (200 prestakuntza-ordu) hainbat kualifikazio (400-600 prestakuntza-ordu) hartzen ditu bere gain. Kualifikazio batek hainbat Gaitasun-unitate ditu, eta Gaitasun-unitate bakoitzari 120-270 prestakuntza-ordukoPrestakuntza-modulu bat dagokio.

49 Edukiak areagotu ahal izateko, tituluari bere gain hartzen dituen Lanbide Kualifikazioen Katalogo Nazionaleko kualifikazioei etagaitasun-unitateei dagozkienak izan beharko dira, beti ere tituluaren profil profesionala errespetatuta.

204


2004-2007rako Lanbide Heziketarako EuskalPlanaren oinarrian dauden eta azken urteetan garatuzjoan diren ildo estrategikoak honakoak dira:

• Kualifikazioen eta Lanbide Heziketaren SistemaIntegratua eguneratzea eta hobetzea.

• Euskal Autonomia Erkidegoko Lanbide Heziketarenkalitatea.

• Euskal Autonomia Erkidegoko Lanbide Heziketarenberrikuntza bultzatzea etengabeko hobekuntzarakoprozesu gisa.

• Euskal Autonomia Erkidegoko Lanbide HeziketakoIKTBak.

7.1.3. Kalitatearen bilakaera

Kalitatea bermatzen duten sistemak aplikatutaeta berriki onartu den Hezkuntzaren eta LanbideHeziketaren Kalitatea Bermatzeko Europako Erre-ferentzia Esparruan50 ezarritakoari jarraiki LanbideHeziketaren sistemen erakargarritasuna eta kalitateahobetzeko ahaleginak bultzatzea da Kopenhagekoprozesuaren helburu nagusia. Arreta berezia jartzenzaio Lanbide Heziketako irakasleen eta hezitzaileenprofesionalizazioari.

1997an onetsitako lehenengo LanbideHeziketarako Euskal Planak “kalitateari dagokionez,industrian eta zerbitzuetan erabili ohi diren enfokeberak hartzea” hartu zuen kalitate-estrategiatzat.

Estrategia hori bultzatzeko SAREka programa gara-tu zen ISO 9.001 ziurtagirian oinarritutako kalitate-sis-tema ezartzea helburu zuten ikastetxe publikoetarako,eredu hori modu arrakastatsuan ezarria baitzen da-goeneko zenbait zentro publikotan. Ikastetxe itunduenelkarteei ere diru-laguntzak eman zitzaizkien kudeake-ta-sistemak garatzeko eta Euskalitek (BikaintasunerakoEuskal Fundazioa) hezkuntza-sektorerako garatu zituen(eta bikaintasunaren EFQM eredua erreferente zuten)programetan sartu ahal izateko. Ezbairik gabe, estra-tegia hari esker hobetu egin dira Lanbide Heziketakoemaitza orokorrak.

2004-07rako Lanbide Heziketarako Euskal Planakzenbait estandarren aplikazioa nabarmendu zuen,

jarduera instituzionalaren xedea joan den hamarka-dan; erakunde horietako zenbait 1997ko LanbideHeziketarako Euskal Plana onetsi aurretik sortu ziren.Hurrenkera kronologikoan, honako hauek azpimarratubehar dira:

1. Lanbide Heziketako Euskal Kontseilua, 1994ansortua.

2. Lanbide Heziketako Euskal SistemarenBehatokia, 1998an sortua.

3. Lanbide Kualifikazioen eta LanbideHeziketaren Euskal Institutua, 1998an sortua.

4. Lanbide Heziketako Ikastetxe IntegralenSarea, 1998an sortua.

5. Lanbide Heziketako Kalitatea eta GaitasunaEbaluatzeko Euskal Agentzia, 2000n sortua.

6. Lanbide Heziketako eta Etengabeko Ikaskun-tzako Sailburuordetza, 2001ean sortua.

Bestalde, Eusko Jaurlaritza Hobetuz deri-tzon Etengabeko Prestakuntza kudeatzeko etagaratzeko Fundazioan sartu zen. Fundazioa profe-sionalen arteko hiru alderdiko hitzarmenaren on-doren garatu zen 1995ean, eta 1996an sortu zen.

1997ko Lanbide Heziketarako Euskal Planakhaustura ekarri zuen prestakuntzaren xedeak etaprozedurak ikusteko ordura arteko modu iragazgai-tzarekiko, horrela prestakuntza eskaintza eta jardueraezberdinak integratuz eta elkarri lotuz EAEko per-tsonen kualifikazio-premia ezberdinei erantzun ahalizateko.

Planak ahalegin handia eskatu zuen antolakuntzaaldetik eta baita ekonomikoki ere, eta horri eskerLanbide Heziketa hobeto kokatu ahal izan zen gizartealdakor honetan.

Ondoko 2004/2007rako Lanbide HeziketarakoEuskal Plana “dagoeneko abian diren egitura etajarduerak antzemandako aldaketa berrietara egoki-tzeko asmoz, jadanik gauzatzen ari diren plan etaprozesuak teknologien, merkatuen, lehiatzaileen etabaloreen eraldakuntzari egokituz eta, halaber, bestetresna batzuen bidez sortzen ari diren beste eremubatzuetara sartzen saiatuz” sortu zen.

50 Esparrua “erreminta-kutxa” gisa ulertu behar da: erabiltzaile bakoitzak bere kalitatea bermatzeko sistema partikularrerako ego-kientzat hartzen dituen elementu deskribatzaileak eta adierazleak aukera ditzake.


205

egon ohi diren kezkarik arruntenak honakoak iza-ten dira: ikasleengan zentratutako planteamendua;prestakuntzak lan-merkatuan duen garrantzia (dela tre-bezia teknikoei dagokienez, dela enplegugarritasunaridagokionez); IKT eta irakaskuntza-metodo malguak;lankidetzak bultzatuta eta prestakuntza industriareneskakizunetara egokituta bezeroen eta interesdunnagusien premiei erantzuten dieten planteamenduak;ikasitakoaren emaitzen ebaluazioa eta segimendua;prestakuntza-sistemari buruzko ezagutza teknikoak etaorientazioa, kudeaketa zein administrazioa bezalakozeharkako trebezien eta gaitasunen garapena.

Hala ere, irakasleen prestakuntza aztertuz gero ikusdaiteke enpresetan prestakuntza-orduen kopurua % 30izatetik % 16 izatera pasatu zela 2003tik 2007ra bitar-tean. Guztirako prestakuntza-orduak (urtearen arabera)irakasle bakoitzeko 1,3 eta 2,5 ordu bitartekoak izatendira batez beste. Ezbairik gabe, bolumen txikia da irakas-leriaren gaitasunak eraldatzeko dagoen premia kontuanhartuz gero. Bestalde, antzeman da TKNIKA51 sortuizanak eragin positiboa izan duela prestakuntza-orduenhazkundearengan 2007tik aurrera.

Irakasleen ehuneko handi bat adin handiko lan-gileak dira oro har. Horrexegatik dago irakasle kuali-fikatuen kopurua nahikoa ez izateko arriskua. Irakasleberriak sartu arren erretiroen zein mugikortasun pro-fesionalaren ondorioz sortzen den ordezkapen-eskariabete ezean irakasle eta hezitzaile urritasuna izatekoarriskua ere badago. Hala ere, gazteen beherakada de-mografikoa eta industriako enplegu jakin batzuen ba-lizko murrizketa kontuan hartuta, litekeena da LanbideHeziketaren bolumena handiegia izatea zenbait arloprofesionaletan, eta horrek Lanbide Heziketako irakas-leen eta hezitzaileen eskaria murriztea ekarriko luke.

Erretiroen ondorioz gaitasunen gabezia kualita-tiboak gerta daitezke ez baldin badira adineko pro-fesionalek erretiroa hartu aurretik beren ezagutzak,trebeziak eta esperientziak transferitzeko baldintzaegokiak sortzen. Era berean, irakaskuntza-gaitasunenzaharkitzapenaren ondorioz, adineko irakasle eta hezi-tzaileen ezagutza tekniko eta profesionalek garrantzia

besteak beste, ISO 9.001 arauak eta bikaintasunarenEFQM eredua.

Ondoko koadroan kudeaketaren kalitatea aitor-tzeko ziurtagiriei dagokienez Lanbide Heziketak zer-nolako emaitzak dituen erakusten da; ziurtagiri ho-riek hainbat arlo ukitzen dituzte: bermatze-sistemak(ISO 9.001), EFQM ereduaren araberako kudeaketa-bikaintasuna (Urrezko Q eta zilarrezko Q), ingurume-na (Ekoscan, ISO 14001) eta pertsonen kudeaketa(Investors in People).

Kudeaketa-egituren eraldaketa nabarmena, eki-pamenduen modernizazioa, heziketa-eskaintza arau-tuak irakaspen zaharretatik berrietara igarotzeko izanduen trantsizio azkarra eta Enplegurako Prestakun-tzaren garapenaren alde egindako apustua izan diraziurtagiriok lortzea ahalbidetu duten elementuak.

Emaitzak pozgarriak dira, eta horren froga da egungeldialdi ekonomikoa egon arren ikasle-kopuruak go-ra egin duela, planaren aurretiko ikasturteen aldeaneskola-arrakasta tasak hobekuntza nabarmena izanduela, eta batez ere urtez urte graduatzen diren ikas-leek okupazio-tasa onak izaten dituztela.

7.1.4. Irakasleen bilakaera

Lanbide Heziketa modernizatzeak irakasleen-gan eta hezitzaileengan ere badu eragina. LanbideHeziketako profesionalen gaitasunen garapenari buruz

4.37. TAULA. ZIURTAGIRI KOPURUA, MOTAKA

Akreditazioak15-12-08

Ikastetxe Kopurua

ISO 9.001 46Zilarrezko Q 400 EFQM 50Urrezko Q 500 EFQM 18ISO 14.001 10Ekoscan 16IiP 13ISO 27001 1UNE 166.002 1

Iturria: Lanbide Heziketa eta Etengabeko IkaskuntzakoSailburuordetza.

2008-2009 estatistika-urtekaria.

51 Tknika Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren Lanbide Heziketako eta Etengabeko IkaskuntzakoSailburuordetzak bultzatutako zentroa da. Sareko lanaren bidez, eta Lanbide Heziketako irakasleen inplikazioari esker, munduko ereduaurreratuak erreferente dituen Zentro honek teknologiaren, heziketaren eta kudeaketaren alorrekin lotura duten berrikuntza-proiektuakgaratzen ditu.

206


tzak bakarrik transmititu behar, jarrera eta trebeziaegokiak ere eman behar baitizkie ikasleei. Berezikifuntsezko zeharkako gaitasunetan pilatu behar diraahaleginak, izan ere, ezinbestekoak dira sormena etaberrikuntza hobetzeko eta, oro har, baita lanean zeingizartean arrakasta izateko ere.

Zentzu horretan, esanguratsua da berrikuntza-proiektuetan irakasleriaren partaidetza sustatzekoegindako bultzada. Zentro publikoetako irakasleen% 15 inguruk parte hartu du halakoetan TKNIKArenberrikuntza-programen bidez.

7.1.5. EAEko gaitasuna egiaztatzeko egitura

Euskal Autonomia Erkidegoko Gaitasuna Egiazta-tzeko Egitura (EAEGEE) laneko esperientziaren etaikaskuntza ez formalen bidez eskuratutako gaita-sun profesionala ebaluatzeko helburuz estatuakabian jarri duen lehenengo egiaztapen-sistema per-tsonalizatua eta malgua da, eta Europako bestesistema batzuekin homologa daiteke.

EAEGEEren xede nagusia zera da, langileei aurrezdituzten gaitasunak aitortzea horiek ofizialki ziurta-tzeko eta horrela pertsona horiek beren gaitasunprofesionala eta ikasketa-prozesua bizitza osoanzehar areagotzera bultzatzeko.

Orain arte, bi mila pertsona baino gehiago hurbil-du dira Egitura horretara, eta arrakasta-maila handiaizan da, hautagaiek eskatutako gaitasunen % 85inguru aitortu baitira.

Eskakizunetako zenbaiti emandako ziurtagiria titu-lua bera izan da. Lortutako Tituluen eta aitortutako Gai-tasun-unitateen (GU)52 arteko lotura areagotuz joan da.

gal dezakete lan-merkatuan, eta horrek azpimarratuegiten du etengabeko prestakuntzaren beharra.

Gaur egungo egoeran, ikastetxeek eta irakasleekberen gaitasun pedagogikoak garatu behar dituztegaitasunetan oinarritutako planteamendura moldatu-tako irakaskuntza- eta ebaluazio-metodoak sortzekoeta esperimentatzeko. Irakaskuntzak ez ditu ezagu-

4.38. TAULA. IRAKASLERIAK EGITEN DITUEN PRESTAKUNTZA-ORDUAK

Hobekuntzaikastaroak

Prestakuntzazentroak

EnpresakTknika / keieleanitza

Guztira

2002 1.596 3.057 — — 4.653,02003 1.473 3.056 2.800,0 — 7.329,02004 1.587 4.446 2.106,0 — 8.139,02005 1.380 3.338 2.017,0 — 6.735,02006 2.007 2.986 23.84,5 — 7.377,52007 1.546 4.205 1.448,0 1.769 8.968,0

Iturria: Lanbide Heziketa eta Etengabeko Ikaskuntzako Sailburuordetza. 2008-2009 estatistika-urtekaria.

4.26. GRAFIKOA. TKNIKAK 2006-07 ETA2007-08 IKASTURTEETANGARATUTAKO PROIEKTUAK

Egindako e-learning ikastaroak Proiektuetan parte hartu dutenikastetxeen kopurua(sare admin.-sis.)

Ikasleek sortutako enpresak Proiektuetan parte hartuduten enpresen kopurua

Berrikuntza-proiektu kopurua Berrikuntza-proiektuetaninplikatutako irakasleak

2006/2007

26

55

326

232434

47

104

344

134531

2007/2008

Iturria: Lanbide Heziketa eta Etengabeko IkaskuntzakoSailburuordetza.2008-2009 estatistika-urtekaria.

52 Kualifikazio batek hainbat Gaitasun-unitate ditu, eta Gaitasun-unitate bakoitzari 120-270 prestakuntza-orduko prestakuntza-modulubat dagokio.


207

Hainbat dira horri buruzko datuak jakinarazteneta eskariaren jokabidearen berri ematen dutenadierazleak.

Datu absolutuei begiratuz gero, egiaztatuahal izan da ikasleen kopuruak behera eginduela batez ere, eta beste faktore batzuenartean, mota horretako ikastaroak egitekoadin-tarteetan biztanleriak beherakada izanduelako.

Gogorarazi behar dugu jaiotzen inflexio-puntua1994an eman zela eta urte horretan jaiotakoek ezdituztela 16 urte izango 2010-2011 ikasturtera arte.

Erdi Mailako eta Goi-mailako Lanbide Heziketakomatrikulazio-kopuruen arteko lotura ezarriz gero,egiazta daiteke Goi-mailako Lanbide Heziketak oraindela 16 urte jaiotako pertsonen ildoaren antzekojoera duela, eta 1995etik 2009ra bitartean 2 puntuhobetu dela bilakaera demografikoari dagokionez.Bestalde, Erdi Mailako Lanbide Heziketan matrikula-tutakoen kopurua 1998az geroztik egonkor mantendudela dirudi, joera demografikoa edozein izan dela ere.

EAEko Lanbide Heziketako eskolatze-tasa gor-dinek estatuko batez bestekoa gainditzen dute, eta

Gaur egun esan daiteke EAEn gaitasuna ebalua-tzeko eta akreditatzeko sistemaren garapenak bi zatidituela: lehenengoa bultzadaren, esperimentazioareneta garapenaren zatia da eta ikastetxeen sarea har-tzen du erreferente gisa; bigarrena itxaronaldia da,eta bertan aurretiaz abiarazitako prozesuak geldia-razten dira estatuan garapen orokorra noiz emangozain, izan ere, 2009/2010 ikasturtean, EAEko 11 arloprofesionaleko akreditazio-eremua Haur Hezkuntzakoeta Menpeko pertsonen arretako lanbide-profile-tara murriztu baita (azken profilak MenpekotasunLegearen hedapenarekin du lotura).

Esperientzia akdreditatzeko estatuan egin di-ren lehenengo bi deialdiak 2009/2010 ikasturte-rako daude aurreikusita, eta Haur Hezkuntzara etaMenpekotasun Legearen hedapenera bideratutakoprofil profesionaletara zuzenduta egongo dira.

7.1.6. Ikasleen bilakaera

Arloen eta ikasleen erantzuna sistemaren bi-lakaeraren isla da. Horri dagokionez, lotura zuzenadago Lanbide Heziketa sistemaren erakargarritasuneta kalitatearen eta zikloetako matrikulazioarenartean.

4.39. TAULA. ARLO PROFESIONALKA GAITASUNA EGIAZTATZEKO EGITURAREN BITARTEZ ZIURTAGIRIA JASO DUTENPERTSONEN KOPURUAK IZEN-EMATEEKIN DUEN LOTURAREN XEHETASUNA

IkasturteaTitulua

lortu dutenpertsonak

Izenemandakopertsonak

Aholkatutakopertsonak

Aurkeztutakopertsonak

AurkeztutakoGU

AitortutakoGU % GUren bat aitortu

zaien pertsonak

2004/05 28 890 805 500 2.227 1.877 82,6 4902005/06 77 599 541 446 2.572 2.328 90,5 4402006/07 112 676 616 519 3.358 3.021 90,0 4902007/08 351 1.135 1.092 899 7.125 6.606 92,7 875


4.40. TAULA. LANBIDE HEZIKETAN MATRIKULATUTAKO IKASLEAK, SAREKA ETA IKASTURTEKA

GuztiraPublikoa Pribatua

kop. % kop. %2001 30.323 15.043 49,6 15.280 50,42002 30.301 15.455 51,0 14.846 49,02003 29.569 15.244 51,6 14.325 48,42004 28.717 15.118 52,6 13.599 47,42005 27.953 14.746 52,8 13.207 47,22006 26.365 13.957 52,9 12.408 47,12007 25.633 13.601 53,1 12.032 46,92008 25.993 13.957 53,7 12.036 46,3


208


Arlo profesionalkako matrikulazioen bi-lakaerari dagokionez, datuek arloei eta ikasleeiburuzko lehentasunak eta aukerak azaltzen dituzte,eta jakin badakigu egiten diren aukerek lotura estuadutela lanbideek lan-merkatuan zein gizartearenganduten irudiarekin.

Kontuan izanda hezkuntza-sistemara iristen diren16 urteko gazteen kopurua % 22 murriztu zela 2001eta 2008 ikasturteen artean eta epe horretan bertanLanbide Heziketako ikasleen matrikulazioa % 14erori zela (biztanleriarena baino 8 puntu gutxiago),aintzat hartu beharko da elementu hori atal honetanarlokako matrikulazioen azterketa egiterakoan.

Datuen arabera, 8 arlok matrikulazio orokorrakbaino aldakuntza negatibo gogorragoa jasan dute etahorietako 6 matrikula gehien dituzten 10 arloen ar-

Goi-mailako Lanbide Heziketako eskolatze-tasekehuneko 10 puntuan gainditzen dituzte bigarren pos-tuan dagoen autonomia erkidegoko tasak.

Lanbide Heziketako ikasleen sarekako banaketakontuan hartuz gero, esan daiteke bilakaera sare pu-blikoaren mesedetan gertatu dela, izan ere, 2001eansare publiko ikasleen tasa pribatukoena baino ehune-ko 0,78 puntu txikiagoa zen, baina 2008an ehuneko7,4 puntuan gainditzen zuen sare pribatuko ikasleenehunekoa.

Lanbide Heziketako matrikulazioa hizkuntza-ereduka aztertuz gero, 2004az geroztik D ereduarenaldeko bilakaera izan duela esan daiteke. Hala ere,D ereduko matrikulazioa oraindik ere gutxienekoada, matrikulazioen % 75,3 oraindik ere A ereduanegiten baita.

4.41. TAULA. LANBIDE HEZIKETAKO MATRIKULAZIOAREN BILAKAERA, HIZKUNTZA-EREDUKA

Ikasturtea Guztira A A ereduaren % D D ereduaren %2001 30.323 24.854 82,0 5.469 18,02002 30.301 25.120 82,9 5.181 17,12003 29.569 24.757 83,7 4.812 16,32004 28.717 23.741 82,7 4.976 17,32005 27.953 22.209 79,5 5.744 20,52006 26.365 20.523 77,8 5.842 22,22007 25.633 19.747 77,0 5.886 23,02008 25.993 19.580 75,3 6.413 24,7


4.42. TAULA. MATRIKULATUTAKO IKASLEAK, IKASTURTEKA ETA ARLO PROFESIONALKA

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak 1.081 0 0 0 0 0 0 1.954Mantenimendua eta produkzio-zerbitzuak 1.541 1.566 0 1.164 1.823 0 1.749 1.810Ibilgailu autopropultsatuen mantentze-lanak 1.111 1.253 0 1.365 1.419 1.388 1.358 1.356Irudi pertsonala 810 908 983 1.065 1.068 1.032 1.035 1.007Eraikuntza eta obra zibila 637 663 783 0 0 811 0 801Gorputz eta kirol ekintzak 476 465 522 546 556 587 0 627Itsasoko eta arrantzako jarduerak 43 0 129 158 216 0 0 194Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza 53 67 63 78 93 83 0 76Nekazaritzako jarduerak 281 302 333 327 299 292 270 299Zurgintza eta altzarigintza 283 337 312 293 289 290 282 293Osasuna 2.561 2.317 2.417 2.456 2.490 2.496 2.482 2.562Komunikazioa, irudia eta soinua 416 429 419 411 417 421 425 417Elikagaien industriak 83 52 52 0 43 35 18 27Arte grafikoak 567 570 573 607 565 535 490 467Ostalaritza eta turismoa 1.303 1.328 1.369 1.338 1.329 1.286 1.220 1.199Merkataritza eta marketina 1.637 1.553 1.511 1.372 1.244 1.197 1.174 1.112Elektrizitatea eta elektronika 0 0 3.815 0 3.511 3.226 0 3.110Kimika 1.208 1.091 987 871 740 646 579 498Administrazioa 3.708 3.613 3.533 3.202 3.085 2.934 2.978 2.976Informatika 3.236 3.468 2.987 2.674 2.421 2.030 1.802 1.688Fabrikazio mekanikoa 5.226 5.016 4.712 4.273 3.932 3.509 3.331 3.520GUZTIRA 30.323 30.301 29.569 28.717 27.953 26.365 25.633 25.993



209

4.43. TAULA. 2006-2008 URTE-TARTEAN MATRIKULATUTAKO IKASLEAK IKASTURTEKA, ARLO PROFESIONALKA,MAILAKA ETA SEXUKA

2006-2007 2007-2008 2008-2009Erdi Maila Goi-maila Erdi Maila Goi-maila Erdi Maila Goi-maila

Gizarte, kultura eta komunitatekozerbitzuak

Guztira 199 1.338 239 1.428 263 1.650Gizonak 183 1.240 218 1.292 233 1.473Emakumeak 16 98 21 136 30 177

Mantenimendua eta produkzio-zerbitzuak

Guztira 775 1.032 755 972 757 1.008Gizonak 11 134 25 103 18 87Emakumeak 764 898 730 869 739 921

Ibilgailu autopropultsatuenmantentze-lanak

Guztira 925 420 878 449 871 443Gizonak 25 12 19 19 25 15Emakumeak 900 408 859 430 846 428

Irudi pertsonalaGuztira 842 195 823 214 772 209Gizonak 830 195 816 213 758 208Emakumeak 12 0 7 1 14 1

Eraikuntza eta obra zibilaGuztira 98 672 92 690 76 706Gizonak 9 231 8 222 4 229Emakumeak 89 441 84 468 72 477

Gorputz eta kirol ekintzakGuztira 104 434 110 464 120 474Gizonak 38 125 33 132 26 109Emakumeak 66 309 77 332 94 365

Itsasoko eta arrantzakojarduerak

Guztira 83 144 76 127 58 138Gizonak 1 19 1 10 2 4Emakumeak 82 125 75 117 56 134

Ehungintza, jantzigintza etalarrugintza

Guztira 1 71 — 79 — 75Gizonak 1 64 0 75 0 65Emakumeak 0 7 0 4 0 10

Nekazaritzako jarduerakGuztira 150 141 130 126 152 145Gizonak 33 33 38 31 44 38Emakumeak 117 108 92 95 108 107

Zurgintza eta altzarigintzaGuztira 243 43 231 50 240 45Gizonak 23 9 19 9 22 7Emakumeak 220 34 212 41 218 38

OsasunaGuztira 1.363 1.091 137 1.043 1.371 1.092Gizonak 1.253 923 128 872 1.254 881Emakumeak 110 168 9 171 117 211

Komunikazioa, irudia eta soinuaGuztira 66 344 73 342 64 349Gizonak 38 147 40 127 31 140Emakumeak 28 197 33 215 33 209

Elikagaien industriakGuztira 28 19 10 8 9 15Gizonak 8 13 4 5 3 10Emakumeak 20 6 6 3 6 5

Arte grafikoakGuztira 191 319 185 285 184 273Gizonak 89 170 95 168 89 158Emakumeak 102 149 90 117 95 115

Ostalaritza eta turismoaGuztira 622 680 585 616 559 585Gizonak 260 441 234 373 213 339Emakumeak 362 239 351 243 346 246

Merkataritza eta marketinaGuztira 346 837 320 824 298 790Gizonak 275 461 229 432 218 397Emakumeak 71 376 91 392 80 393

Elektrizitatea eta elektronikaGuztira 1.200 2.116 1.165 1.883 1.204 1.852Gizonak 50 193 44 173 45 139Emakumeak 1.150 1.923 1.121 1.710 1.159 1.713

KimikaGuztira 82 643 59 517 56 435Gizonak 52 373 38 286 33 270Emakumeak 30 270 21 231 23 165

AdministrazioaGuztira 955 2.023 985 1.938 963 1.930Gizonak 775 1.562 780 1.510 777 1.475Emakumeak 180 461 205 428 186 455

InformatikaGuztira 571 1.807 527 1.240 499 1.151Gizonak 116 454 106 290 89 254Emakumeak 455 1.353 421 950 410 897

Fabrikazio mekanikoaGuztira 1.679 1.976 1.653 1.653 1.716 1.733Gizonak 106 265 102 208 113 248Emakumeak 1.573 1.711 1.551 1.445 1.603 1.485

GuztiraGuztira 10.523 16.345 9.033 14.948 10.232 15.098Gizonak 4.177 7.064 2.977 6.550 3.998 6.546Emakumeak 6.346 9.281 6.056 8.398 6.234 8.552

Iturria: EUSTAT eta Hezkuntza Sailburuordetza.

210


Aldakuntza horiek zehatzago aztertuz gero ma-trikulek Erdi Mailako eta Goi-mailako guztirakomatrikulekin alderatuta duten portzentajea kontuanhartuta, honakoa baiezta daiteke:

• Ikasleen kopurua kontuan hartuta arlorik garran-tzitsuena, hau da, Fabrikazio mekanikoarenarloa, egonkortu egin da murrizketa-aldi batizan ondoren, Goi-mailaren kaltetan eta ErdiMailaren mesedetan egin ere.

• Gauza bera gertatzen da Elektrizitatea etaelektronika arloarekin, hau da, ikasle kopuruhandiena duen bigarren arloarekin.

• Informatika arloa bosgarrena da ikasle kopurua-ri dagokionez, Gizarte, kultura eta komuni-tateko zerbitzuak eta Mantenimendua etaprodukzio-zerbitzuak arloen azpitik, eta be-reziki Goi-mailan izan du beherakada, 2006-07an % 11,06 izatetik % 7,62 izatera igaro baitzen2008-09 ikasturtean.

• Ostalaritza eta turismo arloan 2004-2005ikasturtean hasi zen matrikulen murrizketa etaazken ikasturtean ere beheranzko joera hori man-tendu du, bai Erdi Mailan baita Goi-mailan ere.

• Aitzitik, Administrazioa hirugarren arloa da ma-trikula-kopuruei dagokienez eta beherakada izanzuen 2001 eta 2005 artean, baina 2006tik 2008rabitartean gora egin du bai Erdi Mailan baita Goi-mailan ere.

Bestaldean badaude matrikula kopurua-ri eta guztirakoaren gaineko portzentajeari da-

tean daude. Arloaren portzentajea, matrikulazioarenaldakuntza eta arloaren portzentajearen aldakuntzakontuan hartuz gero, Informatikak eta Fabrikazio me-kanikoak izan dute bilakaera negatiborik esangura-tsuena. Aipagarria da, baita ere, Administrazioa,Elektrizitatea eta elektronika eta Merkataritza etamarketina arloek izan duten aldakuntza negatiboa.

Arlo horiek aztertuz gero, egiazta daiteke 2006-07 eta 2008-09 ikasturteetan oro har joera berberakizan zituztela.

Urte-tarte horretan bertan arlorik garrantzi-tsuenen bilakaera mailaren arabera (Erdi Mailaedo Goi-maila) aztertuz gero, esan daiteke oro harmatrikulazioan beherakada izan duten arloak Goi-mailakoak direla, Merkataritza eta marketin arloarenkasuan izan ezik.

4.44. TAULA. MATRIKULAZIOARI DAGOKIONEZ BARIAZIO OROKORRAK BAINO BILAKAERA NEGATIBO GOGORRAGOAIZAN DUTEN ARLO PROFESIONALAK

Arloaren ehunekoa2001eko guztirakoaren

gainean

Arloaren ehunekoa2008ko guztirakoaren

gainean

Matrikulazioen desbi-deraketa 2001 eta 2008

artean

Arlo guztien gainekoehunekoaren desbi-deraketa 2001 eta 2008

arteanInformatika 10,7 6,5 –47,8 –4,2Fabrikazio mekanikoa 17,2 13,5 –32,6 –3,7Kimika 4,0 1,9 –58,8 –2,1Merkataritza eta marketina 5,4 4,3 –32,1 –1,1Elektrizitatea eta elektronika 12,6 12,0 –18,5 –0,9Administrazioa 12,2 11,5 –19,7 –0,8Elikagaien industriak 0,3 0,1 –67,5 –0,2Arte grafikoak 1,9 1,8 –17,6 –0,1

Elektrizitatea eta elektronika arloko datuak 2003koak dira.Iturria: Geuk egina Lanbide Heziketa eta Etengabeko Ikaskuntzako Sailburuordetzaren datuetan oinarrituta. 2008-2009estatistika-urtekaria.

4.45. TAULA. LANBIDE HEZIKETAKO ARLOENALDAKUNTZA NEGATIBORIKESANGURATSUENAK

Matrikulen arteko aldea2006-07 eta 2008-09 artean

ErdiMaila

Goi-maila

Informatika –13% –36%Ostalaritza eta Turismoa –10% –14%Elektrizitatea eta Elektronika 0% –12%Fabrikazio mekanikoa 2% –12%Merkataritza eta marketina –14% –6%Administrazioa 1% –5%Guztira –3% –8%

Iturria: Eustat eta Lanbide Heziketa eta EtengabekoIkaskuntzako Sailburuordetza, eta geuk egina.


211

Ibilgailuen mantentze-lanak arloek ere gorakadaizan dute matrikulazioan eta portzentajean. Osasunarloak ez du hazkunderik izan matrikulei dagokienez,baina bere garrantziak % 1,4 egin du gora LanbideHeziketaren guztirakoarekin alderatuta.

gokienez gora egin duten arloak ere, berezikiGizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuenarloa: % 80,8 hazi da 2001 eta 2008 bitarteaneta arlo guztien batura baino % 4 handiagoa da.Mantenimendua eta produkzio-zerbitzuak eta

4.46. TAULA. ARLO PROFESIONAL BATZUEK GUZTIRAKOAREKIN ALDERATUTA DUTEN PORTZENTAJEAREN BILAKAERA,MAILAKA ETA IKASTURTEKA

Mailako ikasleen guztirakokopuruaren gainekoehunekoa 2006-2007an

ArloarenportzentajeaguztirakoLH gainean(2006-07)

Mailako ikasleen guztirakokopuruaren gainekoehunekoa 2008-2009an

ArloarenportzentajeaguztirakoLH gainean(2008-09)Erdi Maila Goi-maila Erdi Maila Goi-maila

Fabrikazio mekanikoa %15,96 %12,09 %13,60 %16,77 %11,48 %13,62Elektrizitatea eta elektronika %11,40 %12,95 %12,34 %11,77 %12,27 %12,06Informatika %5,43 %11,06 %8,85 %4,88 %7,62 %6,51Ostalaritza eta turismoa %5,91 %4,16 %4,85 %5,46 %3,87 %4,52Administrazioa %9,08 %12,38 %11,08 %9,41 %12,78 %11,42

Iturria: Eustat eta Lanbide Heziketa eta Etengabeko Ikaskuntzako Sailburuordetza, eta geuk egina.

4.47. TAULA. MATRIKULAZIOAN BILAKAERA POSITIBOA IZAN DUTEN ARLO PROFESIONAL TALDEAK

Arloaren ehunekoa2001eko

guztirakoarengainean

Arloaren ehunekoa2008ko

guztirakoarengainean

Matrikulazioendesbideraketa 2001eta 2008 artean

Arlo guztien gainekoehunekoaren

desbideraketa 2001eta 2008 artean

Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak %3,6 %7,5 %80,8 %4,0Mantenimendua eta produkzio-zerbitzuak %5,1 %7,0 %17,5 %1,9Ibilgailu autopropultsatuen mantentze-lanak %3,7 %5,2 %22,1 %1,6Irudi pertsonala %2,7 %3,9 %24,3 %1,2Eraikuntza eta obra zibila %2,1 %3,1 %25,7 %1,0Gorputz eta kirol ekintzak %1,6 %2,4 %31,7 %0,8Itsasoko eta arrantzako jarduerak %0,1 %0,7 %351,2 %0,6Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza %0,2 %0,3 %43,4 %0,1Nekazaritzako jarduerak %0,9 %1,2 %6,4 %0,2Zurgintza eta altzarigintza %0,9 %1,1 %3,5 %0,2Osasuna %8,4 %9,9 %0,0 %1,4


4.48. TAULA. MATRIKULEN ALDAKUNTZAK 2006-07 ETA 2008-09 IKASTURTEEN ARTEAN

Erdi Maila Goi-mailaGizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak %32 %23Gorputz eta kirol ekintzak %15 %9Irudi pertsonala %–8 %7Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza — %6Ibilgailu autopropultsatuen mantentze-lanak % –6 %5Eraikuntza eta obra zibila %–22 %5Zurgintza eta altzarigintza %–1 %5Nekazaritzako jarduerak %1 %3Komunikazioa, irudia eta soinua %–3 %1Osasuna %1 %0


212


batean industrialak diren arloetan beherakada egondela eta, aitzitik, hazkundea izan dutela zerbitzuensektoreko arloek, bereziki, Gizarte, kultura eta komu-nitateko zerbitzuen, Osasunaren eta Gorputz eta kirolekintzen arloek.

Ezin aipatu gabe utzi generoaren ikuspuntutikmatrikulazioak izan duen bilakaera. Emakumeenmatrikulazioa % 1,8 hazi zen 2001 eta 2007 ar-tean, baina hazkunde hori ez zen emakumeek beteohi dituzten arloetan gertatu. Horietan jaitsi egin

Oraintsuago (2006-07tik 2008-09ra bitartean), ar-look mailaka aztertuz gero (Erdi Maila eta Goi-maila),ikus daiteke oro har Goi-mailako matrikulakdirela hazkunderik handiena izan dutenak,Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuaketa Gorputz eta kirol ekintzak arloetan izanezik, horietan Erdi Mailakoek izan baitutehazkunderik handiena.

Hitz batez, arlo profesional ezberdinetako ma-trikulen bilakaerak baieztatu egiten du hein handi

4.49. TAULA. ARLO PROFESIONALAREN PORTZENTAJEA MAILA BAKOITZEKO GUZTIRAKO MATRIKULAZIOEN GAINEAN,IKASTURTEKA

2006-2007 2008-2009

Erdi Maila Goi-maila Erdi Maila Goi-mailaMatrikulen kopuru osoa 10.523 16.345 10.232 15.098Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak %1,89 %8,19 %2,57 %10,93Gorputz eta kirol ekintzak %0,99 %2,66 %1,17 %3,14Irudi pertsonala %8,00 %1,19 %7,54 %1,38Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza %0,01 %0,43 — %0,50Ibilgailu autopropultsatuen mantentze-lanak %8,79 %2,57 %8,51 %2,93Eraikuntza eta obra zibila %0,93 %4,11 %0,74 %4,68Zurgintza eta altzarigintza %2,31 %0,26 %2,35 %0,30Nekazaritzako jarduerak %1,43 %0,86 %1,49 %0,96Komunikazioa, irudia eta soinua %0,63 %2,10 %0,63 %2,31Osasuna %12,95 %6,67 %13,40 %7,23


4.50. TAULA. LANBIDE HEZIKETAN MATRIKULATUTAKO EMAKUMEEN PORTZENTAJEA ARLO PROFESIONALKAETA URTEKA

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Nekazaritzako jarduerak 29,5 21,1 26,9 23,4 19,9 19,5 30,8Gorputz eta kirol ekintzak 47,4 40,4 34 33,6 25,1 29,5 23,4Itsasoko eta arrantzako jarduerak 2,3 3,9 2,2 7,8 9,6 9,8 2,6Administrazioa 76,5 77,5 76,2 77,3 78,4 77 78Arte grafikoak 47,7 56,1 51,2 53,1 47,8 56,1 57,2Merkataritza eta marketina 67,3 69,4 67,6 61,6 61,7 61,3 56,3Komunikazioa, irudia eta soinua 50,4 54,5 50 41,6 46,4 40,4 40,4Eraikuntza eta obra zibila 28 24,8 24,6 25,7 34 24,6 30Elektrizitatea eta elektronika 7 7 7,4 7 8,1 9,2 6,4Fabrikazio mekanikoa 5,6 6,5 8,1 8,5 10,4 10,3 9,7Ostalaritza eta turismoa 63,6 59 57,6 54,5 53 52,2 49,4Irudi pertsonala 97,1 98,8 99,4 98,3 98,5 98,6 99,7Elikagaien industriak 69,4 57,7 47,1 50 37,9 30,8 50Informatika 32,4 32,8 30,2 25,3 23,5 22,7 24,6Zurgintza eta altzarigintza 14,4 9,3 14,5 9,3 8 12,8 10,6Ibilgailu autopropultsatuen mantentze-lanak 0,8 1,9 3,3 2,3 2,5 2,7 3,6Mantenimendua eta produkzio-zerbitzuak 1,7 2,3 7,1 11,2 8,4 6,3 8,1Kimika 60,6 60 58,8 55,9 56,8 52,6 55,9Osasuna 88,4 87,5 87,3 89,4 87,8 89 87,6Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak 92,2 90,7 92,5 91,9 91,4 91,8 88,5Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza 100 88,2 90 92,6 92,1 97,8 93,3Guztira 40,5 40,9 41,6 41,6 41,2 42,6 42,3



213

4.51. TAULA. EMAKUMEEN MATRIKULAZIO-EHUNEKOAREN ALDAKUNTZANEGATIBOA ARLO PROFESIONALKA,2001-08 (BEHERANZKO ORDENA)

4.52. TAULA. EMAKUMEEN MATRIKULAZIO-EHUNEKOAREN ALDAKUNTZA POSITIBOAARLO PROFESIONALKA, 2001-08(BEHERANZKO ORDENA)

Gorputz eta kirol ekintzak –24,0 Arte grafikoak 9,5Elikagaien industriak –19,4 Mantenimendua eta produkzio-zerbitzuak 6,4Ostalaritza eta turismoa –14,2 Fabrikazio mekanikoa 4,1Merkataritza eta marketina –11,0 Ibilgailu autopropultsatuen mantentze-lanak 2,8Komunikazioa, irudia eta soinua –10,0 Irudi pertsonala 2,6Informatika –7,8 Eraikuntza eta obra zibila 2,0Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza –6,7 Administrazioa 1,5Kimika –4,7 Nekazaritzako jarduerak 1,3Zurgintza eta altzarigintza –3,8Gizarte, kultura eta komunitateko zerbitzuak –3,7Osasuna –0,8Elektrizitatea eta elektronika –0,6


4.53. TAULA. MATRIKULA-KOPURUA MAILAKA, SEXUKA ETA IKASTURTEKA

2006-2007 2007-2008 2008-2009

Erdi Maila Goi-maila Erdi Maila Goi-maila Erdi Maila Goi-mailaGuztira 10523 16345 9033 14948 10232 15098Emakumeak 4177 7064 2977 6550 3998 6546Gizonak 6346 9281 6056 8398 6234 8552

Iturria: Lanbide Heziketa eta Etengabeko Ikaskuntzako Sailburuordetza, eta geuk egina.

zen emakumeen partaidetza eta, aldiz, normaleangizonen eremutzat jo izan diren arlo indus-trialagoetan, matrikulazioan beherakadarik han-diena izan duten arlo horietan, indartu egin da orohar emakumeen presentzia.

Gauzak horrela, emakumeen matrikulazioenkopurua hazi egin da gizonentzako izan ohi di-ren arlo industrialetan, hala nola, Fabrikazio meka-nikoan, Mantenimendu eta produkzio-zerbitzuetanedo Ibilgailuen mantentze-lanetan; aitzitik, neskenmatrikulazio-kopuruak behera egin du emakumeentasa handiak izan ohi dituzten arloetan, esaterako,Elikagaien industrietan, Ostalaritza eta turismoan,Ehungintzan, Gizarte eta kultura zerbitzuetan etaFamilien osasunaren arloan.

Oro har, 2006-07 eta 2008-09 ikasturteen ar-tean matrikulen kopurua 6 puntu jaitsi da guztira,baina emakumeen matrikulen kasuan beherakadahandiagoa izan da: ehuneko 6,60 puntu murriztuda emakumeen matrikulazio-kopurua eta gizonena,aldiz, ehuneko 5,69 puntu jaitsi da. Mailei begiratuz

gero, Goi-mailako matrikulak 7,63 puntu murriztudira eta Erdi Mailakoak, aldiz, 2,77 puntu, bainaesan daiteke Goi-mailako matrikulen beherakadatxikixeagoa dela emakumeen kasuan. Aitzitik, ErdiMailako moduluetan jaitsi dira gehien emakumeenmatrikulak, 4,28 jaitsi baitira gizonenak 1,77 jaitsidiren bitartean.

7.1.7. Lanbide Heziketa Arautuarenbaliabideak

Eusko Jaurlaritzak Lanbide Heziketaren susta-tzeko beharra aipatu zuen 2004-2007rako LanbideHeziketako Euskal Planean, heziketa mota horrekgarrantzi estrategikoa baitu Ezagutzaren Gizartean.Horretarako, 806,7 milioiko aurrekontua ezarri zen 4urtetarako, arestian aipatutako 4 arlo estrategikoakgaratzeko helburuz.

2010ean izandako aurrekontuari dagokionez,guztira 21,4 milioi euroko aurrekontua bideratu zenLanbide Heziketara (inbertsioak eta langileen kos-tua alde batera utzita, I eta VI kapituluak), 2009an

214


• Erdi Mailako Lanbide Heziketan matrikulatutakoikasleen % 15,92k eta Goi-mailakoan matrikulatu-takoen % 25,03k bakarrik dute egokitasuna.

• Lanbide Heziketako biztanleria, hein handi batean,atzerapenak pilatzen joan diren edo ikasketa bate-tik besterako aldaketak izan dituzten ikasleek osa-tzen dute. Faktore hori are nabarmenagoa da ErdiMailako Lanbide Heziketaren kasuan, izan ere,ikasleen % 15,92k bakarrik dute adin-egokitasuna.Erdi Mailako ikastaroetan matrikulatzen direnenbatez besteko adina 18 urtekoa izaten da eta Goi-mailakoena, aldiz, 21 urtekoa.

• Kontuan hartu behar da 29 urtetik gorako pertsonaheldu askok oraindik ere izen ematen dutela LanbideHeziketan. 2008-2009 ikasturtean 25.330 ikaslekeman zuten izena Erdi eta Goi-mailako LanbideHezietan; horietatik 2.554k 29 urtetik gora dute,eta horrek esan nahi du hainbat urte lehenago es-kola-sistema utzi duten53 edo ikasketak amaitu etahainbat urtera beren gaitasunak titulu berriekin hobe-tu nahi dituzten pertsona askok jotzen duela LanbideHeziketara. Gauza bera gertatzen da 20 urtetik go-rako pertsonekin. Lanbide Heziketa aukera ona dalan-munduan sartu ondren Lanbide Heziketaren bidezberen heziketa-maila hobe dezaketen 24 eta 29 urtebitarteko gazteen %2rentzat54.

• Egokitzat jotzen den adina ez dutenen matrikula-kopuru handia ikusita, hausnartu egin behar dira:

– Lanbide Heziketara iritsi aurreko eskola-siste-maren eraginkortasuna.

– Lanbide Heziketak gizartean duen irudia.

baino gutxiago, urte hartan 47 milioi inguru bideratubaitziren. Horren arrazoietako bat lanbide-prestakun-tzarako programen aurrekontutik 14 milioi ingurukendu direla da, izan ere, Enplegu Ministerioarenesku geratu dira etengabeko eta lanerako prestakun-tzen esparruan sartu direnetik.

Hala ere, Hezkuntzako aurrekontu orokorra %4,9 hazi bada ere 2009 eta 2010 artean, LanbideHeziketara bideratutako aurrekontuak behera egin du2004 aurreko mailekin orekatzeraino.

7.1.8. Lanbide Heziketaren egokitasuna

Egokitasunaren edo moldakaiztasunaren ara-zoak eragin nabarmena du Lanbide Heziketan.Horrexegatik modu zehatzagoan aztertuko dugu.

Ikasleak bi urteko ikasgelaka multzokatuz ge-ro, jakinik Erdi Mailako Lanbide Heziketarako adinegokia 16 urtetik 18 urtera bitartekoa dela eta Goi-mailako Lanbide Heziketarako, aldiz, 18 urtetik 20urtera bitartekoa, 16 eta 29 urte bitarteko adinenarabera matrikulek duten banaketari erreparatuz gerogarbi ikus daiteke zeintzuk diren sistemaren emariarieta eraginkortasunari buruzko puntuak.

Oro har, hauxe da goiburuko honetan jasotzendiren koadro eta grafikoez egiten den irakurketa:

• 16 eta 17 urte bitarteko gazteen % 7 eskola-zirkuitutik kanpo daude titulu profesionalik gabe,eta % 6,1 HLPP ikastaroak egiten ari dira.

• 18-19 urteko gazteen % 28,1ek ez du ikasketekinjarraitzen.

4.54. TAULA. ESKOLATZE-TASAK ADIN-TARTEKA ETA IKASKETA-MAILAKA (%). 2008/09

Urteak HLPP ErdiMail. Lanbide Heziketa Goi Lanbide Heziketa Tasa gordina guztira16-29 %0,7 %3,0 %4,1 %34,6016-17 %6,1 %4,6 %0,0 %93,0018-19 %0,9 %12,1 %11,1 %71,9020-21 %0,0 %5,6 %11,7 %54,8022-23 %0,0 %1,5 %5,6 %34,4024-25 %0,0 %0,9 %2,2 %17,9026-29 %0,0 %0,4 %0,9 %7,60

O. Koadro hau egiteko ikasleek 2008ko abenduaren 31n zuten adina hartu da erreferentzia gisa, eta jaiotza-datari dagokionez, 2008koabendua.Iturria: Geuk egina Eustateko datuak erabilita.

53 EUSTAT. 2008-2009 ikasturteko datuak. Ikasleak (maila guztiak) sexuka, adinka eta mailaka.54 Erdi Mailako Lanbide Heziketan matrikulatutako ikasleen % 10a eta Goi-mailako Lanbide Heziketan matrikulatutako ikasleen %

25,3a.


215

7.2. Enplegurako lanbide heziketarenbilakaera

Gizarte modernoetako premietara egokitukobada, hezkuntza dagoeneko ezin da bizitzako ga-rai jakin bati edo helburu mugatuegi bati jarraikidefinitu. Ikasketa-garaia bizitza osoan luzatzen da,eta ezagutza mota bakoitzak gainerakoen eremuainbaditu eta aberasten du. Hezkuntzarako espazioaketa ikasteko aukerak ugaritu egiten dira. Hainbeste,non enpresa gaitasun profesionalak barneratu etagaratzeko espazio berri bihurtu den. Era berean,helduek ikasketa-prozesuan parte hartzea ere fun-tsezko adierazlea da.

Ikasketa-jardueretan parte hartzen duten helduenpartaidetzari buruzko adierazlearen Europako batezbestekoak herrialdeen arteko ezberdintasun nabar-menak erakutsi zituen 2008an. Herrialde batzuekprestakuntza jasotzen ari diren helduen portzentajehandiak dituzte, besteak beste, Danimarkak (% 30,2),Finlandiak (% 23,1) edo Erresuma Batuak (% 19,9).Beste muturrean daude Grezia (% 2,9), Errumania (%1,5) eta Bulgaria (% 1,4).

4.27. GRAFIKOA. 2008AN LANBIDE HEZIKETANGUZTIRA IZENA EMAN DUTENENPORTZENTAJEA, MAILAKA ETAADIN-TARTEKA

Erdi Mailako Lanbide Heziketa Goi-mailako Lanbide Heziketa

24-25

20-21

16-17

26-29

22-23

18-19

10,0 30,0%

0,00 20,0 40,0 50,0

%12,75

%5,46

%12,57

%4,61

%21,78

%7,09

%27,87

%22,60

%25,03

%44,32

%15,92

Iturria: Geuk egina Eustaten biztanleriari buruzko 2008kodatuak eta 2008ko eskolatze-tasari buruzko datuak erabilita.

4.28. GRAFIKOA. INKESTA EGIN AURREKO LAU ASTEETAN HEZKUNTZA- EDO PRESTAKUNTZA-JARDUERAREN BATEANPARTE HARTZEN ZUEN 25 ETA 64 URTE BITARTEKO BIZTANLERIAREN PORTZENTAJEA.EUROPAR BATASUNA. 2008. URTEA (M)

30

40

20%

10

0

EB(2

7)

Bulg

aria

Erru

man

ia

Grez

ia

Hung

aria

Eslo

vakia

Polo

nia

Litua

nia

Portu

gal

Mal

ta

Italia

Belg

ika

Leto

nia

Irlan

da

Fran

tzia

Txek

iarE

rrepu

blika

Alem

ania

Zipr

e

Luxe

mbu

rg

Esto

nia

ESPA

INIA

Aust

ria

Eslo

veni

a

Herb

eher

eak

Erre

sum

aBa

tua

Finla

ndia

Dani

mar

k

Bi sexuak Gizonak Emakumeak

Iturria: Labour Force Survey (Urteko batez bestekoa). Europar Batasuneko egitura-adierazleak. Eurostat.

216


7.2.2. Prestakuntza Enpresetan

7.2.2.1. Ikastaroak ematen dituzten enpresak

Enplegurako Lanbide Heziketaren azpi-siste-maren barruan, enpresek garatzen dituzten ikasta-roak zein eskariaren prestakuntza TAS 2307/2007Aginduaren bidez arautzen dira. Bertan enpresekberen langileentzako prestakuntza-ekintzak antola-tzeko eta kudeatzeko eredu bat ezartzen da, eta au-rreko urtean lanbide heziketako kuota gisa izandakodiru-sarreraren arabera eta langile kopurua kontuanhartuta urtean xedatzen den portzentajearen araberaenpresa bakoitzari heziketarako esleitzen zaion diru-laguntza erabiltzen dute haiek finantzatzeko.

Estatuko enpresek 2009an garatutako presta-kuntzari buruz Enplegu Prestakuntzarako HirukoFundazioak emandako azken datuen arabera, hoba-ridun prestakuntza egin duten enpresak 293.460 izandira, eta beraz, enpresen estaldura-tasa57 % 17,8koaizan da, hau da, hamar enpresatik ia bik izan dituz-te hobariak Gizarte Segurantzako kuotetan berenlangileentzako prestakuntza-jarduerak egitearren.2008ko datuekiko hazkundea % 46koa izan da. Azken2 urteetan bikoiztu egin da enpresen estaldura-tasa.

Hala ere, enpresek prestakuntza emateak loturazuzena du beren tamainarekin. 2009ko datuen arabe-ra, 1 eta 5 langile bitartean dituzten enpresak guztiraparte hartzen duten enpresen % 54 dira, bainaguztirako kredituaren % 13 baino ez dute hartzen etapartaideen % 8 ekartzen dute.

7.2.2.2. Prestakuntza jaso duten partaideak

Gizarte Segurantzako kuotetan hobariak jasozituzten enpresek 2.421.153 partaideri eman zietenprestakuntza Estatu osoan 2009. urtean. Heziketarakoekimen honetan prestakuntzaren estaldura-tasa58 %

7.2.1. Landun langileei zuzendutakoprestakuntza-sistema

Langileen prestakuntza Eskariaren Prestakuntzanzein Eskaintzaren Prestakuntzan biltzen da, eta azkenhori bereziki landun langileei zuzendutako prestakun-tza-programen barruan kokatzen da55.

Biztanleria Aktiboaren Inkestako datuen arabera,Estatuan 2009an landunen % 13k egin zituen ikaske-tak urte hartan bertan, eta parte-hartze tasa hori %10ekoa izan zen baldin eta arautu gabeko prestakun-tza bakarrik hartzen bada kontuan.

Lan merkatuari lotutako ikasketa arautu gabeakegin zituzten landun langileen artean, partaidetzarikhandiena 25 eta 34 urte arteko taldean eman zen,eta partaidetza-tasarik baxuena, aldiz, 55 urtetikgorakoen taldean (% 6).

Ikastarootan enpresek duten partaidetza kontuanhartuz gero, 55 urte edo gehiagokoen adin-tarteandu garrantzirik handiena enpresaren partaidetzak (%78,2), eta 25 eta 34 urte bitarteko adin-tartean, aldiz,enpresaren partaidetza % 47koa baino ez da.

Enplegu-prestakuntzarako Hiruko Fundazioak2009 urteari buruz emandako datuen arabera56,sektore pribatuko 3 milioi partaidetik gora prestatudira Hiruko Fundazioak kudeatutako estatuko funtseiesker (917 milioi euro bideratu dira horretarako).

Partaideak sektoreka banatuz gero, agerian geratzenda azken 5 urteotan Zerbitzuen eta Industriaren sekto-reek parte-hartzaileen erdia baino gehiago bildu zituztela2009an, hots, % 43,7 eta % 19,9 hurrenez hurren.

2009. urtean, Merkataritza, Ostalaritza etaNekazaritza arloetako partaideen kopurua sekto-reetan euretan lanean ari diren langileena bainotxikiagoa da eta, aitzitik, Zerbitzuen sektorean orohar eta Industriakoan, prestakuntza jasotzen dutenakgehiago dira lan-merkatuan daudenak baino.

55 Prestakuntzaren Eskaintza arautzen duen araudiak (TAS 718/2008 Agindua) dituen berrikuntzetako bat zera da, langile landuneklangabeei zuzendutako prestakuntzetan parte hartzeko edo langabeek landunei zuzendutako ikastaroetan parte hartzeko aukera. Partaidekopurua mugatuta dago, parte-hartzaile guztien % 40 izan baitaitezke gehienez.

56 Aurkeztutako datuetako batzuk datu estimatuak dira, izan ere, programa guztiek ez dituzte burutzapen-epe berberak eta zenbaitkasutan ez datoz urte naturalarekin bat.

57 Enpresen estaldura-tasa: Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusian izen emandako enpresa guztien artetik beren langileentzakoprestakuntza ematen duten enpresen portzentajea.

58 Prestakuntzaren estaldura-tasa: sektore pribatuko guztirako soldatapekoen artean 2009an enpresek antolatutako prestakuntzajarraitu zuten partaideen portzentajea, BTIren 2009ko BAIren arabera.


217

urte honetan postu horiek mantendu egin badira ere,beherakada egon da 26 eta 35 urte bitarteko taldea-ren partaidetzan (% 37,8), eta aitzitik hazi egin dabeste bi taldeen partaidetza (% 31,1 36 eta 45 urtebitarteko taldearen kasuan eta % 17,7 46 eta 55 urtebitarteko taldeari dagokionez).

Denbora tarte berean, 16 eta 25 urte bitarte-ko taldeak ere hartu du parte enpresek kudeatu-tako prestakuntza-ekintzetan, lan-merkatuan dutenpresentziaren portzentaje berean egin ere. 2009an,aldiz, talde horretako partaideen portzentajea %8,7koa izan da eta soldatapeko biztanleriarenganduten portzentajea % 11,6 izan da.

7.2.3. Prestakuntza EAEn

7.2.3.1. HOBETUZ. Jarduera eta bilakaera

1995eko irailean CONFEBASK Euskal Enpresa-buruen Konfederazioak, ELA, CCOO, UGT eta LABzentral sindikalek eta Eusko Jaurlaritzak EAEkoEtengabeko Heziketari buruzko Lanbide Arteko HirukoHitzarmena sinatu izanak HOBETU sortzea ekarri

19,1ekoa da sektore pribatuko soldatapekoei dago-kienez.

Azken urtean 423.607 partaide gehiago egon dirahobaridun prestakuntza-jardueretan, beraz, hazkun-dea % 21eko da. Prestakuntza jaso duten partaideenestaldura-tasari dagokionez, esan beharra dago 4,7puntuko gorakada izan duela eta % 14,4 izatetik %19,1 izatera igaro dela azken urtean.

2004az geroztik, prestakuntza-jardueretan par-te hartzen duten gizonen eta emakumeen artekoezberdintasunak murriztuz joan dira, baina azkenhiru urteetan nolabait mantendu dira desberdin-tasun horiek. 2009an, partaideen % 57 gizonakziren (1.377.945) eta % 43, aldiz, emakumeak(1.043.208). Nahiz eta emakumeen partaidetzagizonena baino zertxobait txikiagoa izan, enple-guan guztira duten portzentajea baino zertxobaithandiagoa da dagoeneko.

Azken sei urteetan (2004-2009) partaidetza-mailarik handiena izan duen taldea 26 eta 35 urtebitartekoa izan da, ondoren 36 eta 45 urte bitartekoaeta hirugarrena 46 eta 55 urte bitartekoa. 2009.

4.29. GRAFIKOA. PARTAIDEEN BANAKETA ADINAREN ARABERA

Iturria: FTFE.

100

75

50

25

%

02004 2005 2006 2007 2008 2009

55 urtetik gorakoak46tik 55era bitartekoak36tik 45era bitartekoak26tik 35era bitartekoak16tik 25era bitartekoak

11,3

40,8

28,1

15,9

3,9

10,5

41,6

28,4

15,6

3,9

10,6

40,9

28,8

15,7

4,0

10,6

40,2

29,1

16,0

4,1

10,2

39,9

29,5

16,2

4,3

8,7

37,8

31,1

17,7

4,7

218


erakusten dituzte, izan ere, Enpresetako Prestakun-tza-planetako eta Plan taldekatuetako59 ekimenakbiltzen dituzte.

2004. urtean joera hori apurtu egin zen eta behe-rakada esanguratsua izan zuten egiten ziren ekintzek.HOBETUZek langileei zuzenduta eta LH ikastetxeek

zuen, EAEko etengabeko lanbide heziketa sustatzeneta kudeatzen duen Hiruko Erakundea izan zedin.

2003ra arte datu guztiek hazkunde nabarmenaizan zuten, esate baterako, 2000-2003 aldian ekin-tzen kopurua % 257 hazi zen. Enpresei zuzendutakoDeialdiei buruzko datuek ere partaidetza-zifra altuak

4.55. TAULA. HOBETUZEN DEIALDIEI BURUZKO DATUAK

Langileei zuzendutako deialdia Enpresei zuzendutako deialdia

Ekintza kop.Ordu kop./partaideak

Bertaraturikoa Ekintza kop.Ordu kop./partaideak

Bertaraturikoa

2000 699 533.689 15.173 2000 6.081 4.077.960 102.0022001 1.780 1.304.565 30.343 2001 6.157 3.138.686 85.6702002 1.647 1.078.837 24.086 2002 7.187 2.827.019 85.0122003 1.801 1.013.403 23.927 2003 7.473 2.534.047 76.9702004 1.100 660.482 12.293 2004 — — —2005 828 454.933 8.492 2005 2.472 738.969 24.6482006 442 267.292 5.253 2006 1.756 453.438 12.8492007 2.360 2.268.154 41.411 2007 2.351 564.125 18.7372008* 5.178 7.325.744 97.687 2008 (*) 3.898 1.028.859 33.927

(*) Eskariari buruzko datuak. Iturria: HOBETUZ.

59 Enpresetako Prestakuntza-planak: Heziketa plan propioa prestatzen duten eta gutxienez 35 langile dituzten enpresek aurkeztu ahalizango dituzte. Eskatzailea eta enpresaren titularrak.

Prestakuntza-plan taldekatuak: Gutxienez bi enpresa bildu beharko ditu eta bien artean gutxienez 100 langile izan beharkodituzte. Eskatzailea eta ekimenaren titularra enpresetako bat izango da, Planeko buru izendatutakoa, hain zuzen.

4.30. GRAFIKOA. EKINTZA KOPURUA. DEIALDIAK GUZTIRA

(*) Eskariari buruzko datuak. Hobetuz eta geuk egina.

1.000

800

600

400

200

02004 2005 2006 20072000 2001 2002 2003 2008 - I

Deialdiak guztiraEnpresei zuzendutako deialdiaLangileei zuzendutako deialdia


219

jaso dituzte Gizarte Segurantzako kuotetan. EgoitzaSoziala EAEn duten eta hobaridun prestakuntza eginduten enpresak 12.687 dira.

Enpresen artean, estaldura-tasa % 18,3koa da.Egoitza soziala EAEn duten hamar enpresatik bik ho-bariak izan dituzte Gizarte Segurantzako kuotetan be-ren langileentzako prestakuntza-ekintzak egiteagatik.

Parte hartu duten enpresen neurriari dagokionez,prestakuntzaren onuradun den enpresa bitik bat (%49) mikro-ETEa da, baina EAEko mikro-ETEetako(1-5 langile) % 11,8k bakarrik ematen die prestakun-tza beren langileei. Enpresa handiak prestakuntzaematen duten enpresa guztien % 1,7 baino ez dira,baina enpresa handien (249 langiletik gora) % 87,6kprestakuntza ematen dute.

Erkidegoko datuen arabera, prestakuntza jasoduten partaideen % 52,7k Bizkaian egiten du lan, %30,5ek Gipuzkoan eta gainontzeko % 16,8ak Araban.

Prestakuntzaren estaldura-tasa ezberdinada lurralde historiko bakoitzean: Araban % 21,1,Gipuzkoan % 17,6 eta Bizkaian % 19,7.

bakarrik parte har dezaketen modulu-katalogoari lotutadagoen Deialdia abian jartzea besterik ez du egiten.2005ean berriro murriztu zen finantzaketa. 2006ko deial-dia Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak kudeatuzuen zuzenean. Langileei eta Enpresei zuzendutakoegitasmoa jarri zen abian, baina aurreko deialdie-kiko ezberdintasunekin60. 2007ko deialdia Hobetuzekkudeatu zuen eta datuak nolabait leheneratu ziren,baina ez 2004a baino lehenagoko zifrak lortzeraino.Eskuragarri zeuden funtsak areagotu egin ziren GobernuZentralarekin funtsen transferentzia adostu baitzen.

7.2.3.2. Enplegu prestakuntzarako hirukofundazioa. Jarduera eta bilakaera

FTFEren Lanerako Prestakuntzaren Behatokiakenpresetako prestakuntzak 2009 izandako garape-nari buruz eman dituen daturik azpimarragarrienenarabera, Euskal enpresek enplegurako prestakun-tzarako dauden funtsetako 24,5 milioi euro bainogehiago erabili dituzte. Jardueretan parte hartu du-ten 124.998 partaideek prestakuntza jaso dute berenenpresengandik, eta horri esker enpresek hobariak

60 Ezberdintasun nagusiak honakoak dira: deialdi honetan emandako diru-laguntzak bateragarriak dira etengabeko lanbide heziketa-rako estatuko egungo ereduan aurreikusitako hobariekin, eta “prestakuntza-ekintza estrategikoak” kontzeptua objektu finantzagarria da.

4.31. GRAFIKOA. PARTAIDEEN ESTALDURA-TASA

Iturria: FTFE.

25

15

20

10

5

%

0Araba Gipuzkoa Bizkaia EAEn guztira Estatua guztira

21,1

17,6

19,7 19,2 19,1

220


Estatuko batez bestekoaren kasuan bezalaxe,EAEn partaide proportziorik handiena duen prestakun-tza-edukia Laneko Arriskuen Prebentzioa da.

7.2.4. Langabeei zuzendutakoprestakuntza-sistema

7.2.4.1. EEZP. Jarduerak

Gaur egun Langabeei zuzendutako LH arautzenduen lege-esparrua FIP Plana da (Enplegurako etaPrestakuntzarako Plan Nazionala), eta plan hori ho-nako arauen bidez onartu zen: 621/1993 ED; enple-gurako lanbide heziketaren azpisistema arautzenduen martxoaren 23ko 395/2007 ED; eta Enplegurakolanbide heziketaren azpisistemako eskaintzarenprestakuntza arautzen duen TAS 718/2008 Agindua.Plana EEZPak eta kudeaketa-erantzukizunen transfe-rentziak jaso dituzten Autonomia Erkidegoek kudea-tzen dute.

FIP Planak bi finantzazio-bide ditu: GizarteSegurantzako zergekin batera biltzen diren enpresa-buruen eta langileen lanbide heziketako kuotak, etaEuropako Gizarte Funtsa.

2009ko egoera sozioekonomikoak eragina izan duestatuan egondako langabezian, izan ere, erregistratu-tako langabeen kopuruak% 25 egin du gora (3.128.963izatetik 3.923.603 izatera pasatu ziren 2008 eta 2009bitartean), baina prestakuntza jaso duten langabeenkopurua % 7 baino ez da hazi (243.866tik 261.543ra).Horrek esan nahi du langabeei zuzendutako prestakun-

2009an EAEko hobaridun prestakuntzak izandakodatuak estatu osoko datuekin alderatuz gero, zeraazpimarra daiteke:

• Enpresengandik prestakuntza jaso duten partai-deen estaldura-tasa estatuko batez bestekoarekinorekatu da (% 19,2 eta % 19,1 hurrenez hurren).

• Enpresei dagokien estaldura-tasa estatuko batezbestekoa baino zertxobait altuagoa da (% 18,3 eta% 17,8 hurrenez hurren).

• Prestakuntza ematen duten enpresen batez bes-teko neurria 29,2 langilekoa da EAEn eta 27,7langilekoa estatuan.

• Emakumeen partaidetza estatuan baino pixka battxikiagoa da (% 42,3 eta % 43,1 hurrenez hurren).

• Prestakuntza jaso dutenen batez besteko adina es-tatukoa baino handiagoa da: gizonen kasuan 39,2urte EAEn eta 38,6 estatuan; emakumeen kasuan37,5 EAEn eta 36,5 estatuan.

• Industria sektoreak duen garrantzia da EAEkoprestakuntza-jardueraren bereizgarri nagusia(prestakuntza ematen duten enpresen % 21,3estatuan % 14,3 baino ez direnean, eta partaideen% 27,3 estatuan % 18,6 direnean).

• Prestakuntza presentzialak estatuko batez beste-koan baino garrantzi handiagoa du (partaideen %68,4 eta % 60,3 hurrenez hurren).

• Partaideen proportzioan teleprestakuntzak duengarrantzia ez da estatuko batez bestekoaren adi-nakoa (% 5 eta % 7,7 hurrenez hurren).

4.56. TAULA. LANGABEEN ETA ADIN ZEIN GENEROAREN ARABERAKO HEZIKETA-ESTALDURAREN BANAKETAESTATUAN. 2009

Erregistratutako langabeak Prestakuntza jaso duten ikasleakEstaldura-tasa

Kopurua % guztira Kopurua % guztiraGizonak 2.012.536 51,3 121.175 46,3 6,0Emakumeak 1.911.067 48,7 140.368 53,7 7,3Adina16-24 446.769 11,4 53.292 20,4 11,925-34 1.119.305 28,5 86.918 33,2 7,835-44 1.036.915 26,4 70.688 27,0 6,845-54 794.146 20,2 41.588 15,9 5,2≥ 55 526.468 13,4 9.057 3,5 1,7Guztira 3.923.603 — 261.543 — 6,7

Iturria: Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa. Lan Ministerioa61.

61 2009ko informazioa behin-behinekoa da. Autonomia Erkidego batzuei buruzko informazioa lortzeko Estatuko Enplegu ZerbitzuPublikoak (EEZP) eta EINek datuak atera zituzten 2010eko uztailean.


221dagokionez (% 0,4) azken postuetan kokatzen da.Aitzitik, langabezia-tasa txikiagoak dituzten erkide-goek, esaterako Asturiasek, EAEk edo Nafarroak,batez bestekoa baino nabarmen handiagoak direnestaldura-tasak dituzte (% 12,9, % 9,8 eta % 11,1hurrenez hurren; batez bestekoa % 6,7 da).

7.2.4.2. Langabeen prestakuntza EAEn

EAEn Eusko Jaurlaritzaren Enplegu eta GizarteGaietako Sailak langabeentzako prestakuntza gara-tzen du Egailanen (Prestakuntza eta Enplegua Susta-tzeko Sozietate Publikoa) eta LANBIDEren (EuskalEnplegu Zerbitzua) bidez.

Prestakuntza-zerbitzuari buruz LANBIDEk emandakozifren arabera, 2009an 864 ikastaro eman dira eta ho-rietan 11.458 pertsonak hartu dute parte, beraz, 2008kodatuekin alderatuta, egindako ikastaroen kopurua % 12hazi da eta partaideen kopurua % 14 igo da. 2009anEAEn izen emandako langabeen kopuruari dagokionez,LANBIDEK garatutako prestakuntzaren estaldura-tasa% 9 ingurukoa da EEZParen datuen arabera.

Partaideen generoa kontuan hartuta, esan be-harra dago gizonen presentzia emakumeena bainohandiagoa dela; partaideen bolumena adinaren ara-bera aztertzen bada, aldiz, gizonek partaidetza han-

tzaren estaldura-tasa% 7,8 izatetik % 6,7 izatera igarodela 2008 eta 2009 artean.

Prestakuntza jasotzen duten ikasleen generoari be-giratuz gero, esan beharra dago emakumeen partaide-tza (% 53,7) handiagoa dela erregistratutako langa-been kopuruari dagokionez duten garrantzia baino.

Adin-tarteka, estaldura-tasa eta langabeen por-tzentaje antzekoak dituen talde bakarra 16 eta 24 urtebitartekoa da (batez bestekoa baino 5 puntu gehiago);gainerako adin-tarteetan estaldura-tasa txikiagoa dalangabeen kopuruari dagokionez duten portzentajeabaino. Aipagarriak dira 45-54 urte bitarteko eta 55urtetik gorako adin-tarteak, beren estaldura-tasa de-zente txikiagoa baita, izan ere, talde horiek langabeen% 20,2 eta % 13,4 biltzen dituzte, hurrenez hurren,baina % 5,2k eta % 1,7k baino ez dute parte hartzenprestakuntzan. Datuok erakusten dutenez, litekeena datalde hori artatzeko ahaleginak areagotu behar izatea,izan ere, iraupen luzeko langabezia jasateko aukerarikhandiena duen taldea da eta bere heziketa egunera-tzeko premiarik handiena duena ere bada.

Datuak autonomia erkidegoka bananduta azter-tuz gero, kasu ezberdinak aurki ditzakegu. Adibidez,Andaluziak zerrendako lehen postua betetzen dulangabe kopuruari dagokionez, baina estaldura-tasari

4.57. TAULA. ERREGISTRATUTAKO LANGABEAK ETA PRESTAKUNTZA-EKINTZETAKO PARTAIDEAK AUTONOMIAERKIDEGOKA. 2009

Aut. Erk. Langabeak Partaideak Estaldura-tasaAndaluzia 851.493 3.017 0,4Gaztela eta Leon 182.030 639 0,4Kanariak 248.783 9.460 3,8Errioxa 21.747 857 3,9Balear Uharteak 91.098 3.814 4,2Valentziako Erkidegoa 477.847 23.036 4,8Murtziako Eskualdea 122.285 5.838 4,8Galizia 222.839 13.398 6,0Gaztela-Mantxa 188.150 11.963 6,4Ceuta 8.362 561 6,7Kantabria 42.294 2.876 6,8Madrilgo Erkidegoa 451.929 34.343 7,6Extremadura 112.320 9.268 8,3EAE 128.201 12.604 9,8Aragoi 87.623 9.189 10,5Melilla 8.351 921 11,0Nafarroako Foru Erkidegoa 40.653 4.510 11,1Asturiasko Printzerria 75.837 9.748 12,9Katalunia 561.761 105.501 18,8Guztira 3.923.603 261.543 6,7

Iturria: Lan Ministerioa. Geuk egina.

222


4.32. GRAFIKOA. LANERAKO PRESTAKUNTZA IKASTAROETAKO PARTAIDEAK ADINAREN ARABERA. 2009

50

40

30

%

20

10

025 urtetik behera 25etik 34 urtera bitartean 45 urtetik gora35etik 45 urtera bitartean

EmakumeakGizonakGuztira

Iturria: LANBIDE.

4.33. GRAFIKOA. LANERAKO PRESTAKUNTZA IKASTAROETAKO PARTAIDEEN LANERATZEA, SEXUKA.2008/2009 IKASTURTEA

65

60

55

%

50

45

40Gizonak Emakumeak Guztira

59,7

64,9

54,8

Iturria: LANBIDE.

Gizonak 23,1 % 40,5 % 26,1 % 10,3 %Emakumeak 14,4 % 40,0 % 31,5 % 14,1 %Guztira 19,,3 % 40,3 % 28,5 % 12,0 %


223

LANBIDEren bidez prestakuntza jaso duten per-tsonen % 60 inguruk lana aurkitzen du.

2008an enplegua murrizten hasi eta 2009an joerahori areagotu egin bada ere, laneratze-maila % 60inguruan mantendu izan da. Azken bi urteotan gizonbaino emakume gehiago sartu da lan-munduan.

Laneratze-mailarik handiena duen adin-tartea 25eta 34 urte bitartekoa da, eta horixe da, baita ere,prestakuntza gehien egiten duen taldea.

diagoa dute 25 urtetik beherakoen taldean, sexubien partaidetza antzekoa da 25 eta 34 urte bitartekotaldean, eta 35 urtetik gorako partaideen kasuan, aldiz,emakumeen proportzioa gizonena baino handiagoa da.

LANBIDEk emandako datu batzuek prestakuntzahorrek partaideen laneratzean izan dezakeen eraginaaurkezteko aukera ematen digute. Erakunde horrenKalitate eta Ebaluazio arloak lanerako prestakuntzajaso duten pertsonei ikastaroa amaitu eta 6 hileraegindako inkestan oinarritzen dira datuok.

4.34. GRAFIKOA. LANERAKO PRESTAKUNTZA IKASTAROETAKO PARTAIDEEN LANERATZEA, ADIN-TALDEKA.2008/2009 IKASTURTEA

35-44 urte

< 25 urte

> 44 urte

25-34 urte

20 600 40

%

80

51,1

59,0

64,3

55,4

75

70

60

50

45

40

25-34 urte 35-44 urte > 44 urte< 25 urte

65

55

%

Gizonak Emakumeak

68

69

63

60

54 55

48

48

Iturria: LANBIDE. Geuk egina.


225

8.1. Unibertsitate-ikasleen bilakaera

2003/2004 eta 2006/2007 ikasturteen arteanikasleen kopurua % 7,4 murriztu da UPV/EHUn,% 25,6 Deustuko Unibertsitatean eta % 10,8Mondragon Unibertsitatean.

1998/1999 ikasturtean 61.875 ikasle zeuden ma-trikulatuta UPV/EHUn, eta matrikulaziorik gehienegon zen ikasturtea izan zen hura; hamaika urte ge-roago, 2008/2009 ikasturtean, 42.657 ikasle egon zi-ren, hau da, ikasleen kopuruak % 31 egin du behera.

UPV/EHUn, hiru campusetan, 1998/1999 eta2008/2009 ikasturteen artean matrikulazioek izan di-tuzten bilakaerak aztertuz gero, ikusten da ehuneko-tan ikasle gehien galdu duten fakultateak honakoakdirela:

• Zuzenbide fakultatea (Gipuzkoa): % –85• Lan Harremanen UE (Bizkaia): % –80• Kimika Zientzien fakultatea (Gipuzkoa): % –75• Zientzia eta Teknologia fakultatea (Bizkaia):% –60

• Gizarte eta Komunikazio Zientzien fakultatea(Bizkaia): % –47

Gainera, ikasleen % 30 baino gehiago galdudute, baita ere, honako ikastegiek:

• Enpresa Ikasketen UE (Gipuzkoa): % –46• Ekonomia eta Enpresa Zientzien fakultatea(Bizkaia): % –44

• Enpresa Ikasketen UE (Bizkaia): % –41• Filosofia eta Hezkuntza Zientzien fakultatea(Gipuzkoa): % –37

• Informatika fakultatea (Gipuzkoa): % –36• Letren fakultatea (Araba): % –35

Bestalde, ikasle kopuruan gorakadarik handienaizan duten fakultateak honakoak dira:

• Gizarte Langintzako UE (Araba): % 75

• Farmazia fakultatea (Araba): % 42

• Erizaintzako UE (Gipuzkoa): % 15

• UE Politeknikoa (Gipuzkoa): % 12

• Ingeniaritzako UE (Araba): % 8

Portzentaje-hazkunde positiboa izan duten bestefakultate batzuk:

• Arkitekturako GET (Gipuzkoa): % 4

• Enpresa Ikasketen UE (Araba): % 3

• Irakasleen UE (Araba): % 3

Berrikien sortu diren Fakultateei dagokienez(2005/06 ikasturteaz geroztik sortutakoak), guztie-tan eman da neurrizko gorakada (% 0 eta % 18bitartekoa), Medikuntza eta Odontologia FakultatekoIrakasgunean izan ezik, bertan ikasleen kopurua % 5murriztu baita.

8. Unibertsitate-Sistemaren bilakaera

4.58. TAULA. EAEKO UNIBERTSITATEETAKOIKASLEEN KOPURUAREN BILAKAERA

UrteaIkasle-kopurua

UPV/EHU Deustu MU1990/1991 48.297 — —1991/1992 50.234 — —1992/1993 52.604 — —1993/1994 54.203 — —1994/1995 57.560 — —1995/1996 60.077 — —1996/1997 61.536 — —1997/1998 61.875 — —1998/1999 60.450 — —1999/2000 58.011 — —2000/2001 54.271 — —2001/2002 51.523 13.093 —2002/2003 50.220 12.055 —2003/2004 49.088 10.924 4.1282004/2005 48.132 9.683 4.0022005/2006 47.104 8.857 3.9212006/2007 45.465 8.133 3.6842007/2008 44.164 — 3.7072008/2009 42.657 — —

Iturriak: Geuk egina. EHUko datuak. 2008/2009 ikasturtekomemoria, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenestatistika-zerbitzua eta Mondragon Unibertsitatea. 2007/08memoria.

226


5 osasungintzaren arloan lizentziatu zirela eta % 4ksaiakuntza-ikasketak amaitu zituztela.

Bestalde, guztira 2.545 mutil graduatu zirenirakaskuntza teknikoetan eta 1.422 (% 27) gizarte-eta zuzenbide-zientzietan lizentziatu ziren. Gainerakoarloetan portzentajeak apalak izan ziren: % 5 gizazientzietan, % 3 saiakuntza-zientzietan eta % 2osasun-zientzietan.

Neskei dagokienez, erdiek gizarteeta zuzenbide-zientzietako titulua lortu zuten, eta % 16k irakaskun-tza teknikoen arloko titulua lortu zuten. Gainerako ba-naketa: % 8 osasun-zientzietan, % 7 giza zientzietaneta, azkenik, % 5 saiakuntza-zientzietan.

Datu guztiek adierazten dute EAEko gradua-tu gehienek ezagutza teknikoen edo gizarte- etazuzenbide-zientzien arloko ezagutzen aldeko apustuaegin zutela, baina ezberdintasunak daudela neskeneta mutilen artean. Emakume gehiagok aukeratzendituzte bigarren motako ezagutzak eta gizon gehia-gok, aldiz, lehenengo motakoak.

Halaber, ikusi ahal izan da emakumeen gradua-zio-tasak altuagoak izan zirela gizonenak baino.

Graduazio-kopururik handienak izan zituzten ha-mabi titulazioek titulatu guztien % 61 bildu zuteneta honakoak izan ziren: Irakasle-ikasketak (1.304),Industria-ingeniaritza Teknikoa (1.045), EnpresenAdministrazioa eta Zuzendaritza (744), Enpresa-zien-tziak (604), Industria-ingeniaritza (445), Informatika-ingeniaritza (384), Zuzenbidea (383), Psikologia (349),

8.2. Ikasleriaren bilakaera unibertsitate-tituluekiko

Eustatek 2010eko abenduan argitaratutakoUnibertsitate jarduera. Emaitzen analista. 2008/2009lanean jasotako datuen arabera, 2008an 12.624 gaz-te graduatu ziren 2008an (2007 ikasturtean 12.489izan ziren), eta hamarretik sei neskak izan ziren.Titularitateari dagokionez, gehienak (% 69) uniber-tsitate publikoetan titulatu ziren eta 3.901, aldiz,zentro pribatuetan.

Lehen eta bigarren zikloko graduatuak 10.726izan ziren, guztirako ikasleen % 85, honela bana-tuta: ziklo laburrean zein luzean graduatutakoak% 46 izan ziren bakoitzean, eta bigarren ziklokoikastaroetan, aldiz, % 8 baino ez zen lizentziatu.Emakumeen presentzia handiagoa izan da guztietan,bigarren zikloko graduetan izan ezik, horietan sexubiek proportzio bera izan baitzuten (% 50).

Hirugarren zikloan edo graduondoko progra-metan 1.898 graduatu egon ziren. Horietatik 847kamaitu egin zituzten hirugarren zikloko edo ikerke-ta-nahikotasuneko ikastaroak, 742k unibertsitateezberdinek eskaintzen dituzten master ofizialetakobat amaitu zuten eta, azkenik, 309k doktoregoalortu zuten.

Ikasturte horretako lizentziadunak adarka bana-tuz gero, ikus daiteke ikasleen % 40k gizarte- etazuzenbide-arlora bideratutako ikasketak egin zituz-tela, % 29k ezagutza teknikoagoak aukeratu zituz-tela, % 6 giza zientzien arloan lizentziatu zirela, %

4.59. TAULA. GRADUATUTAKO IKASLEAK ZIKLOKA ETA ALORKA. 2008. URTEA

Unibertsitate Publikoak Unibertsitate Pribatuak

Guztira Gizonak Emakumeak Guztira % Guztira %Guztira 12.624 5.332 7.292 8.723 69% 3.901 31%1. eta 2. zikloetan graduatuak 10.726 4.472 6.254 7.334 68% 3.392 32%Ziklo Luzea 4.903 1.955 2.948 3.504 71% 1.399 29%Ziklo Laburra 4.913 2.064 2.849 3.331 68% 1.582 32%Bigarren Zikloa Soilik 910 453 457 499 55% 411 45%Graduondokoetan graduatuak 1.898 860 1.038 1.389 73% 509 27%Irakaskuntza-alorrakGizarte- eta Zuzenbide-zientziak 5.040 1.422 3.618 3.586 71% 1.454 29%Irakaskuntza teknikoak 3.696 2.545 1.153 1.964 54% 1.714 45%Giza zientziak 796 260 536 572 72% 224 28%Osasun-zientziak 687 96 591 687 100%Zientzia esperimentalak 149 356 505 100% — — —Ez dago daturik 1.898 850 1.038 1.389 73% 509 27%

Iturria: Eustat. Unibertsitate-jarduera. Emaitzen analisia. 2008/2009.


227Nesken % 60 honakoetan espezializatu zen:

Irakasle-ikasketak (1.042), Enpresen Administrazioaeta Zuzendaritza (479), Enpresa-zientziak (321),Erizaintza (307), Psikologia (292), Zuzenbidea (234),Industria-ingeniaritza Teknikoa (228), Gizarte-hezkun-tza (219), Arte Ederrak (170), Psikopedagogia (167),Gizarte-lana (155) eta Medikuntza (150).


Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailekoestatistika-zerbitzuaren 2008/09 ikasturteko Memo-riaren arabera, Deustuko Unibertsitatean 2006-2007egon ziren 554 irakasle eta ikertzaileen artean 154doktore zeuden (% 27,8). Unibertsitateei buruzko aben-duaren 21eko 6/2001 Lege Organikoaren 72. artikuluarijarraiki, gutxienez irakasleria osoaren % 50ek dokto-regoa eduki behar du. Horrenbestez, Deustuko Uniber-tsitateak areagotu egin behar du bere irakasleen arteandagoen doktore kopurua. Ikasturte berean, MondragonUnibertsitateko 335 irakasle eta ikertzaileen artean 79ziren doktoreak (% 23,6). Mondragon Unibertsitateakere areagotu egin beharko ditu irakasleen tesi-irakurke-tak. UPV/EHUren kasuan, 2008/2009an irakasleriaren%55ek zeukan doktoregoa.

Erizaintza (338), Industria-antolakuntzako Ingeniaritza(334), Kudeaketa-informatikako Ingeniaritza Teknikoa(298) eta Gizarte-hezkuntza (264).

Mutilen % 69k honakoetan lortu zuten lizen-tzia: Industria-ingeniaritza Teknikoa (817),Industria-ingeniaritza (310), Enpresa-zientziak (283),Enpresen Administrazioa eta Zuzendaritza (265),Informatika-ingeniaritza (265), Irakasle-ikasketak(262), Industria-antolakuntzako Ingeniaritza (223),Kudeaketa-informatikako Ingeniaritza Teknikoa(215), Zuzenbidea (149), Telekomunikazio-ingeniari-tza (134), Industria Automatika eta ElektronikakoIngeniaritza (91) eta Sistemen InformatikakoIngeniaritza Teknikoa (88).

4.35. GRAFIKOA. GRADUATUTAKO IKASLERIA IKASKETAREN ETA SEXUAREN ARABERA. 2008. URTEA

Irakasle-ikasketak

Industria-ingeniaritza teknikoa

Enpresa-zientziak

Informatika-ingeniaritza

Psikologia

Erizaintza

Industria-antolakuntzako ingeniaritza

Kudeaketa-informatikako ingeniaritza teknikoa

Gizarte Hezkuntza

0

Enpresen Administrazioa eta Zuzendaritza

Industria-ingeniaritza

Zuzenbidea

400 800200 600 1.000 1.200

EmakumeakGizonakGuztira

1.400


4.60. TAULA. IRAKASLERIAREN MAILA

IrakasleakDokto-reak

Ez dokto-reak

Dokto-reen %

DEUSTU – 2006/07 154 554 28MONDRAGON – 2006/07 79 335 24EHU – 2008/09 2.842 2.282 55

Iturriak: EHU. 2008/09 ikasturteko Memoria /Hezkuntza, unibertsitate eta ikerketa sailekoestatistika-zerbitzua.

228


Hirugarren zikloan edo graduondokoetan gra-duatutakoei dagokienez, erdiek 30 urte baino gu-txiagorekin aprobatu zuten, heren batek 30 eta 39urte bitartean zutenean, eta % 20k 40 urte bainogehiagorekin. Sexukako ezberdintasunei dagokienez,esan beharra dago bi sexuen kasuan gainditu zute-nen kopurua handiagoa izan zela 30 urtetik beherakoadin-tartean, baina emakumeengan tasa % 60koaizan zen eta gizonengan, aldiz, % 41ekoa.

8.5. Nazioarteko eskola-mugikortasuna

UPV/EHUn kanpora joaten diren ikasleak bertoraetortzen direnak baino gehiago izaten badira ere,azken horien kopurua azkarrago hazten da. Denaden, batzuen zein besteen kopurua txikia da, izanere, 2008/2009 ikasturtean joandakoen % 1,5 etaetorritakoen % 0,9 baino ez ziren izan.

Mondragon Unibertsitatearen kasuan, kanpo-ra joandako ikasleak 2007/2008 ikasturteko ikasleguztien % 2,9 izan ziren.

8.4. Eskola porrota eta errendimendua

Emaitza akademikoen inguruko adierazleesanguratsuenak bi dira: unibertsitateko ikasleenUzte-tasak eta Graduatzeko Benetako Denbora. Uzte-tasa ebaluazio-eredu askotan kalitatearen adierazlegisa ageri da eta nazioarteko sailkapenetan hau-tatutako adierazleetako bat izaten da, baina tasahorrek gure unibertsitate-sisteman duen norainokoariburuzko informazioa urria, murritza eta sakabanatuada. Hala ere, txosten ezberdinek haren ezaugarriengaineko zenbait bateragarritasun erakusten dituzte:

• Espainian norainoko handiagoa du Europan baino,baina hala ere munduan nahiko ohikoa den arazoada unibertsitatera joateko aukerak hazi izanarilotutako fenomenoa baita.

• Titulazio bat uzten duten ikasleen portzentajehandi batek beste titulazio bat ikasten jarraitu ohidu unibertsitate berean.

• Lehen ikasturteko ikasleen artean ematen dirauzte-tasarik handienak.

• Uzte-tasarik handienak Irakaskuntza Teknikoarenalorrekoak izaten dira eta ondoren Saiakuntza-zientzien eta Giza Zientzien alorretakoak; Gizarte-eta Zuzenbide-zientzien eta Osasun-zientzien alo-rretan askoz txikiagoak izaten dira uzte-tasak.

• 2006-2007 ikasturtean 92.593 ikaslek utzi zituz-ten ikasketak estatuan. Unibertsitate publikoetanikasketak utzi dituzten matrikulatutako ikasleenportzentajezko banaketak erakusten du ohikoagoadela ikasketak ziklo luzeetan uztea (% 64) labu-rretan baino (% 36). Irakaskuntza-arloka, uztearenjoera deskribatutakoaren antzekoa izaten da bizikloetan.

Eskola-errendimenduari dagokionez, Eustatenarabera (Unibertsitate-jarduera. Emaitzen analista.2007/2008), EAEn lehen eta bigarren zikloko ikas-ketak burutu zituzten ikasleen % 41ek 24 urte bainogutxiagorekin amaitu zuten karrera. Heren batek 24eta 25 urte bitartean zituztenean amaitu zuten etagainerakoak 25 urte baino gehiagorekin graduatuziren. Datuak sexuka banatuz gero, ezberdintasunakatzeman daitezke: nesken erdiak 24 urte baino gu-txiagorekin graduatu ziren eta mutilen kasuan, aldiz,% 40k 25 urte baino gehiagorekin amaitu zutendiplomatura edo lizentziatura.

4.61. TAULA. NAZIOARTEKO MUGIKORTASUNAUPV/EHUN ETAMONDRAGONUNIBERTSITATEAN

Ikasturtea Ikastetxea Bidalitakoak Jasotakoak

1998/1999EHU 536 240Mondragon — —

1999/2000EHU 590 333Mondragon — —

2000/2001EHU 619 336Mondragon — —

2001/2002EHU 593 312Mondragon — —

2002/2003EHU 561 350Mondragon — —

2003/2004EHU 652 466Mondragon 100 —

2004/2005EHU 612 480Mondragon 107 —

2005/2006EHU 664 466Mondragon 175 —

2006/2007EHU 613 427Mondragon 172 —

2007/2008EHU 612 417Mondragon 110 —

2008/2009EHU 631 389Mondragon — —

Iturriak: Geuk egina. EHUko datuak. 2008/2009 ikasturtekomemoria, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenestatistika-zerbitzua eta Mondragon Unibertsitatea. 2007/08memoria.


229

EAEko kasuan, partaidetza-tasa Europako ba-tez bestekoa baino handixeagoa da (% 11,8) etaestatuan dagoen partaidetza-tasaren oso antzekoa da(% 12). Indize honetan daturik onenak dituzten herriekehuneko bospasei puntu ateratzen dizkiote EAEri.

Oro har, Goi-mailako Hezkuntzan izen ematenduten emakumeen kopurua gizonena baino zertxobaithandiagoa izaten da. Ezberdintasun hori handiagoada Baltikoko herrialdeetan eta herrialde eskandina-viarretan.

EAEn, gainerako herrialdeetan bezalaxe, emaku-meen proportzioa (% 12,9) gizonena (% 10,7) bainohandiagoa da, Europako batez bestekoaren pare.

Jarraian adin-talde baterako partaidetza-tasaorokorrarekin (gizonak eta emakumeak batera) al-deratuta 18 eta 39 urte bitarteko gizon-emaku-meen partaidetza-ratioa zein den erakutsiko dugu(edozein balio unitate bat baino handiagoa bada,horrek esan nahi du herrialde horretan emakumebaino gizon behiago dagoela Goi-mailako Hezkun-tzan). Erregresio-ildoak erakusten du partaidetzarenehunekoa handiagoa bada gizon/emakume ratioamurriztu egiten dela.

8.6. Nazioarteko alderagarritasunarenadierazleak

8.6.1. Unibertsitateko Goi-mailako Hezkuntzan18 eta 39 urte bitarteko ikasleek dutenpartaidetza-indizea

Partaidetza-indizea lortzeko Goi-mailako Hezkun-tzako ikasleek (18 eta 39 urte bitarteko gizon-emaku-meak) adin-tarte eta sexu bereko guztirako biztanle-riarengan duten portzentajea kalkulatu behar da.

Eustaten Unibertsitate-jarduera. Emaitzen ana-lisia. 2007/2008 lanean jasotako datuen arabera(2003/04 ikasturteko datuak), Europar Batasuneko27 herrialdeek osatutako multzoan partaidetza-tasa% 11koa da, baina alde handiak daude herri batzueneta besteen artean.

Baltikoko herrialdeek, herrialde eskandinaviarrek,Greziak, Poloniak eta Esloveniak goi-mailako hezkuntzanmatrikulatutako 18 eta 39 urte bitarteko pertsona hel-duen tasarik handiena dute (% 12,5etik gorako partaide-tza-tasa). Egoera oso ezberdina da Zipren, Austrian,Eslovakian eta Maltan, goi-mailako ikasketetan partaide-tza txiki xamarra baita herri horietan (% 9 baino gutxiago).

4.36. GRAFIKOA. 18 ETA 39 URTE ARTEKOEN GOI-MAILAKO UNIBERTSITATE-HEZKUNTZAKO (CINE 5-6)PARTAIDETZA-TASAREN ETA GIZON/EMAKUME RATIOAREN ARTEKO LOTURA.2003/2004 IKASTURTEA

1,20

Gizo

n/em

akum

era

tioa

% Guztira

1,00

0,90

0,80

0,70

0,605 10 15 20

1,10

LituaniaLetonia

Estonia

Finlandia

Suedia

BelgikaBulgaria

AlemaniaHerbehereak

Erresuma BatuaEslovakia

Austria

DanimarkaHungaria

IrlandaFrantzia

ItaliaErrumania

Espainia

PortugalMalta

Zipre

EAE27-EB

Txekiar Errepublika

PoloniaEslovenia

Grezia


230


datuak edo tasa garbiak erabili behar dira. Adierazlehorrek biztanleriak eskolatzean duen partaidetzaorokorra adierazten du.

Eustaten Unibertsitate-jarduera. Emaitzen ana-lisia. 2007/2008 lanean jasotako datuen arabera(2005/06 ikasturteko datuak), ikasle batek 17 urtedituenean daukan Goi-mailako Unibertsitate-hezkun-tzako eskola-bizitza itxaropena konparatuz gero EBkoedo ELGAko herrien artean, emaitzak aldakorrak dira.Izan ere, emaitzarik altuenen eta baxuenen arteanlau puntuko ezberdintasuna dago.

Gauzak horrela, herrialde batzuek lau urtetikgorako eskola-itxaropena dute: Finlandia (4,7), Grezia(4,6), Korea (4,6), Estatu Batuak (4,2), Eslovenia (4,1)eta Zeelanda Berria (4,1).

Bestaldean 17 urtetik aurrera ikasleak hezkun-tza-sisteman bi urte baino gutxiago egiten dituztenherrialdeak daude. Aipagarriak dira Luxemburg (0,5),Mexiko (1,3) eta Turkia (1,8).

EAEko eskola-bizitza itxaronea 3,2 urtekoa da,EB osatzen duten herrien batez bestekoa (2,9) etaELGAko herrietako zein Espainiako batez bestekoa (3)baino zertxobait handiagoa.

Ikus daitekeen legez, gaur egun Europakojoera zera da, Goi-mailako Hezkuntzako partaide-tza-indizea handiagoa bada emakumeen partaide-tza handiagoa izango dela. Herrialde eskandi-naviarretan, Baltikoko herrialdeetan, Polonianeta Eslovenian da nabarmenena joera hori. Arauguztiek dute salbuespena, eta kasu honetan Greziaeta Finlandiaren eskutik dator, izan ere, partaide-tza-indizea grafikoko gainerako herrietakoa bai-no handiagoa bada ere, gizon/emakume ratioapartaidetza-tasa ertaina duten herrialdeen neu-rrikoa da (Belgika, Irlanda, Espainia eta Frantzia,besteak beste).

EAEko Goi-mailako Hezkuntzaren kasuan, baipartaidetza-tasa (% 11,8) bai gizon/emakume ratioa(0,83) Europar Batasuneko 27 herrien batez beste-koaren antzekoak dira.

8.6.2. Goi-mailako Unibertsitate-hezkuntzakoeskola-bizitza itxaropena 17 urterekin

Goi-mailako Hezkuntzako eskola-bizitza itxaro-pena zera da, aurreikuspenen arabera pertsona batekeskolatuta emango dituen batez besteko urteak, etahori kalkulatzeko adin bakoitzeko eskolatze-mailaren

4.37. GRAFIKOA. GOI-MAILAKO UNIBERTSITATE-HEZKUNTZAKO ESKOLA-BIZITZA ITXAROPENA 17 URTEREKIN.2005/2006 IKASTURTEA

Polonia

Suedia

Korea

Norvegia

Euskal Autonomia Erkidegoa (3)

2000 2001 20022001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Herbehereak

Txekiar Errepublika

Australia

Mexiko

Luxemburg

Erresuma Batua

Islandia

Italia

Portugal

Estatu Batuak

Zeelanda Berria

Espainia

Grezia

Eslovenia

Frantzia

Eslovakia

Finlandia

Irlanda

Danimarka

Estonia

Hungaria

AustriaAlemania

Europar Batasuna (1)

Belgika

TurkiaSuitza

GAINERAKO ELGA

3,2

1,82,2

4,13,6

1,33,7

4,24,6

3,6ELGAko herrialdeen batez bestekoa 3

3,72,3

2,82,6

3,42,9

0,53

2,83,1

4,62,7

4,73,4

34,1

2,33,5

3,12,4

2,319-EB (2) 2,9



231

askoz handiagoa da gure erkidegoan, estatuko tasa% 70ekoa baita. Sailkapenean EAE hamaikagarrenpostuan dago, Herbehereen (% 81,9), Danimarkaren(% 80,0), Frantziaren (% 78,8), Luxemburgen (%70,1), Estatu Batuen (% 62,7) eta Erresuma Batuaren(% 47,9) gainetik.

Hizpide dugun adinean % 90etik gorako eskola-tze-tasak dituzten herrialdeak Suedia (% 94,6),Finlandia (% 94,0), Polonia (% 93,6), Belgika (% 91,1)eta Grezia (% 90,4) dira. Bestaldean, % 50etik behe-rako tasak dituzten herrialdeak ere badira: ErresumaBatua (% 47,9), Turkia (% 38,9), Mexiko (% 31,5) etaJaponia (% 2,9).

8.6.4. Graduazio-tasak Hirugarren MailakoHezkuntzan

HZMaren datuen arabera, estatuko datuek1995/96 ikasturtetik 2004/05 ikasturtera bitarteanizan zuten bilakaera kontuan hartuta, diplomature-tako graduatuen tasa ehuneko 6 puntu hazi da etalizentziaturetako graduatuena, aldiz, ia 3 puntu.

Lurraldekako ezberdintasunei begiratuz gero,diplomatu-tasarik handienak Gaztela eta Leonen (%

8.6.3. Eskolatze-tasa garbia 18 urterekin

18 urteko ikasleen eskolatze-tasa garbia edozeinmailatan eskolatutako adin horretako ikasleriareneta adin bereko biztanleria guztiaren arteko aldeada. Teorian goi-mailako ikasketak hasteko adineanpartaidetza-maila zein den neurtzen duen beste adie-razle bat da, izan ere, teorian 18 urterekin hasi beharda bai Unibertsitatez kanpoko Goi-mailako Hezkun-tza, hala nola, Goi-mailako heziketa-zikloak, Goi-mailako Arte Plastiko eta Diseinu arloko prestakun-tza-zikloak zein Kiroletako Goi-mailako Irakaskuntzak,eta baita unibertsitate-ikasketak ere, hots, 1., 2. eta3. zikloko ikasketak edo Musika zein Dantza bezalakogoi-mailako ikasketa baliokideak.

Eustaten Unibertsitate-jarduera. Emaitzen ana-lisia. 2007/2008 lanean jasotako datuen arabera(2005/2006 ikasturteko datuak), 18 urteko ikasleenEskolatze-tasa % 83koa da EAEn, hau da, ELGAosatzen duten Europar Batasuneko hemeretzi herrial-deen batez bestekoa (% 81,5) baino handixeagoa;ELGA osatzen duten herrialdeen batez bestekoarekin(% 73,2) alderatuz gero, ezberdintasuna hamar pun-tutik gorakoa da. Estatuarekin alderatuta, adin horre-tan eskolatuta dauden neska-mutilen portzentajea

4.38. GRAFIKOA. ESKOLATZE-TASA GARBIA 18 URTEREKIN, HERRIALDEKA. 2005/2006 IKASTURTEA

Polonia

Suedia 94,6

Korea

Norvegia

Euskal Autonomia Erkidegoa (2) 83,0

2000 2001 20022001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Herbehereak

Txekiar Errepublika

Australia 69,572,7

62,773,4

56,6

31,586,1

80,5

Mexiko

Luxemburg

Erresuma Batua

Islandia

Italia

Portugal

Gainerako ELGA

Estatu Batuak

Zeelanda Berria

Espainia

GreziaFrantzia

Eslovakia

Finlandia

Irlanda

Danimarka

Hungaria

AustriaAlemania 85,6

78,391,1

80,082,4

70,094,0

78,890,4

82,289,5

85,670,1

81,993,6

66,747,9

86,9

19-EB (1)

Belgika

Turkia 38,9Suitza


232


herrialdeak Finlandia (% 0,1), Italia (% 0,1), Polonia(% 0,8), Norvegia (% 1,2), Eslovakia (% 1,3) etaMexiko (% 1,3) dira.

Oinarri teorikodun Goi-mailako Irakaskun-tza-programetako, hau da, 5A taldeko Gra-duazio-tasa % 25,4koa da EAEn, horrenbestez, esta-tuko (% 30,6), Portugalgo (% 32,9), Frantziako (% 34,8),Estatu Batuetako (% 35,5) eta, noski, ELGAko herri-aldeetako (% 36,9) nahiz Europar Batasuneko (%35,4) batez besteko tasak baino txikiagoa da.Honakoak dira % 50etik gorako tasa duten herrialdeak:Islandia (% 64,5), Australia (% 59,1), Finlandia (% 56,8)eta Zeelanda Berria (% 54,9).

Azkenik, gauza bera gertatzen da CINE6 taldekograduazio-tasarekin. EAE sailkapenaren behekopostuetan dago, behetik hasi eta laugarren pos-tuan alegia, % 0,4ko tasa baitu (Europako batezbestekoa % 1,6koa da eta Estatukoa, aldiz, %1ekoa, Europako tasatik aski urrun, alegia).Zerrendaburu dira Portugal (% 3,3), Suitza (% 3,1),Alemania (% 2,3), Suedia (% 2,2), Erresuma Batua (%2,2) eta Finlandia (% 2,1).

25,6), EAEn (% 21,5) eta Aragoin (% 19,5) egon di-ra. Madrilen 22 urterekin lizentziatura bukatu dutenikasleen tasa % 28,8koa da eta lizentziatu kopururikhandiena duen autonomia erkidegoa da; haren ondotikdatoz EAE eta Gaztela eta Leon, % 26,3 eta % 24,5ekotasak baitituzte, hurrenez hurren. Sexuari dagokionezere ezberdintasunak nabarmenak dira, izan ere, gra-duatutako emakumeak gehiago dira gizonak baino.

CINE 5B mailako programei dagokienez,Eustaten Unibertsitate-jarduera. Emaitzen anali-sia. 2007/2008 lanean jasotako datuen arabera(2006 ikasturteko datuak), EAEko GraduatuenTasa % 33,3koa da eta, beraz, ELGAko herrial-deen sailkapenean bigarren tokian kokatzenda Korearen azpitik. Herri ezberdinetako lan-munduratzeari buruzko datuak erkatzera zuzendu-tako azterlanen arabera, EAEk Graduatu-tasa altuadu. EAEren atzetik daude sailkapenean Belgika (%30,6), Zeelanda Berria (% 28,4), Japonia (% 27,9)zein Irlanda (% 27,1) bezalako herrialdeak. Datuhori oso altua da ELGAko, EBko zein estatuko batezbestekoekin (% 12,0, % 10,0 eta % 14,5 hurrenezhurren) alderatuz gero. Indizerik baxuenak dituzten

4.39. GRAFIKOA. ESPAINIAKO UNIBERTSITATE-HEZKUNTZAKO GRADUAZIO-TASAK, 1995-2005

20

18

16

14

12

10

1995-96

19

17

15

13

11

1996-97 1997-98 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 2003-04 2004-05

Unibertsitate-diplomadunaUnibertsitate-lizentziaduna

Iturria: Hezkuntza eta Zientzia Ministerioa, Unibertsitate-irakaskuntzei buruzko estatistikak.


233

EAEn titulazio-portzentajeak ezberdinak izatendira graduatuen ikasketa-arloaren arabera. Gauzakhorrela, graduatuen bi heren Ingeniaritza etaArkitektura arloetan (% 30) eta Gizarte-zientzien,Enpresa-zientzien eta Zuzenbidearen arloetan (%29,8) biltzen dira. Ondoren datoz Hezkuntza-zientziak(% 16,3), Osasuna / Gizarte-laguntza eta Giza zien-tziak / Arteak arloak (% 7, gutxi gorabehera), etaNatura-zientziak / Matematika eta Konputazio-zien-tziak / Zerbitzuak arloak (% 4,8 eta % 3,8 hurrenezhurren). Azkenik, Europar Batasuneko beste herrialdebatzuetan bezalaxe, profesional-portzentaje txikiagoadu Nekazaritza eta Albaitaritza arloak (soilik % 0,1).

Ikasketa-arloka aztertuz gero, graduatuen por-tzentajea asko aldatzen da herrialde batetik bes-tera. Gizarte-zientzien, Enpresa-zientzien etaZuzenbidearen arloan 33 puntuko aldea dago por-tzentajerik altuenaren eta baxuenaren artean. Arlohorretan lizentziatura gehien dituzten herrialdeak(graduatuen % 45etik gora) honakoak dira: Letonia,Eslovenia, Errumania eta Bulgaria. Eta kontrakomuturrean daude Suedia, Alemania eta Finlandia,horietan graduatuen % 25 baino gutxiago baita arlohorretakoa.

Osasuna eta Gizarte-laguntzari dagokionez,sailkapenaren buruan daude Suedia, Danimarka,Portugal eta Alemania (lizentziatuen % 20tik gora).Azken postuetan (% 8tik behera) daude, aldiz,Polonia, EAE, Zipre, Bulgaria eta Letonia.

Ingeniaritza eta Arkitekturaren arloan EAEzerrendan lehenengoa da, eta haren atzetik datozFinlandia, Austria, Suedia, Espainia eta Errumaniabezalako herrialdeak. Aipagarria da gure lizen-tziatuen eta zerrendan bigarren postuan dagoenherrialdekoen (Finlandia) proportzioen artean ia ehu-neko 10 puntuko ezberdintasuna dagoela. Horrekbadu azalpena: arlo horretan espezializatutakogoi-mailako lanbide heziketak duen indarra.Bestaldean bada sektore horretan graduatuen % 7baino gutxiago batzen duen herrialderik ere: Letonia,Hungaria, Malta eta Zipre.

Giza zientzien eta Artearen arloan lizentziatuakhorrela banatzen dira: Irlanda, Italia, Alemania,Erresuma Batua eta Malta bezalako herrialdeetangraduatuen % 15etik gora biltzen ditu sektoreak, eta

8.6.5. Goi-mailako Unibertsitate-hezkuntzakograduatuen banaketa ikasketa-arloarenarabera

Eustaten Unibertsitate-jarduera. Emaitzen anali-sia. 2007/2008 azterlanean jasotako datuen arabera(2005/06 ikasturteko datuak), 27-EBn goi-mailakoikasketetan graduatzen direnen herenak Gizarte-zientzietan, Enpresa-zientzietan eta Zuzenbideanlizentziatzen dira. Gainerako ikasketa-arloetan gra-duatuen portzentajea modu orekatuan banatzen da,izan ere, tasak % 14 eta % 10 bitartekoak izaten dira.Lizentziadunen portzentajerik txikiena duten arloakZerbitzuen alorra eta Nekazaritza / Albaitaritza alorradira (% 3,9 eta % 1,7 hurrenez hurren).

4.62. TAULA. HIRUGARREN MAILAKO HEZKUNTZAKOGRADUAZIO-TASAK. 2006. URTEA

Cine 5B Cine 5A Cine 6Europar Batasuna 10,0 35,4 1,6ELGA herrialdeak 12,0 36,9 1,4Europar BatasunaAlemania 10,8 21,2 2,3Austria 7,4 21,5 1,9Belgika 30,6 19,4 1,3Danimarka 11,0 45,3 1,2Eslovakia 1,2 34,6 1,5Espainia 14,5 30,6 1,0Finlandia 0,1 56,8 2,1Frantzia (2005) 24,9 34,8 1,2Grezia 13,0 22,3 0,9Hungaria 4,5 35,9 0,7Irlanda 27,1 39,1 1,3Italia 0,1 37,6 1,2Luxemburg m m mHerbehereak m 47,3 1,5Polonia 0,8 47,3 1,0Portugal 8,6 47,3 1,0Erresuma Batua 15,0 39,0 2,2Gainerako ELGA herrialdeakAustralia 16,4 59,1 1,8Kanada (2005) m 39,9 0,9Korea 34,5 35,0 1,0Estatu Batuak 9,9 35,5 1,4Islandia 4,2 64,5 0,4Japonia 27,9 38,6 1,0Mexiko 1,3 18,4 0,2Norvegia 1,2 44,1 1,3Zeelanda Berria 28,4 54,9 1,1Txekiar Errepublika 5,7 29,8 1,2Suedia 5,0 41,9 2,2Suitza 21,1 27,0 3,1Turkia 10,8 15,4 0,2Euskal Auton. Erkid. (2007) 33,3 25,4 0,4

Iturria: Eustat. Unibertsitate-jarduera.Emaitzen analisia. 2007/2008

234


Zerbitzuen eta Nekazaritza eta Albaitaritzaren ar-loak dira Europan batez beste graduatu portzentajeriktxikiena duten bi sektoreak.

Sexuari dagokionez, graduatutako emaku-meen kopurua gizonena baino handiagoa da, etaEuropar Batasuneko, estatuko eta EAEko batezbestekoaren antzekoa. Ikasketa-arloka, Ingeniaritzaeta Arkitektura, Natura-zientziak, Matematika etaKonputazio-zientziak, eta Nekazaritza eta Albaitaritzaarloetan gizonak gehiago dira, titulatuen erdiak bainogehiago gizonak baitira. EAEn ez da horrelakorikgertatzen, izan ere, gizonen portzentajeak % 50 bai-no gutxiago dira eta graduatu gehienak emakumeakdira, % 65 eta % 60 hurrenez hurren.

Emakumeak nagusi dira zortzi ikasketa-arloetatikbostetan. Horietako bitan (Hezkuntza-zientziak etaOsasuna eta Gizarte-laguntza) lizentziatuen hiru laur-den emakumeak dira. Beste hiruretan (Giza zientziak

Lituania, Eslovakia, Letonia, Suedia eta Esloveniarenkasuan, aldiz, arlo horretan lizentziatzen direnak % 7baino gutxiago dira.

Hezkuntza-zientzien arloan Hungaria da zerren-dan lehenengo herrialdea, eta ondoren Belgika etaPolonia kokatzen dira, denetan ere lizentziadunen% 17 baino gehiago biltzen baitu sektore horrek.Arlo horretako profesional gutxien ekoizten dituztenherrialdeak Italia, Errumania eta Frantzia dira (% 5baino gutxiago).

Natura-zientzien, Matematikaren etaKonputazio-zientzien arloan EAE zerrendarenazken postuetan dago Letonia, Errumania etaEsloveniarekin batera, graduatuen % 5 baino gu-txiago irteten baita alor horretatik. Espainia, aldiz,zerrendako lehenengo sei herrialdeen artean dago(lizentziadunen % 10 edo gehiago), Irlanda, ErresumaBatua, Austria, Alemania eta Frantziaren ondotik.

4.63. TAULA. GOI-MAILAKO HEZKUNTZAKO GRADUATUEN BANAKETA IKASKETA-ARLOAREN ARABERA 2006. URTEA

Gizarte-,Enpre-sa- etaZuzenbi-de-zien-tziak

Osasunaeta

Gizarte-laguntza

Ingenia-ritza etaArkitek-tura

GizaZientziaketa Artea

Hezkun-tza-zien-tziak

Natura-zientziak,Matematikaeta Konputa-zio-zientziak

Zerbi-tzuak

Nekaza-ritza etaAlbaita-ritza

Ez dagodaturik

27-EB 35,4 14,4 12,5 12,2 10,1 9,9 3,9 1,7 0,6Alemania 23,9 20,5 13,6 16,0 9,5 11,5 3,1 1,9 0,5Austria 29,6 9,9 19,7 8,7 13,9 12,5 3,7 2,1 0,1Belgika 29,6 19,8 9,7 10,2 18,0 8,0 2,2 2,4 4,8Bulgaria 47,8 6,2 15,6 8,4 6,9 5,3 7,7 2,0 —Euskal AutonomiaErkidegoa (2007) 29,8 7,5 30,0 7,3 16,3 4,8 3,8 0,1 0,4

Zipre 43,7 6,7 4,2 10,0 11,2 9,7 14,3 0,2 —Danimarka 30,4 23,8 10,9 13,8 8,4 7,2 3,3 2,1 —Eslovakia 27,4 17,1 15,0 6,3 16,1 8,6 6,7 2,9 —Eslovenia 49,6 9,9 12,6 5,1 9,2 3,5 7,7 2,4 —Espainia 28,3 14,3 16,5 9,2 12,3 10,0 7,6 1,8 0,1Estonia 36,6 11,6 9,9 11,4 10,2 9,4 8,6 2,2 —Finlandia 23,4 19,1 20,7 13,5 6,5 8,7 6,0 2,3 —Frantzia 41,6 13,0 14,7 12,1 2,1 11,1 3,9 1,5 —Hungaria 42,7 8,6 6,5 7,4 18,1 5,6 8,5 2,6 —Irlanda 34,7 11,0 12,1 19,1 6,3 13,8 2,4 0,6 —Italia 38,7 12,4 15,9 17,0 4,9 6,8 2,6 1,7 —Letonia 56,1 5,2 6,8 6,2 15,2 4,6 4,9 1,0 0,1Lituania 40,9 9,0 15,9 6,7 16,4 5,9 3,5 1,8 —Malta 44,2 13,0 4,8 15,5 12,1 6,3 3,1 1,0 —Herbehereak 38,3 16,5 8,3 8,2 15,9 6,8 4,5 1,5 0,2Polonia 42,6 7,8 8,4 8,7 17,3 8,5 5,0 1,6 —Portugal 27,4 20,6 12,9 8,8 12,9 9,7 6,2 1,5 —Erresuma Batua 31,0 18,6 8,4 15,7 11,2 13,6 0,8 0,9 1,5Txekiar Errepublika 30,2 13,1 15,7 7,9 15,4 8,0 5,9 3,8 5,4Errumania 49,4 9,9 16,2 12,2 2,8 4,6 2,2 2,8 2,5Suedia 24,1 24,5 17,9 6,0 16,5 7,9 2,1 1,0 —



235

1. Euskal Unibertsitate-sistemari buruzko otsailaren25eko 3/2004 Legearen 67. artikuluak xeda-tzen duenari jarraiki, Unibertsitate-plana EuskalUnibertsitate-sistema antolatzeko Jaurlaritzakezartzen duen lanabes espezifikoa da.

2. Aipatutako Lege horren 2. artikuluak, EuskalUnibertsitate-sistema definitzerakoan, sistemaEAEko lurraldeetan egoitza duten unibertsitateguztiek osatzen dutela adierazten du.

3. Euskal Unibertsitate-sistemari buruzko Legeakxedatzen du Unibertsitate-plana prestatzea etaonartzea Jaurlaritzari bakarrik dagokiola, baina ezdu horretarako prozedura espezifikorik aurreikusten.

4. Lau urteko eperako unibertsitateko irakaskun-tzaren helburuak zeintzuk izango diren eta helburuhoriek ahalik hobekien beteko direla bermatukoduen finantzaketa-eredua zein izango den xedatubehar du Unibertsitate-planak.

5. Unibertsitate publikoaren (UPV/EHU) kasuan,Unibertsitate-planak haren finantzaketa aurreikusibeharko du, zuzkidura arrunta justifikatuko dutenirizpideak eta kontratu-programa bidezko finan-tzaketa osagarria justifikatzen duten helburuakxedatuta.

6. Unibertsitate pribatuen kasuan (Deustuko Uniber-tsitatea eta Mondragon Unibertsitatea), xederenbat lortzeko jarduera jakinak finantzatu ahal iza-teko Gobernuak eman ditzakeen diru-laguntzakkontratu-programa bidez zehaztu beharko dira.

7. Euskal Unibertsitate-sistemari buruzko Legearen78.3 artikuluak xedatzen duenez, unibertsitatepublikoen zein unibertsitate pribatuen kasuan,“programa-kontratuek beren ebaluazioa ahalbi-detuko duten helburuak, adierazleak eta finan-tzaketa baldintzatua zehaztu beharko dituzte”.

8.8. Boloniako plana: egungo egoera

8.8.1. UPV/EHUk Europako Goi-mailakoHezkuntzaren Espazioaren inguruanegindako jarduerak

Gradu berriak 2010-2011 ikasturtean hasi ziren.Hori horrela izan zedin, UPV/EHUk hainbat ekimenjarri izan ditu abian 2004-2005 ikasturteaz geroztik.Hain zuzen, 2004-2005 ikasturtean bi urteko plan

eta Arteak; Gizarte-zientziak, Enpresa-zientziak etaZuzendaritza; eta Zerbitzuak) erdiak baino gehiagoneskak dira.

8.7. Erakundeen eta araudien esparrukoerreformak

Eusko Jaurlaritzak 2000-2003 aldirako Uniber-tsitate-plana onartzen zuen akordioa sinatu zuen2000ko azaroaren 14ko bileran. Planak UPV/EHUbakarrik aipatzen zuen eta 2000-2003 aldirako seikontratu-programatan oinarrituta zegoen. EuskalAutonomia Erkidegoko Unibertsitatea AntolatzekoLegea zen Planaren abiapuntua, 31. artikuluan xeda-tzen baitzuen Planaren garapena kontratu-programenpentzura finantzatuko zela.

Zazpi urte geroago, Unibertsitate-planak testuin-guru ezberdinean eta egoera berrien aurrean definitubehar ditu bere lehentasunak. Egoera berri horretakogertakari nagusiak hiru dira:

1. Unibertsitate-arlorako lege berriak atera dira:apirilaren 12ko 4/2007 Lege Organikoak aldatzenduen Unibertsitateei buruzko abenduaren 21eko6/2001 Lege Organikoa, eta Euskal Unibertsitate-sistemari buruzko otsailaren 25eko 3/2004 Legea.

2. Boloniako Adierazpenak xedatutakoari jarraiki,Europako Goi-mailako Hezkuntzaren Espazioa sor-tzea ekarri beharko lukeen prozesua jarri da abian.

3. Aldaketak egon dira unibertsitatearen egituran:matrikulatutako ikasleen kopurua murriztu eginda, euskaraz eskaintzen diren kredituen kopuruaareagotu egin da, ikerketa garatu egin da etatitulazioak dibertsifikatu egin dira.

Ondorioz, erreferentziatzat har daitezkeen arau-diak funtsean bi dira: lehenengo legea Espainiakoestatuko legediak emandakoa da, apirilaren 12ko4/2007 Lege Organikoak aldatzen duen Uniber-tsitateei buruzko abenduaren 21eko 6/2001 LegeOrganikoa, alegia, eta bigarrena Euskal Uniber-tsitate-sistemari buruzko otsailaren 25eko 3/2004Legea.

Labur-labur esanda, Euskal Unibertsitate-sistemaren antolakuntzak ezinbestean bete beharditu puntu hauek:

236


jarri da abian EuskalUnibertsitate-sistemarenKalitateaEbaluatu eta Egiaztatzeko Agentziak (UNIQUAL),Kalitatearen Ebaluaziorako eta Akreditaziorako Agen-tzia Nazionalak (ANECA) eta kanpoko beste agentziabatzuek egindako deialdi publikoetan ezarritakoarenarabera. Ildo berari jarraiki Zerbitzuen EbaluaziorakoPrograma (PES) ere jarri da abian. Gainera, azterlaneneta kudeaketa-prozesuen ebaluazioa eta egiaztapenaegin da eta abian jarri da Akreditaziorako PrestakuntzaPrograma (APP); azken horren helburua UPV/EHUkotitulazioen egoeraren diagnostikoa egitea da, horrelaHezkuntza eta Zientzia Ministerioak ematen dituenkalitate-aipamenak lortzeko.

8.8.2. DEUSTUko Unibertsitateak EuropakoGoi-mailako Hezkuntzaren Espazioareninguruan emandako urratsak

Deustuko Unibertsitatea Tuning Proiektuko buruda Holandako Gröningen Unibertsitatearekin ba-tera. 2000. urtean sortutako proiektu horrek EBrendiru-laguntza jasotzen du eta bertan hainbat uniber-tsitatek hartzen dute parte: 180 baino gehiagokEuropan eta 200 inguruk Latinoamerikan eta Kariben.

Barne-funtzionamenduari dagokionez, DeustukoUnibertsitateak Esparru Pedagogiko bat prestatudu unibertsitateak bultzatu nahi duen hezkuntza-filosofia jasotzeko, eta bertan sartzen da ECts proie-ktua bideratzeko modua ere. Esparru Pedagogikohori dela eta, fakultate eta ikasgai ezberdinei buruzkoesperientziak jasotzen dituzten hainbat lan argitaratuditu Unibertsitateak. Era berean, Deustuko Uniber-tsitateko irakasleak berrikuntza pedagogikoaren pro-zesuari lotutako gaietan orientatzeko zenbait arau etaprozedura ere prestatu ditu (ikasketarako programaketa gidak egiteko arauak eta jarraibideak). Azkenik,programa pilotua aplikatu da 5 titulaziotan DeustukoUnibertsitateko gainerako titulazioetan aplikatu au-rretik Europako eredua probatu eta zailtasunak zeinpremiak aztertu ahal izateko.

8.8.3. MONDRAGON UNIBERTSITATEAkEuropako Goi-mailako HezkuntzarenEspazioaren inguruan emandako urratsak

1999an Mondragon Unibertsitatea Mendeberriizeneko hezkuntza-eredu berriaren eremu kon-tzeptuala diseinatzen hasi zen. Horretarako ezinbes-

bat jarri zuen martxan unibertsitate-irakaskuntzanEuropako kredituak sartu ahal izateko; plan horrek bifase zituen: Europako Kreditua Ezartzeko Aholkulari-tzari (AICRE) buruzkoa bata, eta Europako KredituaEzartzeko Jarraipenari (SICRE) buruzkoa bestea.

Irakasleak ez daude programa horietan partehartzera behartuta, beraz, esperientzian parte har-tzea erabakitzen duten irakasleek ematen dituztendiziplinak egiten dituzten ikasleei bakarrik eragitendiete. Momentuz, UPV/EHUko irakasleen % 20k etagutxi gorabehera ikasleen % 20k hartu dute parteesperientzia horretan.

Bestalde, UPV/EHUk Irakaskuntzaren Berrikun-tzarako Programa bat (IBP) garatu du, egungo ti-tulazioak ECts (European Credit Transfer System)kredituetara moldatzen dituzten ikastegiei laguntzaeta aholkularitza emateko.

Titulazioak diseinatzeko prestakuntza-jarduerak egindira Kalitate Katedraren bidez. Hain zuzen, Irakaskun-tzaren Berrikuntzarako Programa jarri da martxan.Gainera, aztertu egin da aipatutako ECts kredituetanoinarritutako irakaskuntza-ikasketa ereduen erabileraorokorrak antolakuntza akademikoan duen eragina.

EGMHEra moldatzeak lotura zuzena du uniber-tsitatea nazioarteko bihurtzearekin. Ikuspuntu ho-rretatik, UPV/EHUk Tituluaren Europar Gehigarriaemateko prozedura aplikatu du. Eleaniztasun Planaere garatu da; horri esker 2005-2006 ikasturteazgeroztik zenbait ikasgai ingelesez irakasten dira ikas-tegi batzuetan. 2006-2007 ikasturtean ingelesezkoirakaskuntza-eskaintza areagotu egin zen, eta esperoda joera hori apurka-apurka hazten joatea.

Masterrei eta doktoregoei dagokienez, 2006-2007 ikasturtean UPV/EHUk master ofizialetakohamahiru titulu eskaini zituen. Beste era bateraesanda, EGMHEra moldatutako 13 master bermatudira. Eskaintza hazi egin zen 2007-2008 ikasturtean,hogeita hamar bat titulu izateraino. Bestalde, bes-te unibertsitate batzuekiko lankidetza bultzatu daeta Nazioarteko Doktorego Sareetara sartzeko zeinDoktoregoan Ikerketa-zentroekin elkarlanean aritzekohitzarmenak sinatu dira.

Azkenik, ahalegin handia egin da kalitateari dago-kionez. Izan ere, titulazioak ebaluatzeko programa bat


237

guztiek erabiltzen duten Mondragon KorporazioKooperatiboaren (MCC) kudeaketa-eredua aplikatzendu: prozesuetan oinarritutako kudeaketa ezarri du,zortzi titulazio Hezkuntza eta Zientzia Ministerioakedo ANECAk ebaluatu ditu, bi ikastegik Euskalitenzilarrezko Q-a dute eta hirugarrena AUDIT progra-man parte hartzen ari da. Gainera, UnibertsitatekoIrakasleen Irakaskuntza-jardueraren EboluzioariLaguntzeko Programan (DOCENTIA) ere hartzen duparte Mondragon Unibertsitateak.

8.9. Nazioarteko bikaintasun campusa

Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU) da-goeneko Nazioarteko Bikaintasun Campusa daEUSKAMPUS proiektuari esker. Aurten sartu daMinisterioak bereizgarri hori eman dien zortzi planekosatzen duten aparteko zerrendan, finalera iritsi ziren22 hautagaiei gailenduta.

UPV/EHUk Donostia International Physics Center(DiPC) eta Tecnalia Corporación Tecnológica erakun-deekin eta bestelako erakunde eta enpresekin bateraprestatu eta garatu du EUSKAMPUS proiektua, na-zioarteko erreferentzia-polo izan dadin. Proiektuarenhelburua biztanleria modu osasuntsuagoan zahardadin sustatzea eta ekosistema jasangarriak zeinmaterial berriak sortzea bultzatzea da.

8.10. Unibertsitate-ikerketa

Hainbat azterlanek erakusten dute enpresa-munduari lotutako unibertsitate-ikerketaren etagizartean sortzen den balio erantsiaren arteankorrelazioa dagoela. Mota horretako azterlanen on-dorioz ezarri dira ikerketaren laguntzarako Europakojarraibideak. Hala ere, badirudi unibertsitate-ikerketak ez duela garapen nahikorik EAEn, hori-xe da behintzat 2007-2010 Unibertsitate-planeanjasotako balantze kritikoak62, EHUko 2008-2009datuek eta estatuan zein Europako beste herrialdebatzuetan ikerketan egindako ahaleginekiko konpa-raketak erakusten dutena.

Hori guztia egiaztatzen da unibertsitate-ikerketaren bilakaera aztertzen duen atal honetan.

tekoa izan zen irakaskuntza-ikasketa prozesuei, gai-tasunen garapenari eta abarri buruzko azterlanakbiltzea eta mota horretako ereduak ezartzeko proze-suan esanguratsuak diren Europako zein Europatikkanpoko unibertsitateak bisitatzea. Eredu berriarenhelburua ikasleen ikasketan oinarritutako metodo-logia aktiboen bitartez gaitasunak, trebeziak etabaloreak biltzen dituen osoko profil profesionalasortzea zen.

2002-03 ikasturtean hiru titulazio pilotutan eza-rri zen eredu berria. Horrek hainbat ondorio izanzituen: titulazioa berriro diseinatzea, diziplina artekomoduluak definitzea, ikasgaiak modu bertikaleaneta horizontalean koordinatzea, irakasleen arteantitulaziokako eta ikasturtekako lantaldeak sortzea,proiektuak zein arazoak eta kasuak diseinatzea,metodologiak aldatzea, ebaluazio-sistemak aldatzea(amaierako azterketatik etengabeko ebaluaziora),zeharkako gaitasunak garatzeko ekintzak egitea.Harrezkero Mendeberri beste titulazio batzuetanere ezarri da, eta 2007-08 ikasturtean titulazioen %80tan zegoen.

Mondragon Unibertsitateko titulazioetan aldatuda neurketarako unitatea, eta eskola-kredituen ordezECts kredituak erabiltzen dira, horiek ikaslearen be-netako dedikazioa neurtzen baitute. GraduatuentzakoTituluaren Europar Gehigarria ere ezarri da.

Titulazio berrien beste elementu bat ere aurki dai-teke Mondragon Unibertsitateko hezkuntza-ereduan:heziketa praktikoa eta lan-munduko benetakoesperientzia. Eginez ikastea da unibertsitate horrenelementu bereizgarrietako bat. Horretarako praktikakerabiltzen dira: graduatu aurretik Mondragon Uniber-tsitateko ikasle guztiek benetako lan-eremuan (en-presa, ikastetxea…) egiten dute karrera amaierakoproiektua. Titulazio gehienak bi ziklotan eskaintzendira: ingeniaritza teknikoa edo diplomatura eta, on-doren, ingeniaritzako edo lizentziaturako bigarrenzikloa; horrenbestez, Gradua-Masterra egitura ez daarrotza Mondragon Unibertsitatean.

EGMHEn presente dagoen beste elementue-tako bat kalitateagatiko kezka da. Gauzak ho-rrela, Mondragon Unibertsitateak kooperatiba

62 Eusko Jaurlaritza, 2008ko ekaina, 2007-2010 Unibertsitate-plana. http://www.euskadi.net/ejgvbiblioteka

238


8.10.2. Ekoizpen-emaitzak

Ondoren aurkeztuko ditugun taulek EAEko hi-ru unibertsitateetan ikerketan izan den bilakaeraerakusten dute.

UPV/EHUn 2001 eta 2008 artean aurrerapena edukidute adierazle gehienek, “Enpresa-munduan lan egitenduten edo enpresentzako proiektuak egiten ari direnunibertsitateko ikertzaileen kopurua” adierazleak izanezik, % 19,5 murriztu baita. “Ikerketa-jardueretan partehartzen duten II64” adierazlea % 62,5 hazi da. “PII65 etadoktore IP66 kopurua” adierazlea% 37,5 hazi da. “ISIko67

zerrendan argitaratutako artikuluak” adierazlea 2,14aldiz hazi da 2001 eta 2009 artean. “Erregistratutakonorberaren titularitateko patenteen kopurua” hazi eginda 8,4 aldiz. “Irakurritako tesiak” adierazleak ez du iahazkunderik izan. “Ikerketako kontratuen zenbatekoa”adierazlea % 244,4 hazi da. Hala ere, bilakaera positi-boa izan den arren, adierazleak oraindik ere baxuak diraEuropako beste unibertsitate batzuekin alderatuta.

Bestalde, 2006-2007 ikasturtera arte, DeustukoUnibertsitatean ez zen hazkunderik izan “ISIko ze-rrendan argitaratutako artikuluak” eta “Irakurritakotesiak” adierazleen ekoizpenaren kasuan. Hala ere,hazkunde erregularra izan du “Enpresa-munduan lanegiten duten edo enpresentzako proiektuak egitenari diren unibertsitateko ikertzaileen kopurua” adie-

Azterlana egiteko, alde batetik, ikerketara bidera-tzen diren baliabideak jaso dira, eta bestetik, EAEkohiru unibertsitateetan ikerketan lortu diren ekoizpen-emaitzak zeintzuk diren aztertu da.

8.10.1. Baliabideak eta finantzaketa

8 urteko epean EAEk bikoiztu egin du I+G jar-dueretako barne-gastua, izan ere, 619 milioi eurokoaizatetik 1.281 milioikoa izatera igaro da 2001 eta2009 bitartean63.

EUSTATen arabera, 2009an BPGaren gaineanegindako I+G gastua % 1,98koa izan zen (2008an% 1,86koa), 27EBn baino gehiago, 2008an % 1,9kogastua egin baitzen.

INEk jasotakoaren arabera, 2008an EAENahalegina % 2,06koa izan zen. Estatuko batez beste-koa % 1,38koa zen, eta ratiorik altuenak izan zituztenAutonomia Erkidegoak honakoak dira: Nafarroa (%2,13), Madril (% 2,06), EAE (% 2,06 baita ere) etaKatalunia (% 1,68). Hazkunde-tasarik handienak izanzituzten Autonomia Erkidegoak Nafarroa, Kantabriaeta Aragoi izan ziren.

Eustaten arabera, guztirako gastuaren % 18 Goi-mailako Hezkuntzara bideratu zen, estatuan (% 27,8)eta 27EBn (% 22,4) baino gutxiago.

4.64. TAULA. UPV/EHUKO UNIBERTSITATE-IKERKETAREN ADIERAZLEAK

01-02 02-03 03-04 04-05 05-06 06-07 07-08 08-09Ikerketa-jardueretan parte hartzen duten II 1.200 1.300 1.370 1.439 1.646 1.950 — —PII eta doktore IP kopurua 48 45 43 47 35 66 — —ISIko zerrendan argitaratutako artikuluak 742 670 777 817 869 1.030 1.345 1.586Erregistratutako norberaren titularitatekopatenteen kopurua 5 3 7 10 14 22 34 42

Irakurritako tesiak 228 202 234 217 251 229 — —Ikerketarako kontratuen zenbatekoa 5,4M 7,5M 9M 10M 10M 13,2M 12,9M 12MEnpresa-munduan lan egiten duten edo enpresen-tzako proiektuak egiten ari diren unibertsitatekoikertzaileen kopurua

435 465 490 514 538 433 — —

Iturria: UPV/EHU.

63 EUSTAT, 2010/11/19ko prentsa-oharra.64 II: Irakasle Ikertzaileak.65 PII: Prestakuntzako Irakasle Ikertzailea.66 Doktore IP: Doktoretzarako Ikerketa Proiektua.67 ISI: Institute for Scientific Information (ISI) erakundeak argitalpenak bere datu-basean sartu eta sortzen duten eraginaren arabera

ordenatzeko erabiltzen duen aldizkari zientifikoak hautatzeko prozesua.


239Hori horrela da bi gertakarik bat egiten dutelako:alde batetik, joan den hamarkadan irakasle gabeziaegon zen eta, horren ondorioz, hainbat kasutan ezinizan zen langileen ikerketa-ibilbidea kontuan hartu kon-tratazioak egiteko orduan, eta bestetik, Unibertsitate-eskolako Titular izateko ez da doktore titulurik zertaneduki. Gainera “arlo horietan defizita dago nazioartekobihurtzeko prozesuan eta, bestalde, ez dago ikerketa-talde egonkorrik sortzeko ohiturarik, horixe den arrengaur egun ikerketaren ekoizpenerako eta ikertzaileenprestakuntzarako egokientzat jotzen den egitura”.

Horren guztiaren ondorioz, 1989-2005 aldianUPV/EHUko irakasle numerarioen % 54k ez zeuka-ten CNEAI (Ikerketa-jarduera Ebaluatzeko BatzordeNazionala) batzordeak ematen duen seiurtekorik;estatuko unibertsitate publikoen kasuan, batez bes-tekoa % 42koa zen. Hau da, UPV/EHU gainerakounibertsitate publikoen azpitik dago ikerketa-ibilbi-deei dagokienean.

Gainera, “ikerketa-talde askok ez dute berrikun-tzarik izan eta ez da ikertzaile berririk sartu epe luzee-gietan. Izan ere, eskolak emateko irakasleak behardirenean baino ez dira II berriak sartzen”.

Horregatik guztiagatik, EUSKAMPUS proiektuafuntsezkoa izango da EAEk behar duen ikerketarakoespiritua lortzeko.

razleak, izan ere, bost urteko epean kopuru hori %132,3 hazi da.

Mondragon Unibertsitateari dagokionez, ekoiz-pen murritza du, baina hazi egin da irakurritakotesien kopurua eta ISIko zerrendan argitaratutakoartikuluen kopurua. Ziurrenik esanguratsuena“Enpresa-munduan lan egiten duten edo enpresen-tzako proiektuak egiten ari diren unibertsitatekoikertzaileen kopurua” adierazleak izan duen gorakadaizango da, % 241 hazi baita. Ikerketa-taldeen ko-purua ere esanguratsua da.

Hitz batez, Eusko Jaurlaritzak 2007-2010 Uniber-tsitate-planean egindako balantzeari jarraiki, egia daorokorrean aurrerapena egon dela, baina “ikerketa-talde gutxik bateratzen dituzte ikerketa eta ezagu-tzaren transferentzia. Bestalde, hainbat taldek ez du-te harremanik edo loturarik sortu unibertsitatearekinproduktu edo zerbitzuen garapena kontratatzeko in-teresa izan dezaketen enpresekin. Unibertsitatearen,ikerketa-zentroen, teknologia-zentroen eta enpresenartean nahi baino harreman gutxiago egoteak erenabarmendu egiten du defizit hori”.

Bestalde, txosten horren arabera, “ikusten dazenbait ezagutza-arlotan ez dagoela ikerketaren al-deko kulturatik, bereziki unibertsitate-eskoletako lan-gileen artean”.

4.65. TAULA. DEUSTUKO UNIBERTSITATE-IKERKETAREN ADIERAZLEAK

01-02 02-03 03-04 04-05 05-06 06-07ISIko zerrendan argitaratutako artikuluak 8 15 18 6 11 8Irakurritako tesiak 21 19 31 29 36 16Enpresa-munduan lan egiten duten edo enpresentzakoproiektuak egiten ari diren unibertsitateko ikertzaileenkopurua

31 48 51 50 60 72

Goi-mailako ikerketa-taldeen kopurua 1 1 1 1 2 3

Iturria: Deustuko Unibertsitatea.

4.66. TAULA. MONDRAGON UNIBERTSITATEKO UNIBERTSITATE-IKERKETAREN ADIERAZLEAK

01-02 02-03 03-04 04-05 05-06 06-07Irakurritako tesi kopurua 1 2 4 2 6 7Enpresa-munduan lan egiten duten edo enpresentzako proiektuakegiten ari diren unibertsitateko ikertzaileen kopurua 56 68 93 124 136 135

Enpresetan lan egiten duten eszedentziadun irakasleen kopurua 2 2 3 3 4 4Erakundeekin, enpresekin eta teknologia-zentroekin elkarlaneanproiektuak garatzen dituzten goi-mailako ikerketa-taldeenkopurua

12 15 18 18 18 18

ISIko zerrendan argitaratutako artikuluak 7 10 14 8 10 10

Iturria: Mondragon Unibertsitatea.


241

9.1. Testuinguruaren adierazleei buruzko koadroa

9. Adierazleen koadroak

Adierazlea DefinizioaUrt.Err.

Europakohelburua

Europakobatez bestekoa

Estatuko batezbestekoa

EAE

T1:Eskolatze-adina duenbiztanleriaren (gaztea)proportzioa

0 eta 29 urte bitartekopertsonen kopuruaguztirako biztanle-riako 100 pertsonako

07 — %35,20 %34,30 %29,40

T2:Biztanleko BPG

EAEko barne-ekoizpe-naren balioa pertsonabakoitzari dagokionezeta eurotan adierazitaBalio hori lortzekoBPG eta guztirakobiztanleriaren (egoi-liarrak barne) artekozatiketa egiten da

09 — 21.964 22.886 30.703

T3:Biztanleriak jardueraekonomikoarekikoduen harremana

Biztanleria inaktiboeta biztanleria aktibogisa hartzen den 16urtetik gorako biztan-leriaren portzentajea,eta biztanleriaaktiboko landuneneta langabeen por-tzentajea

10

20 eta 64 urtebitartekobiztanleriaren% 75ek lanaizatea

(15-64 urte)Aktiboak:% 64,60Langabetuak:% 9,60

(15-64 urte)Aktiboak: % 60.08Landunak: % 48,19

(15-64 urte)Aktiboak: % 57,41Landunak:% 81,84Langabetuak:% 9,96

T4:Biztanleria helduarenikasketa-maila

Ikasketa-maila jakinbat amaitu duen 25eta 64 urte bitartekobiztanleriaren por-tzentajea

07

Bigarren eta-pako bigarrenhezkuntzan(CINE3) gra-duatutakoentasa garbiaareagotzea

<CINE 3: %29CINE 3: %47CINE 5Y 6: %24

<CINE 3: %49CINE 3: %22CINE 5 Y 6: %29

<CINE 3: %37CINE 3: %20CINE 5 Y 6: %42

T5:LH ikasten dutenpertsonen kopurua

Hiru azpi-sistemetan(Hasierako LanbideHeziketa, EtengabekoPrestakuntza etaLanerako Prestakun-tza) Lanbide Heziketaikasten duten pertso-nen kopurua

07-08 — —

Erdi Maila: 236.489Goi-maila: 215.052Landunak: 1.089.661Enpresetan:1.998.458Langabetuak: 222.918

Erdi Maila: 10.266Goi-maila: 14.948Landunak: 43.374Enpresetan:117.964Langabetuak:6.920

T6:Etengabekoikaskuntzakopartaidetza

Inkesta egin bainolau aste lehenagoprestakuntza- edohezkuntza-jarduere-tan parte hartu duen25-64 urte-tartekobiztanleriaren por-tzentajea

08 2020rako >%15 %9,50 %10,40 %13,00

Testuinguru-adierazleak

242


9.2. Baliabideen adierazleei buruzko koadroa

Adierazlea DefinizioaErr.urtea

Europakohelburua

Europako ba-tez bestekoa

Est. b.bestekoa

EAE

B1:Hezkuntzan egiten dengastu publikoa BPGrekinalderatuta

Hezkuntzara bideratutako BPGrenportzentajea 2006

Hezkuntzako gastupublikoa area-gotzea BPGarenparean

% 5,04 (27-EB)% 5,8 (ELGA-

2005)%4,29 %4,60

B2:Hezkuntza arloko gastupublikoa

Hezkuntzara bideratutako gastupublikoaren portzentajea 2004 —

% 10,9 (27-EB)% 13,2 (ELGA-

2005)%10,90 %27,7

(2010)

B3:Hezkuntzan egiten dengastua ikasle bakoitzeko

Ikasle bakoitzeko batez bestekogastua eurotan 2007 — 6.250,2€ 6.772€ 6.786€

B4:Irakasle gisa kontra-tatutako biztanleriaaktiboaren proportzioa

Hezkuntza-maila ezberdinetan irakaslemoduan kontratatutako landun biztan-leria aktiboaren portzentajea

2002-2003 — %2,90 %2,80 %4,00

Baliabide-adierazleak

9.3. Emaitzen adierazleei buruzko koadroa

ADIERAZLEA DEFINIZIOAErr.ur-tea

EUROPAKOHELBURUA

EUR. B.BES-TEKOA

ESTATUKO BATEZBESTEKOA

EAEko BATEZBESTEKOA

Emaitza-adierazleak(1.zatia)

E1.1:EmaitzaakademikoakLehenHezkuntzaamaitze-rakoan

Lehen Hezkuntza amaitu ondorenarlo guztietan behar bezalaaurrera egiten duten ikasleenportzentajea. Arloak:Inguru naturalari, sozialari etakulturalari buruzko ezagutzak;Heziketa artistikoa; Heziketafisikoa; Gaztelania eta literatura;Euskara eta literatura; Atzerrikohizkuntzak, eta Matematika

0102 — — —

IE-PA %88HA-PA %97HF-PA %98G-PA %86E-PA %85AH-PA %84MAT-PA %83ERL-PA %98

E1.2:Curriculume-ko ezagutzenmaila LehenHezkuntzaamaitze-rakoan

Matematika, Gaztelania etaliteratura eta Atzerriko Hizkuntzaarloetako curriculum-ezagutzenmaila Lehen Hezkuntzako 6.mailan

99

Ikasleenerrendimen-dua hobetzeairakurmeneko,atzerriko hi-zkuntzetako etamatematikakooinarrizkogaitasunetan

— —

Ingelesa 275

Matematika 259

Gaztelania 253

E2.1: EmaitzaakademikoakDBHko 1.zikloa amai-tzerakoan

Derrigorrezko BigarrenHezkuntzako (DBH) lehen zikloaamaitu ondoren Natura-zientzien,Gizarte-zientzien, Geografia etaHistoriaren, Heziketa fisikoaren,Plastika eta ikus-heziketaren,Gaztelania eta literaturaren,Euskara eta literaturaren, Atze-rriko hizkuntzen, Matematiken,Musikaren eta Teknologiarenarloetan “gai” kalifikazioa dutenikasleen portzentajea.

0102 — — —

NZ %76GZ %76HF %94PIH %90GL %75EL %74AH %72MAT %70MUS %87OT %86

E2.2:EmaitzaakademikoakDBHko 1.zikloa amai-tzerakoan

Gaztelania eta literatura (irakur-mena, hizkuntzaren arauak)eta Matematika arloetakocurriculum-ezagutzen maila 14urterekin (DBHko 2. maila)

97

Ikasleenerrendimen-dua hobetzeairakurmeneko,atzerriko hiz-kuntzetako etamatematikakooinarrizkogaitasunetan

—

Irakurmena(Gaztelania) 221

Hizkuntzakoarauak etaliteratura (Gazt.)

226

Matematika 227

Irakurmena(Gaztelania) 225

Hizkuntzako arauaketa literatura (Gazt.) 226

Matematika 242


243

ADIERAZLEA DEFINIZIOAErr.ur-tea

EUROPAKOHELBURUA

EUR. B.BES-TEKOA

ESTATUKO BATEZBESTEKOA

EAEko BATEZBESTEKOA

E3.1:EmaitzaakademikoakDBHamaitzerakoan

Arlo bakoitzean gainditudutenen portzentajea(Natura-zientziak; Gizarte-zientziak; Geografia etaHistoria; Heziketa fisikoa;Plastika eta ikus-heziketa;Gaztelania eta literatura;Euskara eta literatura;Atzerriko hizkuntza;Hautazko informatika;Hautazkoa eta Erlijioa)

0809

DerrigorrezkoHezkuntzan ikasleguztiek arrakastaizatea lortzea

—Graduazio-tasagordina (2006-2007):% 69,3

NZ 84%GZ 84%HF 95%PIH 91%GL 82%EL 82%AH 81%MAT 77%MUS 88%OT 90%4. DBH gaindituta: %66,90Graduazio-tasa gordina:%84,30

E4:Emaitzaakademikoenbilakaeraderrigorrezkohezkuntzan

Lehen Hezkuntzako 6.mailako, DerrigorrezkoBigarren Hezkuntzako 2.mailako eta DerrigorrezkoBigarren Hezkuntzako4. mailako emaitzaakademikoen artekokonparaketa, promozioarieta ikasleek mailakgainditzeari dagokienez,1997-2002 urteetan

0809 — — —

Promo-zionatua

Gain-ditua

LehenHezkun-tzako3. zikloa

%96,3 %77,3

2. DBH %89,0 %63,2

4. DBH %89,6 %66,9

E5:Eskola uztegoiztiarra

Gehienezko ikasketa-maila DBH graduatua(CINE2) duen eta ondoreninolako heziketarik ez pres-takuntzarik jaso ez duen18-24 urteko biztanleriarenportzentajea

08 % 10 murriztea2010erako

%14,9%14,4(2009)

%31,9%31,2(2009)

%14,7

E6:LanbideHeziketaLaneratze-maila

Hasierako edo LanerakoLH egin duten ikasleenenplegugarritasun-mailaedo okupazio-tasa

— — — — —

E7:Zientzia etaTeknologiantitulatuak

Adierazitako urteanZientzia eta Teknologiaarloko hirugarren mailakotitulazioa (CINE 5A, B eta6) lortu duen 20-29 urtekobiztanleriaren tasa (per-tsona mila biztanleko)

0607

%40(30 eta 34 urteartean, helburua:2020)

%13 ‰11,2 ‰25,3

E8:Derrigo-rrezkoarenondoko Biga-rren Hezkuntzaamaitzea

Gutxienez Derrigorrezkoarenondoko Bigarren Hezkuntza(CINE 3 eta 4) amaitzea lortuduen 20 eta 24 urte artekobiztanleriaren portzentajea

2008 % 85 = CINE 3(helb.: 2010) %78,5 %60 %80,10

E9:Irakurmena15 urterekin,PISA eskalarenarabera

Irakurmenean PISAeskalako 1 maila edotxikiagoa duten ikasleenportzentajea

0609

Maila < 2%15,5(helb.: 2010)

%20,1(ELGA-ko b.koa)19%

%25,70%20

%17,70%15


244


ADIERAZLEA DEFINIZIOA Err. urtea EUROPAKOHELBURUA

EUR. B.BESTEKOA

ESTATUKOBATEZ

BESTEKOAEAE


E10.1:Matematikako gaitasunorokorrak 15 urterekin

Matematika arloan 15 urtekoikasleek PISA azterlaneanlortu dituzten batez bestekomailak

200320062009

Ikasleekoinarrizkogaitasune-tan dutenerrendi-menduahobetzea

500 (ELGAkobatezbestekoa)498496

485480483

502501510

E10.2:Problemenebazpenerako gaitasunorokorrak 15 urterekin

Problemen ebazpenean 15urteko ikasleek PISAazterlanean lortu dituztenbatez besteko mailak

2003500 (ELGAkobatezbestekoa)

282 498

E10.3:Matematikako etaEkitateko emaitzaorokorrak 15 urtekoikasleengan

15 urteko ikasleek 2003koPISA azterlanean Matema-tika arloan ateratako emaitzaorokorren sakabanatze-neurria ekitate absolutuareneta ekitate erlatiboaren bidezadierazten da

20062009

E.Ab.: %21,4E. Erl.: 259E.Ab: %22

E.Ab.: %23E.Rel.: 260E.Ab.: %23,7

E.Ab.: %16,3E.Erl.: 211E.Ab.: %15

E10.4:Irakurmen gaitasunorokorrak 15 urterekin

Irakurmenean 15 urtekoikasleek PISA proban lortudituzten batez besteko mailak

20062009 494 493 481

481 497 494

E10.5:Zientziako gaitasunorokorrak 15 urterekin

Zientzia arloan 15 urtekoikasleek PISA azterlaneanlortu dituzten batez bestekomailak

20062009

500 (ELGAkobatezbestekoa)501

487488 484 495

NZ: Natura-zientziakGZ: Gizarte-zientziak, geografia eta historiaHF: Heziketa fisikoaPIH: Plastika eta ikus-hezkuntzaGL: Gaztelania eta LiteraturaEL: Euskara eta LiteraturaAH: Atzerriko hizkuntzaMAT: MatematikaMUS: MusikaOT: Oinarrizko teknologia(1) Ekitate absolutua: 1 eta <1 mailetako portzentajea. Ekitate erlatiboa: zenbakia gero eta txikiagoa izan, orduan eta distantziatxikiagoa dago mailarik altuenen eta baxuenen artean.


245

10.1. Europako Batzordearen gogoetak

Europako Batzordeak egindako zenbait gogoetabildu ditugu atal honetan, izan ere, azterlana eginondoren ikusi dugu guztiz aplikagarriak direla EAEn.

“Hezkuntza eta prestakuntza 2010” laneko pro-grama abian jartzeko Europako Kontseiluak eta Ba-tzordeak 2010ean batera egin zuten txostenean zeraaipatzen da:

“hezkuntza eta prestakuntza ezinbesteko elemen-tuak dira Hazkundea eta Enplegua lortzeko LisboakoProgramarako, eta erabakigarriak dira helburuak2020rako betetze aldera. Hezkuntza, ikerketa etaberrikuntza uztartuta eraikitako “ezagutza-triangelu”eraginkorra sortzea eta herritar guztien gaitasunakhobetzeko laguntza ezinbestekoak dira hazkundeaeta enplegua sortzeko eta ekitatea zein gizartera-tzea lortzeko. Atzeraldi ekonomikoaren ondorioz, epeluzeko erronka horiek are premiazkoagoak dira. Mugahandiak jartzen zaizkie finantzaketa-iturri publiko zeinpribatuei, enpleguak suntsitu egiten dira eta sortzendirenek maila altuagoko gaitasun berriak eskatuohi dituzte. Horrenbestez, hezkuntzaeta prestakun-tza-sistemak irekiagoak izan beharko lirateke etaherritarren, lan-merkatuen eta, oro har, gizartearenpremietara moldatuta egon beharko lirateke”.

Lan-programa abian jartze aldera, Batzordeakzenbait erronka nabarmentzen ditu:

• Irakasleen gaitasunak garatzea.

• Ebaluazio-metodoak eguneratzea.

• Eskola-ingurune berritzailean ikasketa antolatzekomodu berriak aplikatzea. (Erronkarik nagusiene-tako bat ikasle guztiek metodologia berritzaileeietekina aterako dietela bermatzea da).

• Arreta handiagoa jarri behar zaie atzerriko hizkun-tzetan egindako komunikazioari eta funtsezko ze-harkako gaitasunen sorta osoari, gero eta garran-

tzitsuagoak baitira lan-merkatuaren bilakaerareneta gizartearen premien ondorioz. Horri dago-kionez, erronka luzatzen dute ikasketa-planek,irakaskuntza- eta ikasketa-metodoek eta baitaLanbide Heziketako irakasleen eta prestatzaileenheziketak ere.

10.2. EAErako ondorioak

Aurreko analisian ikusi dugun legez, lau erronkakgaurkotasun handikoak eta lehentasunezkoak diraEAErako.

Gogoetei eta jarraibideei dagokienez, Europanhonakoak azpimarratzen dira:

• Nahiz eta Goi-mailako LHn egindako ahalegineiesker (ezberdintasun kuantitatiboak daude esta-tuko sistemarekin alderatuta) EAEk biztanleria-tasa handia duen CINE 5 eta 6 mailetan, CINE 1eta 2 mailetan dagoen biztanleriaren tasa altuada oraindik (Europako batez bestekoa baino al-tuagoa), eta CINE 3koen tasa baxua da (Europakobatez bestekoa baino baxuagoa). Horrenbestez,argi dago oraindik ere egin beharko direla CINE 1eta 2 mailetako biztanleria murrizteko ahaleginak,eta horretarako sustatu eta malgutu egin beharkodira hezkuntza-ibilbideak CINE 3 mailak lortzeabultzatze aldera.

• Gizartearen zati handi batek ez du irakurtzeko ohitu-rarik, eta horrek ondorioak ditu ikasketa-prozesuan,funtsezko zenbait gaitasun ez baitira behar bezalabarneratzen, eta gainera eskola-porrotaren hazkun-dea ekartzen du. Arazo horrek irakurketaren kulturaHaur Hezkuntzan hasita bultzatzeko ahalegin be-reziak eskatzen ditu. Horrenbestez, kultura hori sus-tatuko duten bitartekoak, dinamikak eta helburuakabian jartzeko premia planteatu behar da.

• Zikloek aurrera egin ahala haziz doazenMoldakaiztasun-tasek ere ebaluazio-sistema bera

10. Ondorioak

246


arazoa murrizteko egiten ari den baliabideenhornidura. Hala ere, urritasun-arazo horrek ezin duezkutatu adin-tarte horrek eskola uzte goiztiarramurrizteko eta hurrengo urteetako progresio ego-kia bermatzeko duen garrantzia, eta ezin da aldebatera utzi Haur Hezkuntza amaitzerakoan ikas-leek curriculumean ezarritako helburuak betetzekopremia, hau da, adin-tarte hori amaitzerakoanoinarrizko gaitasunak ikasteko oinarri sozialak, lin-guistikoak, psikomotoreak eta emozionalak eduki-tzearen garrantzia. Horrenbestez, garrantzitsua da:

– Eskolaurreko urteetan familiei laguntzea etazerbitzuak indartzea ume txikien bizi-baldintzakerrazteko,

– Integratzeko, aurrera egiteko edo ikastekoarazoak erakusten dituzten umeei laguntzekobaliabide malgu eta egokituak izateko aukeraematea ikastetxeei.

– Irakasleriak ikasketan izango diren zailtasunakantzemateko eta tratatzeko beharko dituengaitasunak garatzea.

• EAEko eskola-porrota estatuko batez bestekotikurrun badago ere, altua da eta ELGAko batezbestekoaren gainetik dago oraindik. Badirudi ho-nakoak direla porrot horren zergatirik behinenak:

– Biztanle etorkin gazteen kopurua areagotu da.

– Irakaskuntza- eta ikasketa-prozesuek kontuanhartu behar dituzte oztopo kultural eta sozialak,eta baliabide malgu eta goiztiarragoak erabilibehar dituzte ikasteko arazoak dituzten ikasleakantzemateko eta laguntzeko.

– Aztertutako datuen arabera, ebaluazio-siste-mak berak eta ikasturtea errepikatzeak ez duteeraginkortasun-zantzurik erakusten, eta gainerazalantzan jartzeko modukoak dira ikuspuntupedagogiko globaletik begiratuz gero.

– Sistema pedagogikoa ez da oso egokia etairakasleak ez daude behar bezala prestatutagaitasunen araberako ikasketan oinarritutakometodologiarako.

– Gutxi irakurtzen duen eta generazio berrieiirakurketagatiko gustua helarazten ez dakiengizartea da.

eta ikasteko zailtasunak antzemateko nahiz zailta-sunak dituzten ikasleei ikasturtea errepikarazteaez den behar bezalako laguntza emateko erabil-tzen diren baliabideak zalantzan jartzeko beharraplanteatzen dute. Ikasturtea errepikatzeak ez dueskola-porrotaren arazoa konpontzen oro har ezbaitu hobetzen laguntzen (ikus PISA eta ProbaDiagnostikoaren emaitzak); aitzitik, eskola-porrotapilatzen eta sustatzen laguntzen du. Badirudiegokiena zailtasunak erakusten dituzten ikasleeilaguntza gehiago ematea dela.

• Eskola-ziklo ezberdinetan ikasleek atzerrikohizkuntzak ikasteko dituzten arazoak eta hau-tazko ikasgaietan prestakuntza beste hizkuntzabatzuetan jasotzeko aukeraren portzentaje txikiakerakusten dute zeinen garrantzitsua den EuskoJaurlaritzak hirugarren hizkuntza bat ikastea bul-tzatzeko hartu duen bidea.

• ISEC aldagaiak eragina du emaitza guztietan etahezkuntza-maila guztietan. Biztanleriaren mailasoziokulturala hobetzea eta ISEC baxudun gizarte-mailetako umeei laguntzea eta jarraipena egi-tea lehentasun bihurtu da administrazioarentzat.Bestalde, identifikatu egin behar dira premia-rik handienak dituzten ikasleak biltzen dituztenikastetxeak, hezkuntza-praktika ezberdinak gauza-tzea ahalbidetuko duten baliabide eta bitartekoosagarriak eman eta norbanakoaren laguntza na-hiz orientazio pertsonalizatua indartu ahal izateko.

• EAEko hezkuntza-sistema Europako eta esta-tuko batez bestekoa baino bidezkoagoa da (ikusE10.3 adierazlea), baina Lehen Hezkuntzako4. mailako ikasleekin 2009an egindako ProbaDiagnostikoaren emaitzetan jasotako datuek adie-razten dute gizarte-trabak oraindik hor daudela etaaukera-berdintasuna oraindik ere lortzeke dagoenhelburua dela; xede hori garrantzitsua da baigizarte kohesionatu eta inklusiboaren ikuspuntutikzein epe ertainera lehiakorra izango den ekono-miaren ikuspuntutik.

• Sistema sozioekonomikoaren bilakaerak eta auke-ratutako ikastetxean Haur Hezkuntzaren BigarrenZiklorako plaza aurkitzeko zailtasunak bizkortuegiten dute 0 eta 3 urte bitarteko umeak eskolara-tzeko prozesua. Dirudienez egokia da familien


247

praktikan jartzen ikastetxeetan, eta irakasleek ereez dituzte erabiltzen. Azterlanak nabarmentzendu irakasleengan gaitasun berrian garatzera etagaitasunetan oinarritutako pedagogia ezartzerabideratuta ikastetxeek egiten dituzten proiektuaketa ildo beretik egiten den irakasleen prestakuntzaahulak eta garrantzi gutxikoak direla. Aipatutakoinertziak jatorri ezberdinak izan ditzake, beraz, az-tertu egin behar da urrats sendoagoak eman ahalizateko. Halaber, egokia litzateke selektibitateakeredu pedagogiko nagusiak nola baldintzatzendituen aztertzea. Kasu guztietan planteatu be-har da etengabeko ikasketarako funtsezko gaita-sunen Europako esparrua sustatzeko ahaleginakgauzatzeko modua. Horretarako ezinbestekoa dagaitasunetan oinarritutako eredura moldatutakoirakaskuntza- eta ebaluazio-metodoak prestatzekoeta probatzeko neurriak hartzea. Maila ezberdine-tako emaitzek erakusten dute horixe dela EAEkohazkuntzaren arazo nagusietako bat: ezagutzaknorberaganatzean oinarritutako pedagogiatik gai-tasunak norberaganatzera bideratutako pedago-giara aldatzea.

• Gaitasunetan oinarritutako pedagogia berriarenbultzadarekin batera, ebaluazioaren kultura eregaratu behar da egungo sistemaren arazoei, be-reziki hezkuntza-sistemaren kalitatearekin loturazuzena duten elementuei, aurre egingo bazaie.Izan ere, oro har ez dira ebaluatzen hezkuntzaninplikatutako elementu guztiak, besteak beste,irakasleria, ikastetxeak eta horien zuzendaritza.Ezinbestekoa litzateke esparru estrategiko oroko-rrean definitutako adierazleei eta Europako Ba-tzordearen zein ELGAren adierazleei jarraitzea.

• Hezkuntzako emaitzek irakasleen irakaskuntza-kalitatearekin ere badute zerikusia. Hautaketa-prozesuak, promoziorako eta karrera-planerakoprozesuak, hasierako prestakuntzarako prozesuaketa etengabeko prestakuntzarako prozesuak jarribeharko lirateke abian honako helburuak lortzeko:

– Hautaketa-prozesu egokiagoak eta zorrotzagoakgaratzea, irakaskuntzara horretarako hobekienprestatuta dauden hautagaiak iritsiko direla etaantzinatasuna hautaketarako praktikan erabil-tzen den faktore bakarra izatea ekidingo delabermatu ahal izateko.

• Krisi ekonomikoa alde batera utzi eta ezagutzarengizartean aurrera egiteko ezinbestekoa da hezkun-tzan eta prestakuntzan egindako inbertsioa moduselektiboan areagotzea. Hala ere, ezin da premiahori hezkuntza-sistemak duen eraginkortasun-arazoa albo batera uzteko aitzakiatzat erabili.EAEn hezkuntzara bideratzen den BPGaren zatia(ahalegina) txikia da beste herrialde batzuekineta ELGAko batez bestekoarekin alderatuz ge-ro, baina euro/ikasle ratioan egindako gastua(intentsitatea) batez bestekoa baino handiagoada; bestalde, guztirako aktiboekin alderatuta da-goen irakasleriaren portzentajea Europako batezbestekoa baino askoz handiagoa da. Datu horiekeskola-errendimenduari buruzko datuekin aldera-tzerakoan ikus daiteke EAE ez dela lehenengo pos-tuetan kokatzen. Datu biek erakusten dute EAEkoarazoa ez dela kuantitatiboa, kualitatiboa baizik;hau da, EAEko hezkuntza-sistemak estatukoaketa ELGAkoak baino Ekitate-tasa handiagoak ditu,baina Bikaintasun txikia du (PISA 5 eta 6 mailakdituzten 15 urteko ikasleen portzentajea). Hori ho-rrela izateko arrazoia ez dago eskuragarri daudenbitarteko eta baliabideetan ezta dedikatzen direnorduetan ere, baizik eta egiten den irakaskuntza/ikasketa motan. Atal ezberdinetan aztertutakodatuak oinarri hartuta egindako egiaztapen horrekez du esan nahi hezkuntzara baliabide gehiago bi-deratu behar ez denik, baina bai azpimarratzen dubadagoela hobetzeko aukera handiak ematen di-tuen hezkuntza-kalitate bat eta, dirudienez, siste-ma horretan funtsezkoa da ahaleginak irakasleengaitasunetan eta irakaskuntza/ikasketa prozesuaantolatzeko moduan kontzentratzea.

• Ikasleek funtsezko gaitasunetan dituzten mailek,PISA txostenetan jasotakoaren arabera, pentsarazdezake ikastetxeetan irakasten diren ezagutza tek-niko eta teorikoak ez datozela bat beren aplikaziopraktikoarekin. Gauzak horrela, egungo eredu pe-dagogikoak gaitasunak barneratzeari lotuago dau-den gaurko eskakizunekin bat datozen hausnartzeakomeni da. Norabide horretan erritmo egokian au-rrera egiten dela erakusten duten zantzu eta frogagutxi dago, aitzitik, datuek egiaztatu egiten duteadierazle gehienak geldituta daudela. Ildo horrijarraitzen dioten DBHko eta Batxilergoko curricu-lumeiburuzko legegintza-testuakezdiraorokorrean

248


kualifikazio-sistema bizia eta malgua eskatzendu. Hala ere, gaur egun estatuko kualifikazioakprestatzeko prozedurak mekanismo geldoe-gia eta konplexuegia du ekoizpen-sistemarenpremiak identifikatzen diren unetik benetakoheziketa-eskaintza sortzen den unera bitartean.Horregatik erraztu eta bizkortu egin behar daegun kualifikazioak prestatzeko dagoen me-kanismoa, ez bakarrik EEGAKek proposatzenduen legez aurrea hartzeko, baizik eta siste-ma sozioekonomikoaren gaitasun-premia be-rrien aurrean modu erreaktiboan eta atzerapenesanguratsurik gabe jardun ahal izateko.

– Uste da irakasleriaren gaitasuna eta era-ginkortasuna oinarri-oinarrizkoak izangodirela Europako Lanbide Heziketaren etaUnibertsitatearen erreformetan. Irakasleriakenpresekin eta sistema sozioekonomikoarekinharremana izateak eskualdearen berrikuntzaneta aldaketan funtsezko elementu bihurtzenditu irakasleak. Azterlanean lortutako datuekerakusten dute lotura hori ez dagoela osogaratuta eta agerian uzten dute, baita ere, iker-ketak enpresen munduan duen papera txikia etaazalekoa dela; horrenbestez, ezinbestekoa dagabezia horiei lehenbailehen heltzea. Gauzakhorrela, bi ildo nabarmentzen dira: Ikerketa-ekintza garatzea eta hezkuntza-gaitasun oroko-rrei zein funtsezko gaitasunei lotutako gaitasunpedagogikoak garatzea.

Hitz batez: Hezkuntza-sistema malgu eta biziagoasortu behar da, gaitasunen garapenera bideratuagodagoena eta Bikaintasun- zein Ekitate-maila handia-goak lortzeko gai dena. Ikasleei arazoak konpondueta beren premiei zein ingurune sozioekonomikoarenpremiei erantzun ahal izateko ezagutzak konbina-tzen irakatsiko dieten ikasketa-jarduera berriakgaratzeko ahalegina egin beharko dute hezkuntza-administrazioak eta irakasleek.

– Irakaslegaien hasierako prestakuntza hobetzea,egun dauden ikasketa-arazoei eta ikasgeletakoaniztasunari hobekien erantzuten dieten meto-dologiekin bat etor dadin.

– Beren etengabeko prestakuntza hobetzea etaautoprestakuntza sustatzea, irakasleek birzikla-tzeko eta unean uneko premietara moldatzekogaitasunak dituztela bermatze aldera.

– Halaber, garrantzitsua litzateke ahaleginari etakalitateari lehentasuna ematen dioten ebalua-zio-sistema eta irakaskuntza-karrera bat sor-tzea, horrela motibazio-maila ere areagotukobailitzateke.

– Goi-mailako Lanbide Heziketako titulua dutenpertsonen portzentajea EAEk estatuaren al-dean duen berezitasun positiboa da; bereizga-rri horrek Eusko Jaurlaritzaren estrategia batierantzuten dio, baina ezbairik gabe, baita ga-ratuago dagoen industria-inguru baten premieiere. Hala ere, Goi-mailako Lanbide Heziketarenirudia hobetu egin behar da oraindik. Horixeerakusten du Lanbide Heziketa ikasten dutenikasleen artean dagoen moldakaiztasun-indizealtuak; argi dago oraindik ere gehienek ezdutela Lanbide Heziketa bokazioagatik aukera-tzen, aurreko eskola-ibilbidean izandako emai-tza akademiko kaxkarrengatik baizik.

– Europako Parlamentuaren Batzordeak egindako“Gaitasun berriak enplegu berrietarako” agiriariburuzko iritzi-dokumentuan, Europako Ekonomiaeta Gizarte arloetako Kontseiluak baieztatu etasostengatu egin du Parlamentuak hartutako no-rabidea, izan ere, azpimarratu egin du ezinbes-tekoa dela gaitasunak maila guztietan areago-tzeko eta merkatuak dituen gaitasun-premieiaurrea hartzeko aukera emango duten mekanis-moak indartzea, horrela gaitasunak eta premiahoriek bateragarri egin ahal izateko. Horrek

V. KAPITULUAKASU BEREZIAK

251


medio, hezkuntza sistema eredugarriaren gainekoalderaketak egiteko aukera eman digu. Baden-Württemberg tradizio industrial eta natur baliabi-de urriko eskualdea dugu, gizarte aurreratu gisakokatzen jakin eta, aldi berean, balio tradizionalaketa modernitatea biltzen dituena. Danimarkarenkasua aztertzeari dagokionez, malgusegurtasuna-ren inguruan duen esperientzia eta prestakun-tza-enpleguari buruzko ereduaren malgutasunaizan dira kontuan hartu diren elementuak. Gales-eko kasuan, eskualde autonomia handiagoareninguruan egindako saioak eta lortutako emaitzakikus ditzakegu, bai eta, eskualde berrikuntza ar-loan unibertsitateari emandako jarduera esparruzabalagoa ere. Azkenik, tradizio metalurgikokoeskualde txikia den Styria-ri dagokionez, berrikun-tzarekiko eta teknologiarik aurreratuenekiko ire-kiera hartu da kontuan.

Kapituluaren amaierako eranskinean, hezkuntzasistema produkzio sistemari egokitzeko praktika batjasotzen da, hain zuzen, aztergai diren bost eskual-deetan garatu den praktika eta gaur egun, krisial-diaren aurrean, beste europar herrialde batzuetanbultzatzen dena: ikas-ekinezko txandakatze bidezkoprestakuntza.

Honako kapitulu honetan bost kasu berezirenesperientzia aztertzen dugu, izan ere, honako azterlanhonen xede diren bost eskualde edo herrialderen mai-la dela eta, gainerako lurraldeekiko hainbat elementuberezitzaile sortu edo sortzen ari dira.

Asmoa ez da, inolaz ere, hezkuntza ereduetanedo ekonomi eta produkzio sistemen egokitzapeneanerdietsi duten arrakasta modu mimetikoan bilatzea.Eredu bat modu mimetikoan aplikatzeak porrota eka-rriko liguke, aipatuko ditugun eskualdeetan lorturikoarrakastek, oro har, zerikusi handia baitute kulturadierazpenekin (balioak eta ohiturak), gizarteak men-deetan zehar kontserbatu eta haien historiaren gerta-kizun esanguratsuekin erlazionaturikoak.

Ereduen azpian diren logikak zehaztea da gure na-hia, bai eta, kasurik gehienen bektore edo interesekoalderdiak ikustea ere, horrenbestez, errealitatearekinberarekin kontrastatzeko aukera izango dugu, ikas de-zagun eta jarduketak hobeto orienta ditzagun.

Aipatu arrazoiak direla medio, antzeko azterketaegitura ezarri da kasu guztietan, kontrasteak eta alde-raketak egite aldera.

Finlandiako kasua eskualde gisa jaso da, etadituen historia, maila eta biztanle kopurua direla

253


1.1. Ereduaren xehetasunak

1.1.1. Testuingurua

Finlandiak biztanle kopuru txikia du, 5,3 milioiinguru1, eta ekonomi, gizarte zein kultur uniformeta-suneko gizartea osatzen du.

Finlandiarren gobernu printzipioak estatu zentra-laren eta tokiko administrazioen arteko lankidetzapolitikan oinarritzen dira.

Krisialdi ekonomiko larria gainditu ondoren, Finlan-diako ekonomi eta enpresa ereduak aldaketa sakonajasan zuen. Horren ondorioz, Sobietar Batasunareneragin ekonomiko eta politikoaren mendeko ekono-miatik, ondasunen eta teknologia zerbitzu intentsiboenesportazioan oinarrituriko ekonomiara egin zuen tran-tsizioa, aldi berean, egur sektorearen (besteak beste)berregituraketa eraginkorra egin zen, horrek guztiakegokitzapen ekonomiko eta sozial arloan ahaleginhandiak egitea ekarri zizkiolarik. Gaur egun, Finlandiadugu eredurik arrakastatsuenetako bat Gizarte Postin-dustriala deiturikoan, eta gizarte ongizatea zein moder-nitate ekonomikoa ongi uztarturik ditu.

Aberastasun natural urriko lurraldea bada ere,abangoardian dago giza garapenari buruzko adierazleklasikoei dagokienez (diru-sarrerak, ekitatea, enple-gua, osasuna, hezkuntza, emakume eta gizonezkoenarteko aukera berdintasuna, ingurumen mantenuaeta abar), bai eta, garapen teknologiko, lehiakortasuneta jardute instituzionalari dagokienez ere.

I+G eta hezkuntzan gehien inbertitzen duten he-rrialde taldean dago. I+G alorrean egindako gastuaBPGd-aren % 3,94 izan zen 2009an eta hezkuntzan,ordea, % 5,91 (Eurostat-en 2007ko datuak). Halaber,unibertsitateetako ingeniaritza eta teknologian aurre-konturik handiena duen herrialdea da.

1.1.2. Finlandiar hezkuntza ereduarenezaugarriak

• Funtsean, publikoa da finlandiar hezkuntza. %90 baino gehiago udal Ikastetxeak dira, eta ape-nas dago hezkuntza pribaturik (ikasleen % 5 bainogutxiago zentro pribatuetara joaten da). Izan ere,unibertsitate guztiak estatuaren mende daude.

• Ikasteko aukera berdinak herrialde osoan,ikastetxeek homogeneotasun handia agertzen dute.

• Derrigorrezko hezkuntza osoa doakoa da,testuliburuak, materiala eta eguneroko jatordu be-roa barne direlarik. Soilik biztanleen % 5 joaten daeskola pribatuetara.

• Mailaren araberako inolako bereizketarikhezkuntza kate osoan. Zailtasunak dituztenikasleek talde txikietan ikasteko aukera dute as-tean behin edo bi aldiz, bai eta, irakasle pribatuaizateko aukera ere, irakasleak arduratuko diraikasleak atzeraturik gera ez daitezen. 17 urte betearte inork ez du ikasmailarik errepikatzen.

• Hezkuntza kudeatzeko tokiko gobernuen etaikastetxeen pisu handia. Finlandian udalerriakdira lehen eta bigarren hezkuntzako arduradunnagusiak. Estatuak irakaskuntza komunen % 75ezartzen baditu ere, gainerakoak ikastetxeak berakantolatzen ditu, irakasle, ikasle eta familien partehartze aktiboarekin.

• Etengabeko prestakuntzan dauden eta au-tonomia nahiz erantzukizun handiko irakas-leak. Testuliburuak hautatu edo ez erabili, ikas-gelan edo ikasgelatik kanpo irakatsi eta ume taldehandiak edo txikiak edukitzeko aukera dute.

• Eskolaurreko hezkuntza. Ez dago instituzio es-pezifikorik eskolaurreko hezkuntza arloan, eta hau-

1. Finlandia

1 5.321.427 biztanle 2010. urtearen lehen erdialdean, Eurostat-en arabera.

254


tez, batxilergoak hezkuntzako hirugarren maila3

prestatzeko etapa balio du. Gaur egun, gazteenerdiak baino gehiago hasten dira batxilergoan, eraberean, helduek batxilergoa egin dezakete beran-duago.

• Goi hezkuntza: Unibertsitateak eta Goi Esko-lak. Unibertsitateek eta goi eskolek osatzen dutegoi hezkuntzaren sistema. Ikerketa eta irakaskun-tzaren arteko batasuna da unibertsitateen premisanagusia.

• Unibertsitateak. Unibertsitateen jarduera aska-tasun zientifikoaren printzipioan eta autonomianoinarritzen da. Finlandiako unibertsitateak (20)estatalak izanik, estatua bera da, gehienbat, finan-tzatzeaz arduratzen dena.

Unibertsitateek behe eta goi mailako tituluaketa graduondoko titulu zientifikoak luzatzen dituz-te. Behe mailako ikasketek hiru urteko iraupenadute (120 kreditu edo aste akademiko), goi mailakoikasketek, ordea, bost edo sei urtekoa (160 eta 180bitarteko kreditu). Azpimarratzeko modukoa dahurrengo datu hau: Finlandiako helduen % 71titulu unibertsitario baten jabe da.

• Politeknikoak edo lanbide heziketako goieskolak. Lan munduarekin duten erlazio estua dalanbide heziketako goi eskolen edo politeknikoenezaugarri nagusia. Lanbide heziketako goi eskolensistema4 gazte-gaztea da, eta 90eko hamarka-dan jarri zen abian. Estatalak izan beharrean,unibertsitateak bezala, udalen edo erakunde pri-batuen esku daude. Hala eta guztiz ere, estatuakoinarrizko kostuen % 57 hartzen du bere gain. Titu-lua lortzeko5, ikasketa plana gainditzeaz gain, lanpraktika-aldia eta azken lana egin beharra dago.

• Helduentzako hezkuntza. Etengabeko Pres-takuntza. Helduentzako hezkuntza finlandiarhezkuntza politikako sektore garrantzitsu bihurtuda, bereziki, azken bi hamarkadotan.

Urtero, miloi bat heldu inguruk hartzen du par-te institutuek edo/eta unibertsitateek haientzat

rrak haurtzaindegietara bidaltzen dira eskolan hasibaino urtebete lehenago. Derrigorrezkoa ez ba-da ere, legean ezarritakoaren arabera, udalerriekdoako eskolaurreko hezkuntza antolatu behar dutesei urteko umeentzat. Gaur egun, gehienek jaso-tzen dute horrelako hezkuntza.

• Oinarrizko eskola. Hezkuntza ibilbideak lehenhezkuntza du abiapuntu, hau da, umeak zazpiurterekin hasi ohi dira eta bederatzi urteko irau-pena du, harik eta nerabeak ikasketa programagainditu edo hamazazpi urte bete arte. Herrialdeko450 udalerriak arduratzen dira lehen hezkuntzakoeskolatze-aldiaz. Titulurik ematen ez bada ere, le-hen hezkuntza betetzeak hezkuntzako bigarrenmailara pasatzeko giltza ematen du: lanbideheziketako eskoletara edo batxilergora, hainzuzen ere.

• Oinarrizko lanbide heziketari dagokionez,Ikastun kontratu bidez eskura daiteke institutunahiz lantokietan. Ikastun kontratuen kasuetan,prestakuntzako zentroak, enpresak eta langileakepe jakinerako ikastunaren lan kontratua sinatzendute.

Oinarrizko 75 titulu profesionalek osatzen duteeskaintza zortzi eremutan. Oinarrizko tituluak hiruurtetan eskuratzen dira, eta goi ikasketekin jarrai-tzeko gaitasuna ematen dute.

Udalerriak, mankomunitateak eta sektore pri-batua dira oinarrizko lanbide heziketa antolatzeazarduratzen direnak. Lanbide heziketa doakoa da.

• Batxilergoa, hasieran, 16 eta 19 urte bitartekogazteentzat da. Institutuak2 ikasleak hautatzeko,lehen hezkuntzan izandako kalifikazioez baliatzendira. Batxilergoaren curriculuma 2, 3 edo 4 urtetanbete badaiteke ere, ikasketen erritmoa guztiz indi-biduala da. Modu homogeneoan eta aldi bereanherrialde osoan egiten den azken azterketa batekamaiera ematen dio batxilergoari.

Behin batxilergoa gainditutakoan, Goi Hezkun-tzan aritzeko gaitasuna hartzen dute, horrenbes-

2 Finlandian lizeoak ere deriztete.3 Unibertsitateek eta politeknikoek osatzen dute finlandiar hezkuntzako hirugarren maila.4 Gaur egun, 28 politekniko edo lanbide heziketako goi eskola daude.5 Espezialitateen (lanbideen) araberako tituluak dira, eta hiru, lau edo bost urteko iraupena dute (140 eta 160 bitarteko kreditu).

255


Halaber, prestakuntzak eta enpleguak erlazio zu-zena dute helduentzako banan-banako hezkuntza pla-netan, eta (bir)kualifikazioa bilatzen dute bestelakolanerako arloetan. Horrelako planek kontuan hartzendituzte ere modu informalean eskuratuz joan direngaitasunak (adibidez, lanpostuan bertan ikasitakoa),eta aurretik eskuratutako gaitasunak baloratzeko,hezkuntza langileek, profesionalek eta sindikatuekelkarrekin prestatutako azterketak egiten dira.

1.2. Emaitzak

1.2.1. PISA testaren emaitzak

PISAren lehen ebaluazioan, 43 herrialdek hartuzuten parte (OCDE Ekonomi Lankidetza eta Garapene-rako Erakundeko 30 kideak eta 13 herrialde elkartu),eta Finlandia lehen lekuan geratu zen irakurmenean;laugarren matematikan eta hirugarren zientzietan,hezkuntzaren eraginkortasunean munduko lehenen-go herrialdeetako bat izanik. Finlandiak leku hobeaerdietsi zuen PISA 2003an: 41 herrialdek hartu zutenparte, han lehen lekua eskuratu zuen 2000. urtekoebaluaziopeko gaietan, eta bigarren geratu zen pro-blemen ebazpenean (ebaluazio horretan gai berriazena). Bestalde, antzeko ebaluazioak erdietsi zituenPISA 2006an.

PISA 2009an, ordea, PISA 2006. urtearekiko ha-maika puntu behera egin du batez besteko irakurmengaitasunean, hala eta guztiz ere, hirugarren lekuamantendu du PISA testa egiten duten OCDEko herrial-deen artean. Zientzi gaitasunean 554 puntu erdietsiditu eta bigarren geratu da OCDEko herrialdeei da-gokienez, azkenik, seigarren geratu da matematikan,541 punturekin.

1.2.2. Ereduaren gizarte eta ekonomiarenoihartzuna

Ekonomi, gizarte eta hezkuntza arloko finlandiarereduaren arrakasta hurrengo elementu hauetan isla-tzen da: per capita errenta handian, azken urteotakoproduktibitatearen hazkunde eutsian lagundurikohazkunde ekonomikoaren erritmo sendoan, kontukorrontearen superabit handian, finantza publikoenegoera saneatuan eta prestakuntza arloan finlandiargobernuak, udal erakundeekin etengabeko harrema-netan, ateratako garapen plan ugaritan.

antolatutako hezkuntza jardueretan (1.000 bainogehiago).

Hezkuntza Ministerioa helduentzako hezkun-tza finantzatu eta garatzeaz arduratzen da. Eraberean, helduek oinarrizko eskola eta batxilergoaedo berorren azterketak egiteko aukera dutehelduentzako institutuetan edo xede horretarakoprestaturiko ohiko institutuetako ikasgeletan.

1.1.3. Hezkuntza sistema eta lan merkatua

Finlandian, gazteek aurrean topatzen dituztenarazoak direla medio, berandu samar sartzen da lanmerkatuan. Izan ere, esperientzia eza lana bilatzekooztopo handia egiten zaie.

Lan merkatuaren erreforma zabalak egin dira90eko hamarkadaren amaieraren eta XXI. mendearenhasieraren bitartean, horretara, azken hamarkadanfinlandiarrek gizarte eta enplegu neurri bereziak hartudituzte. Enplegurako politika berriek enfasi handia-goa jarri dute enplegua bizkortzeko banan-banakoplanetan, lehen aldiz lanpostuan hasi direnekikoorientabide eta monitorizazio elkarrizketetan, enple-gua bilatzeko programetan eta langabetuen lagun-tzak jasotzeko baldintzetan.

Azpimarratzekoa da abian jarritako jardunbideegokien sistemak hartu duen indarra.

Horietako bat GazteenGizarte Bermea da, gazteenlangabezia murriztu eta desenpleguari aurrea hartzeahelburu duena. Barne hartzen ditu enplegu zerbitzuintentsiboak, sektoreen arteko lankidetza zerbitzuak,lan merkatuari buruzko neurriak eta gazteentzako pro-gramak. Ildo horretan, 2004ko azaroan, Lan Ministe-rioak zerbitzuetarako erregelak onartu zituen, neurrihorietako hartzaile nagusiak hiru hilez langabezianizan diren 25 urtez beherako gazteak direlarik. Xedenagusia da hiru hilez langabezian izan diren gazte lan-gabetu guztiak hezkuntza sisteman, lanbide heziketanedo tailer batean txertaturik izatea. Hortaz, gizartebermeak hezkuntzaren eta enpleguaren arteko nahizeskolaren eta lan merkatuaren arteko lankidetzarikintentsiboagoa dakar berekin. Hezkuntza agintariekhezkuntzaren erantzukizuna edukitzeaz gain, hezkun-tzatik lanera arteko aldiaz arduratzen dira, esatebaterako, ikasleentzako eta hezkuntza aholkularitzagaratuz.

256


Bost hamarkadetan zehar egindako hezkuntzaerreformak direla medio, ekonomia bultzatzeko gaiden giza kapitala sortzen eta aukeren berdintasuna(finlandiar ereduaren arrakastan gakoa den beste ba-lio bat) sustatzen lagundu da.

Ereduaren logika bederatzi puntutan laburbildudaiteke:

• Probak eta azterketa nazionalak ez dira hezkun-tzaren ardatza, irakaskuntzaren xedea da ikas-leek beharrezko diren ezagutzak beregana-tzea, etorkizuneko aldaketei aurre egin etabizitza osoan zehar ikasten jarraitze aldera.Azken batean, lehiakortasunaren ordez, lankidetzazentzua dago.

• Deszentralizazioa eta autonomia erabiltzen diracurriculuma zehazte aldera. Bost urtean behin,eta horren inguruan eztabaidatu ondoren, tokikoirakasleek curriculuma aldatu egiten dute, esta-tuak emandako orientabideak aintzat harturik.Horrek esan nahi du irakasle guztiek curricu-lumaren premiak zehaztu eta plan eta pro-gramen prestaketan parte hartzen dutela,ikasleak, familia eta tokiko udal ahaldunakprozesuan sarturik daudelarik.

• Hezkuntza inklusiboa da. Beraz, edozein ikaste-txetan ikastea eskatzen duen oro onartua izatenda, dituen gaitasun maila edo sexua dituela.Irakaskuntzaren arreta nagusia umearenganjartzen da. Gurasoek irakasleekin batera seme-alaben ikasketa plana aztertzeko aukera dute.

• Irakasleek prestaketa unibertsitario irmo, zehatzeta doakoa dute. Gizarte mailan, irakastekolanbidea ondo ikusi eta baloraturik dago. Es-kola sistemako ikasle ohien % 26ak irakasle izannahi du.

• Era berean, autoritate eta obedientzia kon-tzeptuek finlandiar gizarte eta eskola eredua-ren arrakastan berebiziko eginkizuna duten bibalio dira.

• Azkenik, adostasun maila handia dagohezkuntza arloan esku hartzen duten gizar-te eragile guztien artean: estatuko gobernua,udal erakundeak, enpresak, familia, irakasleaketa ikasleak.

Arestian aipatu bezala, gehienbat I+G eta hezkun-tzan inbertitzen dena kontuan harturik, Finlandia in-formazioaren gizarte bilakatu da.

Xede horri begira, gobernuaren, enpresen, gre-mioen eta gizarte erakundeen arteko lankidetza fun-tsezko faktore da hezkuntzan eta bestelako arloetanpolitika publikoak ezartze aldera. Hori dela kausa,nekez zehatz daiteke hezkuntza ereduaren gizarte etaekonomiaren oihartzuna herrialdeak duen kultur ere-dua aipatu gabe, sistema multzoan (gizarte, hezkun-tza, politika eta ekonomian) eragin sakona baitu.

Hala izanik, gizarte adostasuna da giltzarria,horretara, enpresen lehiakortasunaren nahiz sek-tore guztietarako ongizatearen arazoei erantzuteaahalbidetzen du. Gizartearen eta ekonomiaren aurre-rapenak elkarturik, ereduak emaitza hau agertzen du:arrakasta kolektiboari eta elitismorik gabeko bikain-tasunari lehentasuna ematen dien gizartea.

Zahartzearen arazoari aurre egiteko jardute pu-blikoa da Finlandiaren politika aurreratuen besteadibide bat. Izan ere, problematika horren aurrean, Fin-landiako gobernuak diseinatu eta egikarituriko bi pro-grama publiko abiatu ditu, programok helburu bikoitzadute: langileak biztanleria aktiboaren barruan manten-tzen lagundu eta produktibitatearen hazkunderako be-harrezko baldintzak sortzea. Azken hogei urteotan, ere-duzko produktibitatea izan bada ere, 2009an, –2,8kodezelerazioa eta 2008an, –0,4koa egon da.

Aipatu bi programek, hau da, Adinez Nagusi direnLangileentzako Programa Nazionala eta Lanaren Pro-duktibitatea eta Lan Bizitzaren Kalitatea HobetzekoGarapen Programa (TYKES finlandieraz), oso emai-tza positiboa izan dute. Azpimarratzekoa da lehenprogramak 45 urtetik gorako langileen etengabekoprestakuntzan izan duen funtsezko hobekuntza, 45urtetik gorako langileen enplegu tasa igotzea ekarriduena. Bigarren programaren emaitzei dagokienez,une honetan ez daude prest.

1.3. Finlandiar ereduaren balioak eta logika

Finlandiar hezkuntza eredua, ekitate eta autono-miaren bitartez, bikaintasunaren bila dabilen adibideinteresgarria da. Ekitate, gizarteratze, lankidetza, au-tonomia, arriskuak hartzea, sormena eta ekintzailetzabezalako printzipioak dira ereduaren gakoak.

257


1.4. Irakaspen nagusiak

Finlandiako metodoaren arrakasta oinarritzenda, besteak beste, irakasleen prestaketan, hezkun-tzarekin konpromisoa duten familietan, inbertsiopubliko irmoan eta hezkuntza eta enplegu politikandagoen gizarte adostasun handian.

Argiak dira finlandiar hezkuntzaren printzipioak:hezkuntza aukeren berdintasuna guztientzat inolakobereizkeriarik gabe; ikasgeletan sexu bereizketarik ez;erabateko doakotasuna; mailaren araberako inolako be-reizketarik hezkuntza kate osoan; hezkuntza kudeatzekotokiko gobernuen pisu handia; hezkuntza mailen etabestelako gizarte eragileen arteko lankidetza prozesu ir-moa; ikasteko zailtasunak dituzten ikasleentzako banan-banako hezkuntza eta gizarte laguntza; norberaren gara-penari begirako ebaluazioa, inolako ikasle sailkaketariketa hautatzeko testik gabe; etengabeko prestakuntzandauden eta autonomia handiko irakasleak (bai, ordea,erantzukizun handikoak); eta konstruktibismo sozialak6

irakasteko lanera egiten duen hurbilketa.

Honako hauek dira Finlandiako funtsezko abantai-lak: tamaina; deszentralizazio politikoa; gizarte mailenarteko desberdintasun txikia; arazoei, ahal izanez gero,aurrea hartzen zaie edo, bestela, irtenbide kolektiboakbilatzen zaizkie; eta, batez ere, herrialdearen iritziarenarabera, hezkuntzaren hobekuntza ez da agintariei soi-lik dagokien kontu bat, gizarte osoari baizik.

Irakasteko lanbidearen aurrean dagoen iritziaguztiz motibatzailea da. Herrialdean dauden estan-darrek lanean modu oso independentean aritzekoaukera ematen diete irakasleei. Neurri handi batean,hezkuntza sistemaren arrakasta zentroen autonomianoinarriturik dago.

6 Konstruktibismo sozialak garrantzia ematen dio gizarte nahiz kultur testuinguruari, bai eta, irakasle eta ikasleen arteko elkarreragindinamikoari ere, irakaskuntza eta ezagutza guztien artean eraikitze aldera.

7 Liburutegien eskaintzari dagokionez, Finlandia munduan aurre-aurrean dagoen herrialdeetako bat da.

Neurri partikular eta malguak erabiltzen diraikasteko zailtasunak dituzten ikasleen kasuan. Baldineta ikasleren batek arazorik agertzen badu, berehalaeztabaidatzen da beste irakasleekin, ikaslearen gura-soekin, ikastetxeko zuzendariarekin eta psikologo ba-tekin. Ez dago errepikatzailerik. Era berean, eskolaporrota dago Finlandian, alabaina, horren aurkajotzeko irakaskuntza egitasmo malguagoaksortu dira, hortaz, malgutasuna ere garrantzizko al-derdia da finlandiar hezkuntza ereduaren arrakastan.Bestalde, finlandiar hezkuntza sistemaren ekitateafaktore garrantzitsua da.

Azken finean, lau puntu dira finlandiar hezkuntzasistemaren irakaspen nagusien ardatz:

1. Finlandiar eskola sistemaren batasun eta ekita-tea.

2. Baliabide soziokulturalak eta ekonomikoak,badaude 2.000 liburutegi7 publiko, 1.000 biztanle-ko 7.226 liburukitako eskaintzarekin. Horrez gain,herrialdeak etengabeko inbertsioak egiten ditu sek-torean (estatuaren aurrekontu orokorraren % 14).

3. Irakasleen hautaketa eta prestaketa. Finlandiarirakasleak batxilergoko ikaslerik hoberenenartean hautatzen dira eta oso izen ona dute.

4. Hezkuntza ez da agintariei soilik dagokien arazobat, gizarte osoari baizik.

Horretara, ikasbide nagusi gisa esango dugu,ekonomi, kultur eta hezkuntza aldaketen aurrean,Finlandia gai dela buru diren taldeen (ekonomi, poli-tika, gizarte arlokoak) eta gizarte osoaren gogoa kon-tsultatu eta abian jartzeko, beharrezko diren aldake-tak bere gain hartze aldera.

259



2.1.1. Testuingurua

Baden-Württemberg Europaren erdialdean dago,eta garapen ekonomikorik handieneko alemaniar es-kualdeetako bat da. 10,7 milioi biztanle eta Europakoper capita errentarik handienetako bat ditu, errefe-rendum8 bitartez eratutako alemaniar estatu federalbakarra zelarik

Arteak eta kulturak lotura estua dute eskualde-ko biztanleen eguneroko bizimoduarekin. Alemaniarhezkuntza sistemak sustrai sakonak ditu Erdi Aroan.Alemaniar historian zehar, luteranismoak eragin han-dia izan du kulturan nahiz hezkuntzan.

Bigarren Mundu Gerraren ostean, Weimar Erre-publikak9 doako lehen hezkuntza10 unibertsala ezarrizuen. Alemaniar Estatuko 1949ko konstituzioan11 ber-matutakoaren arabera, estatuek (Länder)12 hezkuntzasistemaren burujabetza zuten.

Hala eta guztiz ere, gaur egungo krisi ekono-mikoa, finantza merkatuen krisia eta gertatzen ariden aldaketa demografikoa direla kausa, sortu direnegiturazko faktore ziklikoen eraginez zenbait erronka-ri aurre egin beharra dauka.

2010eko martxo, apiril eta maiatzean, Baden-Württemberg izan da enplegu murrizketarik gutxienjasan duen alemaniar eskualdea, hau da, enpleguarengarapen ahula izan badu ere, Baden-Württemberg,gainerako estatu federatuekin alderaturik, aldeko lanegoera mantentzen du. 2010eko maiatzean, Baden-Württemberg eta Bavariak % 4,9ko langabezia-tasaizan zuten soilik, Alemania osokoa, ordea, % 7,7koa.

Hezkuntzak eta ikerketak13 garrantzia hartzen du-te, batez ere, natur baliabide urriko estatua delako.Hori dela eta, hezkuntza politikaren gaiak garrantzihandia izan du gobernu zentral eta estatalen artekoetengabeko lankidetza aurrera eramateko.

Hezkuntza arloan, Baden-Württemberg estatukoweb orrialdeko (www.baden-wuerttemberg.de/ler-nen) “Ikerketa eta Hezkuntza” atalean jasotakoarenarabera, hezkuntza sistemaren aurrekontua 10 bilioieuro ingurukoa izaten zen urte guztietan.

Baden-Württemberg estatuko ekonomia bule-goak (www.fm.baden-wuerttemberg.de) jasotakoazken datuen arabera, I+G alorrean egindako gastuaBPGd-aren % 3,9 zen, EBen batez bestekoa (% 1,9)soberan gainditzen duena, bai eta, Alemaniarena(% 2,5) ere.

2. Baden-Württemberg

8 Baden-Württemberg alemaniar estatua 1951ko abenduaren 16an eratu zen, hiru herrialderen bat-egitea gauzatu ondoren,Württemberg-Hohenzollern eta Baden.

9 Weimar Errepublika (alemanez: Weimarer Republik) Lehen Mundu Gerra galdu osteko Alemaniak izan zuen erregimen politikoa eta,hedaduraz, 1919 eta 1933. urteen bitarteko aldi historikoa.

10 Grundschule.11 Grundgesetz.12 Hamasei estatuk (Länder) osatzen dute Alemaniako federazioa (singularrean, Land, ‘herrialde’ edo ‘estatu’ alemanez), edo

modu ez ofizialean, Bundesländer (singularrean, Bundesland, ‘estatu federatua’). Hamasei estatu federatuek gobernu eta parlamentubana dute.

13 Lanean dauden biztanleen % 2,5ek ikerketa eta garpen arloan dihardute, Alemaniako batez bestearen gainetik izanik (% 1,6).

260


• Bigarren Hezkuntzako Eskola.

Hiru adar ditu:

– Hauptschule. Oinarrizko ikasketa maila, bos-pasei urteko iraupena du (Land-en arabera) eta10. klasse-ra artekoa da.

– Realschule. Sei urteko iraupena du eta 10.klasse-ra artekoa da. Maila ertaineko hezkun-tza orokorrez hornitzen die ikasleei (alegia,Hauptschule eta Gymnasium artekoa).

– Gymnasium. Zortzi edo bederatzi urteko irau-pena du (Land-en arabera) eta, amaitu ondo-ren, unibertsitatera joateko aukera dago.

Lanbide Heziketa Duala. Lanbide heziketaSistema Dual bidez eskaintzen da, non prestaketa,enpresa eta lanbide eskolaren arteko lankidetzanlanaldi ez osoz edo, bestela, lanbide eskoletan la-naldi osoz egiten den.

Alemaniako Hezkuntza eta Zientzi Ministe-rioak 2008an idatzitako Lanbide Heziketari buruzkotxostenaren arabera, eskola amaitzen duten gaz-teen ia bi herenek bizpahiru urteko iraupena duenlanbide heziketako graduren bat ikasten dute.

2007an, lanbide heziketa enpresetan egin zu-teneko ikastunen % 59 enpresa berean izan zirenkontratatuak. 2008an, 349 lanbide aitortu zeudenlanbide heziketa dual arloan.

2008ko irailean erregistratutakoaren arabera,lanbide heziketatik eratorritako 616.200 kontratuberri sinatu ziren urte horretan, alegia, 2007an bai-no % 1,5 gutxiago (–9.262). Alabaina, aldaketa de-mografikoa dela eta, gazte gutxiagok eskola-aldiaamaitzea ekarri zuenez, egiazki, lanbide heziketa-tik eratorritako lanpostua bilatzeko aukerek ez du-te txarrera egin. 2008an eskola amaitu zutenen %67,7ak lanbide heziketatik eratorritako lanpostuaeskuratu zuten. Okupatu gabeko lanpostu kopurua(19.057) onartu ez ziren eskatzaileena baino han-diagoa izan zen (14.479).

2.1.2. Alemaniar hezkuntza ereduarenezaugarriak

• Curriculum independenteak Länder guztie-tan. Alemaniar hezkuntza sistemak konfiguraziofederala du, hau da, hamasei Länderrek berariazkohezkuntza sistema dute.Unibertsitate arloko espa-rru legeria soilik da estatu federalaren eskumena.

• Ez dago curriculum nazionalik. Estatu federa-tuek berariazko jarraibideak lantzen dituzte irakas-gai bakoitzerako, alegia, esparru edo ikasketaplanak deiturikoak, testuliburuez gain, irakaskun-tzaren kontrol tresnarik garrantzitsuenak direnak14.

• Irakaslearen zeregina. Irakasleak curriculumaalda dezake eskola testuinguruaren arabera, hor-taz, eskolen artean desberdintasun handiak izandaitezke, bai eta, eskola beraren barnean ere.

• Derrigorrezkotasuna. Alemanian derrigorrezkohezkuntza dago 6 eta 18 urte bitartean, eta aldihorretan honako hauek sartzen dira:

– Oinarrizko Hezkuntza (Grundschule), eta

– Bigarren Hezkuntzako Eskola, bi sekzio edo fasedituena:

- Behe maila (Hauptschule eta Realschule),eskola-aldiko 5. klasse-tik 10. klasse-ra (11 eta16 urte bitartean)15 barne hartzen dituena, eta

- Goi maila (Gymnasium), 11. klasse-tik 13.klasse-ra barne hartzen dituena.

• Malgutasuna. Ikasleak, bigarren hezkuntzako le-hen bi urteetan (5 eta 6. klasse), lorturiko emaitzenarabera, hasierako eskolaz aldatzeko aukera dago.

• Eskola jardunaldi laburra. Alemaniako eskolajardunaldia labur samarra da: goizaldeko 8:00eta-tik eguerdiko 12:00etara lehen hezkuntzan, etagoizaldeko 8:00etatik 13:30era bigarren hezkun-tzan. Hau da, astean 20 eta 30 irakastordu (45minutukoak) bitartean. Oro har, egunean bi ordubaino gutxiago erabiltzen dira etxeko lanetan(Hauptschule-ko ikasleek denbora gutxiago).

14 Garrantzizko puntua da: tokiko mailan, prestakuntza unibertsitarioa sar daiteke ikasketa planetan eta, beharrezkotzat jotzen bada,beranduago nazio mailara hedatu daiteke.

15 5.etik 10. Klasse-ra. Alemanez, ikasturteei Klasse esaten zaie. Beraz, ari gara bosgarren, seigarren eta, bata bestearen segidan,10. klasse-ra arte, hau da, 16 urteetara arte (Gymnasium/Realschule).

261


Unibertsitate prestakuntza duala. Baden-Württemberg estatuan jaiotako goi hezkuntzadualaren ereduak (hezkuntza kooperatiboa dei-turikoa) 60 eta 70eko hamarkadetako hezkuntzapolitikoaren egoeran du jatorria. Izan ere, uniber-tsitateetako gainkarga zela kausa, enpresarenerrealitatearen aurrean gazteen gaitasun ezasumatzen zenez, lana aurkitzeko kezka sortu zenikasketak amaitu berrientzat. Horrez gain, enpre-sak gerta zitekeen ezagutzen defizitaren beldurziren, eta holakorik unibertsitateek ezin konponduzezaketen.

1971. urtean, Daimler-Benz AG enpresak etaBaden-Württemberg-ko Kultur Ministerioarekinbatera prestakuntza sistema dualaren sustapenaegin zuen, haren bitartez, unibertsitate prestakun-tzaz gain, ikasleek praktikak egingo lituzkete, hauda, prestaketa eta lanaren arteko lotura bat. Urtehartan zera adostu zen beste enpresa batzuekin:unibertsitate hezkuntza klasikoaren aurrean ezin-bestekoa zela alternatiba erreal bat eskaintzeaikasleei, proposatutako prestakuntza programahoriek arrakastatsuak izan zitezen.

Beraz, horrelako prestakuntza eskaintza bi-dez, garapen aukera berri ugari irekiko liratekeprestakuntza klasikoaren aurrean, esate bate-rako, diru-sarreretan edo lanbidean gora egitekoaukerak.

Merkataritza Ganbara bidez, eskualdeko ad-ministrazioak, Stuttgart-eko Negozio Eskolaketa industria munduak izandako harreman estuazela eta, bigarren hezkuntzan graduatuentzakoprestakuntza programa sortu zen. Hartara, 1972kouztailaren 15ean, “Stuttgart eredu” bezala ezagu-tzen duguna jaio egin zen.

Gaur egun, 22.000 ikasle inguruk ikasten duteeskualde osoan eta, gainera, hezkuntza kooperati-bo sistema bidezko 70.000 graduatu baino gehiagodaude Baden-Württemberg eskualdeko ikasketaprograma guztietan. Bestalde, Baden-Württem-berg eskualdeko hezkuntza kooperatiboaren prin-tzipioekin bat etorririk, eredua hedatu ahala, goi

Sindikatuek behin eta berriro plazaratzen dutelanbide heziketa egiteko pertsona ororen oinarriz-ko eskubidea. Horretara, bazterturik daudenen(arrazoi sozialengatik edo minusbaliotasunarenbategatik) edo etorkin gazteen aukerak hobe-tzeko premia handia azpimarratzen dute. Aldi be-rean, aipatzen dutenez, Alemaniako etengabekoprestakuntza sistema beste europar herrialde ba-tzuetan baino garapen kaskarragoa izan du, halanola, eskandinaviar herrialdeak, Frantzia edo Her-behereak. (AES) Adult Education Surveys-ek Eu-ropa mailan egindako konparaziozko azterketarenarabera, Alemanian “formala ez den prestakun-tzaren” kuota % 43 da (eskandinaviar herrialdee-tan, ordea, % 50 baino gehiago).

(DGB) Alemaniar Sindikatuen Konfedera-zioaren ustetan, etengabeko prestakuntzan ez diraoraindik betetzen kalitatezko irizpide garrantzi-tsuak, gardentasun nahiz justizia sozialik gabekoaeta eskaintza urrikoa da. Izan ere, 1999 eta 2005.urteen bitartean, estatuak eta enpresek gastu gu-txiago egin dute etengabeko prestakuntzari dago-kionez (% 70 gutxiago Enplegu Agentzia Federalakprestakuntza gastuetan eta % 16 gutxiago enpre-sei dagokienez).

• Hezkuntzako hirugarren maila. Unibertsi-tateek, unibertsitateen maila bereko goi eskolek16

eta unibertsitate eskolek17 osatzen dute hezkun-tzako hirugarren maila; halaber, teologi eta peda-gogi goi eskolak daude.

Baden-Württemberg Land-ek bederatzi uniber-tsitate estatal eta estatalak ez diren baina esta-tuak aitortzen dituen 22 unibertsitate ditu. Batzuekospe handia dute nazioarte mailan.

Horrez gain, honakook daude: sei irakasleeneskola eta 23 goi eskola tekniko, bost musika kon-tserbatorio, bi arte ederren akademia, Diseinu GoiEskola, Baden-Württemberg-ko Arte EszenikoenEskola, Zine Eskola eta Pop musika Eskola. Era be-rean, Baden-Württemberg-ko Unibertsitate Dualadago zortzi lekutan, ikasle unibertsitarioen % 10hartzen dituena.

16 Hochschulen.17 Fachhochschulen.

262


hezkuntzaren politikak geroz eta ahalegin gehiagoegin zituen ereduaren bidez erdietsitako lizentziatutituluaren aitortza nazio mailan lortze aldera.18

Ereduaren arrakasta honako elementuhauetan datza:

• Ikasleen independentzia ekonomikoa, hile-ko ordainsariaren bitartez ikasketa-aldia osoan.

• Ikasle kopuru txikiko taldeak (25-30),irakasle eta irakaskuntzako profesionalenaholkularitza trinkoa ahalbidetuz. Horrelakobaldintzek motibazioa sustatu eta ikasketenarrakastan lagundu egiten dute.

• Nazio zein nazioarteko aitortza: 2006. ur-tean Ebaluazio eta Akreditazio Agentzia Zen-tralak (ZEvA) karrera guztien egiaztatzea eginzituen.

• Nazioarteko esperientzia eta mugikorta-suna ikasketa-aldian.

• Laneratze tasa handia: graduatu ondoren,ikasleen % 82 lanean hasi ziren.


Administrazio publikoak dira enplegua bultza-tzeaz arduratzen direnak. Hierarkia sistema erabiltzendute, hortaz, administrazio arlo bakoitzak berariazkoerakundeak ditu.

Herri edo administrazio izaera duten entitateezgain, herrialde eta tokiko mailan prestakuntza etaenplegua sustatzeko politika aktiboetan eskumenakdituzten beste erakunde batzuk daude:

• Merkataritza Ganbarak. Laguntza tekniko, ku-deaketarako laguntza eta hiru hilabeteko praktikaprogramak eskaintzen dituzte (denbora luzeko lan-gabetuen kasuan, finantzaketa Enplegurako Insti-tutuaren esku dago).

• “Landeskreditbank ”Kreditu Bankua. Interesbaxuko maileguen eskaintza egiten du. Baden-Württemberg eskualderen ekimena dugu hau.

• “Mittelständischen Beteiligungsgesellschaft Ba-den-Württemberg GmbH” (baliabideetan partaide-tza duen sozietatea). Jardueraren hasieran parte

hartzean, bestelako finantza iturriak eskuratzenlaguntzen du. Alemaniako eskualdeak barrutie-tan banatzen dira. Baden-Württemberg estatuanzenbait ardura (orientabideak, argibideak lagun-tza, prestakuntza eta ekintzailetza, subsidioak etaabar) duten hogei tokiko bulego inguru daude.

Krisialdian egonda ere, langabetu kopuruaren,bereziki, denbora luzeko langabetu kopuruaren ebo-luzioak egiaztatzen du Baden-Württemberg-ek en-plegu politika aktibo ikaragarria egiten duelaemaitzei erreparatuz gero: denbora luzeko lan-gabetu kopuruak % 49,6 egin du behera, 25 urtetikbeherakoek % 18,8 eta langabetuek, oro har, % 18,3.

Lanbide orientaziorako sistema berria da enple-gua lortzeko politika aktibo nagusia, enpresaburueketa enplegatuek aldi berean finantzatzen dutena(bakoitzak ehuneko berrogeita hamarra). Enplegualortzeko beste neurri batzuk daude, hala nola, inte-grazio kontratuak, gazteentzat aldi baterako kontra-tuak egiteko aukera ematen dietena enpresaburuei,eta baldin eta lan harremana amaituko balitz, inolakozigorrik jaso gabe.

18 Bachelor-BA.

5.1. GRAFIKOA. BADEN-WÜRTTEMBERG-KOUNIBERTSITATE DUALAREN DATUAK

Enpleguarekin 82%

Masterra 8%

Enplegu bila 7%

Bestelakoak 3%

Iturria: Baden-Württemberg-ko Unibertsitate Duala, 2009www.duwb.de

263


2.2. Ereduaren emaitzak

PISAk egindako hiru edizioetan emaitza onakageri dira nazio eta nazioarteko rankingarekikoLand honek izan duen lekuei dagokienez. Baden-Württemberg-ek lortutako emaitza onek (bost lekuaurreratu ditu nazioarte mailan eta buru da alema-niar estatuen artean) azken urteotan hezkuntza ar-loan egindako erreformetan dute arrazoi nagusia,bereziki, PISA 2000n lortutako emaitzetatik aurre-ra, izan ere, erreforma horiek eskualdeko hezkun-tza sistema modernizatzea ekarri dute, etenduraeta aldaketa handirik egin gabe. Tokiko gobernuaizan da azken urteotako erreformak abian jartzeazarduratu dena.

2.3. Ereduaren balioak eta logika

Alemaniar hego-mendebaldeko eskualde ho-netako biztanleen sormenak, asmamenak, trebe-tasunak eta iaiotasunak, bai eta, merkataritzan,industrian, zientzian, hezkuntzan, artean eta kul-turan egindako ekarpenek ere, eragin dute Europaeta munduko eskualderik arrakastatsuenetako batizatea.

Tradizioa eta aurrerakuntza, eskualde identitateaeta balio kosmopolitak, dinamismo ekonomikoa etagizarte elkarreragina, dibertsitatea eta kohesioa ezdira kontzeptu kontraesankorrak, osagarriak baizik,estatu honen eta bere biztanleen izaera osatzen du-ten idealak.

Baden-Württemberg-ko hezkuntza eredua-ren arrakasta bere filosofiaren barnean daudenbalioetan datza, eta laburbildurik: lehentasunaematen zaie ezagutzaren integrazioari eta tradi-zio eta berrikuntzaren arteko osagarritasunarenbilaketari. Bizkarrezur horrek honako printzipiookdaramatza:

• Curriculum sistema diseinatzeko indepen-dentzia. Baden-Württemberg estatuak irakas-gaiak zehaztu eta hezkuntza mailetara moldatzekoerabateko autonomia du.

• Erabateko konfiantza irakasleen iritzian etaikasleei ematen zaien balioa. Ikastetxe etairakasleek aintzat hartu behar dituzte ikasleen iri-tziak eskola plangintza egite aldera.

• Sormena eta teknologia. Estatu federatu hau“ideien lurra” gisa kokatu nahian, azpiegitura etateknologian tamaina handiko inbertsioa egitenari da.

• Tradizioa eta modernitatea. Denboran zehar,historiak kapital intelektuala metatzeko aukeraeman du, eta etorkizuneko erronken nahiz berrikun-tzen aurrean tradizioa eta iraganeko arrakastenbalioak kontserbatu egin dira.

• Jarraitutasuna eta gogoa. Baden-Württembergestatuko gobernuak, hezkuntzari dagokionez, baliohorien defentsa egiten du, garrantzizkoak baitiraezagutzez jantziago izateko.

2.4. Irakaspen nagusiak

Azterlan honetako irakaspen nagusiak ezagu-tzaren kudeaketa eta balio tradizionalak (pen-tsamendu, familia, erlijio, hezkuntza, arte eta kulturaskatasuna) bateratzeko ideian islatzen dira.

Tradizio eta ezagutzaren arteko bat-egite horrekmodernizazio estrategia ekarri dio Baden-Württem-berg estatuari, non zientziak, teknologia, informatika-ren teknologia aurreratuetan ikerketa, telekomunika-zioak eta bioteknologia dagoeneko plaza behinenaokupatzen dute, eta sormenean, berrikuntzan etaespezializazioan oinarrituriko kulturara garamatzate.

Balio horietaz gain, kalitateak ere egitekogarrantzitsua du ereduaren arrakastan, horrekzuzenean oso ondo prestaturik dauden per-tsonak izateko ideia dakar berekin, beti dagoenonena eskaintzeko, gehienbat, natur baliabide urrikoeskualdea delako. Hortaz, giza baliabideen zaintzaazpimarratzen du.

5.1. TAULA. LANGABETUAK ADIN, URTE ETAIRAUPENAREN ARABERA

Urtea Langabe-tuak

25 urtetikbehe-rakoak

55 urtetikgorakoak

Denboraluzekolangabe-tuak

2006 348.717 38.788 46.898 115.6452007 272.530 26.900 36.168 —2008 229.129 22.114 32.733 62.8512009 284.855 31.485 42.743 58.292

Iturria: Bundesagentur für Arbeit, 2010.www.arbeitsagentur.de

264


Horko hezkuntza ereduaren konbinaziopraktikoa da nabarmentzen dugun beste alderdibat, eta hautematen da ereduarekiko enpreseninplikazio mailan, kualifikazio handiko eta enpresa-ren problematika errealera bideratutako gazteen hor-niketa egiten da, bai industri sektorean, bai zerbitzusektorean.

265



3.1.1. Testuingurua

EBko herrialderik gehienekin alderatuz gero,Danimarkak biztanle aktibo (% 7,8 2009an) eta enple-gu kopuru handia agertzen du.

1995. urtean, langabezi tasarik handiena izanzuen (% 10,4) eta, harrezkero, behera egin zuen etagutxienekora arte (% 1,8) iritsi zen 2008an. Orain-go krisiak langabezi tasa igoarazi badu ere (2010komaiatzean, % 4,1), EB (% 9,6) eta OCDEko (% 8,7)batez bestekoa baino askoz ere txikiagoa.

Lan merkatuan emakumeek duten parte hartzehandia da aktibitate eta enplegu tasa handien arrazoinagusia, Eurostat-en arabera, 2009an emakumeentasa % 73,1 zen eta gizonezkoena % 78,3.

Danimarkako ekonomiaren hirugarren sektoreakjauzi handia eman du. Izan ere, 1960an nekazaritzak,arrantzak, industriak eta etxegintzak enpleguaren %57 hartzen bazuten ere, 2008an, ordea, % 25 besterikez. Aldi horretan, enplegatu publiko kopuruak nabar-men egin zuen gora (1960ko % 11tik 2008ko % 28ra).Enplegurik gehienak (% 47) zerbitzu pribatuetan bil-tzen dira (Statistics Denmark, 2010, 18.orr.).

Danimarkak 305.000 enpresa aktibo ditu, alegia,enpresa bat inguru hamar daniar aktiboko. Enpresatxiki eta ertain kopuru handia eta enpresa handi gutxida daniar ekonomiaren ezaugarria. Daniar enpresen% 92 hamar enplegatu baino gutxiagokoak dira eta% 2, berriz, 50 baino gehiagokoak.

Nekazaritzako esportazioek garrantzia dute Dani-markan (% 15). Nekazaritzaz gain, arrantzak eta Iparitsasoko petrolio eta gas naturalaren erauzketak osa-tzen dute lehen sektorea. Danimarkako industriarenprodukzioa bere tamainakoak diren beste europar he-rrialde batzuena baino txikiagoa da, dena dela, daniaresportazioen hiru laurdenak produktu industrialak

dira, gehienbat, aerosorgailuak, farmaziako produk-tuak eta ehun gaiak. Era berean, garrantzizkoak diranekazaritzako eta petrolioko esportazioak. 2010ekoEuropako lehiakortasun indizearen arabera, 27tik,Danimarka da bigarren herrialderik lehiakorrena (An-noni eta Kozovska, 2010, 22. orr.).

2010eko martxoan, daniar langileen % 71 sin-dikaturen bateko kide ziren (Statistiks Denmark).Halaber, enpresaburuek parte hartze handia duteerakunde enpresarialetan, beraz, akordioetan apenasdago estatuaren parte hartzerik. Urte anitzeko akor-dio irmoak izan ohi dira, eta lan gatazkak direla eta,lanegun gutxi galdu ohi dira.

3.1.2. Daniar hezkuntza ereduaren ezaugarriak

• Eskola publikoaren nagusitasuna oinarrizkolehen eta bigarren hezkuntzan. Oinarrizko Le-hen eta Bigarren hezkuntza (lehen ikasmailatikbederatzigarrenera, derrigorrezko ez den hamarga-rren ikasmaila bat ere dago), funtsean, eskola pu-blikoan garatzen da (folkeskole), eta eskola umeen% 86 joaten dira. Edonola ere, esan beharra dagohezkuntza derrigorrezkoa dela Danimarkan eta ez,ordea, eskola.

Hezkuntza bereizketa da daniar eskola pu-blikoan dagoen printzipio nagusietako bat, horre-tara, ikasle bakoitzaren gaitasunak hartzendira abiapuntutzat irakaskuntzan plangin-tzan. Nahiz eta ikasleak ikasgeletan egon ikaske-ta-aldi ia osoan, beste ikastalde batzuetan hartzen

3. Danimarka: malgusegurtasun eredua

5.2. TAULA. BIZTANLEAK (15 ETA 66 URTEBITARTEAN) MILATAN ENPLEGUEGOERAREN ARABERA (MILATAN)

2007 2008 2009Enpleguarekin 2.779 2.827 2.747Langabetuak 115 98 177Pertsona inaktiboak 813 810 835

Iturria: Statistiks Denmark. http://www.dst.dk

266


ikasmaila malgua da denboran eta ikaslearen au-rretiko prestaketaren eta anbizioen mende dago.Oinarrizko programaren ostean, programa nagusiadator, ikas-ekinezko prestakuntzan oinarriturikdagoena. Programa nagusia betetzeko, ikas-leak prestakuntza hitzarmena izan behar duprestakuntza praktikoa eskainiko dion en-presa batekin. Prestakuntza hitzarmenik lor-tzen ez badu, “hezkuntza bermea” jartzen daabian, prestakuntza praktikoa eskolan ber-tan egin dezan.

Prestakuntza praktikoaren aldirik luzeena pro-grama nagusiaren barruan dago: % 50 eta % 70bitarte enpresa batean egiten da eta % 50 eta %30 bitarte, aldiz, prestakuntzako zentroan eta ikas-ekinezko prestakuntza programan, 5 eta 10 aste-bloke bitarteko eskola-aldiekin

• Goi mailako irakaskuntza. Goi mailakoirakaskuntza programak mailatan banatzen dira,iraupenaren eta onarpen betekizunen arabera:

– Ziklo laburreko lanbide programak (Kortevideregående uddannelser-KVU). Espainiarestatuko lanbide heziketako goi mailakozikloen baliokide izango lirateke, eta lanbideheziketako eskoletan ematen dira.

– Ziklo ertaineko lanbide programak (Me-llemlange videregående uddannelser-MVU):hiruzpalau urteko programak unibertsitateetan(hiru urteko graduak) eta lanbide heziketako iaehun eskolatan eman direnak, 2008an, eskolakzortzi unibertsitate eskolatan fusionatu egin zi-ren (danieraz: Professiønshojskoler).

– Iraupen luzeko goi mailako ikasketak (Lan-ge videregående uddannelser-LVU), bospaseiurteko iraupena dute. Oro har, hiru urteko gradubatek eta ondorengo bizpahiru urteko candida-tus programak (Espainiako master programarenantzekoa) osatzen dituzte programa horiek.

Iraupen luzeko ikasketak Danimarkako lekuhauetan egin daitezke: bost unibertsitatetan(Kopenhage, Århus, Hego Unibertsitatea, Aal-borg eta Roskilde), Enpresa Zientzien goi esko-letan eta zenbait instituziotan, besteak beste,Danimarkako Unibertsitate Teknikoan, Arte

dute parte ere, ebaluazioen eta garapen mailarenarabera. Ikastalde bereizietan oinarriturik dagoenprestakuntza mota hori trebetasun espezifikoenprestaketarako edo ikastaldeei jartzen zaizkienerronka berezietarako erabiltzen da, horrenbestez,alde batetik, zailtasunak dituzten ikasleak indartu(apenas dago eskola porrotik) eta, bestetik, ta-lentu handiagoko ikasleak motibatzen dira (DME,2008a).

• Batxilergo malgua. Bigarren hezkuntza arautuak(gutxi gorabehera, hamasei eta hemeretzi urte bi-tarteko ikasleak) batxilergo eta lanbide heziketakoikasketak hartzen ditu, 2008an, promozio bakoi-tzeko ikasleen % 60 batxilergoan sartu zen eta %37 lanbide heziketan; ikasleen % 3, ordea, ez zenbigarren hezkuntza arautuan hasi.

Lehen hezkuntzan zegoen hezkuntza bereiz-keta bigarren hezkuntzan ere mantentzen daeta, eskaintza bereiziaren bitartez, aintzathartzen dira ikasle bakoitzaren gaitasun etamotibazio indibidualak.Motibazio maila handiaziurtatzea da nahia, ahalik eta gazterik gehienekbigarren hezkuntza bete dezaten.

• Lanbide Heziketa: Ikas-ekinezko prestakun-tza. Daniar lanbide heziketa ikas-ekinezkoprestakuntza ereduari erantzuten dio, lanbideheziketako eskolako ikasketen eta enpre-sako praktiken konbinazio bidez. Oinarrizkozati batek eta programa nagusiak osatzen dituzteprogramak. Ikasleak prestakuntza hitzarmena lor-tu behar du lan munduko ordezkariek (enplega-tzaileen eta enplegatuen ordezkari konfederaziobat) onarturiko enpresa batekin, programa nagu-siarekin betetze aldera. Lan munduko ordezka-riek eragin eta erantzukizun handia dutelanbide heziketaren gainean.

Lanbide heziketa, oinarrizko eskola hezkun-tza lortu duten ikasleei ez ezik, aurrez lanbideesperientzia izan duten helduei ere zuzendurikdago, izan ere, heldu kopurua gora egiten ari dalanbide heziketako ikasleen artean. Gutxi gora-behera, gazteen % 38k eskuratzen dute titu-luren bat lanbide heziketan.

Lanbide heziketa bi ikasmailetan bana-tzen da: Oinarrizkoa eta Nagusia. Oinarrizko

267


gai bat dagoen hezkuntza programaren mailabatzuetan: “Hezkuntza eta lanbide orientazioaeta lan merkaturako orientazioa”20. Irakasgaihori seigarren eta hamargarren ikasmailetan emaneta norberaren zein kolektiboaren orientabide gisagaratzen da, ikasleek berariazko gaitasunak nahizhezkuntza sisteman izan dezaketen etorkizuna eta lanmerkatuko aukerak ezagut ditzaten. Modu horretan,ikasleek beraiek hezkuntza eta lan hautaketa egitenlaguntzen da, norberaren premiak, gaitasunak jarre-rak eta posibilitateak oinarritzat harturik.

Horrelako hezkuntza eta lanbide lanketa be-re horretan mantentzen da ondorengo hezkun-tza mailetan, bai eta, hezkuntza sistematikkanpo ere. 2003an, daniar parlamentuak Lanbidehezkuntza, heziketa eta karreraren hautaketanorientatzeko legea onetsi egin zuen. Legearen bi-tartez, gazteak orientatzeko 45 udal zentro sortu dira,25 urtetik beherakoei orientabideak emate aldera.Zentroetan lehen hezkuntzako eta derrigorrezko bi-garren hezkuntzako ikasleak gidatzen dira, bai eta,hezkuntza sistema alde batera utzi duten edo uztekoarriskuan dauden 25 urtetik beherako gazteak ere.Zentroetan, ikasleentzat eta gizartearentzat ahaliketa probetxugarrien diren ikasketak eta lanbide ka-rrerak hautatzea nahi da, ikasketak utzi edo aldatzendituen ikasle kopurua murrizte aldera.

Ederren Akademiako eskoletan, musika kon-tserbatorioetan, arkitektura eskoletan eta Far-maziako Goi Eskolan.

Kopenhage eta Aarhus-ko unibertsitateakdira herrialde honetako garrantzitsuenak.

• Etengabeko Prestakuntza eta LanerakoPrestakuntza. 2007an, 440.000 pertsona ingurukhartu zuten parte etengabeko prestakuntza etahelduentzako prestakuntzaren inguruko jarduere-tan (haietako askok ikastaro batean baino gehia-gotan, beraz, 915.000 izan ziren jardueretan partehartu zutenak), hartara, % 78k lanbide heziketareninguruko jardueretan hartu zuten parte, % 20kprestakuntza orokorrean eta % 2 inguruk uniber-tsitate prestakuntzan (UNI, 2010, 101. orr.)

Datuok ikusitakoan, Danimarka da helduen-tzako hezkuntza eta etengabeko prestakun-tza arloan partaidetza mailarik handienaduen herrialdetako bat.

Programak, gehienbat, langile aktiboentzatantolaturik daude, langabetuek parte har bade-zakete ere. Langabetuek, lehen langabezia-aldian,etengabeko lanbide prestakuntza arloko nahi dutenprograma konbinazioa jasotzeko aukera dute sei aste-tan zehar. Era berean, langabetuek parte har dezaketeetengabeko prestakuntzan, tokiko enplegu zentroaknorberarentzat egindako ekintza programa19.

Flexicurity ereduarekin bat etorririk, etengabekoprestakuntzaren bidez, nahi da parte hartzaileek“lan funtzio berri eta zabalagoak kudeatzeko auke-rak hobetzea, eta lan merkatuan malguagoak iza-tea” (Danish Ministry of Education, 2008d, 1. orr.).

Azken lau asteetan, hezkuntza jardueretan partehartu duten biztanleen (25 eta 64 urte bitartekoak)proportzioa


Prestakuntza sistema lan merkatura egokitzeagiltzarri da sisteman, eta eskola publikoan (folkes-kole) hasten da, zeinetan, egiatan, derrigorrezko

19 2007an, helduentzako etengabeko prestakuntzaren inguruko 2.800 programa zeuden, halaber, 300 irakasgairen eskaintza egitenzen lanbide heziketa arautuan, etengabeko prestakuntzako ikastaro gisa.

20 Danish Ministry of Education (2008): The Folkeskole.

5.3. TAULA. AZKEN LAU ASTEETAN, HEZKUNTZAJARDUERETAN PARTE HARTU DUTENBIZTANLEEN (25 ETA 64 URTEBITARTEKOAK) PROPORTZIOA

2004 2005 2006 2007 2008Danimarka 25,6 27,4 29,2 29,2 30,2Islandia 24,2 25,7 27,9 27,0 25,1Finlandia 22,8 22,5 23,1 23,4 23,1Erresuma Batua 29,0 27,6 26,7 20,0 19,9Norvegia 17,4 17,8 18,7 18,0 19,3Herbehereak 16,4 15,9 15,6 16,6 17,0Espainia 4,7 10,5 10,4 10,4 10,4EB (27 herrialde) 9,3 9,8 9,7 9,5 9,6Alemania 7,4 7,7 7,5 7,8 7,9Frantzia 7,1 7,1 7,6 7,4 7,2Polonia 5,0 4,9 4,7 5,1 4,7Suedia 32,1 33,4 32,0 32,4 —

Iturria: UNI, 2010, 103. orr.

268



3.2.1. Hezkuntza sistemaren emaitzak.PISA testa

2006an, Danimarkak hirugarren PISA testeanhartu zuen parte, eta OCDEko herrialdeen batez bes-tekoaren antzeko lekuak lortu zituen zientzietan etairakurmenean, eta kokapen onean amaitu zen mate-matikako emaitzei dagokienez. Danimarkak OCDEko18. lekua eskuratu zuen natur zientzietan, hortaz, zor-tzi leku aurreratu zituen 2003. urtearekiko (26.a).

Era berean, irakurmenaren emaitzek garrantzizkoaurrerapena erakusten digute, 2003ko 16. lekutik12.era pasatu baita 2006an, OCDEko herrialdeenbatez bestekoan. Matematikako emaitzak OCDEkoherrialdeen batez bestekoaren gainetik egon ziren na-barmenki 2000, 2003 eta 2006ko ebaluazioetan. Dani-marka 2003ko 12. lekutik 10.era pasatu zen 2006an.Ikasleen % 14k matematika gaitasun oso handiakagertzen dituzte, OCDEn, ordea, % 11k. Mutil etanesken artean matematikan dagoen desberdintasunaOCDEko herrialdeen batez bestekoaren antzekoa da,eta behera egin du 2003 eta 2006 bitartean.

3.2.2. Gizarte eta ekonomiaren oihartzuna(Emaitza gehigarriak)

Hezkuntza sistema, behar baino lehen, bertan be-hera uzten duten ikasleen portzentajea (% 10,9) Euro-pakoa (% 15,3, 27 herrialdetako EBn) baino txikiagoada. 2008an, ikasleen % 81ek amaitu egin zuten derri-gorrezko bigarren hezkuntzaren ondokoa, eta gober-nuak 2015ean % 95era iristea nahi du.

Lan egiteko adina duten daniarren % 76k, gu-txienez, titulu bat dauka derrigorrezko goi hezkun-tzaren ondokoan (batxilergo edo antzekoan), OCDErenbatzez bestekoaren gainetik (% 71), edo 27 herrialde-tako EBen batzez bestekoaren gainetik (% 70), halaere, 14 herrialdek daniarrena baino portzentaje hobeadute. Daniarren % 33k goi mailako titulazioa dauka,hau da, OCDEren batzez bestekoa baino sei puntugehiago, eta eskandinaviar gainerako herrialdeen an-tzeko portzentajea.

Daniar unibertsitateen emaitzei dagokienez,munduko unibertsitateen rankingetan ongi tokitutadaude. Shangaiko Unibertsitateak taxututako ran-

Ikas-ekinezko prestakuntza printzipioak etagizarte eragileen inplikazioak lanbide heziketaenpresen premiei egokitzen laguntzen dute. In-plikazio horrek “prestakuntza programen edukia lanmerkatuaren eskariekin bat datorrela eta enpresekkualifikazioen aitortza egiten dutela bermatzen du”(Danish Ministry of Education, 2008c, 22. or.)

Gizarte eragileak kontseilu eta batzordeetanordezkaturik daude, nazio mailan (hasierako lanbi-de heziketarako aholku batzordea), sektore mailan(sektore batzordeak) eta tokiko mailan (tokiko ba-tzordeak).

Enpresaburuen eta langileen ordezkariek 50sektore batzorde inguru osatzen dituzte (de fagligeudvalg). Sektore batzordeek prestakuntza progra-men eduki zehatza ezarri ondoren, programen irau-pen nahiz egiturari, helburuei nahiz ebaluazioarieta prestaketa praktiko nahiz teorikoaren artekobanaketari aplikatzen zaie. Batzordeek lan merka-tuaren garapenari erreparatu beharko diote eta,merkatuan antzematen dituzten beharkizunen ara-bera, prestakuntza programa berriak bultzatzekoerabakiak hartu, dauden programak doitu, pro-gramen plaza kopuruak onartu eta lan merkatuanbeharrezko ez direnak kentzen dituzte. Halaber,horrelako sektore batzordeak ikasle guztiek gaindi-tu behar duten azken azterketaren atal praktikoazarduratzen dira (journeyman`s test).

Sektore batzordeek tokiko hezkuntza batzordeak(de lokale uddannelsesudvalg) izendatzen dituztelanbide heziketako zentroetan, prestakuntza pro-gramaren plangintzarako aholkuak eman, tokiko lanmerkatuarekiko lankidetza bultzatu eta enpresekinikas-ekinezko prestakuntzako akordio gehiago erdies-te aldera.

Era berean, gizarte eragileek rol nagusiadaukate etengabeko prestakuntza eta lanerakoprestakuntzaren kudeaketan, lehentasunakezartzean, garapenean, antolaketan eta kali-tatea ziurtatzean (Danish Ministry of Education,2008c, 37. orr.). Tradizionalki, gizarte eragileek, hi-tzarmen kolektiboaren bitartez, enplegatuen gaita-sunak garatu eta enpresen giza baliabideak planifika-tzeko akordioak hartzen dituzte (Danish Ministry ofEducation, 2007, 19. orr.).

269


emateko sistema oparoaren eta enplegu poli-tika aktiboaren konbinazioa egiten du.

Zenbakizko lan malgutasuna

Daniar enplegatzaileek enplegatuak kalera di-tzakete oso epe laburrean. Modu horretan, enpresekmerkatuaren eboluzioaren arabera jarduteko aukeradute. Halaber, horrelako malgutasunak negozio be-rrien ekintzailetza bizkortzen du, enpresaburuek on-do baitakite enplegatuak erraz kanpora ditzaketela,baldin eta egitasmoak porrot egiten badu (Andersen,2009, 2. orr.). Handia da langileen mugikortasuna, eta4,8 urte da lanpostuen batez besteko iraupena Dani-markan, OCDEko txikiena, hain zuzen ere (Andersen,2009, 2. orr.).

Triangeluko angeluen arteko geziek pertsonenfluxuak adierazten dituzte. 1980. urteaz geroztik, %25 eta % 35 bitarteko lan indar daniarrak aldatzen duenplegatzailea (Bredgaard et al., 2005, 5. orr.). Asko-tan, lan aldaketek langabezia-aldiak eragiten dituzte,hortaz, urtero lan indarraren laurden eta herenarenbitartean langabezian egoten da (Bredgaard et al.,2005, 5. orr.). Langabeturik gehienak lanean hastendira epe labur batean, eta gainerakoak enplegu po-litika aktiboetan integratzen dira, berriro lanean has-teko asmotan.

Gizarte babeserako sistema

Tradizionalki, langabezia-asegurua da lan poli-tikaren programa pasiborik garrantzitsuena. Herrial-de gehienetan ez bezala, Danimarkan, langabezia-asegurua borondatezkoa da, eta langileen % 80baino gehiago aseguraturik daude (Geerdsen, 2006,739. orr.).

Langabezia-saria aurrez jasotako ordainsariaren% 90 da. Hala eta guztiz ere, aldi berean, maximoabsolutua dago, horretara, langabezia-sariaren etaordainsariaren arteko benetako aldea, batez beste, %65 ingurukoa da. Langabezia-prestazioa zerga erregi-menpean dago. Enpresaburuak ordaindu behar ditulangabezia-aldi guzietako lehen bi egunak.

Langabezia-prestazioaren gehienezko iraupe-na bost urtekoa da, horren ostean, langabetuaktxertaketa dirusari minimoa hasten da kobratzen.

kingari begiratzen badiogu, 2009an, lau unibertsitatezeuden munduko 500 garrantzitsuenen artean. Ho-rietako bi (Danimarkako garrantzitsuenak) munduko100 garrantzitsuenen artean zeuden: KopenhagekoUnibertsitatea, 43. lekuan (8.a Europa mailan), etaAarhus-eko Unibertsitatea, 63. lekuan (31.a Euro-pa mailan). Bestalde, hirugarren unibertsitate bat,Danimarkako Unibertsitate Teknikoa, 200 garrantzi-tsuenen artean dago eta Hego Unibertsitatea, ordea,munduko 400 garrantzitsuenen artean.

Europa eta mundu mailan, ikerketa eta irakaskun-tzaren elitean dauden daniar unibertsitateen por-tzentaje handiak unibertsitate hezkuntzan inber-tsio handiak egitea dakar berekin. Danimarkak 700euro inguru inbertitzen du unibertsitate hezkuntzanbiztanle bakoitzeko, hau da, Norvegiaren atzetik,unibertsitate hezkuntzan gehien inbertitzen duen bi-garren europar herrialdea da.

Ikasketa-aldi luzea eta graduatu berrien adinhandia edo “betiko ikaslearen” arazoa da daniarhezkuntza sistemari diru-kostu handia dakarkion bes-te alderdi bat (Nilsson, 2006, 32. orr.). 2008an, ziklolaburreko goi mailako titulazioa ateratzen ari zirenikasleek, batez beste, 27,1 urte zituzten, gradu tek-nikoren bat amaitzen zutenek, batez beste, 29,3 urtezituzten eta unibertsitate graduren bat amaitzen zute-nek, batez beste, 25,9 (UNI, 2010, 91-92. orr.).

3.3. Daniar malgusegurtasun ereduarenoinarriak

Daniar enplegatuek ordainsari ederrak, lanbaldintza onak (37 orduko asteko lanaldia eta seiopor-aste) eta onura sozialak edukitzea ez da ozto-poa daniar enpresak lehiakorrenen artean izatekomerkatuko sektore askotan. Egin diren ikerketa uga-riren arabera, lehiakortasun handiaren arrazoia lanmerkatuaren daniar ereduan, edo “malgusegurtasun”ereduan, bide datza. Malgutasun eta segurtasun ter-minoen kontrakzioaren funtsezko ideiari jarraiki, bikontzeptuok kontraesankorrak izan beharrean, elkarrilagun diezaiokete.

Lan merkatuaren daniar eredua “urrezkotriangelu” gisa irudikatu ohi da (ikus hurrengografikoa). Ereduak zenbakizko lan malgutasunhandiaren, langabetuei laguntza ekonomikoa

270


Lan merkatuaren erreforman ezarritakoarenarabera, urte erdiko epean lanik lortu ez duten 25urtetik beherako langabetuek prestakuntza ikasta-roren batean hartu behar dute parte edo, bestela,langabezia-sariaren erdia jasotzea onartu. Gaine-rako langabetuei dagokienez, bi urteko epean laniklortzen ez badute, enplegu programa aktibotan par-te hartu beharra dago (Geerdsen, 2006, 740. orr.).Enplegu programa aktiboetan honakook sartzendira: prestakuntza, subsidiopeko enplegua enpre-sa publiko nahiz pribatuetan eta autoenplegurakolaguntzak.

3.4. Daniar kasuaren balioak eta logika

Danimarkako hezkuntza sistema edo enplegueredua imitatu nahi izango lukeen edozein herrial-dek aintzat hartu beharko lituzke eredua logikazjanzten duten hainbat balio eta elementu kulturalnahiz historiko, eta horiek gabe alferrikako imitazioprozesua gerta zitekeen. Besteak beste, honakooknabarmentzen ditugu: ekitatea, ikasleen bereizketa,gizarte eragileen protagonismoa eta beraien arteko

Enplegu politika aktiboak

Lan politika arloan izandako aldaketa estra-tegikoa da Danimarkako langabezia-tasa txikianeragina izan duen faktore bat, batez ere, 1994. ur-tean hasitako lan merkatuaren erreforma. Egindakoaldakuntza nagusien artean, nabarmentzen dira lan-gabezia-sariaren gehienezko iraupenaren murrizke-ta (zazpitik bost urtera) eta lanpostu berririk lagun-tzarik gabe lortzen ez duten langabetuak aktibatzekobideen hobekuntza. Birziklatze profesionaleko pro-gramak eta prestakuntza dira lan aktibazioaren mo-dalitate nagusiak.

Langabetuentzako ekintza plan indibidualak etaaktibazio ikastaroak sartu egin ziren modu inten-tsiboagoan eta lehenago.

Langabezia-aldian hastean, langabetuari “aldipasiboa” egokitzen zaio, enplegua modu autonomoanbila dezan. Aldi pasiboa amaitu eta langabezian ja-rraituz gero, “aldi aktiboan” sartzen da, zeinetan en-plegu programa aktibotan parte hartu beharra dagoenlangabezia-prestazioa kobratu nahi bada.

5.2. GRAFIKOA. DANIMARKAKO MALGUSEGURTASUN EREDUA

Lan merkatuaren politikarenkualifikazio eragina

Malgusegurtasunarenardatz nagusiak

Lan merkatuaren politikarenmotibazio eragina

Lan merkatuarenneurri aktiboak

Gizarte babeserakosistema oparoak

Lan merkatumalgua

Iturria: Bredgaard et al. (2005), 6. orr.

271


konfiantza, luzaroko tradizioa helduentzako hezkun-tzan eta lan malgutasuneko ereduen sustrai histo-riko sakonak.

• Ekitatea. Ekitatea balio garrantzitsua dadaniarrentzat, eta horrela islatzen da zerga sis-teman, hezkuntzan egiten den gastu publikohandian, langabezia-prestazioetan nahiz politikaaktiboetan, ikasle diskriminaziorik gabeko zen-troetan eta ikastetxe guztien arteko neurrizkoemaitzetan.

• Ikasleen bereizketa. Bai lehen hezkuntzan, etabai, bigarren hezkuntzan, lanbide heziketan, la-nerako prestakuntzan eta etengabeko prestakun-tzan ere, garrantzi handia ematen zaie ikaslearengaitasun eta motibazio indibidualekiko ikasketenbereizketari eta egokitzapenari. Horrelako in-dibidualizazioa ikasteko zailtasunak dituztenenkasuan ez ezik, ikasle guztientzat, norbanakoprestakuntza planetan eta ebaluazioetan, ikas-keta-aldiekin eta ikasleen gaitasunen araberakomodulu aldakorrekin, metodologia bereiziekin…planteatzen dira ere. Modu horretan, zailtasunakdituztenen eskola porrota murrizteaz gain, talen-tu handiagoa dutenen hezkuntza prozesua moti-batu eta azkartzea lortzen da.

• Konfiantza. Zenbait autoreren arabera (Wiltha-gen eta Tros, 2004; Ilsøe, A., 2007), Danimarkakoenplegatzaileen, sindikatuen eta gobernua-ren artean dagoen konfiantza maila handia fun-tsezko gakoa da malgusegurtasun sistemarenarrakastan. Baldin eta konfiantza maila txikikoedo horrelako konfiantzarik gabeko herrialderenbatek malgusegurtasun estrategiak ezarri nahibadu, kontrako jarrera sendoak izan ditzakete eta,hortaz, porrot egin.

• Tradizioa helduen prestakuntzan. Helduen-tzako prestakuntza ez formalak Danimarkan duentradizio historikoak zerikusi handia du etengabekoprestakuntza jardueretan langileek erakusten du-ten parte hartze maila handiarekin.

• Malgusegurtasun historikoa. Malgusegurta-sun terminoa berria bada ere, zenbakizko malguta-suna eta langabezia-estaldura historia handikoakdira Danimarkan.

3.5. Daniar kasuaren irakaspen nagusiak

PISA txostenaren emaitza guztiek eta daniarhezkuntza sistemari buruzko beste adierazle batzuek(derrigorrezko hezkuntzaren ondoko bigarren hezkun-tzako ikasketak egin dituen biztanle kopurua handia,eskola porrotaren maila txikia, parte hartze handiaetengabeko prestakuntzan, langabezia-maila txikiak,unibertsitateak munduko elitean) sistema horretanargitasunek iluntasunak gainditzen dituztelaadierazten dute.

Daniar gizarte eragileen protagonismoa dahezkuntza sistema eta enpresaren munduaren arte-ko lotura ulertzeko elementu garrantzizko bat. Gi-zarte eragileak oso inplikaturik daude lanbideheziketan, horretara, lan merkatuaren premiakaztertzen dituzten zenbait kontseilutan hartzendute parte eta prestakuntza programak (edu-kiak, iraupena, metodologia eta ebaluazioa) pre-mietara egokitzen dituzte. Era berean, gizarteeragileek garrantzizko rola daukate etengabekoprestakuntzaren eta lanerako prestakuntzarenkudeaketan eta lan merkatuaren premietaraegokitzeko gaietan. Eragileen ordezkatze mailahandiak laguntzen du protagonismo horretan (daniarlangileen % 70 baino gehiago sindikaturen batekokide da), eta litekeena da sindikatze maila txikiko he-rrialdeetan emaitza kaskarragoak izatea.

Danimarkako malgusegurtasun eredua-ri dagokionez, ulertzen dugu ereduaren arrakastantestuinguru geografiko, kultural eta historikoa az-pimarratu behar dela, eta oso zaila dela bestetestuinguru batean mota horretako eredurikegotea. Danimarkako kasuan,malgusegurtasunakenpresen zenbakizko malgutasun maila han-dia ekarri du eta, hortaz, merkatuaren premieiegokitzeko gaitasun maila handia; aldi berean,langileak segurtasun handiz hornitzen dira, gi-zarte babeserako sistema oparoak eta enplegupolitika aktiboek eragindako segurtasuna, hainzuzen ere. Horrez gain, politika horiek birkuali-fikazioan eta lan merkatura itzultzen laguntzendute. Eredua eta izena berri samarrak badira ere,giltzarri diren elementu batzuk (hala nola, zenbakiz-ko lan malgutasuna) historikoak dira daniar lanmerkatuan, eta nekez eraman daitezke bestemerkatu batzuetara.

272


Europako handienen artean dago, eta lortu zuen erelanerako prestakuntzan egindako gastuen ehuneko-rik handiena lortu zuen. Horrela, 2005ean, lanerakoprestakuntzan egindako gastuak Danimarkako BPG-daren % 0,54, EBena, ordea, % 0,21ekoa izan zen(Lefebvre eta Méda, 2008, 135. orr.).

Kostu ekonomikoa eta zenbait elementu kulturaleta historikoren garrantzia direla kausa, ondoriozta-tzen dugu izugarri zaila izango litzatekeela, edo ia ezi-nezkoa, hezkuntza sistema edo lan merkatuko ereduabeste herrialde batera eramatea.

Elementu negatibo gisa, azpimarratzeko mo-dukoa da daniar hezkuntza sistemaren garapenaketa flexicurity ereduaren enplegu politika aktiboakbultzatzeak berebiziko konpromiso ekonomikoadakartela berekin eta, aldi berean, nekez era-man daitezkeela beste herrialde batzuetara.2007an, hezkuntza arloan Danimarkan egindakogastu publikoa BPGd-aren % 8 izan zen, hau da,OCDEko herrialde guztien portzentajerik handiena,batez besteko % 5,3 zuena, eta kasik Espainiakoportzentajearen bikoitza (% 4,3, OCDE, 2009). Eraberean, enplegu politika aktiboetan egindako gastua

273


4. Gales

Produkzio ehuna eta enplegua hein handi bateandesagertu ondoren, “industriaren birsortze proze-su” bat hasi zen (Cooke, Morgan eta Price, 1994),atzerriko inbertsioek batik bat elikatua. Kanpokoenpresak lehen ere enpresa-ehunaren zati garrantzi-tsu bat ziren, gerraostean 130 enpresa estatubatuarezarri zirelako, eta hurrengo urteetan, portzentaje ho-ri nabarmen hazi zen. Halatan, 1983 eta 1993 urteenbitartean, Galesek, Erresuma Batuko %5eko popula-zioa eta BPGd-a zuela, atzerriko inbertsioen %15-20erakartzea lortu zuen (Cooke, 2003, 4. orr.). Kanpokoinbertsioak erakartzeko indarrak eta industriak sor-tutako enpleguaren hazkuntzak sendo iraun zuten1998ra arte, eta modu horretara, Galesek ekonomiaaltxatzea lortu zuen, elektronikaren (Hitachi, Panaso-nic, Aiwa, Sharp, LG,…) eta automobilgintzaren ar-loko enpresa japoniar, alemaniar, amerikar eta hego-mendebaldeko herrialde asiarren laguntzaz.

1998tik aurrera, Galesek eskaintzen zituen lan-kostumerkeen karietara han kokatu ziren atzerriko enpresakdeslokalizatzen hasi ziren, lan kostu merkeagoak aurkitunahi baitzituzten. Horrela bada, 1998 eta 2002 urteen bi-tartean 44.000 lanpostu galdu ziren industriaren arloan,eta batez ere, arlo horretako enpresa handietan. Enpre-sa handi horien kopurua eta berrikuntza jarduera murriz-teak zeharo ahuldu du Galesen berrikuntza sistema, etabertan behera utzi ditu, enpresa horien, unibertsitateeneta Galeseko Garapenerako Agentziaren artean “Helizehirukoitza” gauzatzeko abiarazitako harreman berriak(Cooke, 2003, 8. orr.).

Galeseko sektore tradizionalen gainbeherak, ba-tetik, eta atzerriko kapitala duten enpresen desloka-lizazioak, bestetik, Galeseko ekonomiari lehiakorta-suna galtzea ekarri diote azken urteetan, eta bereziki,Erresuma Batuko gainerako eskualdeekin alderatuzgero galera21. Europa mailan, Gales tarteko posi-

1999an hasitako “Political devolution” pro-zesuan, hainbat politika —hezkuntzakoa, tartean—deszentralizatu eta transferitu zitzaizkion Galesi;halatan, eskualde honetan eta Erresuma Batuko gai-nerako eskualdeetan garatutako hezkuntza instituzioeta politikak aztertzeko ikerketa konparatiboetarakointeresa piztu zen, batean eta bestean emaitzak des-berdinak ote ziren jakiteko.

Galeseko kasua interesgarria da, ez bakarrikhezkuntza akademikoa eta lanbide heziketauztartzen dituen heziketa-ibilbideak sortu ditue-lako, baizik eta, azken urteotan, Biltzar Nazionalak etaGaleseko Garapenerako Agentziak unibertsitate siste-mari eman dioten protagonismoagatik ere, uste baitutebide hori dela eskualdea berritzeko sistemaren oinarria.


4.1.1. Testuingurua

Eskualdeak 2.990.100 bizilagunez osatutako po-pulazioa du, Erresuma Batuko hiritarren %5, alegia(Statwales).

Erresuma Batuko deszentralizazio prozesuarenondorioz, 1999an hasi zen jardunean Galeseko Bil-tzar Nagusia. Galesen, zuzenean aukeratua izan denlehenengo organoa da Biltzar Nagusia. Hainbat es-kumenen erantzukizuna hartu du beregain, eta horienartean da, ekonomi garapenari dagokiona.

Azken hamarkadetan, ekonomia galestarrarenbilakaerak gorabehera handiak jasan ditu. 1980kohastapenetan, ekonomia galestarraren sektore tra-dizionaletako bi —ikatzaren meatzagintza eta al-tzairugintza— gainbehera etorri ziren. Garai hartan,Galesek 100.000 enplegu baino gehiago galdu zituensektore bietan (Cooke, 2002, 187 orr.)

21 2010eko maiatzean, esate baterako, Galesen jarduera tasa % 76koa zen, eta Erresuma Batukoa, berriz, % 78,5koa; langabezia %9,3ra igo zen, eta Erresuma Batuan, berriz % 8ra. 2008an, Balio Erantsi Gordina biztanle bakoitzeko ehuneko 74,3 zen, Erresuma Batukoeskualde guztietako batez bestekoarekin alderatuta (Statistics for Wales, 2010).

274


guztien azterketak egin daitezke, eta zenbat etaazterketa gehiago egin, orduan eta aukera gehia-go izango dute hezkuntza sistema arautuari jarrai-tzeko. Hala ere, gutxienez, lau irakasgai hauetakoazterketak egin behar dituzte: Ingelesa, Matema-tikak, Galesera eta Informazioaren eta komunika-zioaren teknologiak.

18 urtetan ikasten jarraitu eta unibertsitaterasartzeko A Levelseko probetara aurkeztu nahi du-ten ikasleek, gutxienez, A-tik* eta C-ra24 bitarteko5 nota lortu behar dituzte GCSEn. Hori, ordea, Erre-suma Batuko beste inongo eskualdeetako ikaslekbaino gutxiagok lortzen du Galesen.

Galesen, 14 urtetatik aurrera, ibilbi-de malguak eskaintzan dizkiete (LearningPathways 14-19) ikasleei, eskola utz ezdezaten borrokatzeko. Ikasteko aukeramalguagoak, eta laguntza eta tutoretzaeskaintzen diete. Ibilbide malgu horretan,Matematiken eta Ingelesaren gisako irakas-gaietako prestakuntza akademikoa etalanbide heziketak berezkoak dituen irakas-gaiak uztartzen dituzte. Horrezaz gainera,enpresetan prestakuntza praktikoa egitekoaukera ere izaten dute.

• Batxilergo konbentzionala eta batxilergomalgua (Welsh Baccalaureate)

Eskuarki, Goi Mailako Bigarren Hezkuntzak biurte irauten du, eta General Certificate of Educa-tion (GCE) A-levels kualifikazioa, —batxilergo es-painiarraren parekoa— izaten da nagusi. Bigarrenurtea amaitutakoan, ikasleek lau irakasgaietakoazterketa egin behar dute, eta, gutxienez , A Le-velseko25 C puntuazioa lortu. Irizpide hori, ordea,aldatu egiten da unibertsitate bakoitzak sartzekoezarritako beharkizunen arabera.

1993 urtea geroztik, Welsh Baccalau-reate izeneko programa bat dute. Programa

zioan—herrialde aurreratuenetatik urrun— le-rrokatuta dago lehiakortasun adierazle europa-rretan22.

Atzerrikoenpresendeslokalizazioprozesua-ren ondorio ezkorrak ikusita, azken urteotan, ber-tako enpresa-gaitasunak garatzeko ahalegingogotsua egin da. Politika berriek, bereziki, garapenmota hori indartzera bideratu dituzte beren ahalegi-nak, ETEak (Enpresa txiki eta Ertainak) eta eskualdeansustraia duten beste enpresa batzuk lagunduz. Estra-tegia horren alderdietako bat hezkuntza siste-ma osoan ekintzailetza sustatzean datza.

4.1.2. Galestar hezkuntza ereduarenezaugarriak

• Lehen eta bigarren hezkuntza derrigo-rrezkoak dira eta, 14 urtetik aurrera, ibilbidemalguak dituzte (Learning Pathways 14-19)

Galesen, irakaskuntza derrigorrezkoa da 5etik16 urtera bitartean, eta lau alditan—edo Key Sta-getan23— dago banatuta. Irakasgai bakoitzean,targetak dituzte. Targetak ikasturtean zehar ikas-leak iritsi behar dituen helburu espezifikoak dira,eta maila desberdinetan (level descriptors) lorditzakete. Zortzi maila daude, eta beste apartekomaila bat, ikasle bikainentzat. Maila horiek ikas-lea ebaluatzeko baliatzen dira, Key Stage bakoitzaamaitzean.

Lehen Hezkuntza amaitzean, ikasleek azterke-ta batzuk (Standard Assessment Test, SAT) eginbehar dituzte. Azterketa horiek ez dute ikasturteanzehar egiten zaizkien ebaluaketekin zerikusirik,eta eskolatik kanpo zuzentzen dira, ikasleek dutenmaila kontrolatu eta, 3. Key Stagea egin aurretik,nondik abiatzen diren jakiteko.

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaitzen du-tenean, ikasleek GCSE (General Certificate of Se-condari Education) azterketa egiten dute. Irakasgai

22 Horrela, Huggins eta Daviesek (2006) Gales 68. postuan kokatzen dute, 118 eskualdeen multzo osoan. Annoni eta Kozovskak (2010)ere Gales tarteko posizioetan kokatzen dute Europa mailan, bide batez, West Vales eskualdearekiko (258 eskualdetatik 132. postua) EastWales eskualdearen posizio erlatiboa nabarmenduz (258 eskualdetatik 71. postua).

23 Key Stage 1 5 urtetik 7urterakoa da; Key Stage 2, 7 urtetik 11 urterakoa; Key Stage 3, 11 urtetik 14 urterakoa eta l Key Stage 4,14 urtetik 16 urterakoa.

24 Notak A*-tik (onena) G-ra doaz. (A*, A, B, C, D, E, F, G).25 Bost A-levels edo maila dituzte; (A) da gorena eta (E) beherena. Tartean dira B, C eta D.

275


bat dute, eta enplegatzaileek prestakuntza horni-tzaileen laguntzaz garatzen dute plan hori. Sis-tema, hasieran, gazteentzat prestatu bazen ere,2002tik aurrera, Galesek ezabatu egin zuen has-tapenean 25 urterako aurreikusitako adin-muga.(Cuddy eta Leney, 2005, p.32).

• Goi Mailako Irakaskuntza

Galeseko Goi Mailako Hezkuntzaren sekto-reak 12 college ditu, eta horien artean CardiffekoUnibertsitatea (2004an, University of Wales Co-llege of Medicine-rekin bat egin zuena), Glamor-gan Unibertsitatea eta Swansea eta Bangorrekounibertsitateak gailentzen dira, ikasle gehien di-tuztenak direlako.

Galeseko Eskualde Garapenerako Biltzarrakitxaropen handia du unibertsitateek gizarteraekar ditzaketen ezagutzetan, eskualdea berri-tzeko sistema sendoago bat lortzeko bide izanbaitaitezke. Horretarako sortu dituzte, hain zu-zen ere, ezagutza ustiatzeko funtsa (KnowledgeExploitation Fund, KEF) eta ezagutza gizartearitransmititzek funtsa (Higher Education FundingCouncil for Wales, HEFCW).

• Prestakuntza iraunkorra

Erresuma Batuko eskualde eta herrial-deei nagusitzen zaie Gales, heziketa iraunko-rrean parte hartzen duten langile kopuruari

horrek ere malgutasuna du ardatz, eta ba-txilergoak berezkoak dituen irakasgaiak, etagizarte-trebetasunetarako heziketa eta lanbideheziketakoak uztartzen ditu. Programaren filo-sofia ikasketa akademikoaren eta profesionalarenarteko langak haustea da; alegia, ikasleek LanbideHeziketaz duten pertzepzio negatiboa aldatu, etatalentua dutenak lanbide heziketako irakasgaieta-ra erakartzea (Department for Children, Education,Lifelong Learning and Skills, 2008, 25. orr.).

• Lanbide Heziketa

National Vocational Qualificationak mailadesberdinetarako (NVQ1, NVQ 2 y NVQ3) eskain-tzen diren Lanbide Heziketako tituluak dira. 11 arlodesberdinetan banatutako 750 NVQ dituzte auke-ran, eta ikasleek goi mailako hezkuntza zentroetanikasiz eskura ditzakete.

Unibertsitateetan eta goi mailako hezkuntzazentroetan ere eskaintzen dira Lanbide Heziketakogoi mailako ikasketak. Unibertsitate batzuk bi ur-teko ikastaroak eskaintzen dizkiete (Foundationcourses y Access courses) unibertsitate mailakoikasketak egiteko behar besteko kualifikazioa ezduten ikasleei.(Cuddy eta Leney, 2005, 34-35 orr.).

• Apprenticeship

1994 urtea geroztik, sistema honek laneanoinarritutako ikasketa eskaintzen du. Ikasleek, la-nean ari diren bitartean barneratzen dituzte trebe-tasunak eta ezagutzak lortzen dituzte, bai eta bidebatez, lansaria eta kualifikazio onartua ere.

Ikastunen lanpostuak 80tik gora sekto-retan daude, eta patronalaren sektore-kon-tseiluek (Sector Skills Council) definitzendituzte ikastun kualifikazio bakoitzarenmarkoak. Maila desberdinak daude, eta, mailabakoitzean, ikastun lanpostuak zenbat denborabehar duen zehazten da: gutxienez urtebete, etagehienez, lau.

Prestakuntzarik zabalena, enpresetan bertanjasotzen da, ikastunari ofizioa ikasten laguntzendion enplegatzaile batentzat lan egiten. Ikastu-nek ordainsari bat jasotzen dute, eta asteko egunbat, ohikoz, hezkuntza zentro batean ematen dute.Ikastunek kontratu bat eta banakako ikasketa plan

5.4. TAULA. AZKEN 4 ASTEETAN, PRESTAKUNTZAIRAUNKORRA JASO DUTEN 16 URTETIK64 URTERA BITARTEKO ENPLEGATUENPORTZENTAJEA

Erre-sumaBatua

Ingala-terra Gales Eskozia Ipar

Irlanda

2004 Q2 16,0 16,1 18,1 15,9 10,4Q4 17,3 17,4 17,6 17,6 11,7

2005 Q2 16,4 16,5 17,8 15,7 12,1Q4 16,5 16,6 17,4 17,0 10,1

2006 Q2 15,2 15,3 16,5 15,8 8,7Q4 15,9 16,0 16,9 16,5 8,9

2007 Q2 14,5 14,4 16,2 15,6 10,6Q4 16,0 15,9 17,3 17,5 10,2

2008 Q2 14,7 14,7 15,7 15,6 9,8Q4 15,2 15,2 17,9 15,5 9,9

2009 Q2 14,5 14,5 17,8 15,2 8,7Q4 14,8 14,9 16,3 15,0 8,6

Iturria: UK National Statistics.

276


Education, Lifelong Learning and Skills, 2008). Aipatuplan estrategikoaren ezarpenaren urteroko jarraipenaegiteko beste erakunde berri bat sortu zuten: “WalesEmployment and Skills Board”. 13 pertsonez osatu-tako erakundea da, enpresa-eremuko ikuspuntuajasotzen duten ordezkaritza indartsua duena. Gauregun, Kontseilu hori arduratzen da Galeseko enplegueta prestakuntzarako politikak aztertzeaz, eta politikahorietan Galeseko Biltzar Nagusiari aholkularitzaemateaz. (Wales Employment and Skills Board, 2009).

“Apprenticeship”a errazago egokitzen zaio en-presen beharrizanei, ikasketa prozesua sistema ho-rrekin lanean diharduten enpresen barruan ikastunakkontratatu eta gaituz garatzen baita. Edonola ere, zen-baitetan, enpresen beharrizanetara egokitzeko proze-sua bortitzegia izaten da, eta arazo larriak suertatzendira. Egungo krisi egoeran, atzeraldiak oso eragin nega-tiboa izan du ikastunengan, lanpostuak bertan beherautzi behar izan dituztelako eta, bide batez, prestakun-tza egiteko aukera galdu egin dutelako.Danimarkakoeta beste herrialde batzuetako heziketa sistemadualaren aldean, Apprenticeship galestarrak ezdu heziketa-zentro batean oinarritutako ikastu-nen ikasketa programarik eskaintzen aukeran.Horretaz jabeturik, programa pilotu bat lehen-bailehen ezartzeko ahaleginak egiten ari da Ga-leseko Biltzarra, lanik eta prestakuntzarik gabegeratzen diren ikastunek beren etorkizuna arris-kuan ikus ez dezaten (Wales Employment andSkills Board, 2009, 27-28 orr.).


4.2.1. Hezkuntza ereduaren emaitzak.PISA testa

PISA testaren bitartez neurtutako hezkuntza sis-tema galestarraren emaitzak, 15 urteko ikasleek di-tuzten ezagutzei dagokienez, oso urrun daude herrial-de aurreratuenen emaitzetatik, eta bereziki eskasakdira, matematikaren eta irakurketaren arloetan.

dagokionez. Heziketa iraunkorreko jardueretakoparte hartze kopuruok handiak dira baita nazioartemailan ere, BE-27ko herrialdeek duten tasaren iabi halakoa baita galestarrena.

4.1.3. Hezkuntza eredua eta lan merkatua

Galesen, hezkuntza sistema lan merkatuarizenbateraino egokitzen zaion jakiteko azterketa era-bat instituzionalizaturik dagoen prozesua da, eta en-presek protagonismo handia dute horretan.

Erresuma Batuan, Sektore Kualifikazioko 25Kontseilu (Sector Skills Councils SSC) dituzte,enpresa erakundeek lideratu eta gobernuakfinantzatzen dituztenak. Sektore desberdinetan,kualifikazioaren arloan zer gabeziak daudenez ezik enpresen beharrizanetara egokitu be-harreko zer heziketa-eskaintza egin behar denere aztertzen dute kontseiluek. Erresuma BatukoGobernuko Enplegurako eta Kualifikazioetarako Ba-tzordeak finantzatzen ditu kontseiluak, eta “Allianceof Sector Skills Councils -era”26 bildu dira guztiak.Egitura zentral horrezaz gainera, Galeseko BiltzarNagusia sortu zenetik, antzeko helburua duten besteegitura batzuk ere sortuz joan dira.

1988tik 2008ra, 21 erakunde desberdinez eratu-tako27 Future Skills Wales partenariatuak hartu zuenberegain Galeseko lan merkatuaren eta heziketaeskaintzaren arteko lotura aztertzeko ardura. Ildo ho-rretan, Future SkillsWalesek hiru ikerketa taxutu zituen1998an, 2003an eta 2005ean (Ikus Young eta Model,2005), eta langabeen kualifikazio ezagatik bete gabekosektore eta lanpostuak antzeman zituen. Horrela, be-harrezko kualifikazioaren eta benetako kualifikazioarenarteko desberdintasuna zehaztu ahal izan zuen, bai etaekintza zuzentzaileak ere iradoki, langileen kualifika-zioak enpresen beharrizanetara hobeto egoki zitezen.

2008an, Galeseko Biltzar Nagusiak enplegu etagaikuntzarako plan estrategiko hau onartu zuen:“Skills that Work for Wales. A Skills and EmploymentStrategy and Action Plan” (Department for Children,

26 Ikus, http://www.sscalliance.org27 Erakunderik gehienak prestakuntzan eta enpleguan ziharduten erakundeak ziren. Baziren bertan, hala ere, Galeseko enpresa

elkarteak eta sindikatu kontseiluak ere. (Ikus Young eta Model, 2005, l6. orr.).

277



Derrigorrezko hezkuntzaren ondoko goi mailakoirakaskuntzako titulu bat behintzat, eduki eta lanadinean diren galestarren proportzioa nabarmenhazi da: 1997ko %56,9tik 2009ko %71,7ra (Hugginseta Thompson, 2010). Hobekuntza esanguratsua denarren, datu horiek datu baliokideekin alderatuz gero(OCDE, 2009, 38. orr), ikusiko genuke, 2007an, GalesBE-19en eta Ekonomia Lankidetza eta GarapenerakoAntolakundearen (OCDE) batez bestekotik beheraxea-go zegoela (%69 %71ren aldean). 1997-2009 epeal-dian, galestar helduen kualifikazio maila ErresumaBatukoarena baino beherago zegoen, nabarmen,eta Ipar Irlandak soilik zituen erregistro okerragoak(Huggins eta Thompson, 2010).

Une honetan, ardura garrantzitsuenetakobat oinarrizko kualifikazioen eskasia da,egoera Ingalaterrako edozein eskualdetakoabaino askozaz ere okerragoa baita. Azken anali-siek diote, Galesen, 440.000 heldu inguruk oso mailabaxua (entry level 28) duela irakurketan eta 990.000ekmatematiketan; beraz, ez dute kalitatezko enplegualortzeko beharrezkoa den oinarrizko kualifikaziorik(Department for Children, Education, Lifelong Lear-ning and Skills (2008, 13 orr.).

Hezkuntza agintari galestarrak arduraturik daudegazte kopuru handia baitago hezkuntza eta lan siste-matik kanpo. Egoera horretan daudenak NEET akro-nimoaz izendatzen dituzte: Not in Employment, edu-cation or Training. 1997 eta 2005 urteen bitartean,NEET izeneko 16tik 18 urtera bitarteko gazte kopuruaegonkortu egin zen, %10 eta %12 bitartean.

Unibertsitate galestarren emaitzei dagokienez,bereizi egin beharko genituzke Cardiffeko Uniber-tsitatea, batetik, eta gainontzekoak, bestetik.

Cardiff da Russel Groupen barruan dagoen uniber-tsitate bakarra. Russel Gruop elkarteak ikerkuntzaintentsiboena egiten duten 20 unibertsitate biltzenditu (Ashcroft et al. 2009, 10. orr.). Shangaiko Uniber-tsitateak 2009an prestatu zuen munduko 500 uniber-

tsitate garrantzitsuenen zerrendan Cardiffekoa soilikagertzen da. 152tik 200erako tokietan agertzen daCardiff mundu mailan, eta 59tik 79rakoetan, Europamailan29.

Gobernu galestarrak egindako barne ebaluaketenargitan, unibertsitate ezagutzaren ustiapena sustatueta gizartera transmititzeko 2004 eta 2007 urteenbitartean jarri ziren baliabide eskergen emaitzak osopositiboak izan dira (ikus Higher Education FundingCouncil for Wales, 2009): 2004/5 eta 2006/7 ikastur-teetan patente kopuruaren hazkuntza ikusgarria izanzen (%269), baita unibertsitateek sortutako enpresakopuruarena (%43), edo unibertsitateko kontsultore-tzan sartu ziren enpresa txikienena (%34) ere. Edo-zein kasutan ere, hazkuntza ikusgarrion abialekuaErresuma Batuko gainontzeko unibertsitateena bainoaskozaz ere atzeragokoa zen.

Erresuma Batuko 13 eskualdetan garatu direnmerkataritza jarduerak unibertsitateko aztertuz gero(Huggins et al. 2008), Galeseko unibertsitateak azkenedo azkenaurreko tokietan daudela dirudi, sei adieraz-letatik lautan (enpresekin hitzartutako kontratuetan,ikerkuntza hedapenean, patenteetan, lizentzietan);batez bestekoaren gainetik daude, berriz, uniber-tsitateak sortutako enpresa kopuruetan (spin-offs).Autore horiek kritikoak dira unibertsitateak eskualdeagaratzeko sistema berriaren motor bihurtzeko Gale-seko Biltzar Nagusiak duen nahiarekin, uste baituteunibertsitate galestar gehienen ikerkuntza oinarria ezdela aski jauzi hori emateko, eta hezkuntzan egitenden inbertsioa publikoa Ingalaterrakoaren hirurenadelako biztanle bakoitzeko.

4.3. Galestar kasuaren balioak eta logika

• Lanbide heziketa eta prestakuntza akade-mikoaren uztardura

Prestakuntza akademikoaren eta lanbideheziketaren arteko bereizketa bertan behera utziizana behin eta berriro aipatzen da hezkuntzainstituzio galestarren dokumentu eta plan estra-tegikoetan. Irakasgai akademikoak eta lanbide

28 Ingalaterra, Gales eta Ipar Irlandak 9 kualifikazio maila dituzte: entry level, level 1,… level 8ra arte.29 Beste bi unibertsitate galestar (Bangor University eta Swansea University) ez dira 2009ko zerrendan agertzen. Agertzen ziren,

ordea, aurreko urte batzuetako zerrendetan, 400 eta 500 bitarteko tokietan.

278


heziketak berezkoak dituenak uztartzea ErresumaBatua eratzen duten beste eskualdeetara zabalduadagoen politika da. Galesek horretarako baliatuduen bidea heziketa malguko ibilbideak sortu etaWelsch Baccalaureate bultzatzea izan da.

• Sistemaren iragazkortasuna

Heziketa mota desberdinen artean iragazkor-tasun maila handia dago, aukera ugari baitaudebide desberdinetatik kualifikazio baliokideaklortzeko (prestakuntza akademikoa, lanbide hezike-ta, Apprenticeship eta abar). Horrela, sistemakhainbat posibilitate eskaintzen ditu ikasleek gazte-gaztetandik bide ugari izan ditzaten beren interesenarabera zailtasun maila eta graduak aukeratzeko.

• Enpresaburuek protagonismo nagusia

Beste herrialde batzuetan, merkatuarenbeharrizanei hezkuntza sistema zenbaterainoegokitzen zaien aztertzerakoan, gizarte eragile des-berdinak oso kontuan hartzen dituzten bitartean,Erresuma Batuan (Sector Skills Councils SSC), orohar, eta Galeseko herrialdean (Wales Employmentand Skills Board), bereziki, zeregin horretan dihar-duten erakundeek askozaz ere protagonismo han-diagoa ematen diete enpresaburuei.

• Ekonomi konpromisoa enpresa eta ikaslee-kin konpartitua (edo gobernuaren konpromi-soa, txikiagoa)

Azterlan desberdinetan azpimarratzen da, Ga-lesek Erresuma Batuak baino gutxiago inbertitzenduela unibertsitate hezkuntzan biztanle bakoi-tzeko. Izan ere, Galeseko gaikuntzarako eta en-plegurako plan estrategikoak berak “inbertsioakkualifikazioetan, konpartitutako erantzukizuna”izeneko sail bat du, eta sail horretan, enplega-tzaileek eta ikasleek beren unibertsitate tituluakateratzeko kostuak ordaintzen lagundu behardutela ezartzen da, maila handieneko gaikuntzakproduktibitatean eta lansarietan hazkuntza nabar-menak dakartzatela argudiatuz.

4.4. Galestar kasuaren irakaspen nagusiak

PISA txostenean ageri diren emaitzak bezalahezkuntza sistema galestarraren emaitzak aztertzen

dituzten gainerako ikerketek ere panorama beltzaerakusten digute. Izan ere, ereduzkotzat jo dai-tekeen huts egindako politika baten ikuspegi-tik, kasu honek ikasteko aukera ematen digulairuditzen zaigu.

Hezkuntza sistema galestarrean, neurri ba-tean kontraesankorrak ere izan daitezkeen jo-mugak dituztela uste dugu.

• Alde batetik, badirudi “Learning Pathways14-19” edo “Welsh Baccalaurate” ekintzeklanbide edukiez jantzi nahi dutela hezkun-tza adin goiztiarretatik, prestakuntza aka-demikoaren eta lanbide heziketaren artekolangak hautsi, eta tarteko eredu baterantzabiatuz.

Ildo hori onuragarria izan daiteke halaikasleentzat nola enpresaburuentzat, lan mundurasartzeko ezagutza eta gaitasunak dituzten gradua-tuak garatzen dituztelako. Era berean, gutxienekolanbide kualifikazioa eskain diezaieke prestakun-tza arautuari jarraikitzeko arazoak dituzten ikas-leei; bide horretatik, derrigorrezko goi mailakohezkuntzako probak edota unibertsitatera sartzekoA-levelak gainditu ez dituzten arren, gutxienekolanbide heziketa izango dute, bai eta esperientziapraktikoa ere enpresetan “apprenticeship”aren bi-detik jarraitu ahal izateko, eta horrela ez dira ero-riko, ikasten ez duten, hezten ez diren eta lanik egi-ten ez duten gazte portzentaje mardularen zakura.Aitzitik, egia da ere, ibilbide mistoko ildo horrekberarekin dakarrela orotariko gai akademikoen or-duak eta dedikazioa murriztea, eta horrenbestez,irakurketako eta matematiketako oinarrizko kua-lifikazioak hobe daitezen eragoztea, jakinik, Ga-leseko herritar helduak gai horietan azken tokiandaudela Britainian, eta batez bestekoaren azpitik,OCDE eta EBn.

• IkastekoaukeraematendiguGalesenhutsegin-dako beste alor batek ere: “Apprenticeship”sistemak. Sistema horrek ez zuenez lanbide zen-troetan hezteko aukerarik eskaintzen, ekonomi krisiaheldu denean ikastun ugarik lanpostuak galdu egindituzte (bai eta ikastunen ikasketetarako aukera ere).Berriz ere antzeko sistemetara joz gero, komeniko li-tzateke hautazko sistemaren bat izatea, enpresetan

279


to transferitzeko egindako ekintza guztiak onu-ra nabarmenak dakartzala, alabaina, zaila delaeskualdea berritzeko sistemaren oinarri izatea,eskualdeko unibertsitate horiek aldez aurretik ezbadute behintzat nazioartearekiko maila sendoaeta lehiakorra ikerkuntzan.

prestakuntza prozesuari ekin dioten ikasleek auke-ra izan dezaten hezkuntza-zentro batean osatzekoprestakuntza, enpresa edo sektore osoa krisian jausibaldin bada.

• Unibertsitate sistemari dagokionez, Galesekokasuak erakutsi digu, ikerketa gizartera hobe-

281


automobilgintzaren klusterra kasu (ACstyria), 13.000langile biltzen dituena; edota teknologia nagusitzatduten arloetan sortutako kluster berrienak, biotekno-logia edo ekologia, kasu.

2009an, 39.165 pertsona egon ziren langabezian;alegia, 2008an baino %35,4 gehiago. 2009ko batezbesteko langabezia tasa %7,7an kokatu zen, Austriaosoaren batez bestekoaren (%7,2) gainetik. Bestealdaera batzuk, hala nola, biztanleko BPGd-a edofamilia bakoitzeko errenta erabilgarria, Austriako ba-tez bestekoaren azpitik zeuden 1995-2007 epealdian(http://www.statistik.at). 2007an, bederatzi eskualdeaustriarretatik bosgarren bilakatu zen Styria, biztan-leko BPGd-aren arabera (28.200 euro, Styrian, eta32.600, Austrian).

5.1.2. Hezkuntza eredua austriarrarenezaugarriak

Hauek dira hezkuntza eredu austriarraren ezau-garri nagusietako bi :

(a) Ikasleak goiz bereiztea hezkuntza lerro des-berdinetan, dituzten trebetasunen arabera.Bereizketa lehen hezkuntzako lau urteak igaro etagero egiten da; eta

(b) Goi Mailako Bigarren Hezkuntzan LanbideHeziketa ikasteko aukera ugaritasuna, etagazte austriar gehienen aukera izatea lanbi-de heziketa.

Lau urteko Lehen Hezkuntza (1.etik 4.era, 6-10urte) eta lehenengo hautaketa.

Austriako Lehenengo Hezkuntzak lau urte dirau,6 urtetik 10 urtera. Adin horretan hasten da ikasleakbereizteko lehen prozesua. Goi Mailako BigarrenHezkuntzako Eskola Akademikoan (AHS) onartuak iza-teko, ikasleek kalifikazio onak edo oso onak lortu be-har dituzte Lehen Hezkuntzako laugarren ikasmailan,Alemana, Irakurketa eta Matematika irakasgaietan.


5.1.1. Testuingurua

Styria (Stelemark) eskualdeak, Austriako estatufederatuak, herrialdearen hego-mendebaldean to-kitua dago eta 1.208.031 biztanleko populazioa du,Austriako populazioa osoaren %14, hain zuzen ere.

Azken hamarkadetan, aldaketa arrakastatsuaegin du, eta 70-80ko urteetan gainbehera etorri zirensektore tradizionaletan (meatzaritza, burdina eta al-tzairugintza, produktu metalikoen, zuraren eta pape-raren eraldaketa) indar handia zuen industri eskualdeizan zena eskualde berritzaile bilakatu zen, eragileanitzen lankidetzan oinarritutako berrikuntza sistemasendoa eta kluster ugari sortuz.

Azken 20 urteetan, Styriako langabezia tasaAustriako batez bestekoaren gainetik zegoen. Azkenurteotan, ordea, aldea txikitu egin da, geroz eta jar-duera ekintzaile eta berritzaile gehiago burutzen di-relako, eta sektore tradizionaletatik teknologia etazerbitzuetan intentsiboagoak diren sektoretarakoegitura-jauzia eman delako.

Eskualdeko gobernuak Styriako Ekonomia Gara-tzeko Agentzia (SFG) sortu, kontrolatu eta finan-tzatu zuen. Haren bultzadari esker, Styriako ekono-mia biziberritzeko prozesuan oinarrizkoak izan direnhainbat kluster sortuz joan dira, bai eta, 1995etik2007rako tartean, bertako ekonomia Austriakoarenbatez bestekoaren pixka bat gainetik hazteko moduanjarri ere.

Tripple eta Ottoren arabera (2009), susperraldiaheinhandibateankluster tradizionalakberritzekoburu-tutakoegokitzapenei zor zaie,metalgintzakosektorekoenpresa gehienen 1990eko pribatizazioari, eta on-doren ezarritako estrategia berriak eta antolaketaneta teknologietan egindako berrikuntzei, esate ba-terako. Horrekin batera, beste kluster berri batzuksortzeko dibertsifikazio prozesu bati ere ekin zitzaion,

5. Styria-Austria

282


Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza.

• Oinarrizko Derrigorrezko Bigarren Hezkun-tza (Hauptschule-HS) (5. mailatik 8. mailara,10-14 urte). Hurrengo bereizketa.

LehenHezkuntzannotaonak lortuezdituztelakoorientazioakademikokobigarrenhezkuntzakoesko-la batera joaterik ez duten ikasleak Hauptschulerabideratzen dituzte.

Hauptschulek irauten duen lau urteetan, ikas-leek oinarrizko hezkuntza orokorra jasotzen dute.Horrela, (derrigorrezkoaren ondoko) orientazioakademikoko bigarren hezkuntzako eskola bate-ra joan daitezke edo/eta lan bizitzara igarotzekoprestatzen dituzte, beren trebetasunen araberaberezitutako ikasle taldeetan heziak izan ondoren.

• Orientazio Akademikoko Bigarren Hezkun-tzako Eskola (Allgemein bildende höhereSchule-AHS) (10-18 urte, etapa bitan: bata,derrigorrezkoa eta derrigorrezkoaren on-dokoa, bestea).

Lehen Hezkuntzako kalifikaziorik onenak lortudituzten ikasleek dute AHS batera—alegia, ondo-ren unibertsitatera joateko biderik zuzenenera—sartzeko aukera.

AHSek zer eskaintzen dute:

– Lau urteko behe-mailako ziklo bat (derrigo-rrezkoa): 5. ikasmailatik 8. ikasmailara. Oro-tariko prestakuntza zabala eskaintzen du,eta ikasleak prestatzen ditu, dela goi-mai-lako zikloa egiteko, dela Lanbide Heziketamota desberdinetara joan ahal izateko.Lehenengo bi urteetan (5. eta 6 ikasmaile-tan), Hauptschule-HSra doazenen curricu-lum berbera dute. Zazpigarren ikasmailatikaurrera, berriz, ikasleek espezializazio bidedesberdinak aukeratu behar izaten dituzte30.

– Iraupen bereko goi-mailako ziklo bat (ezderrigorrezkoa): 9. ikasmailatik 12. ikasmai-lara.

AHS amaitzean azterketa bat (Reife-prüfun, Matura izenez ere ezagutzen dena)egin behar da, eta hura gainditzen dutenikasleek unibertsitatean eta goi-mailakoeskola teknikoetan ikasketak egiten jarrai-tzeko aukera izango dute.

Lanbide Heziketa: ibilbide ugari.

Ikasleak ez du nahi duen ibilbidea aukeratzekoaukerarik. Oinarrizko bigarren hezkuntzetako esko-letan nolako bilakaera izan duen halako bidea hartubeharko du.

Hamargarren eskola urtean, ia %80 ikaslekaukeratzen du lanbide heziketa ikastaroren bat egi-tea. Gehienak —ikasleen %40— ikastunak dira;%15ek maila ertaineko lanbide heziketa eskola ba-tean egiten ditu ikasketak (3 urteko ikastaldia), eta%27k, goi mailako lanbide heziketako eskola batean(5 urteko ikastaldia, eta kualifikazio bikoitza; bata,lanbide heziketakoa eta unibertsitatera sartzeko pro-ba edo Reifeprüfuna, bestea).

• Lanbide Eskola Aurrekoa (PolytechnischeSchule) (14-15 urte), Derrigorrezko BigarrenHezkuntzaren 9. mailaren parekoa da.

Lanbide Eskola Aurrekoak urtebete irauten du,eta lanbide heziketarako prestakuntza orokorraeskaintzen du (Zurgintza, Elektrizitatea, Eraikun-tza, Merkataritza, Idazkaritza, Turismoa…). Derri-gorrezko prestakuntza bukatutakoan ikastun izannahi duten ikasleei zuzendua dago.

• Maila Ertaineko Lanbide Heziketako Eskolak(Berufsbildende mittlere Schule-BMS) (14-17edo 14-18 urte, 9. mailatik 12. mailara).

Eskuarki, maila ertaineko lanbide heziketakoeskola bateko ikasketek hiruzpalau urte irautendute, eta zenbait okupaziotarako lanbide heziketaerabatekoa eskaintzen dute. Ikasketak amaitzean,ikasleek azterketa bat (Abschlussprüfung) egin be-har dute, eta azterketa gainditzen duten ikasleakgai dira zuzenean lan merkatura sartzeko. Okupa-

30 Gymnasium: ikasleei hezkuntza akademiko tradizionala —baita Latineko eskolak ere— eskaintzen diena;l Realgymnasium; Ma-tematiketan, Zientzietan, Diseinuan… espezializatua; Wirtschaftskundliches Realgymnasium, Ekonomian, Kimiketan eta bestelako ofiziotekniko eta ehungintzakoetan espezializatua.

283


irakasgai orokorretara, hala nola, alemana, matema-tikak edo atzerriko hizkuntza.

Ikasle asko eta askok aukeratzen du bide hori,eta derrigorrezko hezkuntzaren ondoko lehenengourtean %40k, gutxi gorabehera, ekiten diote ikas-tunetarako heziketari, legez onartutako 245 ofi-zioetan (Hoeckle, 2010, 24. orr). Ikasleak heziketabehar bezala osatzen duenean, lanbide heziketatitulua lortzen du.

Prestakuntza emango dioten enpresek kon-tratatzen dituzte ikastunak (Lehrlinge), ikastuneta-rako denbora partzialeko eskola batean egin behardute matrikula. Enplegatzaileek lansari bat ema-ten diete, eta haren zenbatekoa ezargarria denhitzarmen kolektibo batek zehazten du. Prestakun-tzaren akordio-oinarria ikasteko hitzarmen bat da,prestakuntza bideratuko duen enpresak eta ikastu-nak sinatzen dutena.

Goi mailako irakaskuntza.

Bigarren hezkuntzaren ondoko irakaskun-tza erakunde mota desberdinetan gara daite-ke, hala nola, gizarte laneko eskoletan (Sozia-lakademien); irakasle eskoletan (PädagogischeAkademien); osasunaren profesionalen eskoletan(Akademien für Gesundheitsberufe); zientziaaplikatuen unibertsitateetan (Fachhochschulen)eta unibertsitateetan.

Austrian, lanbide heziketak duen arrakastak etaprestigioak eragotzi egiten du, nolabait, gazteek hi-rugarren mailako ikasketak aukeratu nahi izatea.Austrian, goi mailako ikasketak egin nahi dituztengazteen portzentajea beste herrialdeetakoa bainoaskozaz txikiagoa da.

Styriak lau unibertsitate ditu: Grazeko Uniber-tsitatea, Grazeko Unibertsitate Teknologikoa, Gra-zeko Medikuntzako Unibertsitatea eta LeobengoUnibertsitatea. Unibertsitate hauetatik, Grazekoa daStyriako garrantzitsuena, eta Austriako bigarrena.1585ean sortu zuten, eta Nobel Sari ugari eman ditu,historian zehar. Medikuntzako ikasketak eta osasuna-ren arloaren inguruko beste batzuetakoak banandu,eta beste unibertsitate bat sortu zuten: horrela sortuzen, 2004an, Grazeko Mediku Unibertsitatea. Ho-riezaz gainera, Styrian musika eta arte dramatikoen

zio desberdinak lortzeko aukera ere izango dute(Archan eta Mayr, 2006).

Jardunean oinarritutako ikastunen ikasketafuntsezko printzipio bat da, hala maila ertainekolanbide heziketako eskoletan nola goi mailakoe-tan. Tailerretan, laborategietan, praktiketarakoenpresetan (Übungsfirmen-ÜFA), eta abarretanegin beharreko saioak eta enpresetan praktike-tan emandako aldietan jasotako lan esperientziaheziketa-programaren parte dira (Archan etaMayr,2006, 31 orr.).

• Goi Mailako Lanbide Heziketako Eskolak(Berufsbildende höhere Schule-BHS) (14-19 urte, 9. mailatik 13. mailara). Kualifikaziobikoitza LHko ikasle onenentzat.

Goi mailako lanbide heziketako eskoletarasartzeko, orientazio akademikoko bigarren hezkun-tzako edo oinarrizko derrigorrezko bigarren hezkun-tzako zortzigarren ikasmaila gainditu behar da.

Goi mailako lanbide heziketak bost urte dirau,eta hezkuntza orokorra eta lanbide heziketa es-pezializatua uztartzen dituen kualifikazio bikoitzaizateko aukera eskaintzen du. Goi maila amaitzean,unibertsitatera sartzeko proba (Reifeprüfung) egin,eta lanbide heziketako diploma eskuratzen da (Rei-fe- und Diplomprüfung): kualifikazio bikoitz bat, ti-tuludunei, goi mailako hezkuntzan jarraitzeko edolan okupazioan aritzeko ateak zabaltzen dizkiena.

• Heziketa duala: enpresetan ikastun, eta den-bora partzialeko ikastun eskoletan ikasle (2-4ikasturte, 15-19 urte, 10. mailatik 13. mailara).

Ikastunen ikasketa sistema honek, goi eta tar-teko mailetako lanbide heziketako eskolen osaga-rri denak, eduki praktiko handiko beste aukera bateskaintzen du.

Enpresan egiten da prestakuntza bereziki, ikas-leak han ematen baitu heziketa-aldiaren denboragehiena (%80). Enpresan egiten dituen praktikezgainera, ikasleak ikastunetarako denbora partzialekoeskola batera (Berufsschule-BS) joan behar du. Ikas-leak aukeratutako ofizioarekin zerikusia duen lanbi-de heziketa espezifikoa da eskola horietako eredukurrikularraren ardatza, eta horrenbestez, eskolen%75 horretara makurtzen da, eta gainontzeko %25,

284


gokionez, 2006an, Austria 16. tokian kokatu zen, eta39.ean, 2009KO PISA testean. Matematikaren arloan,Austria 13. tokian kokatu zen 2006ko PISA testean,OCDEko batez bestekoaren gainetik, eta 24.ean,2009koan.

2006an, irakurketaren emaitzak, oro har onakizan baziren ere, eskasenak lanbide heziketa ikastenduten ikasleenak izan ziren, eta are eskasagoak, ikas-tunenak: ikastunen %40k oso errendimendu eskasalortu zuen irakurketan (1. maila edo beheragokoa).


Lan adina izan eta, gutxienez, derrigo-rrezkoaren ondoko goi mailako irakaskuntzakotituluren bat (batxilergoa nahiz antzekoa) dutenaustriarren proportzioa%80koa da; alegia, OCDEkobatez bestekoaren %71tik gorakoa; edo bestela,BE-27en batez bestekoaren %70etik gorakoa.Ikasleen %18k soilik ditu hirugarren mailakoikasketak, OCDEko batez bestekoaren hamar pun-tu beheiti, eta aldez aurretik esan dugun moduan,ikasle gehienek nahiago dute lanbide heziketa.2008an, populazio aktiboaren %35,5ek zuen ikastu-netarako lanbide heziketa; %12,8k, maila ertainekolanbide heziketa; %14,1ek, batxilergoa nahiz goi mai-lako lanbide heziketaren bat eta %10,2k unibertsitatetitulua.

Styriako eskualdeari dagokionez, hirugarren mai-lako ikasketak dituzten 25 urtetik 65 urtera bitarte-ko populazioa are txikiagoa da (%11,2); %16,7k goimailako lanbide heziketaren bat egin du; %12,5ek,maila ertaineko heziketaren bat, eta populazio horren%16,7k derrigorrezko heziketa besterik ez du (iturria:www.verwaltung.steiermark.at).

Hamaika ikasle austriarretatik batek soilikuzten du bertan behera hezkuntza sistema be-har baino lehenago (Federal Ministry of Labour,2009, 21. orr.). Portzentaje hori UE-27koa (%15,3) bai-no askozaz txikiagoa da.

Styriako unibertsitateetako emaitzei dagokie-nez, munduko unibertsitateen rankingetan ongitokituta daude. Shangaiko Unibertsitateak taxutu-tako rankingari begiratzen badiogu, 2009an, mun-duko 500 garrantzitsuenen artean zeuden uniber-

unibertsitate bat dago, eta Grazen, FH JoanneumZientzia Aplikatuetako Unibertsitatea.

5.1.3. Hezkuntza eredua eta lan merkatua

Hezkuntza sistema austriarrak, aleman, matematikaeta atzerriko hizkuntza irakasgaietan ikasleak lortzendituen kalifikazioen arabera, ikasketa lerroetan egitendituen bereizketak azpimarratzen dituenean, izatez, gaz-teek etorkizunean berme handiagoz gainditu ahal izangodituen ikasketak eta enpresa-ehunaren etorkizuneko be-harrizanak egokitzeko bideari ekiten dio.

Oinarrizko goi mailako eskolan, ohiko orienta-zio jarduerez gainera, enpresa batean benetako lanesperientzia bat izateko aukera ematen zaio ikasleari(Schnupperlehre), lanbide prestakuntza bat zein bes-te aukeratu aurretik, negozioaren jarduerak barrendikezagut dezan.

Lanbide heziketako ikastunen modalitatearenegokitzapena askozaz errazagoa da, prestakuntza bi-tarikoa delako, batetik, eta gizarte agenteak aipatuheziketan inplikaturik daudelako, bestetik.

Heziketa sistema hau enpresaren beharrizane-tara nola egokitzen den neurtzeko taxuzko modubat langabezia tasa zertan den jakitea da: Austrian,derrigorrezkoaren ondoko bigarren hezkuntza eginadutenen artean, langabezia tasa ikasketa horiek eginez dituztenen artean erdia da; eta hirugarren mailakohezkuntza egin dutenen artean, hiru aldiz txikiagoa.

Hezkuntza sistema austriarraren egitura bereziariesker, zeinetan ikasle kopuru handi batek—ikasketa hi-tzarmen baten pean— prestakuntza dualean diharduen,langabezian diren gazteen tasak Europako baxuenenartean daude. Beste alde batetik, eskolatik irten etalehenengo lanpostua lortu arteko aldia, batez bestez,5,7 hilabetekoa da, Austrian, eta 16,9koa, batez bestez,Europako beste 12 herrialdetan (Hoeckel, 2010, 14. orr.).


5.2.1. Hezkuntza ereduaren emaitzak.PISA testa

OCDEko zientzien alorrean, 12. tokian kokatu zenAustria 2006ko PISA testean; eta 30.ean, 2009ko PI-SA testean, 494 puntu lortu zituela. Irakurketari da-

285


transferitzeko bulegoetako enplegatuek enpresa txikieta ertainak bisitatu, unibertsitateekin harremanetanjarri eta enpresen beharrizanei erantzuteko ikerketaproiektuak egiteko loturak ezarriko dituzte (ikus, Rei-ner 2010 eta www.innovation-steiermark.at).

Eskualdeko enpresek beren unibertsitatesistemaz duten iritzian, oso eragin positiboa izandu unibertsitate teknikoak enpresekin eta bes-telako erakundeekin lankidetzan aritzeko sa-reetan murgildu izanak. Styriako enpresek, etabatez ere makineria eta metalgintza arlokoek, osogarrantzitsua irizten diote unibertsitateek berrikuntzaprozesuari ematen dioten laguntzari (Kaufamann etaTödtling, 2000, 35 eta 36 orr.).

5.3. Austriar kasuaren balioak eta logika

• Ikasleak desberdintzea eta ekitate eza

Hezkuntza sistema austriarrak gazte-gazterikhautatu eta bereizten ditu ikasleak, oinarrizkozenbait ikasgaitan (alemana, matematikak etaatzerriko hizkuntza) lortu dituzten emaitzen ara-bera. Kalifikaziorik onenak lortu dituzten ikasleakgoi mailako heziketa akademikora eta goi mailakolanbide heziketara bideratzen dituzte. Emaitzatxarrenak izan dituztenak, berriz, maila ertainekolanbide heziketara eta heziketa dualera.

Bereizketa hori, eskola mota bakoitzaren ba-rruan ere egiten dute, eta bereziki, oinarrizko bi-garren hezkuntzako eskoletan: talde desberdinaksortzen dituzte, ikasleen maila akademikoa kon-tuan hartuta.

Ikasleak desberdintzeak alderdi positi-boa izan dezake, gizartearen beharrizanei auke-ra ugariz erantzuten baitzaie heziketa karrerenbitartez, eta eskolan emaitza akademiko kaskarrakizan dituztenak ikastun gisa aritzeko segurtasunsare batez hornitzen; horrezaz gainera, bost ur-te irauten duten goi mailako lanbide heziketakoprogramak —maila tekniko altukoak— egitekoaukera eskaintzen da, eta ondoren, zuzeneanunibertsitatera sartzekoa. Hala ere, azter-lan desberdinek (OCDE, 2008, Hoeckel, 2010)

tsitateetako bi: Grazeko Mediku Unibertsitatea etaGrazeko Unibertsitatea.

Styriako beste bi unibertsitateak, prestakuntzateknikoan dihardutenak, ez dira munduko uniber-tsitaterik garrantzitsuenen zerrendan agertzen, bainaoso eginkizun garrantzitsua dute Styriako eskualdeaberritzeko sisteman. Horrela bada, unibertsitateareneta enpresaren arteko lotura Austria osoan oso sen-doa ez den arren, Styriako eskualdean, berriz, halada (Grasenick et al., 2008; Kaufamann eta Tödtling,2000; Reiner 2010).

Styriako eskualdea berritzeko sistemaren ba-rruan instituzio eta eragile maila ugari dago: bostunibertsitateez gainera, ikerkuntzan diharduten bostinstituzio nazional eta eskualde-instituzio bat; uniber-tsitateak eta enpresak lankidetzan diharduten 15laborategi; sektore lehiakortasuna bultzatzeko zen-troak, eta enpresa-ikerkuntzarako zentroak31.

Grazeko unibertsitate teknikoak eta Loebengounibertsitateak asmo handiko lankidetza estrategiabat irun dute, eta horretarako, sektore lehiakortasunabultzatzeko zentroekin lankidetzarako ekimen ugariprestatu dituzte.

Styria da, bere unibertsitateetan, Berrikun-tza Transferitzeko Bulegoetan enplegatu ko-pururik handiena duen eskualdea. Horrela,Vienak —Styriaren aldean— unibertsitate irakas-le kopuru bikoitza duen arren, eskualde horretakounibertsitateek 21,5 pertsona dituzte berrikuntzatransferitzeko bulegoetan, eta Vienak, berriz, 16,5(Reiner, 2010); gehienak, bi unibertsitate teknikoe-tan: Loubenen eta Grazeko Unibertsitate Teknikoan.Berrikuntza transferitzeko bulego horiek eskualdeaberritzeko sisteman barneraturik daude, eta uniber-tsitateko ezagutzaren produkzioa eta enpresen de-manda bat etor daitezen lan egiten dute.

2007-2013 aldian, Styriako Eskualdea BerritzekoPlan Estrategikoaren barruan (Zukunft InnovationRegionale Wettbewerbsfähigkeit Steiermark 2007-2013), “secience tif” programa diseinatu duteenpresa txiki eta ertainek eta Styriako uniber-tsitateek (Grazeko mediku unibertsitate izan ezik)harremanak izan ditzaten, eta horretarako, teknologia

31 Ikus, berrikuntza sistemaren eragile guztiak jasotzen dituen taula: Trippl, M. eta Otto, A., 2009, 1225. orr.

286


Heziketa profesional austriarraren sendo-tasuna (ikasleen %80 ikasle hartzen ditu, gutxi go-rabehera) nekez errepika daiteke beste herrialdebatzuetan eta inguruko herrialdeetan, baina, edo-nola ere, komeniko litzateke eredu austria-rren giltzetako batzuk kontuan hartzea. Giltzahorietako bat da lanbide heziketako titulua lortzekobideen ugaritasuna (ikastun prestakuntza, mailaertaineko lanbide heziketa eta goi mailako lanbideheziketa); aukera ugaritasunari esker, gazte askoren-tzat erakargarria gerta daiteke lanbide heziketa: de-rrigorrezko oinarrizko hezkuntzan ikasketa arazoakizan zituzten gazteetatik hasi, eta curriculum hobeaeta asmo handiagoak dituzten gazteetaraino, zein-tzuek lanbide heziketako eta batxilergoko titulaziobikoitza lor baitezakete.

Heziketa duala aukeratu duten herrialdeetarakoeredu austriarrak eskaintzen duen beste irakaspe-netako bat enpresa simulatuen esperientzia da.Enpresa horien bitartez, edozein unetan—eta batezere krisi egoeretan— gerta daitekeen ikastun lan-postuen eskasia konpon daiteke. Nahiz eta enpresasimulatuetan egiten diren praktikak garestiagoakdiren, eta benetako enpresetako praktikak bezaineraginkorrak ez diren, ikastun lanpostuen gorabehe-rak eragiten dituen arazoei aurre egiteko modu baikoreta interesgarria da.

Styriako unibertsitateak eskualdeko berrikuntzasisteman txertatzeari dagokionez, kasu honek erakus-ten du eskualde mailan badela unibertsitateetakoikerkuntzan esku-hartzerik bai eta halaber, eskual-deko lehentasunei aipatu ikerkuntza lotzea, uniber-tsitate alorreko eskumenik gehienak federalak iza-nagatik ere. Bestalde, Styriaren kasuak erakustendigu, unibertsitateek garatzen duten ikerkuntza etairakaskuntza motaren arabera, maila desberdinetaneta helburu desberdinak iristeko egin daitekeelatxertaketa.

Alderdi ezkorrari dagokionez, lehen ere aipatuda, oro har, baikorra den arren, sistema ikasleengaitasunen araberako bereizte goiztiarrak in-justizia egoerak sortu eta ekitate eza eragindezakeela. Ekitate eza genero mailan bezala gizarteeta ekonomia mailan ere gertatzen da, emaitza aka-demikoak oso desberdinak baitira ikasleak 10 urtetanhartzera behartu zituzten ikasketa-lerroen arabera.

azpimarratzen dute, sistemak ekitate ezaeragiten duela, lehenengo hautapenak adingoiztiarretan (10 urte) egiten direnez, ikasleetorkinak beheragoko mailetako hezkuntza lerroe-tan pilatuz doazelako.

• Lanbide heziketaren prestigioa eta arrakasta

Lanbide heziketa hamarkada luzetan izan da,eta hala izaten jarraitzen d, gaur egun ere, gazteaustriar gehienen aukera. Heziketa mota ho-rren bitartez lana aurkitzen duten ikasleen kopuruahandia da, eta lanak mota askotakoak dira: ikastu-nak, eta goi eta tarteko mailako lanbide heziketadutenak. Gainera, prestigio handia du.

• Gizarte eragileen inplikazio handia, lanbideheziketan

Gizarte eragileak oso inplikaturik daude lanbi-de heziketan, hala erakunde mailan (merkataritzaganberen eta lan ganberen inplikazioa lortuz) nolabanaka—eta batez ere, banaka— ikastun lanpos-tuak eskatzen dituzten enpresa guztietan.

Ikastunetarako heziketaren alorrean, gizarteeragileek batera lan egiten dute ikastun aritzekoofizio berriak proposatzeko, edota lehendik dau-den ofizioak birdefinitzeko. Ikastunen lansariaknegoziazio kolektiboko prozesuaren parte dira, etaprozesu horretan zehazten dira.

Merkataritza Federaleko Ganberak ku-deatutako heziketa iraunkorreko zentroekzehazten dituzte, hein handi batean, hezike-ta iraunkorreko eskaintzak, WIFI (Wirtschaf-tsförderungsinstitut) heziketa hornitzailearenbitartez. Zentral Sindikal Austriarren Fede-razioak ere zehazten ditu eskaintza horiek,BFI (Berufsförderungsinistitut) lanbide heziketarenbaterako hornikuntzarako erakundearen bitartez.

5.4. Styria-Austriako kasuaren irakaspennagusiak

PISA testari buruzko txostenek bezala, hezkun-tza sistema austriarraren emaitzak aztertzen dituztengainerako ikerketek ere, eta batez ere lan munduantxertatzea nola gertatzen den aztertzen dituztenenek,panorama—oro har— baikorra dela diote.

287


2008ko abenduan, Europako Batzordeak estrategiabat lantzea proposatu zuen, kualifikazioak lan merka-tuaren beharrizanei hobeto egokitzen laguntzeko etaetorkizunean beharrezkoak izango ziren lanpostu etatrebetasunen ebaluazio sistematiko bat antolatzeko.Horren ondorioz, 2009ko maiatzean, aditu talde batosatu zuten, eta haren helburu nagusia izan zen, “EU’sfuture 2020 strategy for growth and jobs”-en testuin-guruan, ekimen berria garatzen laguntzeko aholkulari-tza independentea eskaintzea, funtsezko gomendiobatzuk mahairatuz. 2010eko urtarrilean, aditu taldeak“New Skills for New Jobs: Action Now” txostena aur-keztu zion Europako Batzordeari.

Atal honetan aurkeztu ditugun bost kasuetatiklauk Barne Produktu Gordin altu dute, aitzindariak diralan guneetako ikasketaren alorra lantzen, eta garran-tzi handia ematen diote enpresek heziketa prozesuanduten eginkizunari, dela enpresek ikasketei ematendioten garrantziarengatik, dela enpresek heziketa etakualifikazioetan parte hartzen dutelako.

Adierazitakoarekin bat etorriz, esan dezakeguBarne Produktu Gordina altua duten herrialdeek edo-ta berrikuntza sistemetan gaur egun eredugarritzat jo

ditzakegunek hala jokatzen dutela lan guneetara ikas-keta hurbiltzen duten heziketa sistemetan ere, alegia,languneetan praktikak egin, enpresetan proiektuanprestatu eta heziketa duala bultzatzen duten siste-metan.

Aurkeztutako kasurik gehienetan, helburuek,hezkuntza politikek eta ikasketa modalitate desber-dinen —eta bereziki, languneetako ikasketen— ga-rapenak lotura estua dute gizarte eragileek elkarre-kiko konfiantza eragiteko eta adostasuna lortzekoduten gaitasunarekin, bai eta, helburu konpartituak,hitzarmen modalitateak eta finantza mekanismoakezartzeko ahalmenarekin ere, ikasketa eta lanarenarteko uztardura errazten baitute, batetik, eta aipatumodalitateak enpresa eta ikasleentzako erakargarribihurtzen baitituzte, bestetik.

Aurkeztutako kasurik gehienetan, toki eragileek(irakasleak, ikastegiak, enpresak, udalak, sindikatuak,profesionalen eta enpresaburuen elkarteak) eginkizungarrantzitsua dute heziketa eta kualifikazioen edukienprestaketan, eta egiteko hori nabarmendu egiten daez bakarrik prestaketan, baizik eta gaiari buruzko era-bakiak hartzean ere.

6. Beste herrialdeetatik ikastea

289


1. Eranskina: ikas-ekinezko prestakuntzaEuropan

Gizarte-ekonomia sistemara hezkuntza sistemaegokitzeko ereduak probatu izan dituzte beste herrial-de batzuetan ere, eta badira esperientzia horietatikateratako emaitza egiaztatuak ere. Ereduetako batheziketa duala edo ikas-ekinezko heziketa da,eta krisi garaian bultzatu dute ez bakarrik Europakozenbait herrialdetan, baita Asian eta Amerika Latin-darrean ere. Hala ere, ez da kontu berria; kapituluhonetan aztertuko ditugun bost kasuetatik lautan,denbora luzea daramate horretan, eta ereduarenezarpena Lanbide Kualifikazioen Katalogo Naziona-laren (LKKN) bost mailetan ezarria izan da. Baden-Württemberg-en (eskualde aberats eta berri-tzailearen paradigma) goi mailako heziketaneta unibertsitatean ari dira eredua garatzen.

Eranskin honen helburua da eredu horrek herrial-de batzuetan izan duen eraginari, bilakaerari eta zer-nolakotzeari buruzko azterketa egitea Galdera bat eremahairatu nahi dugu: zergatik ez da bultzatzen EAEneta estatu espainiarrean, beste herrialde batzuetanemaitza on egiaztatuak ematen ari den eredua, ale-gia, hezkuntza sistema produkzio sistemari egokitueta arautzeko eredua? Zeintzuk dira horretarakoaeragozpenak?

Ikas-ekinezko prestakuntza indarrean

Hirurogeita hamarreko urteen amaiera geroztik,Alemania, Suitza eta Austriako sistema duela edoikas-ekinezko sistemak interesa piztu zuen besteherrialde batzuetan. Alderdi baikor ugari: batez ere,lanbidean txertatzeari buruzko gaiei32 eta hezkuntzasistema produkzio sistemaren beharretara egoki-tzeari zegozkienak jotzen ziren positibotzat.

Esperientzia alemaniarra oinarri harturik,Danimarka, Herbehereak, Belgika eta Frantziakikas-ekinezko ikasketa eta prestakuntza pro-gramei ekin zieten 80 urteetatik aurrera.

Zalantzarik gabe, sistema horrek zenbait arazoditu gaur egun, esperientziarik handieneko herrial-deetan, erakundeen inbertsiorik ez delako, enpre-sak krisi garaian gutxiago konprometitzen direlakoeta gazteek nahiago dituztelako unibertsitate ka-rrerak heziketakoak baino. Hala ere, ikas-ekinezkoprestakuntzaranzko bilakaera gertatzen ari da, gauregun, unibertsitate eta goi mailako prestakuntzetan:ikas-ekinezko prestakuntza garatzea izan daitekekrisiari aurre egiteko modu bat, edo gazteen arteanpixkanaka haziz doan langabezia apaltzeko bidea,edo langileak enpresetara sartzeko eragozpenak arin-tzeko erarik onena.

2009an, CEDEFOP-Lanbide Heziketa GaratzekoEuropako Zentroak “krisi garaian ikasi” izenburuko in-formazio ohar batean azaldu zuen nola ari diren gara-tzen Alemanian ikas-ekinezko prestakuntza, krisiariaurre egiteko: “Lantokian ikas-ekinezko prestakun-tza sustatzeko hainbat neurri bultzatu dira. Belgika,Eslovenia eta Finlandiak finantzazioa handitu duteenpresaburuek gazteei kontratuak egin diezazkieten.Ikastunen prestakuntzak lehentasuna du EuropakoGizarte Funtsak finantzatzen dituen egitasmoen ar-tean. Estatu kideek laguntza ematen diete ikastuneiikasketak jarraitzeko (beste enpresa batzuetara joa-nez edo lanbide irakaskuntza/heziketa programetanmatrikula eginez) edo egiten ari direnak amaitzeko.2008an, Irlandak lanik gabe zeuden ikastunentzakoikas-ekinezko prestakuntza programa bat ezarri zuen,horretarako berariaz prestatutako enpresetan. Ikas-ekinezko prestakuntza hezigai talde desberdinetara

Eranskinak

32 Kalifikazioak & Enplegua, 19. alea. Aurrekari historikoak eta erakundeetakoak. Ikastunak, txandakatzea, sistema bikoitza. Kaleitsuak ala etorkizunerako autobideak?

290


zabalduz doa. Hala gertatzen ari da, esate baterako,Finlandian, non goi mailako titulua dutenei ere zuzen-tzen zaien.”33

Txinan, ikas-ekinezko ereduak ezartzeari ekin dio-te, bai eta beste herrialde asiar batzuetan eta Ame-rika Latindarreko beste zenbaitetan ere”.

Kapitulu honetan aztertutako bost kasuetatik lau-tan —Barne Produktu Gordin altuena dutenetan—heziketa sistema malguak ezarri, eta ikas-ekinezkoereduari jarraikitzen zaizkion praktikak garatu dituzte.Hori ez da kasualitatea.

Hainbat arrazoi bihurtzen du Baden-Württem-berg kasua interesgarri: ikas-ekinezko prestakun-tza ereduak tradizio luzea duen herrialde bateandago kokatua, eta ikas-ekinezko prestakuntzaprozesuari ekin diote unibertsitate karreretan ere,arestian —xehetasun eta guzti— ikusi ahal izandugun moduan. Badira, hala ere, lortu dituztenemaitzengatik, ikas-ekinezko heziketaren ikuspegiare zabalagoa eskaintzen duten herrialde europa-rrak,. Komeniko litzateke haiei buruzko informaziozabalagoa izatea.

Ikas-ekinezko prestakuntza europakozenbait herrialdetan

Alemaniako kasua

Gaur egun, Alemanian, ikas-ekinezko prestakun-tzan (eskola dualean) 1,6 milioi inguru ikastun daude,340 lanbidetan. Enpresek ordaindu beharreko kostugarbia 14,7 bilioi eurokoa da (%84), eta Laänderrekordaindu beharrekoa, 2,8 bilioi eurokoa (%16).

Prestakuntza praktikoa enpresetan egiten da; etateorikoa, eskolan, astean behin eta bitan.

Gaur egun, gazteak erakartzeko indarra ahuldu,eta enpresen konpromisoa apaldu egin denez, ere-duak arazoak eman ditu. Seguruenera, Alemanian,

unibertsitate dualerantz abiatuko da ikas-ekinezkoprestakuntzaren garapena. Bi Länderrek ekin diotedagoeneko prozesu horri.

Frantziako kasua

2009ko uztailean, krisirik gorrienean, gober-nu frantziarrak bikoiztu egin zuen ikas-ekinezkoprestakuntzan jarduteko gazteen kopurua. As-mo horri jarraikiz, 2015erako jomuga 1,2 milioi gazteikas-ekinezko prestakuntzara bideratzea da. Bizitzanzeharreko lanbide orientazioari eta heziketari buruzko2009ko azaroaren 25eko Legearen 23tik 44ra bitarte-ko artikuluetan aipatzen dira prestakuntzaren moda-litateak.

Borondate hori elikatzen duten arrazoiak honelajustifikatu dituzte, gobernua jarrera horretara eramanduten batzordeek:

Frantziako gazteen enplegu tasa baxua da.OCDE-Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Anto-lakundearen arabera, Frantzian, 20 urtetik 24 urterabitarteko gazteen % 46 ari da lanean. OCDE osa-tzen duten herrialdeetan, berriz, % 63 (Alemanian,% 65; Erresuma Batuan, % 66). Aldea nabarmenada, beraz: 20 puntu ingurukoa. Gazteriari buruzkoHitzarmenerako Batzordeak34 eta Gazteriaren Po-litikari buruzko Hitzarmenerako Batzordeak35 aipa-tzen dituzten azterlan desberdinek erakusten duteikas-ekinezko eredua dela gazteek enplegua lor-tzeko biderik hoberenetakoa: Ikasketa Hitzarmenaridagokion prestakuntza amaitu osteko sei hilabe-teetan lanera sartzen direnen tasa % 60koa da,eta % 75ekoa, Profesionalizazio Hitzarmena amaituostekoena. Frantziako Gizarte eta Ekonomia Kon-tseiluak36 honako hau dio, bestalde: “Azterlanek ereerakusten dute egokitzapena hobe bermatzen delaikas-ekinezko prestakuntzaren bidetik. Alemaniakoeredua irakaspena izan da, alor horretan. Horrelabada, ikasketa-sistema alemaniarrak gazteen lan-

33 CEDEFOP (2009) Krisi garaian ikasi. http://www.cedefop.europa.eu/EN/Files/9017_es.pdf34 Commission de concertation sur la jeunesse, (2009) Groupe de travail Emploi-Formation. Constats et diagnostics sur les parcours

d’insertion professionnelle des jeunes. Note de cadrage.35 Commision de concertation sur la politique de la jeunesse. (2009) Reconnaître la valeur de la jeunesse. Livre Vert.36 Conseil Economique Social et Environnemntal, (2008) Avis et rapports. 25 ans de politiques d’insertion des jeunes: Quel bilan?

http://lesrapports.ladocumentationfrancaise.fr/BRP/084000686/0000.pdf

291


progresio erregularra izan da (%3tik %5era, urtean).Guztira, 600.000 gazte inguru dago lanean, ikas-eki-nezko antolamendu-markoaren barruan, eta horrekesan nahi du bost gaztetatik bat lanean dela. Halazere, krisiak, arinki bada ere, eragina izan du ikas-ekinezko prestakuntzan, zeren Frantziako Lan Minis-terioak eman dituen datuek agerian jarri dute 2008koapiriletik 2009ko apirilera bitartean, ikas-ekinezkoprestakuntzan ziharduten gazte kopurua 598.700tik577.000ra jaitsi zela.

80ko hamarkadatik hona, Frantzian, ikastunenikasketak garatuz eta aldatuz joan dira. Hasieran, goimailako lanbide heziketa hedatzeko ahalegina eginzen. 1987ko erreformara arte, maila ertaineko lanbideheziketetaramugatu ziren. Ondoren, 1992an, ikastunenikasketak ia maila guztietako titulu guztietara hedatuziren, baita sektore publikoetakoetara ere. Frantzian,ordutik aurrera hasi zen ikas-ekinezko prestakuntza goimailako ikasketetan benetan garatzen.

Suitzako kasua

EAEn, Suitzako ikas-ekinezko prestakuntzan oi-narrituko lanbide heziketako ikasketa-sistema osoezaguna ez bada ere, joan den mende osoan zeharoso eraginkorra dela erakutsi du. Derrigorrezkohezkuntzaren ondoan, gazteen ia bi hirurenak dihar-du ikasleak gaitzeko ikas-ekinezko sistema horretanikasten. Sistemaren abantailak hauek dira: enpresek

gabezi tasa murrizteko aukerak eskaintzen ditu,enpresaren beharrizanetara hobeto egokitutakoprestakuntza bermatzen duelako. Horrezaz gaine-ra, berez duen funtzionamendua —alegia, lanbideheziketa baloratzen duen lan merkatuaren ezauga-rrietara makurtua— dela eta, gazteentzako beharbesteko kontratazio maila bermatzen du. […]. Halaere, ikas-ekinezko prestakuntzen proportzioa hasta-peneko heziketen multzoan oso eskasa da Frantzian,eta horrek azaltzen du, neurri batean, heziketareneta lan merkatuaren arteko zubia igarotzeko zer ara-zo dagoen. Hastapeneko heziketan, ikas-ekinezkoprestakuntzaren alde egin beharrean, Frantziakgazteei laguntzeko hitzarmenak eta enpresetakopraktikak eskola sistematik kanpo garatu zituen”.

Horren guztiaren ondorioz, ikas-ekinezko presta-kuntzan jardun eta Ikasketa Hitzarmena duten gaz-teen txertatze tasa bikoiztu egiten da prestakuntzaeredu klasikoari jarraikitzen zaizkion gazteenarekinalderatuta, eta Profesionalizazio Hitzarmena dute-nena, 2,5ez biderkatu. Horrenbestez, ikas-ekinezkoprestakuntzari (era guztietako ikas-ekinezko presta-kuntzak) jarraikitzen zaizkion gazteen langabezia tasaprestakuntza klasikoan diharduten beren homologoe-na baino bi aldiz txikiagoa da, gutxienez.

2008 urtearen amaieran, 418.000 gaztek zutenIkasketa Hitzarmen bat, eta 170.000 gaztek, Profesio-nalizazio Hitzarmen bat. Antolamendu horren emaitza

5.5. TAULA. GOI MAILAKO IRAKASKUNTZAKO DIPLOMA LORTZEKO, IKAS-EKINEZKO PRESTAKUNTZAN DIHARDUTENIKASLE / IKASTUNEN BILAKAERA

19951996

19992000

20002001

20012002

20022003

20032004

20042005

20052006

20062007

20072008

Goi mailako teknikaria (BTS) 12.539 25.497 27.800 28.982 29.639 30.245 31.435 35.345 40.611 45.000Teknologiako unibertsitatediploma (DUT) 2.067 3.702 4.285 4.490 4.397 4.325 4.188 4.717 5.157 5.552

III. Mailako bestelako diplomak 667 3.308 3.469 3.762 3.715 3.647 3.937 4.171 4.548 5.025III. Mailakoak guztira 15.273 32.507 35.554 37.234 37.751 38.217 39.560 44.233 50.316 55.577Lizentzia 56 411 692 1.298 2.203 3.004 3.945 5.392 7.129 8.580Gradua 577 1.572 1.837 2.031 2.034 2.068 1.989 1.489 861 339II. Mailako bestelako diplomak 2.196 5.797 6.919 6.239 7.006 7.602 8.190 8.182 8.471 8.279II. Mailakoak Guztira 2.829 7.780 9.448 9.568 11.243 12.674 14.124 15.063 16.461 17.198Ingeniariak 1.734 4.171 4.644 5.086 5.514 6.218 6.631 7.153 7.891 9.147Goi mailako ikasketa espezia-lizatuetako diplomak 193 941 1.162 1.461 1.614 1.772 1.464 411 — 6.335

Masterra — — — — — 11 848 3.168 4.744 1.858I. Mailako bestelako diplomak 21 285 379 305 386 377 464 609 1.055 —I. Mailakoak guztira 1.948 5.397 6.185 6.852 7.514 8.378 9.407 11.341 13.690 17.340Guztira 20.050 45.684 51.187 53.654 56.508 59.269 63.091 70.637 80.467 90.115

Iturria: Frantziako gobernua. http://media.education.gouv.fr/file/2009/96/5/chap5-6_73965.pdf

292


Modalitateak desberdinak dira, ikas-ekinezkoprestakuntza zein aldetan garatzen den. Gainera,ikas-ekinezko kontratu mota ugari dute.

Frantzian gertatzen den moduan, 15 urtetik 25urtera bitarteko gazteei lanbide-kualifikazioa lortzekoaukera ematen dien heziketa modalitate bat da ikas-ekinezko prestakuntza.

Hala ere, ikas-ekinezko prestakuntza ez dabehar beste sustraitu, eta oraindik ere, ez dagooso hedatua. 2008an, Belgikan, 5.529k herritarrek(alegia, 1.000tik batek) burutu zuen ikas-ekinezkoprestakuntza.

Luxenburgeko kasua

Luxenburgeko hezkuntza sistemak zenbait berezi-tasun ditu. Esate baterakoa, Luxenburgeko Uniber-tsitatea oso instituzio gaztea da: 2004ko uztailaren17an erabaki zuen Diputatuen Ganberak hura sortzea,eta hartara bildu zituen erakunde desberdinetan be-reizirik zeuden heziketa guztiak.

Ikas-ekinezko prestakuntzari dagokionez, Luxenbur-gen, umeak orotariko bigarren irakaskuntzara (ikasleen%31, 2002-2003 ikasturtean) edo bigarren irakaskuntzateknikora (ikasleen %70) bideratzen dituzte, 12 urte in-guru betetzen dituztenean. Bigarren heziketa teknikorabideratutako kasleen %37,5k Dualsystem alemaniarra-ren pareko eredu batean egiten dituzten ikasketak.

Eskola porrot ugariak, eta batez ere bigarrenirakaskuntza teknikoan suertzen zirenak, urritzekohainbat neurri hartu ziren. Horietako bat izan zenikas-ekinezko zikloak prestatzea, ikasketa teo-rikoak, eskola zentroetan, eta alderdi praktikoa en-presetan antolatuz.

Asko dira ikas-ekinezko eredu horri jarraikitzenzaizkion heziketak, baina, artisautza eta merkatari-tzako ofizioetarako prestakuntzak dira funtsezkoenak.Heziketak hiru urte irauten du, eta modu hori dalanbide kualifikazio bat lortzeko biderik zuzenena.Ikasketak burutzean, teknikari titulua eskuratzen duteikasleek. Titulu horren bitartez, goi mailako teknikariikasketak egiteko ateak zabaltzen dira37.

prozesuan parte hartzen dute, prestakuntzak gazteenintegrazio profesionala bideratzen du eta finantzazioahirukoitza da (enpresak, erakunde publikoek eta ikas-tunak berak finantzatua).

Lanbide heziketak bi alderdi ditu; bata, praktikoaeta bestea, teorikoa. Ikastuna astean hiruzpalau egu-netan aritzen da lanean esleitua duen enpresan, etahan jasotzen ditu ezagutza praktikoak. Heziketaren al-derdi teorikoa institutu batean egiten da, eta ikasleakastean behin eta bitan joan behar du hara.

Heziketa ziklo gehienek hiruzpalau urte irautendute. Ikastaroaren iraupena aukeratutako prestakun-tza eremuaren araberakoa da.

Suitzan, 300 inguru lanbide heziketa adar daude,eta ikastunek aukeran dituzte guztiak. 1970 urtean,ikastunen %30 ziren soilik emakumezkoak. Ordutik,emakumeen partehartzea%43 hazi da (2002ko zifrak).1993 urtetik aurrera, ikastunek, lanbide batxilergoaegiteko aukera dute, heziketa egiten ari diren bitar-tean. Lanbide batxilergoa ikastun-ikasketak egitendiharduten bitartean lor dezakete, baita ondoren ere,eta titulu horren bitartez, lanbide heziketako institu-tuetara jo dezakete, sartzeko azterketa egin gabe.

Alemanian gertatzen ari den bezala Suitzan ere,gero eta zailagoa da ikastun hitzarmen bat lortzea.Horrexegatik, krisia hasi aurretik, 2004an, hain zuzenere, enpresaburuei, beren enpresetan ikastun gehia-go har zitzaten eskea egin zien Suitzako KontseiluFederalak.

Zalantzarik gabe, suitzarrek lanbide alorreanduten jakintza eta esperientziaren kalitateak lagunaparta du ikas-ekinezko prestakuntzan.

Belgikako kasua

1991urteageroztik,Belgikanerebadaikas-ekinezkoprestakuntza eredua, baina oso gutxi garatu dute.Gaur egun, krisia dela eta, eredua bultzatzeko neu-rriak hartzen ari dira.

37 http://www.centre-inffo.fr/Luxembourg.html

VI. KAPITULUALABURPENA,ESZENATOKI POSIBLEAKETA OHARRAK

295


2008 urteen artean egondako nazioarteko hazkundeekonomiko indartsuaren ondoren, 2009an BarneProduktu Gordinaren (BPG) hazkundean tasa nega-tiboak agertu ziren.

Testuinguru honetan, euskal ekonomiarenBPGk, Eustateko kontu ekonomikoen datuen arabera(2010eko azaroa), % 3,8ko jaitsiera erregistratu zuen2009. urtean, aurreko urtearekin alderatuta. Euskaljarduera ekonomikoak aurretik ere izan zuen deze-lerazio indartsua, 2008an, BPG % 1,3 igo baitzen,aurreko urteetan erregistratutako hazkunde borti-tzaren aldean (2006. urtean % 4,4ra iritsi zen, iturrihorren arabera).

Ondorioz, langabeziaren tasa 2007an % 6,1eanegotetik (EINeko Biztanleria Aktiboaren Inkesta)2009an % 11ra igo zen.

Ezin dugu ahaztu krisiaren aurreko urteetan zeharekoizpen-sarearen jarreran antzemandako joera ba-tzuk aldatu egin daitezkeela krisiaren eraginez etahorren isla estatistikoa, txosten hau ixtean, oraindikere oso hasiberria dela. Ondorioz, zaila da etorkizu-nean sektore-adierazleek zein bilakaera izango duteninterpretatzea.

Gorabidean dauden herrialdeen hazkundea

Gorabidean eta garapenean dauden ekonomienhazkundea, batez ere Asian, India eta txina buru di-tuela, aukera-iturria da euskal enpresentzat, ondasuneta zerbitzuen eskari geroz eta handiagoa du eta.

Era berean, euskal enpresen nazioarteko orien-tazioaren hazkundeari esker eta herrialde horietakokontsumo-beharren eskariari erantzunez, prestakun-tza altu eta ertaineko enpleguak haziko dira.

Hala ere, pentsatzekoa da produkturik estandari-zatuena duten industriek, beren prozesuetan automa-

Txosten honen bidez, Euskal EGABek garrantzihandiko gai baten inguruko hausnarketaren partaideizan nahi du; EAEko jarduera sozioekonomikoen be-harrizanen eta hezkuntza-sistemaren artean dagoenharremanari buruz ari gara.

Txostenean, egungo egoera aztertu da, EAEkoprestakuntzen eskari eta eskaintzen arteko orekarieragiten dioten faktoreei dagokienez, eta, era be-rean, oreka/desoreka mailari buruzko ebidentziakeskaini dira. Jarraian, hezkuntza-sistemaren argazkiaegin da eta horri planteatzen zaizkion erronkak adie-razi dira, egungo eta etorkizun hurbileko langileenprestakuntza profesionalaren kalitatea hobetzen la-gundu ahal izateko. Azkenik, prestakuntzen eskarieta eskaintzaren arteko oreka-maila altuak lortu iza-nagatik esanguratsuak diren nazioarteko esperientziabatzuk aztertu dira.

Lan-metodologiari dagokionez, azterlana metodoanalitiko-sintetikoan oinarritu da, kasuaren meto-doarekin batera.

Lanak dituen bi muga nagusien arrazoiak ho-nakoak dira: batetik, datuen gabezia, sakabanaketaedota homogeneotasun-falta; eta, bestetik, krisiakazterketaren xedean izan duen eragina, enpresa etasektoreen eskaerak aldatu direlako eta horren aurre-tik antzeman zitezkeen eta txosten hau amaitzeanoraindik estatistiketan jaso ez diren joerak apurtuahal izan direlako.

1.1. EAEn lan-merkatuari eragiten dioteninguru-aldagaiak (ekonomikoa, zientifiko-teknologikoa, soziodemografikoa)1

Egungo krisi-egoera

Lan-merkatuaren eta enpleguaren bilakaeraekonomiaren bilakaerarekin lotuta dago. 2001-

1. Laburpena

1 Azterlaneko II. kapitulutik ateratako ideia gakoak.

296


tizazio gehiago sartuta ere, zailtasun gehiago izangodutela merkatuetan.

Halaber, ezingo dugu ahaztu ekonomia horienhazkundeak baliabide energetikoen eta lehengaienerreserbak —eta prezioak— tenkatuko dituela eta,ondorioz, ondasunak eta zerbitzuak ere bai.

Enpleguaren bilakaera sektore-mailan

Eraikuntzaren sektorea, Eustaten JardueraEkonomikoen Gidazerrendako datuen arabera, indus-triaren eta zerbitzuen gainetik hazi zen 2000 eta 2008urteen artean, enpleguari dagokionez, eta biztanleen% 10,2ra iritsi zen 2008an. Krisia etortzean, EustatenKontu Ekonomikoei buruzko datuen arabera, sek-torearen BPG erori egin zen, eta hala gertatu zenenpleguekin ere.

Industriaren sektoreak, bestalde, EINen2 etaEustaten3 datuen arabera, 2000. urtean balio eran-tsiaren % 31,6 eta enpleguaren % 29,4 osatzen zueneta 2008. urtean, aldiz, % 29,4 eta % 23,1, hurrenezhurren. 2008an, zehazki, honako sektoreak izan zirengakoak:

• Metalurgia eta produktu metalikoen fabrikazioa(enpleguaren % 2,44 eta % 5,84, hurrenez hurren).

• Makineria, makinen eta ekipo mekanikoen fa-brikazioa nagusi zela (enpleguaren % 3,19).

• Garraiorako materiala¸ nagusia motordun ibilgailu,atoi eta erdiatoien fabrikazioa zelarik (enplegua-ren % 1,26), garraiorako beste material batzuengainetik (enpleguaren % 0,8).

Bigarren taldea honakoek osatzen dute:

• Kautxu eta material plastikozko produktuen fa-brikazioa, enpleguaren % 1,81 osatuz.

• Makina eta material elektrikoen fabrikazioa (en-pleguaren % 1,09).

Halaber, gure erkidegoan tamaina txikia izanarren bilakaera positiboa duten hiru industria-jar-duera identifikatu dira. Honakoak, hain zuzen ere:birziklapen-jarduerak (enpleguaren % 0,11), uren bil-

keta eta arazketa (% 0,14) eta kokeriak, petrolioarenbirfinketak eta hondakin nuklearren tratamenduak(% 0,11).

Zerbitzuen sektoreari dagokionez, FinantzaBitartekaritza eta Higiezinen Jarduerak; Merkataritzaeta Ostalaritza; Administrazio publikoa, defentsa etagizarte-segurantza; eta Hezkuntza alorrez gain, hirujarduera-talde handik bilakaera positiboa izan duteenpleguan eta etorkizunerako merkatu-iturri izatekoaukerak dituzte. Honako hauek dira:

• Ezagutzako zerbitzu trinkoak (Knowledge IntensiveBusiness Services-KIBS, OCDEren terminologian),besteak beste, Jarduera informatikoak; Ikerketaeta garapena; eta beste enpresa-jarduera batzuk;guztira, okupatuta dagoen biztanleriaren % 13,06.

• Pertsonen zaintzarekin lotutako zerbitzuak. Horihorrela, 2000 eta 2008 urteen artean Osasun-jarduerak, albaitaritza-jarduerak eta gizarte-zerbi-tzuak % 39,1 igo dira enpleguari dagokionez; eta,2008an, EAEn okupatuta dauden langileen % 6,6riematen diete lana.

• Aisiaren industriarekin lotutako zerbitzuak. 2001-2008an, Aisi, kultura eta kiroleko jardueretansortutako enpleguan % 54,9ko aldakuntza egonda. Horrek egondako bilakaera azaltzen du eta,2008an, okupatutako biztanleen % 1,9 osatzen du.

Zientzia eta teknologien bilakaera

Bioteknologiak

Mundu-mailako ekoizpen kimikoaren barruan,produktu biokimikoen fakturazioa (farmazeutikoezgain) 2005ean % 1,8tik 2015ean % 12 eta % 20 ar-tera pasatu ahalko litzatekeela balioesten da, betieretestuinguruen arabera.

“Asebio 2009 urteko txostenak” dioenez, Espainiabioteknologiaren merkaturik dinamikoenetakoa daEuropan eta bioteknologiaren eragin makroekono-mikoa estatuko BPGren % 1,2koa da. EAEk tar-teko posizioa du, 1.480 enplegu eta 70 enpresadituela, Biobasqueren arabera, eta urteko hazkundea% 10ekoa da.

2 Eskualdeko kontabilitatea.3 Biztanleria Jardueraren Arabera sailkatzeko inkesta (BJA) eta Jarduera Ekonomikoen Gidazerrendaren inkesta (JEG).

297


6.1. TAULA. INDUSTRIA, ENERGIA EDO ZERBITZUETAN LAN EGITEN DUTENAK (2001-2008). EAE

Enpleguaren banaketa,ehunekotan Aldakuntza-tasak

2001 2005 2008 2001-2008 2005-2008 2007-2008INDUSTRIA ETA ENERGIA 28,66 26,19 23,60 2,16 –0,55 –0,1810. Ikatzen erauzketa eta pilaketa – – –11. Petrolioaren eta gas naturalaren erauzketa – – –13. Mineral metalikoen erauzketa – – –14. Mineral ez-metaliko eta ez-energetikoen erauzketa 0,09 0,08 0,06 –15,91 –14,52 –5,4615. Elikagaien eta edarien industria 1,68 1,61 1,46 7,94 –0,05 –1,0716. Tabakoaren industria 0,0317. Ehungintza 0,14 0,10 0,09 –20,51 2,48 –0,9118. Jantzigintza eta larrugintzaren industria 0,28 0,22 0,19 –14,87 –4,76 –1,6619. Larrugintza eta zapatagintza 0,05 0,03 0,01 –62,10 –47,97 –24,1920. Egurraren eta kortxoaren industria 0,70 0,59 0,53 –7,04 –1,41 –1,3121. Papergintza 0,66 0,58 0,50 –5,37 –3,96 –2,0022. Argitalpenak, arte grafikoak eta euskarri

grabatuen erreprodukzioa 0,91 0,83 0,76 3,49 0,66 –0,85

23. Kokeriak, petrolioaren birfinketa eta erregainuklearren tratamendua 0,10 0,10 0,11 35,87 21,03 5,30

24. Industria kimikoa 0,80 0,67 0,56 –12,59 –7,28 –4,4325. Kautxuzko eta material plastikozko produktuen

fabrikazioa 2,15 2,05 1,81 4,61 –2,59 –4,90

26. Metalikoak ez diren beste produktu mineralbatzuen fabrikazioa 0,94 0,76 0,70 –7,98 2,06 –0,53

27. Metalurgia 2,92 2,66 2,44 3,81 1,36 2,1328. Produktu metalikoen fabrikazioa, makineria eta

ekipoa izan ezik 6,68 6,28 5,84 8,46 2,57 0,50

29. Makineriaren eta ekipo mekanikoen eraikuntzarenindustria 3,91 3,54 3,19 1,22 –0,67 –0,46

30. Bulegoko makinen eta ekipo informatikoenfabrikazioa 0,02 0,03 0,01 –73,51 –78,13 –74,48

31. Makineria eta material elektrikoaren fabrikazioa 1,16 1,11 1,09 16,22 8,02 0,9532. Material elektronikoaren fabrikazioa; ekipoa,

irratia, telebista eta komunikazioak 0,50 0,39 0,42 3,81 18,46 9,46

33. Medikuaren kirurgia-ekipo eta tresnen,zehaztapenerako tresnen, ekipo optikoaren etaerloju-ekipoaren fabrikazioa

0,61 0,49 0,41 –15,97 –6,55 6,77

34. Motordun ibilgailu, atoi eta erdiatoienfabrikazioa 1,53 1,52 1,26 2,11 –8,40 –1,60

35. Beste garraio-material baten fabrikazioa 1,00 0,95 0,80 –0,73 –7,13 3,1836. Altzarigintza; manufakturaren arloko beste

industria batzuk 1,25 1,04 0,85 –15,47 –9,92 –1,68

37. Birziklapena 0,06 0,08 0,11 128,64 39,92 30,8240. Ur bero, gas, lurrun eta argindarraren ekoizpena

eta banaketa 0,38 0,31 0,24 –20,89 –13,86 –4,72

41. Uraren bilketa, arazketa eta banaketa 0,10 0,15 0,14 81,90 6,43 0,30MERKATARITZA, KONPONKETA, OSTALARITZA,GARRAIOAK ETA KOMUNIKAZIOAK 26,29 26,49 26,55 25,33 10,65 1,11

50. Motordun ibilgailuen eta motozikleten salmentaeta konponketa; txikizkako erregai-salmenta,motordun ibilgailuetarako

1,84 1,74 1,70 15,08 7,82 1,13

51. Handizkako merkataritza eta merkataritza-bitartekoak 5,14 5,30 5,33 28,59 11,03 –0,34

52. Txikizkako merkataritza, gauza pertsonalenkonponketa eta etxeko tresnak 8,55 8,60 8,70 26,18 11,66 1,72

55. Ostalaritza 5,01 5,21 5,18 28,41 9,81 1,2960. Lurreko garraioa; hodi bidezko garraioa 3,18 3,22 3,30 28,71 12,93 2,5461. Kabotaiako, itsasoko eta barne-nabigaziodun

bideetako garraioa 0,06 0,06 0,04 –5,95 –15,96 –7,06

62. Aireko eta espazioko garraioa 0,06 0,05 0,04 –15,18 –4,40 –0,7663. Garraioei lotutako jarduerak; bidaia-agentzien

jarduerak 1,51 1,47 1,46 19,81 9,55 0,23

64. Posta eta telekomunikazioak 0,95 0,85 0,80 5,51 4,80 –0,55

298


OCDEren “La bioeconomía en el horizonte del2030: ¿qué programa de acción?” (2010) txostenaketa Asebio txostenak diotenez, bioteknologien etor-kizuna gobernantzaren kalitatearen, nazioartekolankidetzaren eta lehiakortasun teknologikoaren ara-berakoa izango da neurri handi batean.

Nanoteknologiak

Testuinguru baikorrenetan, mundu-mailan manu-fakturatutako produktuen % 15ak 2015erako elemen-tu nanoteknologikoak izango dituela aurreikusten da,testuinguru zuhurretatik baikorretara doan faktura-zioan, bilioi 1 euro eta 3 bilioi euro artean.

OPTIren (Prospektiba Teknologiko IndustrialarenBehatokia) 2008ko prospektiba-azterlanaren arabera(“Aplicaciones industriales de las nanotecnologías enEspaña en el horizonte 2020”), nanoteknologietan egin-dako ahalegin ikertzailea 11.800 mills.US$-koa izan zen(mundu-mailan) eta etengabe hazten jarraitzen du. FP7programan (2007-2013), nanoteknologiak lehentasunaizaten jarraitzen du (FP7ko 4. gaia, “Nanosciences,Nanotechnologies, Materials and new ProductionTechnologies”) eta aurrekontua bikoiztu egin da.

Ikasketa hauetan, Phantoms Fundazioak argitara-tutako eta International Perspective on GovernmentNanotechnology Funding in 2005” delakoan oinarri-tutako Nanociencia y Nanotecnología txostenarenarabera, AEBk, egun, nantoteknologian oinarritu-tako produktuak fabrikatzen dituen enpresen % 84ordezkatzen du. Hala ere, datuei jarraiki, “besteherrialde batzuetan”, “gorabidean” daudenetan bes-teak beste, nanoteknologiaren gaineko inbertsioa ari-nago hazten da, Europan, Japonian eta AEBn baino.

EAEn, nanoteknologiaren aldeko erronka eginberri da, NanoGuneren bidez. Nanozientzia eta na-noteknologiaren I+G zentroa eta ikerketa lankiderakozentroa den honi esker, 2015. urterako ikerketa-masakritiko finkatua eta sektore ekonomiko garrantzitsuaedukiko dela aurreikusten da, ezagutzaz betetakoerkidegoaz gain.

Garraioaren teknologiak

Bioerregai-kontsumoaren eta mugikortasunarenigoerak eta garraioari lotutako CO2 isurienak etor-kizunean esku hartzeko beharra ezartzen dute etagarraioaren berrikuntza ezinbesteko jarduera-ardatzabihurtzen dute.

6.1. TAULA. INDUSTRIA, ENERGIA EDO ZERBITZUETAN LAN EGITEN DUTENAK (2001-2008). EAE (JARRAIPENA)

Enpleguaren banaketa,ehunekotan Aldakuntza-tasak

2001 2005 2008 2001-2008 2005-2008 2007-2008FINANTZA BITARTEKARITZA; HIGIEZINEN ETAALOKAIRUEN JARDUERAK; ENPRESAZERBITZUAK

14,38 15,61 17,06 47,23 20,69 7,31

65. Finantza-bitartekaritza; aseguru eta pentsio-planakizan ezik 1,81 1,57 1,38 –5,45 –2,78 –2,96

66. Aseguruak eta pentsio-planak; derrigorrezkogizarte-segurantza izan ezik 0,47 0,41 0,40 7,61 8,44 1,52

67. Finantza-bitartekotzaren jarduera laguntzaileak 0,44 0,45 0,47 30,76 15,24 2,9470. Higiezinen jarduerak 0,70 0,89 1,32 133,63 62,58 13,3671. Norberaren gauzen, langilerik gabeko makineria

eta ekipoen eta etxeko tresnen alokairua 0,29 0,36 0,38 64,72 16,88 3,85

72. Jarduera informatikoak 1,10 1,33 1,53 73,18 26,94 9,9073. Ikerketa eta garapena 0,30 0,39 0,56 127,35 58,97 12,1074. Beste enpresa-jarduera batzuk 9,27 10,21 11,03 47,55 19,23 8,01BESTE ZERBITZU-JARDUERA BATZUK 21,88 21,94 22,54 27,87 13,42 2,7675. Administrazio publikoa, defentsa eta gizarte-

segurantza 5,47 5,04 4,64 5,29 1,79 0,22

80. Hezkuntza 6,93 6,40 6,53 16,82 12,64 3,3785. Osasun-jarduerak eta albaitaritza-jarduerak;

gizarte-zerbitzuak 5,50 5,97 6,55 47,78 21,09 4,28

90. Saneamendu publikoko jarduerak 0,50 0,73 0,77 90,60 16,15 –0,4791. Elkartegintzako jarduerak 0,70 0,72 0,76 33,20 15,45 0,3992. Aisi, kultura eta kiroleko jarduerak 1,53 1,78 1,91 54,98 18,59 3,5493. Zerbitzu pertsonalen jarduera desberdinak 1,24 1,30 1,39 39,10 17,34 3,59Iturria: EUSTAT. Jarduera Ekonomikoen Gidazerrenda. Geuk egina.

299


balorazioan edo labore energetiko espezifikoetatikeratorritako olio berrien ekoizpenean oinarritu liteke.

Eurostat 2009 Urtekariaren arabera (2010),eraginkortasun energetikoa garraio, industria etaeraikinen eraikuntzaren mailan planteatzen da.Horrenbestez, EBk honako helburuak diseinatu ditu:

• energia berriztagarriek (bioerregaiak kasu) gaso-linaren eta gasolioaren kontsumoaren % 10 osa-tzea garraioetan, hemendik 2020ra,

• eraikinen kontsumo energetikoa % 30 murriztea,hemendik 2020ra,

• industrian, hemendik 2020ra, CO2 isuria % 21murriztea, 2005eko mailari dagokionez.

Helburu horiek, ekonomian eta ingurumenean du-ten eragina medio, EAEn planteatuko dira eta dato-zen urteetan energia berriztagarrien ekoizpen, bilketaeta garraioaren garapenarekin lotutako lanbideak etaeraikin, industria eta garraioetako eraginkortasunenergetikoaren hobekuntzarekin lotutako lanbideaksortuko dira.

Biztanleriaren zahartzea

Ugalkortasun oso baxuak (jaiotza-tasa 9,9koazen mila biztanleko EAEn, 2008an, Eustaten arabe-ra) eta bizi-itxaropen altuak (78,7 gizonentzat eta85,5 emakumeentzat, Eustaten arabera) biztanleenzahartze etengabea sortzen dute. Hau da EAEkofenomeno demografikorik esanguratsuena, bai bereintentsitate, joera eta bilakaeragatik, bai oraineaneta etorkizunean dituen ondorioengatik.

Zahartze hori biztanleriaren adinen egituran ikusdaiteke. Hori horrela, Eustaten datuen arabera, 20urtetik beherako biztanleek % 34,2ko pisua zutenbiztanleria osoarengan 1981ean, eta EAEko biztan-leen %16,5 izatera pasa dira. Bestalde, 65 urtetikgorakoen taldeak 1981ko kopuruaren bikoitza osa-tzen du egun.

Biztanleriaren zahartze honek, batetik, biztan-leria-talde honen beharrizanetara lotutako enpleguberriak sortzen ditu; eta, bestetik, belaunaldien ar-teko erreleburako beharrak sortuko ditu, manufak-

Testuinguru horretan, erregai polimerikodun pi-len erabilera eta hidrogenoaren4 erabilera ere sar-tzen dira, arazo horiei, neurri batean behintzat, eran-tzuna emateko bektore energetiko gisa.

Bestalde, Eusko Jaurlaritzako Zientzia, Teknologiaeta Berrikuntzako Planak (ZTBP 2010), “Diber-tsifikazioa garatzeko bidean dauden sektoreetarantz:etorkizuna eraikitzea” atalean, “Garraio adimendune-rako elektronika” aipatzen du euskal ekonomiarakoetorkizuneko lau sektoreetako bat gisa.

Erronka energetikoa, energia berriztagarriak,erregai alternatiboak eta eraginkortasunenergetikoa

Eurostat 2009 Urtekariaren arabera, mendekota-sun energetikoa igo egin da EAEn eta Europan. EAEkoenergiaren inportazio garbiak, 2005ean, % 52,6 izanziren eta 2008an % 55era pasa ziren. Hori dela eta,energia berriztagarrien garapena bi kezka nagusirierantzuten dien alternatiba da, zalantzarik gabe:buruaskitasun energetikoari eta CO2 isurien murrizke-tari, hain zuzen ere.

Arazo horren aurrean, Sare TransnazionalAtlantikoaren 2010eko txostenaren arabera, datorrenhamarkadan itsasoko energia eolikoa mundu osoanhaziko da, urteko % 32ko erritmoan, eta, horrela,mundu mailako ekoizpenaren bolumena egungo 2GW-tik 55 GW-ra pasako da 2020an. Balioespenenarabera, itsasoko energia eolikoak ahalmen eo-likoaren urteko igoeran izango duen partaidetza% 15koa izango da 2012rako, % 44koa 2017rakoeta % 68koa 2020rako, garapen-tasa egonkorramantenduta.

Itsasoko energia berriztagarrien (IEB) garapena,eta, zehazki, offshore sektore eolikoa etorkizun han-dienetako ardatz gisa agertzen dira EAErako, berengeografia eta ahalmen industriala medio, zuzenekoeta zeharkako enpleguak sortu ahalko dituztela.

OPTIren arabera, erregai alternatiboen ekoiz-penari dagokionez, lehen aipatutako hidrogenoazgain, automozioan erabilitako A motako gasolioarenordez biodiesela erabiltzeko planteatzen da. Bereekoizpena, estatu-mailan, erabilitako olio begetalen

4 Hidrogenoa gasolina, etanol edo gas naturalarekin konbina daiteke eta abantaila esanguratsuak lortzen dira erregai horien aprobe-txamendu energetikoan, ingurumen-eragina murriztu ahala.

300


turaren industrian eta, batez ere, Hezkuntzan etaAdministrazioan.

EAEko biztanleriaren hazkunde begetatiboarentasa negatiboa da 90eko hasieratik eta horrekerronka handia sortzen du lan-merkatuan.

Etorkinen hazkundea, herritar autoktonoekbaino prestakuntza-maila baxuagoarekin

2000. urteaz geroztik, migrazio-saldoa (immi-granteen eta emigranteen arteko aldea) EAEn po-sitiboa da, eta etengabe hazi da. 2008an, Eustatenarabera, 16.801 pertsonara iritsi da (22.389kemigratzen dute eta 39.190 immigratzen dute).EAEn lan-itxaropen hobeak daude eta horrek, se-guru asko, migrazio-saldo positiboa sustatu du, baiatzerriko herrialdeetatik datozenei, bai estatukobeste autonomia-erkidego batzuetatik datozeneidagokienez. EINek argitaratutako datuen arabera(2009ko urtarrilaren 1ean), EAEn biztanleria immi-granteak herritarren % 6,1 osatzen du.

Biztanleria Aktiboaren Inkestako datuei jarraiki(EIN), EAEn langabeziak neurri handiagoan eragitendie etorkinei autoktonoei baino. Autoktonoen langa-bezia % 7,3tik % 10,3ra pasa da 2008 eta 2009 urteenartean, hau da, 3 puntu igo da, etorkinena % 21,0tik% 30,5era pasa den bitartean, 9,5 puntuko igoerare-kin alegia. EINk Biztanleria Aktiboari buruz egindakoInkestak dioenez, autoktonoen prestakuntza-mailaetorkinena baino altuagoa da, batez ere, goi-mailakohezkuntzan eta lanbide-heziketan partaidetza handia-goa dutelako.

Atzerritarrak estatuan laneratzeari buruz egin-dako azterketan egiaztatu daitekeen bezala, etor-kinak eta autoktonoak alderatuz gero, lehen horiekprestakuntza gutxiagoko lanbideetan sartzen dira.EINren Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestako (2008)datuen arabera, atzerritarrak kontzentratuagoak dau-de honako kategoriatan: prestakuntzarik gabeko lan-gileak (% 33,4 versus % 8,5), Zerbitzuetako Langileak(% 23,7 versus % 14,2) eta Industria, eraikuntzaeta meatzeetako prestakuntzadun langileak (% 17,2versus % 14,2).

1.2. Prestakuntzen eskari eta eskaintzarenarteko oreka/desoreka5

Biztanleriaren prestakuntza-mailaren etagainprestakuntza/azpiokupazioaren igoera

EAErako egindako azterketak agerian uzten du,hasteko, prestakuntzen piramidean eraldaketa han-dia egon dela, azken hogeita hamar urteetan zeharbiztanleen prestakuntza-mailak nabarmen hazi dire-lako. Hori horrela, IVIEren azterketen arabera6, 1977anEAEko biztanleria aktiboaren % 75ak lehen mailakoikasketak edo baxuagoak zituen, % 19k erdi-mailakoikasketak (oinarrizko batxilergoa, goi-mailakoa etalanbide-heziketa) eta gainerako % 6ak unibertsitate-ikasketak (erdi-mailakoak eta goi-mailakoak). Hogeitahamar urte beranduago, lehen mailako ikasketak bainoez dituztenak % 10,2 jaitsi dira eta erdi-mailako ikas-ketak edo unibertsitate-ikasketak dituzten biztanleakizugarri hazi dira (% 62,1 eta % 27,2, hurrenez hurren).Bestalde, prestakuntza-maila altuagoa eskatzen dutenokupazioak ere igo egin diren arren, erritmoa ez daberdina izan eta espezialitateak ez dira prestakuntzaaltuagoko biztanleen hazkundearen berdinak izan.

Prestakuntzen eskaria eta eskaintza aztertuz ge-ro, prestakuntza-maila altuak dituzten biztanle batzukprestakuntza-maila baxuagoa eskatzen duten okupa-zioetan daudela ikus daiteke eta horrek gainprestakun-tzaren edo azpienpleguaren fenomenoa sortzen du.Fenomeno hori, intentsua izan arren, ez da EAEn soilikgertatzen, nahiz eta gure erkidegoan ageri diren tasakOCDEko herrialdeetako bataz bestekoa baino altuagoakdiren. Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestaren (EIN)datuak ikertu dira eta EAEn gainprestakuntzaren edoazpienpleguaren bataz besteko maila % 27,5 ingurukoada. Datu hori Espainiako batez bestekoaren azpitik dago(% 41, OCDEren datuen arabera), baina OCDEren batazbestekoa baino apur bat gainetik (% 21).

Hezkuntzako piramidea. Diaboloa versuserronboa eta bigarrenerantz joateko beharra

Lan-merkatuari eragiten dion arazo nagusietakobat hezkuntzaren piramideari buruzkoa da, batez eregazteen artean.

5 III. kapitulutik ateratako ideiak.6 Ikerketa Ekonomikoen Institutu Valentziarra (IVIE).

301


duten biztanleak dira asko eta goi-mailako bigarrenhezkuntzako eta derrigorrezko ikasketen ostekotitulazioak dituztenak gutxiago).

Erronbo itxurako piramiderantz bilakatzeko beha-rrizana Infoempleo eta Lanbideren datuak aztertzeanagertzen da. Izan ere:

• Infoempleoren arabera (2009) (prestakuntza-mailaaltuetako enplegu-eskaintzari buruzko informazioajasotzen du iturri honek), eta lanbide-kategoriatanbereizita (zuzendariak, agintariak, teknikariak etaenplegatuak), enplegu-eskaintzen portzentajerikhandiena daukan kategoria enplegu teknikoenada (% 47,8), prestakuntza baxuagoa eskatzendutenen kaltera (enplegatuak), baina baita, nahizneurri txikiagoan, zuzendaritza eta agintaritzakopostuen kaltera ere.

Funtzio-arloka bereiziz gero (Giza Baliabideak,Marketina, Kalitatea, Zuzendaritza Orokorra,Bezeroari Arreta, Administrazioa eta finantzak,Informatika, Zerbitzu Orokorrak, Merkataritzaeta Ekoizpena), honakoek erregistratzen dituz-te eskaintza gehien: Ekoizpena (kopuru osoaren% 31,14), Merkataritza (% 22,4) eta ZerbitzuOrokorrak (% 11).

• Bestetik, Lanbideren arabera (orain arte prestakun-tza baxuagoko enplegu-eskaintzari buruzko datuakjaso ditu), enplegu-eskaintzen bolumen handiena,

Horrela, biztanleria aktiboa prestakuntza-sekuen-tziaren bi muturretan kontzentratu ohi da (presta-kuntza-maila baxuagoetan —DBH edo gutxiago—eta, oraintsuago eta era intentsuan, maila altuetan—unibertsitatean—).

Berez, hirugarren mailako hezkuntza dutenbiztanle aktiboen portzentajea OCDEren bataz bes-tekoa baino apur bat altuagoa da, bai estatuan,bai EAEn. Informazio-iturri horren arabera, OCDErenbataz bestekoa % 27 litzateke eta estatukoa % 29,1998-2006 urteetan OCDEkoa (% 4,5) baino % 7,7gehiago hazi delarik.

Oro har, nabarmentzekoa da goi-mailako bigarrenhezkuntza edo derrigorrezkoaren osteko lanbide-ikasketak dituzten pertsonen portzentajea nahikobaxua dela (nazioarteko herrialde erreferenteekinalderatuz gero) eta unibertsitate-ikasketadun gazteenportzentajea igo egin dela.

Bestela esanda, estatuko eta EAEko prestakun-tzen piramidea gai horretako herrialde erreferentee-narekin alderatuz gero, EAEkoa eta estatukoa apurbat desorekatuta daudela ondorioztatu dezakegu.Hori horrela, Alemania, Austria, Suitza, TxekiarErrepublika, Polonia edo Japoniak erronboaren an-tzeko egitura dute, eta EAEko eta batez ere esta-tutako piramideek, aldiz, diaboloaren itxura han-diagoa dute (prestakuntza altuagoa eta baxuagoa

Goi-mailako zein derrigorrezkoarenondoko bigarren heziketadun

biztanleriaren %

Behe mailakoheziketadun

biztanleriaren %

Goi-mailakoheziketadun

biztanleriaren %

Goi mailako heziketadunbiztanleriaren %

Goi-mailako zeinderrigorrezkoaren ondoko

bigarren heziketadunbiztanleriaren %

Behe-mailako heziketadunbiztanleriaren %

6.2. GRAFIKOA. PIRAMIDEA HERRIALDE ERREFERENTEETAN6.1. GRAFIKOA. PIRAMIDEA EAEN ETA ESTATUAN

302


CNO7ri (Lanbideen Sailkapen Nazionala) jarraikibereizita, babeseko profesional eta teknikarieidagokie (kopuru osoaren % 26,8), ondoren admi-nistrazioko enplegatuak (% 18,6) eta zerbitzuetakolangileak (% 16,6) daudela.

Lanbideen egituraren eta hezkuntza-mailarenarteko oreka/desoreka

Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestetako datueiesker (EIN, 2009) lanbideen egituran dagoen oreka/desorekaren maila azter daiteke hezkuntza-mailarenarabera, EAEn.

Lehenengo eta behin, prestakuntzarik altuenaduten langile gehienak (unibertsitateko tituludunak)beren prestakuntza-mailaren araberako lanbideetanbatzen dira. Hori horrela, % 51,9 teknikari eta profe-sional zientifiko eta intelektualen kategorian sartzenda eta % 20,9 babeserako teknikari eta profesionalenlanpostuetan. Hau da, hirugarren mailako ikasketakdituzten pertsonen % 72,5 bere ikasketen prestakun-tza-mailaren araberako lanpostuan egon ahalko li-tzateke. Datu hori Espainiako batez bestekoarengainetik dago (% 59, OCDEren datuen arabera), bainaOCDEren bataz bestekoaren azpitik (% 79).

Bigarrenez, enpresen eta administrazio publikoenzuzendaritzako kategorian lan egiten dutenen arteko% 61,1ek eta babeserako teknikari eta profesionalgisa lan egiten duten prestakuntzadun langileen% 62,2k ez daukate unibertsitate-titulurik. Aipa-tzekoa da enpresen eta administrazio publikoenzuzendaritzaren kategorian unibertsitarioen por-tzentajea 9,4koa dela.

Hirugarrenik, unibertsitate-titulua dutenen por-tzentaje batek printzipioz prestakuntza-maila baxua-goa duten lanpostuak ditu. Unibertsitate-tituludunenarteko % 18k, zehazki, Lanbideen SailkapenNazionaleko (CNO) 1-3 taldeetatik beherako katego-riatan egiten du lan.

Bestetik, kategoria profesional desberdinetanunibertsitate-titulua dutenen pisua aztertzen badugu,administrazioko enpleguen % 25,4 unibertsitarioekegiten dituztela ikusiko dugu, eta, zerbitzuetako lan-gileen kasuan, horien arteko % 13,2k unibertsitate-titulua dauka.

2000. urtetik 2008ra, unibertsitate-tituludunenpisua igo egin da prestakuntza baxuagoko lanpos-tuetan. Hori horrela, zerbitzuetako langileen barruantituludunak % 10,4tik % 13,2ra pasa dira, eta, are

7 Enpresa eta administrazio publikoen zuzendaritza; Teknikari eta profesional zientifiko eta intelektualak; Babeseko teknikari eta pro-fesionalak; Administrazioko enplegatuak; Ostalaritzako, zerbitzu pertsonaletako, segurtasuneko eta merkataritzako langileak; Nekazaritzaeta arrantzako prestakuntzadun langileak; manufaktura-industriako eta eraikuntzako prestakuntzadun langileak; Langileak; Prestakuntzarikgabeko langileak.

6.2. TAULA. LANBIDEEN ETA HEZKUNTZA-MAILAREN DESOREKA EAEN (2009KO IV. HIRUHILEKOA)

Okupatuak Unibertsitariookupatuak

Unibertsitarioen%a, guztira Lanbideko %

Enpresen eta administrazio publikoen zuzendaritza 6.826,0 2.656,2 9,4 38,9

Teknikari eta profesional zientifikoak eta intelektualak 15.508,1 14.725,2 51,9 95,0

Babeserako teknikariak eta profesionalak 15.454,7 5.835,5 20,6 37,8

Administrazioko langileak 5.388,6 1.367,4 4,8 25,4

Sukaldaritzako, babes-zerbitzuetako eta zerbitzupertsonaletako langileak eta dendetako saltzaileak 15.255,7 2.019,4 7,1 13,2

Nekazaritza eta arrantzako prestakuntzadun langileak 1.305,7 21,9 0,1 1,7Manufaktura-industrietako, eraikuntzako eta meatzaritzakoartisauak eta prestakuntzadun langileak (instalazioen etamakinen operadoreak izan ezik)

12.128,0 478,0 1,7 3,9

Instalazioen eta makinen operadoreak eta muntatzaileak 11.165,5 534,5 1,9 4,8

Prestakuntzarik gabeko langileak 9.433,5 689,6 2,4 7,3

Guztira 92.491,1 28.352,9 100,0 30,7

Iturria: Geuk egina, Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestako datuekin (EIN).

303


langabezia-tasak biztanleriaren bataz bestekoa bainobaxuagoak dira (% 11,7). Alde hori, era berean,lan-merkaturako hasierako sarreran, ondorengo lan-ibilbidean eta soldata-mailetan islatzen da.

Laneratzea, ikasketa-mailaren arabera

Unibertsitate-ikasketarik gabeko pertsonenlaneratzea aztertzean ondorioztatu ahal izan denez,laneratzeko ibilbiderik onenak hezkuntza-maila al-tuenekin bat datoz (hezkuntza eta prestakuntzakotrantsizioen eta laneratzearen inkesta, INE). Erdi-mailako eta goi-mailako Lanbide Heziketako tituludu-nak dira talde horren barruan laneratze-tasa onenakdituztenak, bai eta kontratu mugagabe gehien etaenplegu iraunkor gehien dituztenak ere. Halaber,aipatzekoa da LHko tituludunek azkarrago lortzendutela beren lehenengo lana (bataz beste 26,7 egun2008ko promoziorako, Lanbideren arabera).

Unibertsitateko ikasketen kasuan, laneratzekobataz besteko denbora askoz luzeagoa da (batazbeste 8,5 hilabete, Lanbideren arabera, 2009an),hainbat arrazoi tarteko. Horien artean honakoakazpimarra ditzakegu: ikasketen profesionalizazio-rako orientazio gutxiago, enplegu-eskaintza baxua-goa, unibertsitateen eta enpresa-sarearen artekoharreman-maila baxuagoa, eskumenen formaliza-zio-maila baxuagoa, ikaskuntzetan garatutako gi-zarte-eskumenen eta enpresetan eskatutakoen ar-teko desoreka, eta lan-merkatuko orientazio etabitartekotzako mekanismoen espezializazio-mailabaxuagoa.

Edonola ere, nabarmentzekoa da, txosten honengarapenean ikusi ahal izan den bezala, LHko etaunibertsitateko tituludunen eskaintzaren eta lan-merkatuko eskariaren arteko oreka/desoreka osoezberdina dela titulazioen arabera.

Lan-merkatuen ondoen sartzen diren titulazioak

• Matrikula garrantzitsua izanik okupazio-tasa al-tuak erregistratzen dituzten familia profesionalakhonakoak dira, Lanbideren arabera:

– Erdi-mailako prestakuntza-zikloak, honakoetan:ekipo eta instalazio elektroteknikoak, mekani-zazioa, soldadura eta galdaragintza, makineninstalazio eta mantenamendu elektromeka-

kezkagarriagoa dena, prestakuntzarik gabeko langi-leen artean, unibertsitate-tituludunen portzentajea% 1,8tik % 7,3ra pasa da.

Lan-merkatuaren desorekak: gazteriaren kasua

Gazteen taldeak, 2010ean % 25,1eko langabezia-tasa zuenak, Gazteriaren Euskal Behatokiaren arabe-ra, biztanleria osoan erregistratzen diren tasak bainoaltuagoak ditu (batez beste, bikoitza baino gehiago).Hala ere, kontuan hartu beharra dago 16 eta 24urte bitarteko pertsonen % 30ek baino ez duela lan-merkatuan parte hartzen.

Horren harira, aipatzekoa da geroz eta gaztegehiagok luzatzen dutela beren prestakuntza akade-mikoa, goi-mailako ikasketen bidez. Ondorioz, horienlaneratzea berandutu egin da EAEn. GazteriarenEuskal Behatokiak egindako inkestako duen arabera(2008), 15 eta 29 urte bitarteko gazteen % 39k ikasibaino ez du egiten.

Bestetik, talde honek dituen kontratuak oroko-rrean aldi baterakoak (kopuru osoaren % 51, aurrekoinkestaren arabera) eta iraupen laburrekoak izatendira (inkesta egin zuten gazteen erdiaren kasuan,aurkitutako azken enpleguak urtebete baino gutxiagoiraun zuen).

Edonola ere, jarraian ikusiko dugun bezala, da-tu horiek aldatu egiten dira prestakuntza-mailarenarabera.

Lortutako prestakuntza-mailen eta okupazio-tasen arteko harreman zuzen eta positiboa

Azterlan honetan ikertutako iturri desberdi-nek lan-merkatuan dauden oreka/desoreka maileiburuzko alderdi partzial eta oso zehatzen informa-zioa eskaintzen dute soilik. Nolanahi ere, azterla-naren arabera okupazio-tasek zuzeneko harremanadute herritarren prestakuntza-mailekin: zenbat etaprestakuntza-maila altuagoa, orduan eta okupazio-maila altuagoa eta langabezia-tasa baxuagoa.

Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestako datuek(EIN) diotenez, ikasketa-maila altuagoak (Goi-mailakogradua lanbide-heziketan (% 9,0), 1. zikloko uniber-tsitate-ikasketak (% 8,6) eta 2 eta 3. zikloko uniber-tsitate-ikasketak (% 7,6)) dituzten taldeen arteko

304


nikoa, lineen garraioa, kudeaketa administrati-boa eta gizarte eta osasuneko arreta.

– Goi-mailako prestakuntza-zikloak, honakoetan:produktu elektronikoen garapena, erregulazioeta kontrolerako sistema automatikoak, teleko-munikaziorako sistemak eta sistema informa-tikoak, proiektu mekanikoen garapena, meka-nizazio bidezko ekoizpena, ekipo industrialarenmantenamendua, administrazioa eta finantzak,gizarte eta kulturako animazioa, haur-hezkun-tza, gizarteratzea, eta keinu-hizkuntzaren inter-pretazioa.

Eta, oraintsuago, zerbitzuen sektoreko etagizarte, kultura eta erkidegoko prestakuntza-ziklobatzuk. Honakoak, hain zuzen ere: informatikarenfamiliakoak, osasunaren familiakoak eta ibilgailuautopropultsatuen mantenamendukoak.

Bestalde, kontuan hartzen badugu enplegu bateskuratzeko bataz beste denborak (langabezianegondako bataz besteko egunen bidez neurtuak)ezin hobeto adierazten duela merkatuak zeinsentikortasun duen titulazioetan garatutako gaita-sunekiko, eta, azken finean, enpleguaren eskain-tza eta eskariaren arteko egokitzapenarekiko,2008an honakoak izan ziren batez besteko denbo-ra baxuena izan zuten espezialitateak: fabrikaziomekanikoa (12,1 egun), jarduera fisiko eta kirole-koak (12,6), ostalaritza (19,5), ekoizpeneko zerbi-tzuak eta mantenamendua (20,6).

Apur bat urrunago, baina posizio onean dau-de: eraikuntza eta obra zibila (21,2), egurra eta al-tzariak (24,5), elektrizitatea eta elektronika (24,9),irudi pertsonala (25), ibilgailu autopropultsatuenmantenamendua (26,1), informatika (28,2), admi-nistrazioa (28,8), eta gizarte, kultura eta erkide-goko zerbitzuak (31,3).

• Infoempleori jarraiki (2008), gehien eskatzen direnunibertsitate-titulazioak honakoak dira: ingeniari-tza tekniko industriala, ingeniaritza industriala,enpresen administrazioa eta zuzendaritza, ekono-mia, arkitektura teknikoa, bideen ingeniaritza etazuzenbidea. Hau da, izaera teknikoa dutenak edotazuzendari edota agintari gisa jarduteko prestakun-tza edo gaitasunak dituztenak.

Azterketa hori Lanbidek unibertsitate-tituludunen laneratzeari buruz egindakoarekin(2010, 2006ko promozioari buruzkoa) osatuz gero,honakoa ondorioztatu daiteke:

– Ingeniaritza tekniko industrialari dagokionez,elektronika industrial, mekanika eta, batez ere,elektrizitatearen espezialitateek enplegu-tasaaltuak dituzte, bereziki “enplegu doi” altua (hi-ru kasuetan % 95), eta, beraz, eskaintza etaeskariaren artean oreka dagoela ondorioztatudaiteke.

– Arkitektura teknikoak % 81eko langabezia-tasadauka eta % 97ko “enplegu doiaren” (hau da,titulazioari lotua) ratioa.

– Enpresen administrazio eta zuzendaritzari etaekonomiari dagokienez, titulua dutenen ko-puru altua denez, gehiegizko eskaintza dago.Ondorioz, enpresak titulazio altuagoko per-tsonak izan ditzake administrazio-edukia du-ten okupazioetan, nahiz eta hori altua izan.Gogoratu beharra dugu titulazio horietako “en-plegu doiaren” tasa murritza dela: % 79 eta% 75, hurrenez hurren.

– Ingeniaritza industrialari eta zuzenbideari dago-kienez, lehenengoak % 97ko enplegu-tasa eta% 98ko enplegu doia ditu, eta, beraz, enpresakeskaintzen duenaren eta pertsonak espero edoeskatzen duenaren artean “benetako” orekadagoela dirudi. Alderdi hori ez da hain argigeratzen zuzenbideko lizentziaturan, enplegu-tasa % 89koa eta enplegu doiaren ratioa% 81koa izanik.

Lanbidek (op. cit) unibertsitate-ikasleenlaneratze aktiboari buruz egindako azterketan, lanmerkatura egokitzen diren beste prestakuntza etagaitasun batzuk ondorioztatu dira: Honakoak, hainzuzen ere:

– Aktuariotza eta Finantza Zientziak: % 100ekoenplegu-tasa, % 92ko enplegu doia eta lanera-tze azkarra: 6 hilabete. Titulu eta guzti amaitzendutenen kopurua 18koa da.

– Fisikaren enplegu-tasa eta enplegu doia %100ekoak dira eta laneratzea oso azkarra da: 4hilabete. Matematikan, enplegu-tasa eta enple-gu doia % 95ekoak dira, baina 11 hilabete behardituzte lehenengo lana aurkitzeko. Biokimikan,

305


tzeko denbora % 59, % 56 eta 15 hilabetekoa,bataz beste, hurrenez hurren); soziologia (% 74,% 83 eta 14 hilabete); psikologia (% 73, % 90eta 9 hilabete) eta pedagogia (% 77, % 85 eta 10hilabete).

• Nahiz eta, lehen ere esan dugunez, huma-nitateetako titulazio gehienetako matrikulabaxuak eta laneratzeko aukerek lan-merkatuaerregularizatzen duten, ez da gauza bera gerta-tzen Arte Ederrekin eta Artearen Historiarekin,enplegu-tasa eta enplegu doi baxuak baitituzteeta 10-11 hilabete behar baitituzte lan-merka-tura sartzeko.

• Titulazio tekniko batzuk, adibidez: itsas nabi-gazioko diplomatura (% 63ko enplegu-tasa):ingeniaritza tekniko industrial kimikoa (% 71koenplegu-tasa eta 11 hilabete laneratzeko), ontzi-makinetako diplomatuak (% 75eko enplegu-tasa);herrilanen eta eraikuntza zibilen ingeniaritza tek-nikoa (% 78ko enplegu-tasa); sistemen ingeniari-tza tekniko informatikoa (% 80ko enplegu-tasaeta 10 hilabete lan-merkatuan sartzeko); eta mea-tzeen eta baliabide energetikoen ingeniaritza tek-nikoa (% 80ko enplegu doia).

1.3. Prestakuntza-prozesuei eragiten dietenHezkuntza Sistemako dimentsioak/aldagaiak8

Europako bataz bestekotik hurbil dagoeneskolaratze-tasa

Eskolaratze-tasa hezkuntza-sistemaren era-ginkortasuna aztertzeko oinarrizko elementua da, hauda, kasu honetan, hezkuntza-sistemak herritar taldeahezteko duen gaitasuna neurtzen du.

Eustaten arabera, adierazle hori 9 portzentaje-puntu igo da azken 10 urteetan: 2002/2001 ikastur-tean % 58,5 izatetik 2008/2009 ikasturtean % 67,9rapasa da. Haurren eskolaratzea asko igo delako izandaiteke hori. Ondorioz, EAEko eskolaratzearen tasagarbia (% 58,8) Europako batez bestekotik hurbildago (% 59,4).

enplegu-tasa % 94koa da eta enplegu doia% 100koa, baina are denbora gehiago behardute (12 hilabete) lan-merkatura sartzeko.

– Humanitateetako titulazioek lan-merkatuaerregulatzen dute, gehienetan matrikulazio baxuaizanik eta hezkuntza-mundura edo enpresen zerbi-tzuetara sartzeko aukerak kontuan hartuta. Horihorrela, filologia alemanak, ingelesak eta euskalfilologiak, eta, neurri txikiagoan, filologia fran-tsesak enplegu-tasa eta enplegu doi altuak dituz-te, % 92tik gorakoak. Hala ere, laneratzeko den-bora oso luzea izan ohi da. Filologia alemanarenkasuan 17 hilabetera irits daiteke.

– Osasun Zientziako titulazioetan enplegu-tasa% 98koa da, enplegu doia %100ekoa etalaneratzeko denbora 3,5 hilabetekoa.

– Aipatutakoez gain, ingeniaritza industriala (en-plegu-tasa, enplegu doia eta laneratzeko den-bora % 97, % 98 eta 4 hilabete, hurrenez hu-rren) eta ingeniaritza tekniko elektrikoa (% 92,% 95 eta 7 hilabete); beste titulazio tekniko ba-tzuk: materialetako ingeniaritza (% 100, % 100eta 3 hilabete); telekomunikazioen ingeniari-tza teknikoa (% 100, % 100 eta 5 hilabete):nautikako lizentziatura (% 100, % 95 eta 5hilabete); herrilanen eta garraioen ingeniaritzateknikoa (% 100, % 95 eta 7 hilabete); teleko-munikazioen ingeniaritza (% 99, % 100 eta 3 hi-labete); automatikako ingeniaritza (% 94, % 95eta 3 hilabete); arkitektura (% 93, % 100 eta2 hilabete), meatzeen eta meatze-ustiapeneningeniaritza teknikoa (% 92, % 100 eta 2 hi-labete) eta topografiako ingeniaritza teknikoa(% 92, % 100 eta 2 hilabete).

– Maisutzako espezializazio desberdinetan,irakasleen artean sortzen ari den belaunaldiarteko erreleboa tarteko, enplegu-tasak etaenplegu doia altuak dira.

Lan-merkatuen tokirik aurkitzen ez duten edoaurrekoek baino laneratze zailagoa dutenunibertsitate-titulazioak

• Gizarte Zientzietako titulazio orokor klasikoak,besteak beste, zientzia politikoak eta administra-ziokoak (enplegu-tasa, enplegu doia eta lanera-

8 IV. kapitulutik ateratako ideia gakoak.

306


Sistemaren baliabide ekonomikoak

Eustaten arabera, EAEko BPGren gaineko hezkun-tza-gastua % 4,9tik % 4,6ra murriztu da 2001 eta2007 urteen artean eta OCDEren bataz bestekoarenazpitik egoten jarraitzen du. Bestalde, EINren da-tuen arabera, 2007an, ikasle publiko edo hitzartubakoitzeko gastu publikoa 6.786 eurokoa izan zen,estatuko bataz bestekoa baino altuagoa (5.228) etaOCDEren bataz bestekoaren gainetik.

Hala ere, hezkuntzako inbertsioak ez dauka betieragin proportzionala herrialde garatuetako ikasleenerrendimenduan. Hau da, inbertsio altuak ez dituemaitza hobeak edo sistemaren eraginkortasun altuabermatzen. Hori horrela, EAEko hezkuntzako batazbesteko gastu-mailarekin, beste herrialde batzuekemaitza hobeak dituzte.

EAEko hezkuntza-sistemaren ekitatea altuagoada OCDEn antzemandako mailak baino, baina,hala ere, bikaintasun-maila baxuagoa da.Eskola-errendimendua.

Lehen Hezkuntzako eskola-errendimenduak(2009ko proba diagnostikoa) estatuko bataz beste-koan kokatzen du EAE, zortzi autonomia-erkidegoaurretik dituela, bai bikaintasunean, bai ekitatean.

Bestalde, PISA proben emaitzei (15 urte) jarraiki,EAEko derrigorrezko bigarren hezkuntza OCDErenbataz besteko emaitzen inguruan eta estatuko ba-taz bestekoaren gainetik kokatzen da, irakurketa,matematika eta zientzia bezalako gaitasunen emai-tza orokorretan. Ekitate-maila OCDE eta estatukoekitate-mailak baino altuagoa da, baina, hala ere,bikaintasun-maila OCDErena baino baxuagoa da, baiirakurtzeko gaitasunen, bai gaitasun zientifikoan.

Eskolako moldakaiztasun, porrot etaabandonu goiztiarra eta hezkuntza-sistemareneraginkortasun orokorra

Egokitasunaren edo moldakaiztasunaren tasakhezkuntza-sistemaren eraginkortasuna aztertzekoneurri garrantzitsuak dira, ikaslearen adinaren etaegindako ikasketei dagokien adinaren arteko aldea

adierazten dute eta. Egokitasunak ikaslearen adi-naren eta prestakuntza-mailaren moldagarritasunajasotzen du. Moldakaiztasunak, bestetik, eskolakoatzerapenak, eskolako desbideratzeak eta kurtso-errepikapenak jasotzen ditu nagusiki. Adierazle ho-riek hobetzeak sistemaren eraginkortasun orokorrahanditzea esan nahi du.

Azterlan honetan azaldutako datuek baietsi egi-ten dute arreta berezia jarri behar dela adin txikietan.Izan ere, eskolako atzerapenak areagotu egiten diraurteetan zehar eta azkenean eskola-porrota eragitendute. Bestela esanda, harreman indartsua dago mol-dakaiztasun-tasaren eta eskola-porrotaren artean.

Horren harira, kontuan hartu beharra dagoEustaten datuen arabera, 2008-2009 ikasturteanmoldakaiztasun-tasa igo egin zela eskola-zikloanzehar. Batxilergoko bigarren urtean % 33koa zen etaerdi-mailako lanbide-heziketan % 95era iritsi zen;hala ere, datu horiek kontu handiz aztertu behar dira,moldakaiztasun-tasa igo egiten baita lanbide-hezike-tan, laneratu ondoren lanbide-heziketako ikasketakegitera bueltatzen diren helduen portzentaje altuadela eta.

PISAko eta proba diagnostikoko emaitzetan ikusiahal izan den bezala, ikasturteak galtzean, norma-lean, ez dira ikaslearen oinarrizko gaitasunak hobe-tzen; horren ordez, eskola-porrota metatu eta elika-tzen da (208 puntu dituzte ikasturteren bat errepikatudutenek gaitasun zientifikoan eta 253 puntu, ordea,errepikatu ez dutenek, ISEI-IVEI. 2009ko ebaluaziodiagnostikoa. Lehen Hezkuntzako 4. maila).

Gizartearen zati handi batek ez dauka irakurtzekoohiturarik (helduen % 45ek ez du ia inoiz irakurtzen,CIDEren arabera), ez eta ikasleek ere (% 25); ondorioz,funtsezko gaitasun batzuk lortzeko mailak baxuak di-tuzte eta horrek eragina du eskola-porrotean.

Eskola-abandonuari dagokionez9, EAEn, 2008an,% 14,7koa izan zen. IVEI-ISEIko azterlanen emai-tzetan ikus daitekeenez, EB27ren bataz bestekoarenazpitik dago (% 16,7) eta estatuko portzentajerikbaxuena du (Hezkuntza Ministerioa, 2008). Hala ere,oraindik Europako helburutik (% 10) urrun dago.

9 Eskola Abandonu Goiztiarra deitzen zaio 18 eta 24 urte bitartean eskola aurretiaz abandonatzeari, prestakuntzarekin jarraitzen ezdutelarik eta ikasketa-maila Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzatik beherakoa delarik (Hezkuntzaren Nazioarteko Sailkapen Normalizatua 2).

307


Hirugarren mailako ikasketetan EAEkoeskolaratze-tasa altua da

EAEko eskolaratze-tasa, hirugarren mailakoikasketetan (% 83, Eustaten arabera), nazioartekoaltuenetakoa da (% 81,5 EB19rako10 eta % 73,2OCDErako).

Halaber, EAEn hirugarren mailako irakaskuntzateknikoko tituluarekin irtendako kopurua oso altuada. Guztira, ikasleen % 30 dira, EB27ko % 12,5ekobataz bestekoaren aldean (Eustat, 2006). Bestalde,osasun eta laguntzako arloetan eta zientzia zeha-tzetan unibertsitate-tituluarekin irten direnen tasakbaxuagoak dira erreferentzia-herrialde nagusietandaudenak baino (% 8 EAEn versus % 14,4 EB27n).

Euskal unibertsitate-sistemako eragileek aurreraegin dute azken urteetan.

Unibertsitate publikoan, nabarmen hobetu di-ra : ikerketako emaitzen adierazleak (2001/2002 eta2008/2009 ikasturteen artean: 742tik 1.586 argi-talpenetara, nazioarteko eragin bibliometrikoarekin;5etik 42 patentetara; 1.200etik 1.950 irakasleta-ra ikerketa-proiektuetan parte hartze dutelarik; 5,4mili./€-tik 12 mili/€-ra ikerketa-kontratuetan).

Unibertsitate pribatuek, batez ere, plantilarenpartaidetza hobetu dute enpresetan edo enprese-tarako garatutako jardueratan eta 2001 eta 2006urteen artean bikoiztu egin da jarduera horietan partehartzen dutenen kopurua.

Halaber, Bolognako irizpideei jarraiki ezarrida gradu eta masterren sistema eta UPV/EHUkBikaintasuneko Campusaren ziurtagiria eskuratu du(Euskampus proiektua).

Dena dela, dimentsio batzuetan hobetu eginbehar da, esaterako: ikasleen abandonu eta erren-dimendu akademikoaren tasak (EAEn, % 40 25urte baino gehiagorekin diplomatu edo lizentziatuziren); unibertsitateko irakasleen arteko doktoretza-mailak (irakasleen arteko % 55 da doktorea EAEn,unibertsitate pribatuan tasak baxuagoak direla); en-presekiko eta berrikuntza-sistemako beste partaidebatzuekiko (zentro teknologikoak eta ikerketa-orga-nismoak) harremana eta elkarrekintza.

Abandonu-tasa ez da ia aldatu 1998. urteaz ge-roztik. Hamarkada oso batean, indizea % 12,6 eta %15,4 artean mugitu da, eta, azken sei urteetan, igoeratxiki bat egon da (+% 1,5), ikasketak utzi eta lanabilatzea erabaki duten gazteen artean.

Haur Hezkuntzan eskolaratze-tasa etengabeeta era garrantzitsuan igo da

Tasa hori 2000/2001 eta 2008/2009 ikasturteenartean % 5,2tik % 39,4ra pasa zen urtebetekohaurren artean eta % 58,4tik % 89,1era 2 urtekoenartean (Eustat). Hazkunde horren ondorioz, familiekberen seme-alaben eskolaratzea aurreratzen dute,beren intereseko eskolan plaza bat eskuratu ahaldutela bermatzeko. Horrek, era berean, eskariarierantzuteko plaza gehiago jarri behar direla plantea-tzen du.

Haur Hezkuntzan kontuan hartu beharreko besteelementu bat honakoa da: normalean, haur-hezkun-tzako sistemak ez daude desabantailadun haurrenarazoei erantzuteko prestatuta, eta, ondorioz, 2009koOCDEren txostenak (Doing Better for Children) hau-rren lehenengo sei urteetan diru gehiago inbertitzeaplanteatzen du, gizarteko berdintasun-eza murriztekoeta haur ahulenei babesa emateko, era bereaneskola-porrota ere murrizten delarik.

Lanbide Heziketa gure hezkuntza-sistemakoberezitasun positiboa da

Lanbide Heziketa elementu gakoa da garapenekonomikoari eusteko, gaitasunen eskaintza egoki-tzeko eta enpresa-berrikuntzaren gaitasuna bultza-tzeko.

EAEn, Hezkuntza Ministerioaren arabera, LanbideHeziketako eskolaratze-tasa gordinek gainditu egi-ten dute estatuko bataz bestekoa eta goi-mailakoLanbide Heziketako eskolaratze-tasek 10 portzentaje-puntutan gainditzen dute bigarren posizioan dagoenautonomia erkidegoaren puntuazioa. Horrenbestez,Lanbide Heziketa gure hezkuntza-sistemako berezi-tasun positiboa da estatuaren inguruan, 20 urtetan15 eta 29 urteko biztanleen % 16tik % 30,6ra pasatubaita (Hezkuntza Ministerioa).

10 OCDEren parte diren EBko 19 herrialdeak.

308


Bestetik, EAEko unibertsitateek I+G-n egindakogastuaren adierazleak (% 18, Eustaten arabera)estatutakoak (% 27,8) eta EB27koak (% 22,4) bainobaxuagoak dira.

Azkenik, Lanbidek egindako Estudio incorpora-ción a la vida activa, promoción 2005 azterlanarenarabera (2001-2005 aldirako), tituludunek prestakun-tza teorikoari buruz egiten duten balorazioa gerozeta positiboagoa dago, nahiz eta balorazio altua-goa ematen zaion eremu akademikoko erabilera-ri (5,9/10), eremu profesionaleko erabilerari baino(5,6/10). Prestakuntza praktikoaren balorazioak joeranegatiboa du eremu akademikoan (5,1etik 4,4,ra).Bestetik, gaitasun garrantzitsu batzuek, besteakbeste talde-lanak eta lidergo-gaitasunak, baloraziohobea lortu dute ikasleen eskutik, ikasketak irautenduen urteetan zehar (talde-lana 5,1etik 5,5era pasada eta lidergoa 4,9tik 5,5era).

Prestakuntza iraunkorra

Prestakuntza iraunkorrari esker, langileek (enple-gatu eta langabetuek) beren gaitasunak eguneratueta berritu ditzakete, baina datuek estaldura-tasabaxua dela adierazten dute.

Fundación Tripartita para la Formación en elEmpleo fundazioaren datuen arabera, EAEn, 2000.urtetik 2007.era, 570.000 langile inguruk jaso zutenprestakuntza eta 44.000 ekintza baino gehiago gau-zatu ziren, 22 milioi ordu ingurutan.

2009an, 124.998 partaidek parte hartu zuten,aurreko urtean baino % 6 gehiago, 12.687 enpre-sa prestatzaileren esku-hartzeari esker. Prestakun-tzadun partaideen estaldura-tasa % 19koa da.

Era berean, enpresen tamainak prestakuntzetaneragin zuzena duela ere antzeman da. Izan ere, iturrihorren arabera, prestakuntza-enpresetan parte hartudutenen % 8 soilik dator 1-5 langiledun enpresetatiketa, era berean, mikroETEn (1-9 langile) estaldura-tasa % 14,3koa da 2009rako, eta, enpresa handietan(249 langile baino gehiago), aldiz, % 87,9koa.

Edonola ere, eredu honen garapenak arazoakere izan ditu. Hobetuzen (Langileen Prestakun-

tzarako Euskal Fundazioan) eskuragarri dauden fun-tsetako gorabeherek aldaketa handiak eragin dituzteprestakuntza-ekintzen kopuruan eta partaideetan.

2007ko ekitaldian, HOBETUZek 590 planta ku-deatu zituen, eta, horretarako, 22,4 milioi eurokodiru-laguntzak eman ziren; 2008an, 756 plan eta 26,2milioi euroko diru-laguntzak kontabilizatu ziren; eta,2009an, eskaeren barruan (ez emakidetan) 1.080 planeta 28,6 milioi euroko diru-laguntzak kontabilizatuziren.

Langabetuentzako prestakuntza

LANBIDEren datuei jarraiki, 2009an, 864 ikastaroeman ziren eta 11.458 pertsonak parte hartu zuten.Hau da, ikastaroen kopurua % 12 igo zen eta par-taideen kopurua % 14, 2008. urtearekin alderatuta.LANBIDEk garatutako prestakuntzaren estaldura-tasa % 9koa litzateke, Estatuko Enpleguko ZerbitzuPublikoaren datuak kontuan hartuta, 2009an EAEnizena emandako langabetu-kopuruari dagokionez.

Partaideen kopuruari erreparatuz gero, gizonekpresentzia handiagoa dute emakumeek baino; par-taideen bolumena adinaren arabera aztertzen bada,gizonen proportzio handiago hori 25 urtetik behe-rakoen artean mantentzen da, ia berdina da 25-34urte bitartekoetan eta 35 urtetik gorako partaideenartean emakume partaideen proportzioa gizonenabaino altuagoa da.

Azkenik, 55 urtetik gorakoen artean prestakun-tzaren estaldura-tasa % 1,7koa soilik dela aipatubehar da. Talde honen egoera bereziki ahula da etaerregistratutako langabetuen % 13,4 ordezkatzen du.Prestakuntza-ekintzetan, partaideen % 3,5 baino ezdira adin horretakoak.

1.4. Aztertutako esperientzietan ikasitakoa11

• Finlandian, batetik Gazteen Gizarte Bermerakoprograma nabarmentzen da, gazteen langabeziamurriztu eta prebenitzea xede duena. Enplegukozerbitzu trinkoek, sektore arteko lankidetza-zerbi-tzuek, lan-merkatuko neurriek eta gazteentzakoprogramek osatzen dute. Bestalde, beste lanbide-

11 V. kapitulutik ateratako ideiak.

309


eta lanbidearen gaineko orientazio-lan garran-tzitsua egiten da. Gizarte-agenteek zeregin na-gusia dute prestakuntza iraunkorra eta lanbide-prestakuntza antolatu, garatu, horien kalitateabermatu eta lehentasunak ezartzeko orduan.

• Galesen, Sektoreko Prestakuntza Kontseiluenzeregina azpimarratzekoa da, enpresa-erakundeenlidergopean eta gobernuaren finantziazioarekin.Kontseiluhorieksektoredesberdinetakoprestakun-tzaren gabeziak eta prestakuntza-eskaintzaren etaenpresen beharrizanen arteko egokitzapena azter-tzen dituzte.

• Styrian (Austria), prestakuntza-sistema austriarra-ren egitura berezia tarteko, ikasle asko prestakun-tza dualean eta Ikaskuntza Kontratuarekin daudeeta gazteen langabezia-tasak baxuenetakoak diraEuropan. Gizarte-agenteen inplikazioa ere siste-maren funtsa da.

arlo batzuetako prestakuntza (berria) nahi dutenhelduentzako hezkuntza indibidualizatuko planaknabarmentzen dira.

• Baden-Württembergen, langabetuen kopurua,batez ere, luzaroan egon direnena murriztekoenplegu-politika aktiboen emaitzak nabarmentzendira. Politika honen giltzarrietako bat orientazioprofesionaleko sistema berria da, enpresarieketa enplegatuek elkarrekin finantzatzen dutena(ehuneko berrogeita hamar bakoitzak). Enpleguaeskuratzeko beste babes-neurri batzuk ere ba-daude (integrazio-kontratuak, esate baterako)eta enpresariei gazteak denbora mugatu batezkontratatzeko aukera ematen diete, lan-harrema-na amaitzen bada zigorrik ezarri gabe.

• Danimarkan, prestakuntza-sistema lan-merka-tura egokitzean datza gakoak. Hezkuntza-mailaguztietan eta sistema horretatik at, hezkuntzaren

310


1.5.EAEnlan-merkatuarieragitendioteninguru-aldagaienlaburpen-taulak

Aztertutakojoerak

Justifikazioa

(lan-merkatuarieragitekoarrazoiak)

Lan-merkatuarengaineko

eraginpotentzialaren

balorazioa

Ondorioa

NAZIOARTEKOTESTUINGURU

EKONOMIKOA

Desazelerazioekonomikoa

BPGrenerorialdia

(Nazioartekofinantza-krisia).

Epelaburreraosoaltua

Epelaburreraenplegu-galera,berezikibalioerantsiurriaduten

sektoreetaenpleguetan,gazteeietaprestakuntza-maila

baxuagokoeneigehiagoeragingodielarik.

EAEnBPG

apurbaterrekuperatzenhasidenarren,ezdagoebidentziarikdatozenurteetan

bilakaerakuantitatiboetakualitatiboazeinizangodenjakiteko.

Aztertutakojoerak

Justifikazioa




balorazioa

Ondorioa

SEKTOREEKONOMIKOAK

Ekonomiarentertziarizazioa

Portzentaje-partaidetzarenigoeraenpleguan.

(Hiriguneennagusitasuna,zerbitzuenekonomian

oinarrituta;aisiarenetakulturarenindustriarenhazkundea;

zerbitzuespezializatuakenpreseiazpikontratatzeko

joera;prestakuntza-beharrenigoerabizitzaosoanzehar;

administrazioareneragina).

Altua

Enpleguarenhazkundeazerbitzupertsonaletan,osasunekoetan

etaerkidegokoetan,berezikigerozetanagusiagoadenbiztanleriari

zuzendutakoetan.

Enpleguarenhazkundeakirol,kulturaetaturismokojardueratan.

Baitalotutakojardueretanere(azpiegiturak,sukaldaritza,

ostalaritza,bidaiak).

Enpleguarenhazkundeatxikizkakomerkataritzan,konponketan,

ostalaritzan,garraioanetaerrepidebidezkokomunikazioetan.

Enpleguarenhazkundeaenpresentzatespezializatutakozerbitzuetan:

(informatika,aholkularitza,berrikuntza,aseguruak).

Prestakuntzakoenplegua,hezkuntzaetaprestakuntzako

gizarte-beharrizangerozetaaltuagoakasetzeko.

Industriarensektorearen

itxuraldaketa

Aldaketak(azpi-sektoremailan)enpleguosoarengaineko

portzentaje-partaidetzetan

Ertaina/altua

Prestakuntzabaxukoenpleguenmurrizketa/birkokapensektoriala.

Prestakuntzaaltukoenpleguberriensorrera,eskualdeko

espezializazioindustrialekoarloetan.

311

Hezkuntza Sistema EAEko Jarduera Sozioekonomikoaren beharrizanetara egokitzea 2011Aztertutakojoerak

Justifikazioa




balorazioa

Ondorioa

SEKTOREEKONOMIKOAK

Murrizketaetabilakaera

eraikuntzarensektorean

Portzentaje-partaidetzarenerorketatxikiaenpleguan.

(Higiezinenhazkundearenamaiera,nahizetaeraikuntza

publikoaketabirgaikuntza,apainketaetainteriorismoko

jarduerakmantentzendireladirudien.

Eraikineneraikuntzarenhazkundeaaurreikustenda,

eraginkortasunenergetikokosistemaetamaterial

berriekin).

Baxua/ertaina

Murrizketaeraikuntzarilotutakoprestakuntzarikgabekoenpleguan.

Prestakuntzadunenpleguarenhazkundetxikibainaetengabea

(eraikuntzarakomaterial,ekipoetaprozesuberriensarrera).

Diagnostikoetakontrolenergetikoarenzerbitzueilotutako

enpleguarenhazkundeetengabea.

LehenSektorearenmurrizketa

Portzentaje-partaidetzarenerorialdiaenpleguan.

Lan-baldintzakitsasoan,kalenmurrizketa,flotaren

murrizketa,erregaienprezioarenigoera,etaabar.

Laborantzarakolursailenatzerapena,lan-baldintzak,

enpleguindustrialarekikobateragarritasuna,

landa-produktuenprezioarenerorketa,

egurrarenprezioarenerorketa,etaabar.

Osobaxua

Enplegu-murrizketaitsasoanetanekazaritzan.

Bioteknologienetaekoteknologienaplikazioarietanekazaritzaeta

abeltzaintzakokalitatearilotutakoenpleguespezializatuenhazkunde

etengabebainamurritza.

Itsasokoaisiarietaitsasenergienustiapenarilotutakoenpleguen

hazkundeetengabebainamurritza.

Aztertutakojoerak

Justifikazioa




balorazioa

Ondorioa

EAEkoEKOIZPEN-SAREA

Enpresentamaina

Establezimenduenbatazbestekotamainaren

hazkundetxikia.

Osobaxua

Enpreseiaukeraematendietamainarekinlotutakolehia-abantailak

sortzekoetaenpleguamantenduedosortzekohobetoprestatuta

egoteko.

Zientziaetateknologiaren

sistemarenhazkundea

(pribatuaetapublikoa)

I+G+BadierazleakEBkobatazbestekoarekinparekatzeko

joera,eta,etorkizunerabegira,eremuhorrenbarruan

herrialdeaurreratuagoekinparekatzekohelburua.

Baxua

I+Glanpostuberriensorrera(ikertzaileak,teknikariaketa

kudeatzaileak),enpresetanetaunibertsitateetaikerketa-zentroetan.

312


Aztertutakojoerak

Justifikazioa




balorazioa

Ondorioa

ZIENTZIAETATEKNOLOGIA

Energiaberriztagarrien

hazkundeaeta

ingurumenarenbabesa

Energiafosilenurritasuna.

Mendekotasunenergetikoa.

Munduarenberoketa.

Ingurumenekoaraudiarenetakulturarengarapengeroz

etahandiagoa.

Energiarenaurrezkiaareagotzekobeharra.

Energiaberriztagarriberrienetakogenerazioensustapena

(offshoresektoreeolikoa,itsasokoenergiaberriztagarriak,

etaabar).

Industriatraktoreetalaguntzailearenjardueragerozeta

handiagoa,EAEnposizioonaduena.

Ertaina/altua

Lanpostuensorrerahonakoetan:

Energiasortzekoteknologiarengarapena.

Energiaberriztagarrieninstalazioenmantenamenduaetainstalazioa.

Sektorelaguntzaileak(instalazioak,errotoreak,ekipamenduak,

motorrak,kontrol-sistemak,hodiak,ontziespezializatuak,

elektronika,etaabar).

Industria-hondakinenkudeaketa,urarentratamendua,ingeniaritza

etaingurumen-erabilerakoekipoengarapena.

Bioteknologiarenhazkundea

Mundu-mailakohazkunde-aurreikuspenaltuak,nahizeta

EAEnsektoremurritzaden.

Osobaxua

EraginbaxuaEAEkoenpleguerantsian(ikertzaileak,teknikari

biosanitarioak,kudeatzaileak).

Nanoteknologiarenhazkundea

Eremudesberdinetanaplikatzekoaukera,bereziki,sektore

energetikoan,produktumekanikoetaelektronikoen

fabrikazioan.

EAErenposizioananomaterialetanetananoelektronikan.

Baxua

Prestakuntzaertainetaaltukolanpostuensorrerananoproduktu,

sareetaspin-offdelakoenerabiltzaileedoekoizleensektore

industrialetan.

Garraioarenbilakaera

Garraio-beharrizanenetaeraginkortasunenergetikoaren

beharrizanarenigoera,baietaCO

2isuriakmurrizteko

beharrizanarenaere.

Baxua

Gaitasunenbilakaeraautomozioarilotutakofabrikazioan.

Prestakuntzaberridunlangileakeskatukodira.

Ekoizpen-teknologienbilakaera

Emankortasunaareagotzekobeharra,teknologiaberriak

sartuta.

Ertaina/baxua

Eraginhandiaekoizpenekolehietan,enpresenartekoetaenpresa

etazentroteknologiko,ingeniaritzaetaabarrenartekosareetan

lankidetzagaratzenbada.

Biomasaetahidrogenoa

bezalakoerregaien

fabrikazioarenhazkundea

Biomasaetabesteerregaibatzukfabrikatzekoprozesuen

hazkundea,eta,bereziki,energiakohondakinen

eraldaketa.

Osobaxua

Enpleguenhazkundegeldoetamugatua,inbertsioaltueneta

merkatukomugarenondorioz.

313

Hezkuntza Sistema EAEko Jarduera Sozioekonomikoaren beharrizanetara egokitzea 2011Aztertutakojoerak

Justifikazioa




balorazioa

Ondorioa

GIZARTEETADEMOGRAFIAKO

ALDAGAIAK

Biztanleriarenzahartzea

EAErenbiztanleria-piramidearenbilakaerazuhaitzerantz.

Osoaltua

Enpleguarenigoeragerozetahandiagoa,adinekoentzakoosasun-

zerbitzuetan,sentikortasunbereziabaitute.

Enpleguarenigoera,adinekoentzakozerbitzuespezifikoetan:zaintza,

elikadura,garbiketa,aisiaetakultura,egoitza,etaabar.

Enpleguareneskaintza,sektorehelduetanbelaunaldiakberritu

behardiraeta:batezerehezkuntzan,industrianetaadministrazio

publikoan.

Etorkinenigoera

Immigrazioarenigoeraetaetorkinengandikdatozen

herritargazteenhazkundea(2.belaunaldia).

Ertaina

Egun,biztanleriahoriprestakuntzabaxuagoakeskatzendituzten

kategoriaprofesionaletansartzenda,nahizeta,etorkizunerabegira,

prestakuntzaetaenplegugarritasunahobetzekoarreta-guneaizan

beharduten.

Prestakuntzakozerbitzuetanetagizarteratzekoetaorientaziokoetan

beharrizanakasetzekoenpleguaksortzendira.

Emakumeensarreramasiboa

lan-merkatura

Gerozetaemakumegehiagoprestakuntzadun

enpleguekin.

UnibertsitatekoedoLHkotituludunemakumegehiago

gizonakbaino.

Ertaina

Enpleguakhaurhezkuntzan,haurtzaindegietanetaeskolaz

kanpokohezkuntzan.

Enpleguakadingabeenzaintzan,entretenimenduan,

aisianetakirolean.

Enpleguaketxezetxekolaguntza-zerbitzuetan.

Enpleguakmendekotasunarenarretan.

314


1.6.Prestakuntza-prozesueieragitendietenHezkuntzaSistemakodimentsioenlaburpen-taulak

Dimentsioa

Justifikazioa

(arrazoiak)

Prestakuntza-prozesuen

gainekoeragin

potentzialarenbalorazioa

Ondorioa

Irakasleengaitasun-maila

Irakasleenprestakuntza/motibazioarenetaerrendimendu

akademikoarenartekoharremanpositiboa.

Hezkuntza-arloanaurreratutadaudenherrialdeek

prestakuntzaaltudunirakasleaketagizarte-aitorpen

altuadituzte.

Altua

Hezkuntza-babesekobeharrizanakantzemanetagaratzeko

gaitasunagaratzekoaukeraemangodu,eskola-porrotaren

indizeamurriztuahala.

Gaitasunenikaskuntzanoinarritutakoereduranzkobilakaera

erraztendu.

Irakasle-ikaslearenratioa

2000eta2009urteenartean,ratioaigoegindaoinarrizko

hezkuntzanetajaitsi,aldiz,bigarrenhezkuntzaneta

unibertsitatean.

Altua

Oinarrizkoirakaskuntzarakoirakasleennahitaezkoigoera.

Gaitasunetanoinarritutako

hezkuntza-sistemarako

trantsizioa

Lehenetabigarrenhezkuntzakocurriculumaeta

Bolognakohitzarmena(unibertsitatekohirugarren

mailakohezkuntza).

Prestakuntza-sistematikirtetendirenpertsonen

prestakuntzenetaenpresenbeharrizanenarteko

egokitzapena.

Hezkuntza-sistemadesberdinenarteangaitasunak

parekatzekobeharrizana.

Osoaltua

Prestakuntzaneskarietaeskaintzarenorekahobea.

Aldaketahandiaeragitenduirakaskuntza-ikaskuntzaren

prozesukojardueratan.

Beharrezkoadaprobadesberdinetan(PISA,etaDiagnostikoa)

islatzendirenbatazbestekomailaketabikaintasun-mailak

igotzeko.

LangileenmugikortasunhandiagoaEuroparBatasunaren

esparruan.

Hezkuntza-ibilbideen

malgutasunaeta

dibertsifikazioa

Pertsonengaitasunenetabitartekoenerabileraketa

mugikortasunakpasabidebertikaletahorizontalensorrera

eskatzenduteprestakuntza-ibilbidedesberdinenartean,

prestakuntzaetalanarenartean,etaalderantziz.

AlderdihorretanEAEatzeratutadagoEuropakobeste

herrialdeetaeskualdebatzuekinalderatuta.

Altua

Hezkuntza-sistemarenetasistemasozialetaekonomikoaren

artekoegokitzapenetaerregulaziokosistemandueneragina

garrantzitsuaizandaiteke,gizabaliabideakbeharrizansozial

etaekonomikoetarahobetoegokitzekoaukeraematenbaitu.

Gaitasunak/prestakuntzak

aitortzekosistemaren

bizkortasuna

Sortzenaridirengaitasunak(lan-esperientzienbidez

garatuak)izatekobeharrizanarenetahezkuntza-sistema

bidezaitortutakogaitasun-stockarenarteko

desbideratzeakdefactoestaltzekoaukeraematendu.

Aitorpen-prozesuabizkortzekobeharra.

Osoaltua

Hezkuntza,gizarteetaekonomiakosistemengaitasun

erreaktiboahobetzendu,mailaglobaletalokaleansortzenari

direngaitasun-beharrizanarenaurrean.

Irakurtzekoohitura

derrigorrezkohezkuntzan

Harremanpositiboa,eskola-errendimendualtuarekin.

Altua

Gaitasungakobatzukeskuratzearekinlotutadagoenheinean,

eragina,zeharkakoaizanarren,handiadagaitasunen

garapeneanetabizitzaosokoprestakuntzan.

315

Hezkuntza Sistema EAEko Jarduera Sozioekonomikoaren beharrizanetara egokitzea 2011Dimentsioa

Justifikazioa

(arrazoiak)

Prestakuntza-prozesuen

gainekoeragin

potentzialarenbalorazioa

Ondorioa

Adostasunsozialetapolitikoa

hezkuntzakohelburuetan

Erabakigarriadahelburuargietalehentasunezkoakdituen

hezkuntza-sistemasustatzeko.

Aztertutakonazioartekoesperientzianagusiekhala

adieraztendute.

Osoaltua

Hezkuntza-sistemanbeharrezkoaldaketakegingodira,

baldinetagizarte-agenteenetaagenteinstituzionalenarteko

adostasunaindartsuabada.

Hezkuntza-sistemako,

berrikuntza-sistemako

etasistemasozialeta

ekonomikokoagenteen

arteansareanlanegiteko

gaitasuna

Ezagutza-stockaren,beretransferentziareneta

aplikazioarenigoerakloturaduirakasle,ikasle,ikertzaile,

teknikari,zuzendari,administrazioetaabarrenartean

sareanlanegitekogaitasunarekin.

Osoaltua

Gaitasunetaprestakuntzarenbeharrizanakantzemateko

erraztasunakematenditu.

Eskuhartzendutenguztientzakoikaskuntza-eremuada.

Hezkuntza-sistemarenetasistemasozialetaekonomikoaren

artekoegokitzapeneaneraginzuzenadu.

HobekuntzakEnpleguaren

Behatokian

Prestakuntzakdoitzekomailarenezagutzaahalbidetzendu.

Azterlanhonetanaurkitutakozailtasunak;eskaintzaeta

eskaria,horienegokitzapenaetabilakaerazehaztasunez

identifikatzeko.

Altua

Enpleguetaprestakuntzeneskarietaeskaintzarenarteko

erregulazioaerraztendu.

Hezkuntzarenaurrekontua

PBGrengainean

EBrenetaOCDErenazpitikdago,ahaleginaridagokionez

(€/BPG),bainaantzekoadaintentsitatealdetik(€/ikasle).

Ertaina

Hezkuntzakoaurrekontuarenigoeraksistemahobetzekoeta

tituludunengaitasunakbeharrizansozialetaekonomikoetara

hobetoegokitzekoorduanlaguntzendutenproiektuen

garapenaerrazlezake.Halaere,eremuhorretangastuaren

eraginkortasunahobetubeharkolitzateke.

Prestakuntzairaunkorra

Mailabaxuaprestakuntzairaunkorraren

etalanbide-prestakuntzarenestaldura-tasetan.

Altua

Langileen(enplegudunaketaenplegubakoak)gaitasunak

eguneratuetaberritzekoorduaneraginadu.

317


Ikuspegi dinamikoa eta faktore gakoak

Faktore askok eragiten dute, modu sistema-tikoan, hezkuntza-sistemaren bidez eskaintzen direnprestakuntzen eta enpresek eskatzen dituztenenenarteko oreka/desorekan (eredu hori I. grafikoan agerida, atal honen amaieran).

Ondorioz, nabarmentzekoa da prestakuntzen es-kari eta eskaintzaren arteko oreka/desorekak honakoezaugarriak dituela:

• Modu sistematikoan bete eta jorratu behar da(hau da, aztertutako aldagaietako batean aldake-taren bat eginez gero, besteetan, eta, noski,lan-merkatuko oreka/desorekan ondorioak dituelaulertu behar da), eta

• Dinamikoa da, beraz, oreka ezegonkor eta aldako-rren menpe dago.

Lan-merkatuan sortzen den prestakuntzen oreka/desorekari gehien eragiten dioten —eta etorkineaneragingo dioten— aldagaiak honakoak dira:

a) krisi ekonomikoa eta jarduera ekonomiko batzuenberregituraketa;

b) biztanleriaren zahartzea; geroz eta zaharragoakdiren biztanleentzako zerbitzuen sorreran daukaeragina, eta, era berean, belaunaldi arteko erre-leburako beharrizan garrantzitsuak sortzen dituenpresa eta erakundeetan;

c) gorabidean dauden herrialdeen hazkunde eko-nomikoa; ondasun eta zerbitzuen eskaria ge-roz eta handiagoa da eta hori aukera-iturria daeuskal enpresentzat, baliabide energetikoen etalehengaien erreserbak -eta prezioak- tenkatukodituelako, eta, ondorioz, ondasunak eta zerbitzuakere bai;

d) energia berriztagarrien eta ingurumena babestueta eusteko jardueren sustapena, euskal indus-triari hazteko aukerak emateko. Baita, neurri

txikiagoan, nanoteknologien eta material berriengarapen teknologikoak ere;

e) hezkuntza-sistemaren gaitasuna, eraldaketasozial eta ekonomikoen ondoriozko prestakun-tza-beharrei erantzuna emateko. Irakasleenprestakuntza eta motibazioak hobetu eta erraztuegin ditzake gizarteak erronkei eman ahal dizkienerantzunak;

f) erakundearen babesa hezkuntzari eta prestakun-tzari, bai eta enpresen lehiakortasunari etaberrikuntzari, administrazioen eskutik. Horrela,euskal enpresen posizio lehiakor solidoagoaahalbidetuko da. Era berean, eragile instituzional,sozial eta ekonomiko nagusien eskutik sinergiaketa adostasunak sortzeko eta aldaketan lidergoizateko gaitasuna funtsezkoa da;

g) Enplegu Zerbitzu Publikoko Enplegu Behatokianhobekuntzak sartzea, enpleguaren eta prestakun-tzen bilakaeraren gaineko informazioa helaraz-teko sistema gisa, horrela, enpresa, prestakun-tza-erakunde, herritar, gizarte-agente etaadministrazioak gertatzen ari denari buruzkofeedbacka eman ahal izango dute, honako gaie-tan: enplegua (eskaintza, eskaria eta joerak),prestakuntzak, babes-baliabideak, orientazioa,bitartekotza, prestakuntza-eskaintza, aitorpen-sistemak eta prestakuntzen eguneraketa.

Halaber, beste faktore batzuek eragin txikiagoaedo handiagoa izan dezakete EAEko sistema sozialeta ekonomikoaren posizioan, eta, ondorioz, sis-teman sortzen diren prestakuntza-beharrizanetan,esaterako:

• emakumeen partaidetza geroz eta handiagoa hi-rugarren mailako ikasketetan eta lan-merkatuan,

• immigrazioen bilakaera,

• teknologien bilakaera (bioteknologiak, IKTak etaekoizpen-teknologiak) eta

2. Eszenatokiak

318


• sarean lan egiteko (elkarren artean eta nazioar-tean) eta EAEko ezagutza-agente nagusien artean(enpresak, unibertsitateak, Lanbide Heziketakozentroak, zentro teknologikoak, aholkularitza-e-txeak, eta abar) lankidetzan aritzeko gaitasuna.

Bi egitura-aldagai gako

Orain, azterlan honetan planteatu diren bieszenatokiak aurkeztuko ditugu : jarraitutasuna-rena eta berrikuntzarena; kontuan hartu beharda horietako edozeinetan, lehen identifikatutakoaldagaietako bi erabakigarriak izango direla etasistema sozial eta ekonomikoaren eta hezkun-tza-sistemaren dinamika orokorra baldintzatukodutela. Honakoek, hain zuzen ere: biztanleriarenzahartzeak eta gorabidean dauden herrialdeenhazkunde ekonomikoak.

2.1. Jarraitutasunaren eszenatokia

Egungo egoerari dagokionez jarraitutasunareneszenatokia mantentzeari (mugak gastu publikoaren,inbertsioaren eta enpleguaren igoerari begira) etasistema sozial eta ekonomikoan eragin handienaduten bi aldagaietan bilakaera posiblea aurreikus-teari esker (biztanleriaren zahartzea eta gorabideandauden herrialdeetako ekonomien hazkundea), lan-merkatuak honako norabideetan izango duen ibilbi-dea sumatu daiteke.

Sektore-joerak eta enpleguaren bilakaera,biztanleriaren zahartzea eta belaunaldi artekoerrelebua tarteko

Biztanleriaren zahartzeak laguntza eta osasunekozerbitzu eta azpiegituren hazkundea eta talde ge-roz eta ugariago honen beharrizanetara egokitutako

TALDE PROFESIONALAKETA ESKUMENEKOAK

SEKTORE-JOERAK

Etxeko etalaguntzakozerbitzuenigoera

Osasunzerbitzuenigoera

3. adinekoeneskaintzasozial etakulturalenigoera

Belaunaldierelebua.Industria,

administrazioeta hezkuntzan

Mediku-higiezinen etamediku etaparamedikuenmaterialenigoera

Zuzendariak + + + + +Kudeaketa etaAdministrazioako langileak + + + ++

Zientzia, fisiko, matematika etaingeniaritzako prestakuntzaaltudun langileak

+

Osasunaren eta bizitzarenzientzietako prestakuntzaaltudun langileak

++ +

Hezkuntzako prestakuntzaaltudun langileak + ++

Gizarte eta osasunekoprestakuntza altudunlangileak

++ ++ ++

Babes-zerbitzuetakoprestakuntzadun langileak +

Prestakuntzarik gabekolangileak ++

Mantenamendukoprestakuntzadun langileak(makinak, autoak, instalazioak)

+ +

Ekoizpen eta muntaikoprestakuntzadun langileak +

Legenda: Enpleguaren murrizketa indartsua: – – ; Enpleguaren murrizketa: – ;Enpleguaren igoera oso indartsua: +++ ; Enpleguaren igoera indartsua: ++ ; Enpleguaren igoera: +

6.3. TAULA. SEKTORE-JOERAK, BIZTANLERIAREN ZAHARTZEA ETA ENPLEGUAN IZANGO DUEN ERAGINA TARTEKO(ESKUMEN-TALDEAK EDO TALDE PROFESIONALAK)

319


merkatuetan, beren prozesuetan automatizazio han-diagoa sartuta ere. Ondorioz, industrian enpleguagalduko da, batez ere, prestakuntza baxuko enplegua.

Energiaren eta ingurumenaren bilakaerarekinlotutako sektore-joerak

Energia berrien ekoizpenarekin, energiaren au-rrezkiaren eta ingurumen-iraunkortasunarekin lotu-tako jarduera eta araudien garapenak, lan-merkatua-ren mailan, sektore horiekin lotutako prestakuntzeneskaria etengabe igoko dela esan nahi du. Jarraianadieraziko den taulako sektoreetan adibidez.

Jarraitutasuneko beste sektore-joera batzuk

Prestakuntzarekin, enpresen aholkularitzarekineta zientzia eta teknologiaren sarearekin lotutakoenpleguak igo egingo dira prestakuntza berri eta

eskaintza sozial eta kulturala sortzen jarraituko du.Ondorioz, enpleguak hazi egingo dira, eta, horrekinbatera, jarduera horiei lotutako prestakuntzak erebai. Era berean, belaunaldi arteko errelebua egitekobeharrizana geroz eta nabarmenagoa izango da,batez ere industrian, administrazioan eta hezkuntzan,eta, seguru asko, prestakuntza-eskakizun handiagoakegongo dira. Taula honek joera horiek islatzen ditu.

Sektore-joerak, gorabidean daudenherrialdeetako ekonomien hazkundea tarteko

Euskal enpresen nazioarteko orientazioarenhazkundeari esker eta gorabidean dauden herrial-deetako kontsumo-beharren eskariari erantzunez,prestakuntza altu eta ertaineko etxeko enpleguakhaziko dira. Era berean, produktu estandarizatuagoaduten industriek zailtasun gehiago izango dituzte

TALDEPROFESIONALAK

ETA ESKUMENEKOAK

SEKTORE-JOERAK

Produktuestandarizatuen

marjinenmurrizketa

Produktuestandarizatuenindustrietakoautomatizazio-

igoera

Produktusofistikatu etadibertsifikatuen

igoera

Garraio etalogistikakozerbitzuenigoera

Enpresakozerbitzuenigoera

(informatika,aholkularitza)

Zuzendariak – + + +Kudeaketa eta Administraziokolangileak – + + + +

Zientzia fisiko, matematika etaingeniaritzako prestakuntzaaltudun langileak

++ + +

Hezkuntza eta ikerketakoprestakuntza altudunlangileak

+ + +

Merkataritza, erosketa etainternazionalizaziokoprestakuntza altudun langileak

++

Salmenta eta merkataritzakoprestakuntzadun langileak ++

Logistika eta garraiokoprestakuntzadun langileak +

Mantenamendukoprestakuntzadun langileak(makinak, autoak, instalazioak)

+ +

Ekoizpen eta muntaiakoprestakuntzadun langileak – – – +

Prestakuntzarik gabekolangileak – –


6.4. TAULA. SEKTORE-JOERAK, GORABIDEAN DAUDEN HERRIALDEETAKO EKONOMIEN HAZKUNDEA ETA ENPLEGUANIZANGO DUEN ERAGINA TARTEKO (ESKUMEN-TALDEAK EDO TALDE PROFESIONALAK)

320


altuagoen beharrizan eta eskariak hazi ahala, batezere esportaziora orientatutako enpresetan.

Garapen horietaz gain, lehenengo sektorean en-plegua murriztuko da, petrolioaren eta lehengaienprezio-igoeraren ondorioz arindua, eta eraikuntzanere enplegua jaitsiko da.

2.2. Berrikuntzaren eszenatokia

Eskumenetan, sareetan etalankidetzetan oinarritutako ikuspegiada, baliabide ekonomikoen erabileranoinarritutakoa baino gehiago

Egia da berrikuntzaren eszenatokia erakargarria-goa dela gastu publikoaren, inbertsioen eta enpleguinduzituaren aldakuntza positiboko baldintzetan; halaere, egun dauzkagun aurrekontu-mugak ikusita, alda-

gai horiek jarraitutasunaren eszenatokian bezalakomailan mantenduko direla suposatuko dugu; eta, on-dorioz, eszenatoki horrekiko alderik garrantzitsuenaksistemako dimentsioak eta epe ertain eta luzerakoondorioak jorratzeko moduan eta ikuspegian izangodute abiapuntua.

Horrenbestez, berrikuntzaren eszenatoki horretanikuspegi berria ematen zaie:

– zahartzearekin lotutako enpleguari eta

– nanoteknologia, prestakuntza, energia be-rriztagarri eta eraginkortasun energetikokoinbertsioari,

Era berean, lehen sektorerako, eraikuntzarakoeta industriaren sektorerako ikuspegi berria plan-teatu ahalko da, sektoreen eta eragile sozial etaekonomikoen arteko lankidetzetan eta sinergietanoinarrituta.

TALDEPROFESIONAL

ETA ESKUMENEKOAK

SEKTORE-JOERAK

Energiaberriztagarriakekoiztekoteknologiensustapena

Hondakin, ur,lurzoru eta abarrenkudeaketa etatratamendurakoteknologieneta sistemensustapena

Energetikokiburujabeak

diren eraikineneraikuntza etaberrikuntzarensustapena

Energia etaingurumenakontrolatu etadiagnostikatzekozerbitzuetakojarduerensustapena

Zuzendariak + + +Kudeaketa eta Administrazioko langileak + +Zientzia fisiko, matematika eta ingeniaritzakoprestakuntza altudun langileak + + + +

Hezkuntza eta ikerketako prestakuntzaaltuden langileak + + + +

Merkataritza, erosketa etainternazionalizazioko prestakuntzaaltudun langileak

+

Auditoretzako prestakuntzadun langileak ++Merkataritza eta erosketakoprestakuntzadun langileak + + +

Logistika eta garraioko prestakuntzadunlangileak + +

Mantenamenduko prestakuntzadunlangileak (makinak, autoak, instalazioak) ++ +

Ekoizpen eta muntaiako prestakuntzadunlangileak + +

Eraikuntzako prestakuntzadun langileak(gremioak) +


6.5. TAULA. SEKTORE-JOERAK, PETROLIOAREN GARESTITZEA ETA ENERGIAREN ETA INGURUMENEN BEHARRIZANAKETA ENPLEGUAK DUTEN ERAGINA TARTEKO (ESKUMEN-TALDEAK EDO TALDE PROFESIONALAK)

321


EAEk, espezializazio industriala (makinak, tres-nak, elektronika eta informatika), ikerketa-zentroaketa ezaugarri turistiko, gastronomiko, termal, medikoeta asistentzialak medio, zerbitzu eta produktu espor-tagarrien talde garrantzitsua gara dezake, geroz etahelduagoak diren biztanle horiei zuzenduta.

Jarduera horiek garatzeko, beharrizan espezi-fikoak identifikatzeko eta adineko pertsonen arazoeilotutako zerbitzu eta produktuak sortzeko estrategiakdituzten enpresa, erakunde eta ikertzaileen (eremupubliko eta pribatuan eta laugarren sektorea deitu-rikoan) lankidetza sustatzeko entitateak sortu edoindartzea egokia izan daiteke.

Gorabidean dauden herrialdeen aukera etaarriskuei arrakastaz aurre egiteko, sistemasozial eta ekonomikoan aldaketabatzuk bizkortu behar dira, eragile sozial etaekonomikoen arteko elkarrekintzan etaHezkuntzaren eta Zientzia eta TeknologienSistemaren garapenean oinarrituta, batez ere

Gorabidean dauden herrialdeetako hezkundeekonomikoaren aldagaiak aurrekoan zuen zereginadauka berrikuntzaren eszenatokian ere. Hala ere,izaera pro-aktiboagoa duten erantzunak plantea dai-tezke fenomeno horren aurrean. Hori horrela, hainbataldaketa hartuko dira aintzat:

a) naziortekotzearen azelerazioa gorabidean daudenherrialdeei ekipo-ondasunak eta bitarteko onda-sunak12 saltzeko orduan eta herrialde horietakoklase ertainei kontsumo-ondasunak saltzeko or-duan.

b) energia berriztagarriak, eta, zehazki, itsas ener-giak sartzeko azelerazioa;

c) eraginkortasun energetikoko, eta, zehazki, erai-kinen eraginkortasun energetikoko irtenbideakemateko azelerazioa;

d) nano produktuen garapena nano-elektronikareneta nano-materialdun produktuen sektorean.

Horretarako, Zientzia eta Teknologiaren Sistemaeta Hezkuntza (azkarrago) hobetu behar dira eta zien-tzia esperimentalak eta enpresaren, hezkuntzaren,

Biztanleriaren zahartzea, hainbatsektorerentzako aukera-iturri

Zahartzaroa, berrikuntzaren eszenatokian, auke-ra irekia izan daiteke, hau da, zerbitzu eta produk-tu esportagarriak eraiki eta berrikuntzak sortzekoesperimentazio-eremua. Adineko pertsonen osasun,autonomia, aisi eta bizi-kalitatearen beharrizanarierantzuna ematen dioten zerbitzu eta produktuesportagarriak dira eta produktu eta zerbitzu horieknazioartean saltzeko aukera ematen dute, fenome-no horrek mendebaldeko gizarte gehienei eragitendielarik.

Horrela, hirugarren adinarekin lotutako zerbi-tzuetan eta industriaren sektorean hazkunde garran-tzitsua egon daitekeela ulertzen da, baldin eta ba-liabideen kontsumora orientatutako ikuspegiaz gain,talde honentzako irtenbideen diseinu, ekoizpeneta esportaziora bideratutakoa ere garatzen bada.Zehazki:

• Medizinako eta paramedizinako dimentsioak kul-turarekin, aisiarekin, gastronomiarekin eta taldehorrentzat egokitutako kirolekin lotzen dituztenproduktu turistikoak;

• Nolabaiteko mendetasun-maila edota mugitzekozailtasunak dituzten pertsonentzako egokitutakoeraikin, etxebizitza edo instalazioen eraikuntzaeta berrikuntza;

• Erlaxaziorako eta jarduera fisikorako produktuzehatzak (aparatuak eta makinak);

• Osasunerako irtenbideak eta aparatu masiboak(zaintza, diagnostikoa eta tratamendua);

• Funtzio egokitudun altzariak;

• Mugitzeko zailtasunak dituzten pertsonentzakoarropa eta zapatak;

• Logura, higiene, garraio, zaintza, protesi etaabarrekin lotutako aparatuak;

• Elikagaiak eta elikadura.

• Horrez gain, interneten aukera bat dago, eros-keta eta salmentetarako kate gisa balio duena.Etorkizunean erretiratuko diren belaunaldiak da-goeneko horiekin trebatutako egongo dira.

12 Ekoizpen-prozesuan zehar bitarteko produktu gisa erabiltzen diren materialak, ondasunak edo zerbitzuak.

322


TALDEPROFESIONALAK

ETA ESKUMENEKOAK

SEKTORE-JOERAK

Etxekoeta

laguntzakozerbitzuenigoera

Osasunzerbitzuenigoera

3.adinekoeneskaintzasozial etakulturalarenigoera

BelaunaldierrelebuaIndustrian,Adminis-trazioaneta

Hezkuntzan

Mediku etaparamedikuenaltzari etamaterialenekoizpenaren

igoera(zaintza,

diagnostikoa,zapata-ehunak)

3.adinekoenturismoarennazioartekosalmentarenigoera

Mende-kotasun

funtzionaleraegokitutakoeraikuntzenigoera

Salmentaeta

zerbitzuakinternetenbidez

Zuzendariak + + + + + + + + + +Kudeaketa etaAdministraziokolangileak

+ + + + + + + +

Zientzia fisiko, matematikaeta ingeniaritzakoprestakuntza altudunlangileak

+ +

Osasunaren etabizitzaren zientzietakoprestakuntza altudunlangileak

+ + + + +

Hezkuntzakoprestakuntza altudunlangileak

+ + + +

Osasun eta gizartekoprestakuntzadunlangileak

+ + + + + +

Babes-zerbitzuetakoprestakuntzadunlangileak

+

Prestakuntzarik gabekolangileak + +

Mantenamendukoprestakuntzadunlangileak (makinak,autoak, instalazioak)

+ + + +

Ekoizpen eta muntaiakoprestakuntzadunlangileak

+

Nazioartekomerkataritzakoprestakuntza altudunlangileak

+ + + +

Merkataritza etasalmentakoprestakuntzadunlangileak

+ + + + +

Eraikuntzakoprestakuntzadunlangileak

+

Urdinez identifikatu dira berrikuntzaren eszenatokian egin diren aldaketak, jarraitutasunaren eszenatokiari dagokionez.Legenda: Enpleguaren murrizketa indartsua: – – ; Enpleguaren murrizketa: – ; Enpleguaren igoera oso indartsua: +++ ;

Enpleguaren igoera indartsua: ++ ; Enpleguaren igoera: +

6.6. TAULA. SEKTORE-JOERAK, BIZTANLERIAREN ZAHARTZEA ETA ENPLEGUAN IZANGO DUEN ERAGINA TARTEKO(ESKUMEN-TALDEAK EDO TALDE PROFESIONALAK)

323


Berrikuntza lehenengo sektorera hurbiltzen da etakostako herriak aldatzen ditu, itsasoko eta arrantzakojarduerak sektore turistikoarekin eta itsas energiensektorearekin lotzen baititu eta nekazaritza aldatzenbaitu, lau guneren bidez: produktuen labelizazioa,bioteknologiaren aplikazioa abereen eta nekazaritza-produktuen hobekuntzan, bioenergiei eta ekologiarilotutako jarduerak eta turismo-sareen garapena.

Bestalde, nazioarteko sareetan integratzearieta enpresa, zentro teknologiko, unibertsitate etaprestakuntza-zentroen arteko lankidetzari esker,manufaktura-industriak enpleguak eskainiko ditu,bai daudenetan —belaunaldi arteko errelebuaren bi-dez—, bai berrietan, prestakuntza altuagoa eskatuta(Hezkuntzaren Nazioarteko Sailkapen Normalizatuko5 eta 6 profilak, bai Lanbide Heziketan, bai uniber-tsitatean).

Enpleguaren gaineko eragina, ezagutzarenerabilera intentsiboko sektoreetan

Zientzia eta teknologiarekin, energia berriztaga-rriekin, hezkuntzarekin eta nano-teknologiekin lotu-tako sektoreetan enpleguaren sorrera-mailak igotzenbadira, epe labur/ertainera enplegu zuzeneko haz-kunde nabarmenak eduki ez arren, eragin kualitatibohandia izango du, epe ertain eta luzera enpleguanondorioak izanda. Izan ere, ezagutza-maila altuagoakeduki beharko dira sektore horietan, sektore horni-tzaileetan, sareetan lan egiten dutenetan, hezkun-tza-sisteman, eta, azken finean, sistema sozial etaekonomiko osoan.

Arlo horietan sortutako enpleguak berrikun-tzaren eszenatokian proiektatzen badira, funtzioeta antolamenduko egituren gainean, prestakun-tza-maila altuak dituzten pertsonak (goi mailakolanbide-heziketa eta unibertsitateko ikaskuntza)gehiengoa izango dira enpresetan eta lehiakorta-sunaren gakoak bihurtuko dira.

Energia berriztagarrietan, zientzia eta teknolo-gian, hezkuntzan eta nano-teknologian aurrerapennabarmenen bat egiten bada, eragin proportzionalaizango du hainbat ekoizpen-eremutan. Ondorioz,erakunde publiko eta pribatuen arteko araudiaera egokian garatzen da, Hezkuntzako lanpostuakere modu eraginkorrean sortzen dira, eta ikerketa-

zientzia eta teknologiaren sistemaren eta administra-zioaren munduko eragileen arteko elkarrekintzarakogaitasuna garatu behar da.

Nazioartekotzeak eta gorabidean daudenherrialdeetako beharrizan berrien aurrekoerantzunak beste gaitasun-profil bat eskatzendiete unibertsitarioei

Nazioartekotzearen azelerazioaren eta kontsumo-ondasunen salmenta eta fabrikazioaren igoerarenikuspegitik, zientzia eta matematiketako lizentziatueta ingeniari gehiago behar den arren (hori ere be-harrezkoa baita), prestakuntza altudun langile horienprofil berria beharrezkoa da, zeharkako bost gaita-sunetan zehaztu ahalko litzatekeena:

• Proiektuen kudeaketa

• Atzerriko hizkuntzak

• Tokiko eta nazioarteko sareetako lana

• Gaitasuna produktu edota prozesuarenberrikuntza-dimentsio desberdinetan (enpatia,talentua eta sormena, ziurgabetasunaren etaaldaketa-prozesuen maneiu egokia...)

• Produktuari aplikatutako ikerketa

Gaitasun-profil hori ez dagokio nahitaez taldeprofesional bati, baizik eta unibertsitate-zikloetanzientzia eta ingeniaritzen ikaskuntzarekin batera ga-ratu behar diren gaitasunen dimentsioei.

Produktu eta zerbitzuetako berrikuntzak etanazioartekotzeak konpentsatu egiten dute prestakun-tza baxuko enpleguen suntsipena, industriaren sek-torean.

Berrikuntzak joerak alderantzikatzen ditu egunenplegua gehien murrizten duten sektoreetan

Era berean, eraikuntzaren eta industria lotuensektoreak, lehenengo eszenatokian nabarmen mu-rrizten zenak, eraldaketa jasaten du produktuetan—eta lotutako gaitasunen eskarian—, eta, ondorioz,enplegu-aukera berriak sortzen dira eskakizun gehia-goko eta eraginkortasun energetikoari eta energiarentokiko ekoizpenari lotutako sistemetako eraikinen ga-rapena eta zaharberrikuntza sustatzen duten araudieta laguntza berrien testuinguruan.

324


TALDEPROFESIONALAK

ETA ESKUMENEKOAK

SEKTORE-JOERAK

Jardueraindustrialarenjaitsiera

Produktuestandarizatuenindustrietakoautomatizazio-

igoera

Mundu-mailakosalmentarakoproduktu

sofistikatu etadibertsifikatuenindustrienigoera

Logistikaeta

garraiokozerbitzuenigoera

Enpresakozerbitzuenigoera

(informatika,aholkularitza)

Salmentaeta

zerbitzuakinternetenbidez

Zuzendariak – + + + +

Kudeaketa etaAdministraziokolangileak

– + + + + +

Zientzia fisiko,matematika etaingeniaritzakoprestakuntzaaltudun landileak

+ + + + +

Produktuenkudeaketako,nazioartekosareetako lanekoeta produktuariaplikatutako,berrikuntzaeta ikerketakotresnetakoprestakuntzaaltudun langileak

+ + + +

Hezkuntza etaikerketakoprestakuntzaaltudun langileak

+ + + + +

Merkataritza,erosketa etainternazionalizaziokoprestakuntza,altudun langileak

+ + + +

Merkataritza etasalmentakoprestakuntzadunlangileak

+ + +

Logistika eta garraiokoprestakuntzadunlangileak

+ +

Mantenamenduko,prestakuntzadunlangileak (makinak,autoak, instalazioak)

+ +


– – – + +

Prestakuntzarikgabeko langileak – –

Urdinez identifikatu dira berrikuntzaren eszenatokian egin diren aldaketak, jarraitutasunaren eszenatokiari dagokionez.Legenda: Enpleguaren murrizketa indartsua: – – ; Enpleguaren murrizketa: – ; Enpleguaren igoera oso indartsua: +++ ;


6.7. TAULA. SEKTORE-JOERAK, GORABIDEAN DAUDEN HERRIALDEETAKO EKONOMIEN HAZKUNDEAETA ENPLEGUAN IZANGO DUEN ERAGINA TARTEKO (ESKUMEN-TALDEAK EDO TALDE PROFESIONALAK)

325


askotariko eremuetan ezagutza teknikoakgaratzeko beharrizanaren igoera, zeharkakogaitasunak indartzeko beharrizanarekin ba-tera, besteak beste, proiektuen kudeaketa,berrikuntza eta produktuei aplikatutako iker-keta (enpatia, talentua eta sormena, ziurga-betasunaren eta aldaketa-prozesuen maneiuegokia...).

• Nazioartekotzearen (merkataritza, hizkuntzak,kultura) eta sareko lanen beharrizanen igoera.

• Eraikuntzaren familia profesionaletan en-plegua eraldatzea, eraginkortasun energe-tikoarekin, ingurumenarekiko errespetuarekin,energiaren sorrerarekin, mugikortasunarekin,funtzioen automatizazioarekin eta informa-tikarekin lotutako teknologia eta material be-rriak sartzeari esker.

• Eraginkortasun energetikoa kontrolatu etadiagnostikatzeko profilen garapena.

• Lehen sektoreko enpleguaren mantenamen-dua, aplikazio bioteknologikoen bilakaeragatiketa biomasa eta turismoaren esplotazioarenbilakaeragatik. Era berean, kostako hirietakoenpleguaren hazkundea, nabigazioarekin etaaldiriko itsas garraioarekin lotutako enpleguakgaratzeagatik.

• Eta, noski, ezagutzaren erabilera intentsibokosektoreetako eta zientzia eta teknologiari,hezkuntzari, eraginkortasun energetikoari, ener-gia berriztagarriei eta nano-teknologiei lotutakosektoreetako enpleguaren hazkundea.

proiektuak lankidetzan gauzatzen dira (nazioarteaneta tokian), transferentziak arin aplikatu daitezen etaeragin indartsua izan dezaten.

Aldagai horien guztien artean, zientzia eta tek-nologiaren sistemaren eta hezkuntzaren garapenagailentzen da.

Bioteknologien sektorea ez da zuzenean aztertu,hainbat sektoretan (osasuna, energiak, eta abar) eragi-na badu ere, oraindik dimentsio txikia daukalako EAEn.

Hala ere, berrikuntzaren eszenatokian, eta sek-tore horietan inbertsioak hazi direlarik (eskatutakobaldintza garrantzitsua kontuan hartuta eta mailainguruabarren arabera baloratuta), epe laburreraenpleguan izango duen eragina neurrizkoa izangoda, baina epe ertain edo luzera, hazkunde-eraginaesponentziala izan beharko litzateke.

Enpleguaren bilakaera horrek, jarraitutasunareneszenatokian azaldu ditugun erronkez gain, honakodesafioak planteatzen ditu hezkuntza-sisteman:

• Elektronika eta mekanika bezalako sektoreekinlotutako prestakuntza batzuk eguneratzekobeharrizanaren igoera, telekomunikazioaren,nanoren, bioren eta energiaren teknologieksektore horietan duten eraginagatik.

• Nanoteknologiari, bioteknologiari, teleko-munikazioei eta aplikazio berriei lotutakoprestakuntza eta profil profesional berrienagerpena.

• Teknologien espezializazioen garapenarekinlotutako ezagutza tekniko oso anitzetan eta

326


TALDEPROFESIONALAK

ETA ESKUMENEKOAK

SEKTORE-JOERAK

Energiaberriztagarriakekoitzi etagordetzekoteknologiensustapena

Hondakin,ur, lurzorueta abarrentratamendu

etakudeaketakoteknologiaeta sistemenigoera

Energetikokiburujabeakdiren

eraikineneraikuntzaeta zaharbe-rrikuntzarenigoera

Energia etaingurumenakontrolatueta diagnos-tikatzeko

zerbitzuetakojarduerenigoera

Nekazaritza,ingurumeneta biomasaekoizpenekojarduerenigoera

Off-shoreinstalazioeolikoenigoera

Eraikuntza,informatika etakontsumo-ondasunekoproduktueiaplikatutakoproduktu nano-teknologikoen

igoera

Zuzendariak + + + + +Kudeaketa etaAdministrazioko langileak + + +

Zientzia fisiko, matematikaeta ingeniaritzakoprestakuntza altudunlangileak

+ + + + + + + + +

Hezkuntza eta ikerketakoprestakuntza altudunlangileak

+ + + + + + + + +

Proiektuen kudeaketako,nazioarteko sareenlaneko eta produktuariaplikatutakoberrikuntza etaikerketarako tresnetakoprestakuntza altudunlangileak

+ + + + + +

Merkataritza, erosketa etainternazionalizaziokoprestakuntza altudunlangileak

+ +

Auditoretzakoprestakuntzadunlangileak

+ +

Merkataritza eta salmentakoprestakuntzadunlangileak

+ + +

Logistika eta garraiokoprestakuntzadunlangileak

+ +

Mantenamendukoprestakuntzadunlangileak (makinak,autoak, instalazioak)

+ + + + +


+ + + + +

Eraikuntzakoprestakuntzadunlangileak (gremioak)

+ + + +

Nekazaritzakoprestakuntzadunlangileak

+

Itsas garraioko langileak +Urdinez identifikatu dira berrikuntzaren eszenatokian egin diren aldaketak, jarraitutasunaren eszenatokiari dagokionez.Legenda: Enpleguaren murrizketa indartsua: – – ; Enpleguaren murrizketa: – ; Enpleguaren igoera oso indartsua: +++ ;


6.8. TAULA. SEKTORE-JOERAK, ENERGIAREN ETA INGURUMENEN BEHARRIZANEN AURREKO BERRIKUNTZAETA ENPLEGUAN DUEN ERAGINA TARTEKO (ESKUMEN-TALDEAK EDO TALDE PROFESIONALAK)

327

Hezkuntza Sistema EAEko Jarduera Sozioekonomikoaren beharrizanetara egokitzea 20116.3.GRAFIKOA.PRESTAKUNTZEN

ESKARIETAESKAINTZARENARTEKOOREKA/DESOREKARIERAGITEN

DIETENALDAGAINAGUSIAKORDEZKATZEN

DITUEN

EREDUSISTEMIKOA

Unibertsitate,prestakuntza-zentro,

teknologia-zentroetaenpresenartean

elkarrekintzanaritzeko(nazioarteaneta

tokian)etasareanlanegitekogaitasuna

Hezkuntza-etaekoizpen-sistemen

gaitasunerreaktiboa,sektore

teknologikoetaproduktibo

desberdinetansortudiren

gaitasunenaurrean

Enpresengaitasun

estrategikoa,gaitasun

etabaliabideen

kudeaketaegiteko

Prestakuntza,titulazio,

araudietalaneratzea

bezalakogaietakoalderdi

esperimentaleta

lokalasustatukoduen

prozedura-ikuspegia

LHetaUnibertsitateko

langileen

ikerketa-gaitasuna

Irakasleakaukeratu,

prestatuetasustatzeko

prozesuak

Hezkuntzako

gastua

Adostasuna

hezkuntza-helburuetan

Laneratzea

sustatzenduten

enplegu-politika

aktiboak

Prestakuntzarilotutako

lan-kontratuaketalegedia

egokitzea

Irakurketaren

erabileraeta

gustuaren

sustapena

Eskola

errendimenduaren

emaitzak

Kurtso-errepikapeneneta

moldakaiztasunarenmurrizketa

Eskola-abandonu

goiztiarra

Informazio,garraio

etaekoizpeneko

teknologiengarapena

Nano-teknologiaren

hazkundea

Bio-teknologiaren

hazkundea

Teknologien

bilakaerak

Emakumearen

partaidetza

lan-merkatuan

Laguntzaetaosasuneko

zerbitzuenhazkundea

Belaunaldiarteko

errelebua

Inmigrazioa

EAEkosistemasozial

etaekonomikoarenposizioa

etabilakaera

Negozioko

aukeraberriak

Kontsumo-ondasunen

beharrizanen

hazkundea

Ingurumeneko

arazoenhazkundea

Energiaren

etalehengaien

kostuaren

hazkundea

Energiareneta

lehengaien

mendetasunaEAEn

Petrolioetametal

arraroenerreserben

murrizketa

Energiareneta

lehengaien

kontsumoaren

hazkundea

Hezkuntza-babeserako

beharrakantzemaneta

tratatzekogaitasuna

Gaitasungakoaketa

hezkuntza-gaitasun

orokorrakeskuratzeko

pedagogiengarapena

Irakasleen

gaitasun-maila

Agentesozial,ekonomiko

etainstituzionalen

lidergo,komunikazioeta

adostasunerakogaitasuna

Instituzioenbabesa

berrikuntzarieta

lehiakortasunari

Gorabideandauden

herrialdeetako

hazkunde

Krisi

ekonomikoa

Prestakuntza

sistemasozialeta

ekonomikoaren

beharretara

egokitzen

Biztanleriaren

zahartzea

Energiaberriztagarriak

etaerregaiberriak

Enpleguarenetaprestakuntzen

bilakaerariburuzko

informazioahelarazteko

sistema

Tituluedotaprestakuntzen

prestaketaeta

eguneraketaaina

Prestakuntza-ibilbideen

malgutasunaetaaniztasuna

Gaitasunenikaskuntza

etagarapena(gakoaketa

profesionalak)

329


Helburu estrategikoa hezkuntza-sistemaren etasistema sozial eta ekonomikoaren arteko egoki-tzapenari erantzuna ematea bada, helburu opera-tiboa abiadura handian aldatzen den errealitatekofaktore desberdinak baloratuko dituen InformazioaHelarazteko Sistema eta Hezkuntza Sistema lortzeaizan daiteke, hau da, etengabe eguneratzen dirensistemak lortzea.

Azken finean, lau dira hezkuntza-sistemaren etasistema sozial eta ekonomikoaren arteko egoki-tzapenari erantzuna ematen dioten ardatzak. Honakohauek, hain zuzen ere:

• Oinarrizko gaitasunen eta gaitasun profe-sionalen garapena, batez ere hezkuntzan lanegiten duten erakundeen bidez, hau da, uniber-tsitatearen, lanbide-heziketaren eta enplegu-rako prestatzeko beste erakunde batzuen bideznagusiki.

• Enpleguari eta prestakuntzei buruzko Informa-zioa Helarazteko Sistema (EnplegurakoBehatokia). Garapen horrek aukera eman be-harko lieke enpresa, prestakuntza-erakunde,herritar, gizarte-agente eta administrazioari,gertatzen ari denari buruzko feedbacka ema-teko, honako gaietan: enplegua (eskaintza,eskaria eta joerak), prestakuntzak, babes-ba-liabideak, orientazioa, bitartekotza, prestakun-tza-eskaintza, aitorpen-sistemak, prestakuntzeneguneraketa, eta abar.

• Prestakuntza Malgua eta Eskuragarria.Prestakuntza-ibilbideen aniztasuna, pertsonak pro-fil profesional eta prestakuntza berrietara bidera-tzeko erraztasunak emango dituena. Prestakun-tza eta profesionalizazioko sistema zenbat etamalguagoa izan, orduan eta arinagoa izango damugikortasuna. Enplegurako prestakuntzaren es-parruan ere malgutasun eta eskuragarritasun ho-riek egon behar direla ulertzen da.

• Titulu eta prestakuntzen eguneraketa azka-rra. Prestakuntzaren eskari eta eskaintzaren ar-teko orekan garrantzia handia duen aldagai hauesanguratsua da erakundeen garapena sustatzekoorduan eta posizio lehiakorra lortzeko azkarta-sunean ere.

3.1. Oharrak

• Hezkuntza-sistema errealitate sozial etaekonomiko aldakorrera egokitu behar da,halaxe eskatu eta behar baitu gizarteak.

Kontseilu honen ustez, hezkuntza-sistemaerrealitate ekonomiko eta sozial aldakorrera ego-kitu behar da, hau da, gizarte eskatzailearenbeharrizanetara.

• Hala ere, egun, jarduera sozial eta ekono-mikoaren beharrizanen zenbaketa arazo batda eta, beraz, erronka konplexu horri eginbehar diogu aurre. Horren harira, enplegu-rako Behatokiak (Informazioa —kuantitati-boa eta kualitatiboa— Helarazteko Sistema)eta, zehazki, horrek egin behar duen pros-pektiba-ariketak berebiziko garrantzia dute.

• Edonola ere, egokitzapena betebehar etaeskakizuna den arren, argi utzi nahi duguhezkuntzaren helburua enplegugarritasune-tik harago doala eta lan-merkatuak eska-tzen dituenen bestelako “tempoak” dituela.Ondorioz, orokorrean, hezkuntzaren eta en-pleguaren arteko egokitzapen sinple eta per-fektua oso zeregin zail eta konplikatua da.

Gure iritziz, hainbat arrazoi daude horrenatzean, baina funtsean bi azpimarratuko ditugu: 1)Ezagutza, jakintza eta gaitasunak erreproduzitzekopraktikaren espezifikotasunak praktika produktiboedo profesionaletatik bereizi eta nabarmentzen du(gizartean eskuragarri dagoen ezagutza osoa ez

3. Oharrak eta hobekuntza-proposamenak

330


dago hezkuntza-sisteman eta jarduera produkti-boa praktikan baino ikasten ez diren jakintzetatikdator) eta 2) ekoizpenaren munduko eskakizunakezin dira adiera bakarrean zehaztu, duten izaeraanitza eta aurreikus ezina dela eta.

Lan-munduaren errealitatea hain da dina-mikoa, ezen ezinezkoa baita eskari bati segituanerantzuteko prestakuntza duten pertsonak eduki-tzea, hilabete edo urte gutxitan (seguru asko) lanhori utziko badute.

Nolanahi ere, prestakuntza eta enpleguko ere-du posibleak sakondu litezke eta lan-zentroetakoprestakuntza berrorientatu, prestakuntza osoanokupatzen duten denbora igoz, besteak beste.

• Edozein kasutan, pertsonak langabezia-egoeran egotea, eta, aldi berean, prestakun-tzadun langileak edukitzeko beharra betegabe egotea bezalako paradoxak saihestubehar dira.

Errealitatea aztertzean, gertaera paradoxikohori antzeman dezakegu: langabezia-tasa altuada, eta, aldi berean, sektore askotan prestakuntzajakin batzuetako enpleguak eskatzen dira eta ezindira bete.

Horrenbestez, bere prestakuntzan zehar oina-rrizko gaitasunak eta beharrezko gaitasun profe-sionalak garatu dituen biztanleria izatea abantailahandia da, langabezia-egoeran geratuz gero, arineta era malguan birkokatu ahal delako enpleguberri batean, prestakuntzarako eta aktibaziorakoprozesuaren bidez.

Ildo horretatik, funtsezkoa da ikasle etalangabetuentzako orientazio-sistema egokia iza-tea, bete behar duen zeregin garrantzitsua ikusitaeta azterlan honetan aztertutako hainbat sistema-tan duen garrantzia ezagututa.

• Hezkuntza Sistemak kontuan hartu beharditu ekonomiaren martxa, bere beharrizanaketa horiek betetzeko behar dena. Zehazki,honakoak hartu behar ditu aintzat:

– Ezagutzaren gizartearen bilakaera,“berrikuntzak, sormenak eta talentuak”hazkunde ekonomikoaren oinarrizko

ardatz gisa duten garrantzia kontuan har-tuta eta horrek ezagutza, gaitasun etatrebetasun indibidualen igoera dakarrelagogoan izanda, irakaskuntzarako jarreraproaktiboez gain.Ekonomia garatuenekin lehiatzeko, haz-

kundea ikuspegi zabal eta osatutik erreparatubehar da, hau da, ezagutzari, sormenari etatalentuari lotutako baliabideetan era inten-tsiboan oinarritzen diren eta balio erantsialtua duten prozesu edota jardueren sorreraraorientatuta.

Halaber, hazkunde ekonomikoa geroz etagehiago eusten da berrikuntzan eta sormeneaneta horrek prestakuntza-maila altuagoko enple-guen eskaria igoko du, oinarrizko ezagutzetaneta gaitasun profesionaletan.

Hori horrela, prentsamendu kritikoa, sor-mena, arazoak ebazteko gaitasuna, erabakiakhartzeko proaktiboa izatea eta horren araberajokatzea, eta bizi osoan ikasteko gogoa izateafuntsezko alderdiak dira.

Bestalde, baina ezagutzaren gizartearenesparruan, eta egokitzapena errazteko elemen-tu gisa, ezin dugu ahaztu lan-mundua eta zien-tzia eta teknologiarena hurbiltzeko harremanensustapena (inplikatutako eragileen mugikor-tasuna, prestakuntza edota ikerketako ekintzabateratuak…).

LH eta Unibertsitateko irakasleentzat, be-reziki, ezinbestekoa da enpresarekiko lotu-rak estutzea eta enpresa eta zentro teknolo-gikoetan ikerketa eta ikaskuntza orokortzea,hezkuntza-sistemak lan-merkatuaren eta sis-tema sozial eta ekonomikoaren beharrizanenbilakaerara egokitzeko.

– Ekonomiako sektore desberdinen bi-lakaera etengabe aldatu eta bilakatzenden errealitatea da, faktore anitzen ondo-rioz (zientifikoak, teknologikoak, ingurumene-koak, gizartekoak, araudi berrietakoak, eko-nomikoak (gorabidean dauden herrialdeak,lehengaien prezioetako aldakuntzak...), finan-tza-alderdietakoak...).

Enplegurako Behatokiak ere kontuan izanbeharko ditu faktore horiek, bere prospektiba-ariketak jorratzeko orduan.

331


Lortutako gaitasun-mailak ((PISA, 14-15urte) eta Proba Diagnostikoa (Lehen Hezkun-tzako 4. maila eta DBHko 2. maila)) ikusita,ikastetxeetan emandako ezagutza tekniko etateorikoak eta horien aplikazio praktikoa behar-bada ez datoz bat.

Horrenbestez, PISAko emaitzak (irakurtzekogaitasunean) izaera zientifikoko arazoak uler-tzeko zailtasunak islatzen ditu (bikaintasunmatematikoa OCDEren bataz bestekoaren an-tzekoa da); edonola ere, irakurtzeko gaita-sunean dauden bikaintasun-maila urriek ondo-rioak dituzte eskolan: gaitasun jakin batzuk ezdira eskuratzen, eskola-porrota igotzen da, eta,emaitzei dagokienez, bizitzan zehar prestakun-tza jasotzeko oinarri ahula eskaintzen da.

– Ezagutzak hartzera bideratutako pedago-giatik gaitasunak hartzera bideratutakorapasatzeko eta hori erritmo onean eta erre-serba barik egiteko, adostasun handia egonbehar da orientazioen, helburu hezigarrien, me-todologiaren eta hezkuntza-sistemak egungogizartean izan behar duen zereginaren artean.

Horretarako, lankidetza estua izan beharkoda inplikatutako agente sozial eta ekonomikodesberdinen artean. Gainera, irakasleek den-bora eta dedikazioa beharko dute jarduera etagaitasun pedagogikoak garatzeko, bai eta jar-duera eta ikuspegi pedagogiko berriak diseina-tzeko ere.

• Enplegurako prestakuntzak (jarraitua etalanbidekoa) berebiziko garrantzia izan-go du langileen gaitasunak eguneratu etaberritzeko orduan, betiere benetako beharreierantzuten badie, malgua bada eta langile etaenpresek eskuratu badezakete.

3.2. Hezkuntza Sistemaren eraginkortasunaareagotzeko hobekuntza-proposamenendekalogoa

Ezagutzaren gizartean aurrera egiteko hezkuntzaeta prestakuntzako inbertsioak igotzea derrigorrezkoaden arren, beharrizan hori ez da aitzakia izan behargure hezkuntza-sistemaren eraginkortasun-arazoaahazteko.

– Jorratu beharreko gizarte-erronkak: jaio-tza-tasa urria, biztanleriaren zahartzea etaetorkinen prestakuntza.

Jaiotza-tasa urriak eta biztanleriaren zahar-tzeak (horren ondoriozko gizarte-eskariekin ba-tera) erronka sortzen dute etxeko lan-merka-tuan.

Azterlan prospektibo batzuen arabera etor-kizun hurbilean beharko diren enpleguak gureaukera demografikoekin alderatzen baditugu,immigrazioa da demografiaren eta giza baliabi-deen arteko desoreka-arazoei aurre egitekoaukera/erronka posibleetako bat.

Testuinguru horretan, etorkinen prestakun-tzak hobetzea ezinbestekoa da lan-merkatukobeharrizanei erantzuna emateko. LanbideHeziketak (graduazio-maila altuenak ditu), eta,zehazki, enplegurako prestakuntzak berebizikogarrantzia dute bai talde horren prestakun-tzak hobetzeko, bai etorkin titulatuek dituztenprestakuntzak berehala aprobetxatzeko.

– prestakuntza-maila baxudun (HNSN 1 eta2) biztanleriaren portzentajea murrizte-ko eta derrigorrezko ikasketen ostekobigarren mailako hezkuntzadun (HNSN3 eta 4) biztanleria igotzeko beharra; on-dorioz, lanaren eta prestakuntzaren ar-tean prestakuntza-ibilbideak malgutu etadibertsifikatzeko beharra.

Infoempleo eta Lanbideren arabera,enplegu-eskaintza handienak babeserako en-plegu tekniko eta profesionaletan daude, hauda, prestakuntza-maila ertaina duten taldeetan.

Nahiz eta EAEn hirugarren mailako ikas-ketak (HNSN 5 eta 6) dituzten biztanleak askodiren, Europako bataz besteko mailen gaine-tik, derrigorrezko ikasketen osteko bigarrenmailako ikasketak dituztenak (HNSN 3 eta 4)Europako bataz bestekoaren azpitik daude.

– Eskolako moldakaiztasuna, porrota etaabandonua murrizteko (HNSN 3 eta 4 mai-la altuagoak lortzea zailtzen dute) eta ere-du pedagogikoak egungo eskakizunetara(gaitasunak eskuratu eta garatzearekinharreman handiagoa dutenak) egokitzekobeharra.

332


EAEn hezkuntzaren alorrean egiten den ahalegina(gastua eurotan/BPG) OCDEren bataz bestekoarenazpitik dago. Hala ere, intentsitateari dagokionez(gastua eurotan/ikasleak), ratioa bataz bestekoarengainetik dago. Bestalde, pertsona aktiboei dagokie-nez, irakasleen ehunekoa Europako bataz bestekoabaino askoz altuagoa da.

Datu horiek eskola-errendimenduaren emaitzekinlotzean, EAEren posizioa hobetu egin daitekeelaondorioztatzen da. Datuen arabera, arazoa ez dakuantitatiboa soilik, kualitatiboa ere bada. Izan ere,gure hezkuntza-sistemako irakurketa, zientzia etamatematiken gaitasunaren gaineko ekitate-tasakOCDEko bataz bestekoa baino altuagoak dira, bai-na irakurketa eta zientziako gaitasunaren gainekobikaintasun-mailak baxuagoak. Matematikaren gai-tasunarekin ez da gauza bera gertatzen.

Baieztapen horrek, hezkuntzara baliabide ge-hiago bideratzeko beharra ukatu gabe, hobetzekoaukerak dituen hezkuntza-sistema bat dugula isla-tzen du, eta, bai irakasleen motibazio/sustapena,bai irakaskuntza/ikaskuntzaren prozesua antolatzekomodua funtsezko puntuak dira ahaleginak batzeko.

1. Prestakuntza Zentroek eta Unibertsitateekinguru sozial eta ekonomikoarekin du-ten harremana areagotzea eta errealitateanoso oinarrituta dagoen orientazio integrala(prestakuntzarako eta enplegurako) sustatzea.

Prestakuntzarako eta enplegurako Prestakun-tza Zentroak, Unibertsitateak eta orientatzaileakerrealitate sozial eta ekonomikoarekin lotutaegotea ezinbestekoa da, bereziki lan-merkatuarenerrealitatearekin. Halaber, errealitateari buruzkoezagutzak etengabe eguneratu behar dira.

Testuinguru horretan, zeregin garrantzitsuaematen diogu errealitatean oinarritutako orienta-zio integralari (prestakuntzarako eta enplegurako)eta, ondorioz, orientatzaileari (Prestakuntza Zen-troan nahiz Unibertsitatean), eskari eta eskain-tzaren arteko lotura den aldetik. Horretarako,prestakuntza (zientifiko eta teknologikoa batezere), ezagutza eta jarrera zehatz batzuk eduki be-harko ditu, abiadura bizian aldatzen ari den errea-litate konplexuko faktore desberdinak baloratuahal izateko.

Orientatzaileak, ikasle bat bideratzeko, dau-den enpresa-beharrizanak ondo ulertu beharkoditu, batetik, eta, ikaslearen profila (gaitasunaketa jarrerak) ezagutu eta baloratu beharko ditubestetik, bere gaitasunen araberako irteera pro-fesionalei jarraiki ikasi dezakeena gomendatzeko.

2. Informazioa Helarazteko Sistemaren (enple-gurako behatokia) eraginkortasuna eta ho-rrek egiten duen prospektiba

Behatokiak zeregin bikoitza izan behar du:batetik, informazio kuantitatibo eta kualitatiboahalik eta eguneratuena hedatu eta jasotzekotresna da, eta, bestetik, hausnarketa eta adosta-sunerako tresna.

Ondorioz, Behatokiak ikaslearen aurretiazkoerrendimenduari buruzko informazioa eskaini be-har dio gizarteari (enplegu/langabeziako tasak,enplegu doiaren tasak, laneratzeko denbora etaabar). Aurretiazko errendimendutzat joko da “n”urtean informazioa “n-1” urteari buruzkoa izatea,atzerapen handiagorik izan gabe.

Halaber, prestakuntzaren eskari eta eskain-tzaren arteko egokitzapena errazteko erabakiakhartzeko ezinbesteko ezagutza erakutsi behar du.Horren barruan sartzen da plan estrategiko sek-torialen eta teknologiaren bilakaerarako planenondoriozko azterketa prospektiboa.

Halaber, informazio kualitatiboa eskaintzekogai izan behar du. Horretarako, funtsezkoa datopaketa-mekanismo bat “instituzionalizatzea”,jarduera-prozedura jakin batzuk izango dituenaeta agente ekonomiko eta sozialen (administra-zioa, enpresa eta sindikatuak, irakasleak, orienta-tzaileak) eztabaida eta adostasunerako gune izan-go dena.

Honakoak dira erabili beharreko tresnak:

• Nazioartean garrantzia duten beste herrialde,eskualde...batzuetako antena edo behatokienikerlanen eta metodologien azterketa.

• Behatokiaren orientazioan, enplegu, prestakun-tza eta teknologien gaineko epe ertain/luzekobeharrizanei buruzko informazio esanguratsua(kuantitatibo eta kualitatiboa) sartu behar

333


• Moldakaiztasun, porrot edo abandonu-rako aukerak bezalako arazoak dituz-ten ikasleak irteera profesionalerantzorientatzea (Erdi-mailako LH edo LanbidePrestakuntzarako Programa).

• Eztabaidak sustatzea honako gaietan:

– Haur Hezkuntzak eskola-abandonugoiztiarra murrizteko duen garran-tzia, eta, bereziki, Haur HezkuntzakoBigarren Ziklorako hautatutako ikaste-txean plaza aurkitzeko zailtasunak.

Haur Hezkuntzako Bigarren Ziklorakoaukeratutako ikastetxean plaza aurkitzekozailtasunek bizkortu egin dute lehenengozikloko (0-3 urte) eskolaratze-tasa; gainera,dauden bitartekoak ez dira nahikoak etaaldi horrek eragina izan dezake ikasleakhurrengo urteetan izango duen hezkuntza-garapen egokian, eta, beraz, eskolako aban-donu goiztiarraren eta eskola-porrotarenmurrizketan.

– Hezkuntza-sistemako elementu nagusibatzuk, esaterako: irakasleak aukeratu etasustatu/motibatzeko irizpideak, curriculum-en diseinua, ikaskuntza-irakaskuntzarakoerabilitako metodologiak, ebaluazio-siste-mak, ikasketa-zailtasunak antzemateko etazailtasunak dituzten ikasleei babes egokiaemateko bitartekoak, eta abar.

– Eredu pedagogikoak eskakizunetaraegokitzea.

Jarduerei, ikasketa-denborei, etxeko la-nei, eskola-denborei, azterketa-motei etaabarri buruzko hausnarketa sustatu beharkolitzateke.

5. Oinarrizko gaitasunak eta gaitasun profe-sionalak sustatzea eta prestakuntza osatzea,Prestakuntza Lantokian bezalako formulenbidez, lehenengo lanean arin moldatzeko etaaldatzen diren egoeretara erraz egokitzekobeharrezko oinarrizko gaitasunak eskuratuahal izateko.

Prozesu honekin batera, egokia iruditzen zaiguadostasun indartsua lortzea eta erabakiak har-

da eragile ekonomikoetatik, eta hezkuntza-programen alorrean (arautuan, jarraituan etalanbidekoan) hartutako erabakietara helarazibehar da.

• Hezkuntza-sistemako eta sistema sozial etaekonomiko osoko partaideekin aldizkako to-paketak antolatzea, horien artean harremanegonkorrak ezartzen laguntzeko eta kasu bakoi-tzean lehentasunezko interesa daukaten lan-merkatuko errealitatearen alderdiak aztertukodituzten eta horiei buruzko txostenak egingodituzten (jarraitu beharreko politikarako orien-tazio gisa) lan-taldeak sortzeko.

• Behatokiak, gizarte-agenteekin bat, enplegua-ren eskari eta eskaintza egokitzeko aginte-taula egitea. Bertan, eskari eta eskaintzarenbilakaera eta aurreikuspenei buruzko adieraz-leak jasoko dira, informazio esanguratsuarenlaburpen gisa, sektore eta maila profesionale-tan banatuta.

3. Prestakuntza-maila baxudun (HNSN 1 eta 2)biztanleriaren portzentajea murriztea eta de-rrigorrezko hezkuntza osteko bigarren mai-lako ikasketadun (HNSN 3 eta 4) biztanleriaigotzea; ondorioz, lanaren eta prestakun-tzaren artean prestakuntza-ibilbideak mal-gutu eta dibertsifikatzeko beharra.

4. Eskolako moldakaiztasuna, porrota etaabandonua murriztea

• Indize sozioekonomiko eta kultural (ISEC)baxuko gizarte-geruzetatik datozen hau-rren jarraipenean eta konpainian ahale-ginak areagotzea. Zehazki, ondokoak hartudira kontuan:

– emaitza akademiko baxuak, eta, zehazki,kurtso-errepikapenak maila sozioekonomikoeta sozialekin, gune geografikoekin etakonpainia indibidualizaturako eta erabili-tako sistema pedagogikoetarako bitartekoeskuragarriekin lotuko dituen diagnostikoaegitea;

– integratzeko, aurrera egiteko eta ikastekozailtasunak dituzten ikasleei babesa ema-teko bitartekoak areagotzea zentro jakinbatzuetan.

334


tzekotopaketa-mekanismoa“instituzionaliza-tzea”. Horrela, erabakiek elkar errespetatuko dute,gobernu-erantzukizunak dituena edozein izanda ere,eta enpresen, sindikatu-erakundeen, prestakun-tza-zentroen, unibertsitateen eta prestakuntza etaenplegurako administrazio-organismoen babesaizango dute.

Adostasun horretan sartu behar dira:hezkuntza-politikak, metodologiak, ikaskuntza-modalitate desberdinetako eta, bereziki, lan-zen-troetako ikaskuntzako garapen eta malgutasune-rako helburuak, baliabide ekonomikoen erabileraeta kudeaketarako prozesua eta lan-zentroetanprestakuntza sustatzeko neurriak.

Azterlan honetan aurkeztutako kasu gehiene-tan, helburuak, hezkuntza-politikak eta ikaskun-tza-modalitate desberdinetako, eta bereziki, lan-zentroetako ikaskuntzako garapena lotuta daudegizarte-agenteek (administrazioa, enpresa eta sin-dikatuetako erakundeak, irakasleak…) konfiantzasortu eta adostasun zabalak lortzeko duten gaita-sunarekin.

Eta hezkuntzako emaitzak irakasleen eten-gabeko hobekuntzarekin lotuta daudenez, positi-boa litzateke egun irakasleen taldearentzatdauden prestakuntza etengaberako tresneiburuz hausnartzea, hezkuntza-maila guztietan.

6. Espezialitate tekniko eta zientifikoak susta-tzea eta ezagutza-arlo askoren diziplina-aniztasuna kontuan hartzea.

7. Atzerriko hizkuntzak ikasteari lehentasunaematea.

8. Enplegurako prestakuntza (etengabea etalanbidekoa) malgua eta eskuragarria susta-tzea, sistema ekonomikoko benetako beha-rretan oinarrituta.

Horretarako, lehenengo eta behin prestakun-tzak benetako beharrizanei erantzuten dielaziurtatu behar da. Bestetik, enpresarentzat etaenplegatuarentzat malgua eta eskuragarria izanbehar da. Eta hirugarrenik, ezinbestekoa dalangileak diru-laguntza publikoa jasotzen du-ten prestakuntza-jarduerak ezagutzea. Bestelaesanda, enplegatuari Lanbideri eta diruz lagun-

dutako ikastaroei buruzko informazioa emanbehar zaio.

Testuinguru horretan, agerian utzi nahi dugu44 urtetik gorakoen prestakuntza, langile aktiboakedo langabetuak izanda ere, funtsezkoa delaprestakuntza/enplegua arautzeko sisteman dueneraginagatik; eta are garrantzitsuagoa da per-tsonek enpresa txikietan eta mikro-enpresetan lanegiten dutenean, prestakuntzara sartzea konplika-tuagoa izaten da eta. Honakoak proposatu dira:

• Enpresa txiki eta mikro-enpresentzako kanpai-na espezifikoak sustatzea, gazteen eta 55urtetik gorako pertsonen prestakuntza sustatuzeta kanpaina horiek enpresen pizgarri ekono-mikoekin bateratuz, partaidetza erraztu dadin.

• Irakasleak mikro-enpresetara hurbiltzekoerraztasunak ematea, aholkularitza teknikoarenzeregina izanik, enpresaren beharrizanei eran-tzungo dieten prestakuntzak identifikatu etaproposatu ditzaten.

9. Lan-merkatuko gaitasunen beharrizaneierantzuna (proaktiboa edota erreaktiboa)emateko prestakuntzak identifikatu etaaitortzeko egungo mekanismoa sinplifikatueta arintzea.

Estatuan prestakuntzak egiteko dagoen egun-go prozedurarako mekanismoa geldoegia eta kon-plexuegia da.

Helburua prestakuntzak identifikatu eta aitor-tzeko sistema finkatu, malgu eta arina izateadenez, ezinbestekoa da egungo mekanismoasinplifikatu eta arintzea, gizarteak eta enpre-sek planteatzen dituzten gaitasunen beharriza-nei aurre hartzeaz gain, erreaktiboki jarduteko,atzerapen handirik gabe, prestakuntzak beharrizanhoriekin bat etor daitezen.

10. Unibertsitate-sistemari eta egungo etaetorkizuneko eskari jakin batzuei buruzkohausnarketa-erantzuna.

EAE gailendu egiten da ikaskuntza teknikoakamaitu dituzten tituludun asko irteten direlako,bai Lanbide Heziketatik (goi-maila), bai uniber-tsitateko sistematik.

335


eta ikerketa-organismoak) harremana etaelkarrekintza.

Hobekuntza-eremu horietako batzuk uniber-tsitateko erkidegoaren ahalegina eskatzen dute.Hala ere, lortu nahi diren beste emaitza batzukezingo dira bete, baldin eta beste agente sozialeta ekonomiko batzuek modu aktiboan parte har-tzen ez badute, horrela, gizarte osoa inplikatukoduten helburuak bilakatuko direlarik. Aurreko ata-lean aipatutako osasun eta laguntzako arloetantitulu eta guzti irtendakoen kopurua, adibidez, ezinda erabaki osasunaren agintariek edo gizarte-on-gizatearen arduradunek horren lehentasunak etabeharrizanak ezarri arte. Bestalde, irakasleek en-presekiko eta berrikuntza-sistemako beste eragilebatzuekiko elkarrekintzan duten inplikazio handia-goa unibertsitateko sistemaren ekimenarekin batetorri behar da, eta, gainera, berrikuntza-jarduereieta I+G+B jarduerei lotutako ekoizpen-sistemaosoaren bultzada irmoa jaso behar du.

Azkenik, ezin dugu atzean utzi unibertsitate-sistemak etorkizun hurbilean izango duen erronka.Belaunaldi arteko errelebu masiboaz ari gara,orain 40-45 urteko taldeak erretiroa hartzenduenean iritsiko dena. Izan ere, alderdi horriburuz hausnartzen hasi beharko ginateke, irtenbi-de adostua lortze aldera.

Unibertsitateko ikaskuntzari dagokionez, etanahiz eta unibertsitate-hezkuntzako eredua al-datu den (Bologna prozesua izenekora), hurbi-lera teorikoa egon da enpresen eskakizunen etaunibertsitateko tituludunen ezagutza/gaitasunenartean; halaber, euskal unibertsitatearen siste-mako eragileen artean aurrera egiteko ahalegi-na egiaztatu da, adierazle askotan hobekuntzanabarmenak izan dituela. Edonola ere, oraindikere hobetu beharreko arlo batzuk daude, esatebaterako:

• Abandonu-tasen murrizketa eta ikasleen erren-dimendu akademikoaren hobekuntza.

• Osasun eta laguntzako arloetan eta zientziazehatzetan tituluarekin irtendakoen kopuruak,tasak erreferentzia-herrialde nagusietakoakbaino murritzagoak dira eta.

• Doktoretza-mailen igoera unibertsitatekoirakasleen artean.

• Irakasleen etengabeko prestakuntza, ikaskun-tza-irakaskuntzako metodoak gaitasunetan oi-narritutako prestakuntzan planteatzen direnerronketara egokitzeko;

• Irakasleen inplikazio altuagoa ikerketa-jardue-retan; enpresekiko eta berrikuntza-sistemakobeste eragile batzuekiko (zentro teknologikoak

BIBLIOGRAFIA

339


• IOE taldea (2008): Inmigrantes, nuevos ciudada-nos, Madril, Funcas.

• Europako Erkidegoen Batzordea (2008), Batzordea-ren Komunikazioa: “Gaitasun berriak.enpleguberrietarako. Beharrezko gaitasunak aurreikus-tea eta horiek lan-merkatuaren eskakizunetaramoldatzea” BATZ (2008) 868 azkena. Brusela,Europako Erkidegoen Batzordea.

• Europako Batzordea (1995), Berrikuntzaren liburuberdea, Brusela, Europako Batzordea.

• Europako Batzordea (2006) 7EP biharko erantzunakgaur bertan hasten dira (http://ec.europa.eu/research/fp7/pdf/fp7-factsheets_es.pdf)

• Europako Batzordea (2008), Family life and theneeds of an ageing population Analytical re-port Fieldwork. Brusela, Europako Batzordea.

• Europako Batzordea (2008): Batzordearen jakin-arazpena: Gaitasun Berriak Enplegu Berrieta-rako. Beharrezko gaitasunak aurreikustea etahoriek lan-merkatuaren eskakizunetara mol-datzea. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2008:0868:FIN:ES:PDF

• Europako Batzordea (2010), The Social Situationin the European Union 2009. Brusela, EuropakoBatzordea.

• Europako Batzordea, (2006), EBren laguntza bio-teknologiaren arloko ikerketarako 7 edo PCrenarabera.

• Europako Batzordea, (2007), COMMUNICATIONFROM THE COMMISSION TO THE EUROPEANCOUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENTAN ENERGY POLICY FOR EUROPE {SEC(2007)12}. COMMISSION OF THE EUROPEAN COM-MUNITIES, Brussels, 10.1.2007 COM(2007) 1final

• Angel Garrote —EEE— (2008), ENERGIA BE-RRIZTAGARRIAK, BEHARREZKO APUSTUA.EAE-KO EGOERA. 2008ko martxoaren 12a.10. or.

• Angela Hullmann, (2006), “The economic de-velopment of nanotechnology. An indicatorsbased analysis”, Europako Batzordeko IkerketaZuzendaritza Nagusia, 2006ko azaroa.

• Arartekoa, (2000) Arartekoaren txosteneko go-mendioak. Gasteiz

• Espainiako Bioenpresen Elkartea (ASEBIO), (2010)”Asebioren 2009 urteko txostena”.

• Biobasque, Bioindustria, 70 zientzia enpresa bainogehiago

• Bonaccorsi A eta Thoma G, (2)005), «Scientific andTechnological Regimes in Nanotechnology:Combinatorial Inventors and Performance»,Laboratory of Economics and Management,2005, 43. or.

• Europako Kontseilua, Brusela, (2009ko abenduaren1a) (04.12) 15265/1/09 1. BERRIK. 3. OND.(jatorrizkoa ingelesez)

• Brigitte van Beuzekom eta Anthony Arundel, (2009)

• EAE+innova, (2008), BioBasque 2010 Estrategiahttp://www.CAPVnnova.net/innovacion-tec-nologica/ambitos-actuacion/estrategia-bio-basque-2010/164.aspx

• Lanbide Heziketa Garatzeko Europako Zentroa(LHGEZ) (2008), Europako gaitasun premiak2020rako.

• CIDEC, (2008) Zahartze aktiboa: Aukerak eta estra-tegiak. 44. Lanerako koadernoa, Prestakuntza,Enplegua, Kualifikazioak. Gasteiz, Eusko Jaur-laritza.

II. Kapitulua

340


• Converging Technologies for Improving HumanPerformance.

• Cordis, (2009), L’OCDE définit les opportunitéset les défis concernant l’avenir de la bioéco-nomie.

• AEBko Energia Saila, (2010) (http://www.afdc.energy.gov/afdc/data/fuels.html)

• Eusko Jaurlaritzaren Industria, Kontsumo etaTurismo Saila (2006), 2006-2009 Enpresalehiakortasuneko eta berrikuntza sozialeko pla-na. Gasteiz, Eusko Jaurlaritza.

• Eusko Jaurlaritzaren Justizia, Lan eta GizarteSegurantza Saila (2007), 2007-2010 Enplegu-plana. Gasteiz, Eusko Jaurlaritza.

• Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Saila. Estatis-tika Organo Berezia, (2009ko maiatzaren 8a),Pobreziari eta desberdintasun sozialei buruzkoinkesta 2008. Laburpena eta ondorioak.

• AEBko Energia Saila, (2009), Secretary Chu An-nounces $256 Million Investment to Improvethe Energy Efficiency of the American Econ-omy, http://apps1.eere.energy.gov/news/news_detail.cfm/news_id=12543

• Emakunde (2009), Emakume eta gizonen EAEkoegoerari buruzko zifrak, 2008. Gasteiz, EuskoJaurlaritza.

• EUCO 6/09 - CO EUR 6 - CONCL 4. Analytical re-port. 2008ko iraila.

• Eurobarometroa, (2008), Family life and the needsof an ageing population

• Eurobarometroa, (2010), Special Eurobarometer321. Report Poverty and Social Exclusion,2009ko iraila

• Eurostat (2005) Statistics in Focus,38/2005. Eu-rostat.

• Eurostat (2009): Europe in figures. Eurostat year-book 2009.

• Eurostat, (2009), Sustainable development inthe European Union. 2009 monitoring reportof the EU sustainable development strategy

• Europako Batzordea, (2008) Batzordeak Kon-tseiluari, Europako Legebiltzarrari, EuropakoEkonomia eta Gizarte Lantaldeari eta Eskual-deetako Lantaldeari egindako jakinarazpena,Batzordeak lan-merkatutik kanpo daudenpertsonen inklusio aktiboaren gainean eginda-ko gomendioari buruzkoa. Brusela, 2008.10.3.

• Europako Batzordea, (2008) Batzordeak Kontseilua-ri, Europako Legebiltzarrari, Europako Ekono-mia eta Gizarte Lantaldeari eta EskualdeetakoLantaldeari egindako jakinarazpena, Batzor-deak lan-merkatutik kanpo dauden pertso-nen inklusio aktiboaren gainean egindako go-mendioari buruzkoa. Brusela, 2008.10.3, BATZ(2008) 639 azkena

• Europako Batzordea, (2009), Commission Decisionof 24 December 2009 determining, pursuant toDirective 2003/87/EC of the European Parlia-ment and of the Council, a list of sectors andsubsectors which are deemed to be exposedto a significant risk of carbon leakage # Com-mission Press release of 18 September 2009following the approval by the

• Europako Batzordea, (2010), EUROPAKO LEGEBIL-TZARRAREN ETA KONTSEILUAREN 22/91/CEZUZENTARAUA, 2002ko abenduaren 16koa,eraikinen eraginkortasun energetikoari buruz-koa. http://www.maec.es/SiteCollection-Documents/Espana%20y%20la%20Union%20Europea/Politicas%20Comunitarias/Energia/directiva2002_91.pdf

• Europako Batzordea, (2010), Adimendun Energia– Europa II

• Europako Batzordea, (2010), EXECUTIVE SUMMA-RY REPORT ON THE INTERIM CONCLUSIONSOF THE CONCERTED ACTION

• Zientzia eta Teknologiarako ministerio artekoBatzordea, (2007), Gobernuaren 2008-2011I+G+b estatu-plana. http://www.planestata-lidi.es/plan-idi-public/documentos/plan_es-tatal_08-11.pdf

• EUROPAKO KONTSEILUA Brusela, 2009ko aben-duaren 11

341


• Labein, (2009), Adimendun energia, http://info.labein.es/energiaenedificacion/category/ges-tion-inteligente-de-la-energia/

• LKS (2009), Ekonomia-sektoreei eta horiekBizkaiko lan-merkatuan sartzeari buruzko pros-pektiba-azterlana, Bilbo, Lan Ekintza.

• Luxan, M. (2007): Immigrazioaren eragin demo-grafikoa, Ikuspegi, Immigrazioaren Euskal Be-hatokia.

• Euskadiko Garraio Behatokia, (2010), Euskadikogarraioaren panoramika, 2008.

• ELGA (2005), Osloko gidaliburua. Guisdelines forcollecting and interpreting innovation data,Hirugarren argitalpena.

• ELGA, (2010), The Bioeconomy to 2030: designinga policy agenda – ISBN-978-92-64-03853-0 ©ELGA 2009

• ELGA (2008), A Profile of Immigrant Populations inthe 21st Century: Data from OECD Countries.Paris, ELGA.

• OECD Biotechnology Statistics 2009

• Office of science and Technology Policy - USA,(2009), The National Nanotechnology InitiativeSupplement to the President’s FY 2010 Budget.Executive Office of The President.. Washing-ton, DE.C. 20502. 2009ko maiatzaren 14a.

• Marka eta Patenteen Espainiako Bulegoa. In-dustria-jabetzaren estatistiken aurrerapena.2000-2008.

• OPTI, (2008) Prospektiba-azterlana. Nanoteknolo-gien aplikazio industrialak Espainian 2020rako.

• Pajares, M. (2007): Immigrazioa eta Lan-merkatua,2007ko txostena. Immigrazioaren BehatokiIraunkorra. Immigrazio eta Emigrazioko Esta-tu Idazkaritza. Madril, Lan eta ImmigraziokoMinisterioa.

• Pajares, M. (2009), Immigrazioa eta lan-merkatua,2009ko txostena. Immigrazioaren BehatokiIraunkorra. Immigrazio eta Emigrazioko Esta-tu Idazkaritza. Madril, Lan eta ImmigraziokoMinisterioa.

txosteneko 2. kapitulua, Climate change andenergy.

• Eurostat, (2010), Eurostaten 2009ko urtekaria. 13.kapitulua.

• Eustat, (2009), Eustaten 2009ko urtekaria(Garraioa)

• EEE, Eraginkortasun energetikoa. Energia berriz-tagarriak, www.eve.es

• Industriako Prospektiba Teknologikoaren Beha-tokia —OPTI— Fundazioa, (2003), “Energia,joera teknologikoak epe ertain eta luzera”.Txostena

• Eusko Jaurlaritza (2005), EAE Informazioaren gi-zartean plana, 2005-2010. Gasteiz, Eusko Jaur-laritza.

• Eusko Jaurlaritza (2009), Lan-merkatuko errolda,2008. Eskari fasea. Emaitza nagusiak. Lan etaGizarte Gaietako Saila.

• Eusko Jaurlaritza (2010), EAE Informazioaren gi-zartean plana, 2010. Gasteiz, Eusko Jaurlaritza.

• Eusko Jaurlaritza, (2007), Gizarteratzeko Erakundearteko II. Plana, 2007-2009.

• Eusko Jaurlaritza, (2007), Ingurumenari buruzkoEuskal Autonomia Erkidegoko II. esparru-plana.Etorkizuna diseinatuz, 2007-2010.

• Eusko Jaurlaritza, (2010), Zientzia, Teknologia etaBerrikuntzarako Plana (ZTBP 2010)

• Hullmann A, «Who is winning the globalnanorace?», Nature Nanotechnology, 1. bol.,2006, 82-83 orr.

• Ikuspegi (2008): EAEko biztanleria atzerritarrariburuzko ikerketa, 2007, http://www.ikuspe-gi.org/documentos/investigacion/es/rueda_cast_web_2.pdf.

• INE, (2010), INEren Bizi-baldintzei buruzko inkesta(2008-2009). Behin-behineko datuak. http://www.ine.es/prensa/np589.pdf

• R.N. Kostoff eta beste batzuk, (2007), “Globalnanotechnology research metrics”, Sciento-metrica,2007.

342


• SOPEMI (2008), International Migration Outlook,Annual Report. Paris, ELGA.

• Springer Roco, Mihail C. eta Bainbridge, WilliamSims, eds. (2004)

• SUPPORTING TRANSPOSITION AND IMPLEMEN-TATION OF THE DIRECTIVE 2002/91/EC CA- EPBD (2007 - 2010)

• Europar Batasuna (2006) 7EP biharko erantzunakgaur bertan hasten dira (Europako Batzordea)(http://ec.europa.eu/research/fp7/pdf/fp7-factsheets_es.pdf)

• Europar Batasuna, (2009), CONSEIL EUROPÉEN- 10 et 11 DÉCEMBRE 2009 - CONCLUSIONS

• Europar Batasuna, (2009), EUROPAR BATASUNE-KO KONTSEILUA

• EuropakoLegebiltzarra, (2008),Propositiondedirec-tive du Parlement européen et du Conseil sur laperformance énergétique des bâtiments (refon-te)E4222 - BATZ(2008) 780azkena, 2008/11/13.

• Pérez Órtiz, L. (2008), Egoera ekonomikoa eta Lan-merkatuarekiko harremana. 4. txosten nagusia.Madril, Universidad Autónoma de Madrid.

• Nazioz haraindiko Sare Atlantikoa, (2010), 2010ekotxostena. Itsasoko energia berriztagarrien ga-rapena: Arku Atlantikoko NHSAko eskualdeenarrakasta-baldintzak.

• SCImago research group. SJR · SCImago Journal& Country Rank (Scopus datu-basea http://www.scimagojr.com/)

Web helbideak

• http://cordis.europa.eu/fp7/cooperation/nanotechnology_en.html.

• http://cordis.europa.eu/fp7/kbbe/home_en.html

• http://ec.europa.eu/energy/intelligent/index_en.html

• http://www.CAPV.net/r44-569/es/contenidos/informacion/pcti2010/es_pcti2010/adjuntos/pcti2010_es.pdf

• http://cordis.europa.eu/fetch?CALLER=FR_NEWS_FP7&ACTION=D&DOC=3&CAT=NEWS&QUERY=0121e3614fcd:4108:1f50f6bb&RCN=30881

• http://ec.europa.eu/energy/energy_policy/doc/01_energy_policy_for_europe_en.pdf

• http://ec.europa.eu/environment/climat/emission/carbon_en.htm.

• http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/publications/eurostat_yearbook

• http://www.biobasque.org/aBBW/web/es/bioindustria/caract/index.jsp

• http://www.nanotech-now.com/news.cgi?story_id=37465

• http://www.oecd.org/document/48/0,3343,en_2649_36831301_42864368_1_1_1_1,00&&en-USS_01DBC.html

343


boral. Ikerketa Ekonomikoetarako ValentziakoInstitutua (IVIE).

• Eusko Jaurlaritza (2007): 2007-2010 enplegu-pla-na. Azken txostena. Justizia, Lan eta GizarteSegurantza Saila.

• Infoempleo/Adecco (2010), Infoempleo 2009txostena. Infoempleo.com.

• ELGA (2008), Economic Survey of Spain. 2008/2liburukia. Otsaila. ELGA.

• ELGA (2009), Education at a glance. ELGA.

• Sánchez Llopis, E. (2010), “Modelo productivo,mercado de trabajo y cualificaciones de lostrabajadores”. Lan-merkatuaren koadernoak.Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa, 4. alea,urtarrila. 31-41 orr.

• Allen, J. eta Van der Velden, R. (2007), REFLEX, TheFlexible Proffesional on the Knowledge Society.Ed. Research Centre for Education and the La-bour Market Maastricht University. Maastrich.

• Goi-mailako Hezkuntzaren Kudeaketarako Ikaske-ta-zentroa (2007), REFLEX, El profesional flexi-ble en la sociedad del conocimiento: Informeejecutivo. ANECA ikasketa-unitatea. Madril.

• Goi-mailako Hezkuntzaren Kudeaketarako Ikas-keta-zentroa (2007), Euskal Herriko Uniber-tsitatearen txostena (REFLEX proiektua). Valen-tziako Unibertsitate Politeknikoa. Valentzia.

• CES Espainia (2009), Hezkuntza-sistema eta gizakapitala. Ekonomia eta Gizarte ArazoetarakoBatzordea. 2009/01 txostena. Madril.

• García-Montalvo, J. eta Peiró, J.M. (2009), Aná-lisis de la sobrecualificación y flexibilidad la-

III. Kapitulua

344


• Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila.

• Ogasun eta Herri Administrazio saila. EuskoJaurlaritza, (2010). Aurrekontuak

• El País egunkaria

• Diario Vasco, 10.07.10. Javier Guillenearen ar-tikulua

• EEK. (2009), 2006-2008 txostena

• EGAILAN.

• EUROSTAT, (2007), Population Reference Bureau2007.

• Eurydice, (2009). L’éducation et l’accueil des jeu-nes enfants en Europe: réduire les inégalitéssociales et culturelles

• EURYDICE. (2003) Unitate Nazionalen laguntzaduen Europako agentzia. Special Needs Edu-cation in Europe.

• Euskosare.

• EUSTAT (2004). Eskola- eta unibertsitate-jarduera2002-2003.




• EUSTAT (2007). EAEko txosten sozioekonomikoa.Hezkuntza


• EUSTAT (2009). Unibertsitate-jarduera 2007-2008.Emaitzen azterketa.

• EUSTAT, (2010), Hezkuntza Kontua. Data: 2009koabenduaren 23a.

• Kalitatearen Ebaluaziorako eta AkreditaziorakoAgentzia Nazionala, (2005), Liburu zuria. Irakas-le-ikasketetako Gradu titulua. 1. liburukia.

• LHGEZ: 1999. Lanbide heziketako sistema Espai-nian.

• LHGEZ: 1999. Lanbide heziketaren finantzaketaEspainian.

• CES. 2009. Hezkuntza-sistema eta giza kapitala.

• CIDE, (2005) Joan Rué Domingo. Eskola-absentis-moa hezkuntzaren kalitaterako erronka gisa.

• CIDE. (2002), Hezkuntza-gaien buletina. Espainiakonerabeen irakurketa-ohiturak.

• Europako Batzordea, (2008). Batzordearen 865komunikazioa (2008), Europako hezkuntzareneta heziketaren alorreko lankidetzari buruzkoa,2008ko abenduaren 16koa.

• Europako Batzordea, COM (2008) 868 azkena Gai-tasun berriak enplegu berrietarako. Beharrezkogaitasunak aurreikustea eta horiek lan-merka-tuaren eskakizunetara moldatzea.

• Europako Batzordea. Hezkuntza eta Kultu-ra Zuzendaritza Nagusia. (2004ko azaroa).Hezkuntza eta Prestakuntza Europan: sistemaezberdinak, 2010erako helburu partekatuak.

• Europako Batzordea. Aditu-taldea (2010), NewSkills for New Jobs: Action Now A report bythe Expert Group on New Skills for New Jobsprepared for the European Commission

• Euskadiko Eskola Kontseilua (2010), Euskadikoirakaskuntzaren egoerari buruzko txostena,2006-2008.

• Euskadiko Eskola Kontseilua. 2002-2004 txostena.

• Euskadiko Eskola Kontseilua. 2002-2004 txostena.4. kapitulua: Giza baliabideak

IV. Kapitulua

345


• Espainiako Gobernua, (2006), Hezkuntzari buruzkoLege Organikoa (LOE), 2/2006, maiatzaren3koa.

• Eusko Jaurlaritza, (2009). Lanbide Heziketa etaEtengabeko Ikaskuntzako sailburuordetzarenestatistika-urtekaria. 2008-2009

• Eusko Jaurlaritza (2010), Eusko Jaurlaritzaren gas-tu-politikak 2010eko aurrekontuetan.

• Eusko Jaurlaritza, Osanet.

• Eusko Jaurlaritza. (1989). Hezkuntza BerezikoBatzordearen “Eskola ulerkorra eta integra-tzailea” txostena. Eusko Jaurlaritzaren Argital-pen zerbitzu nagusia. Vitoria-Gasteiz.

• Eusko Jaurlaritza. (2008ko martxoa). Euskadikoebaluazio diagnostikoa. Hura garatzeko etaaplikatzeko proposamena.

• Eusko Jaurlaritza. Hezkuntza Saila (2008). Euskalunibertsitate-sistemarako unibertsitate-plana.Donostia: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpenzerbitzu nagusia.

• Hobetuz.

• http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/por-tal/eurostat/home/

• http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/por-tal/structural_indicators/indicators/social_co-hesion

• http://www.educacion.es/mecd/estadisticas/educativas /dcce/Datos_Cifras_web.pdf

• http://www.eustat.es/elementos/ele0002900/ti_Tasas_de_escolaridad_por_edad_y_ni-vel__200809/tbl0002915_c.html

• http://www.eustat.es/estadisticas/idioma_c/tema_303/opt_0/ti_Nivel_de_instruccion/te-mas.html

• http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-certyreg/es/contenidos/informacion/certificacion_y_regis-tro/es_certyreg/stats.html

• http://www.kei-ivac.com/cast/publicaciones/de-tallepublicacion.jsp?doc_id=11&regDoc=11

• INE, (2010), Espainiako eskualde-kontabilitatea.2000 Oinarria

• EUSTAT, (2010), Hiruhilekoko kontu ekonomikoak.2010eko otsailaren 15a.

• EUSTAT, (2010), Biztanleriaren ikasketa-maila.

• EUSTAT, (2010), Biztanleria 2008. Eskolatze-tasa2008.

• EUSTAT, (2010). Biztanleriaren Jardueraren Ara-berako Inkesta.

• EUSTAT. (2010), Biztanleriaren eta etxebizitzenestatistika (BEE06)

• EUSTAT. (2010) Udal-biztanleriaren eguneratzea.

• Espainiako Editore-gremioen federazioa (FGEE).(2007), Irakurtzeko eta liburuak erosteko ohitu-ren barometroa Autonomia Erkidegoka 2007an.

• FORCEM: (1999). Etengabeko Prestakuntzarako I.Hitzarmen Nazionalaren Balantzeari buruzkoMemoria (1993-1996).

• FORCEM. (2000). FORCEM fundazioaren estatistika-buletina. II. EP hitzarmenak. Adierazle nagusiak

• FORCEM. (2001). Etengabeko Prestakuntzaren po-litikak eta praktikak Europako esparruan.

• FORCEM. (2002). FORCEM fundazioaren estatis-tika-buletina. II. EP hitzarmenak. Bilakaera-adierazleak

• FTFE. (1998). II. Etengabeko prstakuntza hi-tzarmenak. Etorkizunerako hitzarmenak

• FTFE. (2001). Jardueren memoria (2000).

• FTFE. (2003). Etengabeko Prestakuntzaren finka-tzea eta garapena Espainian.

• FTFE. (2003). Espainian Etengabeko Prestakuntzandauden 3 azpisistemen arteko erlazioa.

• FTFE. (2004). Jardueren memoria (2001).

• CYD fundazioa (2009). CYD txostena (2009).

• Enplegu-prestakuntzarako Hiruko Fundazioa (FT-FE). http://www.fundaciontripartita.org

• Espainiako Gobernua, (1990), Hezkuntza Sistema-ri buruzko Lege Organiko Orokorra (LOGSE),1990eko urriaren 3koa (urriaren 4ko BOEnargitaratua).

346


• ISEI-IVEI. (2003) Hezkuntza-adierazleen euskal sis-tema

• ISEI-IVEI. (2004) Hezkuntza-adierazleen euskal sis-tema

• ISEI-IVEI. (2008) ELGAren azken txostena. PISA2006.

• LANBIDE, (2009) 2008 memoria.

• Lanbide. (2008) LH tituludunen laneratzearen jarrai-penerako inkesta. Lan-merkatuaren behatokia

• Hezkuntza Ministerioa (2009) Adierazleak. Biztan-leria helduaren ikasketa-maila

• Hezkuntza Ministerioa (2010), EspainiakoIrakaskuntzaren Estatistika: unibertsitatezkanpoko mailak. Estatistika-bulegoa.

• Hezkuntza Ministerioa: http://www.educacion.es

• Hezkuntza Ministerioa. (2010), Espainiako hezkun-tza zenbakitan. Estatistikak eta adierazleak.2010eko argitalpena

• Lan eta Immigrazioko Ministerioa, (2009). Lan etaImmigrazio Ministerioaren estatistika-urteka-ria, 2008.

• Lan eta Immigrazioko Ministerioa: http://www.mtin.es

• Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioa. (2006). En-plegurako Lanbide Heziketa hitzarmena

• Hezkuntza Ministerioa (2010) Diagnostikoarenebaluazio orokorra 2009, Lehen Hezkuntza.Laugarren maila. EMAITZEN TXOSTENA

• Hezkuntza Ministerioa, (2009). 2008-2009 ikastur-teko aurrerapenak

• Hezkuntza Ministerioa. (2010), Datuak eta Zifrak.2009/2010 ikasturtea. http://www.educacion.es/mecd/estadisticas/educativas/dcce/Da-tos_Cifras_web.pdf

• Enplegu Prestakuntzaren behatokia, FTFE. (2010).Enpresetako prestakuntza 2009

• Enplegu Prestakuntzaren behatokia, FTFE. (2010)Emaitzen balantzea, 2009

• ELGA (2010). Hezkuntzaren egoera. ELGAko adie-razleak 2010, ESPAINIAKO TXOSTENA

• INE. (2007). Biztanleria helduak ikasketa-jarduere-tan duen partaidetzari buruzko inkesta (EADA).

• INE. (2009) 2009ko otsailaren 23ko prentsa-oharrak, Familiek hezkuntzan egiten dutengastuari buruzko inkesta.

• INEM, Lan eta Immigrazioko Ministerioa. (2008)Espainiako Lanbide Heziketako sistemen labur-pen panoramikoa.

• Hezkuntzako Ikuskatzailetza. 2001-2002 eskola-emaitzak.

• Ebaluazio-institutua, Hezkuntza Ministerioa.(2010). 2009 txostena. Hezkuntza-helburuaketa Erreferentzia puntuak 2010.

• Ebaluazio-institutua, Hezkuntza Ministerioa.(2010). Hezkuntzako adierazleen estatuko sis-tema, 2009

• Ebaluazio-institutua. Hezkuntza Ministerioa, Es-painiako Gobernua, (2009), Hezkuntzako adie-razleen estatuko sistema, 2009

• Estatistika-institutu Nazionala http://www.ine.es

• Kualifikazioen eta lanbide heziketaren euskal ins-titutua. 1999. EAEko kualifikazio profesionalensistema.

• ISEI-IVEI, (2009) Rs8. Derrigorrezkoaren ondokobigarren hezkuntza amaitzea http://www.isei-ivei.net/cast/sviec/historial/2009/Rs8cast-n.pdf

• ISEI-IVEI, (2005), Euskal hezkuntza-sistemak LehenHezkuntzako Hezkuntza-premia Bereziei ema-ten dien erantzunari buruzko ikerketa.

• ISEI-IVEI, (2005eko abendua), Euskal hezkun-tza-sistemak Lehen Hezkuntzako Hezkun-tza-premia Bereziei ematen dien erantzunariburuzko ikerketa.

• ISEI-IVEI, (2002) Ikerketa dokumentala.

• ISEI-IVEI, (2009) Ikasturtea errepikatzeak ikasleenirakaskuntza-ikasketa prozesuan duen eragina.

• ISEI-IVEI. (2010), Ebaluazio Diagnostikoa, 2009. 2.DBH. Emaitzen txosten orokorra.

• ISEI-IVEI. (2010). Ebaluazio Diagnostikoa, 2009.Lehen Hezkuntzako 4. maila.

347


• Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa. EEZP: http://www.sepe.es

• Lanbide Heziketa eta Etengabeko IkaskuntzakoSailburuordetza. 2008-2009 estatistika-urte-karia.

• Warnock Mary, (1981), Meeting Special Educatio-nal Needs, Londres: Her Britannic Majesty’sStationary Office.

• www.deusto.es

• www.educacion.es

• www.ehu.es Euskal Herriko Unibertsitatea zenba-kitan, 2008-2009

• www.eustat.es

• www.fundacioncyd.org

• www.ine.es

• www.mondragon.edu 2002-2007 memoria aka-demikoak

Herrialdeen kodeak:

BE: Belgika, CZ: txekiar Errepublika, DK: Dani-marka, DE: Alemania, EE: Estonia, EL: Grezia, ES:Espainia, FR: Frantzia, IE: Irlanda, IT: Italia, CY: Zipre,LV: Letonia, LT: Lituania, LU: Luxemburg, HU: Hun-garia, MT: Malta, NL: Herbehereak, AT: Austria, PL:Polonia, PT: Portugal, SI: Eslovenia, SK: Eslovakia,FI: Finlandia, SE: Suedia, UK: Erresuma Batua, IS:Islandia, LI: Liechtenstein, NO: Norvegia, CH: Sui-tza, BG: Bulgaria, HR: Kroazia, RO: Errumania, TR:Turkia, AL: Albania, MK: Mazedoniako JugoslaviarErrepublika ohia.

• ELGA, (2003), DeseCo txostena. Gaitasunen defini-zioa eta hautaketa.

• ELGA. (2008) PISA 2006 ebaluazioaren azkentxostena. 15 urteko ikasleak Zientzia, Mate-matika eta Irakurketa arloetan ebaluatzekonazioarteko proiektua. Euskadiko emaitzak.

• ELGA. (2008), PISA 2006 emaitzak

• ELGA. ISEI-IVEI, (2008) PISA 2006 ebaluazioarenazken txostena. 15 urteko ikasleak Zientzia,Matematika eta Irakurketa arloetan ebaluatzekonazioarteko proiektua. Euskadiko emaitzak.

• ELGA (2008): Education at a glance

• Europako Erkidegoen Argitalpen OfizialetarakoBulegoa, (1997) Europar Batasuneko hezkun-tzaren oinarrizko zifrak.

• Hezkuntza, Zientzia eta Kultura arloetarako NazioBatuen Erakundea, (2005), UNESCO 2005 mundu-txostena: Ezagutzaren gizarteetara bidean.

• Europako Parlamentua, (2010), P7_TA-PROV(2010)0164 Mundu aldakor baterako fun-tsezko gaitasunak: “Hezkuntza eta Prestakun-tza 2010” lan-programa abian jartzea. EuropakoParlamentuaren ebazpena

• 1128/2003 ED, irailaren 5ekoa (azaroaren 25eko1416/2005 ED bidez aldatua).

• 229/2008 ED, otsailaren 15ekoa, Lanbide Heziketaarloko Erreferentzia Zentro Nazionalak arau-tzen dituena (2008ko otsailaren 25eko BOE)

• Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoa-INEM. (2002).Etengabeko prestakuntza eta helduentzakohezkuntza Espainian.

348


• Abbey, J. Davies, G., Mainwaring, L. (2006):“Vorsprung durch Technium: towards a systemof innovation in South-west Wales”, RegionalStudies, 42, 2. liburukia, 281-293. orr.

• Enplegu Agentzia Federala, “Adinez nagusiakdiren egoera lan merkatuan”, 2007ko urria,http://www.arbeitsagentur.de/nn_27908/zentraler-Content/A01-Allgemein-Info/A015-Oeffentlichkeitsarbeit/Allgemein/Neue-Bros-chuere-zur-Situation-Aelterer.html

• Andersen, V. (2009): Factsheet Denmark. Den-mark-an overview. Ed. Ministry of ForeignAffairs of Denmark

• Annoni, P.; Kozovska, K. (2010): EU Regional Com-petitiveness Index 2010. JRC-IPSC. Publica-tions Office of the European Union. Luxemburg:

• Archan, S. eta Mayr, T. (2006): Vocational educa-tion and training in Austria. Short description.Cedefop Panorama series, 125. Luxemburg.

• Ashhcroft, T.C.; Bebb, G.; Kalantaridis, C.; Heinze,A.; Lawrence, K. (2009): Evaluation of HEFCW’sthird Mission Fund 2004/05 to 2006/07. Inno-vas Consulting. Chershire.

• Schulte, B. (2005). Alemaniar hezkuntza sistema.Humboldt Unibertsitatea, Berlin.

• Schulte, B. (2005). Europar hezkuntza sistemak,¿krisia ala transformazioa?- www. obrasocial.lacaixa.es/estudiossociales.

• Bradshaw, J.; Sturman, L.; Vappula, V.; Ager, R.;Wheater, R. (2007): Achievement of 15-year-olds in Wales: PISA 2006 National Report(OECD Programme for International StudentAssessment), NFER, Slough.

• Bredgaard, T.; Larsen, F.; Madsen, P.K. (2005):“The flexible Danish labour market-a review”,CARMA Research Papers. Aalborg University.

• Bredgaard, T.; Larsen, F.; Madsen, P.K. (2006):“Opportunities and challenges for fexicurity-The Danish example”. Transfer: European Re-view of Labour and Research. 12. liburikia,61-82. orr.

• Cedefop Panorama series; 106, (2005). Luxem-bourg: Office des publications officielles desCommunautés européennes, Jos Noesen. Laformation et l’enseignement professionnels auLuxemburg. Une brève description

• CEREQ, (1998) Kalifikazioak eta Enplegua 19. zk.Aurrekari historiko eta instituziozkoak. ikastu-nak, ikas-ekinezko prestakuntza, sistema duala¿kale itsuak ala autobideak etorkizunera?

• Commision de concertation sur la politique de lajeunesse. (2009) Reconnaître la valeur de lajeunesse. Livre Vert

• Commission de concertation sur la jeunesse,(2009) Groupe de travail Emploi-Formation.Constats et diagnostics sur les parcoursd’insertion professionnelle des jeunes. Notede cadrage.

• Conseil Economique Social et Environnemntal,(2008) Avis et rapports. 25 ans de politiquesd’insertion des jeunes: Quel bilan?. http://lesrapports.ladocumentationfrancaise.fr/BRP/084000686/0000.pdf

• Cooke (2002): “Eskualde eta tokiko biziberritzeestrategiak Galesen: la nueva ola”, Lan Harre-manak, I. liburikia, 181-196. orr.

• Cooke, P, Morgan, K. y Price, A. (1994): “The Welshrenaissance: inward investment and industrialinnovation”, Regional Industrial Research ReportNo. 19, Cardiff, Centre for Advanced Studies

• Cooke, P. (2004): “The regional innovation systemin Wales: evolution or eclipse?”, en Cooke,

V. Kapitulua

349


• Federal Ministry for Education, the Arts and Cultu-re (2008): Development of education in Austria.2004-2007. Ed. Austrian Agency for QualityAssurance. Viena.

• Federal Ministry of Labour, Social Affairs andconsumer protection (2009): Youth and work inAustria. Viena.

• Führ, C. (1997): Deustches Bildungswesen seit1945. Grundzüge un Probleme. 2002. Neuwied:Luchterhand

• Herrero Villanueva, G. (2008): Finlandia: laneantxertatzeko eta produktibitatea handiagotzekoplan publikoak 1998-2009. BOLETÍN ECONÓ-MICO DE ICE 2951 zk. 2008ko azaroaren 1etik10ere. www.revistasice.com

• Geerdsen, L. P. (2006): “Is There a Threat Effect ofLabour Market Programmes? A Study of ALMPin the Danish UI System”, Economic Journal,116. liburukia, 513 zk., 738-750. orr.

• González, L. (2006): “Diferencia entre los sistemaseducativos Británico y Español: una experien-cia en Reino Unido.”, Hezkuntza eta Gizartearibuurzko V. Nazioarteko Kongresua. Hezkuntza.Retos del siglo XXI. azaroak 30, abenduak 1eta 2. Granada.

• Grasenick, K., Wagner, G. y Zumbusch, K. (2008):“Trapped in a net: network analysis for net-work governance”, The journal of informationand knowledge management systems, 38. li-burukia 3 zk., 296-314. orr.

• Haider, G. eta Reiter, C. (eds.) (2004), PISA 2003-In-ternationaler Vergleich von Schülerleistungen;Nationaler Bericht-Mathematik, Lesekompe-tenz, Naturwissenschaft, Problemlösen, Graz.

• Hans-gerog Kotthoff, Miguel A. Pereyra, (2009).The experience of PISA in Germany: reception,recent reforms and reflexions about a changingeducational system. Vol.13. liburukia, 2 zk.www.sfb597.uni-bremen.de

• Härtel, P. y Marterer, M. (2009): “Transitionwithout barriers: improving and matching ba-sic competencies and vocational qualificationneeds”, en Innovative Apprenticeships Promo-

P.; Heidenreich, M.; Bracyk, H. (eds). RegionalInnovations Systems (2nd editon), Routeledge,London. 214-233. orr.

• Cort, P. (2002): “Danish Ministry of Education(2007): Denmark’s strategy for lifelong lear-ning. Education and lifelong skills upgradingfor all. Report to the European Comission.April 2007. Ed. Danish Ministry of Education.Copenhagen.

• Cuddy, N.; Leney, T. (2005): Vocational educationand training in the United Kingdom. CedefopPanorama series; 111. Luxemburg.

• Danish Ministry of Education (2008a): The Fo-lkeskole. http://eng.uvm.dk/~/media/Files/English/Fact%20sheets/080101_fact_sheet_the_folkeskole.ashx

• Danish Ministry of Education (2008b): Initial Voca-tional education and training programs. http://eng.uvm.dk/~/media/Files/English/Fact%20sheets/080101_fact_sheet_vocational_edu-cation.ashx

• Danish Ministry of Education (2008c): The de-velopment of education: National report ofDenmark.

• Danish Ministry of Education (2008d): Adultvocational training in Denmark. http://eng.uvm.dk/~/media/Files/English/Fact%20shee-ts/080101_fact_sheet_adult_education.ashx

• Department for Children, Education, Lifelong Lear-ning and Skills: (2008): Skills that Work forWales, Skills and Employment Strategy andAction Plan. Welsh Assembly Government.

• Department for Children, Education, Lifelong Lear-ning and Skills: (2009): Reducing the proportionof young people not in education, employmentor training in Wales. Delivering Skills thatWork for Wales. Welsh Assembly Government.

• Finlandiako Zuzendaritza Nazionala. “FinlandiarHezkuntza Sistema” www.oph.fi

• Ramírez Torres, G. (2007), Funding Public HiherEducation Institutions in Germany. 9. Hezkun-tza Foroa, 2007, 239-266. orr.

350


• Linnäkylä, P. (1991): Quality of School Life in theFinnish Comprehensive School: a comparativeview.Williams/Liston.

• Madsen, K. (2004): “The Danish model of flexi-curity: experiences and lessons”. Transfer:European Review of Labour and Research. 10.liburukia, 187-207. orr.

• MEC (2005): Objetivos educativos europeos yespañoles. Puntos de referencia 2010 de 17 demayo de 2005. Madrid, MEC.

• MOCDErejo, J. (2005a): Finlandiar hezkuntza sis-tema: lehen hezkuntza eta derrigorrezko biga-rren hezkuntzako irakasleen prestakuntza. Bar-tzelona, Universitat Ramon Llull/Blanquerna.

• Mateo Pérez, M.A. (2000). Los trece primerospaíses en orden inverso a la pobreza infantil.Datos y evidencias desde el Luxembourg Inco-me Study.www.lis.ceps.lu/access.htm

• Mikkola, A. (2005): Irakasleen hasierakoprestakuntza Finlandian. “A Propósito de PISA”mintegiko ponentzia: Irakasleen prestakuntzaFinlandian eta Espainian”. Madril, 2005ekoabenduak 12.

• Ministry of Education. (1999) Development Planfor Education and University Research for theperiod 2000-2004.Helsinki.

• Nilsson, J.E. (2006): The role of universities inregional innovation systems-a Nordic perspec-tive. Ed. Copenhagen Business School Press.Køge.

• Nowak, S.; Schneeberger, A. (2005): Lehrlings-ausbildung im Überblick: Strukturdaten überAusbildung und Beschäftigung. Vienna: ibw-Bildung & Wirtschaft, 33zk. interneten: http://www.ibw.at/html/buw/BW33.pdf [2010ekoirailaren 10ean aipatua].

• OCDE (2008): PISA 2006 Txostena. Gaitasun zien-tifikoak biharko mundurako.

• OCDE, (2001), Analyse des politiques d’éducation.2001 Enseignement et competénces. www.oecd.org.

ting Successful School-to-Work Transitions.Conference Proceedings, 17-18 September2009. Turin, Italia. 113-116. orr.

• Heckl, E., C. Dörflinger and A. Dorr (2006), Eva-luierung der Wiener JASG-Lehrgänge, KMUFORSCHUNG AUSTRIA, Vienna.

• Hoeckel, K. (2010): Learning for jobs. OECD Re-views of vocational education and Training.AUSTRIA. OECD

• Huggins, R.; Davies, V. (2006): European Com-petitiveness Index 2006-07. Robert HugginsAssociates. Pontypridd.

• Huggins, R.; Jones, M.; Upton, S. (2008): “Univer-sities as drivers of knowledge-based regionaldevelopment: a triple helix analysis of Wales”,International Journal of Innovation and Regio-nal Development, I. liburukia 1 zk., 24-47. orr.

• Huggins, R.; Thompson, P. (2010): UK Competi-tiveness Index 2010. Centre for InternationalCompetitiveness. Cardiff School of Manage-ment. Cardiff.

• Ilsøe, A. (2007): “The Danish Flexicurity Model - aLesson for the US?”. Faos Working Paper. 81.University of Copenhagen.

• Lan eta Lanbide Ikasketen Institutua (IAB), (2007),“Aldaketa demografikoa: Enpresek langileenzahartzeari aurre egin behar diote”, 2007kourria, http://doku.iab.de/kurzber/2007/kb2107.pdf

• Juha Ojanen, (2002). Hezkuntza Finlandian. www.redes-cepalcala.org

• Kaufmann, A y Todtling, F. (2000): “Systems of In-novation in Traditional Industrial Regions: TheCase of Styria in a Comparative Perspective”,Regional Studies, 34: 1, 29-40. orr.

• Kohonen, V, Niemi, H. (1996): Teacher EducationProgramme Review. An Evaluation of Pro-grames of Teacher Education in Austria andFinland in 1993. University of Jyväskylä.

• Lefebvre, A.; Méda, D. (2008): “Performance Nor-diques et flexicurité: quelles relations?”. Tra-vail et Emploi, 113 zk., 129-139. orr.

351


bnisse europäischer Erhebungen, iwb-series,No. 142, Vienna.

• Statistics Denmark (2010): Denmark in Figures.2010. http://www.dst.dk

• Sturn, D. (2000): “Decentralized Industrial Policiesin Practice: The Case of Austria and Styria”,European Planning Studies, 8: 2, 169-182.

• Südwesten liegt bei PISA 2006 m Lándervergleichin der Spitzengruppe. Landesportal BadenWürttemberg. Www.baden-wuertemberg.de

• Sweet, R. (2009): “Apprenticeship, Pathways andCareer Guidance: A Cautionary Tale”, en Inno-vative Apprenticeships Promoting SuccessfulSchool-to-Work Transitions. Conference Pro-ceedings, 17-18 September 2009. Turin, Italy.

• Tödtling, F. y Sedlacek, S. (1997): “Regional econo-mic transformation and the innovation system ofStyria”, European Planning Studies, 5: 1, 43 - 63

• Trippl, M., Otto, M. (2009) “How to turn the fate ofold industrial areas: a comparison of cluster-basedrenewal processes in Styria and the Saarland”,Environment and Planning, Vol 41, pp. 1217-1233.

• UNESCO (2007): World Data on Education. 6th edi-tion, 2006/2007. www.ibe.unesco.org

• UNESCO (2007): World Data on Education. 6th edi-tion, 2006/2007. www.ibe.unesco.org

• UNESCO: Hezkunzari buruzko munduko txostena1995, 26-29. orr.

• UNI C. (2010): Facts and Figures 2009 Key Figures inEducation 2009. Ed. Danish Ministry of Education.

• United Nations Development Programme: Informesobre el Desarrollo Humano 1996. Madrid,Mundi-Prensa

• Wales Employment and Skills Board (2009): AWales that works. First annual report.

• http://wales.gov.uk/docs/dcells/publications/090429aWalesthatworksSummaryen.pdf (2010ekouztailak 28)

• Heath, W. y Winther, P. (1996). Europar Parlamen-tua, ikasketen zuzendaritza nagusia.Politika

• OCDE, (2005.), OECD Factbook 2005: Economic,Environmental and Social Statistics. http://www.oecd.org/

• OCDE, (2009), Education at a Glance. OECD Indica-tors.OECD, 192. http://www.oecd.org

• OCDE, (2009): Education at a glance. OECD Publis-hing. Paris.

• Park, S.C; Lee, S.K. (2005): “The innovation systemand regional growth strategy in Denmark”. AI& Society. 19. liburukia, 292-308. orr.

• Pasi Sahlberg, (2006). Raising the bar: How Fin-land responds to the twin challenge of secon-dary education. www.ugr.es.

• Paul Robert, (2008). Hezkuntza Finlandian:arrakastamiresgarriaren sekretuak. www.edukoteka.googlegroups.com/web/los secretos_finlan-dia.pdf

• Pedersen, H. (2006): Factsheet Denmark. Economy.Ed. Ministry of Foreign Affairs of Denmark.

• Pedersen, P.J. (2003): Danimarkari buruzko datuak.Jarduera ekonomikoa eta lan merkatua. Ed.Danimarkako Kanpo Arazoetako Erret Minis-terioa.

• Pedersen, P.J. (2008): Factsheet Denmark. Trade,Industry and Labour Market. Ed. Ministry ofForeign Affairs of Denmark

• Pirjo Linnäkyla (1997): Quality of School Life in theFinnish Comprehensive School: a comparativaview. Scandinavian Journal of EducationalResearch, 40. liburukia, 1 zk.

• Geilsdörfer, R. (2008): El sistema educativo enBW. Seminario Internacional EducaciónSuperior:Chile y el mundo.

• Reiner, C. (2010): Selling the ivory tower andregional development: technology transferoffices as mediators of university-industrylinkages. Working papers in Managementand Economics, n.o 2010-5. University ofSalzburg.

• Schneeberger, A.; Nowak, S. (2008), Lehrlingsaus-bildung im Überblick. Strukturdaten und Erge-

352


• Zhou, J. (2007): “Danish for All? Balancing flexi-bility with security: the flexicurity model”. IMFWorking Paper 07/36.

• Zusammengfassung PISA 2006 in Deutschland,die Kompetenzen der Jugendlichen,im drittenLändervergleich.2008. Manfred Prenzel, Cor-dula Artelt, Jürgen Baumert, Werner Blum,Marcus Hammann, Eckhard Klieme und Rein-hard Pekrun. www.pisa.ipn.unikiel.de/zusam-menfassung_PISA2006.pdf

soziala Finlandian: ikuspegi orokorra. www.europarl.europa.eu/workingpapers/soci/w9/default_es.htm

• Wilthagen, T. y Tros, F. (2004): “The conceptof flexicurity: a new approach to regulatingemployment and labour markets”. Transfer:European Review of Labour and Research. 10.liburukia, 187-207. orr.

• Young, V y Morrel, J. (2006): Future Skills Wales2005. Sector Skills Survey. Main Report. Lud-gate House. London.

Web helbideak

• http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/download

• http://dialnet.unirioja.es/servlet/fichero_articulo?codigo=1127293&orden=0

• http://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/2257/1/Pobreza%20infantil%20en%2025%20pa%C3%ADses%20industrializados%20definitivo.pdf

• http://training.itcilo.it/americas/formprof/textos/Politicaeuropea.PDF

• http://www.agett.com/boletines/pdf/Boletin%20n32%20marzo%2010.pdf

• http://www.ammatillinenkoulutus.com/upload/images/muut_kuvat/pdf/alakoht/English/Vocational_edu-cation_%20and_training_in_Finland.pdf

• http://www.centre-inffo.fr/Luxembourg.html

• http://www.cepcordoba.org/archivos/index/FINLANDIA%20agomez/CP_enero%202009%20finlan-dia/12498.pdf

• http://www.consultoras.org/frontend/aec/descargar.php?idf=12824

• http://www.edu.fi/

• http://www.education.gouv.fr/cid48772/les-apprentis.html

• http://www.eustat.es/documentos/datos/euskadi%20en%20cifras/06_euskadi_cifras_c.pdf

• http://www.eustat.es/documentos/EUSKADIEU27_2008_c.pdf

• http://www.fundaciocampalans.com/archivos/revista/12_11.pdf

• http://www.kultusportal-bw.de/servlet/PB/menu/1259560/

• http://www.minedu.fi/export/sites/default/OPM/Julkaisut/2008/liitteet/opm42.pdf?lang=en

• http://www.oph.fi/download/124281_sistema_educativo_de_finlandia.pdf

• http://www.redes-cepalcala.org/inspector/DOCUMENTOS%20Y%20LIBROS/EVALUACION/LA%20EDU-CACION%20EN%20FINLANDIA%202.pdf

• http://www.revecap.com/encuentros/anteriores/viiieea/trabajos/a/pdf/aristondo2.pdf

• http://www.revistaeducacion.mec.es/re2006/re2006_14.pdf

353


• http://www.sysfal.be/observatoire.cfm

• https://www.redtrabaja.es/es/portaltrabaja/resources/pdf/informacion/eures/MT_Finlandia.pdf

• www. adide.org/revista 2008Revista nº8.Finlandia

• www. Dw-world.de

• www.aesyd.blogspot.com/2008/03/la-pirmide-de-poblacin-el-31-de.html

• www.arbeitsagentur.de

• www.baden-wuertemberg.de “Südwsten liegt bie Pisa 2006 mi Ländervergleich in der Spitzengruppe”

• www.buenastareas.com. Sistema Educativo en Alemania.

• www.de.wikipedia.org/wiki/Berufsakademie#Gr.C3.BCndungsidee_aus_Baden W.C3.BCrttemberg

• www.dhbw.de/die-duale-hochschule/wir-ueber-uns/#c55.

• www.ec.europa.eu/employment_social/esf/docs/badenwurttemberg_de.pdf.Europäische Sozialfonds inBaden-Württemberg, Deutschland, 2007-2013

• www.euskadi.nethttp://ufr6.univparis8.fr/desshandi/archives_desshandi/rapport_gallo/proes/finlandia.html#emen

• www.finlandia.org

• www.fundaciocampalans.com/archivos/revista/12_11.pdf

• www.gemeinschaft-der-generationen.bmas.de/datenfakten50.html

• www.infopanki.fi

• www.km-bw.de

• www.km-bw.de/servlet/PB/menu/1028081/index.html

• www.landtag-bw.de .Wahlkreisebüro. Mitglied des Landtags Baden-Württemberg

• www.lpb-bw.de/publikationen/.../wirtschaft.pdf .-” Wirtschaft in Baden-Württemberg”

• www.mfg-innovation.eu . Baden-Württemberg Center of Excellence for IT and Media. - “Where creativitymeets Technolgy.html

• www.mtin.es/es/mundo/Revista/Revista108/91.pdf

• www.mwk-bw.de. Der Europäische Sozialfonds in baden-Württemberg, Deutschland, 2007-2013

• www.statistik-bw.de/ArbeitsmErwerb/arbeitsmarktBW/

• www.urg.es. Monográfico: La experiencia del PISA en Alemania: Recepción, reformas recinetes y reflexio-nes sobre un sistema educativo en cambio”

HezkuntzaSistema EAEkoJarduera Sozioekonomikoaren ... I_SistemaEducati… · 2.0.Sarrera ......

Documents

Transcript of HezkuntzaSistema EAEkoJarduera Sozioekonomikoaren ... I_SistemaEducati… · 2.0.Sarrera ......