Guía sobre a regulación económica do matrimonio e...

Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECO-

NÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e

das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE

FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN

ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimo-

nio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS

DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGU-

LACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica

do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS

PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A

REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación econó-

mica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO

E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA

SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regula-

ción económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRI-

MONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito

GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a

regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO

MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de

feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre

a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO










MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas

de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía

sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓ-

MICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das

do matrimonio e das parellas de feito

Guía sobre a regulación económica

AutorasMª Isabel Pérez Vallejo

Paula Reyes Cano

CoordinadoraAltamira Gonzalo Valgañón

ColaboradoraRosa Pérez-Villar Aparicio

Todas elas avogadas e socias de Themis

Edita: Asociación de Mujeres Juristas ThemisAlmagro, 28 - Bajo - 28010 MadridTel.: 91 319 07 21 - Tel. e fax: 91 308 43 04e-mail: [email protected] - www.mujeresjuristasthemis.org

Deseña e realiza: PardeDOSDepósito Legal: M-54910-2007

Índice

Prólogo 9

Presentación 11

1. Referencia histórica á situación da muller dentro do matrimonio 13

2. Matrimonio 192.1. Protección constitucional do matrimonio 212.2. Dereitos e deberes dos cónxuxes 22

3. Regulación económica do matrimonio 253.1. ¿Que se entende por réxime económico matrimonial? 273.2. ¿Que finalidade se persegue coa regulación do réxime

económico matrimonial? 283. 3. ¿Cales son os réximes económicos do matrimonio? 293.4. Normas comúns a todos os réximes económicos do matrimonio 29

3.4.1. Liberdade dos cónxuxes para elixiren o réximeeconómico matrimonial 29

3.4.2. Modificación do réxime económico matrimonial 323.4.3. Levantamento das cargas do matrimonio 32

3.4.3.1. ¿Que se entende por cargas do matrimonio? 323.4.4. Exercicio da potestade doméstica 343.4.5. Atribución legal do mobiliario e do enxoval da vivendahabitual despois da morte dun dos cónxuxes 34

Pág

3.4.6. Liberdade de contratación entre cónxuxes 343.4.7. Vivenda familiar e mobles de uso ordinario da familia 35

3.4.7.1. ¿Que consecuencias xurídicas ten a falta deconsentimento na disposición da vivenda? 35

3.5. Capitulacións matrimoniais 373.5.1. ¿Que se entende por capitulacións matrimoniais? 373.5.2. ¿Para que se pactan? 373.5.3. ¿Como e quen as pode realizar? 383.5.4. ¿Existe algunha limitación en canto aos acordosa que poden chegar os cónxuxes en capitulacións matrimoniais? 38

3.6. Réxime de gananciais 393.6.1. ¿Que bens son gananciais? 40

3.6.1.1. A confesión de privaticidade dos bens 423.6.2. ¿Que bens son privativos? 433.6.3. Bens comprados a prazos 453.6.4. Gastos a que ten que facer fronte a sociedade de gananciais 473.6.5. Débedas da sociedade de gananciais 48

3.6.5.1. Embargo de bens gananciais por débedas privativas 513.6.6. Administración dos bens gananciais 52

3.6.6.1. ¿Que actos de xestión e de administración sepoden realizar sen o consentimento do outro cónxuxe? 52

3.6.7. Disolución do réxime de gananciais 543.6.7.1. ¿Que é a disolución do réxime de gananciais? 543.6.7.2. ¿Cando se produce a disolución? 553.6.7.3. ¿A presentación dunha demanda de divorcio,separación ou nulidade extinguiría o réximeeconómico de gananciais? 563.6.7.4. ¿Que ocorrería ante unha separación de feito? 56

Pág

3.6.7.5. Casos en que un cónxuxe podería solicitar adisolución da sociedade de gananciais á xuíza ou xuízcorrespondente 57

3.6.8. Liquidación da sociedade de gananciais 623.6.8.1. Liquidación de mutuo acordo 663.6.8.2. Liquidación contenciosa 673.6.8.3.Cuestións fiscais que afectan a liquidaciónda sociedade de gananciais 77

3.7. Réxime de separación de bens 783.7.1 ¿Que se entende por réxime de separación de bens? 783.7.2.Consecuencias da aplicación deste réxime para aeconomía do matrimonio 793.7.3. Compensación económica polo traballo doméstico 81

3.8. Réxime de participación 843.8.1. ¿Que se entende por réxime de participación? 843.8.2. ¿Como se administran os bens? 853.8.3. ¿Existe algunha limitación á libre administracióne disposición dos bens propios? 863.8.4. ¿Como se calculan as ganancias? 873.8.5. ¿Como debe aboarse a participación nas ganancias? 91

3.9. Vantaxes e inconvenientes de cada un dos réximes 923.10. Efectos da separación e o divorcio nos tres réximes económicos:vivenda familiar e pensión compensatoria 95

3.10.1. Vivenda familiar 953.10.1.1. ¿Que ocorre coa vivenda familiar cando se producea ruptura conxugal, nun procedemento de separación,divorcio ou nulidade? 953.10.1.2. ¿Que ocorre cos gastos e cargas que recaen sobrea vivenda familiar? 97

Pág

3.10.1.3. ¿Que ocorrería no caso que se lle atribuíse ouso da vivenda familiar a un dos cónxuxes, sendo apropiedade deste inmoble dunha terceira persoa? 993.10.1.4. ¿Que sucedería no caso que se lle atribuíseo uso da vivenda arrendada ao cónxuxe que nonsubscribiu o contrato de arrendamento? 1003.10.1.5. Actos de disposición do cónxuxe propietariosobre a vivenda familiar, cando o uso se lle atribúe aocónxuxe non titular 1003.10.1.6. ¿Ata cando dura o dereito de uso? 1013.10.1.7. ¿Como se inscribe o uso da vivenda familiar noRexistro da Propiedade? 101

3.10.2. Pensión compensatoria 1023.10.2.1. ¿Que circunstancias terá en conta a xuíza ouxuíz para acordar e cuantificar a pensión? 1023.10.2.2. ¿Cando se extingue? 104

4. Réximes económicos forais 1054.1. Aragón 107

4.1.1. Réxime económico aplicable 1074.1.2. Réxime económico consorcial aragonés 110

4.1.2.1. Extinción do réxime por separación, nulidade ou divorcio 1114.1.2.2. Extinción do réxime por morte 1124.1.2.3. Responsabilidade dos bens comúns con respecto ás débedas 112

4.1.3. Réxime de separación de bens 1124.1.4. Dereito de viuvez 113

4.2. Cataluña 115

Pág

4.2.1. Réxime económico aplicable 1154.2.2. Peculiaridades reguladas no Código de Familia 117

5. Parellas de feito 1215.1. ¿Que é unha parella de feito? 1235.2. Requisitos para constituír unha parella de feito 1245.3. Proba na parella de feito 1245.4. Rexistros de parellas de feito 126

6. Relacións económicas nas parellas de feito 1276.1. ¿Como se realizarán os pactos sobre a economía dasparellas de feito? 1296.2. ¿Existe algunha limitación en canto aos acordos a que podechegar a parella? 1296.3. ¿Que ocorrería no caso de que non exista un acordo por escritoque regule a economía da parella de feito? 1306.4. Contribución aos gastos da familia 1316.5. Extinción das relacións económicas da parella de feito 1316.6. Consecuencias da extinción da parella de feito 131

6.6.1. Liquidación do réxime económico da parella de feito 131Mutuo acordo 132Non existencia de acordo 1326.6.2. Vivenda familiar 133

6.6.2.1. Solucións xurisprudenciais en canto á propiedade euso da vivenda familiar 133

6.6.3. ¿Existe dereito a pensión compensatoria tras a ruptura? 1376.6.4. Indemnizacións por prexuízos causados tras a ruptura 138

Pág

7. Regulación dos aspectos económicos das unións de feitopolas diferentes Comunidades Autónomas 139

Andalucía 141Aragón 145Asturias 151Cataluña 155Cantabria 161Comunidade Valenciana 165Extremadura 169Galicia 173Illes Balears 177Illas Canarias 183Madrid 187Navarra 191País Vasco 197

8. Recomendacións 201

9. Dicionario de termos xurídicos 207

10. Enderezos e teléfonos de interese 213

Pág

9Prólogo

Prólogo

Promovido pola Secretaría Xeral da Igualdade, o V Plan de Igualdade do goberno galego foi presentado no Parlamento de Galicia o 3 de marzo de 2007. A segunda das súas liñas estratéxicas de actuación que leva por tútulo “acceso á información e aos recursos” parte da premisa de que o dereito á información debe estar sempre garantido para toda a cidadanía.

Un acceso axeitado á información permite tomar as decisións máis pertinen-tes en cada momento e poder actuar con maior liberdade. Aínda que vivimos nunha sociedade que tende a gabarse da facilidade coa que as persoas poden ter acceso á información, o certo é que moitas veces para temas importantes reina a desinformación.

No camiño de mellora de recursos e servizos emprendido dende a Vicepresi-dencia da Igualdade e do Benestar, e a modo de extensión e complemento da rede galega de información ás mulleres, creáronse as Equipas de Igualdade que están a exercer o seu labor en oficinas territorias de Igualdade e Benestar I+B. Unha parte importante do seu traballo consiste en mellorar o sistema de asesoramento e información ás mulleres.

Un dos temas sobre os que é moi importante ter a información acaída refirese as obrigas que implica o contrato matrimonial. Durante séculos o matrimonio significou unha forma de titorización patriarcal para as mulleres. Agora como contrato entre persoas con iguais dereitos e obrigas debe vivirse en pé de

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

10

igualdade. O que en tempos significaba a renuncia á vida propia hoxe é unha forma contractual de deseñar unha vida en común e, neste sentido, os aspec-tos referidos aos réximes económicos da parella son unha peza fundamental.

Dende a Secretaría Xeral da Igualdade financiamos e publicamos esta guía que poñemos a disposición das e dos profesionais agardando que sexa de interese para a realización do seu traballo cotiá. Mais tamén redactada dun xeito áxil e sinxelo pretende ser de utilidade para calquera persoa que necesite información a respecto dos réximes económicos do matrimonio.

Carme Adán VillamarínSecretaria Xeral da Igualdade

11Presentación

Presentación

Esta guía ten como finalidade proporcionarlles ás mulleres unha informa-ción sinxela pero, ao mesmo tempo, precisa sobre os aspectos económicos do matrimonio e tamén das unións non matrimoniais. Sobre o rigor primou a información fácil de entender nunha materia en que, ás veces, non é fácil aban-donar a complicada terminoloxía xurídica.

Todo matrimonio supón un contrato polo cal se contraen unhas obrigas per-soais: de se socorreren os cónxuxes entre si, de se gardaren fidelidade, de viviren xuntos, etc., e unhas responsabilidades económicas que teñen gran importancia nas nosas vidas, posto que imos vincular os nosos bens e o esfor-zo do noso traballo ao cumprimento de determinadas responsabilidades que ás veces contrae outra persoa, o noso cónxuxe, a nosa compañeira ou o noso compañeiro.

No entanto, a sociedade nunca se preocupou de difundir a información que é necesaria para tomar decisións con liberdade neste aspecto. O Rexistro Civil, que é o competente para instruír os expedientes de matrimonio, non informa os futuros contraentes das posibilidades que teñen de organizaren ao seu xeito a economía durante o matrimonio, cando poden elixir cómo facelo; e, o que é máis grave, tampouco informa de que, no suposto de non elección, o Código civil e as lexislacións forais, cando estas son de aplicación, asignan un réxime económico a ese matrimonio. Porque o que non cabe é un matrimonio sen réxime económico.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

12

En THEMIS tivemos desde hai tempo esta preocupación, porque vimos com-probando desde hai moitos anos que as principais prexudicadas por esta falta de información son as mulleres, e mesmo se lles ten feito crer que isto non tiña importancia. Pero, fundamentalmente no caso de crise matrimonial, ten moita importancia cal sexa o réxime económico do matrimonio, porque disto van depender desde o importe das pensións ata a repartición dos bens.

Por iso lle agradecemos á Secretaría Xeral da Igualdade a realización deste tra-ballo. Deste xeito demostra a súa sensibilidade con este problema, ao tempo que axudamos a informar as mulleres neste aspecto, para facelas así un pouco máis libres.

A guía ten un enfoque fundamentalmente práctico; queremos que lles sirva de información ás mulleres nesta materia económica do matrimonio e das unións de feito. Cando menos, pretendemos que sirva para espertar o seu interese e que perciban a necesidade de se dotaren de asesoramento antes do casamen-to ou antes de iniciaren a convivencia con outra persoa.

Referencia histórica á situación da muller dentro do

matrimonio

1.

151. R

eferencia histórica á situación da muller dentro do m

atrimonio

1. Referencia histórica á situación da muller dentro do matrimonio

Historicamente a muller encontrouse nunha situación de discriminación, a sociedade asignoulle un determinado papel subordinado ao do home, impe-díuselle o acceso ao traballo, á educación, á política..., en definitiva, o acceso ao ámbito público, relegándoa ao espazo doméstico. O noso dereito foi o espe-llo do escenario que se describe, pois as normas recollidas no Código civil, no Código de comercio ou no Código penal permitían e lexitimaban esta situación de profunda desigualdade.

O Código civil de 1889, a través da regulación que realizou da institución do matrimonio, recoñeceu o poder absoluto do esposo sobre a esposa, conside-rando a muller casada coma un ser incapaz e impedíndolle tomar calquera decisión que non fose a relacionada cos “asuntos do fogar”.

Esta regulación permaneceu durante case un século. En 1931, a Constitución lexislou un matrimonio baseado na igualdade xurídica entre o home e a muller, pero coa ditadura produciuse un importante retroceso, volvendo situar a mu-ller baixo o Código civil de 1889.

Faremos un percorrido ao longo da nosa historia.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

16

Posición das mulleres dentro do matrimonioao longo da historia

Código ci-vil de 1889

O marido debía protexer a muller e esta debía obedecelo (art. 57).

A muller debía seguir o marido onde este fixase a súa residencia (art. 58).

O marido representaba á muller e administraba os bens conxugais e os propios da esposa (art. 59 e 60).

A muller necesitaba a autorización do marido para exer-cer os seus propios dereitos.

Á muller concedíaselle unicamente a potestade domésti-ca, é dicir, a capacidade para xestionar os asuntos relacio-nados coa casa: alimentación, vestido, educación, etc.

Considerábase a muller casada incapaz para prestar o seu consentimento (art. 1263).

O pai era quen ostentaba a patria potestade dos fillos (art. 154).

Código de c o m e r c i o de 1885

A muller casada maior de 21 anos só podía exercer o co-mercio coa autorización expresa do seu marido outorga-da en escritura pública e inscrita no Rexistro Mercantil, ou tácita, cando a esposa exercía o comercio con coñe-cemento do seu marido (art. 6).

Cadro 1.

171. R

eferencia histórica á situación da muller dentro do m

atrimonio


Reforma do 2 de maio de 1975

Suprimiuse a necesaria autorización do marido para que a muller exercese os seus dereitos e suprimiuse igual-mente o deber de obediencia.

Estableceuse que ningún dos cónxuxes podía represen-tar ao outro sen a autorización deste.

Seguíaselle concedendo ao marido a administración dos bens gananciais, recoñecéndolle unicamente á muller a potestade doméstica.

Constitu-ción es-pañola de 1978.

Conságrase a igualdade formal entre homes e mulleres (art.14).

Establécese que o home e a muller teñen dereito a con-traer matrimonio con plena igualdade xurídica (art.32).

Obriga os poderes públicos a remover as condicións para que a liberdade e a igualdade do individuo e os grupos en que se integra sexan reais e efectivas... facilitando a participación de todos os cidadáns na vida política, eco-nómica, cultural e social (art.9.2) (Igualdade real).

Lei do 13 de maio de 1981

Introdúcese a reforma dos réximes económicos matri-moniais, establecéndose a liberdade dos cónxuxes para elixir o réxime económico aplicable ao seu matrimonio.

Establécese que será nula calquera estipulación que vaia en contra da igualdade dos cónxuxes.

Recoñécese a igualdade de dereitos entre os cónxuxes.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

18


Lei do 7 de xullo de 1981

Establécese o exercicio conxunto da patria potestade e introdúcese o divorcio.

Este repaso histórico axúdanos a comprender como, a pesar de que a nosa Constitución proclama a igualdade xurídica da muller e do home dentro do ma-trimonio, a posición secundaria das mulleres dentro desta institución se segue a manter; o contrato libre entre home e muller para constituír matrimonio éo só dunha forma aparente, e isto porque a muller non se encontra nun plano de igualdade respecto ao home. O recoñecemento da igualdade ante a lei entre homes e mulleres é moi recente e esta sociedade patriarcal ten moi interioriza-das as normas que sitúan a muller baixo o dominio do home.

Na realidade existen, aínda con demasiada frecuencia, matrimonios en que o esposo segue a exercer a administración dos bens, o control e o dominio no ámbito económico, descoñecendo as mulleres os seus dereitos nesta esfera. Isto fai que nos encontremos con situacións moi graves, que sitúan as mulle-res ante a máis absoluta desprotección, e que se poñen de manifesto de forma flagrante no momento da ruptura da parella.

Matrimonio

2.

212. M

atrimonio

2. Matrimonio

2.1. Protección constitucional do matrimonio

A Constitución española establece que o home e a muller poden contraer matrimonio con plena igualdade xurídica. Ata hai moi pouco o matrimonio consistía na unión entre un home e unha muller, na actualidade as parellas homosexuais tamén poden exercer este dereito.

A Constitución española supuxo o pleno recoñecemento da igualdade xurídica entre o home e a muller. É de gran importancia facer unha mención a estes artigos constitucionais que proclaman a igualdade formal (na lei) da muller con respecto ao home no matrimonio, normas fundamentais para traballar na consecución dunha igualdade real.

O artigo 14 do referido texto, que prohibe, entre outras discriminacións, a dis-criminación por razón de sexo, supuxo a superación do réxime anterior, que situaba a muller nunha posición de sometemento respecto ao marido tanto na esfera económica como na persoal.

O artigo 32 da Constitución establece “que o home e a muller teñen dereito a contraer matrimonio en plena igualdade xurídica”.

O artigo 10.1 do devandito texto legal recolle que o “libre desenvolvemento da personalidade” afecta os dereitos e deberes matrimoniais, principalmente no “deber de respecto, socorro e axuda mutuos”.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

22

O matrimonio é unha institución que, como vimos no punto anterior, situou a muller nunha posición de subordinación respecto do home. Que a constitución proclame a igualdade ante a lei entre o home e a muller non quere dicir que desaparecese esta desigualdade, pois a muller séguese a encontrar en moitas ocasións sometida ás normas establecidas polo home, relegada a un segundo plano no ámbito persoal e económico. Desde esta situación, que non podemos esquecer que existe, é da que debemos partir á hora de observarmos as regras da economía do matrimonio.

2.2. Dereitos e deberes dos cónxuxes

O Código civil di que os cónxuxes son iguais en dereitos e deberes. Isto su-pón:

O dereito dun cónxuxe a non ser discriminado polo outro (por exemplo, prohibíndolle o esposo á esposa realizar un traballo remunerado, por considerar que a súa función é dedicarse ao coidado do fogar e das fillas e fillos).

Ambos teñen a mesma capacidade de obrar.

Ningún dos cónxuxes pode actuar en representación do outro, a non ser que exista o consentimento.

A patria potestade, é dicir, o deber de velar polas fillas e fillos, alimenta-los, educalos, procurarlles unha formación, etc., correspóndelle tanto ao pai como á nai.

232. M

atrimonio

A adopción das decisións que afectan a familia deberanse realizar conxuntamente, e a opinión do home e da muller terán o mesmo valor.

Os dereitos e deberes que establece para os cónxuxes o Código civil, no seu artigo 68, son:

Deber de respectarse

Deber de axudarse e de actuar en interese da familia

Deber de convivencia

Deber de fidelidade

Deber de compartir as responsabilidades domésticas e o coi-dado e atención dos maiores, menores e outras persoas depen-dentes ao seu cargo (introducido pola reforma operada pola Lei 15/2005, do 8 de xullo)

Regulación económica

do matrimonio

3.

273. R

egulación económica do m

atrimonio

3. Regulación económica do matrimonio

3.1. ¿Que se entende por réxime económico matrimonial?

O réxime económico matrimonial é aquel polo cal se establecen as normas a través das cales se regulan as relacións económicas entre os cónxuxes, así como entre estes e terceiras persoas.

De conformidade co establecido no artigo 9 do noso Código civil, as normas polas cales se regulan as relacións económicas entre os cónxuxes serán váli-das, sempre e cando sexan conformes:

Coa lei nacional común dos cónxuxes; no seu defecto,

Coa lei nacional ou de residencia habitual de calquera dos cónxuxes, elixida de común acordo, antes de contraer matrimonio; na falta desta elección,

Coa lei de residencia habitual común inmediatamente posterior a con-traer matrimonio; e na falta desta,

Coa lei do lugar de celebración do casamento,

Ou ben, coa lei da nacionalidade ou residencia habitual dos cónxuxes ou de calquera deles, no momento do outorgamento.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

28

O réxime económico dun matrimonio non varía aínda que os cónxuxes cam-bien de residencia ou veciñanza civil.

Todo matrimonio debe estar regulado, obrigatoriamente, por un réxime económico

matrimonial.

3.2. ¿Que finalidade se persegue coa regulación do réxime económico matrimonial?

Con carácter xeral búscase regular tanto as relacións económicas internas, é dicir, entre os propios cónxuxes, como externas, fronte a terceiros alleos ao matrimonio, mediante a regulación dos seguintes aspectos:

Coñecer se os bens existentes no matrimonio son de propiedade dun só dos cónxuxes ou, pola contra, pertencen a ambos.

Establecer o réxime de administración, xestión e disposición dos bens comúns, é dicir, cómo se xestionan estes bens e cómo se pode dispor deles (comprar, vender, alugar, hipotecar, etc.).

Fixar a contribución de cada cónxuxe aos gastos da familia.

Delimitar a responsabilidade de cada cónxuxe fronte a terceiros, o que significa delimitar en que supostos os bens comúns fan fronte ás débe-das contraídas polo matrimonio ou por un dos cónxuxes.

293. R


atrimonio

3. 3. ¿Cales son os réximes económicos do matrimonio?

RÉXIME DEGANANCIAIS

RÉXIME DE SEPARACIÓN DE BENS

RÉXIME DE PARTICIPACIÓN

3.4. Normas comúns a todos os réximes económicos do matrimonio

O Código civil establece unhas normas obrigatorias para as relacións econó-micas dos cónxuxes, independentemente do réxime económico que se aplique ao seu matrimonio, e teñen en común un principio inspirador, a igualdade xu-rídica entre home e muller.

Estas normas son:

3.4.1. Liberdade dos cónxuxes para elixiren o réxime económi-co matrimonial

Os cónxuxes elixirán o réxime económico matrimonial que regulará as súas relacións económicas e poden facelo antes ou durante o matrimonio, e modifi-calo cando o consideren conveniente; iso si, cos límites fixados pola lei.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

30

Caberían distintas posibilidades:

Que decidan que o seu matrimonio se rexa por un dos réximes legais expostos.

Que non elixan ningún réxime económico nin antes nin despois de con-traer matrimonio. Neste caso, o que se aplicará será o réxime de ganan-ciais, salvo en Cataluña, Illes Balears e outras comunidades autónomas, como se verá máis adiante.

Que establezan a non aplicación do réxime de gananciais e non determi-nen ningún outro réxime. Neste suposto o que regulará as súas relacións económicas será o de separación de bens.

Que elaboren un réxime económico propio, distinto aos fixados pola lei, cunhas regras propias.

313. R


atrimonio

Cadro 2

Réxime económico aplicable ao matrimonio

Réxime de gananciais

Réxime de separación de bens

Réxime de participación

Réxime de elaboraciónpropia polos cónxuxes


Réxime de separación de bens

O que os cónxuxes decidan

Se non optan por nin-gún réxime económico

Se deciden que non rexerá o réxime

económico de gananciais

}

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

32

3.4.2. Modificación do réxime económico matrimonial

Na actualidade o noso Código civil prevé a posibilidade de modificar o réxi-me económico durante a vixencia do matrimonio, por vontade de ambos os cónxuxes, establecendo de forma expresa que tal modificación non prexudica-rá en ningún caso os dereitos xa adquiridos por terceiros (como, por exemplo, os da acredora ou acredor que ten pendente o cobro dunha débeda, etc.). Que-re isto dicir que a devandita modificación non tería eficacia se se realizase coa finalidade de defraudar a terceiras persoas acredoras dos cónxuxes, e eludir as responsabilidades fronte a estas.

A acredora ou acredor defraudados terían que acudir á vía xudicial a fin de impugnar a modificación fraudulenta do réxime económico.

3.4.3. Levantamento das cargas do matrimonio

3.4.3.1. ¿Que se entende por cargas do matrimonio?

Todos aqueles gastos propios para o mantemento da familia a que teñen que facer fronte ambos os cónxuxes cos bens e ingresos do matrimonio e os seus propios.

333. R


atrimonio

Cargas do matrimonio

A alimentación da familia

O pagamento da hipoteca ou do alugamento

Os gastos de vestido

Gastos sanitarios dos cónxuxes e das fillas e fillos

Gastos de formación das fillas e fillos

Gastos das fillas e fillos dun só dos cónxuxes que convivan no fogar familiar

Gastos de mantemento e uso da vivenda, etc.

Ambos os cónxuxes terán que facer fronte a estes gastos. O Código civil non establece en que proporción e de que forma. En calquera caso, os cónxuxes poderán acordar de que maneira cada un deles contribúe ao mantemento da familia, en proporción aos seus recursos.

Considérase contribución ás cargas o traballo que un dos cónxuxes realice no ámbito da familia,

mediante o coidado e atención que se lles presta ás fillas e aos fillos, e o traballo doméstico.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

34

3.4.4. Exercicio da potestade doméstica

Ambos os cónxuxes poden levar a cabo os actos necesarios para o mantemen-to da familia nunha situación de igualdade, sen necesidade do consentimento nin participación do outro e con independencia do réxime económico baixo o cal se encontre o matrimonio.

O Código civil non establece qué actos se consideran realizados no exercicio da potestade doméstica, entendendo que son os mesmos a que nos referimos ao expormos os relativos á contribución ás cargas do matrimonio, é dicir, os necesarios para o sostemento da familia.

3.4.5. Atribución legal do mobiliario e do enxoval da vivenda habitual despois da morte dun dos cónxuxes

O Código civil establece que, no caso de que un dos cónxuxes faleza, as roupas, o mobiliario e o enxoval de uso común na casa se entregarán ao que sobreviva. Esta entrega non se ten en conta para determinar os bens que lle correspon-dan na herdanza.

Exclúense os obxectos artísticos, históricos e outros de extraordinario valor.

3.4.6. Liberdade de contratación entre cónxuxes

Anteriormente á reforma operada pola Lei 11/1981, do 13 de maio, aos cónxuxes estáballes prohibido contrataren entre si. A partir desta reforma poden realizar calquera tipo de contrato entre si, dentro dos límites fixados pola lei.

353. R


atrimonio

3.4.7. Vivenda familiar e mobles de uso ordinario da familia

Para dispor dos dereitos sobre a vivenda habitual e os mobles de uso ordinario da familia (vender,

comprar, alugar, hipotecar), aínda que tales dereitos pertenzan a un só dos cónxuxes, requirirase o consentimento de ambos ou, de ser o caso,

autorización xudicial.

A finalidade que persegue esta norma é protexer a familia e evitar deste xeito que un dos cónxuxes, aínda que sexa o propietario da vivenda, poida dispor dela ou dos bens de uso ordinario da familia sen consentimento do outro ou sen a autorización xudicial, e que, como consecuencia dese acto de disposi-ción unilateral, se vexan privados os demais membros da familia do seu domi-cilio habitual.

3.4.7.1. ¿Que consecuencias xurídicas ten a falta de consentimento na disposición da vivenda?

Os actos de disposición (venda, por exemplo) poderán ser anulados, é dicir, deixados sen efecto, polo cónxuxe cuxo consentimento se omitise, ou, no seu defecto, polos seus herdeiros, exercendo a acción de nulidade.

A acción de nulidade só durará catro anos. Este prazo de catro anos empezará a correr desde o día da disolución do matrimonio, salvo que con anterioridade se tivese coñecemento do dito acto ou contrato.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

36

Normas comúns e obrigatorias en todosos réximes económicos do matrimonio

Os cónxuxes elixirán o réxime económico do seu matrimonio antes de contraelo ou durante a súa vixencia. Caso de non o decidiren aplicarase o réxime de gananciais.

Os cónxuxes poden modificar en calquera momento o réxime económi-co do matrimonio, pero tal modificación non afectará a terceiros se se realizou no seu prexuízo.

Os bens comúns dos cónxuxes e os propios teñen que facer fronte aos gastos necesarios para o mantemento da familia, como alimentación, vivenda, vestido, gastos de formación, sanitarios, etc.

Ambos os cónxuxes poden realizar os actos necesarios para o mante-mento da familia (pago do alugamento, da luz, da auga, da hipoteca,…) sen o consentimento do outro cónxuxe.

Cómpre o consentimento de ambos os cónxuxes para actos de dispo-sición sobre a vivenda familiar, como, por exemplo, vendela, alugala, doala, etc., independentemente de que esta sexa propiedade dun só deles.

Os actos de disposición (venda, hipoteca, etc.) sobre a vivenda familiar sen o consentimento dun dos cónxuxes dará lugar á nulidade do acto.

Os cónxuxes poden realizar calquera tipo de contrato entre si.

Falecido un dos cónxuxes, as roupas, o mobiliario e o enxoval de uso común na casa entregaránselle a aquel que sobreviva.

Cadro 3

373. R


atrimonio

3.5. Capitulacións matrimoniais

3.5.1. ¿Que se entende por capitulacións matrimoniais?

As capitulacións matrimoniais consisten nun acordo entre os cónxuxes cuxo obxectivo principal é determinar a forma en que se vai regular a súa economía, a través do establecemento do correspondente réxime económico matrimo-nial.

3.5.2. ¿Para que se pactan?

Para determinar o réxime económico matrimonial. En caso de non realizar capitulacións matrimoniais expresando outra cousa, o réxime aplicable, ex-cepto en Cataluña, nas Illes Balears e noutras comunidades autónomas, será o de gananciais.

Para modificar ou substituír o réxime económico matrimonial. En calquera momento do matrimonio os cónxuxes poden substituír, por exemplo, o réxi-me de gananciais polo de separación de bens.

Para adoptar outros acordos con motivo do matrimonio:

Aqueles que regularán a súa separación de feito. Doazóns por razón de matrimonio de bens futuros, só para o caso de

morte.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

38

3.5.3. ¿Como e quen as pode realizar?

As capitulacións matrimoniais deberanse outorgar obrigatoriamente baixo a forma de escritura pública, é dicir, deberanse realizar ante unha notaria ou notario. En caso contrario non serían válidas fronte a terceiros, aínda que os pactos si poderían vincular os cónxuxes entre si.

Outorgaranas os cónxuxes ou os futuros contraentes.

Pódense realizar antes ou durante o matrimonio.

Se se estipulan antes, perderán a súa validez se no prazo dun ano non se celebra o casamento.

É necesario que se inscriban no Rexistro Civil, para que terceiras persoas que contraten ou se dispoñan a contratar con ambos ou un dos cónxuxes coñezan o réxime económico do matrimonio, pois disto dependerá se res-ponden da obriga contraída os bens comúns ou os propios de cada cónxuxe. Se as capitulacións afectan bens inmobles deberanse inscribir no Rexistro da Propiedade.

3.5.4. ¿Existe algunha limitación en canto aos acordos a que po-den chegar os cónxuxes en capitulacións matrimoniais?

Ademais das prohibicións establecidas para todos os contratos con carácter xeral, é dicir, que sexan os capítulos contrarios ás leis ou aos bos costumes, non serán válidos aqueles acordos que vaian en contra da igualdade de derei-tos de ambos os cónxuxes; por exemplo :

393. R


atrimonio

Aquel pacto que estableza que un dos cónxuxes non está obrigado a contri-buír aos gastos para o mantemento da familia.

Aquel que estableza que non é necesario que un dos cónxuxes preste o seu consentimento para comprar ou vender a vivenda familiar.

Aquel que determine que cómpre a autorización do esposo para determina-dos actos, como ocorría na lexislación anterior á Lei 11/1981, do 13 de maio.

Aqueles que vaian en contra dos dereitos e deberes dos cónxuxes no matri-monio: deber de respecto, deber de axuda e socorro, etc.

Aqueles que supoñan unha renuncia a dereitos futuros, por exemplo, a re-nuncia á garda e custodia das fillas e fillos, a renuncia á pensión compensa-toria, etc.

3.6. Réxime de gananciais

É aquel en que se fan comúns para os cónxuxes as ganancias ou beneficios obtidos durante o

matrimonio, por calquera deles indistintamente, polo cal, ao liquidarse este réxime, lle corresponderá a cada

cónxuxe a metade dos bens e dereitos existentes .

Este réxime comezará:

No momento de celebración do casamento.

Posteriormente, se ambos os cónxuxes o pactan mediante as capitula-cións matrimoniais.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

40

No réxime de gananciais coexisten dous tipos de bens:

a. Gananciais (bens e obrigas de ambos os cónxuxes)

b. Bens de cada un dos cónxuxes ou patrimonio privativo de cada un deles.

Os bens privativos de cada cónxuxe poden ser xestionados por eles mesmos con plena liberdade, salvo no que se refire á vivenda familiar, como xa puxe-mos de manifesto con anterioridade.

3.6.1. ¿Que bens son gananciais?

Os bens gananciais son:

a) Os obtidos polo traballo ou empresa de calquera dos cónxuxes (o soldo, por exemplo).

b) Os froitos, as rendas ou os xuros, en definitiva, os beneficios económicos que se produzan tanto polos bens privativos de cada cónxuxe como polos gananciais (por exemplo, o beneficio obtido polo alugamento dunha viven-da privativa ou ganancial; os beneficios obtidos dun oliveiral privativo dun dos cónxuxes).

c) As empresas e establecementos constituídos durante o matrimonio por cal-quera dos cónxuxes a expensas dos bens comúns –gananciais–.

d) Os que se compren co diñeiro común, ben se faga a adquisición para un ou para os dous cónxuxes (por exemplo, o coche que figura a nome só dun

413. R


atrimonio

cónxuxe, pero que é propiedade de ambos, se se comprou constante o ma-trimonio con diñeiro ganancial).

e) As melloras, os incrementos e plusvalías teñen o carácter, ganancial ou privativo, que corresponda ao ben a que se incorporan (por exemplo, un piso privativo mellorado ou reformado con diñeiro común dos cónxuxes segue sendo privativo, pero o cónxuxe titular da vivenda débelle á socie-dade de gananciais, non o importe satisfeito na mellora, senón o importe actualizado das cantidades que a sociedade de gananciais investiu na súa vivenda).

O noso Código civil réxese nesta materia pola regra da accesión, segundo a cal lle corresponde ao dono do solo todo canto accede a el. Como excepción a esta regra, cabe destacar a xurisprudencia existente nesta materia e que considera ganancial a vivenda construída, constante o matrimonio, sobre un terreo privativo do esposo.

f) Os bens doados de forma conxunta aos esposos, vixente a sociedade de ga-nanciais, pertencerán a ambos por metade, salvo que o doador establecese outra proporción na doazón.

g) Son gananciais as ganancias obtidas no xogo por calquera dos cónxuxes.

h) Os bens adquiridos por dereito de retracto de carácter ganancial, aínda que a adquisición se realizase con fondos privativos. Nestes casos, no momento de liquidarse a sociedade de gananciais deberáselle reintegrar ao cónxuxe que achegou o diñeiro o importe actualizado das cantidades entregadas.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

42

Cando falamos destes dereitos de tanteo ou retracto referímonos a uns de-reitos de adquisición preferente que pode ter un dos cónxuxes. Por exemplo, se é inquilino dunha vivenda terá, en caso de que se proceda á venda da men-cionada vivenda, un dereito preferente a comprala con respecto a terceiras persoas.

Os cónxuxes poden realizar achegas de bens privativos á sociedade de ganan-ciais, polo que tales bens adquiren o carácter de gananciais (por exemplo, un dos cónxuxes adquire un piso con diñeiro privativo pero na notaría fai constar que o ben vai ter carácter ganancial, é dicir, vai ser propiedade de ambos os cónxuxes).

Con carácter xeral, sempre que con diñeiro privativo se faga fronte a pagos que correspondan á sociedade de gananciais, ao seu termo deberá esta

reintegrarlle ao cónxuxe de que se trate todas as cantidades recibidas, debidamente actualizadas.

3.6.1.1. A confesión de privaticidade dos bens

O Código civil establece a presunción de ganancialidade dos bens existentes no matrimonio, o que significa que, con carácter xeral, todos aqueles bens que se adquiran constante o matrimonio terán unha natureza ganancial, salvo que se probe o contrario.

433. R


atrimonio

O recoñecemento ou a confesión por parte dun dos cónxuxes de que un deter-minado ben é propiedade privativa do outro, efectuada ante unha notaria ou un notario, produce todos os seus efectos, tanto a nivel interno entre os cónxuxes como fronte a terceiros, salvo que tal recoñecemento se levase a cabo coa in-tención de eludir o cumprimento de obrigas que afecten a terceiros.

O Código civil establece que se presumen gananciais os bens existentes durante o matrimonio mentres non se probe que pertencen privativamente

á esposa ou ao esposo.

3.6.2. ¿Que bens son privativos?

Os bens privativos son os seguintes:

a) Os bens e dereitos que pertencen exclusivamente a un dos cónxuxes antes de comezar a sociedade de gananciais, que normalmente coincidirá co co-mezo do matrimonio.

b) Os que se adquiren despois do comezo da sociedade de gananciais de for-ma gratuíta (son regalados, doados ou adquírense con motivo dunha her-danza.)

c) Os adquiridos á custa ou en substitución de bens privativos (por exemplo, se se vende unha casa herdada para adquirir outra, esta adquisición seguirá

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

44

sendo privativa, aínda que se faga constante o matrimonio). Por iso, é moi importante facer constar no momento da compra a proveniencia do diñeiro, a fin de que non se confundan os patrimonios, polo que É CONVENIENTE QUE NESTES CASOS SEMPRE COMPAREZA O OUTRO CÓNXUXE A FIN DE FACER CONSTAR QUE A ADQUISICIÓN TEN LUGAR CON CARÁCTER PRI-VATIVO E NON GANANCIAL. Tamén se poden establecer porcentaxes de participación, é dicir, se o diñeiro para a adquisición é nun 50% privativo dun cónxuxe, así se fará constar na escritura, e, en consecuencia, só o 50% do ben terá carácter ganancial.

d) Os adquiridos por dereito de retracto pertencente a un só dos cónxuxes.

e) Os bens e dereitos patrimoniais que pertencen a un dos cónxuxes, por se-ren inherentes á propia persoa (por exemplo, a facultade de explotar a pro-pia imaxe, as condecoracións, as gratificacións, etc.).

f) O resarcimento por danos causados á persoa dun dos cónxuxes ou aos seus bens privativos (por exemplo: a indemnización por accidente de circulación, xa que é reiterada a xurisprudencia que establece que esa indemnización trata de reparar un prexuízo que adoita ser exclusivamente persoal).

g) As roupas e obxectos de uso persoal sempre que non sexan de extraordina-rio valor.

h) Os instrumentos necesarios para o exercicio da profesión ou oficio, salvo cando estes sexan parte integrante ou pertencentes a un establecemento ou negocio común de ambos os cónxuxes, ou se adquirisen con diñeiro co-mún do matrimonio.

453. R


atrimonio

i) As cantidades periódicas que perciba un dos cónxuxes como consecuen-cia dun crédito privativo ao seu favor considéranse privativas (por exemplo, cando un dos cónxuxes está cobrando unha cantidade de diñeiro periódico como consecuencia dun préstamo que efectuou a favor dun terceiro).

i) As novas accións ou títulos subscritos como consecuencia da titularidade doutras accións privativas tamén o serán.

Con carácter xeral, sempre que os bens gananciais se utilicen para facer fronte a pagamentos que

correspondan a bens privativos dos cónxuxes, ao termo da sociedade de gananciais deberá o cónxuxe

de que se trate reintegrar as cantidades.

3.6.3. Bens comprados a prazos

No caso dos bens comprados con pagamento aprazado, a súa natureza vai depender de quen realice o primeiro pagamento: se se fai con cargo á socieda-de de gananciais, o ben será ganancial, e se o primeiro desembolso se fai con diñeiro privativo, terá tal carácter. É dicir, que se o ben é adquirido por un dos cónxuxes antes de comezar a socie-dade de gananciais, terá a consideración de privativo, e se os seguintes prazos se efectúan con diñeiro ganancial, a sociedade de gananciais terá un dereito de crédito contra o cónxuxe de que se trate, quen, no momento da extinción

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

46

do réxime, terá que reintegrar as cantidades que lle foron entregadas, debida-mente actualizadas.

Sería o suposto no cal a muller compra antes de contraer matrimonio un ve-hículo por un importe de 10.000 euros, paga con diñeiro propio 3.000 euros e o resto abóao mediante o diñeiro obtido por un préstamo persoal, que paga a prazos unha vez contraído matrimonio. Este ben sería da súa propiedade, aín-da que, chegado o momento da liquidación de gananciais, tería unha débeda coa sociedade de gananciais polo importe actualizado dos 7.000 euros que pagou a sociedade de gananciais.

Exceptúase da regra anterior a vivenda familiar e o enxoval familiar, que corresponderá en parte á

sociedade de gananciais e en parte ao cónxuxe ou cónxuxes en proporción ás achegas realizadas en

cada caso.

Imaxinemos o suposto en que o home compra unha vivenda antes de contraer matrimonio, por un prezo total de 180.000 euros, aboando un importe de 60.000 euros e contraendo unha débeda hipotecaria por 120.000 euros, que se aboa durante o matrimonio. A vivenda sería privativa do cónxuxe que adquiriu a vi-venda nun 33% e ganancial nun 67%.

473. R


atrimonio

3.6.4. Gastos a que ten que facer fronte a sociedade de gananciais

Os gastos necesarios para satisfacer as necesidades da familia, como a educación, a alimentación, os gastos da vivenda, etc.

Os de alimentación e educación dunha filla ou fillo dun dos cónxuxes, sem-pre que convivan na vivenda familiar.

Os de compra de bens comúns, como vivenda, vehículo e todos os gastos que estes xeren, como o pagamento da comunidade, os impostos, os segu-ros do fogar, etc.

Os ocasionados pola administración ordinaria dos bens privativos de cal-quera dos cónxuxes, como, por exemplo o pagamento dos impostos dun inmoble alugado.

Os derivados da xestión dun negocio ou o desempeño da profesión de cal-quera dos cónxuxes.

As cantidades doadas ou prometidas por ambos os cónxuxes.

As obrigas extracontractuais, sempre que se actúe en beneficio da socieda-de conxugal. Son aquelas que non teñen a súa orixe nun contrato, e que se xeran ao causar dano a un terceiro, por culpa ou neglixencia, como podería ser a responsabilidade polos danos causados ao veciño ou veciña se deixa-mos unha billa aberta.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

48

3.6.5. Débedas da sociedade de gananciais

Son aquelas das cales responden conxuntamente os bens comúns e os do cónxuxe ou cónxuxes que contraen a débeda.

Serían débedas gananciais:

As contraídas por un só dos cónxuxes:

n Na xestión ou disposición de bens gananciais.

n No desenvolvemento da profesión, oficio ou actividade empresarial (por exemplo, a débeda contraída por un dos cónxuxes no exercicio da acti-vidade empresarial, ao non realizar os pagamentos da Seguridade So-cial).

n Por obrigas extracontractuais, sempre que non nacesen por culpa grave ou fosen causadas polo cónxuxe debedor.

m Indemnizacións por danos ocasionados a terceiras persoas.

n En caso de separación de feito. Debe tratarse de débedas que se asumi-sen para o sostemento da familia, como, por exemplo, o alugamento da vivenda, o pagamento da hipoteca, etc. En caso de separación, divorcio ou nulidade matrimonial, non cabe a posibilidade de comprometer bens privativos do outro cónxuxe nos gastos domésticos.

As contraídas por un dos cónxuxes co consentimento expreso do outro.

493. R


atrimonio

As contraídas conxuntamente polos cónxuxes.

As contraídas por un ou ambos os cónxuxes para facer fronte aos gas-tos que se producen no normal mantemento do fogar familiar (educa-ción, alimentación, gastos da vivenda, etc.) Coma nos casos anteriores, responden conxuntamente os bens comúns e os do cónxuxe ou cónxuxes que contraen a débeda. A diferenza cos anteriores supostos é que, se non existen ou son insuficientes os bens comúns ou do cónxuxe que contrae a débeda, responderán os bens privativos do outro cónxuxe.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

50

Cadro 4

Bens que responden polas débedas contraídas polo exercicio da potestade doméstica

Bens gananciais e privativos de quen contrae a

débeda

Se son insuficientes

Bens privativos do outro cónxuxe

Polo resto de débedas gananciais non responderían os bens privativos do cónxuxe que non contrae a

débeda

513. R


atrimonio

3.6.5.1. Embargo de bens gananciais por débedas privativas

É posible que se produza un embargo de bens gananciais por débedas privati-vas dun dos cónxuxes. O Código civil establece que cada cónxuxe responderá cos seus propios bens das débedas contraídas, pero se non existen bens pri-vativos ou son insuficientes a acredora ou acredor poden solicitar o embargo dos gananciais.

Este sería o caso do embargo da vivenda familiar (ganancial) por débedas ad-quiridas polo esposo.

¿Qué posibilidades tería o outro membro da parella?

¿Que posibilidades tería o outro membro da parella?

Unha vez que lle notifiquen o embargo do ben ganancial, solicitar á xuíza ou xuíz que o acordou

que substitúa este embargo pola parte que lle puidese corresponder ao cónxuxe debedor unha

vez que se realice a correspondente liquidación de gananciais.

É dicir, na sociedade de gananciais ningún dos cónxuxes é propietario dun ben en concreto ganancial, nin sequera dunha parte del, senón que ambos son propietarios de todo o conxunto de bens gananciais. É necesario proceder á súa repartición para saber qué parte lle corresponde a cada cónxuxe e isto realízase a través da liquidación de gananciais.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

52

Tras esta petición a xuíza ou xuíz acordará a disolución da sociedade de gananciais, e a partir deste momento rexerá o réxime de separación de bens. Así mesmo, acordará a suspensión do embargo e venda do ben, or-denando que se practique a liquidación de gananciais nun breve espazo de tempo.

3.6.6. Administración dos bens gananciais

A administración dos bens gananciais é conxunta e para dispor deles ou grava-los necesítase o consentimento de ambos, salvo en determinados supostos.

Conságrase así o principio de igualdade operado pola reforma da Lei 11/1981, do 13 de maio, cuxa finalidade foi a equiparación xurídica dos cónxuxes.

3.6.6.1. ¿Que actos de xestión e de administración se poden realizar sen o consentimento do outro cónxuxe?

Actos de administración realizados por un dos cónxuxes no exercicio da potestade doméstica.

Gastos de carácter urxente ou de necesidade, aínda que teñan o carácter de extraordinarios (por exemplo, gastos de reparación dun frigorífico, ou de conservación da vivenda familiar, pintura, reparación dun tellado, etc.).

Actos de disposición realizados en testamento por un dos cónxuxes so-bre a metade dos bens gananciais, sempre que se respecten as lexítimas (a lexítima é unha porción de bens da cal o testador, ou o cónxuxe que vai

533. R


atrimonio

efectuar o testamento, non pode dispor por tela reservado a lei a determina-dos herdeiros, chamados “herdeiros forzosos”, que adoitan ser as/os fillas/os, descendentes, etc. ).

Actos de disposición de diñeiro realizados por un dos cónxuxes para o exercicio da súa profesión ou para a administración ordinaria de bens privativos. Cada cónxuxe, sen o consentimento pero co coñecemento do outro, pode dispor do diñeiro que lle sexa preciso segundo as circunstan-cias da familia para o exercicio da súa profesión ou a administración dos bens privativos. (por exemplo, a cota de colexios profesionais, os gastos de alugamento, etc.).

Os tribunais pódenlle atribuír a administración da sociedade de ganan-ciais a un só dos cónxuxes cando o outro sexa incapacitado xudicialmen-te, se abandonou a familia ou se existe separación de feito. Neste sentido, a lei establece que ao cónxuxe ao cal se lle atribúe a administración terá plenas facultades salvo que a xuíza ou xuíz, actuando en interese da familia, estableza certas limitacións.

Se como consecuencia dun acto de administración ou de disposición realizado por un só dos cónxuxes, este obtivo un beneficio para el, ocasionando un dano aos intereses da sociedade de gananciais, deberá reintegrar a esta o importe en que se cuantifique o prexuízo.

O mesmo ocorrería no caso de que un dos cónxuxes realizase un acto en frau-de dos dereitos do seu cónxuxe (por exemplo, que se proceda a vender ou hi-potecar un ben común sen o consentimento do outro cónxuxe). Neste suposto o acto é anulable e pode ser validado se posteriormente o cónxuxe presta o seu

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

54

consentimento. Non ocorrerá o mesmo no suposto de que o acto de disposi-ción sexa a título gratuíto, é dicir, sen contraprestación ningunha, por exemplo, unha doazón, caso en que a consecuencia é a nulidade absoluta do acto.

Os cónxuxes deben informarse recíproca e periodicamente sobre a situación e rendemento de

calquera actividade económica súa.

3.6.7. Disolución do réxime de gananciais

3.6.7.1. ¿Que é a disolución do réxime de gananciais?

A disolución supón a extinción do réxime de gananciais e, en consecuencia, a partir dese momento, deixarían de aplicarse as normas expostas ata este momento sobre este réxime económico matrimonial. Como consecuencia, a partir da data da disolución:

O que cada un dos cónxuxes adquira será da súa exclusiva propiedade.

Os bens e dereitos que pertencesen á sociedade de gananciais, constan-te o matrimonio, continuarán sendo propiedade de ambos os cónxuxes mentres non teña lugar a repartición de bens, que se fará a través da liquidación.

As débedas asumidas por cada un dos cónxuxes serán propias e farán fronte a elas cos seus bens privativos. De estes non existiren ou seren

553. R


atrimonio

insuficientes, a acredora ou acredor poderá solicitar o embargo de bens gananciais.

Ningún cónxuxe pode xestionar nin dispor de ningún ben ganancial sen o consentimento do outro.

Cómpre a inscrición no Rexistro Civil e no da Propiedade da extinción do réxi-me de gananciais, para que terceiras persoas ou empresas que queiran contra-tar cun dos cónxuxes o poidan coñecer.

3.6.7.2. ¿Cando se produce a disolución?

A disolución da sociedade de gananciais prodúcese por disposición legal, sen necesidade de declaración xudicial, nos seguintes supostos:

Cando se disolve o matrimonio. O matrimonio deixa de existir por sen-tenza de divorcio firme, por falecemento dun dos cónxuxes ou por decla-ración de falecemento.

Cando o matrimonio sexa declarado nulo. Se un matrimonio é decla-rado nulo, considerarase que este nunca existiu. Por exemplo, sería nulo aquel contraído por coacción ou medo, ou aquel que non se celebra ante unha xuíza ou xuíz, ante unha funcionaria ou funcionario, ou sen as co-rrespondentes testemuñas, etc.

Cando se decrete a separación xudicial. É dicir, cando exista sentenza de separación firme. A extinción do réxime de gananciais permanecerá aínda que posteriormente os cónxuxes se reconcilien, a non ser que vol-van outorgar capitulacións matrimoniais en que volvan fixar o réxime de gananciais.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

56

Cando os cónxuxes mediante capitulacións matrimoniais substitúen este réxime por outro distinto.

3.6.7.3. ¿A presentación dunha demanda de divorcio, separación ou nulidade extinguiría o réxime económico de gananciais?

A presentación e correspondente admisión polo xulgado da demanda de se-paración, divorcio ou nulidade non extingue o réxime económico matrimonial. Porén, tería a consecuencia de que as débedas que a partir dese momento asuma un dos cónxuxes serán da súa exclusiva responsabilidade e fará fronte a elas cos seus bens privativos.

Como medida de garantía sería conveniente inscribir no Rexistro da Propieda-de a presentación da demanda.

3.6.7.4. ¿Que ocorrería ante unha separación de feito?

Estariamos ante unha separación de feito cando un cónxuxe abandona o domi-cilio familiar ben por vontade propia ben por acordo de ambos, non existindo convivencia entre eles e sen que a xuíza ou xuíz acordase posteriormente a separación ou divorcio, ao non solicitalos ningún dos cónxuxes.

Segundo establece o Código civil, manteríase a sociedade de gananciais, polo cal se aplicarían todas as normas vistas anteriormente.

A xurisprudencia entendeu que isto podería xerar situacións inxustas, polo que se considerou que os bens adquiridos durante a separación de feito, no supos-

573. R


atrimonio

to de que se dean determinados requisitos, deben ser privativos do cónxuxe que os adquiriu. Estes terán tal consideración só e exclusivamente á hora de proceder á distribución dos bens entre os cónxuxes na correspondente liquida-ción, non fronte a terceiros.

3.6.7.5. Casos en que un cónxuxe podería solicitar a disolución da sociedade de gananciais á xuíza ou xuíz correspondente

O Código civil establece determinados supostos en que o cónxuxe podería so-licitar, a través dunha demanda, a disolución da sociedade de gananciais, para que a xuíza ou xuíz a acorde en resolución xudicial, aínda que o matrimonio seguirá existindo.

Supostos:

Cando o outro cónxuxe fose incapacitado xudicialmente

Pódeselle solicitar á xuíza ou xuíz a incapacitación dunha persoa cando pade-za enfermidades físicas ou psíquicas que lle impidan rexerse por si mesma.

Cando o outro cónxuxe fose declarado pródigo

Pódeselle solicitar á xuíza ou xuíz a declaración de prodigalidade dunha persoa cando estea malgastando de tal forma os bens que estea prexudicando a súa familia no mantemento das súas necesidades básicas, como podería ocorrer no caso dunha persoa que destina todo o diñeiro ao xogo. Nestes supostos pódeselle pedir á xuíza ou xuíz a prohibición de que realice calquera acto de disposición ou xestión sobre os seus bens.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

58

Cando o outro cónxuxe fose declarado ausente

Para solicitar a declaración de ausencia á xuíza ou xuíz, é necesario que o cónxuxe desaparecese do seu domicilio e transcorrese un ano desde as últi-mas noticias da súa desaparición.

Cando o outro cónxuxe fose declarado en quebra ou concurso de acre-dores

Cando o outro cónxuxe fose condenado por un delito de abandono de familia

¿Cando estariamos ante un delito de abandono de familia?

O artigo 226 do Código penal establece:

“O que deixar de cumprir os deberes legais de asistencia inherentes á patria potestade, tutela, garda ou acollemento familiar ou de prestar a asistencia ne-cesaria legalmente establecida para o sustento dos seus descendentes, ascen-dentes ou cónxuxe, que estean necesitados, será castigado…”

É o suposto daquel matrimonio en que a muller se dedica en exclusiva ao coi-dado e atención da súa familia e o home a traballar fóra de casa, marchando este último do domicilio familiar, deixando de ter comunicación cos fillos e fi-llas e non aboando ningunha cantidade económica para o sustento da familia, que unicamente contaba cos ingresos do esposo. Estaría incumprindo os seus deberes como pai e como esposo.

593. R


atrimonio

Pola actuación fraudulenta, danosa ou perigosa dun dos cónxuxes

Cando un dos cónxuxes realice actos que poñan en perigo o patrimonio do matrimonio. A xuíza ou xuíz acordará a disolución cando se probe a realización desta conduta perigosa para os bens do matrimonio.

Por separación de feito por tempo superior a un ano

Cando o matrimonio leve separado máis dun ano por acordo ou sen acordo dos cónxuxes. Cómpre acreditar o tempo de separación para que a xuíza ou o xuíz acorde a disolución.

Por incumprimento do deber de información

O noso Código civil establece que os cónxuxes teñen a obriga de se informar sobre a situación de calquera actividade económica que realicen.

O deber de información incúmprese en moitos matrimonios pola cultura pa-triarcal en que aínda vivimos, na que o home ten o poder económico, sendo habitual encontrarnos ante situacións en que a muller descoñece completa-mente os ingresos procedentes do soldo ou actividade empresarial do seu cónxuxe.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

60

A demanda en que se solicite a disolución da sociedade de gananciais por calquera dos motivos

anteriores, se afecta bens inmobles, debe inscribirse no Rexistro da Propiedade. A sentenza firme que acorde a disolución deberase inscribir tamén no

Rexistro Civil.

Mediante esta inscrición dáse a coñecer a terceiros que, mentres se tramita o preito, a xuíza ou o xuíz deben autorizar os actos que excedan a administración ordinaria.

613. R


atrimonio

Cadro 5.

{ Disolución do matrimonio (divorcio firme,

morte, declaración de falecemento).

Cando o matrimonio é declarado nulo.

Cando se decrete a separación xudicial.

Cando os cónxuxes cambian o réxime de gananciais por outro.

Por ter sido declarado pródigo.

Por incapacitación xudicial.

Por actos danosos para a economía dos cónxuxes.

Por separación de feito por tempo supe-rior a un ano.

Por incumprir o deber de información.

Polo embargo de bens gananciais por dé-bedas privativas.

ExtinciónDisolución do Réxime de Gananciais

Disolución automática

Cuando se solicita á xuíza ou xuíz {

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

62

3.6.8. Liquidación da sociedade de gananciais

A liquidación da sociedade de gananciais é o paso seguinte á disolución. A través desta repártense entre os cónxuxes os bens e débedas que compoñen a sociedade de gananciais. Por tanto, o primeiro que hai que facer para liquidar a sociedade de gananciais é a formación do inventario, no cal se fará constar o ACTIVO e mais o PASIVO da sociedade de gananciais.

633. R


atrimonio

{Cadro 6

1. Formación do inventario

Activo

Bens adquiridos durante a vixencia da sociedade de gananciais.

Importe actualizado de bens vendidos por un dos cónxuxes dunha forma fraudulenta ou ilegal, se non foron recuperados. Trátase de actos de disposi-ción realizados por un cónxuxe sen o consentimento do outro ou autorización xudicial e que causasen dano ou fraude (por exemplo, o cónxuxe que retira da conta corrente antes de se separar unha cantidade de diñeiro importante, non destinándoo ás necesidades familia-res).

O importe actualizado das cantidades pagadas pola sociedade de gananciais e cuxa obriga de pa-gamento lle corresponda a un só dos cónxuxes e, en xeral, as que constitúen créditos da sociedade contra un dos esposos (por exemplo, diñeiro común achegado para a rehabilitación do piso privativo dun dos cónxuxes).

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

64

{Pasivo

Débedas pendentes da sociedade de gananciais (véxase o punto 3.6.5 da guía)

Importe actualizado do valor dos bens privativos, gastados en interese da sociedade de gananciais (por exemplo, a venda dun piso privativo, destinando os ingresos obtidos a satisfacer as necesidades da fa-milia).

Importe actualizado das cantidades que, tendo sido pagadas por un dos cónxuxes, fosen de cargo da so-ciedade de gananciais e, en xeral, as que constitúan créditos dos cónxuxes contra a sociedade (por exem-plo, o pagamento dos prazos da hipoteca da vivenda familiar, aboados por un só dos cónxuxes).

653. R


atrimonio

DO VALOR DO ACTIVO DEDÚCESE O PASIVO E O RESULTADO DESTA OPERACIÓN PODE SER:

POSITIVO OU NEGATIVO

SE O RESULTADO É NEGATIVO (AS DÉBEDAS SU-

PERAN AS GANANCIAS) CADA CÓNXUXE PAGARÁ COS SEUS BENS PRIVATIVOS AS DÉBEDAS CON-TRAÍDAS POLA SOCIEDADE DE GANANCIAIS.

SE O RESULTADO É POSITIVO ( QUEDAN BENEFI-CIOS) ABOARANSE TODAS AS DÉBEDAS EXISTEN-TES, CON DIÑEIRO EN METÁLICO, MEDIANTE ADXU-DICACIÓN DE BENS, OU COA LIQUIDACIÓN DESTES BENS.

PAGAMENTO DO DEBIDO A ALGÚN DOS CÓNXUXES

O EXCESO OU REMANENTE DIVÍDESE POR METADE

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

66

A LIQUIDACIÓN DA SOCIEDADE DE GANANCIAIS poderase realizar:

De mutuo acordo, é dicir, cando existe acordo entre os cónxuxes sobre os bens e débedas a repartir.

De maneira contenciosa, cando tal acordo non existe.

3.6.8.1. Liquidación de mutuo acordo

Pódese realizar das seguintes formas:

A través de escritura pública outorgada ante notaria/o, na cal se consigna-rán os bens, dereitos e débedas que compoñen a sociedade de gananciais e se realizarán as adxudicacións a cada cónxuxe.

Nun proceso de separación ou divorcio de mutuo acordo. A través de avogada/o redáctase un documento denominado convenio regulador; nel recóllense todas a medidas que van rexer a separación ou divorcio, en cues-tións referentes á pensión alimenticia para as fillas e fillos, garda e custodia, réxime de visitas do cónxuxe ao cal non se lle atribuíu a garda e custodia, uso da vivenda familiar, etc. Así mesmo, neste documento poderanse distri-buír os bens e débedas entre os cónxuxes procedendo con isto á liquidación da súa sociedade de gananciais. Presentarase xunto coa demanda de sepa-ración ou divorcio ante o xulgado correspondente para a súa aprobación.

Unha vez que se dite a correspondente sentenza de separación ou divorcio, na cal se aprobe o convenio regulador ou unha vez outorgada a escritura pública de liquidación da sociedade de gananciais, se existen bens inmobles haberá

673. R


atrimonio

que acudir ao Rexistro da Propiedade a fin de inscribir as adxudicacións reali-zadas a cada cónxuxe e deixar constancia da nova titularidade dos bens. Igual-mente, se as adxudicacións realizadas se refiren a títulos valores, imposicións a prazos ou outros produtos bancarios será necesario acudir ás entidades ban-carias para que procedan ao cambio de titular.

¿Sería válido que os cónxuxes liquidasen a sociedade de gananciais, a través dun documento realizado pola vontade de ambas as partes, sen a correspon-dente aprobación xudicial ou sen constar en escritura pública?

Si, porque o Código civil non exixe que se realice en escritura pública esta repar-tición. Agora ben, se neste acordo se inclúen bens inmobles si deberá facerse en escritura pública ante notaria/o ou ben, como indicamos anteriormente, levando ao xulgado o acordo privado alcanzado para que a xuíza ou o xuíz o aprobe.

As adxudicacións que se realicen a favor dos cónxuxes na liquidación de sociedade de gananciais

deben ser equitativas e ter o mesmo valor a fin de respectar o principio de igualdade que debe rexer en

toda partición.

3.6.8.2. Liquidación contenciosa

Cando non existe un acordo entre os cónxuxes sobre os bens e débedas a repartir, calquera deles poderá instar ante o xulgado os trámites para a liqui-dación de gananciais.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

68

O procedemento é e foi longo e complicado, e en moitas ocasións é prexudicial para a muller, que, privada polo home da xestión da economía familiar, des-coñece os vaivéns desta, ignorando desde o soldo do esposo ata as débedas contraídas por el.

Para promover este procedemento necesítase a intervención de avogado e procurador, polo que o primeiro que haberá que facer é acudir ante estes pro-fesionais.

O xulgado que coñecería do procedemento sería aquel que resolveu a separa-ción ou o divorcio.

¿Cando pode solicitarse ao xulgado a liquidación de gananciais?

Non hai ningún prazo establecido, polo que pode solicitarse en calquera mo-mento. Unha vez que se presenta ante o xulgado a demanda de separación, divorcio ou nulidade e este a admite a trámite, pódese iniciar a formación de inventario. Tamén se pode solicitar nun momento posterior, mesmo despois de se ter ditado sentenza firme de separación, divorcio ou nulidade.

¿Cales son os pasos que se deben seguir ante o xulgado?

Fases:

1. Fase de inventario

2. Fase de liquidación

693. R


atrimonio

1. Fase de inventario

a. Solicitude ao xulgado para a formación de inventario

A través desta fase o que se pretende é determinar qué bens e débedas existen na sociedade de gananciais, é dicir, formar o inventario, paso imprescindible antes da repartición.

Promoverase mediante escrito asinado por avogada/o e procuradora/procu-rador, dirixido ao xulgado, no cal se pida a formación de inventario; deberase achegar unha proposta na que se recollan os bens e débedas (activo e pasivo) existentes no momento da disolución da sociedade de gananciais, presentan-do os documentos que xustifiquen a existencia destes bens e débedas; poden ser extractos nos cales se reflictan os movementos das contas bancarias, a escritura da vivenda ou o certificado do rexistro correspondente, etc. (A forma-ción de inventario farase de conformidade co establecido no cadro 6).

Pódese solicitar, no caso de que pensemos que por parte do cónxuxe pode existir unha actuación fraudulenta sobre os bens gananciais, que se acorden medidas sobre a xestión da sociedade de gananciais, como, por exemplo, quen vai custodiar os bens gananciais, quen vai administrar o negocio familiar (un dos cónxuxes ou un terceiro), etc.

b. Comparecencia ante a secretaria ou secretario xudicial

A finalidade desta é que os cónxuxes cheguen a un acordo en canto aos bens e débedas que integran a sociedade de gananciais. Se os cónxuxes chegan a un acordo, o tribunal ditará unha resolución que recolla o acordo acerca dos bens

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

70

e débedas que forman a sociedade conxugal e o procedemento de inventario estará finalizado.

c. Se non é posible un acordo, termina a comparecencia e pásase ao trámite de xuízo verbal ante o mesmo xulgado, servindo de demanda o escrito de for-mación de inventario. A sentenza que dite o xulgado é apelable ante a Audien-cia provincial.

Unha vez coñecido o inventario dos bens que compoñen a sociedade de ga-nanciais comeza a fase de liquidación.

2. Fase de liquidación

a. Solicitude ao xulgado para a liquidación

A solicitude farase ante o xulgado que coñeceu da solicitude de formación de in-ventario, que é, pola súa vez, o que resolveu a separación, divorcio ou nulidade.

Supón solicitar a repartición dos bens e débedas do matrimonio, unha vez con-cluído o inventario.

¿Cando se pode solicitar a liquidación?

Unha vez firme a sentenza de separación, divorcio ou nulidade, a través da cal se disolve a sociedade de gananciais. Se se solicitou a formación de inventario coa admisión da demanda de separación, divorcio ou nulidade, haberá que esperar a que a sentenza sexa firme para solicitar a liquidación (pode ter trans-corrido moito tempo).

713. R


atrimonio

¿Que contén a solicitude de liquidación?

Unha proposta concreta de adxudicacións aos cónxuxes, é dicir, a formación de dous lotes para adxudicar a cada un dos cónxuxes.

Esta proposta conterá:

1. A valoración dos bens, que poderá ser realizada polos cónxuxes ou por un perito.

2. A determinación das débedas.

3. Unha proposta de pagamento de débedas, en metálico e, de non haber su-ficiente, mediante entrega de bens ás acredoras ou acredores ou asumín-doas algún dos cónxuxes.

4. Os reintegros e reembolsos aos cónxuxes, por cantidades ás cales fixese fronte un deles, que serán a cargo da sociedade de gananciais (por exem-plo, o pagamento das cotas hipotecarias).

5. O pagamento de débedas persoais entre os cónxuxes (por exemplo, a suma correspondente ao impago de pensións).

6. A adxudicación do remanente por metade, a través da formación de lotes.

7. Terase en conta o dereito de atribución preferente, é dicir, os cónxuxes terán preferencia na adxudicación de determinados bens:

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

72

Os bens de uso persoal que sexan gananciais.

O negocio que xestionou durante o matrimonio.

O local onde se exerce a profesión.

b. Comparecencia ante a secretaria ou secretario xudicial

Tras a solicitude da liquidación, a secretaria ou secretario do xulgado citará os cónxuxes coa finalidade de alcanzar un acordo sobre a liquidación.

c. Se non chegan a un acordo

Neste caso nomearase unha contadora ou un contador (profesional, avogada/o en exercicio, encargada/o de repartir os bens e débedas entre os cónxuxes) e, de ser o caso, un perito (profesional encargada/o de valorar os bens que inte-gran o activo da sociedade de gananciais); tamén se pode facultar a contadora ou contador para a designación dos peritos que precise para unha adecuada valoración dos bens.

Esta repartición realizarase a través dun documento denominado caderno par-ticional.

d. Elaboración do caderno particional

É o documento a través do cal a contadora ou contador realiza unha proposta de liquidación, división e adxudicación de bens a cada un dos cónxuxes.

733. R


atrimonio

¿Cal é o contido do caderno particional?

Descrición detallada dos bens e débedas da sociedade de ganan-ciais, segundo se aprobou na fase de formación de inventario.

Valoración dos bens, que, na falta de acordo, terá sido realizada polos peritos, segundo o valor dos bens no momento da liquidación.

Proposta de liquidación. É unha proposta de pagamento das débedas que teña a sociedade de gananciais, a través de efectivo, se existe, ou a través da adxudicación de bens, sendo o habitual que se estableza a obriga de aboar a débeda a algún dos dous cónxuxes. Estarán incluídas tamén as débedas que teña a sociedade de gananciais cun cónxuxe.

Proposta de división dos bens. Deducidas as débedas dos bens, o que queda constitúe o neto patrimonial, que a contadora ou contador dividirá por metade.

Se existen débedas entre os cónxuxes (por exemplo, a derivada dun im-pago de pensións alimenticias das fillas e fillos) exixiráselle ao cónxuxe debedor que pague este importe ou que se compense con bens da socie-dade de gananciais.

Proposta de adxudicación dos bens

Unha vez que se sabe o que lle corresponde a cada cónxuxe, o paso se-guinte é adxudicar os bens concretos a cada un deles.

A repartición de bens farase tendo en conta o dereito de atribución prefe-rente visto anteriormente, se algún dos cónxuxes o solicita.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

74

Debe existir igualdade en canto aos bens que se reparten a un e outro cónxuxe. De non ser posible, haberá que compensar economicamente o cónxuxe que saíu prexudicado na adxudicación.

e. Aprobación do caderno particional

Se os cónxuxes mostran a súa conformidade co caderno particional, a xuíza ou xuíz ditará unha resolución en que o aprobe. Esta resolución será suficiente para inscribila no Rexistro da Propiedade, e non se necesita acudir posterior-mente á notaria ou notario.

Entregaránselle os bens correspondentes a cada un, cos documentos necesa-rios.

f. Non aprobación polos cónxuxes do caderno particional

No caso de que algún dos cónxuxes non estea conforme co caderno, poderase opor a el nun prazo de dez días; a xuíza ou xuíz citará os cónxuxes e a conta-dora ou contador a unha comparecencia para chegar a un acordo. Se non se acada, a xuíza ou xuíz oirá novamente os cónxuxes, o procedemento continua-rá polos trámites do xuízo verbal e ditarase sentenza, contra a cal cabe recurso de apelación.

Unha vez firme a sentenza entregaránselle a cada un dos cónxuxes os bens que se lle adxudicasen, así como os títulos de propiedade, pero a sentenza non terá eficacia de cousa xulgada, é dicir, os cónxuxes poderán facer valer os de-reitos que crean que lles corresponden na liquidación noutro procedemento.

753. R


atrimonio

{

Se na liquidación de gananciais se lles atribúen bens inmobles a un ou a ambos os cónxuxes, hai que modificar a titularidade deles no Rexistro da

Propiedade.

Cadro 7

Liquidación da sociedade de gananciais.

Procedemento

A través de convenio regulador en proceso de separación ou divorcio de mutuo acor-do.

A través de escritura notarial de liquidación de sociedade de gananciais.

Consensual(Con acordo)

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

76

{1. Fase de Inventario

a. Solicitude ao xulgado para a formación de inventario.

b. Comparecencia para chegar a un acordo.

c. En caso de desacordo, tramitación polo xuí-zo verbal. A sentenza é apelable.

2. Fase de Liquidación

a Solicitude ao xulgado para a liquidación.

b. Comparecencia para chegar a un acordo.

c. En caso de desacordo, nomeamento de contadora/contador

d. Elaboración do caderno particional pola contadora ou contador.

e. Aprobación do caderno particional, ditán-dose resolución xudicial.

f. Oposición ao caderno particional: convoca-rase a contadora ou contador e os cónxuxes a unha comparecencia para chegar a un acordo. Se non se acada seguirase polos trámites de xuízo verbal, ditándose senten-za, contra a que cabe recurso de apelación.

Contenciosa(Sen acordo)

773. R


atrimonio

3.6.8.3. Cuestións fiscais que afectan a liquidación da sociedade de gananciais

As liquidacións da sociedade legal de gananciais están exentas do im-posto sobre transmisións patrimoniais por aplicación do disposto no ar-tigo 45.I.B) 3 da Lei do imposto sobre transmisións patrimoniais, sempre e cando as adxudicacións de bens que se realicen a favor de ambos os cónxuxes sexan idénticas. A razón dese beneficio que a lei concede para non pagar o imposto –exención– ten o seu fundamento no feito de que a liquidación, como vimos, non supón unha transmisión da propiedade, posto que os bens xa pertencían a ambos os cónxuxes, e coa liquidación o que ten lugar é a concreción da propiedade a través da adxudicación a cada un dos cónxuxes. A pesar disto hai que tramitar o modelo 600, correspondente a este imposto, ante a Delegación de Facenda que corresponda.

Agora ben, no suposto de que as adxudicacións non sexan idénticas, o exceso que se adxudique a favor dun dos cónxuxes estará suxeito ao imposto sobre transmisións patrimoniais e actos xurídicos documentados, tributando ao tipo (porcentaxe) que corresponda pola cantidade adxudicada en exceso.

O propio imposto, naqueles casos en que a sociedade de gananciais estea in-tegrada por un só ben e a súa división faga que resulte inservible para o uso a que se destina, declara a non suxeición ao imposto, é dicir, non habería que pa-gar aínda existindo exceso de adxudicación; é o caso típico da vivenda conxu-gal; se este é o único ben que compón a sociedade poderáselle adxudicar a un dos cónxuxes, o cal deberá compensar o outro polo 50% do seu valor, non

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

78

tendo que tributar polo imposto sobre transmisións patrimoniais e estando tan só suxeito a tributar como acto xurídico documentado.

Tamén habería que liquidar ante o concello pertinente o imposto sobre incre-mento de valor dos terreos de natureza urbana, que nestes supostos non xeran cantidade ningunha.

3.7. Réxime de separación de bens

3.7.1 ¿Que se entende por réxime de separación de bens?

Réxime económico en que cada cónxuxe ten a propiedade, libre dispo-sición e administración de todos os seus bens. Pertencen a cada un dos cónxuxes tanto os bens que tivesen antes de contraer matrimonio como os que adquiran con posterioridade.

Todos os ingresos que os cónxuxes obteñan, procedan dos seus bens ou do traballo, serán propios, e ningún deles participa nas ganancias do outro, aínda que ten a obriga de contribuír ás cargas do matrimonio.

É o réxime máis idóneo para alcanzar a plena independencia, igualdade e liber-dade de actuación dos cónxuxes, sempre que previamente exista unha situa-ción de igualdade entre eles.

O réxime de separación de bens constitúese cando:

Os cónxuxes o acorden a través de capitulacións matrimoniais, antes ou despois da celebración do casamento.

793. R


atrimonio

Os cónxuxes pacten en capitulacións matrimoniais que o seu matrimo-nio non se rexerá pola sociedade de gananciais.

Se extinga, constante o matrimonio, o réxime de gananciais ou de par-ticipación (pola solicitude á xuíza ou xuíz da disolución da sociedade de gananciais polas causas vistas no punto 3.6.7.5 desta guía).

3.7.2. Consecuencias da aplicación deste réxime para a econo-mía do matrimonio

Os principais efectos do réxime de separación de bens son os seguintes:

1. Os cónxuxes contribuirán ao sostemento das cargas do matrimonio. Na falta de acordo, farano proporcionalmente aos seus respectivos recursos económicos.

Como xa vimos, son cargas da familia o sustento, a habitación, a asistencia médica, a alimentación, a formación integral das fillas e fillos, etc.

2. O traballo realizado para o fogar familiar, é dicir, non só o traballo doméstico senón tamén a dedicación e o coidado das fillas e fillos, formándoos e ins-truíndoos, e que aínda seguen desempeñando as mulleres, é considerado como contribución ás cargas do matrimonio e dará lugar a unha compensa-ción que a xuíza ou xuíz sinalará, na falta de acordo, no momento da extin-ción do réxime.

3. Se un dos cónxuxes administrou ou xestionou os bens do outro, enténdese que actúa como mandatario, é dicir, co consentimento do seu cónxuxe, e pódenselle exixir responsabilidades por esta actuación. Non obstante, non

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

80

terá a obriga de render contas da administración dos froitos ou rendas obti-dos destes bens se se destinan ao mantemento da familia.

4. As obrigas e débedas contraídas por cada un dos cónxuxes son da súa ex-clusiva responsabilidade, polo que o outro non responde. No entanto, das débedas contraídas por un dos cónxuxes para facer fronte aos gastos da familia responderán ambos.

5. Cada cónxuxe pode administrar e dispor libremente dos seus propios bens e dereitos. Exceptúase desta regra xeral a disposición da vivenda familiar e dos bens de uso familiar, que necesita o consentimento do outro.

6. Cando non sexa posible determinar a quen pertence un determinado ben ou dereito, enténdese que pertencen a ambos por metade. Este problema xorde, como regra xeral, cos bens mobles como, por exemplo, un televisor, etc., xa que adoita ser pouco habitual gardar os documentos que xustifi-quen a súa adquisición. En cambio, non adoitan xurdir problemas cos bens inmobles, xa que a súa adquisición e titularidade constan no Rexistro da Propiedade.

7. Se un dos cónxuxes é declarado en quebra ou en concurso de acredores, presúmese, agás proba en contrario, que durante o ano anterior a esta de-claración de quebra os bens adquiridos polo seu consorte foron, en realida-de, doados na súa metade ao cónxuxe declarado en quebra.

Para que entre en xogo esta presunción teñen que concorrer os seguintes re-quisitos:

813. R


atrimonio

1º. Un dos esposos debe ter sido declarado en concurso.

2º. O cónxuxe do concursado ten que ter adquirido certos bens a título oneroso (e non a título gratuíto). Esta presunción aplícase tanto se os bens foron adquiridos do seu consorte como se foron adquiridos dun terceiro.

3º. A adquisición destes bens ten que terse producido durante o ano anterior á declaración do concurso.

4º. Os cónxuxes non poden estar separados xudicialmente ou de feito. Así pois, cando os cónxuxes están separados desaparece a sospeita da súa coopera-ción para defraudar.

As capitulacións matrimoniais que acorden o réxime de separación de bens deben inscribirse no

Rexistro Civil e no da Propiedade, de afectaren bens inmobles, co obxectivo de que terceiras persoas

poidan coñecer a súa existencia.

3.7.3. Compensación económica polo traballo doméstico

Malia que neste réxime o patrimonio do home e da muller están separados, xestionando e dispoñendo tanto un coma o outro dos seus bens de forma in-dependente, recordemos que existen unhas normas obrigatorias para todos os réximes económicos matrimoniais. Unha delas é a obriga dos cónxuxes de

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

82

contribuíren ao mantemento da familia. Se estes non realizan ningún acordo contribuirán segundo os seus recursos económicos.

¿En que maneira contribuiría a muller que non ten recursos económicos, por dedicarse ao traballo doméstico? O artigo 1438 do Código civil di que:

“O traballo doméstico será computado como contribución ás cargas do matrimonio e dará dereito

a obter unha compensación, que o xuíz sinalará, na falta de acordo, cando se extinga o réxime de

separación”.

O réxime de separación de bens pode resultar inxusto cando nos encontremos ante a situación, habitual aínda no noso país, do esposo que realiza un traballo produtivo fóra da casa e da esposa que realiza o traballo reprodutivo, de coida-do do fogar e das fillas e fillos, e na cal, por tanto, todos os ingresos que xere o esposo serán exclusivamente seus, sen que a muller poida participar deles. Esta última realiza un traballo non valorado socialmente nin cuantificado eco-nomicamente, pero que, certamente, ten, por un lado, un valor económico e, por outro, un valor invisible pero moi importante na sociedade, cal é a educa-ción das fillas e fillos comúns.

É certo que o traballo doméstico pode ser realizado por terceiras persoas e ser, por tanto, facilmente cuantificable. Agora ben, o feito de que a muller, re-

833. R


atrimonio

nunciando en moitas ocasións a un desenvolvemento profesional e/ou labo-ral, asuma a responsabilidade da crianza e educación das fillas e fillos, supón colocar o marido en disposición absoluta para dedicarse plenamente á súa actividade laboral, tendo a posibilidade de ascender e mellorar no seu traballo grazas á total dispoñibilidade do seu tempo, e isto, desde logo, supón unha achega en especie dificilmente avaliable en diñeiro. De aí que este réxime de separación de bens estea indicado naqueles matrimonios en que ambos os cónxuxes estean nunha situación paritaria.

O Código civil valora, no réxime de separación de bens, o traballo domés-tico e de atención e coidado da familia, asumido maioritariamente polas mulleres, establecendo que a súa realización durante o matrimonio en que exista o devandito réxime dará dereito a unha compensación económica, que aboará o cónxuxe que realizou un traballo remunerado, co conseguin-te beneficio para el. Esta compensación será fixada pola xuíza ou xuíz no procedemento de separación ou divorcio, se non existe acordo entre os cónxuxes.

A compensación establécese, xeralmente, mediante a entrega dunha cantida-de única e é compatible coa pensión compensatoria. No suposto de que tal compensación sexa pactada polos cónxuxes non hai obstáculo para que poida ser aboada mediante a entrega dun ben inmoble.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

84

3.8. Réxime de participación

3.8.1. ¿Que se entende por réxime de participación?

Mediante o réxime de participación cada un dos cónxuxes adquire o derei-to a participar nas ganancias obtidas polo outro cónxuxe durante o tempo en que estea vixente o dito réxime.

Para que este réxime se aplique ao matrimonio é necesario que sexan os cónxuxes os que o elixan, mediante capitulacións matrimoniais ante notaria/o, establecendo, no momento de pactar este réxime, a porcentaxe de partici-pación que cada un dos cónxuxes vai ter nas ganancias obtidas polo outro, debendo ser iguais ambas as participacións; é dicir, estaría prohibido que se pactase que un cónxuxe teña unha participación dun 60% e o outro dun 75%. Se existen descendentes comúns só se poderá convir unha participación dun 50% sobre as ganancias.

É conveniente que se realice unha descrición dos bens propiedade de cada un dos cónxuxes antes de comezar co réxime de participación; así será moito máis fácil determinar, cando se extinga e liquide, cales foron as ga-nancias obtidas.

Hai que distinguir dous momentos:

Vixente o réxime de participación: durante a súa existencia, que normal-mente coincidirá coa convivencia do matrimonio, antes da separación ou divorcio, os bens ou ingresos que tanto un cónxuxe coma outro adquiran ou

853. R


atrimonio

xeren son propios de cada un deles. Isto quere dicir que corresponde a un ou outro a súa xestión e administración, e poden dispor como consideren conveniente deles, sen ter que dar conta ao outro cónxuxe. Existe unha total independencia e separación entre os bens dun e outro. Podemos dicir que esta etapa funciona coma un réxime de separación de bens.

Extinguido o réxime de participación: cada cónxuxe ten dereito a partici-par nas ganancias do outro, na proporción que previamente pactasen nas capitulacións matrimoniais. Por exemplo, se se pactou que a participación é por metade, no momento da liquidación do réxime, se un dos cónxuxes ten unha ganancia de 60 e outro de 30, este último terá dereito a 15. Esta diferenza pagarase en diñeiro, a non ser que ambos acorden outra cosa.

Os cónxuxes poden adquirir un ben en común; neste caso, cada un terá unha cota determinada, a que corresponda ás achegas realizadas por cada un para a adquisición do ben de que se trate.

3.8.2. ¿Como se administran os bens?

Cada cónxuxe administra e dispón dos seus bens como considere convenien-te, con total independencia fronte ao outro, tanto os bens adquiridos antes do comezo do réxime como os bens que adquira durante a súa vixencia.

Igual ca no réxime de separación de bens, non existen bens comúns, os bens e ingresos que xeren ambos os cónxuxes durante e antes do matrimonio serán da súa exclusiva propiedade.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

86

En canto ás débedas que se asuman, responde cos seus bens o cónxuxe que as contraeu, igual ca no réxime de separación de bens.

3.8.3. ¿Existe algunha limitación á libre administración e dispo-sición dos bens propios?

As establecidas para todos os réximes económicos matrimoniais.

Obriga dos cónxuxes de contribuír aos gastos da familia.

Responderán ambos os cónxuxes polas débedas que se contraian para fa-cer fronte aos gastos da familia.

Para vender, hipotecar ou alugar a vivenda familiar necesítase o consenti-mento de ambos, aínda que sexa de titularidade dun só.

No suposto de que un dos cónxuxes vexa comprometidos gravemente os seus intereses pola irregular administración do outro consorte, poderá pedir a terminación do réxime.

Outras limitacións que establece o Código civil:

n Ambos os cónxuxes deben informarse reciprocamente sobre a súa situa-ción económica: ingresos polo seu traballo profesional ou empresarial, investimentos, etc.

n A xestión do patrimonio que cada un faga debe ser coidadosa e non mal intencionada, de maneira que non prexudique os intereses de cada un

873. R


atrimonio

dos cónxuxes en participar nas ganancias do outro, cando se extinga o réxime de participación.

3.8.4. ¿Como se calculan as ganancias?

As ganancias calcularíanse cando se extingue o réxime de participación.

Este réxime extínguese polas mesmas causas que as previstas para o réxi-me de gananciais (véxanse os puntos 3.6.7.2 e 3.6.7.5 desta guía), excepto a que se refire á disolución polo embargo de bens gananciais por débedas priva-tivas, ao non existir no réxime de participación bens gananciais.

Cando se extingue o réxime de participación, as ganancias determínanse pola diferenza que existe

entre o patrimonio inicial e final que teña cada cónxuxe.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

88

{Cadro 8.

Ganancias = Patrimonio Inicial- Patrimonio Final

Bens que pertenzan ao cónxuxe ao empe-zar o réxime de participación.

Bens que se adquiran despois a título de herdanza, doazón ou legado.

Débedas pendentes que teña cada cónxuxe antes de entrar en vigor o réxime de parti-cipación e, de ser o caso, as sucesorias ou as cargas inherentes á doazón ou legado, en canto non excedan o valor dos bens herdados ou doados.

Patrimonio inicial: activo-pasivo

Se o pasivo é superior ao activo non existirá patrimonio inicial

{{Patrimonio inicial

Activo

Pasivo

893. R


atrimonio

Patrimonio final { {

{Pasivo

Activo

Bens e dereitos de cada cónxuxe ao termi-nar o réxime de participación.

Valor dos bens que fraudulentamente un dos cónxuxes disupuxese en perxuízo do outro.

Valor dos bens que cada cónxuxe doase ou regalase sen o consentimento do outro cónxuxe. O valor que se lles debe dar a es-tes bens é o que teñan á hora de liquidar o réxime.

Créditos que teña ao seu favor o cónxuxe por lle ter prestado diñeiro ao outro cónxuxe.

Obrigacións e débedas que non se satis-fixesen.

Débedas de diñeiro que lle debe ao outro cónxuxe.

Patrimonio final: activo-pasivo

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

90

Se o resultado entre os patrimonios final e inicial de cada cónxuxe é POSITIVO e este resultado é o mesmo en ambos os cónxuxes non EXISTIRÁ GANANCIA e nada que repar-tir entre eles.

Se o resultado POSITIVO é superior nun dos patrimonios dos cónxuxes, o cónxuxe que teña un patrimonio inferior ten dereito a parti-cipar no 50% do incremento do patrimonio do outro cónxuxe. Por exemplo: se o incremento é de 6.000 euros, o outro cónxuxe terá dereito a 3.000 euros.

Os cónxuxes poden pactar que a participa-ción nas ganancias sexa distinta ao 50 % pero esta participación debe ser igual para os dous membros da parella.

As ganancias {

913. R


atrimonio

EN DIÑEIRO: o cónxuxe que ten que facer fronte ao pagamento da débeda ao outro cónxuxe pode solicitar un aprazamento no pago desta que non pode ser superior a tres anos. O pagamento da débeda así como os xuros deben ser garantidos mediante, por exemplo, aval ban-cario.

MEDIANTE ADXUDICACIÓN DE BENS

3.8.5 ¿Como debe aboarse a participación nas ganancias?

Cadro 9.

As capitulacións matrimoniais que acorden o réxime de participación de bens deben inscribirse no

Rexistro Civil e no da Propiedade, se afectan bens inmobles, co obxectivo de que terceiras persoas

poidan coñecer a súa existencia.

{ n Pactada por ambos os cónxuxes.

n Mediante resolución xudicial

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

92

3.9. Vantaxes e inconvenientes de cada un dos réximes

É moi importante que, con independencia do réxime económico que se elixa, os cónxuxes traten os temas económicos desde unha perspectiva igualitaria, abordando, antes de contraeren o matrimonio ou iniciaren a convivencia, cal é o réxime que máis se acomoda ás súas circunstancias, variando e compasando os pactos económicos iniciais ao devir econó-mico da parella e en función dos diferentes avatares que se vaian produ-cindo.

Réxime de Gananciais

Vantaxes

m Non supón unha situación desvantaxosa para a muller que se dedicou ao traballo doméstico, posto que os ingresos do matrimonio se fan co-múns.

m Coloca ambos os membros da parella nun plano de igualdade económi-ca.

m É compatible coa conservación dos bens privativos mediante a confesión de privaticidade.

n Inconvenientes

Respecto das débedas e responsabilidades que contraia un dos cónxuxes, o outro poderase ver afectado polo embargo dos bens gananciais.

933. R


atrimonio

Réxime de Separación de Bens

Vantaxes

m É equitativo para aquel matrimonio en que cada un dos cónxuxes realiza un traballo remunerado, existindo, por tanto, un equilibrio económico en-tre ambos, pola autonomía e independencia patrimonial.

m Cada cónxuxe conserva a propiedade, a administración e a disposición de todos os seus bens, tanto os que lle pertencen ao contraer matrimo-nio como os que adquira con posterioridade.

m Na separación de bens, ningún dos cónxuxes responde das débedas do outro, excepto das contraídas para facer fronte aos gastos da familia.

n Inconvenientes

Réxime inxusto co cónxuxe que se dedica ao coidado da familia, porque non participa nas ganancias do seu cónxuxe, logo de ter sido fundamen-tal o traballo realizado por aquel para que tales ganancias se xeren.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

94

Réxime de Participación

Vantaxes

m Combínanse as vantaxes do réxime de gananciais e de separación, por-que respecta a independencia económica de cada cónxuxe e permite compartir as ganancias.

m Adecuado para matrimonios en que a situación económica de ambos os cónxuxes é equilibrada.

n Inconvenientes

A liquidación obriga a realizar operacións moi complexas para contabi-lizar e valorar cada un dos bens dos cónxuxes, co fin de determinar a ganancia que lle corresponda a cada un. É un réxime que na práctica apenas se aplica.

953. R


atrimonio

3.10. Efectos da separación e o divorcio nos tres réximes económicos: vivenda familiar e pensión compensatoria

Cando se produce a ruptura conxugal, tras a presentación da correspondente demanda de separación, divorcio ou nulidade, prodúcense determinadas con-secuencias para os cónxuxes. Neste punto analizaremos qué ocorre co uso da vivenda familiar e mais coa pensión compensatoria.

3.10.1. Vivenda familiar

A vivenda familiar é o espazo físico en que se desenvolve a vida cotiá da familia, con ou sen fillos, xa estea a parella casada ou non.

3.10.1.1. ¿Que ocorre coa vivenda familiar cando se produce a ruptura conxugal, nun procedemento de separación, divorcio ou nu-lidade?

Habería que analizar os seguintes supostos:

Existencia de fillas ou fillos comúns menores de idade ou maiores depen-dentes economicamente.

O artigo 96.1 do Código civil establece que:

“En defecto de acordo dos cónxuxes aprobado polo xuíz, o uso da vivenda familiar e dos obxectos de uso ordinario nela corres-ponde aos fillos e ao cónxuxe na compañía do cal queden”.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

96

Esta norma supón que:

A xuíza ou xuíz, en caso de desacordo entre os cónxuxes, atribuiralle o uso da vivenda ás fillas e fillos e mais ao cónxuxe na compañía do cal queden, xa sexan estes menores de idade ou maiores dependentes eco-nomicamente, por causas que non lles sexan atribuíbles.

O dereito de uso autoriza o cónxuxe e mais as fillas e fillos que queden con el para a ocupación da vivenda e así satisfacer as súas necesidades de aloxamento. Dentro deste dereito non está comprendido, por exem-plo, o arrendamento da vivenda.

O uso comprende tamén os obxectos e bens mobles de uso ordinario.

A atribución do uso producirase con independencia de que a titularida-de da vivenda sexa de ambos os cónxuxes, dun deles ou dun terceiro, porque se pretende salvagardar o interese familiar máis necesitado de protección.

Non existencia de fillas e fillos comúns

O artigo 96.3 do Código civil establece que:

”Non habendo fillos, poderase acordar que o uso de tales bens, polo tempo que prudencialmente se fixe, corresponda ao cónxuxe non titular, sempre que, atendidas as circunstancias, o fixeren aconsellable e o seu interese for o máis necesitado de protección”

973. R


atrimonio

Esta norma supón:

Se non existen fillas ou fillos dependentes economicamente, atribuirá-selle o uso da vivenda ao cónxuxe que represente un interese máis dig-no de protección, pola súa situación económica, laboral ou de saúde, independentemente de que a titularidade da vivenda sexa de ambos os cónxuxes, de un ou dun terceiro.

A xuíza ou xuíz fixará unha duración temporal do uso.

Se non existen fillas ou fillos, nin ningún dos cónxuxes se encontra en peores circunstancias económicas, laborais, etc. que o outro, o uso atri-buiráselle ao cónxuxe titular da vivenda. Se esta é de ambos, adxudicará-selle a un deles ata a liquidación da sociedade conxugal, ou ben a ambos por períodos alternativos ata o momento da liquidación.

O Código civil establece que a xuíza ou xuíz resolverá o que proceda. En definiti-va, se os cónxuxes non alcanzan un acordo, atribuiralle o uso ao cónxuxe, xunto coas fillas e fillos, que considere susceptible de maior protección, ben polo nú-mero de fillas e fillos, pola situación económica, o estado de saúde, etc.

3.10.1.2. ¿Que ocorre cos gastos e cargas que recaen sobre a vivenda familiar?

Hipoteca, derramas da comunidade e impostos sobre bens inmobles (IBI)

Ao seren cargas da vivenda familiar, se esta ten un carácter ganancial, unha vez disolta a sociedade legal de gananciais, deberán ser aboadas ao 50%

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

98

entre os cónxuxes. En consecuencia, no suposto de que, disolta a socieda-de, só sexan aboadas estas cargas por un dos cónxuxes, este terá un de-reito de crédito contra a sociedade legal de gananciais polas sumas aboa-das nos referidos conceptos e, no momento da liquidación da sociedade de gananciais, deberanlle ser reintegradas tales cantidades, debidamente actualizadas.

Igualmente, deberán ser sufragados por ambos os cónxuxes os importes correspondentes aos gastos pola cancelación rexistral da hipoteca e, dado o caso, se a vivenda está gravada cunha condición resolutoria, haberá que incluír os gastos da súa cancelación.

Así mesmo, os gastos extraordinarios que se produzan na comunidade de propietarios da vivenda familiar deberán correr por conta de ambos os cónxuxes por suporen unha mellora na propiedade común que comportaría unha revalorización da cal se aproveitarán ambos.

Gastos de servizos e subministracións

Este tipo de gastos deberán correr por conta do cónxuxe ao cal se lle atri-buíu o uso do domicilio familiar, sen dereito a ningún reintegro, igual que os gastos ordinarios da comunidade de propietarios.

Obras de mellora e gastos de conservación no domicilio familiar

As obras de mellora que se realicen na vivenda conxugal van, indubidable-mente, revalorizar esta e, en consecuencia, se se realizaron con posterioridade á disolución da sociedade legal de gananciais, ou ben foron realizadas vixente

993. R


atrimonio

esta pero con cargo a diñeiro privativo dun dos cónxuxes, dará lugar a que o cónxuxe que aboase as melloras con diñeiro privativo teña un crédito contra a sociedade legal de gananciais, polo importe actualizado de tales obras.

3.10.1.3. ¿Que ocorrería no caso que se lle atribuíse o uso da vivenda familiar a un dos cónxuxes, sendo a propiedade deste inmo-ble dunha terceira persoa?

Suposto habitual no cal os proxenitores dun dos cónxuxes lle ceden de ma-neira gratuíta o uso dunha vivenda da súa propiedade ao matrimonio. Tras o procedemento de separación ou divorcio, a xuíza ou xuíz atribúelle o uso da dita vivenda ao cónxuxe que non ten lazos familiares con eles.

¿Poderían recuperar o uso do inmoble os seus propietarios?

A xurisprudencia vén adoptando dúas solucións ben distintas:

Aquela en que se entende que a vivenda se cede en virtude dun contrato de préstamo de uso ou comodato, é dicir, cando se fai cesión do inmoble coa finalidade de servir de vivenda familiar. Isto fai que mentres que exista tal necesidade os titulares non poidan recuperar o uso, a non ser que as propietarias ou propietarios acrediten a urxente necesidade de recuperar o inmoble para residir nel.

A outra postura é considerar a relación xurídica pola cal os cónxuxes ocu-paban a vivenda en precario, é dicir, sen título ningún, polo que a atribución do uso a un dos cónxuxes non cambia esta situación. As donas ou donos da

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

100

vivenda poden, tanto durante o matrimonio como despois deste, recuperar o uso do inmoble, a través do desafiuzamento en precario.

O Tribunal Supremo optou recentemente por esta segunda solución.

3.10.1.4. ¿Que sucedería no caso que se lle atribuíse o uso da viven-da arrendada ao cónxuxe que non subscribiu o contrato de arrendamento?

O cónxuxe non arrendatario ao cal se lle atribúa o uso do domicilio familiar deberalle comunicar á arrendadora ou arrendador, no prazo de dous meses, a resolución xudicial que o acorde, presentando unha copia desta, segun-do dispón o artigo 15 da Lei de arrendamentos urbanos, o que o facultará para continuar co arrendamento nas condicións pactadas inicialmente.

3.10.1.5. Actos de disposición do cónxuxe propietario sobre a vivenda familiar, cando o uso se lle atribúe ao cónxuxe non titular

O Código civil establece no seu artigo 96.4:

“Para dispor da vivenda e dos obxectos de uso ordinario cuxo uso corres-ponda ao cónxuxe non titular requirirase o consentimento de ambas as partes ou, de ser o caso, autorización xudicial.”

Cando o uso da vivenda se lle atribúe ao cónxuxe non propietario dela, o titular necesita o consentimento do outro para realizar actos de disposición que poi-

1013. R


atrimonio

dan afectar o dereito de uso, como, por exemplo, a venda. Necesita o consenti-mento do cónxuxe non propietario ou a autorización xudicial.

Se a pesar disto o propietario da vivenda realiza actos de disposición que po-ñan en perigo o dereito de uso, o non titular pode, no prazo de catro anos desde que ten coñecemento da transmisión, solicitar ao xulgado a nulidade desta.

É moi importante que o uso da vivenda se inscriba no Rexistro da Propiedade para protexelo fronte a terceiros, dado que calquera persoa que adquira unha vivenda cuxo uso lle fose atribuído aos menores nun proceso xudicial de sepa-ración, nulidade, divorcio e nunha ruptura de parella de feito, ficará obrigada a respectar ese uso, sempre e cando conste inscrito no Rexistro da Propiedade.

3.10.1.6. ¿Ata cando dura o dereito de uso?

Ata que os cónxuxes ou proxenitores o acorden ou ata que a última filla ou fillo se independice. A extinción do dereito de uso, se non existe acordo, non é automática, senón que hai que solicitala ao xulgado que acordou a súa concesión.

3.10.1.7. ¿Como se inscribe o uso da vivenda familiar no Rexistro da Propiedade?

A inscrición debe ser solicitada polo cónxuxe, a través da súa avogada ou avo-gado, unha vez que o xulgado dite resolución xudicial en virtude da cal se lle adxudique o uso da vivenda familiar a un dos cónxuxes.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

102

De igual maneira, e en virtude do establecido no artigo 102 do Código civil, as partes poden instar que se proceda á anotación da demanda de separación ou di-vorcio, non só no Rexistro Civil senón tamén no Rexistro da Propiedade e no Mer-cantil, facendo constar que a demanda foi admitida a trámite e que, por tanto, os bens (como, por exemplo, a vivenda familiar) están vinculados a ese procedemen-to, para que calquera terceiro interesado teña coñecemento de tal circunstancia.

3.10.2. Pensión compensatoria

O Código civil establece que o cónxuxe ao cal a separación ou divorcio lle pro-duza unha situación de desequilibrio económico, en relación coa posición do outro e coa que tiña no matrimonio, poderá solicitar no correspondente proce-demento de separación ou divorcio unha pensión compensatoria, que terá que aboar o outro cónxuxe.

3.10.2.1. ¿Que circunstancias terá en conta a xuíza ou xuíz para acor-dar e cuantificar a pensión?

Empeoramento da situación económica dun cónxuxe en relación coa do outro e coa que tiña durante o matrimonio, como consecuencia da ruptu-ra.

Os acordos a que cheguen os cónxuxes. Nun divorcio ou separación de mutuo acordo os cónxuxes poden pactar que un deles perciba esta pen-sión por parte do outro.

A dedicación pasada e futura á familia.

1033. R


atrimonio

A colaboración co traballo do outro cónxuxe na súa actividade empresa-rial ou profesional.

A idade e o estado de saúde.

A cualificación profesional e as probabilidades de acceso a un emprego.

A duración do matrimonio e da convivencia.

A perda eventual dun dereito de pensión.

Os medios económicos e as necesidades dun e outro cónxuxe.

Esta lista de circunstancias que terá en conta a xuíza ou xuíz non é pechada. Pódese engadir, a modo de exemplo, que tamén debe contar o feito de que o cónxuxe que solicita a pensión, a muller xeralmente, non cotizase á Segurida-de Social e, por tanto, careza de dereito a pensión de xubilación ou invalidez.

O suposto típico sería o da muller que, ao contraer matrimonio, abandona o tra-ballo que viña realizando para dedicarse principalmente ao coidado da familia, realizando o home a actividade remunerada. Ao extinguirse o matrimonio, xera-ríase un desequilibrio importante, pois mentres o esposo seguiría percibindo os ingresos económicos procedentes do seu traballo, a esposa non xeraría ingre-sos, ao terse dedicado a unha actividade non remunerada, e os seus dereitos no momento da xubilación quedarían moi limitados ou serían inexistentes, fronte á situación do esposo, que non tería perdido ou diminuído os seus. Tería grandes dificultades para ingresar no mercado laboral, sobre todo se non ten formación nin experiencia profesional, conta con certa idade, etc., dificultade que se vería incrementada aínda máis se ten a garda e custodia das fillas e fillos.

A pensión compensatoria pode consistir nun pagamento periódico, xeralmen-te mensual, cunha duración temporal ou indefinida, ou nunha cantidade única,

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

104

segundo acorden os cónxuxes nun procedemento de separación ou divorcio de mutuo acordo, ou segundo determine a xuíza ou o xuíz nun procedemento con-tencioso, conforme as circunstancias que concorran no caso concreto. Así, a xuí-za ou xuíz podería acordar unha pensión temporal, pola capacidade laboral do cónxuxe beneficiario da pensión, a idade, a inexistencia de fillas ou fillos, etc.

Para que no procedemento de separación ou divorcio se acorde a pensión compensatoria é

necesario que o solicite o cónxuxe correspondente; non a pode acordar a xuíza ou o xuíz de oficio, é

dicir, se non se pediu no procedemento.

3.10.2.2. ¿Cando se extingue?

Se o cónxuxe que a percibe contrae un novo matrimonio ou convive como parella de feito con outra persoa.

Se cesa a situación de desequilibrio económico, por exemplo, por reali-zar un traballo estable o cónxuxe que percibe a pensión, ou por empeorar a situación económica do que a aboa.

Por transcorrer o tempo que se acordou en sentenza.

Excepto no último caso, non se extingue automaticamente, polo cal o cónxuxe obrigado ao seu pagamento debe solicitar ao xulgado, a través do correspon-dente procedemento de modificación de medidas, a súa extinción.

Réximes económicos

forais

4.

1074. R

éximes económ

icos Forais

4. Réximes económicos forais

En canto aos réximes económico-matrimoniais, cómpre ter en conta que nalgunhas comunidades autónomas existe unha regulación específica deles (dereito foral). Isto ocorre en Aragón, nas Illes Balears, en Cataluña, en Galicia, en Navarra e no País Vasco, ademais das especialidades do Fuero de Baylío e do dereito civil de Galicia. Nestas comunidades aplicarase con preferencia a súa propia normativa sobre a vista anteriormente e regulada no noso Código civil (dereito común), aplicándose este último dunha forma supletoria, é dicir, naquelas materias que expresamente non estean reguladas polo dereito foral. Faremos referencia ao réxime económico foral de Aragón e Cataluña, pola súa maior incidencia na práctica.

4.1. Aragón

4.1.1. Réxime económico aplicable

Aplicaríase ás persoas que contraian matrimonio e residan en Aragón, se non elixen outro réxime distinto a través de capitulacións matrimoniais.

Aos matrimonios aragoneses aplicaráselles a Lei 2/2003, do 12 de febreiro, de réxime económico matrimonial e de viuvez.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

108

O réxime económico polo que se rexe o matrimonio será o que os cónxuxes acorden ante notaria/o en capitulacións matrimoniais, antes ou despois de contraer matrimonio. No caso de non realizar capitulacións matrimoniais apli-carase o réxime de consorcio conxugal.

Os acordos alcanzados pola parella antes ou despois de contraer matrimonio mediante capitulacións matrimoniais poden estar referidos:

Ao réxime económico polo cal se vai rexer a familia.

Ao réxime sucesorio (pactos sucesorios) e non só dos contraentes (os cónxuxes), senón tamén dos que con eles concorran ao outorgamento, que poden ser os familiares máis próximos como pais, irmás, irmáns, fillas, fillos, etc.

Pódense adoptar acordos para o caso de que o matrimonio se separe ou divorcie.

Pódense establecer doazóns por matrimonio.

Cómpre sinalar que para que todos estes pactos teñan validez hai que realiza-los mediante escritura pública.

1094. R

éximes económ

icos Forais

Cadro 10

Réxime económico aplicable en Aragón

1. O acordado polos cónxuxes en capi-tulacións matrimoniais

2. Se non se pactan capitulacións, o consorcio conxugal

Regúlase o réxime de separación. Aplicarase só se os cónxuxes o acor-dan en capitulacións matrimoniais.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

110

4.1.2. Réxime económico consorcial aragonés

Este réxime aplícase:

En defecto de capitulacións matrimoniais.

Ou ben para completar os pactos establecidos en capitulacións matri-moniais.

Neste réxime económico existen dous tipos de bens:

a) Os bens privativos, que son:

♦ Os adquiridos antes de entrar en vigor o consorcio conxugal.

♦ Os bens aos cales, por decisión dos cónxuxes, mediante pacto acordado en escritura pública, se lles atribúa o carácter de privativos a favor dun dos cónxuxes.

♦ Os adquiridos por doazón ou herdanza.

♦ Os bens que substitúan outros de carácter privativo.

♦ As accesións dos bens propios ou privativos de cada cónxuxe.

♦ Os bens e dereitos inherentes á persoa (por exemplo, o dereito á propia imaxe, o dereito de alimentos, etc.).

♦ As titularidades de pensións de calquera clase e as dos contratos de se-guros, etc.

1114. R

éximes económ

icos Forais

b) Os bens comúns ou consorciais, que son:

♦ Ao iniciarse o réxime, aqueles bens que os cónxuxes acheguen para in-gresalos no consorcio.

♦ Durante a vida do consorcio, ingresan no patrimonio común os bens procedentes do traballo de ambos; as indemnizacións por despedi-mento ou cesamento; os froitos e rendementos dos bens privativos; os bens que os cónxuxes acorden que teñan carácter consorcial; os doados ou regalados cando o doador dispoña que sexan comúns; os bens que fosen adquiridos polos cónxuxes a título oneroso e con diñei-ro común, etc.

Á hora de liquidar estes bens comúns ou consorciais divídense por metade.

Excepcionalmente, neste réxime un dos cónxuxes pode dispor dos bens co-múns sen o consentimento do outro para atender as necesidades da fami-lia.

4.1.2.1. Extinción do réxime por separación, nulidade ou divorcio

Coma na sociedade de gananciais, o consorcio extínguese pola sentenza fir-me de divorcio, separación ou nulidade, e pódense retrotraer os efectos da disolución á data de presentación da demanda de separación, divorcio ou nulidade.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

112

4.1.2.2. Extinción do réxime por morte

O réxime económico extínguese, tamén, polo falecemento dun dos cónxuxes.

Ao falecemento dun dos cónxuxes, se non existiu unha separación de feito ou de dereito, o cónxuxe que sobrevive ten dereito ao usufruto de todos os bens do cónxuxe falecido, xa sexan bens consorciais, xa sexan bens privativos. É o que, vixente o matrimonio, se chama dereito expectante de viuvez.

4.1.2.3. Responsabilidade dos bens comúns con respecto ás débedas

Os acredores poden dirixirse, para facer efectivo o cobro dunha débeda, contra os bens comúns, se a débeda foi contraída por ambos os cónxuxes. No entan-to, non se permite o embargo de bens comúns cando o que contraeu a débeda é un dos cónxuxes, aínda que si se admite o embargo da parte proporcional que teña o cónxuxe debedor nos bens comúns.

4.1.3. Réxime de separación de bens

Como nota importante no réxime de separación de bens, temos que sinalar que en Aragón deixou de ser supletorio o Código civil e agora non existe unha norma similar ao establecido no artigo 1438 do Código civil, onde se establece que “o traballo para a casa será computado como contribución ás cargas do matrimonio e daralle dereito ao cónxuxe a percibir unha compensación que o xuíz sinalará, na falta de acordo entre os cónxuxes”, polo cal, se se pacta o

1134. R

éximes económ

icos Forais

réxime de separación de bens tras a entrada en vigor da nova lei, en caso de dedicación dun dos cónxuxes ao coidado da familia e a casa, este non terá dereito a unha compensación ou indemnización económica.

4.1.4. Dereito de viuvez

En Aragón, polo feito da celebración do casamento, atribúeselle a cada cónxuxe o usufruto de viuvez sobre os bens do cónxuxe que primeiro faleza. En virtude deste dereito, se un dos cónxuxes falece, o que sobrevive ten dereito ao usu-fruto de todos os bens do falecido. Durante o matrimonio o dereito de viuvez maniféstase como dereito expectante a favor de cada un dos cónxuxes sobre os bens do outro e sobre os bens consorciais.

O dereito de viuvez é compatible con calquera réxime económi-co que poida ter o matrimonio.

A través de capitulacións matrimoniais poden pactar a limitación deste dereito ou a súa renuncia, ben para os dous ou ben para un só dos cónxuxes. Existe liberdade de pacto entre cónxuxes.

O dereito de viuvez non se pode vender e tampouco se pode embargar.

Extínguese coa disolución do matrimonio (separación e divorcio) e coa decla-ración de nulidade do matrimonio. Tamén se extingue pola interposición da demanda de separación, divorcio ou nulidade, salvo pacto en contrario dos cónxuxes.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

114

O dereito de viuvez afecta todos os bens, salvo os que os cónxuxes reciban a título gratuíto, é dicir, por regalo ou doazón, coa prohibición expresa de viuvez por parte do donatario.

Cando un dos cónxuxes falece e non se produciu separación, divorcio ou nuli-dade, o sobrevivente ten dereito ao usufruto de todos os bens do que primeiro falecese, incluso daqueles que se venderon en vida, sobre os que subsista o dereito expectante de viuvez.

En determinadas condicións, o cónxuxe usufrutuario está obrigado a realizar inventario dos bens que recibe en usufruto; en concreto, deberá facelo cando así o dispuxese por testamento o cónxuxe falecido e cando o exixan os nus propietarios dos bens.

O usufruto de viuvez tampouco se pode embargar e este dereito tampouco se pode vender, salvo cando se concorre cos nus propietarios.

1154. R

éximes económ

icos Forais

4.2. Cataluña

4.2.1. Réxime económico aplicable

Aplicaríase ás persoas que contraian matrimonio e residan en Cataluña, se non elixen outro réxime distinto a través de capitulacións matrimoniais.

A normativa está recollida no Código de Familia, aprobado pola Lei 9/1998, do 15 de xullo, onde se regula todo o referente ao matrimonio, como os diferentes réximes económicos: separación de bens, de participación e de comunidade de bens.

Con carácter xeral, a regulación que fai o Código de Familia catalán do réxime de separación de bens e de participación é equivalente á establecida no Códi-go civil.

Os cónxuxes poden pactar libremente o réxime económico matrimonial. De non o faceren, o réxime supletorio é o de separación de bens.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

116

Cadro 12.

Réxime económico aplicable en Cataluña

O acordado polos cónxuxes en capitu-lacións matrimoniais

Se non realizan capitulacións, o de separación de bens

Regúlase o réxime de participación e o de comunidade universal. Apli-caranse só se os cónxuxes o acor-dan en capitulacións matrimoniais

1174. R

éximes económ

icos Forais

4.2.2. Peculiaridades reguladas no Código de Familia

Regúlase o usufruto de viuvez capitular, que é o pacto alcanzado polos cónxuxes, en capitulacións matrimoniais, polo cal se dispón a favor do cónxuxe que so-breviva o usufruto de todos os bens.

Igual ca no Código civil, establécense unha serie de normas aplicables a todo matrimonio, independentemente do réxime económico que elixan:

O domicilio familiar será o que os cónxuxes fixen de mutuo acordo e, no caso de desacordo, o que estableza a autoridade xudicial.

Para a realización de actos de disposición sobre a vivenda familiar e os mo-bles de uso ordinario, necesítase o consentimento de ambos os cónxuxes.

Recoñéceselle a cada cónxuxe a facultade de actuar por si só para atender ás necesidades ordinarias da familia e establécese a obriga que ambos os cónxuxes teñen de informarse sobre a xestión patrimonial en atención ao mantemento dos gastos familiares.

Obriga de ambos os cónxuxes de contribuíren aos gastos de mantemento da familia, segundo pactasen; no seu defecto, en proporción aos recursos económicos de cada un, considerándose como contribución o traballo do-méstico ou a colaboración profesional non retribuída ou retribuída de forma insuficiente.

En canto ao réxime de separación de bens, o Código de Familia regula determi-nados aspectos que non están previstos no Código civil:

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

118

Presúmese doazón o diñeiro entregado por un dos cónxuxes ao outro para a adquisición dun ben da súa exclusiva propiedade.

En caso de dúbida sobre a titularidade dun determinado ben, pertencerá a am-bos por metade, salvo que se trate de bens mobles de uso persoal ou que estean destinados á actividade dalgún dos cónxuxes, caso en que se presume que pertencen a este. É necesario que non sexan bens de extraordinario valor.

Regúlase a compravenda con pacto de supervivencia. Esta figura xurídica permítelles aos cónxuxes que compren un ben conxuntamente e por me-tade establecer no mesmo documento de compra que, ao falecer un dos cónxuxes, o ben pasará a ser propiedade exclusiva do que sobreviva.

Establécense variedades ou subtipos do réxime de participación:

Asociación a compras e melloras: réxime en virtude do cal un cónxuxe se asocia ao outro nas compras e melloras que realice, co fin de repartilas por metade ao extinguirse. Considéranse compras aqueles bens que se obte-ñan a título oneroso ou polo seu traballo. As melloras son o aumento do valor dos bens.

Pacto de metade por metade: é aquel réxime polo cal todos os bens dos cónxuxes, tanto os adquiridos antes como despois do matrimonio, perten-cen a ambos.

Pacto de convivencia: réxime polo cal os cónxuxes se asocian e acordan que os bens gañados e os que se gañen quedarán en comunidade mentres exista a asociación e se distribuirán cando se extinga.

1194. R

éximes económ

icos Forais

Regúlase o réxime de comunidade de bens.

Características:

Créase unha “comunidade universal”. Todos os bens e ingresos dos cónxuxes son de ambos, tanto os obtidos antes como despois de pactar o réxime de comunidade de bens.

Atribúeselles o carácter de privativos aos seguintes bens:

n Bens herdados ou doados.

nv Aqueles a que os cónxuxes lles atribuísen o carácter de privativos.

n As indemnizacións por danos morais.

n Os necesarios para o exercicio da profesión, sempre que non sexan de extraordinario valor.

n Os que se adquiran pola subrogación real doutros bens privativos (por exemplo, a compra dun inmoble co diñeiro obtido pola venda doutro).

A administración destes bens correspóndelle ao cónxuxe titular deles.

A administración dos bens comúns corresponde de forma conxunta a am-bos os cónxuxes, excepto no que se refire á administración para facer fronte aos gastos familiares. Así mesmo, pode un cónxuxe sen o consentimento do outro dispor e administrar os bens mobles que lle sirvan a un dos cónxuxes para exercer a súa profesión.

Responsabilidade dos bens polas débedas contraídas:

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

120

n Polas débedas contraídas por un dos cónxuxes na administración de bens comúns responden os bens comúns.

n Polas débedas contraídas por un dos cónxuxes na xestión e disposición de bens privativos responden os bens propios deste; de seren insuficien-tes, faríano os bens comúns.

n Das débedas contraídas por un dos cónxuxes para facer fronte aos gas-tos da familia responde o patrimonio común; de este non existir ou ser insuficiente, respondería o patrimonio privativo dos cónxuxes.

Parellasde feito

5.

1235. Parellas de feito


5.1. ¿Que é unha parella de feito?

Hoxe en día a relación entre dúas persoas de maneira estable e sen que exista vínculo matrimonial entre elas é unha realidade social que se fundamenta nos dereitos de liberdade individual, igualdade e libre desenvolvemento da perso-nalidade.

A parella de feito non está regulada no noso Código civil, pero a Constitución española protexe a familia, tanto aquela que deriva dun matrimonio como a que deriva dunha parella non casada. Así, o artigo 39 establece que “os pode-res públicos aseguran a protección social, económica e xurídica da familia”.

A unión de feito caracterízase pola convivencia estable de dúas persoas con análoga relación afectiva á matrimonial, e abarca tanto as unións heterosexuais como as unións homosexuais. Tras a modificación do Código civil pola Lei 13/2005, do 1 de xullo, tanto as unións heterosexuais como as unións homo-sexuais teñen dereito a contraer matrimonio.

A parella de feito é aquela unión de dúas persoas, maiores de idade, unidas por unha relación afectivo-sexual, similar á matrimonial, con independencia da súa orientación sexual, e

que conviven de forma estable e duradeira.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

124

5.2. Requisitos para constituír unha parella de feito

Segundo o establecido pola xurisprudencia e as lexislacións das diferentes co-munidades autónomas, con carácter xeral os requisitos para que exista unha parella de feito son:

♦ A maioría de idade, ou emancipación, de cada membro da parella.

♦ A ausencia de impedimentos legais (non ser incapaz, por ex.) entre os mem-bros da unión.

♦ Constituír unha relación na que exista un vínculo afectivo-sexual entre os conviventes, de forma análoga ao que existe no matrimonio. Por tanto, non constitúe unión de feito a de dúas persoas que conviven unidas por unha relación de amizade.

♦ Estabilidade da convivencia durante un período de tempo determinado.

♦ A relación de parella debe de ser pública.

♦ Non existencia de formalidade para constituír a parella, ao contrario do que ocorre co matrimonio, aínda que diversas leis autonómicas prevén a nece-sidade da súa constitución formal mediante o outorgamento de escritura pública, ou mediante a inscrición no Rexistro para o recoñecemento de de-terminados efectos.

5.3. Proba na parella de feito

Unha das características da parella de feito é que se constitúe sen que exista ningunha formalidade, ao contrario do que ocorre co matrimonio. Isto dificulta a proba da súa existencia.


Segundo a xurisprudencia, como probas que poidan acreditar a existencia dunha parella de feito poderíanse sinalar as seguintes:

♦ A existencia dun documento realizado ante notaria ou notario que regule as relacións económicas e/ou persoais da parella. É de suma importancia a realización deste documento, sobre todo nos casos en que un dos membros da relación, que xeralmente será muller, se ocupe en exclusiva das tarefas domésticas. Coa ruptura veríase prexudicada, ao non participar nas ganan-cias que pode experimentar o outro membro da parella que traballa fóra do fogar.

♦ A inscrición da unión nun rexistro de parellas de feito.

♦ A existencia de contas correntes e de aforro, tarxetas de crédito, etc., reali-zadas conxuntamente por ambos os membros da parella.

♦ Contratos asinados por ambos os membros da parella, como, por exemplo, o contrato de compravenda ou o de arrendamento.

♦ O empadroamento no mesmo domicilio.

♦ A cartilla da Seguridade Social en que apareza un dos membros da parella como titular e outro como beneficiaria ou beneficiario.

♦ Testamento outorgado a favor da compañeira ou compañeiro.

♦ A existencia dunha filla ou fillo común da relación, inscritos no Rexistro Civil.

♦ Declaracións de testemuñas que manifesten que vivían xuntos.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

126

5.4. Rexistros de parellas de feito

Como sinalamos anteriormente, os rexistros das parellas de feito constitúen un medio de proba que acredita a existencia dunha relación estable de carác-ter non matrimonial desde, cando menos, a data da súa inscrición nel. Estes rexistros creáronse nos últimos anos en diferentes comunidades autónomas, cidades e numerosos municipios.

É conveniente que as parellas de feito regulen

as súas relacións económicas e/ou persoais nun documento outorgado ante notaria ou notario.

Relacións económicas nas parellas

de feito

6.

1296. R

elacións económicas nas parellas de feito

6. Relacións económicas nas parellas de feito

O Código civil establece que os réximes económicos matrimoniais pre-vistos nel só se aplicarán ao matrimonio.

As parellas de feito poden chegar a un acordo sobre a forma de regular a economía da súa relación, podendo decidir que se aplique algún dos réxi-mes económicos recollidos no Código civil.

6.1. ¿Como se realizarán os pactos sobre a economía das parellas de feito?

Acordo realizado por escrito, ben mediante un contrato privado ou público (ante notaria/o). É aconsellable facelo ante notaria/o.

6.2. ¿Existe algunha limitación en canto aos acordos a que pode chegar a parella?

O contido dos acordos é fundamentalmente económico e non pode ir en con-tra “das leis, a moral, nin a orde pública”, como podería ser un pacto de

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

130

natureza sexual, ou aquel que sexa contrario á igualdade da parella. Pode regular os aspectos económicos durante a relación e unha vez que se produce a ruptura. Tamén se poden regular as relacións persoais entre os membros da parella.

6.3. ¿Que ocorrería no caso de que non exista un acordo por escrito que regule a economía da parella de feito?

A xurisprudencia estableceu que non se pode aplicar o réxime de gananciais polo simple feito de constituírse unha unión non matrimonial, e en principio existe plena independencia económica entre os membros da parella.

Se existe algún ben inscrito no Rexistro da Propiedade a nome dun só dos membros da parella, por exemplo a vivenda, o outro membro, tras a ruptura, terá que promover ante o xulgado que se lle recoñeza, de ser o caso, a súa parte de propiedade. Deberá probar que a unión existiu e que foi conxunta a adquisición e o desfrute da vivenda, por exemplo, acreditando a entrega de cantidades por parte de ambos para o pagamento desta, ou a existencia de contas bancarias comúns, desde onde saía o diñeiro para o aboamento das cotas hipotecarias. O mesmo ocorrería co resto de bens.

A xurisprudencia considerou que se podería aplicar o réxime de gananciais se existe un pacto tácito entre os conviventes, é dicir, se se demostra, polos actos da parella, que a súa vontade era a de establecer este réxime, mediante a achega continuada dos seus ingresos á familia, poñéndose de manifesto que a súa intención foi a de facer comúns todos ou algúns dos bens adquiridos durante a unión.

1316. R


6.4. Contribución aos gastos da familia

A xurisprudencia entende que non se aplicarían ás unións de feito as normas sobre contribución ás cargas do matrimonio reguladas no Código civil e vistas no capítulo referente aos réximes económicos matrimoniais. A parella pode acordar o que teña por conveniente, aínda que o lóxico é pensar que a contri-bución aos gastos da familia será en proporción aos ingresos de ambos, cuan-tificando o traballo doméstico como tal contribución.

6.5. Extinción das relacións económicas da parella de feito

Extínguese nos seguintes supostos:

Pola modificación do pacto escrito en que se establecese algún réxime económico aplicable á parella de feito .

Pola ruptura.

Por morte.

6.6. Consecuencias da extinción da parella de feito

6.6.1. Liquidación do réxime económico da parella de feito

A distribución dos bens da parella pódese facer de mutuo acordo ou de forma contenciosa.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

132

Mutuo acordo

Se a parella pactou determinado réxime económico, para a liquidación deste aplicaranse as normas acordadas por eles ou as establecidas no Código civil para o réxime que en cada caso pactasen.

A parella que pretenda a liquidación ou a repartición dos bens entre ambos, ten as seguintes opcións:

Acordo verbal entre eles, se non existen bens inmobles.

Acordo formalizado en documento privado, se non existen bens inmo-bles, que poden facer entre eles sós ou asistidos de avogada/o.

Acordo ante notaria/o, se existen bens inmobles.

Mediante un convenio regulador aprobado polo xulgado, a través dun procedemento para o que será necesaria a intervención de procuradora/or e avogada/o.

Non existencia de acordo

Se non existe acordo entre a parella sobre a repartición dos bens, terán que dirixirse ao xulgado, mediante avogada/o e procuradora/procurador, e facer valer os seus dereitos a través do xuízo que corresponda. Se pactaron un de-terminado réxime económico, como, por exemplo, o de gananciais, deberanse seguir as normas correspondentes.

1336. R


6.6.2. Vivenda familiar

A vivenda familiar é o espazo físico en que se desenvolve a vida cotiá da fami-lia, con ou sen fillas/os, xa estea a parella casada ou non.

A vivenda pode ser propiedade dun dos membros da parella, de ambos ou dunha terceira persoa.

Non existe ningunha norma no Código civil que solucione os problemas que se suscitan arredor da propiedade e uso da vivenda familiar para o caso das parellas de feito, pero a xurisprudencia deu solucións que analizamos no punto seguinte.

6.6.2.1. Solucións xurisprudenciais en canto á propiedade e uso da vivenda familiar

Propiedade da vivenda familiar

Na falta de pacto, a vivenda comprada por un dos membros da parella será da súa propiedade, durante e despois da convivencia.

Aínda que non está regulado polo Código civil, o Tribunal Supremo considerou que a propietaria ou

propietario da vivenda familiar non pode dispor con liberdade dela; necesita o consentimento do

outro membro, no caso de que existan fillas/os, co obxectivo de protexer a familia.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

134

A vivenda podería ser propiedade de ambos os conviventes en dous supos-tos:

Se é adquirida por un dos membros da parella e só ao seu nome pero con diñeiro de ambos. Aquel ao nome de quen non estea escriturada a casa poderá reclamar no xulgado a porcentaxe de propiedade que lle corres-ponda na proporción en que achegase fondos para a súa adquisición.

Se é adquirida polos dous membros da parella. Ambos serían propieta-rios por metade, a non ser que na escritura se determinase unha cota diferente. Necesitarase o consentimento dos dous para realizar actos de disposición, en primeiro lugar por seren propietarios e, en segundo lugar, polo principio de protección da familia.

É recomendable que cando para a adquisición dunha vivenda se achegue diñeiro por parte de cada un dos membros da parella, se faga constar na escritura de

compra a proporción de diñeiro que achegou cada un.

Uso da vivenda familiar tras a ruptura

Se os conviventes non chegan a un acordo, hai que distinguir os seguintes supostos:

1356. R


Que existan fillas/os comúns menores ou dependentes

Neste caso o uso da vivenda familiar outorgaríaselle ao convivente ao cal se lle atribúa a garda e custodia das fillas e fillos, aínda que non sexa a/o propietaria/o da vivenda. Os tribunais aplican por analoxía o establecido no artigo 96 do Có-digo civil para os matrimonios. A razón fundamental é a protección do menor ou menores e a aplicación do principio de non discriminación de fillas/os naci-das/os dentro ou fóra do matrimonio.

Que non existan fillas/os comúns menores ou dependentes

Como vimos, o Código civil permite que o uso da vivenda familiar, mesmo sen existiren fillas/os, se lle atribúa ao cónxuxe non propietario dela, sempre que sexa o que en peores circunstancias se encontre e, por tanto, o máis necesita-do de protección. A xurisprudencia resistiuse a aplicar esta norma para o caso das parellas de feito, aínda que o Tribunal Supremo xa ten ditado sentenzas favorables á súa aplicación, co fin de protexer o membro da parella máis nece-sitado ou prexudicado pola relación.

Uso da vivenda familiar tras a ruptura da parella por morte

Se existen fillas/os comúns. O uso da vivenda pertenceríalles a elas/eles e, por tanto, tamén ao proxenitor por ter a súa garda e custodia, inde-pendentemente da titularidade, entre outras razóns, porque se as fillas ou fillos menores son comúns, o proxenitor que sobrevive é o administra-dor dos bens que herden as fillas e fillos durante a súa minoría de idade e entre estes encontraríase o inmoble en que está situado o domicilio familiar.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

136

Se non existen fillas/os comúns, no caso de que sexa propiedade dun só dos membros. Quen sobreviva non podería usar a vivenda, a non ser que exista un contrato entre os membros de parella en que así se estableza, ou que o deixase expresado en testamento o falecido. Se a vivenda é pro-piedade de ambos, estarase ante un pro indiviso entre o sobrevivente e os herdeiros do membro da parella falecido.

Nas lexislacións das comunidades autónomas ao respecto, existen normas que regulan o uso da vivenda familiar tras a ruptura e tras o falecemento dun dos membros.

Uso da vivenda arrendada, tras a ruptura da parella de feito

Dous supostos

Contrato de arrendamento asinado polos dous membros da parella

En caso de ruptura ou morte dun dos dous membros, o outro ten dereito a permanecer na vivenda.

Contrato de arrendamento asinado por un dos dous membros da pare-lla

A Lei de arrendamentos urbanos prevé o suposto tanto para parellas homo-sexuais como heterosexuais.

Distingue dous supostos:

1376. R


Ruptura. O artigo 12.4 da Lei de arrendamentos urbanos habilita a perma-necer na vivenda á compañeira ou compañeiro de quen asinou o contrato de arrendamento, se a persoa titular decide desocupala.

Falecemento. O artigo 16.1.b da Lei de arrendamentos urbanos permítelle á parella da arrendataria ou arrendatario subrogarse no contrato, é dicir, pasar a ser titular do contrato de arrendamento, sempre que existise unha convi-vencia de, cando menos, dous anos anteriores ao falecemento, excepto que existan fillas ou fillos, caso en que sería suficiente coa mera convivencia.

6.6.3. ¿Existe dereito a pensión compensatoria tras a ruptura?

Recordemos que o artigo 97 do Código civil regula a pensión compensato-ria nos supostos de parellas casadas, ao establecer que “o cónxuxe ao cal a separación ou divorcio lle produza desequilibrio económico en relación coa posición do outro, que implique un empeoramento na súa situación anterior no matrimonio, terá dereito a unha compensación que poderá consistir nunha pensión temporal ou por tempo indefinido ou nunha prestación única, segun-do se determine no convenio regulador ou na sentenza”.

¿Podería aplicarse esta norma por analoxía ou similitude ás parellas non ca-sadas?

A parella pode formalizar pactos que regulen a súa economía durante ou des-pois da convivencia, e pode acordar unha pensión compensatoria para o caso de ruptura, para algún dos membros.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

138

O problema suscítase cando non existe ese acordo e se solicita a pensión compensatoria ao xulgado correspondente. Non existe ese dereito, xa que se rexeitou xurisprudencialmente dunha forma maioritaria, con independencia da posibilidade de reclamar unha indemnización, como se expón a seguir.

6.6.4. Indemnizacións por prexuízos causados tras a ruptura

Este sería o suposto da ruptura dunha parella de feito que conviviu durante tempo e os bens foron adquiridos unicamente por un dos membros, normal-mente o home, sendo este o que exerceu durante a relación afectiva unha acti-vidade remunerada, dedicándose o outro, normalmente a muller, á realización dos traballos domésticos e ao coidado da familia.

Producida a ruptura, quen se dedicou á atención da familia e da casa queda nunha situación totalmente desfavorable fronte ao outro, xa que todos os bens lle pertencen a este, non valorándose o traballo realizado no ámbito domésti-co.

O Tribunal Supremo resolveu esta situación considerando que nestes casos se produce un enriquecemento inxusto do membro da parella que se benefi-ciou dese traballo feito gratis para el ou as súas fillas/os, e que o máis desfavo-recido ten dereito a unha compensación económica, que pode consistir nunha porcentaxe sobre os bens ou nunha determinada cantidade de diñeiro.

No caso de que esta indemnización non se pactase, debería acudir ao xulgado correspondente a través de avogada/o e procuradora/procurador, e instar o correspondente xuízo declarativo solicitando aquela.

Regulación dos aspectos

económicos das unións de feito polas diferentes Comunidades Autónomas

7.

Andalucía

7.1

1437. R

egulación dos aspectos económicos das unións de feito polas diferentes C

omunidades Autónom

as

AndalucíaLei aplicable. Lei 5/2002, do 16 de decembro.

Pactos entre os membros da parella

Cando a parella se inscriba no Rexistro de parellas de feito pode determinar o réxime económico que rexerá durante a súa relación. Estes pactos tamén se poderían realizar a través dun documento público ou privado.

Regulación dos as-pectos económicos da convivencia, sen existencia de pactos

Non se regula nada en relación con este tema. Apli-carase o dito no punto 6.1,2,3,4 desta guía.

Responsabilidade fronte a débedas

Das débedas que se contraesen para facer fronte aos gastos comúns, a acredora ou acredor poderá exixir o cobro tanto a un como a outro membro da parella ou aos dous (responsabilidade solidaria). De calquera outra débeda só sería responsable quen a contraese.

Vivenda familiarNon se regula nada en relación con este tema. Apli-carase o dito no punto 6.6.2.1 desta guía.

Extinción da parella de feito por morte

Concédeselle á compañeira ou compañeiro de quen faleceu o dereito de residir na vivenda familiar pro-piedade da persoa falecida, durante o ano seguinte da morte.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

144

Ruptura da parella.Compensación eco-nómica

Non se regula nada en relación con este tema. Apli-carase o dito no punto 6.6.4 desta guía.

Ruptura da parella.Pensión periódica


Aragón

7.2

1477. R


omunidades Autónom

as

Aragón

Lei aplicableLei 6/1999, do 26 de marzo, relativa a parellas esta-bles non casadas.

Pactos entre osmembros da parella

A parella pode regular os aspectos económicos da súa relación a través dun documento público reali-zado ante notaria/o. Este pacto regulado adquirirá o valor de capitulacións matrimoniais no caso de que os membros da parella contraian matrimonio, se así o teñen acordado na escritura pública.


Establécese que cada membro conserva o dominio, o gozo e a administración dos seus bens.Cada membro da parella contribuirá ao mantemento da vivenda e aos gastos comúns, en proporción aos seus recursos económicos.Considéranse gastos comúns:

Os necesarios para o mantemento da parella e as/os fillas/os comúns ou non comúns que con-vivan con ela.

Responsabilidade fronte a débedas.

Das débedas que se contraesen para facer fronte aos gastos comúns, a/o acredora/acredor poderá exixir o cobro tanto a un como a outro membro da parella ou aos dous (responsabilidade solidaria). De calquera outra débeda só sería responsable quen a contraese.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

148



As roupas, o mobiliario e o enxoval de uso común na casa entregaránselle ao que sobreviva. Exclúense os obxectos artísticos, históricos e outros de ex-traordinario valor. Concédeselle á/ao compañeira/o o dereito de residir na vivenda familiar propiedade do falecido/a, durante o ano seguinte da morte.

Prevese no caso de que se produza unha desigual-dade entre os patrimonios dun e outro, que supoña un enriquecemento inxusto. O membro da parella prexudicado poderá exixir esta compensación nos seguintes casos:

1º. Se contribuíu economicamente ou co seu traballo á adquisición, conservación ou mellora de calquera dos bens comúns ou privativos do outro membro. 2º. Cando, sen retribución ou retribución insuficien-te, se dedicou ao fogar ou ás/aos fillas/os comúns ou as/os do outro convivente, ou se traballou para este.

Ruptura da parella de feito. Compensación económica

1497. R


omunidades Autónom

as

Ruptura da parella de feito.Pensión periódica

Aquel membro da parella a quen o coidado das/os fillas/os comúns lle impida ou dificulte a realización de actividades laborais, poderalle exixir ao outro unha pensión se a necesita para o seu sustento. Ex-tinguirase cando cese o coidado das/os fillas/os por calquera motivo, ou alcancen a maioría de idade.

A pensión periódica e a compensación económica son compatibles e deben reclamarse no prazo dun ano desde a extinción da parella, tempo en que pres-cribe o dereito. Non establece a lei que deban recla-marse conxuntamente.

Asturias

7.3

1537. R


omunidades Autónom

as

Asturias

Lei aplicable.Lei 4/2002, do 23 de maio, do Principado de Asturias, de parellas estables.

Pactos entre osmembros da parella

Os pactos da convivencia da parella de feito regúlan-se mediante documento público ou privado, non po-dendo renunciar aos dereitos que se establecen na lei. Tampouco se pode pactar a unión de feito con carácter temporal nin sometida a condición de ningún tipo.

Regulación dos as-pectos económicos da convivencia, sen existencia de pactos.

Non se regula nada en relación con este tema. Aplica-rase o dito no punto 6.1.2.3.4


Non se regula nada en relación con este tema.

Vivenda familiar.Non se regula nada en relación con este tema. Aplica-rase o dito no punto 6.6.2.1 desta guía.

Extinción da parella por morte

Non se regula nada en relación con este tema. Aplica-rase o dito no punto 6.6.2.1 desta guía.


Non se regula nada en relación con este tema. Aplica-rase o dito no punto 6.6.4 desta guía.

Ruptura da parella. Pensión periódica


Cataluña

7.4

1577. R


omunidades Autónom

as

CataluñaLei aplicable. Lei 10/1998, do 15 de xullo


A parella pode realizar os pactos que estime conve-nientes, a través dun documento privado ou median-te escritura pública (ante notaria/o), non podendo re-nunciar aos dereitos que establece a lei.


Ambos conservarán os seus propios bens, tendo li-berdade para dispor deles e xestionalos como consi-deren conveniente.

Cada membro da parella debe contribuír ao mante-mento dos gastos da familia. Gastos a que ten que facer fronte a parella:

Os necesarios para alimentar a familia.

Os derivados da conservación da vivenda e mello-ra.

Os ocasionados por razóns médicas ou sanitarias.

A lei exclúe como gastos da familia aqueles que se realicen para a xestión dos bens propios.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

158


Das débedas que se contraesen para facer fronte aos gastos comúns, a/o acredora/acredor poderá exixir o cobro tanto a un como a outro membro da parella ou aos dous (responsabilidade solidaria). De calquera outra débeda só sería responsable quen a contraese.

Vivenda familiar

Establece que para dispor da vivenda familiar (ven-der, alugar), aínda que sexa propiedade dun membro da parella, se necesita o consentimento de ambos ou solicitar autorización xudicial. No entanto, esta ne-cesidade desaparece se a/o propietaria/o rompe por vontade propia coa súa relación de parella.

Extinción da parella por morte.

As roupas, o mobiliario e enxoval de uso común na casa entregaránselle ao que sobreviva. Exclúense os obxectos artísticos, históricos e outros de extraordi-nario valor. Concédeselle á/ao compañeira/o de quen faleceu o dereito de residir na vivenda familiar propiedade do membro falecido, durante o ano seguinte da morte, así como a posibilidade de ser alimentada/o con car-go ao patrimonio de quen morreu. Isto, no suposto de que o membro falecido non outorgase testamento en que lle concedese o usufruto da vivenda por un tem-po superior. O dereito a residir na vivenda polo tempo dun ano despois da morte do propietario extínguese se convive con outra persoa ou contrae matrimonio.

1597. R


omunidades Autónom

as


Prevese a posibilidade de percibir unha compensa-ción económica polo traballo non remunerado reali-zado para a familia, con cargo ao membro da familia favorecido por este traballo.

Ruptura da parella. Pensión Periódica.

É necesario que se produza unha desigualdade entre os patrimonios dos membros da parella que supoñan un enriquecemento inxusto, desequilibrio que ten que ser consecuencia do traballo non remunerado realiza-do por un dos membros da parella. A compensación económica realízase en metálico e nunha cantidade única, salvo que se produza un acordo ou o fixe a/o xuíz/a por circunstancias excepcionais. Prevese a posibilidade dunha pensión periódica para aquel membro da parella, que normalmente será a muller, que sufrise unha diminución na súa capaci-dade de obter ingresos debido á convivencia, por terse dedicado ao coidado da familia, ou por ter a garda e custodia das/os fillas/os, dificultando este feito a inserción no mercado laboral. É requisito que lle sexa necesario para poder subsistir.Extínguese:Se a pensión se outorgou pola diminución da súa ca-pacidade para obter ingresos. Durante a convivencia extinguiríase nos seguintes supostos:

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

160

Prazo de tres anos desde que se percibe a primei-ra pensión.

Causas xerais de extinción do dereito de alimen-tos.

Por convivencia ou matrimonio estable de quen está percibindo a pensión.

Se a pensión se outorgou pola diminución da súa capacidade para obter ingresos por ter a garda e custodia das/os fillas/os, extínguese cando che-guen á maioría de idade, ou cese o seu coidado por calquera motivo.

A pensión periódica e a compensación económica son compatibles e deben reclamarse conxunta-mente no prazo dun ano.

Cantabria

7.5

1637. R


omunidades Autónom

as

Lei aplicable.Lei 1/2005, do 16 de maio, que regula as parellas de feito.


Poden regular as súas relacións económicas median-te escritura pública, sempre que non sexan contra-rias ás leis e que non sexan prexudiciais para ningún membro da parella.Pódense inscribir no Rexistro das parellas de feito

Regulación dos as-pectos económicos da convivencia, sen existencia de pactos.

A parella contribuirá ao mantemento da vivenda e dos gastos comúns de forma proporcional ás súas posibilidades.

Vivenda familiar

Non se prevé nada específico con respecto ao uso da vivenda familiar en caso de ruptura (véxase o punto 6.6.2.1 desta guía). En canto ás adxudicacións de vi-vendas subvencionadas pola comunidade autónoma, as parellas de feito teñen os mesmos dereitos que as matrimoniais.

Ruptura da parella. Compensación eco-nómica

En caso de ruptura da parella prevese unha com-pensación económica para o membro que realizou o traballo no fogar ou o traballo non remunerado ou pouco remunerado para a familia.

Cantabria

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

164

Responsabilidade fronte ás débedas.



Non se regula nada neste aspecto, habería que estar ao disposto no punto 6.6.2.1 desta Guía.

Ruptura da parella. Pensión periódica.

Non se regula nada neste aspecto, habería que estar ao disposto no punto 6.6.3. desta Guía.

ComunidadeValenciana

7.6

1677. R


omunidades Autónom

as

Comunidade Valenciana

Lei aplicableLei 1/2001, do 6 de abril, pola que se regulan as unións de feito.

Pactos entre os Membros da parella.

Os pactos realízanse mediante escritura pública. O contido vai dirixido a regular as relacións económi-cas e ordenar a liquidación de tales relacións.


Cada un conserva a propiedade dos seus bens e ten liberdade para a disposición e a xestión deles como queira. Ademais, ambos os membros contribuirán de maneira proporcional ao mantemento da vivenda e aos gastos comúns (fillas/os, alimentos, educación) en función dos ingresos que perciban.





Non se regula nada en relación con este tema. Apli-carase o dito no punto 6.6.2.1 desta guía.

Ruptura da parella Compensación eco-nómica




Extremadura

7.7

1717. R


omunidades Autónom

as

Lei aplicable Lei 5/2003, do 20 de marzo.


Pode regular os aspectos económicos da súa rela-ción, a través dun documento público realizado ante notaria/o.


Cada membro da parella contribuirá ao mantemen-to dos gastos da familia en proporción aos recursos económicos. Non se establece qué se entende por gastos da familia.





Non se regula nada en relación con este tema. Apli-carase o dito no punto 6.6.1.2 desta guía

Extremadura

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

172


Prevese que, en caso de ruptura, un membro da pa-rella reciba unha compensación económica polo seu traballo non remunerado realizado para a familia.É necesario que se produza unha desigualdade entre os patrimonios dun e outro, que supoñan un enrique-cemento inxusto. Este desequilibrio ten que ser con-secuencia do traballo non remunerado realizado por un dos membros da parella. A compensación econó-mica realízase en metálico e nunha cantidade única, salvo que a ex parella chegue a un acordo ou a fixe o xuíz ou xuíza por circunstancias excepcionais.


Non se prevé nada en relación con este tema. Aplica-rase o dito no punto 6.6.3 desta guía

Galicia

7.8

1757. R


omunidades Autónom

as

Galicia

Lei aplicable Lei 2/2006, do 14 de xuño, de dereito Civil de Gali-cia.

RequisitosAcreditar convivencia durante un ano.En caso de ter fillos en común non é necesario acre-ditar período previo de convivencia.

Dereitos

Os mesmos que a Lei 2/2006, do 14 de xuño, atribúe ás unións matrimoniais, xa que estas se equiparan ao matrimonio, estendéndose aos membros da pa-rella os dereitos e obrigas que esta lei recoñece aos cónxuxes. Estes dereitos difiren pouco do dereito común, salvo no que afecta á indivisibilidade da casa patrucial; a determinadas especialidades en materia de arrenda-mentos rústicos e en materia sucesoria: os conviven-tes poden facer testamento mancomunado e poden darse o usufruto sobre todos ou parte dos seus bens para caso de falecemento, pero estes dereitos pér-dense en caso de separación ou divorcio e, no su-posto de parellas de feito, no caso de ruptura desta.

IllesBalears

7.9

1797. R


omunidades Autónom

as

Illes BalearsLei aplicable Lei 18/2001, do 19 de decembro.


A parella pode realizar os pactos que estime conve-nientes a través dun documento privado ou mediante escritura pública (ante notaria/o); non pode renunciar aos dereitos que establece a lei.


Cada membro da parella contribúe ás cargas fami-liares en proporción aos recursos económicos que teña.

Enténdese por cargas da familia todos aqueles gastos para o mantemento da familia:

Alimentos da familia e das fillas e fillos, comúns ou non, que convivan no fogar.

Gastos como consecuencia da conservación da vi-venda u outros bens que use a parella, como por exemplo un vehículo.

Gastos sanitarios, etc.

Non se consideran gastos comúns os derivados da xestión dos bens propios de cada un dos mem-bros da parella.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

180


Cada membro responde cos seus propios bens das obrigas que contraia. Se estas o son para facer fron-te ás cargas familiares, responderá en primeiro lugar quen as contraese e, en segundo lugar, o outro mem-bro da parella.

Vivenda familiarNon se regula nada en relación con este tema; obser-varase o dito no punto 6.6.2.1


As roupas, o mobiliario e enxoval de uso común na casa entregaránselle ao que sobreviva. Exclúense os obxectos artísticos, históricos e outros de extraordi-nario valor.A parella do membro falecido terá os mesmos derei-tos que os que lle corresponden ao cónxuxe viúvo na lexislación balear.


Prevese que, en caso de ruptura, un membro da pa-rella reciba unha compensación económica polo seu traballo non remunerado realizado para a familia.

É necesario que se produza unha desigualdade entre os patrimonios dunha e outro que supoña un enri-quecemento inxusto. O desequilibrio ten que ser con-secuencia do traballo non remunerado realizado por un dos membros da parella. A compensación econó-mica realízase en metálico e nunha cantidade única, salvo que os ex conviventes cheguen a un acordo ou a fixe a xuíza ou o xuíz por circunstancias excepcio-nais.

1817. R


omunidades Autónom

as


Prevé a posibilidade dunha pensión periódica para aquel membro da parella que sufrise unha diminu-ción na súa capacidade de obter ingresos, debido á convivencia, por terse dedicado ao coidado da familia, quedando excluído desta forma do mercado laboral, ou por ter a garda e custodia das/os fillas/os, dificultando este feito a inserción no mercado la-boral. É requisito indispensable que a devandita pen-sión sexa necesaria para poder subsistir.

Extínguese:

Se a pensión se outorgou pola diminución da súa ca-pacidade para obter ingresos, durante a conviven-cia:

Prazo de tres anos desde que se percibe a primeira pensión.



Se a pensión se outorgou pola diminución da súa capacidade para obter ingresos, por ter a garda e custodia das/os fillos, extínguese cando cheguen á maioría de idade, ou cese o seu coidado por calquera motivo.

A pensión periódica e a compensación económica son compatibles e deben reclamarse conxunta-mente no prazo dun ano.

IllasCanarias

7.10

1857. R


omunidades Autónom

as

Illas CanariasLei aplicable Lei 5/2003, do 6 de marzo.

Pactos entre os membros da parella.

A parella pode realizar os pactos que estime conve-nientes, a través dun documento privado ou median-te escritura pública (ante notaria/o); non pode renun-ciar aos dereitos que establece a lei.

Regulación dos aspectos económi-cos da convivencia, sen existencia de pactos.

Cada membro da parella contribuirá ao mantemen-to dos gastos da familia en proporción aos recursos económicos. Non se establece qué se entende por gastos da familia.




Extición da parella de feito por morte.

Non se regula nada en relación con este tema. Apli-carase o dito no punto 6.6.2.1 desta guía.





Madrid

7.11

1897. R


omunidades Autónom

as

Madrid

Lei aplicable Lei 11/2001, do 19 de decembro, de unións de feito da Comunidade de Madrid.

Pactos entre os membros da parella.

Os pactos da convivencia da parella de feito regúlan-se mediante escritura pública e non se pode renun-ciar aos dereitos que se establecen na lei. Tampouco se pode pactar a unión de feito con carácter temporal nin sometida a condición de ningún tipo.


Cada un conserva a propiedade dos seus bens e ten liberdade para a disposición e a xestión deles como queira. Ademais, os dous membros da parella con-tribuirán de maneira proporcional ao mantemento da vivenda e aos gastos comúns (fillos/as, alimentos, educación), en función dos ingresos que perciban.



Vivenda familiar Non se regula nada en relación con este tema. Apli-carase o dito no punto 6.6.2.1 desta guía.


Non se regula nada en relación con este tema. Aplica-rase o dito no punto 6.6.2.1 desta guía.





Navarra

7.12

1937. R


omunidades Autónom

as

NavarraLei aplicable Lei 6/2000, do 3 de xullo.


A parella pode realizar os pactos que estime conve-nientes, a través dun documento privado ou median-te escritura pública (ante notaria/o); non pode renun-ciar aos dereitos que establece a lei.

Regulación dos aspectos económi-cos da convivencia, sen existencia de pactos.

Cada membro da parella debe contribuír ao mante-mento dos gastos da familia.Non establece qué se entende por gastos comúns, exclúe os ocasionados como consecuencia da xes-tión dos bens propios de cada membro da parella e os gastos provenientes dun interese exclusivo dun dos membros.


Das débedas que se producisen para facer fronte aos gastos comúns, a/o acredora/acredor poderá exixir o cobro tanto a un como a outro membro da parella ou aos dous (responsabilidade solidaria). De calquera outra débeda só sería responsable quen a contraese.

Vivenda familiarNon se regula nada en relación con este tema; obser-varase o dito no punto 6.6.2.1


Non se regula nada en relación con este tema; obser-varase o dito no punto 6.6.2.1

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

194


Prevese que, en caso de ruptura, un membro da pa-rella reciba unha compensación económica polo seu traballo non remunerado realizado para a familia.É necesario que se produza unha desigualdade entre os patrimonios dos membros da parella que supoña un enriquecemento inxusto; o desequilibrio ten que ser consecuencia do traballo non remunerado reali-zado por un dos membros da parella. A compensa-ción económica realízase en metálico e nunha can-tidade única, salvo que se chegue a un acordo ou o fixe a xuíza ou xuíz por circunstancias excepcionais.

Ruptura da parella.Pensión periódica

Prevé a posibilidade dunha pensión periódica para aquel membro da parella que sufrise unha diminu-ción na súa capacidade de obter ingresos debido á convivencia, por terse dedicado ao coidado da fami-lia, ou por ter a garda e custodia das/os fillas/os, di-ficultando este feito a inserción no mercado laboral. Exíxese como requisito que sexa necesario para po-der subsistir.

Extínguese:

Se a pensión se outorgou pola diminución da súa capacidade para obter ingresos pola convivencia extinguiríase nos seguintes supostos:

1957. R


omunidades Autónom

as

Prazo de tres anos desde que se percibe a primeira pensión.



Se a pensión se outorgou pola diminución da súa capacidade para obter ingresos por ter a garda e custodia das/os filla/os, extínguese cando cheguen á maioría de idade ou cese o seu coidado por calque-ra motivo.

A pensión periódica e a compensación económica son compatibles e deben reclamarse no prazo dun ano.

PaísVasco

7.13

1997. R


omunidades Autónom

as

País Vasco

Lei aplicableLei 2/2003, do 7 de maio, reguladora das parellas de feito.


Poden regulalos mediante escritura pública ou do-cumento privado; estes pactos poden inscribilos nos rexistros de unións de feito.


A parella contribuirá aos gastos comúns e ao mante-mento da familia de maneira proporcional en función aos ingresos ou patrimonio que teña cada un deles.Os membros da parella necesitan o consentimento do outro para dispor dos bens comúns

Responsabilidade por débedas



En caso de falecemento do propietario, o membro da parella que sobrevive ten o dereito de usar a vivenda durante un ano. O que sobreviva ten dereito á propie-dade do enxoval de uso persoal, roupas e mobiliario sempre que non prexudique as lexítimas dos her-deiros forzosos. Ten os mesmos dereitos sucesorios que o cónxuxe viúvo na lexislación do País Vasco. O membro da parella que sobreviva ten os mesmos dereitos a xestionar o falecemento da súa parella (enterramento, identificación do cadáver, etc.)que na unión por matrimonio.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

200


Ruptura da parella de feito. Compensa-ción económica

Prevese unha compensación económica para o membro que realizou o traballo no fogar ou o traballo non remunerado ou pouco remunerado para a fami-lia. É necesario que se producise unha desigualdade entre o patrimonio de ambos, que implique un enri-quecemento inxusto.

Ruptura da parella de feito. Pensión periódica

Prevé a posibilidade dunha pensión periódica para aquel membro da parella que sufrise unha diminu-ción na súa capacidade de obter ingresos, debido á convivencia, por terse dedicado ao coidado da familia, quedando, desta forma, fóra do mercado la-boral, ou por ter a garda e custodia dos/as fillos/as, dificultando este feito a inserción no mercado la-boral. É requisito indispensable que a devandita pen-sión sexa necesaria para poder subsistir.

Recomendacións

8.

2038. R

ecomendacións

8. Recomendacións

Antes de contraer matrimonio é moi importante que decidas o réxime eco-nómico máis acorde coa túa situación (véxanse as vantaxes e inconvenien-tes de cada un dos réximes económicos).

Recorda que, tanto no réxime de gananciais, separación de bens ou partici-pación, para que o teu cónxuxe poida vender, alugar ou hipotecar a vivenda familiar, aínda que esta sexa da súa exclusiva propiedade, necesita do teu consentimento ou de autorización xudicial. Se, a pesar disto, por exemplo, vende a vivenda, dispós dun prazo de catro anos para dirixirte ao xulgado, a través de avogada/o e procuradora/or e anular esta venda.


Recorda que o teu cónxuxe está obrigado a informarte sobre a situación e rendemento de calquera actividade económica súa e que o Código civil permite solicitar á xuíza ou xuíz a disolución da sociedade de gananciais se un dos cónxuxes incumpre de forma reiterada e grave este deber.

Conserva o carácter privativo dos teus bens. Se vendes un inmoble propio e co diñeiro obtido compras xunto co teu cónxuxe outra vivenda, deberá consignarse na escritura qué porcentaxe da vivenda se compra con diñeiro privativo e qué porcentaxe se adquire con fondos gananciais. Se a compra se realiza con diñeiro privativo na súa integridade, deberá comparecer o outro cónxuxe para levar a cabo a confesión de privaticidade.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

204

Recorda que para os actos de disposición sobre os bens comúns (venda, alu-gamento, hipoteca) se necesita o consentimento de ambos os cónxuxes.

Recorda que é posible o embargo de bens gananciais por débedas privati-vas do teu cónxuxe. Se isto ocorre, ao notificarche o embargo debes, a tra-vés de avogada/o e procurador/procuradora, solicitar ao xulgado que no em-bargo se substitúan os bens comúns pola parte que lle poida corresponder ao cónxuxe debedor unha vez que se realice a correspondente liquidación de gananciais. Tras esta petición, a xuíza ou xuíz acordará a disolución da sociedade de gananciais e a partir deste momento rexerá o réxime de se-paración de bens. Así mesmo, acordará a suspensión do embargo e venda do ben, ordenando que se practique a liquidación de gananciais nun breve espazo de tempo. ISTO NON SERÁ POSIBLE SE O EMBARGO TEN LU-GAR COMO CONSECUENCIA DE DÉBEDAS GANANCIAIS.

Se se produce a separación de feito do teu cónxuxe, é dicir, se xa non existe convivencia por acordo de ambos, ou por decisión dun, é necesario que canto antes presentes demanda de divorcio ou separación, xa que, admi-tida a demanda, as débedas que a partir dese momento contraia un dos cónxuxes serán da súa exclusiva responsabilidade e deberá facer fronte a elas cos seus bens privativos.

2058. R

ecomendacións

Parella de feito

Ao iniciar unha relación de parella de feito, o máis conveniente é realizar un pacto por escrito, a ser posible en escritura pública ante notaria/o.

Se decidides, ao realizardes este pacto, aplicar un réxime económico dos previstos no Código civil (réxime de gananciais, separación de bens ou de participación), decide aquel que sexa máis acorde coa túa situación econó-mica (véxanse as vantaxes e inconvenientes de cada un dos réximes econó-micos matrimoniais).

Se a vivenda familiar non é da túa propiedade, é importante que no pacto que realicedes a túa parella che outorgue o uso en caso de falecemento, xa que se non existe pacto expreso non terías dereito a vivir nela, a non ser que existan fillos/as menores. Isto é así salvo o previsto nas lexislacións de parellas de feito dalgunhas comunidades autónomas (véxanse os cadros referidos a parellas de feito).

É recomendable que cando para a adquisición dunha vivenda se achegue diñeiro por parte de cada un dos membros da parella se faga constar na escritura de compra a proporción de diñeiro que puxo cada un.

Dicionario determos xurídicos

9.

2099. D

icionario de termos xurídicos

Dicionario de termos xurídicos

Acción: dereito que se ten a pedir algunha cousa en xuízo.

Acredora/or: persoa que ten dereito a pedir o cumprimento dunha obriga ou o pagamento dunha débeda.

Apelar: recorrer ao tribunal superior para que revogue, emende ou anule a sentenza cuxo con-tido se supón prexudicial para quen apela.

Audiencia Provincial: órgano xurisdicional con sede en cada provincia que xulga causas pe-nais graves e apelacións en materia civil e penal de tribunais inferiores.

Auto: forma de resolución xudicial fundada que decide sobre cuestións previas ou incidentais para as cales non é necesario que se dite sentenza.

Avogada/o: licenciada/o en dereito e colexiada/o no colexio de avogados correspondente, que ten ao seu cargo a defensa dos intereses da persoa á cal asesora, sexa no transcurso dun prei-to ou en calquera outra actuación.

Bens inmobles: os situados de forma fixa e que non se poden trasladar sen que se destrúan (unha casa, por exemplo).

Bens mobles: carecen de situación fixa e poden ser trasladados sen alteración ou deteriora-ción (un coche, por exemplo).

Concurso de acredores: é o xuízo universal promovido contra o debedor cando non conta con medios suficientes para pagar todas as súas débedas. Tamén o poden promover os acredores para cobrar mediante a cesión dos bens do debedor, ata onde estes alcancen.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

210Contrato: acordo entre dúas ou máis persoas polo cal se obrigan mutuamente a determinadas cousas.

Cousa xulgada: efecto dunha resolución xudicial firme que impide abrir un novo proceso so-bre o mesmo obxecto.

Demanda: solicitude, escrito dirixido ao xulgado que dá orixe a un procedemento xudicial.

Dereito civil: é o conxunto de normas que regula as relacións entre as persoas e os seus bens.

Divorcio: disolución do matrimonio mediante sentenza xudicial. As persoas divorciadas poden volver a contraer matrimonio.

Garda e custodia: conxunto de dereitos e obrigas que implican ter que coidar das/os fillas/os menores que convivan coa nai ou o pai, é dicir, sobre a súa vida diaria

Impugnar: interpor un recurso contra unha resolución xudicial.

Mandatario: persoa que, mediante un contrato chamado mandato, lle confía a outra a súa representación persoal, ou a xestión ou desempeño dun ou máis negocios.

Notaria/o: funcionaria/o pública/o autorizada/o para dar fe dos contratos, testamentos e outros actos extraxudiciais.

Patria potestade: conxunto de obrigas dos proxenitores cos fillos/as menores de idade.

Pensión de alimentos: prestación mensual a favor dos fillos e fillas en caso de separación ou divorcio. Tamén pode ser a favor do cónxuxe en caso de separación.

Pensión compensatoria: prestación mensual por tempo indefinido ou limitado que lle debe aboar un cónxuxe a outro en caso de separación ou divorcio, sempre que concorran determina-das circunstancias. Tamén se pode satisfacer mediante a entrega dunha cantidade en diñeiro ou a entrega dun ou máis bens.

2119. D

icionario de termos xurídicos

Precario: uso da vivenda sen ningún título.

Procuradora/procurador: profesional que, no nome da persoa cliente, se encarga da súa re-presentación ante os tribunais de xustiza.

Quebra: acción e situación do comerciante que non pode satisfacer as débedas ou obrigas contraídas.

Réxime de visitas: dereito e obriga que ten o proxenitor que non ten a garda e custodia das fillas e fillos menores de idade para relacionarse con eles e poder estar na súa compañía, acor-dándose para o efecto días e horas concretos, así como períodos determinados de vacacións.

Recurso: forma de impugnar unha resolución xudicial non firme, presentando alegacións que desvirtúen o seu contido e solicitando a súa modificación.

Rexistro Civil: organismo administrativo onde se inscriben os feitos concernentes ao nace-mento, matrimonio, separacións, divorcio ou defuncións.

Rexistro da Propiedade: oficina pública onde se inscriben os bens inmobles.

Sentenza: resolución que pon fin ao preito, resolvendo sobre a condena ou absolución nos procedementos penais e sobre as peticións realizadas nos procedementos civís. Convértese en firme cando non cabe recurso contra ela.

Usufruto: dereito de uso e desfrute dos bens propiedade doutra persoa, coa obriga de conser-valos.

Xuíza ou xuíz: membro do poder xudicial. Correspóndelle xulgar e facer cumprir o xulgado.

Xuízo ordinario: é o xuízo de tramitación máis solemne que versa sobre dereitos inestimables na contía ou cousas cuxo valor exceda o límite fixado pola lei.

Xuízo verbal: xuízo de tramitación sinxela que versa sobre dereitos de contía que non está estimada ou reclamacións de cantidade cuxo valor non exceda os 3.005,06 euros.

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

212Xurisprudencia: doutrina establecida polo Tribunal Supremo ao aplicar e interpretar a lei, o costume e os principios xerais do dereito.

Enderezose teléfonosde interese

10.

21510. Enderezos e teléfonos de interese

Enderezos e teléfonos de interese

TELÉFONO DAS MULLERES : 900 400 273

Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar

Secretaría Xeral da IgualdadeSan Caetano s/n15781 Santiago de Compostela

Tel.: 981 957 691 // 981 957 690

Servizo Galego de IgualdadePraza de Europa, 15-A, 2º Área Central, pol. das Fontiñas15781 Santiago de Compostela

Tel.: 981545366

Delegación Provincial da CoruñaGabinete de Orientación FamiliarAvda. do Exército, 215006 A CoruñaTel.: 981 185 757// 981 185 701

Delegación Provincial De LugoGabinete de Orientación FamiliarRonda da Muralla, 7027071 LugoTel.: 982 294 371 // 982 294 443

Delegación Provincial de OurenseGabinete de Orientación FamiliarR/ Sáez Díez, 33 baixo32003 OurenseTel.: 988 386 128// 988 386 665

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

216Delegación Provincial de PontevedraGabinete de Orientación FamiliarR/ Concepción Arenal, 836201 VigoTel.: 986 817 085// 986 817 081

Centros de información ás mulleres (CIM) en Galicia

Provincia da Coruña

CIM de AresPraza de Constitución, s/n15624 AresTel.: 981 46 81 02

CIM de Arteixo Avda. do Balneario, 10 – Baixo15142 ArteixoTel.: 981 60 14 15

CIM de ArzúaRúa Basilio Carril , s/n15810 ArzúaTel.: 981 19 12 93

CIM de BoiroCasa do Concello – 2º andarPraza de Galicia, s/n15930 BoiroTel.: 981 84 28 26


CIM de BoqueixónForte, s/n15881 BoqueixónTel.: 981 51 30 61

CIM de CarballoPraza do Concello, s/n15100 CarballoTel.: 981 70 06 88

CIM de CeeRúa Domingo Antonio de Antrade, s/n – Casa do Concello15270 CeeTel.: 981 74 55 74

CIM de CoirósCoirós de Arriba, nº5415316 CoirósTel.: 981 77 62 96

CIAM da CoruñaAvda. Glasgow, nº1015008 A CoruñaTel.: 981 28 20 24// 981 92 67 70

CIM de CulleredoRúa Andrés Pan Vieiro, nº30 – O Burgo15670 Culleredo Tel.: 981 66 12 08

CIM de CurtisPraza de España, 115310 Teixeiro – CurtisTel.: 981 78 90 03

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

218CIM de FerrolRúa Lugo, 56 – 1º15402 FerrolTel.: 981 94 42 30

CIM de Laracha Praza do Xeneralísimo, s/n15145 LarachaTel.: 981 60 50 01

CIM de MelideRúa Principal, 44-1º15800 MelideTel.: 981 50 57 06

CIM de MuxíaRúa Real, 3515124 MuxíaTel.: 981 74 21 17

CIM de NegreiraRúa do Carme, 3 -2º15830 NegreiraTel.: 981 88 63 20

CIM de NoiaRosalía de Castro, 2- 2º15200 NoiaTel.: 981 84 21 00

CIM de PadrónPraza de Rodríguez Cobiá, 415900 PadrónTel.: 981 81 70 25


CIM das PontesRúa Rosalía de Castro, s/n – 2º Edificio Casa Dopeso15320 As PontesTel.: 981 44 10 08

CIM de OrdesRúa Alfonso Senra, 10815680 OrdesTel.: 981 68 21 08

CIM de OrtigueiraRúa Recheo da Alameda, s/n – 1ª planta15330 OrtigueiraTel.: 981 40 25 42

CIM de OutesPraza do Bosque, s/n15230 Serra de OutesTel.: 981 85 09 49

CIM de RibeiraRúa Correios nº515960 RiveiraTel.: 981 87 41 31

CIM de Santa CombaRúa Curros Enríquez, s/n- Edif. Multiusos15840 Santa CombaTel.: 981 81 87 12

CIM de Santiago de CompostelaRúa Galeras, 4615705 Santiago de CompostelaTel.: 981 54 24 65

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

220CIM de Teo Centro Sociocultural da Ramallosa, 2º andar – Ramallosa, S/N – Luci15883 TeoTel.: 981 80 97 07

CIM de ZasTravesía de Santiago, 40 15850 ZasTel.: 981 70 83 03

Provincia de Lugo

CIM de BurelaRúa Eijo Garay27880 BurelaTel.: 982 58 06 09

CIM de ChantadaPraza de España, 1 – Baixo. Antiga casa cosistorial27500 ChantadaTel.: 982 46 22 99

CIAM de LugoCalella de San Marcos, s/n27001 LugoTel.: 982 25 00 21

CIM de LugoAvda. da Coruña, 21227003 LugoTel.: 982 20 63 36

CIM de MondoñedoEstrada dos Remedios, s/n –(Edificio Inem, Baixo)27740 MondoñedoTel.: 982 52 13 69


CIM de MonforteCampo de San Antonio, s/n27400 MonforteTel.: 982 41 63 50

CIM de Palas de ReiR/ Bernardino Pardo Ouro, s/n27200 Palas de ReiTel.: 982 380 003

CIM de QuirogaRúa Real, 5227320 QuirogaTel.: 982 43 89 51

CIM de RibadeoPraza de España, 127700 RibadeoTel.: 982 12 07 39

CIM de SarriaRúa Matías López, 3327600 SarriaTel.: 982 53 50 61

CIM de VilalbaPraza da Constitución,127800 VilalbaTel.: 982 52 30 32

CIM de ViveiroClaustro de San Francisco- Avda. de Cervantes, s/n27850 ViveiroTel.: 982 55 04 21

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

222

Provincia de Ourense

CIM do BarcoPraza do Concello, 1- Baixo32300 O Barco de ValdeorrasTel.: 988 32 02 02

CIM do CarballiñoRúa Faustino Santalices, 1032500 O CarballiñoTel.: 988 53 10 76

CIM de Castro CaldelasRúa do Concello, 132760 Castro CaldelasTel.: 988 20 30 00

CIM da Mancomunidade Terra de Celanova Barrio da Hermida, 3932800 CelenovaTel.: 988 45 16 46

CIM da Mancomunidade de Conso-Frieiras Avda. Beato Sebastián Aparicio, 7632540 A GudiñaTel.: 988 59 40 06

CIM da Mancomunidade Terras do Navea Bibei Paseo de San Roque, 4 -2º32780 Pobra de TrivesTel.: 988 33 00 12

CIM da Mancomunidade Voluntaria do RibeiroFondal de Beade, s/n32431 BeadeTel.: 988 48 47 00


CIM de MacedaRúa Toural, 232700 MacedaTel.: 988 46 35 54

CIM de MuíñosPraza San Rosendo, 132880 Mugueimes-MuiñosTel.: 988 45 64 03

CIM de OurenseRúa Capitán Eloy,20 – entrechán32003 OurenseTel.: 988 37 44 01

CIM de VerínAvda. de Portugal, 11 bis32600 VerínTel.: 988 41 47 76

CIM de Viana do BoloRúa da Contitución, 1432550 Viana do BoloTel.: 988 32 92 60

CIM de Xinzo de LimiaRúa Curros Enríquez, 15-17 Casa da Cultura32630 Xinzo de LimiaTel.: 988 55 00 23

Provincia de Pontevedra

CIM de BaionaRúa Dolores Agrelo, 16 -1 ª36300 BaionaTel.: 986 35 75 54

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

224CIM de BueuRúa Pazos Fontenla, 29-2º36930 BueuTel.: 986 32 43 95

CIM de Caldas de ReisTravesía Doña Urraca, s/n36850 Caldas de ReisTel.: 986 54 10 05

CIM de CambadosRúa Ourense- Edif. Servizos Múltiples, 3º36630 CambadosTel.: 986 52 09 43

CIM de CangasRúa Andalucía, 3 Baixo- Edif. Xoia36940 CangasTel.: 986 39 22 68

CIM da EstradaPraza da Constitución, 136680 A EstradaTel.: 986 59 01 51

CIM de GondomarCasa da CulturaRúa Portugal, 2 – baixo36380 GondomarTel.: 986 36 02 24

CIM do GroveRúa Castelao, 173 Baixo36980 O GroveTel.: 986 73 09 00


CIM da GuardaPraza do Reló, s/n36780 A GuardaTel.: 986 61 46 48

CIM de LalínRúa Mercado, s/n36500 LalínTel.: 986 78 23 52

CIM da LamaAvda. de Jose Antonio, 136830 A LamaTel.: 986 76 81 17

CIM de MarínRúa de Méndez Núñez, Baixo36900 MarínTel.: 986 89 18 02

CIM de MoañaAs Barxas, s/n36950 MoañaTel.: 986 31 36 00

CIM de NigránCruce Rua Marñeiro. Estrada Pola Vía, s/n36350 NigránTel.: 986 38 30 81

CIM de PoioRúa Domingo Fontán, 4A36005 PoioTel.: 986 87 42 38

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

226CIM de PonteareasRúa Oriente, 836860 PonteareasTel.: 986 64 46 53

CIM de Ponte CaldelasAvd. de Galicia, 1736820 Ponte CaldelasTel.: 986 75 00 01

CIM de PontevedraRúa Jofre de Tenorio, 136002 PontevedraTel.: 986 86 48 25

CIM do PorriñoRúa Antonio Palacios, 136400 PorriñoTel.: 986 33 74 29

CIM de RedondelaRúa Isidoro Queimaliños, 236800 RedondelaTel.: 986 40 26 14

CIM de Sanxenxo Rúa Rafael Pico, 436970 SanxenxoTel.: 986 72 79 01

CIM de SilledaRúa Alfonso Trabazo,3 Entrechan36540 Silleda Tel.: 986 58 00 00


CIM de SoutomaiorPeirao 8 – Multiusos de Arcade36690 ArcadeTel.:986 70 12 27

CIM de VigoRúa Romil, 2036208 VigoTel.: 986 29 39 63

CIM de Vilagarcía de ArousaPraza Ravella, 136600 Vilagarcía de ArousaTelf.: 986 09 92 00

CIM de Vilanova de Arousa Lugar do Esteiro, s/n – Casa da Cultura36620 Vilanova de ArousaTel.: 986 55 48 45

Guí

a so

bre

a re

gula

ción

eco

nóm

ica

do m

atrim

onio

e d

as p

arel

las

de fe

ito

228OFICINAS I + B

Oficina de I + BAntiga oficina de correosAvda. de Castelao, nº36-1ª planta15320 As PontesA Coruña

Oficina de I + BCasa da XuventudeValle Inclán, nº24 1º15100 CarballoA Coruña

Oficina de I + BEdif. “Casitas” dos Escolapios.Campo da Compañía s/n Baixo27740 MonforteLugo

Oficina de I + BRúa Cerca, nº2 Baixo esq32500 O CarballiñoOurense

Oficina de I + BEdif. Multiusos de Torneiros.Rúa Riveira s/n36410 O PorriñoPontevedra

Oficina de I + BRúa Emigrante nº 4 -636 380 GondomarPontevedra

Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECO-

NÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e

das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE

FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN

ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimo-

nio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS

DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGU-

LACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica

do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS

PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A

REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación econó-

mica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO

E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA

SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regula-

ción económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRI-

MONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a regulación económica do matrimonio e das parellas de feito

GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO MATRIMONIO E DAS PARELLAS DE FEITO Guía sobre a

regulación económica do matrimonio e das parellas de feito GUÍA SOBRE A REGULACIÓN ECONÓMICA DO












Guía sobre a regulación económica do matrimonio e...

Documents

Transcript of Guía sobre a regulación económica do matrimonio e...