Tropelarenaurrekomuturrean UCI maila duen LointekUgeraga taldean hirugoierritar ari dira 6-7

Irene Usabiaga, Maite Murgia eta Ana Usabiaga txirrindulariak. AIMAR MAIZ

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Joxe Arotzena 3 Iritzia 4-5XIX. mendeko jantziak 8-9Kkinzona irratia 10Zumalakarregi Zegaman 11Aramako ibilbidea 12-13Saretik 14

48. zenbakia. 2013ko otsailaren 22a

02 GOIBERRIPUBLIZITATEA

GOIBERRI 03KATE MOTZEAn

«Txalogarria da herri txiki hauetakoalkateek egiten duten lana»

Joxe Arotzena IrastortzaMutiloako Udaleko administraria

Mikel Albisu MutiloaMutiloko Udaleko administra-ria da Joxe Arotzena (Beasain,1962). Familia hazi ahala Bea-saingo pisua txiki geratu zi-tzaien, eta Mutiloan etxea erai-ki ondoren bertan bizi dira.Zaletasun bat.Kirol-zalea, kirol-aria bainogehiago.Liburu bat.Euskal Herriko historiarekin lo-tutakoak. Orain, Floren AoizenMás allá de 1512.Musika talde bat.Exkixu edo/eta Kortatu.Abesti bat.

Xalbadorren heriotza. Janari bat.Babarrunak, aza eta odolkia.Edari bat.Ardo ona, beltza edo/eta txu-ria.Oporretarako leku bat.Zurizako kanpina. Amets bat.Euskal Herriaren independen-tzia.Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.Asko. Azkena, nire amaren he-riotza. Jaso duzun oparirik bereziena.Denak, berezia opariak jaso-tzea bait baita.

«Ostegunetakopintxo-poteoa daBeasainek izan etaMutiloak ezduena»

ARGAZKILARIA

GOIBERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SLZuzendaria: Eskeine LegorburuKudeatzailea: Lierni OrmazabalKoordinatzailea: Loinaz AgirreProdukzio arduraduna: Mikel AlbisuDiseinua eta banaketa:Bidera zerbitzuak. Berria TaldeaLege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak:Beasain:Oriamendi, 32. 20200.Urretxu: Barrenkale 13. 20700.Telefonoak:Beasain: 943-16 00 56Urretxu: 943-72 34 08

Webgunea:goiberri.hitza.infoPosta elektronikoa:goieberri@hitza.infoPublizitatea: 673 69 90 95 – asubinas@bidera.euBezero arreta / harpidetzak:902-82 02 01 – harpidetza@hitza.info

Diruz laguntzen duten erakundeak:Udalak: Altzaga, Arama, Itsasondo,Olaberria, Urretxu, Zerain, Seguraeta Zumarraga

Gorroto duzuna.Norbaitek zu tontotzat hartzea. Goierriko txoko bat.Aitzkorriko punta.Herriko alkate bazina...Hobe ez izatea, taliban edo dik-tadore fama daukat eta…..Halaere, txalogarria da herri txikihauetako alkateen lana.Zer du Mutiloak Beasainek ezduena?Asko, bizi kalitatea: lasaitasu-na, errekaren eta txorien soinuaeta ez kotxeen zarata…Zer du Beasainek Mutiloak ezduena?Ostegunetako pintxo-poteoa.

04 GOIBERRIIRITZIA

Iñigo Igartza Ekonomia aditua

Kandinsky

itatxo zer diramarrazki ho-riek? - Kandinsky-ren obra Ma-

rina.-Baina ez da tutik ere ulertzeneta, zer esan nahi du?- Ulertu? Dena begi bista bate-an ulertzea?- Bai, denontzako artea, ulerga-rritasuna.- Tira.- Ipuin bat kontatzera zoaz aita-txo? Aupi!- Aspaldiko ipuina da eta Blue-ren bizitza kontatzen du. Herribateko eguneroko bizitzan, biz-tanle orok lantegia zuen bizi-modu eta semeentzako helbu-ru. Halaxe zen Blueren etxeaere, eta gurasoek asko ikastekoeta saiatzeko eskatzen ziotenBlueri, egunen batean bera ereenpresa haren parte izateko.

Egun batean, furgoneta etakamioi gorriek urratu zutenegunerokotasuna. Bluek harri-tuta galdetu zuen eta aitakleihoak itxi, amak kortinak. Zir-koa zen. Hurrengo egunean, es-kolatik irtetzean, Bluek mendi-txoa igo eta zirkoko jendea pa-rean izan zuen. Bere ezkuta-lekutik koloreen dirdira jaso.

- Nor zara? Zer egiten duzu he-men?

Urdin zen, sekula begien pa-rean izandako neskarik ederre-na eta politena.- Ni ... – eta Bluek korrika eginzuen aldapa behera.

Hurrengo egunean, eskolakolagunek beren etxekoen usteakzabaldu zituzten. Jende harri-garria zela, oso itsusiak zirelaedo lapur hutsak. Batak etabesteak entzutean, Bluek berebizitzako erabakia hartu eta zir-kora gerturatu zen. Parez pareile beltz eta luzeko neska ijitoatopatu zuen.- Barkatu atzoko nire jarrera,ni... Blue naiz eta...- Urdin nauzu. Nahi al duzu zir-koa zure kabuz ezagutu?

Horrela Bluek munduko gizo-nik indartsuena ezagutu zuen,siamesak eta otso gizona, eta...musika entzun zuen zirrikitue-tak dantzan. - Horiek nire anaia gitarra jo-tzaileak dira. Zatoz.– Orduanezagutu zuen musika, gitarrahari fin haietan solasean. Gita-rra bat hartzeko gonbitea jasoeta entzun ahala, errepikatzekosaiakera erraztasunez menpe-ratzen zuen. Hurrengo 3 egune-tan ere bertara gerturatu zen.

ikusi zituen. Eskailera bat ze-karten eta jeisten lagundu zio-ten. Zirkora joan ziren eta aur-kezleak Blue ikusi eta ahulki bateskatu zuen.

Gitarra besazpian, Blue pla-zaratu zen, Urdinen eskutik. Az-ken begirada elkarri eskaini, etasentimenduen munduan bar-neratu zen. Akordeek melodiaosatu zuten, melodiak, abestiaeta malkoak dantzan aurkeztuziren Blueren aurpegian. Sus-trai horretatik sortu zuen bereabestia. Begiak irekitzeanmundu mutu bat aurkitu zuenbere aurrean, negar malkoetanurtzen. Aitona zahar batek txa-lo bakar bat jo zuen, eta umebatek oihartzunaz erantzunzion. Bat-batean mundua zuti-tu zen 10 minutu luzez. Biper-tsona geratu ziren zutik jende-artean. Aita! Ama! Biak ere ne-garrez. Besarkada batek jantzizuen une eztia, eta aitak sines-tu zuen, amak ulertu.- Beraz Kandinskyk artearenmunduari, ulergarritasunari de-safioa egin zion eta erronka ho-rretan bera, norbera izatea era-baki zuen.- Gutako bakoitza arima ezber-din bat da, eta ipuineko enpre-sa, egungo gizartea. Denariamen egin ordez ...- Gure argitxoa, gure izatea al-darrikatu behar dugu, besteaerrespetatuz, eta ...- Ta argi ezberdin horiek abe-rastuko dute gizartea.* Mila esker lagun ezberdineieta ipuina kontatu zidanari

A

328puntu lortu ditu Otamendik.Arabako Bertsolari txapelketakolehen kanporaketan 328 puntulortu ditu Asier Otamendi urre-txuarrak, eta finalerako txartelapoltsikoan du dagoeneko. Mar-txoaren 16an jokatuko da finala,Gasteizen.

«Pilotariak gero eta atletagoakdira; 1992an hasizen bilakaera»Etor MendiaKirolarien prestatzailea

Txinpartak

Zirkoak bere antzezlana pla-zaratu bezperan, Urdinek begi-rada eztia eskaini zion Blueri: - Noiz egingo duzu niretzakoabesti bat? - Tira, horretan ari naiz, bainatrukean...- esan zuen lotsati.- Trukean...?- Zure ezpainen ...

Urdinen ezpain eztiak Blue-renak besarkatu zituzten, ho-nen harridurako. Etxera iritsizen Blue eta gurasoak zain zi-tuen, haserre. Azken egunetanez zuen etxeko lanik egin etaeskolan harrituta zeuden berejarrerarekin.- Horrela ez zara sekula inorizango lantokian eta ...kauen!zigortuta zaude eta ez duzu zir-ko hori sekula ikusiko.

Negarrean etsiturik Bluek lo-gelako atea itxi zuen eta Urdinikusi zuen leihotik, bere zain. Ezzen zirkora joango eta ezingozuen bere abestia eskaini. Zir-koko emanaldia hasia zen etaBluek leihotik, Urdinen anaiak

.101muslari bikote. Bihar, hilak 23,15:00etan hasita, Euskal Herri-ko mus txapelketaren barruan,Gipuzkoako finala jokatuko daSegurako Baratze pilotalekuan.Herrietako kanporaketak jokatuondoren, 101 bikotek lortu du Gi-puzkoako sailkapena.

GOIBERRI 05IRITZIA

Arratsalde on Khubauer! Indignatuta nago, Jon. Erraxoirengannuen konfiantza guztia galdu dut. Etxean nituen sobre guztiak irekiditut, baina fakturak soilik zituzten!Gure alderdi barruko korrupzioa omen da hilabeteko gaia. Peli-

kula baterako gidoia ere eskaini dezake. Nafarroan hasten da argu-mentua, ustezko email bat jaso duen ustezko politikari bat, paretabatean ezkutatuta dagoen ustezko gutun baten bila doanean.Quentin Tarantinok idatziko balu, Ennio Morriconeren musika en-tzungo litzateke atzean, eta Samuel L Jackson taberna bateko te-rrazatik begira izango luke.Imajinatzen jarrita. Samuelek jarri dio tranpa zinegotziari. Dirua-

ren ordez, ohar bat aurkituko du bertan, eta urduri jarriko da. Nagu-sien ofizinara doa, bera sekuaze bat baita, eta Samuel gupidaga-beak atzetik jarraituko du. Kunfua eginez, eta 15 indignatu esbirro-rekin, zeinak plaza bateko kanpinean erreklutatu dituen, alderdikoofizina osoa txikituko du, eta probintziako nagusiari mehatxu egin-go dio. Ofizinaz ofizina, monstruoz monstruo, borroka eginaz joan-go da, egia topatzeko eta justizia egiteko.

Ez zaizu arrazoirik falta,Matias Asper! Pelikula bateko gidoiabai; ezin daiteke disparate hau hobeto definitu. Baina filme horren generoa zein da? Zientzia-fikizioa izan daite-

ke, beldurrezko serie B-ko zinta merke bat ere bai.Nire ustez, ordea, 60.hamarkadako espainiar komedia merkea-

ren traza handiagoa hartzen diot kontu honi. Zer espero daiteke, baina, El lazarillo de Tormes eleberri anoni-

moan goraipatzen den picarescaoinarritzat duen estatuaren par-tetik?. Mariano Manostijeras eta berrogei (zenbaki bat botatzeagatik)

lapurrek idazten duten gidoi honetako protagonistek sobreak ba-natzen dituzte A, B, C-n, nahi adina, nahi bezela. Valentzian eginikotraje distiratsuak jazten dituzte eta heziketatik, osasunetik edotakulturatik ateratako petroleoarekin dabiltzan kotxe ofizialetan bi-daiatu.

X-men asko aurtengo Goya irabazteko desiatzen. Aurreko urte-tan Goya irabazteko formula erraza izan da, dirudienez, gerraoste-ari buruzko filmak egitea. Aurtengoa irabazteko kiniela guztietanzeuden Mariano Films-ekoak. Nahiz eta hauek Pa negre gutxi talangostino asko jan duten, Ales.

bateta

bat

Asteko irudia

Alex Areizaga

Jon Plazaola

Josu Maroto

TomasZumalakarregiOraingoan Garai batean saileanZegamako elizan dagoenTomasZumalakarregiren mausoleoa daprotagonista.

Eta azken borrokaldia. Erraxoi ahalguztiduna. Kunfuko koreo-grafia bikainak, odol zaparradak nonahi. Ezpatak edo grapagai-luak, ezker krotxeta bikainak. Esaldi lapidario bat bukaeran. Musi-ka gorantz doa, eta estatu osoa txikitu duen gurutzada amaierarairisten da. Emaitza bera da, baina entretenituagoa. Alboko haueiimajinazioa falta zaie.

06 GOIBERRIERREPORTAJEA

Goren mailako txirrindularitzan ez dabiltza hiru goierritar bakarrik. Euskalteltaldeko gizonezkoez gain, Lointek-Ugeraga UCI mailako talde bizkaitarrean‘beste’ hiru ari dira borrokan: Ana Usabiaga, Maite Murgia eta Irene Usabiaga.

Aimar Maiz Munduko 33 talde onenen ar-tean, beraiena da bat. Eta, tal-deko hamalau txirrindularieta-tik hiru goierritarrak dira (laueuskal herritar daude): AnaUsabiaga (Ordizia, 1990) etaIrene Usabiaga (Ordizia, 1993)ahizpak, eta Maite Murgia (Laz-kao, 1992). Bizkaiko Lointek-Ugeraga taldearen aro berriairudikatzen dute, emakumezkotxirrindularitzaren gorenean. UCI mailako baimena du

Lointek-Ugeragak. Euskal He-rriko egutegiaz gain, atzerrianere jardungo dira, Europan —Espainian, Frantzian, Italian...—eta Amerikan —Costa Ricanegon dira hainbat taldekide—.Goierritarrek, ikasketak tarteko,ekainetik aurrera edukiko dutezeresan gehiago. Munduko liga onenean dau-

de. 33 talderen sailkapenetik30. postuan dago Lointek.«Baina izena bakarrik duguprofesionalena, denak ama-teurrak gara. Baten batek bekabadauka, baina ez gara hone-tatik bizi», dio Ana Usabiagak.Taldean hirugarren urtea du,eta goierritarren artean bera daesperientzia gehienekoa. Ire-nek bigarren denboraldia hasi-ko du, eta Murgiak aurten jauziegin du, Debabarrenatik. Ikasten ari dira hirurak. Ana

Jarduera Fisikoaren eta Kirola-ren Zientziak ikasten ari da,Gasteizen. Maitek Euskal Filo-logiaren 3. urtea du, hiri hartan;eta Irene Bilbon Fisioterapia arida ikasten. «Inor ez dago bizi-kletara %100 jarrita», dio Irene

Usabiagak. «Eta, dagoena, la-nik gabe dagoelako», gaineratudu ahizpak. Gizonezkoen artean ere hiru

goierritar dira profesional, Eus-kaltelen: Gorka eta Ion Izagirre,eta Garikoitz Bravo. Haiek, or-dea, profesional deituraren be-deinkapen guztiak dituzte.«Pentsatzen dut Rabobankenedo halako taldeetan bai izan-go dutela hortik bizitzeko auke-ra, eta soldata onak izango di-tuzte. Guk nahikoa egiten dugubabesle bat bilatzearekin etakorritzera kanpora joateare-kin», azaldu du Anak. Ekonomiaren gainbeherak,

gainera, emakumezkoen txi-rrindularitza du iristeko aurre-

neko portua. Nazioarte mailan,Bizkaiko Bira eta Durango-Du-rango dira euskal lasterketa go-renak. Gertueneko proba, Villa-bonakoa (Gipuzkoa), kolokandago. Neskentzat proba berei-ziak «hamar-bat» dira urteosoan, euskal egutegian. Mar-txoaren 23an hasiko da. Espai-niako beste proba batzuekinosatzen dute. Hala ere, oraindikez dakite Espainiako Kopa an-tolatuko duten ala ez.

Sasoia hartzen Negua modalitate desberdine-tan igaro ondoren, errepidekoegutegia noiz hasiko presta-tzen ari dira hiru txirrindulariak.Bakoitzak bere aldetik entre-natzen du, plangintza, helburueta sasoian egon beharrekoune desberdinak dituztelako. Ekainera arte Euskal Herriko

karreretan lehiatuko dira, ikas-

ketei ahalik oztopo txikiena egi-teko eskatu baitzieten ardura-dunei. «Uztailean irtengo gara.Taldea mundu mailan mugi-tzen da», dio Anak. Ana Usabiagak erronka mo-

dura Euskaldun Torneoa etaEspainiako Kopa —jokatukobalitz— irabaztea jarri ditu, bai-ta estatuko txapelketak ere.Egutegia behin betiko zehaztuarte, plangintza itxi gabe du.Baina pistan du begia jarrita.«Berez, niretzat printzipala pis-ta da. Orain aukera gutxiagodagoenez, errepideari gehiagoheldu diot, baina garrantzi-tsuena pista da».Irene Usabiagak erlojupeko-

ari helduko dio, bereziki. «Es-painiako Txapelketa irabazteada helburua, eta ea horrek au-kera ematen didan EuropakoTxapelketarako selekzioan sar-tzeko. Sasoia hartzeko errepi-dean ibiliko naiz; Euskaldunen,Espainiako Kopan, eta uztail-abuztutik aurrera Frantziakoitzuliren bat». Maite Murgiak lehendabiziko

urtea du UCI mailan. Aldea na-baritu du aurreko taldetik, egi-tura eta antolaketa arloan. Be-rak ere txirrindularitza ardatzhartu du. «Orain arte triatloie-tan eta gauza gehiagotan ibilinaiz. Bizikletan zentratuta orainhasi naiz. Neguan, ziklo-krose-an, jauzi handia nabaritu dut,eta itxaropena badaukat erre-pidean ondo ibiltzeko». Ziklo-krosean Espainiako txapeldu-norde izan zen, urtarrilean, 23urtepekoetan. Aurtengo helbu-rutzat «talde-lanean eta eki-

Beste hiru ere bai

«2016ko JokoOlinpikoak direlahelburu, garbidaukat. Pistanaritu nahi dut»Ana Usabiaga Txirrindularia

«Orain arte triatloieta bestelako arloaskotan ibili naiz.Bizikletan zentratudut kirola aurten»Maite Murgia Txirrindularia

«Joko batzuetanparte hartzea daametsa. Oraingolan hirukoitza eginbeharko dut»Irene Usabiaga Txirrindularia

poan ibiltzen ikastea» ipini du,«eta postu onen bat lortzeaFrantziako itzuliren batera joa-teko». Zuzendaria ere berria du

Lointek-Ugeragak: Jorge Sanz.Gizonezko amateurren Lizartetaldetik joan da. Euskalduntxapelketan eta Kopan «na-barmentzea» da bere nahia. Emakumezkoen txirrindula-

ritzan, Italiako Giroa da izarra(Frantziako Tourra duela bi urtedesagertu zen). Amerikan bes-te itzuli batek ere sona hartu du.Bestetik, egun bakarreko karre-retan, Munduko Kopa manten-du da sail, eta horiek dira ga-rrantzitsuenak, gero; bainaudaberriaren hasieran direnez,«garaizegi» etorriko dira. «Gueskolan egongo garenez, bes-teak joango dira», diote.

Ametsetara bidean Kirolari orok bezala, Murgiaketa Usabiaga ahizpek garbidaukate noraino iritsi nahi du-ten. Ana Usabiagak 2016ko

Joko Olinpikoak ditu ortzimu-gan. «Horretan nabil, helburuahori dela garbi daukat. Pistannahi dut parte hartu. Ez da erra-za, baina aukera ikusten dut.Sailkapen bat dago aurretik,eta zerrenda horren arabera jo-ango dira Europatik hainbeste.Hor sartzea oso zaila da. Esatendutenez, Jokoetako bertako ka-rrera errazagoa izaten da». Irenek ere ahizparen bidetik

jo nahi du, Joko Olinpikoetara.2020rako edo 2024rako dauka«ametsa». «Orain egiten du-danaren lan bikoitza edo hiru-koitza egin beharra daukat ho-rra iristeko», aitortu du. Murgiak, bere karrera profe-

sionalaren hasieran, ez du ze-haztu halako helmugarik. «Jo-koena ametsa da, baina jakitunnaiz zer bete dezakedan eta zerez. Orain lana egin behar dut,asko». Lasterketa, hasi da.

Ana Usabiaga, Maite Murgia etaIrene Usabiaga. TxirrinduaEneritz Iturriaga taldekideohiarena izandakoa da. A. MAIZ

GOIBERRI 07ERREPORTAJEA

08 GOIBERRIASTEKO GAIA

Urteak dira Ormaiztegin dotore janzten direla azaroko San Andres jaietan;orain, Zumalakarregi museoaren ekimenez jantziak josteko proiektua abian da.

Miriam Luki OrmaiztegiOrmaiztegiko Zumalakarregimuseoan jeneral karlistarenbiografiatik eta karlistaldietatikharago joanda, XIX. mendekobizimodua azaltzen dute. Garaihartako garraioak, ondarea etajanzkera landu dituzte, besteakbeste. Jantziei dagokienez, ho-gei urte dira lehendabiziko ma-leta didaktikoa egin zutela: jan-tzien kutxa. Orain, ekimen be-rria jarri dute martxan,Ormaiztegiko azaroko San An-dres jaietako elegante eguna-ren harira.Jantzien maleta didaktiko

hark kilometro ugari egin zitueneskolaz eskola. Emakume etagizon burgesen nahiz nekaza-rien janzkiak, apaizen eta kar-lista zein liberalen jantziak sar-tu zituzten maleta hartan. XIX.mendean Ormaiztegitik ira-gandako esploratzaileen sasiliburuetan agertutako oharren

bidez diseinatutako jantziak

dira. Alexander von Humbolt-ek (1769-1859) Goierriko ema-kumeen janzkera dotorea etakalitatezko oihalekin jositakoazela idatzita utzi zuen. Jantzien haritik tiraka, Zuma-

lakarregi museoan eleganteegunari «beste ukitu bat»ematea otu zitzaiela dio Lour-des Azpiazu museoko koordi-natzaileak. «Ekarpena Ormaiz-tegi egun batez XIX. menderaitzuli dadila izan daiteke, Segu-ra bi urtean behin Erdi Arorabueltatzen den bezala».Proiektu hori gauzatzen ari

dira dagoeneko. Hasiera bate-an buruan jantzietan aditu denaholkulari bati laguntza eska-tzea zuten, museoan dituztengrabatuak oinarri hartzea etaargazki zaharrak baliatzea. Hiruarlo horietatik jasotakoarekinjostun tailerra martxan jarrinahi zuten Ormaiztegin bertan.

Hasierako ernamuina gor-puzten ari da orain. RamonGarcia izango dute aholkulari,euskal jantzietan aditua da.«Jostun taldearen ikastaroanparte hartuko dutenei ahalduen neurrian laguntzeko prestagertu da». Izan ere, proiektua gauzatze-

rik ez dago jostun talde bat la-nean aritzeko prest agertzen ezbada. Eta agertu da. «Ormaiz-tegiko Jubilatuak eta Guraso El-karteko kideak prest daudeazaroko jaietan elegante jan-tziak janzteko», adierazi du Az-piazuk.

Elementu guztiakZumalakarregi museokoekproiektua burutzeko elementuguztiak bildu dituzte. Otsaila-ren 27an egitasmoa aurkeztekomoduan egongo direla aurrei-kusi du Azpiazuk. Aurkezpena-rekin batera «bi astez, museo-

an bertan, XIX. mendeko jantziburgesen erakusketa irekikodugu».Jarraian, proiektuan parte

hartzeko interesa agertzen du-tenei izena emateko bi astekoepea emango diete, eta mar-txoaren 13an oihalen aukerake-ta egingo dute. Oihal horiekinnorberak bere dotore jantzia jo-siko du, jaietan jantziko duena.«Ikastaroan parte hartzen

dutenek martxotik aurreraurrats berriak emango dituz-te», dio Azpiazuk. Ramon Gar-ciak aholkuak emango dizkie,eta astetik astera jostunen la-guntza izango dute. «Gure as-moa maiatza amaierarako nor-berak bere jantzia amaitutaizatea da».Elegante eguna azaroan den

arren, «aurtengoa urte bereziada. 1813ko Donostiako suntsi-keta gogoratzeko jarduerekinbat egin du Zumalakarregi mu-

Elegante jantziak

GOIBERRI 09ASTEKO GAIA

ZUMALAKARREGI MUSEOAREN ARTXIBATEGIA

seoak, eta ekainetik aurreraerakusketa berezia izangodugu tailerrean». Mikel Alberdi museoko agiri-

tegi eta dokumentazio zentro-ko arduraduna da, eta Ormaiz-tegi XIX. mendean nolakoa zengaldetuta, «nekazari herria»zela erantzun du. «Gehiengo

handia nekazari eremura lotutazegoen, Goierriko beste herriakbezala». Industriarik ez zegoenapenas Ormaiztegin, «XX. me-dera arte ez zen industria zan-tzurik ikusi». Argazkiak eta grabatuak izan

ditu oinarri XIX. mendeko jan-tzien irudiak berreskuratzeko,eta Maria Elena de Arizmendi-ren Vascos y trajes liburu mar-dula erakutsi du. Nolanahi ere, Ormaiztegi ne-

kazari herria bazen, nondik da-tor dotore janzteko ohitura?Dotore jantziak burgesiari ze-gozkion XIX. mendean.«1864an bainu-etxea ireki zu-ten Ormaiztegin, eta kanpotarugari iritsi zen. Herria sofistika-tu egin zen», dio artxibozainak.Sulfuro ur haiek hartzera kan-potik iritsi ziren jauntxoek era-gina izan zuten nonbait ormaiz-tegiarren dotorezian.

XIX. mendeko jantziak.ZUMALAKARREGI MUSEOAREN

ARTXIBATEGIASulfuro ur sendagarriek ekarritako dotoreziaulfuroa natu-ran sor daiteke,padurak dau-den inguruetaneta beste zen-

baitetan. Ormaiztegiko uretanbadago sulfurorik. Elementu ki-miko hau daramaten urak aza-leko gaitzak sendatzeko balio-tsuak dira. Baziren behintzat

XIX. mendean, ur haiei eskerbainu-etxea eraiki zutenean. Bostehun bezero hartzeko

tokia zuen Eiffel arkitektoarenzubipean eraiki zuten bainu-etxeak. Bezeroak Beasainerairisten ziren eta handik Irizargozaldi gurdiek eramaten zituztenOrmaiztegiraino, «horretarakoespresuki sortutako garraiobi-dea izan zen», Mikel Alberdi Zu-malakarregi museoko agirite-giaren eta dokumentazio zen-troaren arduradunarenarabera. Estanda ibaiaren ezkerrean,

Ormaiztegiko elizatik 500 batmetrora, usain txarra eta koloreiluna zuten urak agertu zirelaidatzita utzi zuten Goierritarraaldizkarian. Bertakoek ur bel-tzak deitu zieten ur haiei. Kolo-rea zein usainak sulfuroarekinlotu zituzten, eta azaleko gai-tzak sendatzeko erabiltzen hasi

ziren ormaiztegiarrak. Uren era-bilera errazteko putzu bat zula-tu zuten, eta ur haien dohainenoihartzuna inguruetan zabal-tzen joan zen. Herriko hainbatjauntxoren ekimenez, elkartebat osatu eta 1953an ia 40.000litro jasotzeko biltegi bat eraikizuten. Ordutik 1872 bitarteralau solairuko atseden eta bainu

etxea eraikiko zuten. Alberdiren arabera, kanpo-

tarren iritsierak Ormaiztegi«sofistikatu» zuen. «Zenbaitzerbitzu erakarri eta egonkortuziren hari esker». Bide batez,janzteko beste modu bat eza-gutu zuten ormaiztegiarrek.

Jauntxoak ziren bisitarigehienak, baita burgesak ere.Haiek nola janzten ziren ikusizuten nekazari eremuko XIX.mendeko Ormaiztegin, «agianGoierriko beste herrietan ez be-zala», erantsi du artxibozainak.Kanpotarren jantzietan eza-

gutu gabeko oihalak, oihalakelkarrekin josteko moduak,

osagai multzo berriak eta besteelementu andana ikusi zituz-ten. «Zer ikusi eta zer ikasi izanzuten, eta horrek eragina izanzuen herrian», dio Alberdik.Bainu-etxeak orratzen eta tita-reen beste ikuskera bat emanzien ormaztegiarrei.

S

10 GOIBERRIGAZTEAK

Kkinzona irratia: aire freskoa 98.0anAsier Zaldua UrretxuGaztetxeko KKinzona irratiakurteurrena ospatzen du urtero,otsaileko bigarren hamabos-taldian. Aurtengo lehen ekital-diak astelehenean izan ziren.

Urretxuko eta Zumarragakoirrati honek Interneten eman zi-tuen lehen pausoak, 2007an,baina duela lau urte FMra saltoegin zuten entzule gehiago lor-tzeko. Dagoeneko 100 bazkidebaino gehiago dituzte.

«2009an oraindik ez zegoenirratia Internetez entzutekoohiturarik eta nazkatzen hasitageunden, oso herritar gutxikentzuten baitzituzten gure irra-tsaioak», diote kideek.

Entzule askoGero eta entzule gehiago dituz-te, eta Interneti esker, baitaUrretxutik eta Zumarragatikkanpo ere. Etorkizunera begira,uhinez bi herriotako txoko guz-

tietara heltzea da helburua.Izan ere, toki batzuetan orain-dik ez da KKinzona irratia en-tzuten. Baina euren helburu na-gusia beste bat da: urretxuarreieta zumarragarrei nahi dutenanahi duten moduan esatekoaukera ematea. Izan ere, egun-go irrati eskaintzak ez ditu ase-tzen.

KKinzonako lagunek hamarbat irratsaio egiten dituzte eta,Arrosa sareko kideak direnez,Euskal Herriko beste irratietakohamabost bat programa es-kaintzen dituzte. Horrez gain,aldizkaria argitaratu eta peliku-lak grabatzen dituzte. Berunez-ko justizia westernak arrakastaitzela izan zuen eta mafiari bu-ruzkoa aurkeztuko dute.

kinzona irratiko la-gunak astelehenean

hasi ziren urteurrena ospa-tzen. Asteburuan ere ekital-diak izango dira. Gaur. 19:00etan: Gu ta guta-rrak irratsaio berezia, GorkaSantestebanekin (elkarrizke-tak, musika, agenda, egural-dia...).Bihar. 12:30ean: 1.215. kateamusika irratsaio berezia JonUrtzelairekin. 14:30ean: ber-tso-bazkaria. 18:00etan: jokozoroak. 19:00etan: bertso-antzerkia gabiriarren eskutik.22:00etan: kontzertuak (Na-gore gore eta Yogurinha Boro-va taldeak).

KEgitaraua

Kkizona irratiko lagunak, estudioan, urteurren festa iragartzen dituzten kartelak eskuetan dituztela. ASIER ZALDUA

Babeslea

GOIBERRI 11GARAI BATEAN

Janire Arrondo ZegamaZegamako elizara inguratzendiren bisitarien arreta osoa be-reganatzen du Tomas Zumala-karregiren mausoleoak. Zailada zirkinik egin gabe geratzeajenerala begirada pentsakorrezageri den karrarazko marmolzurizko estatu handiaren aurre-an. Estatuaren azpian dago go-puzkinak jasotzen dituen sar-kofagoa, marmol gorriz egina.Euskal Herriko eta Estatu es-painoleko pronbitzietako ar-marriak ageri dira.1886an egin zuen Francisco

Font eskultoreak mauseleoa;ordura arte koru azpian egonzen lurperatua jeneral ormaiz-tegiarra.Izterrean balaz zauritu zuten

Zumalakarregi 1835eko maia-tzean, Bilbo hartu nahiean ze-bilela. Aspaldidanik ezagutzenzuen petrikiloak artatzea nahizuela-eta eraman zuten Zega-mara. Mazkiaran Barrena base-rrian jaso zuen iloba batek, etabertan hil zen aste bete beran-duago. Petrikiloak pozoitu zue-lako ustea izan zen.

Zegamako elizako mauseleoari1930ean ateratako argazkia.GURE GIPUZKOA /INDALECIO

OJANGUREN

Zumalakarregi Zegaman

12 GOIBERRIIBILBIDEA

Arama, zelai eta aldapa Begiratoki askotatik beha daiteke Aramako herrigunea. Artsuaga baserrirainoigo, eta zeharretara udalerriaren goialdean ibiliko gara. Gehiago nahi duenak,Muñotako askaraino jarrai dezake, beste 2,25 kilometro eta malda sartuta.

Aimar Maiz AramaIbilbide aukera aparta eskain-tzen du Aramak, oinez nahizmendiko bizikletan hauspoagehiegi behartu gabe egitekomodukoak. Hedaduraz Gipuz-koako udalerri txikiena denarren —1,3 kilometro koadro—,udalak duela bi urte ateratakoAramako ibilbideak liburuxkakadierazten du bertako aberas-tasuna. Luzera eta zailtasundesberdineko sei ibilbide bilduzituzten, herritarrek beren irte-eretan ondutakoak. Kalbariobasoko buelta —le-

hen zatia kenduta– eta Muño-tako Aska izeneko ibilbideakuztartuta osatuko dugu guretxangoa. Hasiera eta helmugaAramako plazan izango dira(161,5m), iparrorratz udaletxeeraikin berria dela.

aurkituko dugu aurpegiz, ardizzirpriztindutako zelai berde za-balak bizkarrez. Talaia politada, haritz artetik. Gorantz jarrai-tuko dugu, Artsuaga baserrirai-no iritsi arte (244,6m). Honaino

Altzagarako errepide nagusi-ra irten, eta ehun metrorako es-kuinera desbideratuko gara,Jauregi ondotik pasatu etaEtxeberri baserriraino(198,1m). Ordiziako hiri gunea

asfaltatutako bidean aise joan-go da ibiltaria, azken aldapa-txoa beroketarako hartuta. Altuera irabazita, dagoeneko

Aramako kaskoaren begibistaparegabea dago Artsuagatik.Ibiltariak bi aukera ditu hemen:gogorrago segi nahi ez duenak,ezkerreko bidexka har dezake,lau-lau eta zehar-zehar jarrai-tzen duena. Gehiago nahi due-nak, basoan gora doan bideazain dauka.

Lau herriren mugan Bigarren buelta horrek, Muño-tako askaraino, honaino besteibiltzea —eta igotzea— eska-tzen du. Itzuli zirkularra da Ar-tsuagarekiko. Beraz, gero besteaukeraren norabidera itzulikogara. Artsuagatik gora, basoan

Aramako herrigunea eta belardi zabal-leunak, Mendizabal gainaldeko pagaditik hartuta, biraren azkeneko zatian. AIMAR MAIZ

Aramarrek lan bikaina egin dute ibilbideak antolatzen eta markatzen.

sartuko gara. Bidegurutzeaneskuineko adarrari heldu, etabasoz baso doa bidezidorra.Gasbidera irtendakoan, Muino-eta baserria joko dugu begiz. Haren gainaldean iturria eta

aska daude, atsedena hartzekoleku-une aproposean. Mugatumuinoaren (330m) barreneangaude, hiru herrik muga egitenduten parajean. Muinoeta ba-serria Zaldibiakoa da, aurrekoastean luizi erraldoia sortu zen

haren barrenean. Askara joate-ko iparraldera segiko dugu me-tro batzuk, Goiko-Etxeberri(Arama) eta Lauhaizeta (Al-tzaga) etxeen alderantz. Gaintzako lurrak ekialdera-

xeago hasten dira, Barriola Be-hekoa baserrian.

GOIBERRI 13IBILBIDEA

ztailean izango diraaurten ere Ehunmiliak

eta Goierriko Bi Handiak las-terketak. Ordurako hilabetebatzuk falta badira ere, kome-ni da ia prestaketa zehatz bategiten hastea. Aurtene ere JonAranburu prestatzaileak hain-bat aholku emango ditu pres-taketa egoki bat egiteko. Eu-guna iritsi arte, hilabetez hilabete, artikulu bat argitaratuko duwww.ehunmillak.comhelbidean. Oraingoz, urtarrilean argitara-tutako testua irakurtzeko aukera dago, eta lehen ohar horretan,aurreko urteko probako esperientziak baloratzeak duen garran-tzia azpimarratzen du Aranburuk, esperientzia horien arabera di-seinatu behar delako aurtengo prestakuntza. Proba hasteko 21 aste falta dira, eta Aranbururen esanetan,

«une egokia» da entrenamenduekin hasteko. «Psikologikoki eznekatzeko» adinako tartea da hori, entrenamenduek «inbertsiohandia» eskatzen baitute. Norberak bere buruari jartzen dionexigentzia maila neurtzea ere garrantzitsua da Aranbururen esa-netan. Aurten, gainera, hala nahi dutenek, iradokizunak, iruzkinak,

galderak, proposamenak... egiteko aukera izango dute Aranbu-ruk idatzitako entrenamendu pausoen inguruan. Helburua, web-guneko Trainner saila parte hartzaile ezberdinen artean elikatzeaizango da, bakoitzaren esperientziak gainerakoentzak ere balia-garri izan daitezen.

Uztailera arteko lasterketak eskualdeanOtsailak 24, Sahararen aldeko krosa Ormaiztegin. Martxoak 10, Beasaingo III. Herri Lasterketa (7 eta14 kilometrokoproba bana herrian zehar, Bealak taldeak antolatuta). Martxoak 16, Arriarango II. Mendi Lasterketa (Beasain), Bealaktaldeak antolatuta. Maiatzak 26, Zegama-Aizkorri mendi maratoia (Zegama). Uztailak 12-14, Ehunmiliak eta G2H probak (Beasain).

Ehunmiliakerakoprestaketa abian

U

Araman itzulia, Artsuagan barrena Luzera: 4,250 kilometro (Muñotako askaraino); bira laburra2 km Denbora: 3h Altuera gehiena: 406 metro.Desnibela:245 metro. Zailtasuna: Ertaina

Goiko-Etxeberrira (412m) iri-tsi aurretik, atzera basoan bar-neratuko gara, Aramarantzjaisteko. Maldan behera, Ar-tsuagara aterako gara. Han, ibilaro erosoagorako

utzi dugun pista berrituan ibili-ko gara hankak askatuz eta be-giak gozatuz. Une oro alanbre-hesia izango dugu lagun, behealdetik. Agerre eta Mendizabalbaserriak hondoan oinetara di-tugula, 800 bat metro egingo

ditugu bide ordekan. Altzagako herrigunea parez

pare agertzen zaigunean, egu-rrezko eserleku dotorea dago-en parean bidezidor batetik jai-tsierari ekingo diogu. Errepideagurutzatu, Iturriotz baserrira ir-ten, eta Aramara iritsiko gara.

Jon Aranburu. U.B

Irteera-helmuga

Muñotakoaska

14 GOIBERRIINTERNET

saretik

Klik Han eta hemen

Jon Erguinenbideoa, elurretanJon Erguin triatleta beasainda-rrak agur esan dio neguko tria-tloien denboraldiari, EuskalHerriko eta Espainiako txapel-ketak irabazi ondoren. Despe-dida moduan, Atxurbi mendianentrenatzen ari dela grabatu-tako bideoa jarri du ikusgai.beasain.hitza.info

Sagardotegiengida, sakelakoanSagardotegiak bete-beteansartu dira txotx denboraldian.Horien inguruko informazioabiltzeko eta iritziak elkartruka-tzeko, eskuko telefonorakoaplikazio berria atera dute. Txo-otx!du izena, eta Android mugi-korretarako balio du.txootx.org/web/guest/play

Jon ErguinekAtxurbin

grabatutakobideoa:

Sarean ikusia

Esaerajatorrak Maite Goñi irakasle eta sarekoeragileak, ekimen berri bat jarridu martxan. ‘Eguneko hitza’egitasmoaren ondoren, esaerajatorrak biltzen dituen blog ba-tekin dator orain. Beste hizkun-tza batzuetako esamoldeakeuskara jatorrean nola erabilidaitezkeen azaltzen du bertan.

esaerajatorrak.com

Irudia

Egunkaria, 10 urte eta gero2003ko otsailaren 20anitxiarazi zuten EuskaldunonEgunkaria. Garai hartanEgunkaria-ko langile ziren etaegun Berrian lanean ari direnlau goierritarren testigantzabildu du Goierriko Hitzak. Pa-pereko erreportajeaz gain, bi-deoa eta hainbat argazki za-har ere ikusgai daude.goierri.hitza.info

Goierriko EGIrenaldizkaria sareanGoierriko EGI gazte erakunde-ak 1989 eta 1998. urteen arteanargitaratu zuen Ekin Aurrera al-dizkaria digitalizatu eta sareanjarri du ikusgai. Beasaingo etaLegazpiko gazteek egin etaetxez etxe banatzen zuten,Goierri osoan.isuu.com/eajpnvbeasain