GIPUZKOAKOHITZA

HITZA

Martxan da 11 egunez euskararen erabileran eta hizkuntza ohituren aldaketan eragin nahi duenekinaldi soziala bEuskaraldian parte hartzeko arrazoiak azaldu dituzte hainbat pertsona ezagunek b 2-4

Euskara ari du

Gure Esku Dago Igandekoemaitzei balioa emanda,

hurrengo faseari begira jarri dira

8Elkarrizketa Leire ArandiaOrdiziako D’elikatuz interpretazio

zentroko arduradunarekin hizketan

6Ostirala

2018ko azaroaren 23aIX. urtea376. zenbakia

www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus

Eider Goenaga Lizaso

Hasi da Euska-raldia, eta hu-rrengo 11 egu-netan, Euska-raren Nazioar-teko Egunera

bitartean, hain zuzen, euskararenaldeko ariketa praktikoa gauza-tuko dute milaka herritarrek.Ahobizi izango dira batzuk: txapajanztearekin batera, lehen hitzabeti euskaraz egiteko konpromi-

soa hartu dute, eta euskaraz uler-tzen dutenekin euskaraz egite-koa. Beste asko belarriprest izan-go dira: txaparen bidez euskaraulertzen dutela adierazi eta eure-kin euskaraz hitz egiteko eska-tzen dute.

Jarraian agertzen diren hamabilagunek Euskaraldian parte har-tuko dute, eta parte hartzekoarrazoiak azaldu dituzte. Aben-duaren 4tik aurrera ariketa honekizan beharko lituzkeen ondorioezere hitz egin dute.

NEKANE BALLUERKA

EHUko errektorea

«Espero dut gizarteajabetuko dela euskaraerabiltzeak daukangarrantziaz»

1 Bai, Euskaraldian parte hartu-ko dut. Ahobizi izango naiz, eus-karaz bizitzea nire berezko izaeradelako eta euskal gizartean eus-kararekiko atxikimendua eta era-bilera ugaritu daitezenlagundu nahi nukeelako.

2 Euskaraz moldatzen ote den ezdakidan pertsona batengana hur-biltzean, gazteleraz hitz egin or-dez, euskaraz hitz egingo diot.Hori da egingo dudan aldaketanagusia.

3 Jende askok parte hartzenbadu, espero dut gizartea jabetu-ko dela euskara erabiltzeak dau-kan garrantziaz. Dena den, kan-paina bakartu bat ez da nahikoaohitura aldaketak gerta daitezen;

horregatik, lanean jarraitu behar-ko dugu erakunde bakoitzean, etaelkarlanean euskararen erabileraezagutzaren parekoa izan dadin.

XABIER USABIAGA

ETBko aurkezlea

«Beste batzuen akuiluizaten saiatuko naiz»

1 Bai, parte hartuko dut. Herrian[Asteasu] halako dinamika batsortu da, eta bertan ari naiz ni la-nean. Ahobizi izango naiz.

2 Nik ez daukat inolako ahalegi-nik egin beharrik; egunean 24 or-duz eta urtean 365 egunez %99euskaraz bizi naiz ni. Agian, lane-an gertatzen zait baten batek eus-karaz ez jakitea eta haiengana jo-tzen dudanean gazteleraz egitea.Baina, 11 egun hauetan, eta batezere haiek akuilatze aldera, agianohikoa baino hitz gehiago egingodizkiet euskaraz. Agian, hori danik egingo dudan pausotxoa: bes-te batzuen akuilu izaten saiatukonaiz. Nik urte osoan daukat osopresente euskararen kontua.

3 Jendeak egin den ahalegina-ren pareko erantzuna ematea es-pero dut. Ez dakitenen artean lo-tsak eta konplexuak kentzeko ba-lio izatea espero dut; baina, batezere, eragina euskal hiztunen arte-an izatea nahi dut, eta guk ere ohi-turak aldatzea. Izan ere, askotanguk ere izaten ditugu konplexubatzuk; zenbait eremu ez haineuskaldunetan lehenbiziko hitzaerderetan egiteko ohitura badu-gu, eta hori guztia aldatzea abia-puntu ona izan daiteke euskarakbeharrezkoa duen bultzadarako.

IRENE LARRAZA

Etxepare institutuko zuzendaria

«Oso errotuak ditugunohitura batzuk aldatzenlaguntzea espero dut»

1 Noski! Ahobizi izango naiz.

2 Parean dagoenak euskaraz ezdakiela uste dudanean ere euska-ra erabiliko dut, eta, besteak ezbadaki edo gutxi badaki, euskara-ra hurbiltzeko bidea egiten lagun-duko diot, ahal dudan erarik jato-rrenean.

Duela urtebete iragarri zuten, eta iritsi da eguna: gaurhasiko da Euskaraldia. Telebista, kirol eta kultur mundukopertsona ezagunek ere parte hartuko dute ariketa sozialhorretan, eta horretarako arrazoiak eman dituzte.

11 egunenondorenari begira

Gaur hasi eta abenduaren 3ra bitartean, txapa jantzita ibiliko dira milaka ahobizi eta belarriprest. JAIZKI FONTANEDA / FOKU

1 Euskaraldian parte hartuko

duzu? Eta belarriprest

ala ahobizi izango zara?

Zergatik?

2Hamaika egun hauetan,

zertan egingo duzu

aldaketa?

3 Euskararen erabileran

zein aurrerapauso ematea

espero duzu ariketa honekin?

2 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23aAstekoa

d

EuskaraldiaInkesta

3 Espero dut oso errotuak ditu-

gun ohitura batzuk aldatzen la-

guntzea ahobizi zein belarriprest

izaera dugunon aldetik. Baita

euskara erabiltzearen garrantziaz

gehiago jabetzea ere.

JON MAYA SEIN

Kukai dantza konpainiako zuzendaria

«Erabilera ohiturakbenetan kezkagarrisentitzen ditut»

1 Bai, parte hartuko dut, ahobizi

gisa. Euskararen erabilera ohitu-

rak benetan kezkagarriak senti-

tzen ditut, eta mugarri bat ezar-

tzeko helburua duen egitasmo

oro babesteko jarreraz ekiten diot

Euskaraldiari; Euskaraldiaren iz-

piritua urte osora zabaltzeko hel-

buruarekin.

2 Egoera orokorraren eta ohitu-

ren inertziaren kontzientzia han-

diagoa izango dut, agian. Nire

ohiko jardunean ez dut aldaketa-

rik izango, jarrera horiek barne-

ratuta sentitzen ditut.

3 Euskaradun izan eta euskara

hiztun ez diren horien guztiengan

aldaketa bat eragitea gustatuko

litzaidake, baina egunez eguneko

lan baten emaitza izan behar du

horrek. Euskaradunak ez direnen

aldetik, gustatuko litzaidake zer-

baiten falta duten sentipena na-

baritzea, eta hortik aurrera eus-

kararekiko konplizitate bat era-

kustea.

JASONE OSORO

Idazlea

«Oso ariketa ona izango da ohitura falta dutenentzat»

1 Bai, parte hartuko dut. Ahobi-

zi izango naiz, eta, egia esan, ez

nuen birritan pentsatu; neure bu-

rua berba emateko aurrea har-

tzen ikusten nuen egitasmo ho-

netan.

2 Ni euskaraz bizi naiz, eta ho-

rrek esan nahi du beti edo ia beti

euskaraz esaten dudala lehen hi-

tza. Halere, Euskaraldiari esker,

ziur naiz ahobizi eta belarriprest

direnen artean sorpresa bat baino

gehiago hartu eta euskaraz aritze-

ko orain arteko taldea handituko

dudala.

3 Oso ariketa ona izango da ohi-

tura falta dutenentzat edo euska-

raz aritzeko segurtasun falta du-

tenentzat. Euskaraldiak arrakas-

ta izango du, ez irauten duen

egunetan milaka pertsonak parte

hartzen badute, baizik eta horie-

tako askok eta askok amaitzen

denean ere ahobizi eta belarri-

prest izaten jarraitzen badute.

MARKEL IRIZAR

Trek taldeko txirrindularia

«Gaztelerarako joerak,arduratu baino gehiago,min ematen dit»

1 Bai, ahobizi izango naiz. Ni

oñatiarra naiz, baina Arrasaten

bizi naiz, eta gaztelerarako joera

handia dago Arrasaten. Gaztele-

rarako joera horrek, arduratu

baino gehiago, min ematen dit.

Gure gurasoek lan handia egin

zuten, eta asko sufritu zuten fran-

kismo garaian euskarari eusteko,

eta gu apur bat lasaitu egin garela

dirudi. Agian ez gara gai izan eus-

karari eusteak duen garrantzia

transmititzeko. Gure aletxoa jar-

tzeko modu bat izango da Euska-

raldia.

2 Nik ezer gutxi aldatu beharko

dut nire jardunean. Egia da ba-

daukadala jende bat inguruan,

euskaraz ozta-ozta egiten duena,

eta erdarara jotzen duena, baina

esango nuke nik euskaraz egiten

dudala euskaraz dakiten denekin

edo %99rekin. Beraz, ez dut uste

asko aldatuko direnik nire ohitu-

rak.

3 Nik uste dut, zoritxarrez, kon-

tzientzia falta dela. Anje Duhal-

dek badu euskarari buruzko kan-

ta bat «maita nazazu gutxiago,

eta goza nazazu gehiago», eta ni

ados nago horrekin. Jende asko

dago euskalduna dela esan eta

ikurrina eta lauburua daramatza-

na, eta gero jo eta su gazteleraz

aritzen dena. Beraz, apur bat hori

da egin behar duguna: gutxiago

esan, euskarari buruz gutxiago

hitz egin, eta gehiago hitz egin

euskaraz. Eta espero dut Euska-

raldiak balio izatea norabide ho-

rretan pausoak emateko. Nik jen-

dea iratzartzeko dei baten mo-

duan ikusten dut Euskaraldia,

ingelesez wake up call esaten

dena, eta nik uste dut horretan la-

gunduko duela prozesu honek

guztiak.

RAMON AGIRRE

Aktorea

«Aspalditxo honetanjada praktikatzen dut‘ahobizi’ izatearena»

1Ahobizi izango naiz Euskaral-

dian. Denok dakigunez, euskara-

ren egoera eta euskararen pre-

sentzia gizartean ez da denok

nahiko genukeena, edo ez, behin-

tzat, nik nahi nukeena, eta or-

duan horri laguntzeko egiten den

edozein egitasmotan parte har-

tzen dut, ahal baldin badut. Eta,

hau bezala, jolas moduan baldin

bada, are hobeto.

2 Nik esango nuke aspalditxo

honetan jada praktikatzen duda-

la ahobizi izatearena, neure ka-

buz. Nik, beraz, ez dut uste ezber-

dintasun handirik sentituko du-

danik.

3 Euskaraldiak ematen duena

da, agian, konpromiso sendoagoa

izatea. Eta kasu honetan txapa

batekin identifikatu ahal izango

ditugu belarriprest-ak, eta ikusi-

ko dugu nola jokatzen duen jen-

deak. Jolas bat bezala izango da,

baina interesgarria izango da

ikustea jendeak zer egiten duen.

ALBA MENENDEZ

Bera Bera eskubaloi taldeko kapitaina

«Uste dut euskaraohiturazko hizkuntzabihurtzen lagundukoduela ariketa honek»

1 Bai, ahobizigisa parte hartuko

dut Euskaraldian. Oso ariketa ona

iruditzen zait; nire kasuan, balio-

ko dit konturatzeko zenbat aldi-

tan egin ahalko nukeen euskaraz,

baina, ohituragatik, edo ez daki-

dalako parean dagoenak euska-

raz dakien edo ez, erdarara jotzen

dudan.

2 Ezezagunekin eta, gehienbat,

denda edo tabernaren batera sar-

tzean, aurreneko hitza beti eus-

karaz egingo dut. Eta taldean,

nahiz eta erdaldunak eta atzerri-

tarrak badauden, euskaraz daki-

gunon artean, behintzat, euska-

raz egitea izango da nire helbu-

rua.

3 Gehienbat ohiturak aldatzea

espero dut. Nahiz beste pertsonak

euskaraz dakiela jakin, ingurua-

gatik edo ohituragatik erdarara

jotzen dugu, eta uste dut ariketa

honek ohitura hori aldatzen eta

euskara ohiturazko hizkuntza

bihurtzen lagunduko duela. Eta,

halaber, lagunduko du, beste per-

tsonak erdaraz erantzun arren,

ulertzen ez duela esan arte komu-

nikatzeko modua euskara izan

dadin.

JOSE LUIS REBORDINOS

Zinemaldiko zuzendaria

«Arreta berezia jarriko diet euskaraz hitz egiten didatenei»

1 Bai, parte hartuko dut. Bela-

rriprest izango naiz. Nire euskara

mailak euskara ia normaltasun

osoz ulertzea ahalbidetzen dit, eta

elkarrizketa errazak mantentze-

ko gaitasuna ere badut, baina nire

ideiak ondo azaltzeko unean zail-

tasunak ditut.

2 Belarriprest gisa identifikatu-

ko nauen txapa jantziko dut, eta

arreta berezia jarriko diet euska-

raz hitz egiten didatenei.

3 Nik espero dudana da euskara

ikasteko denbora ateratzen ja-

rraitzea, eta gutxinaka-gutxinaka

gero eta erraztasun handiagoare-

kin hitz egiteko gaitasuna izatea.

NEKANE ARZALLUS

Gipuzkoa Basketeko presidentea

«Uste dut arrastoautziko duela 11 egunekoahaleginak»

1 Bai, ahobizi gisa. Bi rolak iru-

ditzen zaizkit izugarri garrantzi-

tsuak, baina, nire hizkuntza ohi-

turak aldatzeko eta nire inguruan

dauden inertziak apurtzeko, pa-

per aktiboa hartzeko erabakia

hartu dut, eta horregatik izango

naiz ahobizi.

2 Saiatuko naiz ezezagun guz-

tiekin lehen hitza euskaraz egi-

ten; baina, batez ere, nire inguru-

ko hainbat euskaldunekin gazte-

laniaz aritzeko daukadan ohitura

aldatu nahi dut, eta hori izango da

nire erronka nagusia.

3 Uste dut arrastoa utziko duela

11 egunetan egingo dugun ahale-

gin horrek. Hala espero dut,

behintzat. 11 egun ditugu ohitu-

rak aldatzen hasteko, eta 12.etik

aurrera horri eutsi behar diogu.

JOKIN APERRIBAI

Realeko presidentea

«Uste dut lagundukodidala euskararekinaurrerapausoak ematen»

1Belarriprest izango naiz. Due-

la pare bat aste eman nuen izena.

Nire euskara maila ez da nahiko

nukeen bezain ona, eta hobetu

egin nahiko nuke.

2 Pertsona desberdinekin hitz

egin eta ikasten saiatuko naiz.

Nire esku dagoen guztia egingo

dut, nahiz eta euskaraz gutxi ja-

kin. Ostiralean Mintzodromora

joateko asmoa daukat.

3 Euskaraz hitz egiteko zailtasu-

nak dauzkat, eta aurrerapausoak

ematen jarraitu nahi dut. Uste dut

aurrerapauso horiek ematen la-

gunduko didala Euskaraldiak».

JOKIN ALTUNA

Pilotaria

«11 egunetan saiatukonaiz nire ahalegina pilotaesparrura eramaten»

1 Ahobizi izango naiz, ikusten

dudalako denok dugula euskara-

ren erabileran aurrerapauso bat

emateko aukera.

2 Enpresan gertatzen zaigu ha-

mar bat lagun egotea, horietatik

gehienak euskaldunak izatea,

beste pare bat ulertzeko gai izatea

eta besteren batek ez ulertzea, eta

horren erosotasunagatik denok

gazteleraz aritzea. Nik uste dut

denok jarri behar dugula zerbait

gure aldetik, eta 11 egun horietan

saiatuko naiz nire ahalegina pilo-

ta esparrura eramaten.

3 Kontzientzia areagotzeko ba-

lio du. Denok hobetu nahi dugu

euskararen egoera, eta euskaldu-

nak izan baina gure artean gazte-

leraz egiten dugunok pauso ga-

rrantzitsua eman behar dugu. Eta

espero dut 11 egunotatik aurrera

ere bere emaitzak ematea.

3GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2018ko azaroaren 23a Astekoad

Euskaraldia

Inkesta

Ikerne Zarate Errenteria

Euskaraldiari atxiki-

mendua erakutsi

diote, kantuz. Erren-

teriako Orereta ikas-

tolako eta Biriatu,

Hendaia, Urruña eta Ziburuko

ikastoletako 1.300 ikasle inguruk

Errenteriako plazak hartu zituz-

ten astelehenean, euskaraz bizi

nahi dutela aldarrikatu, eta Eus-

karaldirako motorrak berotzen

hasteko. Ikasleak herriko zazpi

plazatan kantuan aritu ziren le-

henik, eta Koldo Mitxelena plaza-

ra bildu ziren azkenik; Hartu

kontrola, aukeratu rola kantua

abestu eta dantzatu zuten han.

Koloretako ehunka zapi izan

zituzten lagun ekintza gauzatze-

ko; parte hartzaileen kopuruaga-

tik beragatik deigarria izan zen

ekintza, eta are koloretsuago

bihurtu zuten zapiek: arrosak,

moreak, gorriak, urdinak... Kolo-

reak kolore, denak euskaraz. He-

rritar ugari bildu zen ikasleak

abesten entzutera eta dantzan

ikustera, eta gurasoek ere ez zu-

ten kale egin.

Gipuzkoa eta Lapurdiko bost

ikastola horiek elkarlanean sortu

zuten Zubiak Eraikiz egitasmoa-

ren barruan egin zuten astelehe-

neko ekintza: «Besteak beste,

muga administratiboez gaindi,

ikastolen, irakasleen zein ikasle-

en arteko harremanak sortzea eta

indartzea da egitasmoaren helbu-

rua, eta Ipar Euskal Herriko ikas-

tolei sostengua ematea», azaldu

du Ainara Aranburu Ruizek, Ore-

reta ikastolako irakasleak.

Argi daukate bost ikastolek:

ahobizi eta belarriprest-etatik

harago, euskaldunak elkartzeko

ariketa ere bada Euskaraldia.

«Asteleheneko ekintzarekin,

errespetuz eta adeitasunez, eus-

kara erabiliz herri bat osatzen du-

gula erakutsi dugu». Euskaral-

diaren sustatzaile izango direla

azpimarratu du Aranburuk.

«Herri apustua da Euskaraldia,

konpromisoa eskatzen duena,

ikuspegi zabala duena eta hala

jarduten duena. Ikuspegi hori

bera daukagu ikastolek».

Izan Kantuzegitasmoa ikasle-

en arteko ikasturteko lehen topa-

keta egiteko aitzakia ere izan dela

aitortu du Aranburuk: «Kalera

atera nahi genuen. Azo-

ka eguna da, gainera, as-

telehena Errenterian, eta

jende gehiago ibiltzen da

kalean. Gizartean eragi-

tera dator Euskaraldia,

eta guk ere, ikastolok,

eragin egin nahi dugu gi-

zartean».

Orereta ikastolak

2015-2016ko ikasturtean

ekin zion Zubiak Eraikiz

egitasmoari. Irakasleak

jabetu ziren ikasleek ez

zeukatela Hendaiaren

berririk; Errenteriatik

oso hurbil egonda ere, urrun sen-

titzen zutela oso. «Oztopo ugari

jartzen digu ikusezina den muga

horrek, eta nabaria da horrek era-

gin egiten digula». Errealitate ho-

rretan eragitea erabaki zuten ira-

kasleek, eta, Lapurdiko ikastole-

kin harremanetan jarrita, guztien

arteko elkarlana sustatu beharra

zeukatela erabaki zuten. Bi ikas-

gela hasi ziren elkarlanean, eta, bi

urte geroago, hemezortzi ikasge-

lak daukate, jada, hartu-emana.

Elkarri lagunduzProiektu horri esker lurraldetasu-

naren kontzeptua lantzeko auke-

ra daukatela azpimarratu du

Aranburuk. «Bi estatutan bizi

arren, Euskal Herriko hizkuntza-

ren jabe gara denok. Ofizialtasu-

nik ezak, zonifikazioak zein kul-

tura eta hizkuntza hegemonikoek

nola eragiten duten aintzat hartu-

ta, ezinbestekoa da Euskal Herri

osoan hizkuntza ereduak desa-

gertzea eta ikastetxe guztietan

murgiltze eredua ezartzea; etor-

kizunean elkarbizitza ardatz iza-

tea nahi badugu bai behintzat».

Beste ezaugarri bat ere aipatu

du Aranburuk: sostengua. Hego

eta Ipar Euskal Herriko ikastolen

egoera ez da berbera, eta Iparral-

dekoen errealitatea hartu zuten

kontuan elkarlanerako hitzar-

mena sinatu zutenean. Horren

harira, Errenterian bertan hain-

bat ekintza egiten ari dira Lapur-

diko lau ikastola horiei laguntze

aldera. Besteak beste, iaz, aben-

duan, Benito Lertxundiren kon-

tzertua antolatu zuten, eta lau

ikastola horiei eman zieten bildu-

tako dirua. Eta madalenetan ere

Elkartasun Txokoa zabaltzen du

Orereta ikastolak.

Gaurtik hasita, 11 eguneko ari-

keta soziala proposatuko du Eus-

karaldiak, eta horrelako egitas-

moak ikastolarentzat berarentzat

zein ikastolako ikasle, irakasle eta

gurasoentzat garrantzitsuak dire-

la nabarmendu du Aranburuk.

«Pertsonen arteko harremanak,

euskaldunon arteko harremanak

sustatzen saiatzen gara gu. Zori-

txarrez, ez da batere erraza eus-

karaz bizitzea, eta elkartu beha-

rrean euskaldunak are gehiago

banatzen bagara, orduan eta zai-

lagoa izango da egunerokoa».

Errenteria, Biriatu, Hendaia,

Urruña eta Ziburuko ikastolek

Euskaraldiari egindako ekarpena

izan zen, beraz, astelehenekoa,

baina ez dira horretara mugatuko

Euskaraldian egingo dituzten egi-

tasmoak. Beste ikastetxe, elkarte

eta eragile askoren antzera, bost

ikastola horietan ere egitaraua

atondu dute egunotarako. He-

rriari berari ere egin diote ekarpe-

na bost ikastolek: «Euskaraldia-

rekin bat egiteko gonbita egin

diegu herritarrei, lehen hitza beti

euskaraz egiteko; hala egingo

dugu guk ere».

‘Zubiak eraikiz’ egitasmoaren barruan 1.300 ikasle kantuan aritu dira Errenterian,Euskaraldirako motorrak berotzeko eta euskaraz bizi nahi dutela aldarrikatzeko.

Kantari hartu dute plaza

Bost ikastolatako 1.300 ikasle Errenteriako Koldo Mitxelena plazan elkartu ziren plazaz plaza ibili ondoren. OARSO BIDASOKO HITZA

4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23aAstekoa

d

Euskaraldia‘Zubiak Eraikiz’proiektua

Asteleheneko ekintzarekin,errespetuz eta adeitasunez,euskara erabiliz herri batosatzen dugula erakutsi dugu»

«Gizartean eragitera datorEuskaraldia, eta guk ere,ikastolok, eragin eginnahi dugu gizartean»Ainara Aranburu RuizOrereta Ikastolako irakaslea

‘‘

5GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23a Iritzia

RIRITZIADanel Agirre

‘Martuteneprotokoloa’

Duela lauzpabost urtesaskibaloiaz idazteaeskatu zidatenean,jesus batean eran-

tzun nuen baietz, BERRIAko kirolsailekoei eskaintzari buruzdamutzeko betarik ez ematea-rren. Tratua itxi orduko, barre-nak irauli zitzaizkidan, ordea.Jarduera oso espezifiko bat aste-ro xehatzen duen zutabegilearinik eskatzen dizkiodan ezauga-rrietatik (zorroztasuna, autorita-tea, asmamena) bat beraren jabenintzenik ez nuen uste —eta ezdut uste— inola ere, eta berandubaino lehen nire gaitasunik ezanabarmen geratuko zenarekinobsesionatu nintzen. Nireestuan, putzutik irteteko modubakarra bururatu zitzaidan: kirolanalistarik jantzienak topatu, etahaien estilo eta baliabideakkopiatzen saiatzea.

Prospekzioaren uneren bate-an, Alemaniako futbolari buruz-ko blog batekin topo egin nuenEl País egunkarian: FernandoAranburu idazlearen Balón teu-

tón (ni ez nintzen luzitu Saski

Da! izenarekin, baina Balón teu-

tón ere... pufa). Sarrera guztiakirakurri nituen, eta segituan era-baki nuen bilduma hura errefe-rentzia moduan hartzea. Inolaere egin nahi ez nuenaren erre-ferentzia moduan, hain zuzenere. Egun batzuk lehenago pren-tsan agertutakoen berridazketanagiaren itxura guztia zutenharen testuek, eta, batez ere, ezzen antzematen Aranburuk den-boraldi osoan Bundesligarenminutu bakar bat ikusi ote zuen.Benetako hortzetako mina,ordea, Viaje con Clara por Ale-

mania lanetik ezagun nuen bereidazkerak eragin zidan: hanpa-

tua, justifikaziorik gabeko hitzjoko kaskarrez josia, eta, nirebegietara, guztiz jasanezina.Bi urtera argitaratu zuen

Patria, eta norbaitek gure zera-ren inguruko kontaketa literarioofizial, bakar eta betirakoa izan-go dela erabaki zuen, HBOrenmoldaketa eta guzti. Memoria-ren partida galtzera goazenak ezninduen pipertu, jokaleku politi-ko horretan zereginik ez dugulaaspaldi barneratu nuelako, kirol-tasunez. Trama alferrontziak,kartoizko protagonistak, elka-rrizketa sinestezinak eta hizkun-tzaren erabilera ezin artifiziala-goa darabiltzan liburu gizenaskoaren irakurketa ehunkamila laguni inposatzea, hori bai,ankerkeria iruditu zitzaidan.Lanzaroteko lagun batek baz-

kaltzera gonbidatu ninduenasteburuan. Patria oparitu dio-

tela kontatu zidan pozarren, etamesanotxean zintzilik duennobela bat errematatutakoanhelduko ziola. Ez zen antzekozerbait entzuten nuen lehenbizi-ko aldia, eta Martutene protoko-

loa aktibatzea tokatu zitzaidan.Niri kasurik egin ez, eta Aranbu-ruri aurreiritzirik gabe ekitekoeskatu nion, arren, baina nahibazuen, Saizarbitoria izenekobaten liburua eta nire ustez gurezerari buruzko benetako eleberri

taxuzkoa dena ere oparitukoniola agindu nion. Baiezkoaeman zidan, eta zerrendanapuntatu nuen: Gabonetan etxetik Berlinera itzulitakoan,Martutene-ren bospasei ale kar-gatu behar ditut maletan, gazte-lania eta ingelesezkoak, proto-koloa aktibatu dudanetanemandako hitza betetzeko.Euskal Herrian Saizarbitoria

estimutan dugun galdetu zidanondoren Lanzaroteko lagunak.Muturra okertu, eta egia aitortunion, ezetz, Martutene inorgutxik irakurri duela. ImanolEpelde nire jainko txikiarensuperbotereek ekiditen ez badu-te, gaineratu nion, bi belaunaldi-ren bueltan euskal kultura iren-tsiko du espainiarrak, korrokadaozen batekin. Eta are etsigarria-go, ez zaigu gustu onaren kon-tsolamendurik geratuko sikiera.Saizarbitoria ez dute Chirbes,Berlanga edo Paco de Luciarengisakoek ahantzaraziko gurean,amaitu nuen dramatiko samar,Aranburu, Jorge Javier Vazquez,Taburete eta haien oinordekoekbaizik.

Nazioartera begira, industria markaberria hartuko dute Debabarrenean

EIBAR bBasque Precision Technology District. Debabarreneko enpre-sek industria marka berri horrekin egingo dute nazioarterako jauzia.«Merkatuan ahalik eta kokapenik onena lortzeko erronkarekin», es-kualdeko erakunde publiko eta pribatuen arteko hilabete askoko lanadago marka horren atzean. 25 bat enpresa handiren babesa dauka,oraingoz, Deba, Eibar, Elgoibar, Mendaro, Mutriku eta Soraluzekonahiz Ermua eta Mallabiako (Bizkaia) udalek bultzatutako proiektuak.Egun, ia 10.000 lagun ari dira lanean Debabarrenean, industria arloan.

«Lehenengoak adinahunkitzen nau iristen denMichelin izar bakoitzak;burugogorkeria eta egunerokolana da hona iristeko sekretua»

Martin BerasategiSukaldaria eta hamar Michelin izarren jabea

14JAKA HORIEN MUGIMENDUAREN ERAGINEZ IRUNEN

SORTUTAKO KAMIOI ILAREN LUZERA, KILOMETROTAN

Aste honetan, kamioi ilara luzeak izan dira Irundik Lapurdirako norabide-

an, AP-8 autobidean. Jaka Horien mugimenduak aste hasieran protesta

gogorrak egin ditu Bordele inguruan, Frantzian —erregaien gaineko zer-

gen igoera salatzen ari dira—, eta, horren jakitun, Frantziako Jendarme-

riak itxi egin zuen Biriatuko muga. Astearte eguerdian, hamalau kilome-

trorainokoak izan ziren kamioi ilarak.

GIPUZKOAKO HITZAk irakurleen eskutitzak argitaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 ka-

raktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta GIPUZKOAKO HITZAk mozteko

eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita:

Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea z/g, 20140 Andoain. Eskutitzak Inter-

net bidez bidaltzeko: gipuzkoa@hitza.eus.

%

Hondakinaala lehengaia?

Aitor San Francisco

Lasa

Bilibin ekoberrikuntzako

estudioaren sortzailea

HondakinenPrebentzio-rako Euro-pako Asteaden hone-tan, honda-

kinaren prebentzioaren bitartezlortzen diren onurez kontzien-tziatzea eta sentsibilizatzea dafuntsa. Hau da, birziklatzea etaerrausketa bezalako neurriakezagutaraztea.«Hondakina ala lehengaia?».

Galdera hori egiten digute, bainaez al dugu ikusten galderan ber-tan tranpa dagoela? Funtsean,galdera ez dela egokia, alegia!Kontua ez da hondakina edo le-hengaia ote den, kontua da le-hengai hori nolakoa den eta ze-ren ondorioz sortua den.Ekodiseinuaren ikuspuntutik,

produktu osasungarriak eta

leheneratzaileak sortzea dajomuga. Era horretan, Natura-rentzat ongarri gisa funtzionadezaketen produktuak edolehengai teknikoak ziklo itxikozirkuituetan sortzea da helbu-rua.Kontua zera da, produktu bat

hobea izateak ez du esan nahiosasuntsua denik. Hau da, toxi-kotasun txikiagoko konponbide-ak konponbide toxiko da orain-dik ere. Medikuak ez du esaten«minbizi pixka bat duzu»; min-

bizia duzu, edo ez duzu. WilliamMcDonough arkitektoak dioenlegez, gure toxinak birziklatzeada birziklatzea.Horren ondorioz, gaiari serio

helduta, ondorengo galdereierantzutea litzateke ariketarikegokiena: birziklatzea edoerrausketa al dira benetako pre-bentzio iturriak? Edo harago joa-nik... Zein motatako lehengaiada? Zein kualitatek edo ezauga-rrik bihurtzen dute produktu batiraunkor?Azken finean, prebentzioa zer

edo zer gerta ez dadin hartubeharreko neurria baldin bada,birziklatzea edo errausketa beza-lako neurriek hondakinaksaihesten al dituzte?Nire uste apalean, ez. Bide hori

aukeratuta, hondakinaren sorre-ra luzatu baino ez da egiten.Zaborretara botatzen ez den pro-duktuak sortzen du prebentziobakarra. Hondakinen preben-tzioaz baino gehiago, agian,Hondakinen BazterketarenEuropako Asteaz hitz eginbeharko genuke.

Saizarbitoria izenekobaten liburua eta

nire ustez gure zerariburuzko benetakoeleberri taxuzkoa

dena ere oparitukoniola agindu nion.

Baiezkoa emanzidan, eta zerrendan

apuntatu nuen

Toxikotasuntxikiagoko

konponbideakonponbide toxiko

da oraindik ere.Medikuak ez duesaten «minbizipixka bat duzu»;minbizia duzu,

edo ez duzu

6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23aElkarrizketa

Kerman Garralda Zubimendi

Ordizia

D’elikatuz interpretazio zentroanegiten du lan Leire Arandiak (Or-dizia, 1976), herrian bertan. Alorasko jorratzen dituzte Ordiziakointerpretazio gunean, baina tu-rismoaren eta jan kontuen ingu-rukoak betiere. «Jatun finak ga-relako izango da», dio txantxe-tan.D’elikatuz zentroaren barruan

daude Goierriko turismo bule-

goa, interpretazio zentroa, eli-

kaduraren eta nutrizioaren txo-

koa... Baina Ordiziako azokaz

ere arduratzen zarete, eta iker-

keta lanak ere bultzatzen ditu-

zue. Esparrua hain zabala izan-

da, nola definituko zenuke D’eli-

katuz gunea?

Barrena jauregiari atxikitako do-rretxe batean gaude. Zaharberri-tu egin zuten 2005ean, eta edukizbete. Bi multzotan banatu ditza-kegu edukiak: turismoa eta gas-tronomia. Ordizia Goierriko he-rrigune nagusietako bat denez,pentsatu genuen interesgarriazela Goierrira datozen bisitarien-tzat harrera gune bat jartzea. Ho-rregatik dauzkagu turismo bule-goa eta Goierriko interpretaziozentroa. Bestalde, jabetu ginenturista asko gastronomiarengatiketortzen direla gurera. Tokikobertako produktuak saltzen di-tuen 500 urte baino gehiagokoazoka bat dugu alboan, eta mun-du osoan ezaguna den Idiazabal-go gazta. Azkenik, elikadura ohi-tura osasuntsuekin lotu nahi izangenituen tokiko produktuak.

Eta helburu horrekin sortu zen

D’elikatuz bizikanpaina, ezta?

Gipuzkoarren artean elikaduraohitura osasuntsuak eta jarduerafisikoa sustatzea da kanpainarenhelburua. Jada hamar urte bainogehiago igaroak dira GipuzkoakoForu Aldundiarekin elkarlaneanhasi ginenetik. Gaztetxoentzako,adinekoentzako, emakumeen-tzako, lan mundurako... gidakegin izan ditugu azken urteotan,

bai eta ikastaroak, jolasak, jardu-naldiak eta abar ere.Martxan duzue Ordizialab kan-

paina ere. Hilabete honetan ber-

tan aurkeztu duzue egitasmoa.

Ordiziako azoka da gune honenardatza, eta gure ardura da azokasustatzea eta dinamizatzea; urte-ak daramatzagu azoka hauspo-tzeko ekintzak antolatzen, eta,orain, Ordizialab-en txanda da:proiektu transbertsal bat da, azo-karen inguruko partaide guztiakelkarrekin gauden proiektu bat.

Administrazioa, nekazariak,erosleak, ostalariak, industria,formakuntza eremuak... Hortxegaude denok. Azken finean, azo-kari esker garatu da Ordizia, etazorretan gaude denok.Gaur egun, zein egoeratan dago

azoka?

Azoka oso bizirik dago Ordizian,erreferente argia da herrian, bai-na onartu beharra dago ez delaorain dela berrogei urtekoa. Alda-

tu egin dira erosketa ohi-turak, eta ez da izaten ga-rai bateko salerosketarik.Halere, oraindik, Ordi-ziako ekonomiaren era-gileetako bat da azoka.Nola txertatu behar dira

kontsumo ohitura berri

horiek azokan?

Ez daukat oso argi.Azoka lehen sektoretikbizi direnentzat erakar-garria eta errentagarriaizan dadin lortu behardugu, eta erosleak era-karri behar dituguhorretarako. Iristen ezgaren bezero talde handi

bat dugu probintzian, eta horieiezin diegu salerosketa soilikeskaini, aisialdia ere eskainibehar diegu. Modernitatea eretxertatu behar dugu, azokaraetortzeko esperientzia erosoagoaizan dadin.Zein neurri hartu behar dira

esan duzun hori gauzatzeko?

Hasiberria da Ordizialab proiek-tua, eta oraindik ez ditugu zehaz-tu hartu beharreko neurriak.Proiektuaren lan ildoak finka-tzen ari gara orain, baina denon

artean egindako azoka izango daXXI. mendeko azoka.Beldurrik badaukazu aldaketen

eraginez Ordiziako azokak nor-

tasuna galduko ote duen?

Hori saihestea da erronka. He-mengo produktu freskoak galdugabe, harreman zuzen hori galdugabe, kulturalki bereizten gaituz-ten gauza horiek galdu gabe gara-tzea. Euskara da gure izaerarenezaugarri nagusia; hori da gureazokaren altxorrik handienetakobat, eta ezin dugu bidean galdu.Eta arduratzen zaitu azoka gau-

za folkloriko bihurtzeak?

Betidanik bueltaka darabilgungaia da hori. Transhumantzia ga-raian, adibidez, ardiak ikusteraetortzen da jendea, baina horiekez dira jakitun zergatik egiten denhori. Lortu behar dugu jendeakbaloratzea produktu horien atze-an zer dagoen; azoka berezien ka-suan, ohikoagoa izaten da jendeaegun-pasa etortzea, giroa ikuste-ra, eta ez produktuak erostera.

Bezeroei erraztasunak eman be-har dizkiegu erosketak egitekoeta egun-pasa erosoa izateko. Au-keretako bat izan daiteke eroske-tak egiteko poltsak geuk jasotzeaeurak pisu gutxiagorekin ibil dai-tezen.Zer diote ekoizleek?

Ez da erraza euren egoera. Bizirikirauteko borrokan dabiltzala esa-ten digute. Ordiziako azokaraetortzen diren saltzaile askorendiru iturri nagusia ez da baratze-ko produktuen salmenta. Adinbatetik aurrera, emakume askoetortzen da ohituraz, inondik ino-ra ez dutelako ikusi nahi azokagaltzen. Gazteak gehiago etortzendira negozioa egitera, eta asko sal-tzen dute horietako batzuek. Bai-na urte askoan dabiltza prezioakigo ezinik.Egunen batean amaitu egingo al

dira ekoizleak?

Aspalditik gaude arduratuta kon-tu horrekin, epe ertainean azokakbehera egin dezakeela ikusten

«Nortasuna galdugabe garatzea daOrdiziakoazokaren erronka»Leire Arandia b D’elikatuz zentroko arduraduna

D’elikatuz interpretazio zentroak dinamizatzen eta sustatzendu Ordiziako azoka, eta Ordizialabegitasmoa jarri berri dumartxan herriko azoka gal ez dadin. «Oso bizirik dago azoka,baina onartu beharra dago ez dela orain dela berrogei urtekoa».

KE

RM

AN

GA

RR

AL

DA

ZU

BIM

EN

DI

Azokari esker garatu daOrdizia, eta administrazioa,industria, ostalariak...zorretan gaude denok»

«Lehen sektorea errentagarriaez bada, epe ertainean beheraegin dezake Ordiziako azokak;arduratuta gaude horrekin»

«Gipuzkoarren arteanelikadura ohitura osasuntsuaketa jarduera fisikoa sustatzeada gure helburuetako bat»

‘‘

7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23a Elkarrizketa

dugulako, lehen sektorea ez dela-

ko errentagarria. Halere, kanpo-

ko ekoizleek etorri egin nahi iza-

ten dute Ordiziara.

Azokak bermatuta al dauka ja-

rraitutasuna?

Arduratuta, baina baikor nago

kontu horrekin. Nabari da orain-

dik indarra baduela. Herrian oso

gure sentitzen dugu, ordiziarrek

estimu handia diote azokari, eta

azokaren alde egiten dute apustu.

Ordiziarentzat berebiziko moto-

rra izango da azoka, ezta?

Ordizian bertan eta Goierrin uka-

ezina da industriatik bizi direla

gehienak. Baina jan egin behar

dute horiek guztiek, eta azoka da

herritar horien hornitzaile nagu-

sietako bat. Azoka bera eta neka-

zarien lana dago Ordiziak eta

Goierrik izan duten garapenaren

oinarrian.

Turista asko erakartzen al du

azokak?

Azokek badaukate jendea erakar-

tzeko indar hori. Kanpora joan eta

azokaren bat ikusten dugunean,

hurbildu egiten gara gu ere, leku

ona delako tokian tokiko jendea

eta bizimodua ezagutzeko. Euskal

Herrian hiru azokak dute indar

handia: Gernika-Lumokoak, To-

losakoak eta Ordiziakoak. Uda-

berri-uda parte horretan, Ordi-

ziak gainerako egunetan baino bi-

sitari gehiago hartzen du asteaz-

kenetan. Udazkenean ere etor-

tzen dira bisitariak herrira, baina

inguruko herrietan osatutako tal-

deak izaten dira bereziki.

Nongo turistak iristen dira Ordi-

ziara?

Hemengoak eta atzerrikoak etor-

tzen dira; frantziarrak, esaterako.

Lehen, agian, Donostian geldi-

tzen ziren Europa aldetik zetozen

turistak, baina gero eta barrual-

derago sartzen dira orain. Duela

30 urte, mesfidatiagoak ginen tu-

rismoarekin, baina jada galdua

dugu beldur hori. Turistak era-

kartzeko lanean ari da Goierri, eta

eskaintza indartsua dugula uste

dut.

Goitur arduratzen da Goierriko

turismoaz, ezta?

Hala da, bai. Baina hainbat eragi-

leren arteko sarea dugu osatua.

Goierri eremu txikia da turisten-

tzat, eta, eskaintza zabalagoa eta

indartsuagoa izan dadin, ezinbes-

tekoa da interesgune guztien ar-

teko talde lana; eskualdean egiten

dugu promozioa; esaterako, Bas-

que High Lands erabiltzen dugu

ingurumen turismorako, eta

Idiazabal Lurraldea gastrono-

miarako. Are gehiago, hartu–

eman zuzena dugu gastronomia-

rekin zerikusia duten beste es-

kualde batzuekin ere; hala nola

Sagardoaren Lurraldea-rekin eta

ardogintzako eragileekin.

Gehiago ustia daiteke turis-

moa?

Industria hain indartsu egonda,

ostalariek arlo horretara bideratu

dute negozioa. Orain hasi gara os-

talaritza negozioak turistei bide-

ratzen, baina hasi besterik ez gara

egin oraindik, eta asko dago egite-

ko. Adibidez, ostalaritzan bene-

tan hemengo produktuen aldeko

apustua eginda, esperientzia ho-

beak eskain ditzakegu, eta mer-

katu bide berriak zabaldu. Pro-

duktu eta ezaugarri jakin batzuei

lotutako ingurua espero izaten

dute turistek, eta, museoak eta bi-

sita gidatuak eduki arren, batzue-

tan hankamotz gelditzen gara

erakutsi nahi dugun hori erakus-

tean.

Goierrik ez al dauka arriskurik

turistekin gainezka egiteko?

Oraindik badaukagu tartea turis-

ta gehiago hartzeko, baina nolako

turistak nahi ditugun galdetu be-

har diogu geure buruari. Natura,

gastronomia, kultura... ezaugarri

horiek gustatzen zaizkion bisita-

riak etortzen dira gure-

gana, gure nortasuna eta

bizimodua errespetatzen

dutenak. Ezaugarri ho-

riek dauzkaten turista

gehiago bilatu behar di-

tugu, eta asko eta asko

daude hor kanpoan.

Historia kontuek era-

kartzen al dute turista-

rik?

Erdi Aroko hiribilduak

dira Ordizia eta Segura,

oso politak dira ikusteko,

eta turistei asko gusta-

tzen zaizkie bi herriak.

Baina kasualitatez topa-

tzen dituzte biak ala biak.

Hau da, natura edo gastronomia

arrazoiengatik etortzen dira Goie-

rrira, eta espero ez zuten arlo his-

torikoarekin topo egiten dute ge-

ro.

Ordiziak 750 urte bete ditu aur-

ten.

Erakusketak eta bisita antzeztuak

antolatu ditugu bereziki. Urrup

antzerki taldearekin elkarlanean,

hainbat bisita gidatu egin ditugu

garai hartako pertsonaiekin eta

arropekin. Bisitariak iraganera

jauzia egin zezan nahi genuen;

azokarekin lotuta, pisuei eta neu-

rriei buruzkoa da erakusketetako

bat, garai batean gauzak nola pi-

satzen zituzten ikusteko. Egun

berezietan ere saiatu gara azokari

ukitu berezia ematen; urte bere-

zia izaten ari da 2018a.

Lehen, agian, Donostiangelditzen ziren Europa aldetikzetozen turistak; orain, berriz,barrualderago sartzen dira»

«Hasi besterik ez gara egin,oraindik, ostalaritza negozioakturismora bideratzen, eta asko dago egiteko»

«Oraindik badaukagu tarteaturista gehiago hartzeko, bainanolakoak nahi ditugun galdetubehar diogu geure buruari»

‘‘

8GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2018ko azaroaren 23aGaiak

Unai Zubeldia

Bestelako zein ekin-

tzak mugitzen ditu

20.000 donos-

tiar?». Biharamu-

neko bateko eta

besteko kritika hotsez jabetuta,

galdera horrekin egin du haus-

narketa Jexux Olaziregi Gure

Esku Dago erabakitzeko eskubi-

dearen aldeko dinamikako idaz-

karitza taldeko kideak. «2.000

boluntario baino gehiago aritu

dira lanean azken galdeketan, eta

gipuzkoarrak ziren horietatik

1.600-1.800. Iritziak iritzi, Donos-

tian, adibidez, 21.000 lagunek

baino gehiagok eman zuten botoa

herritarrek eurek antolatutako

galdeketa batean».

2014tik Gipuzkoako 84 udale-

rritako 122.617 herritarrek parte

hartu dute estatus politikoari edo

erabakitzeko eskubideari buruz-

ko herri galdeketan; botoa eman

zezaketen herritarren errolda

hartuta, %20,85ek —588.210 lagu-

nekoa zen errolda—. 88 galdeketa

egin dituzte 84 udalerri horietan;

izan ere, galdeketa euren kabuz

egin zuten Igeldok, Itsasok, Itzia-

rrek eta Zubietak. Gaur-gaurkoz,

Aia, Hondarribia, Mendaro eta

Urnieta daude galdeketa egin

gabe, baina, oraingoz, ez daukate

asmorik lau udalerri horietan

pausoa emateko. «Oraingoz,

amaitutzat ematen dugu galde-

keten aroa», azaldu du Olazire-

gik. «Erreferendum handi bate-

rako baldintzak sortzen hasi be-

har dugu orain». Alde horretatik,

Gure Esku Dago-k 2019ko otsai-

laren 9an aurkeztuko ditu gara-

tzen ari den barne prozesuaren

ondorio nagusiak eta ardatz be-

rriak.

Igandeko bi galdeketak hizke-

tagai hartuta, «oso balorazio po-

sitiboa» egin du Olaziregik.

«26.000 gipuzkoar gehiagok

parte hartu dute prozesu hone-

tan. Ariketa bat da hau, hurrengo

faseetarako herritarrak presta-

tzeko ariketa». Gure Esku Dago-

ko idazkariak argi dauka «zenba-

ki hotzetatik harago» jarri behar

dela fokua. «Galdeketetan parte

hartu duten herritar horiek guz-

tiak dagoeneko ahaldunduta

daude horrelako prozesu bati au-

rre egiteko, eta, gure ustez, ga-

rrantzi handia dauka horrek».

Joan den igandean, 21.021 he-

rritarrek parte hartu zuten Do-

nostiako galdeketan, donostia-

rren %13,1ek; eta 4.891 herrita-

rrek Irunen, %9,15ek. Asier Etxe-

nike soziologoaren esanetan,

«nahi edo komeni den lekutik

heltzeko aukera» ematen dute

beti datuek. «Galdeketak galde-

ketaren testuinguruan soilik az-

tertuz gero, ulergarria da parte

hartzea oso txikia izan dela esa-

tea. Baina herri mugimendu ba-

tek antolatutako galdeketa da,

Donostian eta Irunen galdeketak eginda,122.000 gipuzkoarrek parte hartu dute,jada, erabakitzeko eskubideari buruzkogaldeketan. Kopuruez harago, sortutakodinamika goratu du Gure Esku Dago-k.

Zenbakiensaltsari ihesean

Hainbat herritar, joan den igandean, ilaran, Donostiako Bulebarrean. JON URBE / FOKU

9GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23a Gaiak

eta gizarte mobilizazioaren espa-

rruan kokatu behar da errealitate

hori. Alde horretatik, oso kopuru

handiez ari gara hizketan».

Martxoaren 8ko adibideaKopuruen atzeko errealitateaz ja-

betze aldera, Etxenikek adibide

bat jarri du mahai gainean: «Ez

dakit zenbat jende mobilizatu zen

Martxoaren 8ko greba feminista-

ren harira; gehiago, agian. Baina

manifestazioan ez dakit kopuru

horietara iritsiko ziren, eta seku-

lako arrakastatzat hartu zen mo-

bilizazioa. Horregatik diot mobili-

zazio gisa ulertuta, oso kopuru

handiez ari garela hizketan».

Azken lau urteotako galdeke-

ten emaitzei helduta, herri bakoi-

tzaren tamainak, izaerak eta biz-

tanleen soziologiak eragin nabar-

mena izan dutela uste du Olazire-

gik. «10.000 biztanle inguruko

herrietan nabarmen gelditu da

hori; parte hartze handia izan da

toki batzuetan, eta dezente txikia-

goa beste batzuetan. Emaitza, be-

raz, ezin zaio leporatu udalerria-

ren tamainari bakarrik». Adibide

gisa, %39,37ko parte hartzea izan

zen Azpeitian, %35,68koa Oñatin,

%34,29koa Zumaian eta

%29,46koa Bergaran; eta, beste

muturrera joanda, %11,39koa Ei-

barren, %13,47koa Zumarragan,

%14,81ekoa Lasarte-Orian, eta

%15,51koa Errenterian.

«Horrelako galdeketa batean,

herritarrengana iristea izaten da

zailena, herritarrek galdeketa bat

dagoela jakitea. Donostiaren ka-

suan, esaterako, guretzat oso zaila

zen donostiar guztiek igandean

galdeketa zegoela jakitea». Eusko

Legebiltzarrerako hauteskunde

batzuetan ateratako inkesta bate-

ra jo du Olaziregik hausnarketa

hori indartzeko. «Inkesta horren

arabera, biztanleen %25ek ez ze-

kiten hauteskunderik zegoenik

hauteskundeak egin baino bi aste

lehenago. Gure baliabide urrie-

kin, pentsa zein zaila den infor-

matzea bera». Alde horretatik,

galdeketa bakoitzeko emaitzak

emaitza, «aurreko hilabeteetako

lanketa eta bidean sortu diren

bestelako dinamikak» goratu di-

tu Gure Esku Dago-ko kideak.

Hori bai, Irungo emaitzak az-

tertuta bereziki, Gure Esku Dago

mugimenduak erronka argi bat

daukala uste du Etxenikek: «Argi

gelditu da ia-ia independentistak

bakarrik mobilizatu direla galde-

keta honetan, eta ez dakit porrota

den, baina gabezia hori, behin-

tzat, eduki du». Soziologoaren hi-

tzetan, berez askoz jende gehia-

gok bat egiten du erabakitzeko es-

kubidearen esparruarekin. «Bai-

na ekimen hauek ez dira gai izan

horiek guztiak mobilizatzeko.

Gure Esku Dago-k uste dut hor

izan duela gabeziarik handiena.

Sektore bat bakarrik mobiliza-

tzen ari da; neurri handi batean,

aurretik errealitate horrekin kon-

tzientziatuta zegoen sektorea,

gainera».

Etxenikek azpimarratu du

emaitza dena delakoa izanda ere

batzuk «beti» saiatuko direla gu-

txiesten, «posizio borroka bat ere

badelako azken finean, borroka

politiko bat». Eta gaineratu du

Donostian eta Irunen galdeketak

egitea «jauzi kualitatiboa» dela.

«Eskema batzuk apurtu ziren

galdeketa horiekin, beldur ba-

tzuei aurre egin zitzaien, herri

mugimenduentzat oso inguru

zailak direlako Donostia eta Irun,

komunikabide nagusiena izaten

delako jendearen informazio itu-

rria. Hori kontuan hartuta, balo-

ratzekoa da Donostiako emai-

tza».

Kataluniako prozesuari gehiegi

begiratzen ote dion, gizarteko es-

parru batek kritika hori egiten dio

Gure Esku Dago-ri. «Eta, bai, be-

giratzen diogu», onartu du Olazi-

regik. «Baina marko berbera

daukagulako; eskubide zibil eta

demokratikoak murriztuta dau-

den estatu baten barruan gaude bi

herriak». Onartu du lanketa des-

berdina daukala herri bakoitzak.

«Baina marko berbera daukagu

oinarrian». Etxenikeren ustez,

begiradaren araberakoa da inter-

pretazioa. «Ez dut uste egokia de-

nik Kataluniako eskema bere ho-

rretan errepikatzea. Duela bi urte

baino gutxiago, Katalunian giroa

bero-bero zegoenean, argi gelditu

zen Euskal Herrian halako beldur

edo errespetu bat zaiola gatazka

giroari».

Oinarri soziala handitzeraEuskal herritarrak «kontserba-

doreagoak» direla uste du sozio-

logoak. «Statu quo-a gehiago de-

fendatzen dugu, ez dakit historia-

gatik edo berez, baina errealitate

hori egon, badago». Horregatik,

Etxenikeren ustez, zentzuzkoa-

goa da Euskal Herrian eztabaida

«beste klabe batzuetan» plante-

atzea.

Orain arte egindako lanketa

kultura politikoan eragiten ari

dela uste du Etxenikek. «Eta boz-

keten eraginez gatazkarik ez dela

sortu, hori da erakusgarri argia».

Lau urteko ibilbidea aztertuta,

berriz, Olaziregi ziur dago «gero

eta hurbilago» dagoela «eraba-

kia», baina erronka bat jarri dio

Gure Esku Dago-ri eta gizarte

osoari: «Pausoz pauso, oinarri so-

ziala handituz joatea».

Horrelako galdeketabatean, herritarrenganairistea izaten da zailena,herritarrek galdeketabat dagoela jakitea»Jexux OlaziregiGure Esku Dago-ko kidea

«Ia-ia independentistakbakarrik mobilizatu diragaldeketan, eta ez dakitporrota den, bainagabezia hori eduki du»Asier EtxenikeSoziologoa

‘‘

Aitziber Arzallus Errezil

Boladan dago tokian

tokiko eta garaian

garaiko elikagaiak

kontsumitzea; eta,

zer esanik ez, bola-

dan dago feminismoa. Badira, bai-

na, urteetan balio horiek jorratu

eta sustatu izan dituzten proiek-

tuak, benetan gizarteari zenbate-

rainoko ekarpena egiten ari ziren

ohartu ere egin gabe. Errezilgo

Azoka da adibideetako bat, Errezil

sagarraren bueltan duela 30 bat

urte Errezilgo zazpi emakumek

sortu zuten kooperatiba.

Errezil sagarrari aterabidea

eman, eta, bidez batez, herrira bi-

sitariak erakartzeko helburuare-

kin hasi ziren lanean. «Herriko

baserritarrak inguruko azoketara

joaten ziren sagarrak saltzera, eta

jendea Errezilera sagar hori eros-

tera etor zedin zergatik ez genuen

zerbait egiten pentsatu genuen»,

azaldu du Jone Irulegik, Errezilgo

Azokako kideetako batek. Deialdi

bat egin zuten udalarenlaguntza-

rekin. «Eta bizpahiru bileraren

ondoren, zazpi baserrik erabaki

genuen proiektuan parte hartzea.

Emakumeak ginen lanerako prest

geunden guztiak».

Hasieran, udalak lokala utzi

zien Errezil sagarra eta harekin

egindako produktuak saltzeko.

«Bakoitzak geure etxean egiten

genituen produktu horiek, eta he-

men saltzen genituen gero». Ga-

raiko beste zenbait produktu ere

saltzen zuten: intxaurrak, urrak,

babarrunak...

Dendak hasieratik martxa ona

hartu zuela gogoratu du Irulegik.

«Nahiko ondo saltzen hasi ginen,

eta animatu egin gintuen horrek.

Diru laguntzak lortu, alboko loka-

la hartu, eta eraldaketa gela jarri

genuen martxan. Harrezkero, ho-

na ekartzen dugu lehengaia eta

eraldaketa gelan egiten dugu de-

na; elaborazio guztiak eta etiketa-

tzeak ere bai. Hortik ateratzen dira

produktuak Errezilgo Azoka mar-

karekin». Etxean dutena erabil-

tzen dute aurrena; eta, nahikoa ez

badute, inguruko baserrietakoa.

Produktu berriak merkatura-

tzeko bidea eman zien eraldaketa

gelak. «Errezil sagarraz eta hare-

kin egindako produktuez gain,

herrian ekoizten diren beste fruitu

batzuekin marmeladak egiten

hasi ginen; udareekin eta arane-

kin, adibidez. Beste zenbait fruitu

erosi egiten ditugu: marrubi ga-

raian, marrubia; albarikoke ga-

raian, albarikokea...».

Astean zazpi egunez irekitzen

dute denda —igandeetan, goizez—,

eta, horrez gain, azoka batzuetara

ere joaten dira. «Inguruko herrie-

tan egiten dituzten azoka berezie-

tara joaten gara, eta, ostiralero,

Azpeitiko azokara. Zenbait den-

datan ere saltzen dituzte gure pro-

duktuak: Tolosan, Beasainen, Or-

dizian, Azpeitian, Azkoitian, Do-

nostian, Zestoan eta Zumaian,

behintzat, eros daitezke».

Emakumeen proiektuaErrezilgo Azoka betidanik izan da

emakumeen proiektua. 30 urteo-

tan elkartetik kide gehiago pasatu

diren arren, gaur egun ondorengo

bost emakumeek osatzen dute

kooperatiba: Begoña Galarragak,

Maria Jesus Galarragak, Jone Iru-

legik, Maria Luisa Aranburuk eta

Belen Esnaolak.«Hasieratik gau-

de batzuk; beste batzuek, berriz,

erretiroa hartu zuten, eta berriak

sartu dira haien tokian, emaku-

meak denak», zehaztu du Irule-

gik. «Ez da erabakitako zerbait

izan, halaxe suertatu da». Baina

aitortu du horrek izaera berezia

eman diola proiektuari. «Oso in-

dartsu sentitu izan gara taldean,

eta laguntasun handia eman digu.

Gure lantokia da, bai, baina askoz

gehiago da; elkarrekin egoteko eta

gure gauzak besteekin parteka-

tzeko gunea ere bada. Gaur egun,

agian, ohikoak dira horrelako gu-

neak, baina duela 30 urte, ez».

Azaroaren 23tik abenduaren

2ra Errezil Sagarraren Astea ospa-

tuko dute herrian. «Udalaren la-

guntzarekin, duela hogei urte

baino gehiago hasi ginen antola-

tzen abenduko lehen igandean

Errezil sagarraren azoka». Ibar-

bia, Errezilgo Errezil Sagarra el-

kartea sortu zuten, ordea, duela

lau urte, eta, harrezkero, azoka

antolatu beharrean, astea antola-

tzen dute denen artean.

Gaur hasiko dira Errezil Saga-

rraren Asteko ekitaldiak, Josu Te-

llabidek baserrietako izen eta abi-

zenen inguruan emango duen hi-

tzaldiarekin; Borondegin izango

da saioa, 21:00etan. Hilaren 28an,

Xabi Izagirre Azpeitiko Elikagu-

neko sukaldariak hiru orduko

ikastaroa emango du Erniope el-

kartean, 19:00etan. Hilaren

30ean, pintxo potea izango da he-

rrian, sagarrez egindako pintxoe-

kin. Aurtengo Errezil sagarraren

asteko ekitaldirik bereziena, bai-

na, abenduaren 1ekoa izango da,

ziurrenik, Errezil Sagarraren Ibil-

bidea aurkeztu eta inauguratuko

baitute egun horretan.

«Errezil sagarra indartzeko eta

kanpoan ezagutarazteko sortu

genuen Ibarbia Errezilgo Errezil

Sagarra elkartea. Elkarteak hain-

bat azterketa egin ditu urte haue-

tan, eta liburu bat kaleratu ere bai.

Baina gehiago sakondu nahi ge-

nuen Errezil sagarra ezagutaraz-

teko ildo horretan, eta ibilbide bat

prestatzea erabaki genuen, herri-

ra zetozenek aukera izan zezaten

paseo bat ematen zuten bitartean

Errezil sagarra zer den jakiteko eta

sagastiak bertatik bertara ikuste-

ko», azaldu du Irulegik.

Koldobika Jauregiren lanakErrezil sagarraren ibilbidea pres-

tatzea izan zen hurrengo lana.

«Bi sagar egin ditu Koldobika

Jauregi eskultoreak. Bata, herria-

ren sarreran jartzeko, eta, bestea,

irteeran. Horrez gain, totem bat

ere egin du, plazan jartzeko. Sa-

gastietatik barrena, 3,5

kilometro ditu ibilbide-

ak. Zazpi informazio pa-

nel daude ibilbidean,

Errezilgo kulturaz, ohi-

turez, baserriez, mitolo-

giaz, Errezil sagarraz,

Hernioz... azalpenak

emateko. Joan Jose Eiz-

mendi Loidisaletxe-ren

bertso bana dauka panel

bakoitzak.

Abenduaren 2an biri-

bilduko dute astea, Erre-

zil Sagarraren Azokare-

kin. Sagarrez eta sagar-

kiez osaturiko postuak izango

dira guztiak. Horrez gain, sagar

muztioa nola egiten den ikusteko

eta dastatzeko aukera ere izango

da. Bestalde, gaztain erreak, arti-

sauak eta sagar dultze lehiaketa

ere izango dituzte Errezilen.

Errezilgo Azokako emakumeek 30 urtean dihardute Errezil sagarra eta sagarkiaksaltzen. Duela 22 urte, haiek hasi ziren abenduko lehen igandean azoka antolatzen ere.

Errezil sagarraren amabitxiak

Errezilgo Azoka elkarteak iazko Errezil Sagar Azokan jarri zuen postua. Errezil sagarrez gain, sagarkiak erosteko aukera izaten da. UROLA KOSTAKO HITZA

Betidanik, emakumeak izangara elkarteko kide guztiak.Ez da erabakitako zerbait izan,halaxe suertatu da»

«Oso indartsu sentitu izan garataldean, eta laguntasun handiaeman digu. Gure lantokia da,bai, baina askoz gehiago da»Jone Irulegi Errezilgo Azoka elkarteko kidea

‘‘

11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23a Gaiak

Asier Imaz Tolosa

Anoeta futbol zelai-

ko lanak 2019ko

uda amaieran bu-

katzea espero du-

te Realeko ardu-

radunek, eta 2019-2020ko den-

boraldirako iragarri dute inaugu-

razio ekitaldia. 25.000 ikusleren-

tzako lekua dago egun, eta 42.000

eserleku egongo dira berrikuntza

lanak amaitzen dituztenean.

1993ko abuztuaren 13an inau-

guratu zuten Anoeta estadio be-

rria, Realaren eta Real Madrilen

arteko partidarekin. Txuri-urdi-

nek, ordura arte, Atotxan jokatu

zituzten etxeko partidak. Realak

eta Euskadiko selekzioak 1993ko

ekainaren 22an jokatu zuten az-

ken partida futbol zelai txikian. Bi

partida horietan, Joaquin Urio

Velazquez izan zen epailea; hau

da, zelai zaharraren azken egune-

an eta berriaren lehenengoan.

Gertaera hura «harro» gogora-

tzen du Donostian jaio eta Tolosan

bizi den Espainiako Lehen Maila-

ko epaile ohiak. «Erabateko alda-

keta» nabaritu zuela dio, eta

«ohorea» izan zela.

Historiara beste hainbat arra-

zoirengatik ere pasatu zen Anoe-

tako lehen partida hura. Besteak

beste, epailea, lehen aldiz, beltzez

jantzita zelairatu beharrean, ko-

loretako jantziarekin azaldu zen.

«Gipuzkoako epaile eskolan eu-

ren jantzia erosi behar izaten zu-

ten gazteek, eta niri ez zitzaidan

gustatzen hori». Astore enpresa-

ko nagusiaren semeekin eta El

Diario Vascoegunkariko ardura-

dun batekin oso harreman ona

zeukan garai hartan. «Eta eurei

esan nien ea zer edo zer egin zite-

keen. 300 jantzi lortu genituen. Ez

ziren beltzak, baina oso politak zi-

ren, eta Anoetako lehen partida

hartan estreinatzea erabaki

nuen», gogoratu du epaileak.

Iritzi guztiak ez ziren izan, or-

dea, koloreak bezain politak. Es-

painiako Federazioko ordezka-

riak ere joan ziren partida ikuste-

ra, eta horiei ez zitzaien gustatu al-

daketa. Epaile ohiak hala kontatu

du gertatutakoa: «Jendeari, oro

har, gustatu zitzaion arropa alda-

ketaren kontua, baina federazio-

ko ordezkariak etorri zitzaizkidan

partidaren ondoren trago bat har-

tzen ari nintzela, ea baimena nori

eskatu nion galdezka». Argi eran-

tzun zien: «‘Inori ez’. Ez zitzaien

asko gustatu, eta gurutze bat jarri

zidaten; denbora dezentean man-

tendu zuten gero».

Bitxia da kontua, baina, epaile

lanerako, kolore beltza gehiago

gustatzen zaio beltzaren mono-

polioari amaiera eman zion epai-

leari. «Uste dut beltza dela epaile-

aren kolorea; horixe da polite-

na». Oroitzapen gazi-gozo haie-

kin batera, lehen partidako baloia

ere eraman zuen etxera epaileak.

Urio Velazquez 1947an jaio zen

Gipuzkoako hiriburuan, eta Tolo-

sara ezkondu zen, 25 ur-

terekin. Epaile lanetan

hasi aurretik Realeko jo-

kalaria izan zela gogora-

tu du: «Orduan, hondar-

tzatik hartzen zituen jo-

kalariak Realak, eta Do-

nostiako Amaikak Bat el-

kartean jokatzen nuen

nik, aurrelari postuan.

Orduan, ez zegoen haur,

kadete eta horrelako

mailarik. Gazte mailan

hasten zen Realeko ibil-

bidea, eta han egin ni-

tuen bi urte. Lurralde

mailako beste hainbat taldetan

aritu nintzen ondoren».

Auzoko txapelketa batean, or-

dea, Martutenen —3 urte zeuzkala

joan ziren hara bizitzera—, epailea

ez zen agertu zelaira, eta Urio Ve-

lazquezi esan zioten lan hori egi-

teko. «Garrantzitsua zen Martu-

teneko txapelketa hori, epaile

profesionalak eramaten baitzi-

tuzten. Egun hartan, ordea, nik

bete nuen hutsunea». Nahiko on-

do egin izango zuen epaile lana,

«handik aurrera beti ni aritu bai-

nintzen epaile gisa», azaldu du.

«Hori bai: auzokoa nintzenez, ko-

bratu gabe». Espainiako Bigarren

Mailako Donostiako epaile batek

ikusi, eta epaile eskolara joateko

gomendioa eman zion berehala.

Hugo Sanchez eta StoitxkovPausoa eman, eta Urio Velazque-

zek 30 urte igaro zituen epaile la-

netan; maila guztiak igarota, ha-

mabost urtez aritu zen Lehen

Mailan; horietatik bost, nazioarte

mailan. Adibide gisa, Bartzelona-

ren eta Real Madrilen arteko par-

tida gehien arbitratu duen epailea

da donostiarra. Bere ibilbideko

partidarik garrantzitsuena, be-

rriz, Hondurasen eta El Salvado-

rren artekoa izan zela azaldu du:

«Joaneko partidan armada sartu

zen zelaian, izan ziren gertaka-

riengatik. Pentsa, beraz, itzuliko

partidan nolako giroa zegoen».

Hegazkin batean sartu eta partida

hura zuzentzera bidali zuten.

«Eta izugarria izan zen. Txartel

bakar bat ere atera gabe amaitu

nuen partida. Ondoren, Hondu-

rastik eskaintza egin zidaten ber-

tako federaziora irakasle gisa joa-

teko». Eskaintza «oso oparoa»

zela onartu du. «Baina argi eran-

tzun nien: inondik inora ere ez».

Urio Velazquezi ez zioten alferrik

deitzen Maisua.

Milaka bitxikeria eta historia

badituela adierazi du epaileak.

«Liburu bat idazteko adina bai!».

Eta amaiezinak dira jokalariekin

izandako pasadizoak ere. Bi izen

aipatu ditu beste guztien gainetik:

Hugo Sanchez eta Hristo Stoitx-

kov. «Jazarpen mania niola esa-

ten zuen Sanchezek. Ez zegoen

horrelako ezer, baina egia da hi-

rutik bitan kaleratzen nuela.

Stoitxkov, berriz, ez zen isiltzen.

Lagun mina nuen Jose Mari Bake-

ro, eta beti berbera esaten nion:

‘Bost minutu baino lehen isiltzen

ez baduzu, kaleratu egingo dut’».

Munduko Kopako azken fasean

parte hartu ez izana, arantza hori

dauka epaileak. «Baina gutxi iris-

ten dira Lehen Mailara, eta pentsa

zenbat iristen diren Munduko Ko-

para». Pena bat ere badauka:

«Gaur egun, Lehen Mailan, ez da-

goela Gipuzkoako epaile bakar

bat ere». Pasioz bizi izandako ibil-

bidea amaituta, zelaietatik urrun

ikusten du futbola, telebistaz.

Atotxari agur eta Anoetari kaixo

esan ondoren, batek daki Anoeta

berriak zer-nolako harrera egingo

dion Maisua-ri.

Donostian jaio zen Joaquin Urio Velazquez futbol epailea, eta Tolosan bizi da egun.Epaile lanetan aritu zen Atotxako azken partidan eta Anoetako lehenengoan, 1993an.

Atotxatik Anoetarako zubia

Joaquin Urio Velazquez, Anoeta futbol zelaiko lehen partidako argazkia eskuetan duela. A. IMAZ / TOLOSALDEKO ATARIA

Niretzat erabateko aldaketaizan zen Atotxatik Anoetaraegindako jauzia; ohorea izanzen epaile lanetan aritzea»

«Gaur egun EspainiakoLehen Mailan ez dagoelaGipuzkoako epaile bakar batere, pena horixe daukat»Joaquin Urio VelazquezEpaile ohia

‘‘

12 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23aGaiak

Indarra sormen prozesuan ja-

rrita, mimoz lantzen ari dira

abenduaren 1eko Laboa hamai-

ka ahotsetarakontzertua. «He-

rriko eta eskualdeko berrogei bat

musikarik parte hartuko dute

ekitaldi berezi horretan, eta Labo-

aren hogei bat abesti moldatuko

ditugu. Rapa, bossa nova, bertso-

ak... denetik izango dugu, eta oso

gau berezia izango da».

2013an, kezka bati tiraka ekin

zioten Azpeitian sormen eta

transmisio lanari. «Beti oso pre-

sente eduki izan dugu nondik ga-

tozen eta geure balioak zein diren,

eta polita izan da adin desberdine-

ko jendea elkarlanean ikustea».

Bengoetxearen hitzetan, Laboa ez

da hain aspaldikoa. «Baina mun-

dua doan abiaduran, azkarregi

ahazten ditugu gauzak. Guretzat

oso beharrezkoa da transmisio

lan hori egitea, eta horregatik

saiatuko gara omenaldi soil bate-

tik harago sustraiak sortzen».

Unai Zubeldia

Sormena eta trans-

misioa dira Azpeiti-

ko Kultur Mahaia-

ren bi ardatzak».

Eta, bi muturrak el-

karrengana bilduta, Mikel Labo-

ak egindako ekarpena eta haren

irudia baliatu nahi izan dituzte

zubi lan hori egiteko. «Ez da

omenaldi soila izango», zehaztu

du Aitor Bengoetxeak, Laboaldia

ekinaldiko antolatzaileak. «Ez da

negar egiteko ziklo bat. Laboaren

lan egiteko modua eta ikusmol-

dea hartu, jaso, eta sortzeko ari-

keta egin nahi dugu hamar egu-

notan». Abenduaren 1ean hamar

urte beteko dira Mikel Laboa hil

zela, eta, udalaren laguntzarekin,

Laboari buruzko ziklo bat antola-

tzea erabaki dute Azpeitiko Kul-

tur Mahaiak eta Kulturaz koope-

ratibak. «Euskal kulturaren erre-

ferentzia nabarmena da Mikel

Laboa, hurrengo belaunaldiei

transmititu beharreko balio ho-

riek guztiak bere barnean biltzen

dituen artista».

Azpeitiko Kultur Mahaiak sor-

men gune bat eskainiko du

2019tik aurrera, eta prozesu hori

baliatu dute musikariari keinu

txiki bat egiteko. «Laboa ez dugu

aztertu nahi kantagintzatik edo

musikagintzatik bakarrik; eragin

nabarmena izan zuen hainbat di-

ziplinatan, eta Laboaren uniber-

tso poetiko guztia bildu nahi dugu

Laboaldian». Herriko eragileekin

lanean hasita, «erabateko sor-

men prozesua» bizi izan dute az-

ken hilabeteotan. «Zortzi ekimen

eskainiko ditugu hamar eguno-

tan». Hasi herenegun Azpeitiko

udal aretoan inauguratu zuten

erakusketarekin —EHUko Mikel

Laboa katedrarekin kontrastatu

zuten ideia lehen pausoak ema-

ten hasi aurretik—, eta amaitu

abenduaren 1eko Laboa hamai-

ka ahotsetarakontzertuarekin.

Hitzaldiak, murala, bisita...Horiek izango dira Laboaldiaren

bi muturrak, baina musikariaren

arlo teorikoa eta praktikoa landu-

ko dituzte tartean. «Hitzaldi trin-

koren bat badago egitarauan»,

azaldu du Bengoetxeak. «Azaro-

aren 27an Ana Gandarak egingo

duena, adibidez». Laboaren ka-

teak: iragana eta oraina, zilbor-

hestehitzaldia emango du Gan-

darak, 19:00etan, Sanagustin kul-

turgunean. «Letrei dagokienez,

berriz, Laboaren begiak liburux-

ka plazaratu du Alaitz Aizpurua

herritarrak». Mikel Laboak lotu-

ra berezia izan zuen Jose Luis Zu-

meta Usurbilgo margolariarekin.

Eta Usurbilera, Zumetaren estu-

diora txangoa egingo dute gaur

zortzi, «Laboaren iruditeri hori

ezagutzeko».

Horrez gain, mural bat ere

margotuko dute herrian, «bere

irudia urte askoan presente edu-

kitzeko helburuarekin». Ibon

Rodriguezen eskutik, berriz, La-

boaren belarria solasaldia eta en-

tzunaldia ere izango da, azaroa-

ren 20an, Azpeitiko gaztetxean.

«Laboak bere musika unibertsoa

nola osatu zuen ikustea da helbu-

rua. Laboa bera zuzenean entzun

gabe, haren erreferentziak eta

eraginak zein izan ziren eta musi-

kariak zein arrasto utzi duen ikasi

ahal izango dugu».

Abenduaren 1ean hamar urte beteko dira Mikel Laboa hil zenetik, eta musikariaren unibertso poetikoa osotasuneanerakusteko ariketa egingo dute Azpeitian: Laboaldia. Ez daizango omenaldi soila; sormenerako tresna izan nahiko luke.

Transmisioari hegorik ebaki gabe

Herenegun inauguratu zuten Laboa gertutik erakusketa, Azpeitiko Betharram udal erakusketa aretoan. GORKA RUBIO / FOKU

13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23a Proposamena

EGITARAUA

Mikel Laboari buruzko erakuske-

taz gain, abenduaren 1era arte

hainbat ekitaldi izango dira Azpei-

tian Laboaldiaren baitan:

Azaroaren 21etik

abenduaren 2ra

18:00-20:00. Laboa gertutikera-

kusketa, Betharram udal erakus-

keta aretoan.

Gaur

18:00. Laboaren begiak liburuxka-

ren aurkezpena, Alaitz Aizpurua

egilearekin, udal liburutegian.

Bihar

Egun osoan.Mural margotzea,

alde zaharrean.

Azaroaren 27a, asteartea

19:00. Laboaren kateak: iragana

eta oraina, zilbor-hestehitzaldia,

Ana Gandararekin, Sanagustin

kulturgunean.

Azaroaren 28a, asteazkena

19:00. Non dago Mikel Laboa?

erakusketara bisita gidatua eta hi-

tzaldia, Josune Albisurekin, Betha-

rram udal erakusketa aretoan.

Azaroaren 30a, ostirala

Arratsaldean.Zumetarenera

txangoa.

21:30. Laboaren belarriasolasal-

dia eta entzunaldia, Ibon Rodri-

guezekein, Azpeitiko gaztetxean.

Abenduaren 1a, larunbata

22:30. Laboa hamaika ahotsetara

kontzertua, herriko musikarien

eskutik, Sanagustin kulturgunean.

Azkarregi ahaztenditugu gauzak, etahorregatik saiatuko garaomenaldi soiletik haragosustraiak sortzen»Aitor BengoetxeaLaboaldia egitasmoaren antolatzailea

‘‘

MUSIKA

AIAAristerrazuko erromeria. AnjelLarrañaga: Lana festa bihurtuz.

b Igandean, 18:30ean, Andatzan.

ALEGIALittle Martin Selektah,Dabu Selektah, Selektah Stepi

eta Nikotina & Lagunak.

bGaur, 20:00etan, Azokan.

ANDOAINLandarbaso abesbatza.bGaur, 21:30ean, Basteron.

ANDOAINAna Belen Garcia eta Jose Ignazio Ansorena.

bBihar, 20:00etan, parrokian.

ANDOAINEstricalla eta Jerry A. & 25th Coming Fire.

bBihar, 22:30ean, gaztetxean.

ANDOAINAlberto Agirre abesba-tzaren omenezko kontzertua.

b Igandean, 12:30ean, Basteron.

ANOETAOlatz Salvador.bGaur, 22:30ean, zimiterioan.

ARRASATESara Alonso.bGaur, 19:00etan, Herriko Plazan.

ARRASATEAm Big Band.bBihar, 11:30ean, kalez kale.

ARRASATEThe Wooly Bushmens.

bOstegunean, 22:00etan,

gaztetxean.

AZPEITIAUdal Musika Banda.bBihar, 19:00etan, Sanagustinen.

AZPEITIARuper Ordorika.b Igandean, 19:00etan,

Sanagustinen.

BERGARABittor Giral & AlejandroMendoza.

bGaur, 20:00etan, Seminarixoan.

DONOSTIALa Inquisicion, LegezKanpo, Orreaga 778 eta Nork Zer.

bGaur, 19:30ean, Dokan.

DONOSTIAEl Kanka.bGaur, 20:00etan, Kursaalean.

DONOSTIAEñaut Elorrieta & Kaabestri String Ensemble: Harian.

bGaur, 20:00etan, Viktoria Eugenian.

DONOSTIANaiel Ibarrola eta Jon Fresco: Ama.

bGaur, 20:00etan, Lugaritzen.

DONOSTIAKalakan.bGaur, 20:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAL.A.bGaur, 20:00etan, Covent Gardenen.

DONOSTIAAurora & The Betrayers.bGaur, 21:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAFonk, SP eta Lashe.bGaur, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAPascals.bBihar, 20:00etan, Viktoria

Eugenia antzokian.

DONOSTIARozalen.bBihar, 20:00etan, Kursaalean.

DONOSTIAEl Canijo de Jerez y la Banda Magnetica.

bBihar, 20:00etan, Dokan.

DONOSTIAKilimak eta Gera Sexatu.bBihar, 20:30ean, Txantxarrekan.

DONOSTIARylay Walker.bBihar, 21:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAAltarage eta Voidesc.bBihar, 21:00etan, Mogambon.

DONOSTIADJ Boring eta Alvva.bBihar, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIASanta Cecilia Orkestraeta Donostiako Orfeoia: Mozarten

eta Faureren Requiemak.

b Igandean, 19:00etan, Kursaalean.

DONOSTIAFD Funk.b Igandean, 19:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAPiotr Beczala.bAsteartean, 20:00etan,

Kursaalean.

DONOSTIAU.S. Girls.bAsteazkenean, 20:30ean,

Dabadaban.

DONOSTIAEuskadiko OrkestraSinfonikoa & Stephen Hough.

bOstegunean, 20:00etan,

Kursaalean.

DONOSTIA Jarabe de Palo.bOstegunean, 20:00etan,

Viktoria Eugenia antzokian.

DONOSTIAMark Olson & IngunnRingvold.

bOstegunean, 20:00etan,

Tabakaleran.

DONOSTIAGartxot.bOstegunean, 20:00etan,

Kixkurran.

DONOSTIAMarlon.bOstegunean, 20:00etan,

Covent Gardenen.

DONOSTIAWire.

bOstegunean, 20:30ean,

Dabadaban.

EIBARLiher.bBihar, 23:00etan, Untzagan.

EIBARNor Naiz eta Versionarios.bOstegunean, 19:30ean, Untzagan.

ESKORIATZAUdal Musika Banda.bGaur, 20:00etan, Zalbidar

antzokian.

ESKORIATZATxerrikumeak.bGaur, 22:30ean, Inkernun.

GETARIAUranium Club, NuevoCatecismo Catolico eta Telepath

Boys.

bGaur, 22:00etan, gaztetxean.

GETARIAGetariako abesbatza.b Igandean, 12:30ean, Salbatore

Deunaren parrokian.

HONDARRIBIAMusikene BigBand.

bGaur, 20:00etan, Itsas Etxean.

HONDARRIBIAThe Sheepdogseta The Kleejos Band.

bBihar, 22:00etan, Psilocybenean.

IRUNDreadrive Sound System,Sensi HiFi, Rivero Selektah,

Gorka Dub eta Reparations.

bGaur, 22:00etan, Tunk aretoan.

IRUNVega eta Althea.bBihar, 21:30ean, Tunk aretoan.

LEGAZPIAlaitasuna Errondaila,Santikutz eta Udal Musika Banda.

bBihar, 19:30ean, parrokian.

LEGAZPI J.M. Beltran & Lagunak:Soinu tresnak euskal herri musikan.

b Igandean, 12:30ean, Latxartegin.

OÑATIKabbalah eta Gora Etorri.bBihar, 22:00etan, gaztetxean.

OÑATIBassagain eta Selektah’s DJ.bBihar, 01:00ean, Arranon.

ORDIZIAOroith Abesbatza etaConductus Ensemble.

b Igandean, 18:30ean, parrokian.

ORIODispertsioff Eguna:

Sara Zozaya, Giranice, Mice,

Rucula eta DJak.

bBihar, 22:30ean, Etxeluze

gaztetxean.

TOLOSARuper Ordorika.bGaur, 20:30ean, Topic zentroan.

TOLOSAPatxuko Nice eta Dingwash.

bGaur, 22:30ean, Bonberenean.

TOLOSAUdal Musika Banda, Musika Eskolako dultzaineroak eta

Isidro Larrañaga akordeoi orkestra.

b Igandean, 12:00etan, Leidorren.

URRETXUSecundino EsnaolaMusika Eskolako Big Band Taldea.

bBihar, 13:00etan,

Areizaga-Kalebarren plazan.

URRETXUHezurre Fest: Coilbox, Meltdown, Real Deal,

Knives, Fears Away eta No Rights.

bBihar, 17:00etan, Gaztelekun.

VILLABONA-AMASAFernandoGonzalo, Gorka Zabaleta eta Jose

Javier Lera: La boda de la condesita.

bBihar, 20:00etan, parrokian.

ZUMAIAUdal Musika Banda.bBihar, 12:30ean, plazan.

ANTZERKIA

ALKIZATik Tak: Evaren alabak.bGaur, 18:30ean, plazan.

ARETXABALETA Iris Teatro: Frida.bGaur, 19:00etan, Zaraian.

ARRASATE Izaskun Murgia ElkarteLirikoa: Luisa Fernandazarzuela.

bGaur, 20:00etan, eta bihar,

19:30ean, Amaia antzokian.

BEASAINAnita Maravillas: Jon Braun.

b Igandean, 17:00etan, Usurben.

DONOSTIATxiki: Barrez blai.bGaur, 11:30ean, EHUren

Ekonomia eraikineko tabernan.

DONOSTIAPirritx, Porrotx eta Marimotots: Musua.

bBihar, 16:30ean eta 18:30ean,

Intxaurrondo kultur etxean.

DONOSTIAParaiso: Xocolat.bBihar, 18:00etan, Lugaritzen.

DONOSTIADemode Quartet: Epa txiki.

b Igandean, 18:00etan,

Gazteszenan.

DONOSTIAKemen: La negociadora.bOstegunean, 18:30ean, Larratxon.

EIBARDavid Guapo: #Quenonosfrunjanlafiesta2.

bGaur, 20:30ean, Koliseoan.

EIBARHop Signor: Giraffe.bBihar, 17:00etan, Koliseoan.

HONDARRIBIAPirritx, Porrotx eta Marimotots: Musua.

b Igandean, 16:00etan eta

18:30ean, kiroldegian.

IKAZTEGIETAAnsa Ahizpak & Ama: Artantxuriketan.

b Igandean, 12:00etan, udaletxean.

LAZKAOPantzart: Kolorez kolore.

bGaur, 18:00etan, Arerian.

LEZOLimiar: Azuainaren ipuinak.

bGaur, 17:30ean, Gezalan.

LEZOGarazi Pascual: Banaiz.

bGaur, 19:00etan, Herriko plazan.

LEZOBachata Rent: Lo que queda

de nosotros.

b Igandean, 20:00etan, Gezalan.

MUTRIKUHika: Koadernoa zuri.b Igandean, 19:00etan, Zabielen.

ORDIZIADi Filippo Marionnettes:Colgando de un hilo.

bAsteartean, 10:30ean, antzokian.

ORDIZIAHop Signor: Giraffe.bAsteazkenean, 17:30ean,

antzokian.

PASAIALa Estampida: Las princesas del Pácifico.

b Igandean, 19:30ean, Donibane

kulturgunean.

Tolosa b Titirijai jaialdia

Txotxongiloen paradisuaBetidanik haurrekin lotu izan dira txotxongiloak, baina urtero pentsamen-

du hori zabaltzen laguntzen du Tolosako Titirijai jaialdiak. Bihar hasiko da

36. Nazioarteko Txotxongilo Jaialdia, eta abenduaren 2ra arte hamaika

emanaldi izango dira ikusgai Tolosan. Sestaon (Bizkaia), Eibarren, Ordi-

zian, Orion eta Pasaian ere eskainiko dituzte ikuskizunak. TOLOSALDEKO HITZA

14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23aAgenda

SORALUZE Iris Teatro: Frida Kahlo, viva la vida.

bBihar, 20:00etan, antzokian.

TOLOSA Irantzu Varela:

Feminazi se nace.

bBihar, 20:00etan, kultur etxean.

URNIETAXake: Mami Lebrun.

b Igandean, 19:00etan, Saroben.

URRETXUMarkeliñe: Euria.

b Igandean, 17:00etan, Labeagan.

USURBILPollo Rosa: Gertrudisenlagunak.

bAstelehenean, 18:00etan,

Gaztelekuan.

VILLABONA-AMASAGlu Glu:

Alizia lurralde miresgarrian.

b Igandean, 17:00etan, Gurean.

ZARAUTZAinhoa Alberdi: Esku ahurretik edan zuten.

b Igandean, 13:30ean, hondartzan.

ZUMARRAGA Irri Makila: Ramón

Batista Traperoa.

bOstegunean, 18:00etan,

Zelai Ariztin.

BERTSOLARITZA

AIZARNAZABALAne Labaka,Ainhoa Agirreazaldegi eta Alaia

Martin.

bGaur, 21:30ean, gaztetxean.

DONOSTIABertso afaria: Andoni

Egaña eta Maialen Lujanbio.

bGaur, 21:00etan, Intxaurran.

EIBARAndoni Egaña, Maialen

Lujanbio, Alaia Martin eta Unai

Mendizabal.

b Igandean, 18:30ean, Portalean.

ERRENTERIAXenpelar Saria:

Irati Alcantarilla, Paula Amilburu,

Maider Arregi, Jon Gurrutxaga,

Jokin Irastorza eta Asier Rubio.

bGaur, 19:00etan, Xenpelar Etxean.

ESKORIATZABertso-afaria:

Maialen Lujanbio, Aitor Mendiluze.

bBihar, 21:00etan, Apotzagan.

OÑATIEgun Morea: Bertxortan.

bBihar, 18:00etan, gaztetxean.

ORIOBertso bazkaria: Beñat

Gaztelumendi eta Julio Soto.

bBihar, 14:00etan, gaztetxean.

SORALUZENerea Ibarzabal,Sebastian Lizaso, Aitor Sarriegi

eta Jone Uria Albizuri.

bGaur, 20:00etan, antzokian.

URNIETAAne Labaka eta Beatriz

Egizabal: Erradikalak gara.

bGaur, 21:30ean, Saroben.

ZEGAMABertso afaria: Julio Soto

eta Iker Zubeldia.

bGaur, 21:00etan, Euskaraldian.

DANTZA

AZKOITIABizkarkiko eta Kandiola

eskolako dantzariak, txistulariekin.

b Igandean, 12:00etan, kalez kale.

AZPEITIA Ikerfolk & Artedrama:

Martin Zalakain.

bBihar, 21:30ean, Soreasun.

BERGARABikote Gazteen Euskal

Herriko Dantza Solte Txapelketa.

b Igandean, 12:00etan,

Seminarixoan.

DONOSTIASharon Fridman:

All Ways.

bBihar, 20:00etan, Gazteszenan.

ELGETAPatxi Montero: Herrixa

dantzan.

b Igandean, 19:00etan, Espaloian.

ZIZURKILBukalai taldea.bAsteazkenean, 18:00etan, Ugare

auzoan.

HITZALDIAK

ARETXABALETAMiriam Urkia:

Euskaltzaindiaren hiztegian

denontzat lekua dago.

bAsteartean, 19:00etan, Arkupen.

ARRASATEMaixol Iparragirre:

Malben irakaspenak.

bAsteartean, 19:00etan, Kulturaten.

AZPEITIAAna Gandara:

Laboaren kateak. Iragana

eta oraina, zilbor-heste.

bAsteartean, 19:00etan,

Sanagustinen.

AZPEITIA Josune Albisu:

Non dago Mikel Laboa?.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Betharram erakusketa aretoan.

BEASAINNazanin Armarian:

Las 1.001 formas de violencia a

las mujeres en el oriente próximo.

bGaur, 19:00etan, udaletxean.

DONOSTIASlavenka Drakulic

eta Luisa Etxenike: Zelatatutako

idazketa. Literatura eta Historia

Europan.

bGaur, 19:00etan, Koldo Mitxelena

kulturunean.

DONOSTIABeñi Agirre:

Gipuzkoako historia nafarra.

bGaur, 19:30ean, Ikasbiden.

DONOSTIAEstitxu Garai, Juan Luis

Zabala eta Eneko Bidegain: Euska-

raren erabilera indartzea.

bGaur, 19:30ean, Txirain elkartean.

DONOSTIAAskapena:

Herrialde katalanak: nazio bat,

hamaika borroka.

bBihar, 17:00etan, Alde Zaharreko

gaztetxean.

DONOSTIA Iban Zaldua eta

Ramon Saizarbitoria, Como si todo

hubiera pasado liburuaz.

bBihar, 18:30ean, Troa Zubieta

liburu dendan.

DONOSTIASaad Malec Subeir

eta Tarana Karim: Feminismoaren

ekarpenak erlijioen arteko elkarriz-

ketara.

bAstelehenean, 19:00etan,

Egiako kultur etxean.

DONOSTIAAne Irazabal:

Erreportariaren ofizioa.

bAsteartean, 19:30ean,

Iesu parrokian.

DONOSTIAFelix Zubia: Osasuna

helduaroan.

bOstegunean, 20:00etan, Ikasbide

elkartean.

ERRENTERIAHerriz herri harrerasareakmahai ingurua.

bGaur, 19:00etan, Mikelazulon.

IKAZTEGIETAOnintza Enbeita:

Mikromatxismoak eta estereo-

tipoak.

bBihar, 12:00etan, udaletxean.

TOLOSAAndoni Egaña: Lanean

zoriontsu al gara?.

bBihar, 10:00etan, Leidorren.

TOLOSATarana Karim eta Marie-

Lucie Monsheneke: Emakume

migratuak, errealitate lazgarriak.

bBihar, 18:00etan, kultur etxean.

Donostia b Irakurraldi dramatizatua

Kartzelako bizipenakDuela urte batzuk euskal literatura zaharrari buruzko hitzaldia eman zuen

Bernardo Atxagak Martuteneko espetxean, Donostian. Orduko bizipe-

nak eguneratuta, irakurraldi dramatizatua prestatu du idazleak, Jose Cruz

Gurrutxaga aktorea lagun hartuta. Bihar, 20:00etan, Loiolako kultur etxe-

an egingo dute emanaldia. Irudian, Atxaga. ARITZ LOIOLA / FOKU

TOLOSA Izaskun Solagaistua

Arza: Adineko emakumeen

aurkako indarkeria isildua.

bAstelehenean, 18:00etan,

kultur etxean.

ZARAUTZMikel Lejarza:

Komunikabideen etorkizuna.

bAsteartean, 19:30ean, Antoniano

aretoan.

ZUMAIA Jon Sudupe: Erlijioari bu-

ruzko eztabaida gaurko filosofian.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Forondan.

ZUMARRAGA Joseba Iztueta:

Denbora izeneko leku bat.

bGaur, 20:00etan, Zelai Ariztin.

BESTELAKOAK

ANDOAINMiriam Mendoza ipuin

kontalaria.

bOstegunean, 18:00etan, Basteron.

ARETXABALETALur Korta ipuin

kontalaria: Nire aita online dago.

bGaur, 17:00etan, Algaran.

BERGARAMaite Franco kontalaria.

bAsteartean, 19:00etan,

kultur etxean.

DONOSTIAAnna Karenina: solasaldia, Slawka Grabowskak

gidatuta, eta afari literarioa.

bGaur, 19:30ean, Covent Gardenen.

DONOSTIABernardo Atxaga eta

Jose Cruz Gurrutxaga: Martuteneko

kartzelan irakurraldi dramatizatua.

bBihar, 20:00etan, Loiola kultur

etxean.

DONOSTIAAinhoa Maiztegi

eta Maitane Chaves: Harrizko

bihotzaren bila ipuin musikatua.

bOstegunean, 18:00etan, Okendon.

ERRENTERIAMediterraneoa gogoanekintza, elkarretaratzea,

eta Herrien Arteko Afaria.

bBihar, 17:00etan Panier kaian,

18:00etan Zumardian, eta

21:00etan Txintxarri elkartean.

ESKORIATZAEneritz Artetxe

ipuin kontalaria.

bOstegunean, 18:00etan,

liburutegian.

HERNANILur Korta kontalaria.bAsteazkenean, 17:30ean eta

18:00etan, Biterin.

ZARAUTZAmaia Puin eta Elena Setien: Dama xuria ipuin musikatua.

b Igandean, 11:30ean,

Imanol Urbieta musika eskolan.

ZUMAIA Ixabel Agirresarobe

ipuin kontalaria: Mariaje Potaje

eta bere gorabeherak.

bOstegunean, 17:30ean, liburutegian.

ZUMAIA Julene Azpeitia ipuin

lehiaketako sari banaketa eta

ipuin musikatuak, Uxue Alberdi

eta Ines Osinagarekin.

bOstegunean, 19:00etan, Oxforden.

ZUMARRAGAPello Añorga ipuin

kontalaria.

bAsteazkenean, 17:30ean,

liburutegian.

15GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 23a Agenda

Eider Goenaga Lizaso Andoain

Lorena Garrido Jimenez legelarifeminista (Santiago, Txile, 1974)Andoainen izan zen, atzo, Indar-keria matxistaren biktimak ar-

tatu erreparazioaren ikuspegitik

jardunaldietan. ZuzenbidearenFilosofiaren ataleko irakaslea daBartzelonako Unibertsitate Auto-nomoan, eta zuzenbide eta gene-ro gaiak ikertzen ditu Antigonataldean. Indarkeria MatxistarenKontrako Nazioarteko Egunarenharira antolatutako jardunaldie-tan, justiziaren esku-hartze kon-pontzaileaz aritu zen Garrido.Zein arlotan egin behar da indar-

keria matxistaren biktimen erre-

parazioa?

Eskubide urraketa bat gertatzenda indarkeria matxista kasurenbat izaten denean, eta eskubideurraketaren biktima eskubideakurratu aurreko egoerara itzultzeada erreparazioa; edo itzultzensaiatzea, ezinezkoa baita batzue-tan. Politika publikoek preben-tzioa eta momentuko erantzunalandu dute orain arte, baina krisimomentu hori gertatu osteanegin beharreko prozesua da erre-parazioa.Erreparazioak aitorpen bat es-

katzen du aurretik?

Zalantzarik gabe, ezinbestekoa daaitorpena. Bortxa egoera bat ger-tatu dela, eskubide urraketa batizan dela aitortzea da lehen urra-tsa. Azkenaldian sexu indarkeriakasuetan izan diren zenbait kan-paina aipatuko nituzke, non ai-torpen bat gertatzen den, etaemakumearen testigantzari ba-lioa ematen zaion; besteak beste,sare sozialetan zabaldu diren Niksinisten dizut eta MeToo kanpai-nak dauzkat gogoan. Horretazgain, erreparazioan oso garrantzi-tsua da emakumea ez sentitzeagertatu denaren errudun; argiesan behar zaio gertatu dena ezdela bere aukera txar baten ondo-rioa, sistemaren ondorioa baizik;alegia, ez dela bera izan bikoteki-dea gaizki aukeratu duena, ez delabera toki horretan eta momentuhorretan egon behar ez zuena, ezdela bera jantzi desegokiak zera-matzana... Erreparazioari begira,oso inportantea da erruduntasunsentimendu hori desagerraraztea. Eta erreparazio horretan zein da

sistema judizialaren rola?

Erreparazioaren zati garrantzi-tsua da justiziak eskubide urrake-ta hori izan dela aitortzea eta horrilotutako zigorra ezartzea. Horre-gatik, ezinbestekoa da bere jardu-nean eta erabakietan genero ikus-

pegia txertatuko duen sistema ju-dizial eraginkor bat eraikitzea.Erreparazioa ordainarekin ere

lotzen duzu zuk?

Istanbulgo Itunak berritasun batekarri zuen arlo horretan, galerenkalte-ordaina izateko eskubideajasotzen baitu. Eta garrantzitsuada hori, justizia sisteman askoerrepikatzen den estereotipo bathausten duelako. Izan ere, ohikoada delituek diruzko kalte-ordainbat izatea; baina genero indarke-ria kasuetan ez dago ondo ikusia.Kalte-ordaina eskatu izan dene-tan, epaitegiek baliatu dute ema-kumearen salaketa eta testigan-tza zalantzan jartzeko, eta hain-bat sententziak eskaera horierabili dute motibazio faltsua ar-gudiatzeko. Bueno, bada, Istan-bulgo Itunak dio bortxa matxistakasuetan erreparazioaren partedela galeren kalte-ordaina, etaezin dela hartu salaketa jartzekomotibazio faltsu gisa. Eta Espai-niak ere sinatua du itun hori; be-raz, bete egin beharko luke.Sistema bera aldatu behar da

benetako justizia konpontzaile

batera heltzeko? Nahikoa da

lege aldaketak egitea?

Justizia sistema osoa egokitu be-har da, eta legedia ere bai. Iruñekokasua da horren adibiderik argie-

netako bat. Gizarte osoak uler-tzen du gertatutakoa bortxaketaizan zela, baina epaitegiek, sexueraso gisa hartu beharrean, sexuabusuagatik zigortu dituzte egile-ak. Iruñeko auzian, konpon dai-teke oraindik; baina beste zenbaitkasutan, derrigorrezkoa da zigorkodea eta delituen tipologia alda-tzea. Adibidez: sexu erasoa egite-ko sumisio kimikoa erabiltzea;hori ez dago sexu eraso edo bor-txaketa gisa tipifikatuta, sexuabusu gisa baizik; eta hor, noski,disoziazio bat dago biktimak bizieta sentitu izan duenaren eta le-geak jasotzen duenaren artean.Are gehiago, disoziazio bat dagogizartearen eta justizia sistema-ren artean, gizarteak hori bortxa-keta gisa ikusten baitu argi eta

garbi. Beraz, ezinbestekoa da le-geak aldatzea eta zigor kodea ego-kitzea, bestela ezinezkoa baitaerantzun egoki bat ematea.Epaileak ere egokitu beharko li-

rateke, ezta?

Hor ere badago lana. Gai honetanformakuntza handiagoa jaso be-harko lukete, baina kanpokoa.Izan ere, gaur egun jasotzen duteformakuntza, baina justizia siste-matik prestatzen eta ematen di-ren saioak izaten dira; alegia, mai-la altuagoko epaileek beheragokoepaileei ematen diete formakun-tza hori. Horrek asko zailtzen dugenero gaietan egiten diren inter-pretazio berriak edo mugimendufeministan egiten diren aurrera-pausoak justizia sisteman txerta-tzea.

«Kalte-ordainaerreparazioaren parteda bortxa matxistan»

Lorena Garrido Jimenez b Legelari feminista

Garridok dio delituen tipifikazioa eta zigor kodea aldatu behar direlaindarkeria matxistaren biktimei erreparazioa eskaini ahal izateko, bainabesterik ere egin behar dela: «Justizia sistema osoa egokitu behar da».

PAZ GARCIA GARCIA

sELKARRIZKETA

GIPUZKOAKO HITZAOSTIRALA, 2018ko azaroaren 23a

Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea

Lege gordailua: SS-1514-2010

www.gipuzkoa.hitza.eus bgipuzkoa@hitza.eus