Gipuzkoa, ikaskuntza emozionala eta soziala. · baliabideak, irakasleen egoera, ikastetxearen...
Transcript of Gipuzkoa, ikaskuntza emozionala eta soziala. · baliabideak, irakasleen egoera, ikastetxearen...
-
adimen
lehen hezkuntza1.go zikloa
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
urte6·8
-
Gipuzkoa, ikaskuntza emozionala eta soziala.
egilea Izaskun Garmendia Iturrioz
koordinatzaileak Jose Antonio González Jon Berastegui
diseinua eta maketatzailea Visual Design
imprimatzailea Gráficas Zubi
argitaletxea Gipuzkoako Foru Aldundia
ISBN 978-84-7907-595-8
lege-gordailua 55-786-2008
-
adimen
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
3
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
AURKEZPENA
Gipuzkoako Foru Aldundiak, Berrikuntzako eta Jakintzaren Gizarteko Departamentuaren bidez,
eskolako, familiako, erakunde/enpresako eta gizarteko esparruan Adimen Emozionala garatzeko
konpromisoa hartu du. Konpromiso horren helburua da emozionalki adimentsua eta berritzailea
den lurraldea sustatu eta osatzea: Gipuzkoa. Izan ere, Adimen Emozionala Departamentuaren lau
helburu estrategikoetariko bat da.
Etorkizuneko berme hau lortzeko, oinarritik hasi nahi izan dugu, gure seme-alaben hezkuntzatik,
alegia; hezkuntza sistema formalak bizitza osoan zeharreko ikaskuntzako oinarri gisa duen hezkuntza
funtzioa babestu nahi dugu.
Horregatik, hezkuntza esparruan honako hauek sustatu ditugu: zuzendaritza taldeen eta irakasleen
prestakuntza, prestakuntza ibilbidearen bidez; sentsibilizazio ekintzak, ikastetxeetan ekintza pilotuak,
eragina neurtzeko ebaluazioak, etab.; eta, “Ikastetxeko Planaren” proiektua aurkeztu berri dugu,
hezkuntza emozionala gelan sartzea erraztuko duena.
Gaur aurkezten dizueguna, bi urte eta erdian prestatu eta sortu dugun eta esperimentatu eta
ikastetxeen ekarpenekin hobetu nahi dugun proiektua da.
Proiektu honen helburua zera da: Gipuzkoako hezkuntza komunitate osoari, 3 eta 20 urte artekoari,
programa praktiko eta orientagarria eskaintzea, bai eta zeharkakoa ere, Adimen Emozionala garatzeko
“Tutoretza-ekintzatik”, gure gazteek, heziketa akademikoa amaitzerako, gaitasun emozionalak ere
bereganatuta izan ditzaten. Aipatu gaitasunek honako hauek ahalbidetuko dizkiete:
• Ongizate pertsonala handitzea.
• Gizabanako arduratsu, konprometitu eta kooperatiboak bihurtzea.
• Bizi kalitate fisiko eta emozionala hobetzea, aurreko belaunaldiak baino zoriontsuago
izaterako bidean.
• Lanean arrakasta handiagoa izatea.
Material honekin, hezitzaile eta gurasoek helarazi diguten kezka nabarmenari erantzun egin nahi izan
diogu.
Proiektua burutzeko, ezinbestekoa izan da inplikatutako Gipuzkoako hezkuntza komunitatearen
laguntza paregabea.
Nola gauzatu dugu lan hori? Erantzun bakarra du galdera horrek: lan-talde baten baldintza gabeko
parte-hartzeari esker, ahalegin handia egin baitu arlo profesionalean eta baita pertsonalean ere,
desira, amets, esfortzu eta gogo biziz lan eginez. Ikastetxeek ere parte-hartze nabarmena izan dute,
ikasle eta hezitzaileekin esperientziak bizitzeko aukera eskainiz. Horri guztiari esker, Gipuzkoako
hezkuntza-komunitate guztiak erabili ahal izango duen programa aurkeztuko dugu gaur.
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
4
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Mila esker, bene-benetan, material hauek prestatu dituztenei:
• Haur hezkuntza: Ro Agirrezabala Gorostidi eta Ane Etxeberria Lizarralde.
• Lehen hezkuntza: Izaskun Garmendia Iturrioz, Saioa Vitoria, Txaro Etxeberria Zubeldia,
Juana Mari Altuna Ganboa eta Inge Arretxe Dorronsoro.
• Derrigorrezko bigarren hezkuntza: Beatriz Ezeiza Urdangarin, Antton Izagirre Gorostidi,
Arantza Lakunza Arregi, Aitziber Aiergi Gabiria, Bakartxo Lopetegi Auzmendi eta Kepa
Goikoetxea Ezeiza.
• Batxilergoa eta heziketa zikloak (erdi mailakoak): Jose Martin Aizpuru Oiarbide, Fermin
Artola Zubillaga eta Pedro Maria Peñagarikano Labako.
Mila esker ikastetxeetako zuzendaritzei, material hauen prestaketan inplikatu direlako:
• Tolosako Hirukide ikastetxea.
• Tolosako Laskorain ikastola.
Aipamen berezia merezi du Sycom Training Systems SLko lan-taldeak, proiektu hau koordinatu
baitu. Eskerrak, bereziki, honako hauei:
•José Antonio Gonzálezi, proiektuaren garapena koordinatzeagatik.
•Jon Berastegiri, dokumentazioaren sarrera eta erabateko berrikuspena egiteagatik.
Eskerrak eman nahi dizkiegu, Komplementa enpresako Katerin Blasco eta Oihana Pradori ere,
proiektuaren itzulpenaz (euskaratik gaztelaniara) eta hizkuntz berrikuspenaz arduratzeagatik, eta Ana
Txurrukari, genero ikuspegia sartu izanagatik. Visualeko taldeak ere merezi du aipamena, lan honi
forma eta kolorea eman baitizkio.
José Ramón Guridi
Berrikuntzako eta Jakintzaren Gizarteko Departamentuko Diputatua
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
5
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Hirukide Ikastetxeko lantaldearen eskerrak
Gure eskolako zuzendariari, Mª Angeles Elorzari, eskerrak eman nahi genizkioke proiektu honetan
sinistu, inplikatu eta laguntzeagatik.
Gure lankideei, gure ideiak praktikan jarri, ideia berriak proposatu eta jarraitzeko indarra emategatik.
Jose Antonio Gonzalezi, gure bidean une aproposenean azaldu eta bere ilusioa kutsatzeagatik.
Proiektu hau talde-lanean gauzatu da. Elkarrekin adostu ditugu bertan agertzen diren dinamika
guztiak. Ziklo bakoitzak arduradun bat edo bi izan dituen arren, lan osoan azaltzen diren ideiak
guztionak dira.
Lan hau ilusio handiz hasi genuen. Zenbaitetan bide neketsua izan den arren, proiektu
honen onuran dugun sinesmen osoak eta konfiantzak lagundu digute aurrera egiten.
Orain hiru urte emozioz beterik landatu genuen haziak eman dezala bere fruitua!
Ro, Juanamari, Inge, Ane, Txaro, Izaskun eta Saioa
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
6
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
AURREKARIAK
Filogenesian, emozioa moldaerazko ezaugarri kontsideratzen da, animaliei garrantzi handiko
egoeratan jardutea ahalbidetzen dien ezaugarria, alegia. Gizakiak animalia askoren antzeko nerbio-
eta emozio-sistema du, eta bere garapen kognitiboari eta harreman sozial konplexuek eskaintzen
dioten esperientziari esker, emozio eta sentimendu ugari ditu (A. Damasio). Gure espeziearen garapen
kognitibo handi horrek, ordea, ingurune aldagarria sortzera bideratu gaitu, eta ez gara bertan batere
ongi moldatzen gure arbasoengandik jaso dugun emozio-sistema honekin. Hori dela eta, gizakiaren
emozioak eta arazoak gero eta deigarriagoak dira askorentzat. Historikoki, emozioa eta arrazoia
kontrajarritako kontzeptuak izan dira, emozioak eta grinak gizakiaren animalia-dimentsio kontsideratu
direlako. Horregatik, “hezkuntza tradizionalak ezagutzari eman dio lehentasuna emozioen aldean”
(Bach eta Darder 2002), arrazoia bultzatzeak emozioa menderatuko zuelakoan.
Hala ere, behar adina garrantzi eman ez zaion arren, dimentsio emozionalak beti izan du tokirik
hezkuntzan, eta gizarte-elkarreragineko edozein testuingurutan. Gaur egun, eta azken ikerketei
esker, alderdi emozionalak eskolako hezkuntza-prozesuetan eta ikasleen ongizatean duen garrantzia
agerikoa da. Azken finean, Hezkuntza Emozionalaren helburua ez baita arrazoia emozioarekin
ordezkatzea, subjektua hezkuntzaren protagonista nagusi kontsideratzen duen paradigma eskaintzea
baizik. Paradigma honen ardatza emozioa-pentsamendua-ekintza kontzeptuek osaturiko eredua da,
giza izaerarako askoz ere egokiagoa dena, alegia.
Ondorioz, hezkuntza emozionalaren garapenak zera du helburutzat: ikasleek trebetasun emozionalak
eta, beraz, bizi-abildadeak eskuratzea. Horretarako proposatzen den garapen-ereduak ikasleen
lehen urteetan du abiapuntua, eta hezkuntza-etapa guztietan du eragina, irakasle, familia eta gizarte-
eragileen ezinbesteko laguntzarekin batera.
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
7
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
ZERGATIK DA GARRANTZITSUA ADIMEN EMOZIONALA GARATZEA?
Adimen emozionalarekin erlazionaturiko esku-hartzea behar beharrezkoa duten hainbat egoera dago
bai familia, bai hezkuntza eta bai gizartearen alorrean.
Lehenik eta behin, nerabeen konpetentzia emozional maila baxuak “analfabetismo emozionala”
(Goleman, 1996) deritzona jarri du agerian. Horrek moldagabeziarekin erlazionaturiko jarrerak eragin
ditu (Bisquerra, 2003), besteak beste: substantzia kaltegarrien kontsumoa (droga-kontsumoa), kultur
aniztasuna, elikadura-nahasteak (anorexia, bulimia); emakumeen kontrako indarkeria, nahi gabeko
haurduntza, suizidio eta indarkeria mailaren igoera, bai eskolan, bai eskolatik kanpo: eskolako
bullying delakotik hasita, eskuko telefonoarekin grabatu eta Interneten esekitzen diren isekatara arte
(cyber-bullying delakoa).
Bestalde, emozioek erabakiak hartzeko orduan duten eraginaren inguruan (A. Damasio) egindako
azken ikerketek eta, ondorioz, CI delakoak (adimen akademikoa) gizabanakoaren lorpen profesionala
lortzeko berez eragin urria duela frogatzeak (Fernández Berrocal eta Extremera, 2002) agerian utzi
dute garapen emozionala ezinbesteko osagaia dela garapen kognitiboan.
Ikuspegi psikopedagogikoari dagokionez, esku-hartze sozioemozionala oso garrantzitsua dela
frogatu da (Álvarez, 2001), eta horren adibide dira eskola porrota, ikasteko zailtasuna, ikasketak
alde batera uztea, ikaskideekin harremanak izateko zailtasunak, etab. Egoera hauek heldutasun
emozionalaren urritasun nabarmena eta egoera emozional negatiboak sortzen dituzte eta, ondorioz,
ikasleek jarrera eta motibazio falta handia dute arlo akademikoan.
Honekin batera, eta aipatu egoerak kontuan hartuz, adimen emozionalaren garapena, eta beraz,
konpetentzia emozionalen garapena (Bisquerra, 2000 eta Goleman, 1995) ikasgelan izan daitezkeen
arrisku-faktoreen prebentzioan zentratzen da (Ibarrola, 2004) ikasleen emaitzak hobetu eta motibazio
falta eta erasoak ekiditeko (Casel, 2003); horrez gain, ikasleen arteko harremanak eta ikasleen
ongizate subjektiboa hobetzea ere du helburu (Extremera eta Fernández Berrocal, 2004).
UNESCOrentzat egindako Hezkuntzak altxorra du bere baitan (La educación encierra un tesoro)
txostenak (J. Delors, 1996) XXI. mendeko hezkuntzaren oinarriak ezartzen ditu: ezagutzen ikasi,
egiten ikasi, elkarbizitzen ikasi eta izaten ikasi. Hezkuntza emozionalak azken bi oinarriak lantzen
ditu.
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
8
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Adimen Anitzen Teoriari (H. Gadner) esker adimenaren paradigmak jasan duen aldaketak erabat
zabaldu du adimenaren eremua, eta ordura arte susmatzen zena frogatu du: ikasketetan emaitza
bikainak lortzea ez dela aski, baizik eta konpetentzia emozionalen garapena gizabanakoen arrakastaren
%80 izan daitekeela. Izan ere, badago gaitasun intelektual handia izan arren beste alderdi batzuetan
-lagunak ondo aukeratzeko orduan, esaterako- gaitasunik ez duen jenderik; aldiz, beste askok
arrakasta handia dute negozioen munduan edo bizitza pertsonalean, eskolan erdipurdiko emaitzak
lortu arren. Konpetentzia emozionalen garapenaren bidez, ikasleek estrategia emozional ezberdinak
erabiltzen ikasten dute eskolan eta eskolatik kanpo, familian eta gizartean egoera emozional zailei
aurre egiteko, esaterako: erregulazio emozionala, asertibitatea, enpatia, gatazken ebazpena…
Bestalde, kezkagarria da gure gizartean gero eta nabarmenagoa den lan-munduaren eta eskolaren
arteko urruntzea. Lan-munduan kontziente gara, honezkero, titulu akademikoak ez direla hain
garrantzitsuak ekimena, lidergoa edo talde-lana bezalako trebetasunen aldean. Eskola, aldiz, alderdi
honetan atzerago dagoela dirudi, gaur egungo gizartearen gertakari eta beharrak kontuan hartzen ez
dituela; gizarte-eragile baino gehiago, beraz, eragozle kontsidera liteke.
Emozioak eta estrategia emozionalak irakatsi eta ikasi egin daitezke. Edozeini galde diezaiokegu
autokontrolaren teknikarik edo besteekin erlazionatzeko edo gatazkak ebazteko estrategiarik irakatsi
dioten, besteak beste. Hezkuntzari dagokionez, erantzuna ezezkoa izango da. Baina guztioi azaldu
dizkigute erro karratua, Europako ibaiak eta beste hainbat gauza, gaur egun oraindik ere bata
bestearen atzetik errepika ditzakegunak. Baina, egiaz, egunerokoak dira emozioen elkartrukea, gure
buruarekin eta beste pertsonekin dugun komunikazio emozionala, edo haserrea, atsekabea edo
alaitasuna bezalako emozioak sentitzea. Arlo ezberdinetako kontzeptuak irakastea garrantzitsua den
arren, irakaskuntzak gizabanakoaren garapen integrala sustatu behar du, eta dimentsio emozionalak
ezinbesteko garrantzia du zeregin horretan.
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
9
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
HEZKUNTZA EMOZIONALAREN DEFINIZIOA
Hezkuntza-prozesuak, iraunkorra eta etengabea denak, garapen emozionala sustatzea du helburu,
garapen kognitiboaren oinarrizko osagai gisa. Bi elementu hauek funtsezkoak dira izaera integralaren
garapenean.
Ikasleak ezagutza eta konpetentzia emozionaletan trebatzea da gakoa, bizitza pertsonal eta profesional
arrakastatsua izan dezaten, alde batetik, eta ongizatea –osasun eta elkarbizitzari dagokionez- lor
dezaten.
HEZKUNTZA EMOZIONALEAN ESKU-HARTZEKO ESTRATEGIAK
Batzutan, hezkuntza emozionaleko programak burutzea ez da lan erraza izaten, eskola bakoitzaren
ezaugarriak, irakasleek gai horretan duten prestakuntza eta gaia lantzeko duten denbora, gizarte-
ingurunearen ezaugarriak eta beste hainbat faktore direla medio. Hori dela eta, batzutan pixkanaka
hasi beharko gara azken helburua lortzeko, hau da, programa-eredua ezartzeko. Jarraian, hezkuntza
emozionala integratzeko aukera ezberdinak (estrategiak eta prozedurak) aurkeztuko ditugu:
• Aldizkako orientazioa: irakasleek unean uneko aukera aprobetxatzen dute hezkuntza
emozionala irakasteko.
• Aldi berean egiteko programak: eskolaz kanpoko ordutegia erabiltzen da, eta
borondatezkoa da.
• Aukerazko irakasgaiak: hezkuntza emozionalari buruzko aukerazko irakasgaiak
eskaintzen dira.
• Tutoretza-plana: orientazio-departamentuak, ikastetxeko tutoreekin elkarlanean,
hezkuntza emozionalaren dinamizazio-tresna izango den tutoretza-plana prestatzen du.
Tutoretza, tutoreak burutzen duen orientazio-jarduera da, eta lotura estua du hezkuntza-
prozesuarekin eta irakaskuntzarekin.
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
10
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Tutoretza ez da bakarrik egiten, taldean eta era koordinatu batez egin behar den jarduera
baita. Beraz, tutoreak, irakasleak, familiak eta ikastetxe osoak hartu behar du parte.
Hezkuntza-jarduera hau talde osoak burutu behar du, ikasleria guztiari dago zuzenduta, eta
ikastetxeko talde pedagogikoarekin elkarlanean egin behar da.
• Curriculumean sartuz: hezkuntza emozionalaren edukiak irakasgai eta hezkuntza-maila
guztietan zeharkatzean datza. Ikasgai guztietako irakasleek aprobetxa dezakete, irakasten
ari diren bitartean, hezkuntza emozionalarekin erlazionaturiko edukiak eskaintzeko. Ez dugu
ahaztu behar hezkuntza emozionala zeharkako gai kontsideratu behar dela. Hezkuntza
emozionalaren programa curriculumaren parte izan behar da, unitate didaktiko ezberdinetara
egokitutako materialak erabiliz.
• Hiritarrentzako heziketa: elkarbizitzarako beharrezkoak diren kontzeptu, trebetasun eta
jarrerak garatzeko esparru berri honetan, baliagarria izango litzateke konpetentzia emozionalak
lantzea.
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
11
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
LEHEN HEZKUNTZARAKO HEZKUNTZA EMOZIONALAREN PROGRAMA
Programa esaten dugunean, hezkuntza-helburu baliagarriak lortzeko prestatzen den ekintza-plan
sistematiko eta antolatua esan nahi dugu. Programa bidezko esku-hartzea, berezko esku-hartzea ez
den estrategia da, jarraipenik izango ez duena, alegia.
PROGRAMAREN FASEAK
Lehen aipatu bezala, hezkuntza emozionalaren helburuak lortzeko estrategia egokiena programa-
eredua da. Jarraian, aipatu programaren faseak aurkeztuko ditugu.
1. Testuinguruaren analisia: ingurumen-testuingurua, egitura, formatua (iraupena),
baliabideak, irakasleen egoera, ikastetxearen giroa…
2. Beharrak identifikatzea: hartzaileak, helburuak…
3. Diseinua: oinarriak, helburuak, edukiak, jarduerak, epeak, hartzaileak, ebaluazio-
irizpideak eta kostuak.
4. Gauzatzea: jarduerak martxan jartzea. Aldaketa posibleak kontuan hartzea.
5. Ebaluazioa: ez da aski balorazioak eskaintzearekin, ebaluazioa oinarrizko alderdietako
bat da.
Hau dela eta, hezkuntza emozionaleko programa-ereduaren bidezko esku-hartzeak ondorengo
alderdi hauek hartu behar ditu kontuan: helburuak, edukiak, metodologia, jarduerak eta ebaluazioa.
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
12
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
PROGRAMA-EREDUA
HELBURUAK
EDUKIAK
METODOLOGIA
EBALUAZIOA
Programa burutzeko, ez da beharrezkoa ondoren azaltzen diren jarduera guztiak burutzea, baina
hezitzaileak zazpi aukeratu beharko ditu gutxienez ikasturte berean egiteko, betiere hezkuntza-
testuinguruaren beharrak kontuan hartuz.
Programa baten helburua ez da soilik jarduera ezberdinak burutzea, jarduera horien garapenak
ondoren azaltzen diren helburuetako asko edo guztiak lortzea ahalbidetzea baizik.
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
13
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
HEZKUNTZA EMOZIONALAREN HELBURUAK (Bisquerra, 2000)
• Ikaslearen garapen integrala sustatzea. • Norbere emozioak hobeto ezagutzea.
• Besteen emozioak identifikatzea.
• Norbere emozioak erregulatzeko trebetasuna garatzea.
• Emozio negatiboen ondorio kaltegarriak ekiditea.
• Emozio positiboak garatzeko trebetasuna garatzea.
• Automotibatzeko trebetasuna garatzea.
• Bizitzeko jarrera positiboa izatea.
• Pertsonarteko harremanak hobetzea.
• Ongizate pertsonal eta sozialerako bizi-trebetasunak garatzea.
HEZKUNTZA EMOZIONALAREN HELBURU ZEHATZAK
• Estresa, antsietatea eta depresioa ekidin eta kontrolatzeko gaitasuna garatzea.
• Ongizate subjektiboa bultzatzen duten faktoreen kontzientzia hartzea.
• Umore-sena garatzea.
• Epe luzeagoan lor daitezkeen sari handiagoen alde berehalako sariak geroratzeko
gaitasuna garatzea.
• Atsekabeari aurre egiteko estrategiak garatzea.
HELBURUAK
EDUKIAK
METODOLOGIA
EBALUAZIOA
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
14
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
HEZKUNTZA EMOZIONALAREN EDUKIAK
• Adimen emozionala.
• Gure eta besteen emozioen ezagutza.
• Autoestimua.
• Automotibazioa.
• Enpatia.
• Gatazken ebazpena.
• Bizitzeko trebetasunak.
• Trebetasun sozialak.
• Emozioen ulermen eta erregulazioa.
ESPERO DIREN ONDORIOAK
• Trebetasun sozial eta pertsonarteko harreman asegarri gehiago izatea.
• Norbere buruari kalte egiteko pentsamenduak izateko joera gutxitzea, eta autoestimua
handitzea.
• Indarkeria eta eraso kopurua gutxitzea.
• Jarrera antisozial edo desegokia gutxitzea.
• Ikasleak gelatik gutxiago kaleratzea.
• Emaitza akademikoak hobetzea.
• Droga-kontsumoan ikasle gutxiago hastea.
• Ikasleak eskolan, gizartean eta familian hobeto moldatzea.
• Tristura eta depresioaren sintomak gutxitzea.
• Antsietatea eta estresa gutxitzea.
• Janariarekin erlazionaturiko nahasteak gutxitzea.
HELBURUAK
EDUKIAK
METODOLOGIA
EBALUAZIOA
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
15
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GAIAK
Hezkuntza emozionalaren jarduera-eremua bi zatitan bana dezakegu:
• Pertsonabarruko konpetentziak (gizabanakoari dagozkionak):
- Kontzientzia emozionala
- Erregulazio emozionala
- Autonomia emozionala
• Pertsonarteko konpetentziak (besteekin ditugun harremanei dagozkienak):
- Trebetasun sozioemozionalak
- Bizitzeko eta ongizaterako trebetasunak
Bereizketa hau dela eta, jarduerak bost gaitan banatu ditugu. Jarduera bakoitzak bere izaera
propioa izan arren, guztiak orokorrean hartu behar dira kontuan, konpetentzia guztiak erlazionatuta
baitaude.
KONPETENTZIAEMOZIONALATREBETASUNA
EMOZIONALAK
BIZITZEKO ETAONGIZATERAKOTREBETASUNAK
AUTONOMIAEMOZIONALA
ERREGULAZIOEMOZIONALA
KONTZIENTZIAEMOZIONALA
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
16
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Lehen konpetentzia:
kontzientzia emozionalak honako alderdietan erreparatzen laguntzen digu:
• Zer sentitzen dugun jakitea.
• Sentitzen ditugun emozioei izena jartzea. Hiztegi emozionala.
• Besteen emozioak identifikatzea eta horiez kontziente izatea.
• Norbere egoera emozionalaren kontzientzia hartzea.
• Emozio guztien esanahia ulertzea eta emozio bakoitzaren abantailak eta desabantailak
ezagutzea.
Bigarren konpetentzia:
erregulazio emozionalari esker, emozionalki bortitzak diren emozioei modu egokian aurre egiten
laguntzen diegu, esate baterako: estresa, frustrazioa, nekea, haserrea, ahultasuna, segurtasun eza,
poza, ilusioa…
• Erregulazio emozionalerako estrategiak: barne elkarrizketa, lasaitzea, berregituratze
kognitiboa, eta abar.
• Emozio positiboak garatzeko estrategiak.
• Sentimendu eta bulkaden erregulazioa.
Hirugarren konpetentzia:
autonomia emozionalak gure buruan konfiantza izaten, autoestimua indartzen, modu positiboan
pentsatzen, gure burua motibatzen, erabaki egokiak hartzen eta erantzukizunak modu lasaian
hartzen laguntzen digu, baldin eta konpetentzia hori era egokian lantzen badugu.
• Identitate nozioa, norbere burua ezagutzea (autokontzeptua).
• Norbere gaitasunak eta mugak positiboki baloratzea.
Laugarren konpetentzia:
trebetasuna sozioemozionalak. Egoera sozial ezberdinen aurrean sor daitezkeen emozio
positibo zein negatiboak maneiatzeko gai izatea da konpetentzia honen xedea.
Konpetentzia honen garapenak honako ondorio hauek ditu:
• Besteak modu aktibo eta dinamikoan entzutea. Horren bidez besteak garrantzitsu
sentiaraziko ditugu.
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
17
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
• Kritikak modu konstruktiboan egitea eta hartzea.
• Besteak ulertzea eta, era berean, besteek uler gaitzaten lortzea.
• Jokabide asertiboa izatea. Horretarako, egiazaleak izateko prest egongo gara eta
pentsatzen, sentitzen edota besteen aurrean egiten duguna argi adieraziko dugu.
• Unean-unean sortzen diren gatazkei zentzuz aurre egitea.
• Etxekoekin zein lanekoekin harreman onak izatea.
• Talde-lana egitea eta taldekideak proiektu eta helburu ezberdinetan inplikatzea.
Bosgarren konpetentzia:
bizitzeko eta ongizaterako trebetasunak. Gizabanako guztion helburua zoriontsu izatea da eta
horixe da, hain zuzen, burutzen ditugun ekintza guztien xedea (dimentsio emozionalean, ongizate
subjektiboa delakoa). Konpetentzia honek bizitza osasuntsua eta orekatua izateko baliabideak
eskaintzen ditu, bizitzan sor daitezkeen oztopoei aurre egiteko.
• Denbora, lana edota betebeharrak antolatzeko trebetasunak eta garapen pertsonala eta
soziala.
• Familiartean, eskolan eta gizartean bizitzeko trebetasunak.
• Bizitzan jarrera positiboa eta errealista izatea (banakako ekintza-planen bidez).
Gabriel García Márquezek esaten zuenaren arabera: “Jende askok gailurrean bizi nahi
du (zoriontsu izan nahi du) baina ez dira konturatzen zoriontasuna aurkitzeko ez dela beharrezkoa
gailurrera iristea, izan ere, gailurrera igotzen ari garen bitartean sentitu eta bizi behar baitugu
zoriontasuna”.
Ondorio gisa esan dezakegu trebetasun jakin batzuk maneiatzen ikasten dugunean
gara ditzakegula konpetentzia emozionalak. Eta hau, eraginkortasun profesionala eta ongizate
pertsonala lortzeko gakoa izan daiteke.
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
18
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Ikuskera konstruktibistatik abiatuz, metodologia orokor eta aktiboa erabiliko dugu edozein testuinguru
eta egoeratan emozioen ezagutza esanguratsu eta funtzionala lortzeko.
Jarduera gehienak taldeka egingo ditugun arren, praktika batzuk bakarka lantzea gomendatzen
dugu (lehenengo bakarka, gero talde txikitan eta bukatzeko gela osoan lantzea iruditzen zaigu
egokiena). Jarduera bakoitzean jarraitu beharreko prozedura zehaztuta dago. Ondoren azalduko
ditugun jarduerak konpetentzia emozionalei dagozkie.
1. Saioen jarraitutasuna: ondoren azaltzen diren jardueren bidez, ikasturte bakoitzean gutxienez
asteko ordu beteko saioa egitea proposatzen dugu. Tutoretzako asteko saioa izan liteke egokia,
taldekide guztiak egoten baitira bertan.
2. Espazioa-denbora konstantzia: arduerak astegun berean, ordu eta toki berean egitea
proposatzen dugu (gimnasioa, oztoporik gabeko gela, psikomotrizitate gela).
3. Esku-hartzean parte hartzen duten helduen konstantzia: jarduerak koordinatuko dituen heldua
konstantea izatea garrantzitsua da. Tutorea da jardueran esku hartzeko pertsona heldu egokiena.
4. Saioaren egitura edo formatua: ondoren proposatzen dugun egitura beste ikastetxe batzuetan
ere erabil daiteke. Hala ere, programa burutzeaz arduratzen direnen esku egongo da hori bera
erabiltzea. Jarduera bakoitzaren fitxa teknikoa proposatzen dugu. Tresna baliagarri horri esker, denon
artean adostutako gidoi itxia izango dugu oinarritzat. Hona hemen jarduerak egiteko erabilitako fitxa
teknikoaren adibidea.
PROZEDURA METODOLOGIKOA
HELBURUAK
EDUKIAK
METODOLOGIA
EBALUAZIOA
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
19
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
IZENA ZENBAKIA ETA IDENTIFIKAZIOA
HELBURUA/K JARDUERAREN HELBURUAK
METODOLOGIA JARDUERA EGITEKO PROZEDURA
BALIABIDEA/K JARDUERA EGITEKO BEHAR DEN MATERIALA
IRAUPENA JARDUERAK IZANGO DUEN IRAUPENA
ORIENTAZIOAK JARDUERA EGITEKO TUTOREARI ZUZENDUTAKO ARGIBIDEAK
5. Ondorengo bi orrialdeetan jarduerak ikus ahal izango ditugu, koadrotan sailkatuta:
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
20
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
NO
R N
AIZ
NI?
Ko
ntzi
entz
ia e
mo
zio
nala
Zer
sent
itzen
dut?
Nol
akoa
naiz
?
Egu
nero
sent
itzen
ditu
t em
ozio
ezbe
rdin
ak
Nol
aik
uste
nna
ute
best
eek?
HE
LBU
RU
AK
JAR
DU
ER
AK
Gur
e bu
rua
ezag
utze
a et
aon
artz
ea e
tapa
rega
beak
eta
berd
inga
beak
gare
lako
ntsi
dera
tzea
Bak
arra
eta
bere
zia
naiz
Ete
ngab
eko
dant
za
Bes
teen
em
ozio
ezet
a se
ntim
endu
ezja
betz
ea,
gorp
utza
ren
hizk
untz
az ja
betz
ea,
eta
sent
imen
duak
adie
razt
eko
gai
izat
ea
Em
ozio
akas
mat
uko
ditu
gu
Lore
a
Gur
e bu
rua
best
een
bide
z ez
agut
zea,
gure
eza
ugar
ripo
sitib
oak
balo
ratz
ea, e
tabe
hatz
eko
gaita
suna
sor
tzea
Nol
a ik
uste
nna
ute?
Nire
pol
tsak
Em
ozio
ez ja
betz
ea,
izen
a ja
rtze
a,se
ntim
endu
eta
emoz
ioei
era
posi
tiboa
n au
rre
egite
a.
Bik
otea
kau
rkitu
ko d
itugu
Em
ozio
ber
rien
arga
zkia
k
Em
ozi
oen
err
egul
azio
aN
IK B
IDE
RAT
ZEN
DIT
UT
NIR
E E
MO
ZIO
AK
HE
LBU
RU
AK
JAR
DU
ER
AK
Em
ozio
ak e
raeg
okia
n bi
dera
tzea
,gu
re e
moz
ioak
onar
tzea
eta
hau
eier
antz
un e
goki
ena
emat
ea.
Sem
afor
oa (1
)
Sem
afor
oa (2
)
Inpu
ltsib
otas
una
kont
rola
tzea
,em
ozio
aker
regu
latz
eko
mod
u ez
berd
inak
antz
emat
ea.
Ezu
stek
oa
Ord
ular
ia
Pen
tsam
endu
nega
tibo
eta
posi
tiboa
kbe
reiz
tea,
ego
era
guzt
ien
alde
rdi
posi
tiboa
antz
emat
ea
Ant
zezp
enak
Gog
oeta
Gor
putz
a la
saitz
enik
aste
a, e
rlaxa
tzen
ikas
tea
Egu
rrez
kopa
npin
a
Alfo
nbra
mag
ikoa
Em
ozio
bak
oitz
akin
tent
sita
teez
berd
inak
ditu
ela
ikus
tea,
den
okem
ozio
ber
akse
ntitz
en d
itugu
laik
aste
a
Bot
ilak
kolo
rezt
atuz
Em
ozio
enka
rtak
Em
ozio
akbo
tere
tsua
kdi
ra
Em
ozio
ekla
gund
u ed
oka
lte e
gite
ndi
gute
Zer
egin
deza
ket
emoz
ioek
lagu
nna
zate
n?
Em
ozio
akbi
dera
tzen
ditu
t
Lasa
itzen
ikas
ten
ari
naiz
Aut
ono
mia
em
ozi
ona
laG
US
TUK
O D
UT
NIR
E B
UR
UA
HE
LBU
RU
AK
JAR
DU
ER
AK
Nor
bere
bur
uam
aita
tzea
eta
onar
tzea
, nor
bere
gaita
sun
eta
mug
akez
agut
zea,
tald
eba
ten
part
aide
sent
itzea
Aul
kien
joko
a
Bes
teak
zor
iont
su e
gite
ndi
tut
Gau
za a
sko
egite
n di
tut
Hel
buru
eta
err
onka
kiz
atea
ren
garr
antz
iaul
ertz
ea, e
raba
kieg
okia
k ha
rtze
kour
rats
ak e
mat
ea,
zailt
asun
akga
indi
tzek
o ga
itasu
nala
ntze
a
Aha
legi
ndu
egin
go n
aiz
Aka
tsak
egi
ten
ditu
gu
Aut
oest
imua
gara
tzea
, gur
ebu
rua
baka
rra
eta
erre
pika
ezi
na d
ela
jaki
tea
Bak
arra
eta
erre
pika
ezi
nana
iz
Ez
ditu
gu g
auza
kbe
rdin
ikus
ten
Era
baki
ego
kiak
hart
zeko
urr
atsa
kem
atea
,ba
koitz
aren
nah
iak
eta
iritz
iak
azal
tzek
o ga
iiz
atea
, bes
teen
pres
ioa
gain
ditu
z.
Nol
a jo
katu
koze
nuke
?
Ats
egin
zai
dala
koau
kera
tzen
dut
Aut
oest
imua
inda
rtze
a, m
ezu
nega
tiboe
i aur
reeg
itea,
pen
tsam
endu
ezko
rrak
bai
kor
bihu
rtze
ko g
aita
suna
izat
ea
Pen
tsam
endu
bai
korr
a
Kar
tak
Kut
xa m
agik
oa
Nire
alb
iste
pos
itibo
enal
dizk
aria
Bai
korr
ana
iz
Nire
bur
uan
konf
iant
zadu
t
Gai
nai
z
Nire
iritz
iadu
t
Nik
erab
akitz
endu
t
Nol
aik
uste
nna
ute
best
eek?
Gur
e bu
ruar
enez
agut
za g
arat
zea
best
een
iritz
iare
nbi
tart
ez
Nol
a ik
uste
nna
ute?
Nire
pol
tsak
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
21
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
LAG
UN
ON
A N
AIZ
Giz
a ab
ilezi
ak
Ent
zute
ndi
zut
Ule
rtze
ndi
zut
Elk
arre
kin
egite
n du
gu
Hor
i ez
zait
gust
atze
n
Nire
iritz
iaer
aeg
okia
naz
altz
endu
t
HE
LBU
RU
AK
Bes
teen
em
ozio
ak u
lert
zea,
gure
gana
ko e
ta b
este
enga
nako
konf
iant
za b
ultz
atze
a,de
sber
dint
asun
ez ja
betz
ea
Elk
arla
nean
arit
zen
ikas
tea,
lank
idet
zare
n ga
rrant
ziaz
jabe
tzea
Krit
ikak
era
pos
itibo
an e
gite
ntre
batz
ea, g
ure
buru
arek
in d
ugun
kom
unik
azio
pos
itibo
a bu
ltzat
zea
Bak
oitz
ak b
ere
auke
ra e
gite
koes
kubi
dea
izat
ea, a
uker
ak e
gite
ntr
ebat
zea,
eta
nor
bere
bur
uan
konf
iant
za iz
atea
Biz
itzek
o t
reb
etas
unak
BIZ
ITZE
KO
ETA
ON
GIZ
ATE
RA
KO
TR
EB
ETA
SU
NA
K
JAR
DU
ER
AK
Elk
arriz
keta
bat
en tx
anda
ker
resp
etat
zea,
nor
abid
eba
karr
eko
kom
unik
azio
aren
zailt
asun
a na
barit
zea,
entz
utea
ren
garr
antz
iaz
jabe
tzea
Tren
a
Esk
urik
gab
e
Ziza
rea
Esk
uak
elka
rtuz
Eran
tzun
pos
itibo
aem
ango
dug
u
Err
espe
tua
Era
kust
aldi
a
Glo
boen
jola
sa
Txan
dak
erre
spet
atuk
o di
tugu
Tele
gram
a
Am
este
koes
kubi
dea
dut
Lane
rako
ohitu
ra
Ohi
tura
osas
unts
uak
Ant
olak
eta
eta
txuk
unta
sun
ohitu
rak
Lagu
ntza
jaso
eta
emat
eko
ohitu
ra
HE
LBU
RU
AK
Egoe
ra b
aten
aur
rean
joka
era
ezbe
rdin
ak d
aude
la ja
kite
a,la
nare
n bi
tart
ez h
elbu
ruak
lor
daite
zkee
la ik
aste
a
Oin
arriz
ko o
sasu
n-oh
itura
kha
rtze
a, o
sasu
nari
buru
zko
erab
akia
k ha
rtze
ko o
rdua
n,er
antz
ukiz
unak
gur
e ga
in h
artz
ea
Ant
olat
zeko
gai
izat
ea,
txuk
unta
suna
ren
bide
zpe
ntsa
men
dua
sailk
atze
ko g
aiiz
atea
, elk
arla
na, o
rden
a et
aau
toko
ntro
la la
ntze
a
Lagu
ntza
jaso
eta
em
atek
ooh
itura
lant
zea
JAR
DU
ER
AK
Gur
e am
etsa
k lo
rtze
ko tr
ebez
iaiz
atea
, am
etse
ko e
skub
idea
dugu
la ja
kite
a, a
met
sak
lor
daite
zkee
la ja
kite
a
Igel
en ip
uina
Zort
eare
n tx
irrin
ga
Ats
egin
dut
-ez
dut a
tseg
in
Pira
mid
ea
Osa
sun-
libur
ua
Nire
lana
ren
plan
gint
zaA
skar
iaZa
pata
-den
daP
uzzl
ea
Zirk
uitu
a
Kor
apilo
a
Den
ok d
itugu
am
etsa
k
And
erre
n op
aria
Mas
kota
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
22
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
6. Programa hasteko kontsigna. Programa hasteko erak, hots, programaren lehen jarduerak,
garrantzi handia du. Lehen saioa programaren ezaugarriak azaltzeko aprobetxa dezakegu. “Ikasturte
honetan, astero adimen emozionalari buruzko hainbat jarduera egingo ditugu. Jarduera hauen bidez,
geure burua gehiago ezagutzen eta baloratzen ikasiko dugu, eta besteekin erlazionatzen ere ikasiko
dugu, zoriontsuago sentitu eta gure eguneroko egoeratan ondo molda gaitezen”.
7. Taldeko esku-hartzea zuzentzeko iradokizunak. Hainbat iradokizun metodologiko egin nahi
ditugu koordinatzailearentzat, bai helburuak aurkezteko, bai jolasen argibideak emateko, eta baita
autoritatea erregulatu eta ondorengo gogoeta egiteko ere.
7.1. Helburu eta eraikinen aurkezpena.
- Jarduera bakoitzaren helburuak era sintetikoz aurkeztea.
- Ikasleentzako egokia den hizkera erabiltzea, adina, taldea eta jarduera bakoitzaren
helburuak kontuan hartuz.
- Egin behar den lana ondo argitu behar da. Horretarako, jarduera aldez aurretik prestatu
eta irudikatzea komeni da.
- Argibideak ondo azaldu behar dira, jarduera burutzean eta helburuak lortzean
interpretazio okerrik egin ez dadin.
7.2. Burutzen ari garen jarduera antolatu eta erregulatzea.
- Taldeak ausaz antola daitezke; irakasleak ere egin dezake taldea antolatzeko
proposamena, eta ikasleek ere aukera dezakete taldeen eraketa. Aukeraketa
jardueraren, irakaslearen eta taldearen araberakoa izango da.
- Jardueran idazkari zeregina proposatzen bada, txandakakoa beharko du izan,
jarduerako parte-hartzaile guztiek egin dezaten.
7.3. Gogoeta-fasearen zuzendaritza. Hezkuntza emozionalaren jardueratan, eta beraz,
programa honetan, oso garrantzitsua da esku-hartzea koordinatzen duen helduak
gertatutakoaren gogoeta sustatzea eta gidatzea. Hausnarketa-fase honetan, irakasleak
hasieran jarritako helburuak ondo barneratu dituzten frogatu ahal izango du. Helduaren
zeregina zera da, jardueraren analisia eta gogoeta-fasea gidatzea. Heldua da taldearen
gidaria, eta beraz, ondorioak antzeman, azpimarratu eta sustatu behar ditu.
Gogoeta-fasea egiteko era asko daude, esaterako, galderak, eztabaidak,
brainstrominga, sintesia, eta abar:
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
23
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
- Jardueraren helburuei buruzko zuzeneko galderak.
- Sorturiko produktuen analisia: ikasleak jardueraren material zehatz bat egin badu
(marrazkiak, horma-irudiak, egunerokoak…), aztertu egingo dugu.
- Ekintzaren sintesia: taldekideen iritzi edo ikuspegia entzun ondoren, helduak ideia nagusiak
sintetizatuko ditu. Horretarako, ikasleen ikuspegi eta iritziak hartu beharko ditu kontuan.
- Ez da komeni ikasleek adierazitakoa epaitzea edo horren inguruko iritzi pertsonalik ematea,
ikasleen pentsamendu kritikoa bultzatzearren. Helduak egin beharko lukeena, gai jakin horri
buruzko informazio objektiboa edo datu argigarriak eskaintzea da (prentsa-albisteak edo
aldizkariak erabiliz, adibidez).
8. Iradokizunak:
- Ikasleen arteko entzute aktiboa sustatzea.
- Gogoeta eta arrazonamendua bultzatzea.
- Gertakari negatiboak antzematea, zuzeneko salaketarik egin gabe.
- Gogoeta sustatzeko, ikasleak borobilean jar daitezen bultzatzea, oztopotzat har daitekeen
mahaia alde batera utziz.
- Helburuak lortzeko egokiak diren jarrerak ahoz baloratzea, eta helburuak lortzen dituenean
taldeari errefortzu positiboa ematea.
- Jardueraren antolaketa: ikasleek banaka ezagutuko dute jarduera. Gero, talde txikitan
landuko dute eta, amaitzeko talde osoarekin landuko dute: partehartze aktiboa sustatzea.
- Hezitzailea bitartekaria izan behar da eta, aldi berean, jarduera-ereduak eskaintzen ditu
etengabe. Haurrek eredu horiek imitatu eta barneratu egingo dituzte. (3 eta 4 urteko
haurrekin, hezitzailea kolaboratzailea izango da, bitartekari baino gehiago).
- Komenigarria da bizitzan eta emozioetan oinarrituriko estrategiak erabiltzea: ipuinak,
txotxongiloak eta dramatizazioak.
- Jardueratan eguneroko bizitzako baliabideak erabiltzea: prentsa, argazkiak, aldizkariak…
- Taldearen parte-hartzea sustatuko duten jarduerak burutzea, nahiz eta noizbehinka
protagonismoa banakakoa izango den.
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
24
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Ebaluazioa, helburuen lorpena zehaztea ahalbidetzen digun balorazio-jarduera da. Ebaluazioak
iraunkorra eta prestakuntzazkoa izan beharko luke, eta tresna pedagogiko bihurtuko da. Hezkuntza-
programak ebaluatu egin behar dira. Horretarako, jardueren garapen prozesua eta azken emaitza
ebaluatu beharko ditugu.
Ebaluazioa beharrezkoa da programan jarri ditugun helburuak bete diren frogatzeko. Jarduera hau
batzuetan zaila, eztabaidagarria edo kritikagarria suerta daitekeen arren, oso aberasgarria da eta
programaren etengabeko hobekuntza sustatzen du, bere analisi, exekuzio eta emaitzaren indargune
eta ahulguneak identifikatzen laguntzen baitu.
Jakina da emozioak neurtzeak duen zailtasuna, emozioak subjektiboak baitira. Gaur egun oso gutxi
dira hezkuntza emozionala neurtzeko dauden tresnak. Horietako bat GROParen (2000) CEE delakoa
da (Hezkuntza Emozionalaren Galdeketa).
Jarraian, programa honen ebaluaziorako erabiltzen diren tresna kualitatiboak eta erabilgarriak izan
daitezkeen beste batzuk aurkeztuko ditugu:
Prozedura honen oinarriak “Saioen Egunerokoa” eta “Jardueren emaitzen analisia” egitean datza.
Horretarako, bi tresna proposatzen ditugu
• Egunerokoa, non gertatzen den guztia idatziko den. Kontaketaren bidez, izan diren
jarrerak, adierazi diren edukiak eta jarduera bakoitzaren emaitzak (marrazkiak, ipuinak,
mozorroak…) jasotzen dira. Egunerokoak eskaintzen duena baino espazio gehiago
behar badugu, produktuen argazkia egitea gomendatzen dugu.
• Galdeketa jarduera bakoitza amaitu ondoren programaren funtzionamenduari
buruzko gogoeta eskaintzen digun tresna da. Hobetzeko moduak identifikatzen
eta egoera edo zailtasunei aurre egiteko estrategia berriak garatzen laguntzen du.
Galdeketak ebaluazio-adierazle ugari ditu, eta jarduera bakoitzean hartu beharko lirateke
EBALUAZIOA
HELBURUAK
EDUKIAK
METODOLOGIA
EBALUAZIOA
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
25
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
kontuan: gogobetetze-maila, partehartze-maila, taldearen giroa, komunikazioa-
entzutea eta helburuen lorpen-maila.
• Gogobetetze-maila: jarduera garatzean taldekideek adierazten dituzten emozioak
behatzea. Berezko adierazpen emozionalak baloratu behar dira, esaterako: irribarrea,
aurpegiaren espresioa, zoriona…
• Partehartze-maila: talde txikitan edo talde handian egindako jardueretan ikasle guztiek
parte hartzen duten behatzea.
• Taldearen giroa: ikasleen adierazpen emozionala behatzea. Taldeko jardueretan
errespetua, elkarrizketa, koordinazioa edo erresistentzia, erasoa edo pasibotasun
jarduerak antzematen diren behatzea.
• Komunikazioa eta entzutea: ikasleek helduak eskaintzen dituen jardueren argibideak
entzuten dituzten behatzea, taldekideek gogoeta egiten dutenean elkarri entzuten dioten
behatzea, eta jarduera garatzean taldearen komunikazioa eraginkorra den behatzea.
• Helburuen betetze-maila: jarduera hasi dugunean jarritako helburuak lortu diren
baloratzea.
Adierazle hauek baloratzeko, 1etik 10erako eskala erabiliko da. Galdeketa amaitzeko, beste bi
alderdi kontuan hartzea gomendatzen dugu:
• Saioaren elementu positiboak eta zailtasunak, eta alderdi hauek hobetzeko erak.
• Saioaren iritzi subjektiboa.
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
26
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
Jarraian, ebaluazio-galdeketaren adibidea ikus dezakegu:
JARDUERA EBALUATZEKO GALDEKETA
Gogobetetze-maila
ALDERDI POSITIBOAK, ZAILTASUNAK ETA HOBETZEKO ERAK
IDATZ EZAZU SAIOARI BURUZKO ZURE IRITZIA
Partehartze-maila
Taldearengiroa
Komunikazioaeta entzutea
Helburuenlorpen-maila
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
27
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GARAPEN EMOZIONALA LEHEN HEZKUNTZAN
Eskolan hasteak harreman berriak izatea dakar: irakasleak haurraren eta ikaskidearen ekintzei egiten
dien ebaluazioa, gizartearen ulermena, gatazkak sortzea… Horrek guztiak trebetasun sozial eta
emozional berriak eskatzen ditu.
Hizkuntzaren eta norbere eta besteen emozioak adierazteko aukera agertzean, erregulazio
emozionalaren bide berriari ekiten dio ikasleak.
Emozioak haurrak bi urte inguru dituenean azaltzen dira, ni-aren onarpenarekin, eta etapa honetan
gehiago garatzen dira, arauak ulertu eta emozioek sortzen dituzten eraginen arabera jarduerak
ebaluatzeko gaitasunari esker.
Sei urte inguru dituenean, besteek bere emozioak antzeman eta horien adierazpena disimulatzeko
aukera duela ulertzen du haurrak.
Etapa honetan, haurra autokontzeptua sortzen hasten da, bere jarrera, jabetza eta familiaren
arabera.
Zazpi urtetik aurrera, haurrek emozio positibo edo negatiboak denboraren poderioz intentsitatea
galtzen dutela ikusten dute, emozioa sortu zuen pentsamendua pixkanaka alboratu egiten dugulako.
Gainera, emozio horiek ondoren izaten diren gertakarien arabera aldatzen dira; beraz, emozioa
desagertu egiten da ondorengo esperientzia emozionala kontrakoa bada.
Ikerketa batzuek ondorioztatutakoaren arabera, zazpi eta hamabi urte artean, haurrek emozio
negatiboak erregulatzen dituzte egoera kontrolaezinen aurrean. Estrategia azpimarragarrienak hauek
dira: distrakzio kognitiboa, laguntza soziala, berregituraketa kognitiboa eta emozioaren espresioa.
7 edo 8 urte inguru dituztenean, aldi berean bi emozio izan ditzaketela ulertzen hasten dira haurrak.
Zortzi edo hamar urterekin, eta ulermen emozional eta soziala handitzen doan heinean, haurrak bere
izaeraren alderdi gehiago definituko ditu.
Haurrek hamar urte inguru dituztenean hartzen dituzte kontuan, lehen aldiz, banakako faktoreak
–izaera eta aurretiko esperientzia, esaterako-.
Adierazpen emozionala erregulatzearen helburua zera izango da, zigorra ekiditea eta helduen
onarpena lortzea. Hamar urtetik aurrera, berriz, emozioak adierazteko onartzen diren arau kulturalen
-
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
28
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
balioa aintzatesten dute haurrek.
Hamaika urterekin, anbibalentzia emozionala azaltzeko gai dira haurrak. Emozioak erregulatzeko
gaitasuna bereziki garatzen dute etapa honetan.
AURRETIKO GOGOETAK
Hezkuntza-berrikuntzarako programa bat martxan jartzeak hainbat ondorio sor ditzake, hala nola:
ezustekoak, jarrera negatiboak, gaizkiulertuak… horrek guztiak programaren martxan jartzea
eta garapena zaildu dezake. Hori dela eta, zailtasun hauen aurrean erabilgarriak izan daitezkeen
estrategiak proposatzen ditugu:
- Irakasleei hezkuntza emozionalaren oinarrizko kontzeptuak eskaintzeak erronka handi
baten aurrean daudela eta erronka horri aurre egiteko gaitasun gutxi daukatela pentsatzeak
sor dakiekeen antsietatea gutxitzen lagun diezaieke. Beste irakasleak eta Orientazio
Departamentuko langileak laguntza handikoak izan daitezke.
- Hezkuntza emozionalean parte hartzen duten irakasleak eroso sentitu behar dira emozioez
hitz egiterakoan. Irakasle batek hezkuntza emozionalari buruzko zenbait ezagutza eskaintzeko
gaitasunik ez duela sentitzen duenean, komenigarria da orientatzaile psikopedagogikoa gelan
berarekin batera egotea, prozesu honetan lagun diezaion.
- Programa hau aplikatzeko, lehenik eta behin testuinguruaren analisia egin behar da, lehentasuna
duten beharrak identifikatzeko. Ezinbestekoa da, lan honetan, irakasleek parte hartzea.
-
lehen hezkuntza
gip
uzko
aik
asku
ntza
em
ozi
ona
la e
ta s
ozi
ala
29
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
- Programaren garapenak arrakasta izan dezan, oinarrizkoa da parte hartuko duen langileriaren
lankidetza.
- Hezkuntza emozionaleko programaren garapena prebentzio ez-zehatzeko estrategia gisa
ulertu behar da, hau da, gizartean eragina duten arazoei aurre egiteko prebentzio gisa erabil
daitezkeen ezaugarri pertsonalak indartzera dago bideratuta: droga-kontsumoa, indarkeria,
anorexia…
- Programaren garapena ez da jolas batzuk burutzea edo “errezeta” jakin bat; harantzago joan
behar dugu eta programa ikastetxearen beharretara, bertako langileetara eta lortu nahi diren
helburuetara egokitu.
- Ondoren aurkezten ditugun jarduerak martxan daude gaur egun eta Hirukide eta Laskorain
ikastetxeek garatutako hezkuntza emozionaleko programen parte dira. Tutoretzako orduan
burutzen ari dira, baina eskola arruntetan ere egin daiteke. Programa batek alderdi ezberdinak
dituela gogoratu behar dugu: testuinguruaren analisia, helburuak, aurkezten ditugun jarduerak,
aplikazioa eta ebaluazioa.
- Programa garatzen ari den bitartean, edozein egunetan gerta daitekeen bezala, zailtasunak,
arazoak eta krisiak izango dira, eta aldi berean, alaitasuna eta benetako aurrerapenaren
ziurtasuna ere sentituko da. Hori dela eta, talde-lana oinarrizkoa izango da, zailtasunei aurre
egin eta esperientzia atseginak partekatzen laguntzen duelako.
-
adimen
lehen hezkuntza1.go zikloa
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
urte6·8
-
adimen
lehen hezkuntza1.go zikloa
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
urte6·8
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
32
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
AURKIBIDEA
1. NOR NAIZ? (KONTZIENTZIA EMOZIONALA)
1.1. Zer sentitzen dut? 1.1.1.- Bikoteak aurkituko ditugu 1.1.2.- Emozio berrien argazkiak1.2. Nolakoa naiz? 1.2.1.- Bakarra eta berezia naiz 1.2.2.- Etengabeko dantza1.3. Egunero sentitzen ditut emozio desberdinak 1.3.1.- Emozioak asmatuko ditugu 1.3.2.- Lorea1.4. Nola ikusten naute besteek? 1.4.1.- Nola ikusten naute? 1.4.2.- Nire poltsak
2. NIK BIDERATZEN DITUT NIRE EMOZIOAK (EMOZIOEN ERREGULAZIOA)
2.1. Emozioak boteretsuak dira 2.1.1.- Botilak koloreztatuz 2.1.2.- Emozioen kartak2.2. Emozioek lagundu edo kalte egiten digute 2.2.1.- Semaforoa (1) 2.2.2.- Semaforoa (2)2.3. Zer egin dezaket emozioek lagun nazaten? 2.3.1.- Ezustekoa 2.3.2.- Ordularia2.4. Emozioak bideratzen ditut 2.4.1.- Antzezpenak 2.4.2.- Gogoetan2.5. Lasaitzen ikasten ari naiz 2.5.1.- Egurrezko panpina 2.5.2.- Alfonbra magikoa
3. GUSTUKO DUT NIRE BURUA (AUTONOMIA EMOZIONALA)
3.1. Baikorra naiz 3.1.1.- Pentsamendu baikorra 3.1.2.- Kartak 3.1.3.- Kutxa magikoa 3.1.4.- Nire albiste positiboen aldizkaria3.2. Nire buruan konfiantza dut 3.2.1.- Aulkien jokoa 3.2.2.- Besteak zoriontsu egiten ditut 3.2.3.- Gauza asko egiten ditut3.3. Gai naiz 3.3.1.- Ahalegindu egingo naiz 3.3.2.- Akatsak egiten ditugu
35 orr. 37 orr. 39 orr. 41 orr. 43 orr. 45 orr. (f) 47 orr. (f) 49 orr.
51 orr. 53 orr. 55 orr. 57 orr. (f) 59 orr. 61 orr. 63 orr. 65 orr. 67 orr. 69 orr.
71 orr. 73 orr. 75 orr 77 orr. 79 orr. 81 orr. 83 orr. (f) 85 orr. (f) 87 orr. (f)
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
33
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
4. LAGUN ONA NAIZ (GIZA ABILEZIAK)
4.1. Entzuten dizut 4.1.1.- Txandak errespetatuko ditugu 4.1.2.- Telegrama4.2.- Ulertzen dizut 4.2.1.- Trena 4.2.2.- Eskurik gabe4.3. Elkarrekin egiten dugu 4.3.1.- Zizarea 4.3.2.- Eskuak hartuz4.4. Hori ez zait gustatzen 4.4.1.- Erantzun positiboa emango dugu 4.4.2.- Errespetua4.5. Nire iritzia era egokian azaltzen dut 4.5.1.- Erakustaldia 4.5.2.- Globoen jolasa
5. NIRE HELBURUAK LORTZEN ARI NAIZ (BIZITZEKO TREBETASUNAK)
5.1.- Amesteko eskubidea dut 5.1.1.- Denok ditugu ametsak 5.1.2.- Anderren oparia 5.1.3.- Maskota5.2. Lanerako ohitura 5.2.1.- Igelen ipuina 5.2.2.- Zortearen txirringa 5.2.3.- Atsegin dut-ez dut atsegin5.3. Ohitura osasuntsuak 5.3.1.- Piramidea 5.3.2.- Osasun-liburua5.4.- Antolaketa- eta txukuntasun-ohiturak 5.4.1.- Nire lanaren plangintza 5.4.2.- Askaria 5.4.3.- Zapata-denda 5.4.4.- Puzzlea5.5. Laguntza jaso eta emateko ohitura 5.5.1.- Zirkuitua 5.5.2.- Korapiloa
3.4. Nire iritzia dut 3.4.1. Bakarra eta errepikaezina naiz 3.4.2. Ez ditugu gauzak berdin ikusten3.5. Nik erabakitzen dut 3.5.1.- Nola jokatuko zenuke? 3.5.2.- Atsegin zaidalako aukeratzen dut
89 orr. 91 orr. 93 orr. 95 orr.
97 orr. 99 orr.
101 orr. 103 orr.
106 orr. 107 orr.
109 orr. 111 orr.
113 orr.115 orr.
117 orr. 119 orr. 121 orr.
123 orr. 125 orr. 127 orr. (f)
129 orr. 131 orr. 133 orr. 135 orr. 137 orr.139 orr. 141 orr. 143 orr.
(f) Fitxa
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
34
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
35
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1. NOR NAIZ?
1.1. Zer sentitzen dut?
1.1.1. Bikoteak aurkituko ditugu
Sarrera
Oso garrantzitsua da umeak bere sentimenduak eta emozioak identifikatzea eta horiei aurre
egiteko tresnak ezagutzea. Emozio eta sentimendu ezberdinak daudela ikasiko dugu, hori
ona eta aberatsa baita.
Helburuak
Emozio ezberdinak ezagutu eta identifikatzea.
Metodologia
Ikasle bakoitzari, sentimendu baten izena idatzita izango duen txartela emango diogu, hala
nola: tristura, poza, beldurra edo maitasuna.
Emozio hauek errepikatuta egongo dira. Hau da, 20 ikasle badira, emozio bakoitzeko 5
txartel izango ditugu.
Ondoren, ikasleak tokatu zaion emozioa adierazi beharko du gorputz-atalak erabiliz.
Hori egin eta gero, bere emozio bera duen bikotea bilatu beharko du.
Hura topatzean, binaka jarriko dira eta emozioa elkarrekin adieraziko dute.
Bukatzeko, borobilean eseriko dira, eta ariketa egitean nola sentitu diren adieraziko dute.
Gustatu zaizue? Erraz egin duzue? Eta antzeko galderak egingo dizkiegu.
Baliabideak
Txartelak.
Iraupena
30 minutu.
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
36
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Orientazioak
Kontuan izan behar dugu talde kopurua bakoitia denean taldeetako bat hiru ikaslez osatuko dela.
Ariketa egiten duten bitartean, komenigarria izango litzateke musika lasaia jartzea.
Ariketa honetan, ikasleei asko kostatzen zaie hausnarketa egitea; beraz, irakasleak ezinbesteko
zeregina izango du galderak eginez, ikasleak entzunez...
NOR NAIZ?Zer sentitzen dut?
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
37
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1.1.2. Emozio berrien argazkiak
Sarrera
Norbere eta besteen emozioak identifikatzea adimen emozionala garatzeko lehen pausoa
da. Horregatik, gure hiztegi emozionala eratu eta hedatu egin beharko genuke.
Helburuak
- Sentimenduei eta emozioei era positiboan aurre egitea.
- Argazki ezberdinak ikusiz, zenbait sentimendu eta emozio ezagutzeko eta
sentitzeko gai izatea.
Metodologia
Saioa burutu baino lehenago, irakasleak argazki batzuk aukeratuko ditu edo ikasleei etxetik
ekartzea proposatuko die.
Emozio desberdinak adierazten dituzten argazkiak erakutsiko dizkiegu ikasleei eta beraiekin
komentatuko ditugu. Hau da, argazki bakoitzak zein emozio adierazten duen adieraziko
dugu, eta denei argazki berak emozio bera sortarazi dien galdetuko diegu.
Ondoren, emozio bakoitza gorputzeko zein ataletan sentitzen duten eta nola adierazten
duten azalduko dute (nazka, adibidez).
Bukatzeko, horma-irudiak egin daitezke emozioak taldetan sailkatuz.
Baliabideak
Argazkiak
Iraupena
60 minutu
NOR NAIZ?Zer sentitzen dut?
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
38
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Orientazioak
Ariketan edozein argazki talde erabil daiteke (jaki ezberdinen irudiak erakutsiko dizkiegu eta hauek
sortarazten dizkien emozioak komentatuko ditugu).
Psikomotrizitate gela egokia da ariketa egiteko, giro lasaia eta irekia eskaintzen baitu. Aldi berean,
musika jartzea edo argiak itzaltzea ere komenigarria izan daiteke.
NOR NAIZ?Zer sentitzen dut?
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
39
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1.2. Nolakoa naiz?
1.2.1. Bakarra eta berezia naiz
Sarrera
Gure burua ezagutzeak besteak ezagutzen laguntzen digu. Gure burua maitatu eta
ulertzeak besteak ulertu eta maitatzera bideratzen gaitu.
Helburuak
- Norbere burua ezagutzea eta maitatzea.
- Paregabeak eta desberdinak garela konturatzea eta onartzea
Metodologia
Ikasleei beraien argazki bat ekartzea eskatuko diegu. Gorputz osoko argazkia izan beharko
da. Bakoitzak, bere argazkian oinarrituz, nolakoa den idatziko du, bere ezaugarri fisikoak
kontuan hartuz (begiak, sudurra, eta abar).
Ondoren, ikasle bakoitzak izaera aldetik dituen ezaugarriak aipatuko ditu. Horretarako,
irakasleak ezaugarri jakin batzuk idatziko ditu arbelean: eskuzabala, lagun ona, alaia…
Talde handian gure arteko ezberdintasunei buruz hitz egingo dugu, guztiak ezberdinak
garela eta gutako bakoitza bakarra dela kontuan hartuz. Zer gertatuko litzateke denok
berdinak izango bagina? Bukatzeko, ikasle bakoitzak bere alderdi on bat aipatuko dio
ezkerrean duen ikasleari.
Bukatzeko, ikasle bakoitzak bere alderdi on bat aipatuko dio ezkerrean duen ikasleari.
Baliabideak
- Fitxa.
- Margoak.
Iraupena
60 minutu.
NOR NAIZ?
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
40
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
NOR NAIZ?Nolakoa naiz?
Orientazioak
Etxetik ekartzeko eskatu arren ikasleren batek argazkirik ekartzen ez badu, irakasleak bere
gorputzaren marrazkia egingo du.
Hausnarketa prozesuan, irakasleak gure burua maitatzearen garrantzia azpimarratu beharko luke.
Gure ingurukoek garenagatik maite gaituzte, eta ez egiten dugunagatik.
Komenigarria da irakasleak bere burua eredu gisa adieraztea, ariketan laguntzeko. Garrantzitsua
da, bestalde, irakasleak gelan duen kokapena, hau da, borobilean partaide gisa jardutea.
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
41
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1.2.2. Etengabeko dantza
Sarrera
Gure burua maitatzeak eta ulertzeak besteak ulertzea eta maitatzea laguntzen gaitu.
Helburuak
- Norbere burua ezagutzea eta maitatzea.
- Paregabeak eta desberdinak garela konturatzea eta onartzea.
Metodologia
Irakasleak musika jarriko duela esango die ikasleei. Musika entzutean dantzatzen hasiko
dira ikasleak, musikaren erritmoa mantenduz.
Une jakin batean, irakasleak ezaugarri bat esango du ozenki, hala nola: ilehoriak, martxoan
jaio direnak, iluntasunari beldurra diotenak, kirolari onak, eta abar. Une horretan irakasleak
musika itzaliko du eta ezaugarri hori dutenak irakaslearen eskuinean jarriko dira. Beste
guztiak geldirik geratuko dira beren tokian. Berriro musika piztu eta ikasleak dantzatzen
hasiko dira, irakasleak hurrengo ezaugarria aipatu arte. Bukatzeko, borobil batean jarriko
gara, atera diren ezaugarriez hitz egingo dugu eta ikasleei besteren bat bururatu zaien
galdetuko diegu.
Baliabideak
- Kasetea.
- Zinta.
Iraupena
30 minutu.
Orientazioak
Musika aukeratzerako orduan, komenigarria da musika alaia eta ezaguna erabiltzea.
Oztoporik gabeko gela erabili beharko genuke ariketa egiteko.
NOR NAIZ?Nolakoa naiz?
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
42
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Irakasleak kontuan hartu behar du ikasle guztiek parte hartu beharko dutela ariketan, hau da,
ezaugarri ezberdinak aipatu beharko dituela.
NOR NAIZ?Nolakoa naiz?
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
43
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1.3. Egunero sentitzen ditut emozio desberdinak
1.3.1. Emozioak asmatuko ditugu
Sarrera
Sentimenduak bihotzeko biztanleak dira, pentsamenduak buruko biztanleak diren bezala.
Gorputzak eta bihotzak bat egiten dute, eta beraz, gorputzaren bidez emozio ezberdinak
sentitu eta adierazten ditugu.
Helburuak
- Besteen emozioez eta sentimenduez jabetzea.
- Gorputzaren hizkuntzaz jabetzea.
Metodologia
Egoera hauek edo beste batzuk hartuko ditugu kontuan:
- Denbora luzez aritu zara etxeko lanak egiten, eta gero, lan horien bila joan
zarenean, norbaitek apurtu egin dizkizula konturatu zara.
- Zure familiako norbait oso gaixorik dago.
- Bakarrik geratu zara etxean.
- Gurasoekin bidaiatzera zoaz.
Egoerak kartulina ezberdinetan idatzi, moztu eta kaxa batean sartuko ditugu. Ondoren,
ikasleak kaxatik kartulina bat aterako du ausaz, eta aurpegia eta gorputza erabiliz, mimika
eginez, egoera hori antzeztuko du. Bitartean, beste ikasleek asmatu egin beharko dute
antzezten ari den egoera hori. Asmatzen duenak txanda hartu eta hurrengo egoera
antzeztuko du. Bukatzeko, borobil batean, egoera ezberdinez hitz egingo dugu. Zer sentitu
duten, zer nolako emozioak sortu dizkien eta abar galdetuko diegu.
Baliabideak
- Papera.
- Arkatza.
- Kutxa.
NOR NAIZ?
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
44
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Iraupena
60 minutu.
Orientazioak
Zenbat ikasle dauden, beste hainbat egoera prestatu beharko genituzke, antzezpenak banaka
egingo baditugu. Taldeka egiten baditugu, berriz, lau ikaslek osaturiko taldeak izango dira.
Sormena bultzatuko dugu, orientazioak argi erakutsiz eta egin ezin dena bakarrik aipatuz.
NOR NAIZ?Egunero sentitzen ditut emozio desberdinak
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
45
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1.3.2. Lorea (nire buruarekin pozik egon naiteke)
Sarrera
Orain arte emozioak sentitu ditugu, eta emozioen hiztegia sortzen ari gara. Hurrengo
pausoa gure emozioez hitz egitea izango da: Zein egoeratan sentitzen dut emozio hau edo
beste hau? Zein jokabide sortarazten dit horrek niri eta besteei?
Helburuak
- Sentimenduak adierazteko gai izatea.
- Denok antzeko sentimenduak ditugula konturatzea.
Metodologia
Irakasleak musika alaia jarriko du gelan. Ikasleei zer nolako emozioa sortarazi dien
galdetuko die. Kasu honetan, alaitasuna izango da. Ondoren, irakasleak ikasleei galdetuko
die pozik daudenean emozio hori gorputzaren bidez nola adierazten duten. Ikasle
bakoitzak, lore baten marrazkia duen kartulina batean, lorearen erdian “pozik” hitza idatziko
du. Ondoren, petalo bakoitzean idatziko du noiz edo zein egoeretan sentitzen diren pozik.
Borobilean eseriko gara, eta ikasle bakoitzari bere lorean idatzi duena ozenki irakurtzeko
aukera emango diogu. Bukatzeko, lorea apaindu eta zintzilika dezakegu.
Baliabideak
- Lorea.
- Margoak.
- Guraizeak.
Iraupena
60 minutu.
NOR NAIZ?Egunero sentitzen ditut emozio desberdinak
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
46
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
NOR NAIZ?Egunero sentitzen ditut emozio desberdinak
Orientazioak
Beste musika bat erabilita, beste sentimendu batzuk sortarazi ditzakegu: lotsa, beldurra... Lore
ezberdinak osatuz, sentimendu ezberdinak elkartuz, liburuxka bat egin dezakegu. Lorearen
petaloetan ateratako erantzun guztiak onartuko ditugu, ikasleek ideia guztiak errespetatu behar
direla ikus dezaten.
Argazkia
Nolakoa naiz kanpotik?
(Ezaugarri fisikoa)
Nolakoa naiz barrutik?
(Ezaugarri fisikoa)
Ez dut gustoko...
Gustoko dut...
Argazkia
Ez dut gustoko...
Gustoko dut...
Nolakoa naiz
kanpotik? (ezaugarri fis
ikoak)
Nolakoa naiz
barrutik? (izaera)
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
47
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1.4. Nola ikusten naute besteek?
1.4.1. Nola ikusten naute?
Sarrera
Autoezagutza lantzeko, gure alde positiboak eta baikorrak baloratzea ezinbestekoa da,
eta baita gure ahulguneak antzematea ere. Horretarako, besteen iritzia kontuan hartu eta
konparaketaren bidez gure ezaugarriak finkatzen ditugu.
Helburuak
- Gure buruaren ezagutza garatzea besteen iritziaren bitartez.
- Norbere ezaugarri positiboak baloratzea.
- Behaketaren gaitasuna lantzea.
Metodologia
Irakasleak ezaugarrien fitxa bana emango dio ikasle bakoitzari. Fitxak ezaugarri ezberdinak
adieraziko ditu, eta ezaugarri bakoitzaren ondoan dagokion marrazkia izango du. Fitxan,
ikasle bakoitzak bere izena jarriko du eta irakasleak bizkarrean zintzilikatuko dio zeloa
erabiliz.
Ikasleak sakabanatu egingo dira gelan, boligrafoa eskutan dutela. Ondoren, ikasle bakoitzak
ezaugarri adierazgarriena X batekin markatuko die beste ikasleei bizkarrean daramaten
fitxan. Honela jarraituko dugu ikaskide guztien fitxek X bat izan arte. Fitxa beteta dutenean,
borobil batean jarriko gara eta bost minutu emango dizkiegu idatzi dietena ikus dezaten.
Bukaeran, gogoeta egingo dugu: Zertaz konturatu naiz? Gustatu al zait? Zer da nire
ikaskideek niri jartzea nahiko nukeena eta jarri ez didatena? Lagunek ni naizen bezala ikusten
naute?
Baliabideak
- Arkatza.
- Kartulinazko fitxak, 50x30 zentimetrokoak.
- Zeloa.
Iraupena
60 minutu.
NOR NAIZ?
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
48
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Orientazioak
Aukeratutako ezaugarri guztiak positiboak izan behar dira. Ariketa argi azaldu behar zaie ikasleei,
emozioen marrazkiak erabiliz. Irakasleak erne egon beharko du ikasle bakoitzak besteari X
bakarra idatziko diola eta, aldi berean, guztiei idatzi dietela ziurtatzeko. Espazioaren antolaketa ere
garrantzitsua izango da, oztoporik gabeko espazioa izango delarik komenigarriena.
NOR NAIZ?Nola ikusten naute besteek?
NIRE IKASKIDEEK H
ONELA IKUSTEN N
AUTE
Alaia
Langilea
Lasaia
Lagun ona
Umoretsua
Bihotz onekoa
Eskuzabala
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
49
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
1.4.2. Nire poltsak
Sarrera
Aurreiritziak eta estereotipoa era desegokian erabiltzen ditugunean, autoezagutza eta
besteen ezagutza oztopatzeko arrisku handiagoa izaten dugu. Hori ekiditeko, estereotipo
nahiz aurreiritziak zuzen erabiltzen ikasi behar dugu.
Helburuak
- Norbere sentimenduak azaltzea.
- Aurreiritzi eta estereotipoen erabilpenak okerrera eraman gaitzakeela ohartaraztea
- Besteek gutaz pentsatzen dutena ezagutzea.
Metodologia
Irakasleak edozein motatako jostailuak ekarriko ditu gelara, poltsa batean. Ikasleei zera
galdetuko die: Ba al dakizue barruan zer dagoen? Kanpokoa ikusita barruan dagoena asma
al daiteke?
Ondoren, ikasleek poltsa deskribatuko dute, eta barruan dagoena asmatu beharko dute.
Banaka, ikasleek poltsan esku bat sartu eta ukitzen ari direna asmatzen saiatuko dira.
Bukatzeko, borobil batean eseri eta poltsari buelta emango diogu, eta orduan frogatuko
dute haurrek asmatu ote duten. Galdera hau erabiliz, hausnarketa bultzatuko dugu: Ohartu
al zarete batzuetan kanpotik era jakin batekoak garela eta barrutik ezberdinak garela?
Baliabideak
- Kaxa bat.
- Jostailu txiki bat.
- Paperezko poltsa bat.
- Aldizkariak.
- Guraizeak, kola, margoak.
NOR NAIZ?Nola ikusten naute besteek?
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
50
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Orientazioak
Ariketa egiteko beste aukera bat dago: paperezko poltsak eta aldizkariak banatuko ditugu.
Ikasleek poltsak edertu beharko dituzte aldizkarietako argazkiak erabiliz, beren burua nola ikusten
duten kontuan hartuz. Hau da, alaiak direla uste badute, alaitasuna islatzen duten argazkiak
aukeratuko dituzte.
Ondoren, irudiak poltsan itsatsiko ditugu eta, bukatzeko, ikasleek poltsak trukatuko dituzte.
Bukatzeko, eta borobilean, ikaskideei buruzko gauza berriak ikasi dituzten galdetuko diegu eta
alderdi horiek landuko ditugu.
NOR NAIZ?Nola ikusten naute besteek?
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
51
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
2.1. Emozioak indartsuak dira
2.1.1. Botilak koloreztatuz
Sarrera
Uneoro adierazten ditugu emozioak, baina intentsitate ezberdinarekin adierazi ohi ditugu.
Adierazten ditugun emozioek ondorio onak edo txarrak izan ditzakete bai gure buruarentzat,
baita besteentzat ere. Emozioen intentsitatea erregulatzeak bizitza kontrolpean izaten
laguntzen digu.
Helburuak
- Emozio bakoitzak intentsitate desberdinak dituela jabetzea.
- Denok emozio berdinak sentitzen ditugula ikastea.
- Intentsitate desberdinak sortarazten dituen egoerak aztertzea.
Metodologia
Emozioak aukeratuko ditugu (oinarrizko emozioak: haserrea, poza, tristura…) eta kolore
jakin bat emango diogu emozio bakoitzari. Ondoren, emozio horietako bat aukeratuko
dugu, haserrea adibidez (kolore beltza emango diogu); gela lau taldetan banatuko dugu
eta bakoitzari botila bat ur emango diogu. Talde bakoitzak margo tanta batzuk botako ditu
botilan, kolore intentsitate desberdinak lortuz. Borobilean eseriko gara eta denon artean
komentatuko dugu botila ezberdinek kolore intentsitate ezberdina dutela, eta hori bera
gertatzen dela emozioekin. Hau da, denok sentitzen ditugula emozioak, baina intentsitate
desberdinekin.
Bukatzeko, orri bana entregatuko diegu ikasleei, eta emozio intentsitate hori zein egoeratan
sentitzen duten idatziko dute. Bukatzen dutenean, elkarrekin komentatuko dugu.
2. NIK GIDATZEN DITUT NIRE EMOZIOAK
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
52
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Baliabideak
- Botila.
- Ura.
- Margoa.
- Orria.
Iraupena
60 minutu.
Orientazioak
Ariketa edozein emoziorekin egin daiteke. Haur bati emozio intentsitate handiak sortarazten dizkion
egoera berak beste bati emozio intentsitate txikia sortaraz diezaiokeela konturatuko dira ikasleak.
NIK ERREGULATZEN DITUT NIRE EMOZIOAK Emozioak indartsuak dira
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
53
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
2.1.2. Emozioen kartak
Sarrera
Intentsitate eta balorazioaren arabera, emozio bat edo beste sentituko dugu. Oso
garrantzitsua da familia bereko emozio ezberdinak antzematea, emozio horien
intentsitatearen arabera. Hau izango da gure emozioak erregulatzeko lehen pausoa,
emozioak identifikatzea, eta izena jartzea.
Helburuak
- Emozioen hiztegia aberastea.
- Emozioen intentsitateez jabetzea.
Metodologia
Irakasleak ondorengo emozioen kartak egingo ditu intentsitate ezberdina emanez: beldurra,
tristura, maitasuna eta alaitasuna.
Gelan kartak banatuko ditugu eta ikasleen zeregina familiak osatzea izango da, emozio
bakoitzari dagozkion kartak bilduz. Haurrak lauko taldetan elkartuko dira. Talde bakoitzari
karta joko bat banatuko dio irakasleak, eta familien karten jokoan erabiltzen diren arauak
jarraitu beharko dituzte. Karta guztiak banatuko dira. Banatu duenaren eskuinean dagoenak
hasiko du jokoa, eta edozein jokalariri eskatu ahal izango dizkio (banan-banan) familia bat
osatzeko behar dituen kartak.
NIK ERREGULATZEN DITUT NIRE EMOZIOAK Emozioak indartsuak dira
BELDURRA TRISTURA MAITASUNA ALAITASUNA
Kezka
Sustoa
Egonezina
Angustia
Pena
Bakardadea
Egonezina
Pesimismoa
Konfiantza
Segurtasuna
Laguntasuna
Onarpena
Poza
Kontentu
Gustua
Esker ona
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
54
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
Familia bateko karta bat eskuratzeko, ikasleak familia horretako kartaren bat izan beharko du
eskuan. Eskatu eta asmatzen badu (lagunak karta hori baldin badu eman egingo dio), huts egin
arte jarraituko du eskatzen (lehengo jokalariari edo berak nahi duenari). Huts egiten duenean
(lagunak karta hori ez badu), txanda pasako dio karta eskatu dion azken jokalariari, eta honek
jarraituko du jokoan.
Familia bat osatzen denean, mahai gainean utzi beharko da. Familia guztiak osatzen direnean,
karta gehien lortu dituenak irabaziko du (ez familia gehien lortu dituenak).
Iraupena
60 minutu.
Baliabideak
Kartak
Orientazioak
Nahi ditugun emozioak erabil ditzakegu. Bestalde, memoriaren jokoa ere baliagarria da gai hau
lantzeko.,
NIK ERREGULATZEN DITUT NIRE EMOZIOAK Emozioak indartsuak dira
laguntasuna
konfiantza pesimismoa
angustia
egonezina
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
55
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
2.2. Emozioek lagundu egiten gaituzte
2.2.1. Semaforoa (1)
Sarrera
Gertakizun baten aurrean sentitzen ditugun emozioak erregulatzea oso garrantzitsua da,
izan ere, gure erreakzioak kaltegarriak izan daitezke bai guretzat eta baita besteentzat ere.
Kontuan izan behar dugu emozioak erregulatu ahal izateko horiek menperatzen ikasi behar
dugula eta era egokian adierazteko gai izan behar garela.
Helburuak
- Emozioak modu egokian bideratzen ikastea.
- Emozioak identifikatzea.
- Bizi ditugun emozioak onartzea.
- Erantzunik egokiena aztertzea eta baloratzea.
- Emozioak erregulatzea.
Metodologia
Ikasle bakoitzak kontrola galarazi dion egoera baten berri emango du. Horretarako,
irakasleak egoera hauek adieraziko ditu:
- Futbolean jolasten ari gara eta gu baino handiagoak diren ikaskideek futbol zelaia
kendu nahi digute.
- Ilaran nago eta lagun bat nire postua kendu nahian dabil.
- Irakasleak zerbait galdetu dit gelan, eta akats egin dudanez, ikaskideek barre egin
dute.
Ondoren, denon artean egoera bat aukeratu eta aztertu egingo dugu. Irakasleak
kartulinazko hiru borobil izango ditu: gorria, laranja eta berdea.
NIK ERREGULATZEN DITUT NIRE EMOZIOAK
-
adim
en e
mo
zio
nala
lehe
n he
zkun
tza
1. g
o zi
kloa
• 6
· 8
urte
56
GIPUZKOAN emozioak: EZAGUTU, IKASI, LANDU, BIZI.
GIPUZKOA, IKASKUNTZA emozionala ETA SOZIALA
NIK ERREGULATZEN DITUT NIRE EMOZIOAK Emozioek lagundu egiten gaituzte
Borobil gorria altxatzean, emozioa identifikatu beharko dugu, hau da: Zer sentitu dut egoera horren
aurrean?
Borobil laranja altxatzean, berriz, hausnarketa egingo dugu: Zerk jarri du horrela?
Borobil berdea altxatzean, inori kalte egin gabe emozioak adierazteko modu egoki asko daudela
jakinaraziko diegu haurrei.
Adibidez: Futbolean jolasten ari gara…
- Borobil gorria: Haserrea sentitzen dut.
- Borobil laranja: Gu ari ginelako jolasten; zergatik utzi behar diogu jolasteari.
- Borobil berdea: Denok jolastuko gara elkarrekin. Futbol zelaia zatitu egingo dugu. Egun
bakoitzean talde bat jolastuko da.
Baliabideak
- Kartulina.
- Koloreak.
Iraupena
60 minutu.
Orientazioak
Agresibitatea antzematen dugun guztietan egin dezakegu ariketa hau; oso aproposa da lehenengo
mailako haurrekin egiteko.
-
adim
en e
mo
zio
nala
haur
hez
kunt
za
1. g
o zi
kloa
• 6