OINARRIZKO CURRICULUM DISEINUA

KIMIKAGINTZA-LANTEGIETAKO TEKNIKARIA

2

Aurkibidea 1. Tituluaren identifikazioa........................................................................................ 4 1.1. Izena.................................................................................................................... 4 1.2. Maila. .................................................................................................................. 4 1.3. Heziketa-zikloaren iraupena. .............................................................................. 4 2. Erreferentea (lanbide-perfila). ............................................................................... 4 2.1. Gaitasun orokorra. .............................................................................................. 4 2.1.1. Lanbide-gaitasunak. .......................................................................... 4 2.1.2. Erantzukizuna eta autonomia. ........................................................... 4 2.2. Lanbide-burutzapenak eta lanbide-portaerak. .................................................... 5 2.3. Produkzio-prozesuko kokapena. ......................................................................... 6 3. Irakaskuntzak. ........................................................................................................ 7 3.1. Heziketa-zikloaren helburu orokorrak. ............................................................... 7 3.2. Lanbide-moduluak. ............................................................................................. 7 1. Lanbide modulua: Kimika aplikatua ....................................................... 7 2. Lanbide modulua: Prozesu kimikoaren zerbitzu osagarriak ................... 13 3. Lanbide modulua: Kimikagintzako lanak ............................................... 18 4. Lanbide modulua: Prozesu kimikoen tresneria eta kontrola ................... 22 5. Lanbide modulua: Antolamendua, segurtasuna eta ingurune kimikoa ... 25 6. Lanbide modulua: Lan-prestakuntza eta orientabidea ............................ 30 7. Lanbide modulua: Kalitatea eta etengabeko hobekuntza ........................ 33 8. Lanbide modulua: Lantokiko prestakuntza ............................................. 34 3.3. Heziketa-zikloaren sekuentziazioa eta denboralizazioa. .................................... 37 3.3.1. Iraupenak. .......................................................................................... 37 3.3.2. Sekuentziazioa. ................................................................................. 37 4. Irakasleak. .............................................................................................................. 38 4.1. “Kimikagintza-lantegiak” heziketa-zikloko lanbide-moduluetan irakaskuntza-

atribuzioa duten irakasleen espezialitateak. ....................................................... 38 4.2. Titulazioen baliokidetasunak irakaskuntzan aritzeko. ........................................ 39 5. Irakaskuntzak emateko gutxieneko baldintzak. ..................................................... 39 5.1. Espazioak. ........................................................................................................... 39 6. Konbalidazioak eta korrespondentziak. ................................................................. 40 6.1. Lanerako Lanbide Heziketarekin konbalida daitezkeen lanbide-moduluak. ...... 40 6.2. Lan-praktikarekin korrespondentzia izan dezaketen lanbide-moduluak. ........... 40

3

6.3. Batxilergoko jakintzagaiekiko konbalidazioak. ................................................. 40

4

1. Tituluaren identifikazioa 1.1. Izena: "Kimikagintza-lantegiak”. 1.3. Iraupena: 1.400 ordu. 2. Erreferentea (lanbide-perfila) 2.1. Gaitasun orokorra • Prozesu kimiko desberdinen oinarrizko eta kontrol-lan guztiak egitea, ekipoen

funtzionamendua, abiaraztea eta geldiaraztea kontrolatuz, ezarritako segurtasun-, kalitate- eta ingurumen-baldintzetan, eta ekipoen oinarrizko mantentzeaz arduratuz.

2.1.1. Lanbide-gaitasunak • Prozesuaren oinarrizko eta kontrol-lanen ikuspegi orokorra eta koordinatua edukitzea, instalazio eta ekipo

desberdinen funtzioa ulertuz produkzioaren helburuak betetzearren. • Planta kimikoko lanpostu desberdinetara eta lanbidearekin zerikusia duten berrikuntza teknologiko

desberdinetara egokitzea. • Planta kimiko bateko lanei eta prozesu-kontrolari dagozkien informazioa eta lengoaia sinbolikoa oro har

interpretatu eta ulertzea. • Oinarrizko prozesu kimikoek dituzten behar termikoak, lurrunezkoak eta aire egokituari dagozkionak

aplikatzea, dagozkion ekipoak eta instalazioak eraginez, erregulatuz eta sekuentziatuz, lan osagarria prozesuarekin sinkronizatuz, ezarritako prozedurak erabiliz eta hauetan balizko anomaliak ebaluatuz (eta, hala badagokio, jakinaraziz).

• Prozesu kimikoaren oinarrizko lanak bideratu edo/eta kontrolatzea, bai landan eta bai kontrol-gelan, aldagaien balioak ezarritako mailetan mantenduz lehengaien eta prozesuko materiaren kontrola eta berariazko entseguak eginez, produkzio-datuak erregistratuz eta laneko gorabeheren edo anomalien berri emanez.

• Bere talde funtzionaleko kideekin oztoporik gabeko harremanak edukitzea, taldeari esleitu zaizkion helburuak betetzeaz arduratuz, besteen lana errespetatuz, zeregin kolektiboak antolatu eta zuzenduz eta aurkitzen diren eragozpenak gainditzen lagunduz, kideen eta menpekoen ideien aurrean tolerantziazko jarrera izanik.

• Bere lana egitean eta, bereziki, plantako beste arlo batzuekin koordinazio handia eskatzen duten eragiketetan eta hauek burutzen dituen taldeko kideen artean, komunikazio eraginkorra izatea, aginduak eta informazioa interpretatuz, argibide garbiak azkar emanez eta dagokionari informazioa eman eta laguntza eskatuz lanean ezustekoak gertatzen direnean.

• Balizko larrialdi-egoeretan, alarma-seinaleak soseguz eta eraginkortasunez transmitituz, bere taldeko kideen jarduerak zuzenduz eta balizko arrisku, kimikoak aurreikusi/zuzentzeko segurtasun-baliabideak aplikatuz jokatzea.

• Eduki politeknikoa edo/eta polifuntzionala duten ekintza-multzo bat burutzea, autonomoki, bere lanbideari dagozkion tekniken esparruan eta finkatutako metodoez.

• Arazoak konpontzea eta erabaki indibidualak hartzea, bere eskumenean dagozkion ezarritako arauei jarraiki, eta erabaki horiek beste arloekiko koordinazioan, ekonomian edo segurtasunean dituzten ondorioak garrantzitsuak direnean kontsultatuz.

• Planta kimikoan aurreikusi ez diren egoeren aurrean, kontsultatu eta dagokion pertsonarengana jo behar ote duen jakitea.

2.1.2. Erantzukizuna eta autonomia Teknikari honi, goragoko maila duten teknikariek esleitutako funtzioen eta helburuen esparruan eta dagozkion lanerako arloetan, oro har, ondoko autonomia-gaitasunak eskatuko zaizkio:

5

• Prozesu etena: Bere eskumeneko ekipoa abiaraztea, ekipoa materia egokiez mantentzea eta ekipoaren aldagaiak egokitzea. Berau garbitu eta kontserbatzea, lana bukatu eta ekipoa deskargatu ondoren. Kalitate-kontrolerako laginak hartzea. Segurtasunerako ekintzak burutzea. Entsegu sinpleak egitea.

• Prozesu jarraitua: Bere lan-arloaren garbiketa eta kontserbazioa. Prozesuko aldagaien egokitzapena,

kontrola eta erregistroa. Kalitate-kontrolerako laginak hartzea. Entsegu sinpleak egitea. Segurtasunerako ekintzak burutzea.

2.2. Lanbide-burutzapenak eta lanbide-portaerak Ondokoak dira profesionalak burutu eta/edo azaldu behar dituen burutzapen eta portaera esanguratsuenak: 1. Gai kimikoak prestatu eta entseatzea. • Lehengaiak/produktu kimikoak eta egokitzapen-materiala hartu edo/eta biltegiratzea, zehaztutako

baldintzetan eta eskatutako segurtasunaz. • Kalitate-kontrolerako laginak hartzea, zehaztutako baldintzetan eta tresneria egokiaz. • Analisi sinpleak finkatutako denbora, modu eta segurtasunaren arabera egitea. • Bere lanaren emaitzen datuak erregistratu eta gorabeheren berri ematea. 2. Instalazioak prestatu eta prozesu kimikorako zerbitzu osagarriak erabiltzea. • Prozesuan finkatutako baldintza termikoak ematea, sorgailuetan, trukatzaileetan eta hotz-unitateetan lan

eginez. • Lurruna prozesurako baldintza onetan lortzea, lurrun-galdarekin jardunez. • Airea edo beste zenbait gas eskatutako baldintzetan ematea. 3. Prozesu kimikoko lanak egitea. • Ekipoak eta ardurapeko arloa garbi eta antolaera egokian mantentzea. • Lehen mailako mantentzeaz arduratzea eta bere arloko makina eta instalazioen beste mantentze-lan batzuk

prestatu/jarraitzea, mantentze-fitxaren arabera eta finkatutako prozeduraz. • Prozesuan materialak solidoen edo/eta fluidoen garraio-lanen bitartez banatzea, eskatutako baldintzetan. • Nahasketak eta disoluzioak prozesurako finkatu diren prozeduren arabera egitea. • Nahasketa baten osagai solidoak edo/eta fluidoak lortzea, bereizketa mekanikoaren eragiketa egokien

bitartez eta eskatutako ezaugarriez. • Nahasketa baten osagai solidoak edo/eta fluidoak lortzea, bereizketa difusionalaren eragiketa egokien

bitartez eta eskatutako ezaugarriez. • Prozesu-erreakzio kimikoen bitartez agindutako produktu kimikoak lortzea, erreakzio-ekipoak egoki

erabiliz. • Produktu kimikoak agindutako eta kalitate-kontrolak onartutako egokitzapen-materialez ontziratzea. 4. Prozesu kimikoa kontrolatzea • Prozesu jarraituen eta etenen abiaraztean eta geldiaraztean parte hartzea, prozedura batzuen arabera eta

eragiketak sinkronizatuz. • Prozesuan kontrol-tresnen bitartez jardutea, eragiketa-erregimena lortzeko. • Prozesuaren aldagaiak ezarritako tresnez eta aldizkakotasunez neurtzea. • Prozesua produkzio-planaren arabera kontrolatzea. • Neurketa- edo kontrol-datuak finkatutako prozedura, aldi eta sekuentzien arabera erregistratzea. 5. Fabrikazio zuzenari, segurtasunari eta ingurumenari dagozkion arauen arabera jokatzea.

6

• Instalazioetan eta arloetan ekipoak erabiltzea, segurtasuneko barne-arauak betez. • Egindako lanetan, segurtasunari dagozkion barne-arauak eta arrisku kimikoa saihesteko ingurumenari

dagozkionak aplikatzea. • Arrisku pertsonalak babes indibidualerako ekipoak erabiliz saihestea. • Larrialdietan denbora eta modu egokian erantzutea • Ordezkoarekin eta beste sailekin eraginkortasunez koordinatzea. • Produkzio kimikoaren edo/eta arazketa-prozesua zaintzea, ingurumena babesteko neurriak errespetatuz. 2.3. Produkzio-prozesuko kokapena • Lanbide- eta lan-ingurunea Lanbide-irudi honek bere jarduera ibilgailuen mantentzeko sektorearen barruan, elektromekanikaren arloan, burutzapen-prozesuaren barruan garatu ahal izango du. Bere jarduera ondoko azpisektoreetan garatu ahal izango du nagusiki: • Oinarrizko kimika: Petrolioaren errefinaketa, petrokimika gasak, kimika ez-organikoa, kimika

organikoa, ongarriak, lehengai plastikoak, kautxu sintetikoa, pigmentuak eta zuntz sintetikoak. • Kimika eraldatzailea: Pinturak, bernizak, lakak, itsasgarriak, inprimategi-tindagaiak, argazki-material

sentikorra, olio esentzialak eta substantzia aromatikoak, kolak eta ehungintza eta larrugintzarako jelatinak, xaboiak, detergenteak, lixibak, lehergailuak, argizaria eta parafinak.

• Oinarrizko lan kimikoak egiten diren instalazioak dituzten beste produkzio-sektore batzuetan (arazketa, metalurgia, eta abar).

Oro har, aipatutako produktuen fabrikazioan jarduten duten enpresa handi edo ertain publikoak nahiz pribatuak. Ekipoen mantentzearekin edo kalitate-kontrolarekin zerikusia duten lanetan, ekipoen arduradunekin erlazio funtzionala dauka. • Ingurune funtzionala eta teknologikoa Lanbide-irudi hau produkzio/prestaketa-, burutzapen-, kontrol-, manipulazio- eta ontziratze-funtzioetan/azpifuntzioetan kokatzen da nagusiki. Teknika eta ezagutza teknologikoek industria-kimikaren eremua hartzen dute beren baitan. Ondoko hauekin zuzeneko lotura dute: • Fabrikazio-prozesua: planta kimiko bateko ekipoak eta eskala handian eta prozesu jarraituetan oinarrizko

lanak egiteko prozesuen kontrol-tekniken multzoa. • Substantzia kimikoen ezaugarrien eta propietateen ezagutza, zuzen manipulatzeko eta berauei lotutako

arrisku kimikoak saihesteko. • Lanbideak, ereduzko lanposturik garrantzitsuenak Lanbide-orientazioko helburua izanik, ondoren, tituluaren perfilean definitutako lanbide-gaitasuna eskuratu ondoren bete daitezkeen lanbideak eta lanpostuak aipatzen dira: • Planta kimikoko operadorea. • Landa-operadorea. • Galdaren operadore/gidaria

7

• Labeen operadore/gidaria • Distilazioko operadore/gidaria • Nahasketen operadore/gidaria • Lehorketako operadorea • Lehengaien prestaketarako operadorea • Operadore erreaktorista • Polimerizazioko operadorea • Panel-operadorea edo panelista • Kontrol-operadorea. 3. Irakaskuntzak 3.1. Heziketa-zikloaren helburu orokorrak. I. Beharrezko terminologia, tresnak eta metodoak ulertu edo/eta aplikatzea, materiaren propietate

fisikokimikoak neurtzeko eta prozesu kimikoen kontrola egiteko. II. Prozesu kimikoko oinarrizko lan nagusiak interpretatu, aztertu eta egitea, prozedurak behatuz eta

osagaietan eta produktuetan eskatutako ezaugarriak lortuz. III. Prozesu kimikoen kontrol-seinale edo -informazio esanguratsuenak kontrolatu beharreko materiaren

aldagai fisikokimikoekin eta, halaber, prozesuko erregulazio-elementuetan eta kontrol-sistemetan burutu beharreko jarduerekin erlazionatzea, gerta litezkeen desbiderapenak eta ekintza zehatzak identifikatuz.

IV. Lan-baldintzek osasun pertsonalean, kolektiboan eta ingurumenean eduki ditzaketen ondorioez jabetzea, baldintza horiek hobetzearren, prebentzio- eta babes-neurri egokiak erabiliz.

V. Erabiltzaile-informatika bere lanbide-jarduerara aplikatuta erabiltzea, planta kimikoko informazio-, komunikazio- eta kudeaketa-baliabide gisa.

VI. Industria-jarduera arautzen eta baldintzatzen duen lege-, ekonomia- eta antolamendu-markoa ulertzea, lan-harremanek dakartzaten eskubideak eta betebeharrak identifikatuz.

VII. Bere lanbideari lotutako informazio- eta prestakuntza-bideak erabili eta bilatzea, ezagutza eta sektore kimikoan lanbideratzea eta, halaber, lanbide-gaitasunen bilakaera eta sektoreko teknologia- eta antolamendu-aldaketei egokitzea ahalbidetzen diotenak.

VIII. Sektore edo eremu honetan garatu beharreko prozesuen soluziobideak aurkitzen laguntzea eta parte hartzea, ingurumenerako ondorio negatiboak minimizatzeko moduan, eta bere lanaren bitartez, prozesuen etengabeko hobekuntzan parte hartzea.

3.2. Lanbide-moduluak 1. lanbide-modulua. KIMIKA APLIKATUA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Produktu kimiko desberdinak beren propietateez, formulez eta izenez zehaztea, beren sailkapena eta

manipulazioa egokia eta segurua izan dadin. 2. Kontzentrazio zehatzeko disoluzio-mota desberdinak prestatzea, teknika eta ekipo egokien laguntzaz. 3. Erreakzio kimiko desberdinak eta erreakzioen zinetikan eragina izan dezaketen faktoreak bereiztea. 4. Substantzia bat parametro desberdinen neurketaz identifikatu, zehaztu eta kuantifikatzea, entsegu

fisiko eta analisi kimikoetarako finkatutako prozeduren arabera. 5. Identifikazio-entseguetan esperimentalki jasotako datuak kalkuluen eta grafikoen bitartez lantzea,

emaitzak adieraziz eta baloratuz. 6. Industria-prozesu kimiko baten kontrolerako edo substantzia kimikoen analisirako laginak zuzen

hartzea. 7. Esperimentazio- eta manipulazio-alorrean orden, zehaztasun eta garbitasunerako jarrera erakustea.

8

8. Gai eta produktu kimikoak jaso, ordenatu eta sailkatzea, beren ezaugarri fisiko, jarduera kimiko eta, industria-biltegiratzearen ikuspegitik, beren manipulazioak eta toxizitateak dakartzaten arriskuen arabera.

b) Ebaluazio-irizpideak 1. Produktu kimiko desberdinak beren propietateez, formulez eta izenez zehaztean, beren sailkapena eta manipulazioa egokia eta segurua izan dadin, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Ontziak markatzeko sistemen edo zehaztapen teknikoei buruzko dokumentuen laguntzaz, substantzia

sinpleak eta konposatu kimikoak identifikatzea, behaketaren bitartez eta beren propietateekin alderatuz.

• Konposatu kimikoen formulazio- eta nomenklatura-ariketak ebaztea, nazioarteko arauak erabiliz, osagaiak diren elementuen propietateen arabera lotura-mota eta sistema periodikoan duten kokagunea adieraziz.

• Konposatu kimiko desberdinak multzo funtzional, egoera fisiko, kopuru eta aurkezpen-moduaren, ontziratzearen eta manipulazioak dakartzan arriskuen arabera sailkatzea.

2. Kontzentrazio zehatzeko disoluzio-mota desberdinak prestatzean, teknika eta ekipo egokien laguntzaz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Disoluzioak beren fase fisikoaren eta kontzentrazioaren arabera zehaztea. • Kontzentrazio-unitate desberdinetan adierazitako disoluzioak lortzeko beharrezko kalkuluak ebaztea. • Disoluzio baten prestaketa-moduak kontzentrazio-unitate bakoitzaren eskakizunen arabera bereiztea,

etapa desberdinak eta zeregin honetarako beharrezko ekipoak finkatuz. • Disoluzioen prestaketa egitea eta, era berean, beren diluzioak, masak, bolumen egokiak neurtuz eta

prestaketa-teknika beharrezko segurtasunez erabiliz. • Lehengaien eta erreaktiboen galerak minimizatzea. 3. Erreakzio kimiko desberdinak eta erreakzioen zinetikan eragina izan dezaketen faktoreak bereiztean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Analisi, sintesi edo arazketa batean aurkitutako erreakzio-mota desberdinak identifikatzea. • Kalkulu estekiometrikoak egitea azido/base, hauspeatze eta oxidazio/erredukziozko erreakzio

kimikoei buruz, erreakzioaren izaera exotermikoarekin edo endotermikoarekin erlazionatuz, eta erreakzio kimikoetan esku hartzen duten substantzien kopuruak zehaztearekin zerikusia duten ariketa eta problemak ebaztea.

• Laborategian erreaktibo sinpleekin prozesu kimikoak egitea eta erreakzioaren abiaduran eragina duten faktoreak identifikatzea (presioa, Tª, laginaren egoera fisikoa, ingurunearen pH, disolbagarritasuna, kontzentrazioa, oxidatzaile edo erreduktoreen presentzia,...), bertan gertatzen diren eta erreakzioaren martxa ondorioztatzea ahalbidetzen duten aldaketa esanguratsuak behatuz.

4. Substantzia bat parametro desberdinen neurketaz identifikatu, zehaztu eta kuantifikatzean, entsegu fisiko eta analisi kimikoetarako finkatutako prozeduren arabera, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Jarraitu beharreko prozedura interpretatzea, egin beharreko lanak identifikatuz eta neurtu beharreko

substantziaren parametroarekin erlazionatuz. • Disolbagarritasun-produktuaren kontzeptua hauspeatze baten agerpenarekin edo agerpenik ezarekin

erlazionatzea. • Erreakzio kimikoak izaten diren ingurunearen pH-rekin erlazionatzea. • Analisi kuantitatiboaren eta kualitatiboaren artean bereiztea, kasu bakoitzean helburuak eta

aplikatutako teknikak bereiziz. • Analisi-metodo kimikoak berauek egiteko aparatu eta tresnekin erlazionatzea.

9

• Materiala, tresnak eta neurgailuak substantzien parametro fisikoak zehazteko prestatzea, zein egoeratan dauden egiaztatuz.

• Metodo analitikoak analizatu beharreko lagin-motaren eta aurreikus daitezkeen emaitzen arabera bereiztea.

• Metodo analitikoen artean lagina organikoa edo ez-organikoa izatearen arabera bereiztea. • Analisi egiteko beharrezko disoluzioak edo erreaktiboak prestatzea, prozeduraren zehaztapenen

arabera. • Neurri kuantitatiboak metodo analitiko sinpleen bidez erabiltzea, hala nola bolumetria elementalak. • Substantziak identifikatzeko beharrezkoak diren ezaugarri batzuen (dentsitatea, biskositatea, irakite-

tenperaturak, urtze-tenperaturak, pH, kolorea...) balioak neurtzea. • Emaitza zuzen bat emateko beharrezkoak diren lagin bereko balorazio-kopurua zehaztea, emaitza

hauen artean zeintzuk diren botatzekoak adieraziz eta jasotako guztien artean emaitza adierazgarria nola lortu azalduz.

5. Identifikazio-entseguetan esperimentalki jasotako datuak kalkuluen eta grafikoen bitartez lantzean, emaitzak adieraziz eta baloratuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Prozeduran deskribatutako euskarrietan jasotako emaitzak erregistratu/artxibatzea, unitate egokietan

adieraziz. • Substantzien identitatea ondorioztatzea konstante- edo eredu-taulen laguntzaz, analisi kimikoetako eta

entsegu fisikoetako datuetan oinarrituta. • Datuen zeharkako neurketaren bitartez emaitzak kalkulatzeko adierazpen matematikoak zuzen

erabiltzea. • Funtzio eta neurtutako aldagaia grafikoki irudikatzea, bertan emaitzak lortzeko datuak sartuz. • Erreferentzia-balioaren eta identifikazio-teknikaren aplikazioan jasotako balioaren arteko emaitzak

alderatzea. • Jasotako emaitza problema-substantziaren adierazgarria den zehaztea, balio edo erregistro batzuekin

alderatuz. • Jasotako emaitzen multzoa entseguko substantziaren identifikazio segurua den argudiatzea. • Txostenak aurkeztea, entsegu bat egitean erabili den teknika, neurtu beharreko parametroa, eta unitate

egokietan adierazitako emaitza argi eta garbi erakutsiz. • Emaitzak esleitutako denboran adieraztea. 6. Industria-prozesu kimiko baten kontrolerako edo substantzia kimikoen analisirako laginak zuzen hartzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Industria-prozesu kimiko batean substantzia baten laginketa automatikoa edo eskuzkoa egiteko

erabilitako metodo nagusiak bereiztea. • Laginak hartzeko ekipoak eta tresnak identifikatzea, materiaren egoera eta baldintza fisikoen arabera. • Finkatutako prozedurak interpretatzea lagina adierazgarria izan dadin. • Lagina hartzeko prozedura burutzea, lagina ontzi egokian jasoz eta bere nolakotasunaren araberako

baldintzetan gordez. • Lagina markatzea, eredu eta beste laginetatik bereizteko, eta laginketak industria-jarduera kimikoan

duen garrantziaz jabetzea. 7. Esperimentazio- eta manipulazio-alorrean orden, zehaztasun eta garbitasunerako jarrera erakustean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Emaitza esperimentalak beharrezko zehaztasunez adieraztea. • Entsegu-materiala eta -tresneria arduraz erabiltzea. • Lanpostua garbia eta ordenatua edukitzea, ekipoetan eta osagarrietan garbitasun-teknikak aplikatuz. • Prozedura burutzean kalitate, segurtasun eta ingurumeneko araudia betetzea. • Dagoen denboran egin beharreko lana egoki banatzea.

10

8. Gai eta produktu kimikoak jaso, ordenatu eta sailkatzean, beren ezaugarri fisiko, jarduera kimiko eta, industria-biltegiratzearen ikuspegitik, beren manipulazioak eta toxizitateak dakartzaten arriskuen arabera, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Gaiak jasotzea, albaranak eta hauek egindako eskaerekin duten korrespondentzia egiaztatuz, bai

kopuruari eta bai kalitateari dagokionez. • Gai eta produktu kimikoen ordenazio- eta biltegiratze-suposizio praktiko batean:

− Gai solido, likido eta gaseosoak biltegiratzeko erabiltzen diren teknika eta ekipo nagusiak bereiztea.

− Lehengaiak eta produktu kimikoak beren identifikazioa eta iraungipena ahalbidetzeko prozeduraren arabera etiketatzea.

− Lehengaien eta produktu bukatu kimikoen ordenazio-baldintza edo/eta -irizpide nagusiak identifikatzea.

− Industria-biltegiratzean produktu kimikoak sailkatzeko moduak bereiztea. − Produktuak biltegiratze-eskakizunen arabera ordenatzeko eta biltegiratzeko ibilbide logiko batzuk

deskribatzea. − Biltegiko izakinak euskarri informatikoaz kontrolatzea.

• Hondakin arriskutsuak (prozesuen, iraungitako erreaktiboen… ondoriozkoak) ingurumenari buruzko araudiaren arabera kudeatzea.

c) Edukiak I. multzoa: MATERIAREN EGITURA ETA KONPOSATU KIMIKOEN LENGOAIA Prozedurazkoak: • Egitura elektronikoak elementuen erreaktibitatearekin eta beren beste zenbait propietateekin

erlazionatzea. • Elementuen propietate periodikoak (radio atomikoa eta ionikoa, ionizazio-potentziala eta afinitate

elektronikoa) sistema periodikoan duen kokagunearekin identifikatzea. • Metalen eta ez-metalen artean bereiztea. • Konposatu ioniko, kobalente eta metalikoen propietateak alderatzea, eguneroko bizitzako kasuetara

aplikatuz. • IUPACen arauak aplikatzea konposatu kimiko desberdinak izendatu eta formulatzeko. • Eguneroko bizitzan, industrian eta biologian garrantzi handia duten substantzia makromolekularrak

identifikatzea. • Gas perfektuaren legea aplikatzeari eta masa atomiko eta molekularrak kalkulatzeari dagozkien

ariketa numerikoak ebaztea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Lavoisier eta Proust-en legeak. Dalton-en teoria atomiko-molekularra. • Gay-Lussac-en legea eta Avogadro-ren hipotesia. • Mol-aren kontzeptua “substantzia-kopuruaren” unitate gisa. Gas perfektuen legea. Masa atomikoa eta

masa molekularra. • Atomoa. Thomson, Rutherford, Bohr-en eredu atomikoak. • Zenbaki kuantikoak. Egitura elektronikoa. • Sistema Periodikoa. Propietate periodiko garrantzitsuenak (radio atomiko eta ionikoa, ionizazio-

potentziala eta afinitate elektronikoa). • Lotura kimikoak: ionikoa, kobalentea eta metalikoa. Molekularteko loturak: hidrogeno-zubia eta Van

der Waals-en indarrak. • Konposatu ez-organiko garrantzitsuenen formulazio eta nomenklatura. IUPACen arauak. • Karbono-atomoaren egitura eta propietateak. Karbonoaren loturak. Konposatu organikoak. Multzo

funtzionalaren kontzeptua. Hidrokarburoen nomenklatura eta formulazioa, funtzio oxigenatuak eta nitrogenatuak. Isometria.

• Kimika makromolekularrerako sarrera. Makromolekula naturalak eta sintesikoak (plastikoak).

11

Jarrerazkoak: • Zientzialari desberdinek historian zehar gaurko zientziari egin dizkioten ekarpenak aintzakotzat

hartzea. • Elementuak sistema periodiko batean ordenatzeak berauek aztertzeko eta beren jokabidea

aurreikusteko eduki zuen garrantzia baloratzea. • Eredu atomikoen garrantzia eta beren behin-behinekotasuna zientziaren izaera ez-dogmatiko eta

aldakorraren oinarri gisa baloratzea. II. multzoa: ERREAKZIO KIMIKOA ETA DISOLUZIOAK Prozedurazkoak: • Erreakzio kimikoak aldaketa kimikoen eta energia-aldaketen arabera sailkatzea. • Erreakzio kimikoen mota desberdinak eraketaren eta emaitzaren arabera alderatzea. • Prozesu kimiko interesgarri batzuetara aplikazio termokimikoak egitea. • Erreakzio batean Gibbs-en entropiaren eta energia librearen aldaketa kualitatiboki aztertzea. Prozesu

kimiko interesgarri batzuetarako aplikazioak. • Oreka-egoera aldatzen duten faktoreak identifikatzea. • Substantzia gaseoso, ur-disoluzio eta disolbatzen ari diren solidoen kasura oreka kimikoak aplikatzea. • Erreakzio-abiaduraren eta zein faktoreren menpe dagoen kualitatiboki aztertzea. Industria- eta

biologia-prozesu batzuetan katalizatzaileak erabiltzea. • pH-ren eta erredukzio-potentzialaren neurketa. • Hauspeatze bat agertzen den ala ez zehazteko kalkuluak egitea. • Oxidatzaileen eta erreduktoreen eskala bat esperimentalki egitea. • Disolbagarritasunean eragina duten faktore desberdinak zerrendatzea. • Disoluzioen kontzentrazioak kalkulatzea. • Erreaktiboen eta eredu-disoluzioen prestaketa eta balorazioa, ondoren erabiltzeko etiketatuz eta

kontserbatuz. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Erreakzio kimikoa. Erreakzio-motak. Ekuazio kimikoen esangura. Erreakzioen egokitzapena.

Estekiometria. Baliagarritasun analitikoak. • Termokimika. Erreakzio endotermikoak eta exotermikoak. Termodinamikaren lehen printzipioa.

Entalpia. Hess-en legea. Aktibazio-energia. • Oreka kimikoak. erreakzio kimikoen alderdi kimikoak. Erreakzioaren abiadura. Le Chatelier-en legea.

Oreka kimikoa bere konstanteek zehaztea: Kc eta Kp. • Protoien transferentzia-erreakzioa. Arrhenius-en eta Brönsted-Lowry-ren teoria. Azido/base oreka

uretan: uraren disoziazioa eta pH. • Azido eta base indartsuak. Azidoen eta baseen disoziazio-konstanteak uretan. Disoluzio

erregulatzaileak. • Hauspeatze-erreakzioak. Solido ionikoen disolbagarritasuna. Disolbagarritasun-produktuaren

konstantea. • Elektroien transferentzia-erreakzioak. Oxidazio/erredukzioa. substantzia oxidatzaileak eta

erreduktoreak. Oxidazio/erredukzioaren egokitzapena. Erredukzio-potentzial normalak. • Lorbide-erreakzioak eta sintesikoak: organikoak eta ez-organikoak. • Erreakzio organikoak: ordezkapen, adizio eta ezabaketakoak. • Disoluzioak: kontzentrazioa adierazteko eta kalkulatzeko moduak. • Disoluzioak prestatzeko prozedurak. Jarrerazkoak: • Erreakzio kimikoa analisi kimikoaren oinarria dela jabetzea. • Erreakzio kimikoek zientzian, teknikan eta gizartean duten garrantzia eta, oreka kimikoaren kasu

zehatzean, industria-prozesu batzuetan duten garrantzia baloratzea. • Disoluzioak eguneroko bizitzan kontsideratzea. • Produktu kimikoek oro har osasunean, bizi-kalitatean, arte-ondarean eta ingurumenean dituzten

ondorioak kritikoki aztertzea. • Ariketak, txostenak eta jarduerak aurkeztean argitasuna, garbitasuna eta ordena baloratzea.

12

• Lengoaia zehatzak eta zehaztasun matematikoak aztertutako kontzeptuetan duten garrantzia baloratzea.

III. multzoa: MATERIALAK ETA PRODUKTU KIMIKOAK: SAILKAPENA ETA

BILTEGIRATZEA Prozedurazkoak: • Materialak hartzea. • Albaranak eta eskaerak egiaztatzea. • Produktuen, lehengaien eta erreaktiboen etiketak eta piktogramak identifikatzea. • Materialak etiketako zehaztasunen arabera egiaztatzea. • Produktuak eta erreaktiboak arriskuaren arabera sailkatzea. • Laborategiko eta industria-kimikako biltegiaren artean bereiztea. • Produktu edo erreaktibo kimiko baterako biltegiratze-sistema, -tokia edo -baldintzak proposatzeko

aukeratutako irizpidea justifikatzea. • Babes pertsonalerako ekipoak egin beharreko lanekin identifikatzea. • Hondakinak ezabatzeko teknikak aplikatzea. • Orden- eta garbitasun-arauak arrisku-faktoreekin identifikatzea. • Artxibo primarioak edo informatikoak egitea, produktuen kopurua, egoera eta banaketa adieraziz. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Biltegi bateko azpiegitura. Segurtasun-ezaugarriak eta -gailuak. • Produktu kimikoen ordenazio-, sailkapen- eta biltegiratze-sistemak. • Biltegiratze-teknikak eta -ekipoak. Segurtasun-baldintzak. Arrisku-piktogramak eta adierazpenak. • Izakinak euskarri informatikoez identifikatu eta kontrolatzeko sistemak. • Lan-giroa eta ingurumena babestea biltegiko jardueretan. Jarrerazkoak: • Enpresako barne-arauak eta arau ofizial idatziak kontuan hartzea eta betetzea. • Lanak ezarritako epeetan egiteak duen garrantziaz jabetzea. • Ingurune hurbilarekiko interesa. • Norberaren eta besteen osasuna aintzakotzat hartzea. • Edukiak argi eta garbi azalduz artxiboak aurkeztearen aldeko jarrera erakustea. • Jasotako argibideak interpretatu eta arduraz betetzea. • Biltegiaren erabilera optimizatzea, logikaz eta eraginkortasunez jokatuz. IV. multzoa: IDENTIFIKAZIO-TEKNIKA ESPERIMENTALAK ETA

MATERIAREN NEURKETA Prozedurazkoak: • Laginketa-guneak aukeratzea. • Laginak hartzeko metodo automatiko edo eskuzkoak proposatzea. Laginketa-ekipoa eta -materiala. • Laginen ontziraketa, garraioa, markaketa eta egokitzapena egitea. • Kontserbazio-teknikak aztertzea eta entsegu edo analisirako laginak prestatzea. • Substantzien identitatea eta kontzentrazioa praktikoki zehaztea, analisi kimiko sinpleen teknikak eta

kalkuluak aplikatuz. • Laborategian eta “in situ” analisi-esperimentu kualitatibo eta kuantitatibo organiko eta ez-organikoak

sekuentziatu eta egitea, nagusiki bolumetrikoak diren prozesuen eta entsegu fisikoen bitartez. • Substantzia organikoak eta ez-organikoak zuzeneko entseguen bitartez identifikatzea. • Analisi-fitxa eta -buletinak egitea, aplikatutako teknikak eta dagozkion unitateetan jasotako emaitzak

adieraziz. • Kalkulu numerikoak eta grafikoak egitea metodo bolumetrikoen bitartez substantzia organikoak eta

ez-organikoak kuantifikatzeko. • Analisiak eragindako hondakinak jaso eta tratatzea, neutralizatuz, landuz eta biltegiratuz edo botaz,

jokabide hori ingurumenari buruzko araudiaren arabera justifikatuz.

13

• Prozedura-eskemak antzeko laginetara estrapolatzea. • Analisi kimikoa industria-prozesuan dauden produktuen kalitate-kontrolera aplikatzea. • Lan-toki desberdinen analisia: ehungintza, petrokimika, pintura eta berniz, lurringintza eta kosmetika,

pestizida, ongarri, eta abarren prozesu kimikoko plantak. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Gaiak eta materialak laborategian manipulatzeko teknika orokorrak. • Laborategiko materialaren garbiketa-teknikak. • Materiaren masa eta bolumena neurtzea. • Laginak hartzea: laginketaren metodoak, ekipoak eta prozedurak. Lege-araudia. • Materia identifikatzen duten propietate fisikokimikoak (dentsitatea, urtze- eta irakite-tenperatura, bero

espezifikoa). • Tresna, aparatu, ekipo eta prozedura esperimentalak. • Analisi kualitatiboa. Oinarriak eta metodoa. Produktu kimikoak identifikatzea. • Analisi kualitatiborako zuzeneko metodo eta zeharkako metodo sistematizatuak. • Industrian eta laborategian erabiltzen diren teknika, prozedura esperimental eta ekipoak. • Analisi kuantitatiboa. Zehaztasuna eta doitasuna. Kalkulua. Erroreak, Zifra esanguratsuak. • Bolumetria: kontzeptu orokorrak eta azterketa esperimentala. Balorazio-kurbak. adierazleak. Patroi

primarioa. Bolumetriei buruzko oinarrizko kalkuluak. • Metodo bolumetrikoak, neutralizazioa, hauspeatzea,, konplexometriak eta erredoxa. • Analisi kuantitatibo ez-organikoari lotutako kalkuluak eta grafikoak. Jarrerazkoak: • Material eta ekipo egokiak egin beharreko analisiaren arabera erabiltzeak duen garrantzia baloratzea,

ondoko hauek kontuan hartuta: laginaren tamaina, izaera eta mota, behar den zehaztasuna eta doitasuna.

• Zehaztasuna, azkartasuna eta garbitasuna lagina hartzean eta analisia egitean. • Substantzia organikoen eta ez-organikoen erabilerarekin zerikusia duten segurtasun, higiene eta

ingurumenari buruzko prozedura eta arauak errespetatu eta betetzea, substantzien toxizitate, sukoitasun, eta abarren arabera.

• Lan-tokiaren ordena eta garbitasuna, bai eta erabilitako laborategi-materialarena ere, aintzakotzat hartzea.

• Laborategian dauden aparatu eta tresnak erabiltzean kalitate, segurtasun eta ingurumeneko arauak eta erabilera-argibideak errespetatzea.

• Laborategiko jardueretako oharrak hartzea eta neurketa zehatzak egitea positiboki baloratzea. • Laborategiko materiala egoki tratatzea, gal edo honda ez dadin. • Elkarlana eta adiskidetasuna talde-lanak egitean. • Programatutako jarduera esperimentalak arduraz, xehetasunez eta garbitasunez egitea. • Egin beharreko jardueraren araberako lan-jantziak eta babes-baliabideak erabiltzea. 2. lanbide-modulua. PROZESU KIMIKOAREN ZERBITZU OSAGARRIAK a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Beroa sortzeko ekipoen eta hotz-unitateen funtzionamendua aztertzea, lan- eta kontrol-parametroak

prozesuan behar den energia-ekarpenarekin erlazionatuz. 2. Beroa trukatzeko ekipoak erabiltzea, simulatzaileen edo laborategi-eskalako ekipoen bitartez, beroa

transferitzeko lanak egiteko. 3. Lurrun-galdarak erabiltzea, eskala txikian edo simulatzaileen bitartez, prozesuan behar den lurruna

lortzearren. 4. Industria-produkzio edo -arazketako prozesu kimiko bateko uraren erabilera eta tratamendu

desberdinak zehaztea, operadore-mailan, arazketa-ekipoak eta instalazioak kontrolatuz. 5. Industria-erabilerako airearen eta bestelako gasen erabilera, produkzioa eta egokitzapena produkzioko

eta inguruneko osagarri desberdinekin erlazionatzea, industria-prozesu kimiko desberdinetan.

14

b) Ebaluazio-irizpideak 1. Beroa sortzeko ekipoen eta hotz-unitateen funtzionamendua aztertzean, lan- eta kontrol-parametroak prozesuan behar den energia-ekarpenarekin erlazionatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Beroa sortzeko erabiltzen diren erregai-motak identifikatzea, errekuntza-prozesuan bere berotzeko

indarrarekin eta bere manipulazioak dituen arriskuekin erlazionatuz. • Labe-motaren bat deskribatzea, industria-prozesu kimikoetan bere eraikuntza-formak, zati nagusiak

eta aplikazioak adieraziz. • Labeen prestatze-, abiarazte- eta geldiarazte-sekuentzia eta, halaber, labea bere mantentzerako

prestatze-lanak zerrendatzea. • Mantentze-beharrak labe-mota desberdinekin erlazionatzea. • Labearen neurketa-tresnekin eta erregulazio-elementuekin lan egitea, energiaren ekarpena eta labearen

segurtasuna kontrolatzeko, keen analisiaren zuzeneko neurketak eginez. • Hozkailuetan gehien erabiltzen diren fluido hoztaileak identifikatzea, bai eta beren manipulazioak

dakartzan arriskuak ere. • Hozkailu-motak nagusiki kontsumitzen den energia-motaren arabera sailkatzea. • Eskemetan oinarrituta, hozkailu baten zati nagusiak interpretatzea, zati bakoitzaren funtzioak

adieraziz, bai eta bere osagarriak eta erregulazio- eta kontrol-elementuak ere. • Hotz-instalazio batean mantendu beharreko elementuak bere mantentze-fitxan oinarrituz

identifikatzea. 2. Beroa trukatzeko ekipoak erabiltzean, simulatzaileen edo laborategi-eskalako ekipoen bitartez, beroa transferitzeko lanak egiteko, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Beroa transmititzeko moduak bereiztea eta bero-trukagailuetan gehien erabiltzen diren materialen

bero-konduktibitatearen taulak erabiltzea. • Trukagailu-mota desberdinak identifikatu eta sailkatzea, lan-baldintzen eta industria-prozesu

kimikoetarako aplikazioaren arabera. • Bero-trukagailuen garbiketa-metodo desberdinak substantzia eta baliabide egokiez identifikatzea, izan

daitezkeen inkrustazio-mota desberdinak identifikatuz. • Bero-trukagailuren batean (lurrungailua, hozkailua, kondentsadorea edo irakingailua) abiarazi,

funtzionarazi eta geldiarazteko maniobrak egitea, balbulei ekinez eta adierazleak (presioa, tenperatura) kontrolatuz.

• Materiaren eta energiaren balantze sinple baten kalkulua egitea bero-trukagailuetan. 3. Lurrun-galdarak erabiltzean, eskala txikian edo simulatzaileen bitartez, prozesuan behar den lurruna lortzearren, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lurrun-mota desberdinak definitzea, horietako bakoitzari lotutako energia finkatuz, eta lurrunaren

propietate termodinamikoekin erlazionatzea. • Eskemetan oinarrituz, galdara baten zati nagusiak interpretatzea, zati bakoitzaren funtzioa adieraziz,

bai eta bere osagarrienak eta erregulazio- eta kontrol-elementuenak ere. • Galdaren kondukzioan abiarazteko, funtziona arazteko eta geldiarazteko lan-sekuentzia identifikatzea,

presioa aldarazi dezaketen kausak identifikatzeko, segurtasun-baldintzak mantenduz. • Galdararen mantentzea (koipeztatzea, junturak) galdaren eskuliburuan ezarritako aldizkako azterketak

eta garbiketak eginez. • “Presioko tresnen araudian” ereduzko parte bateko agindutako lan-frogak betetzea. 4. Industria-produkzio edo -arazketako prozesu kimiko bateko uraren erabilera eta tratamendu desberdinak zehaztean, operadore-mailan, arazketa-ekipoak eta instalazioak kontrolatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

15

• Uraren baliabide hidriko desberdinak ezagutzea, uraren propietate fisiko eta kimikoekin erlazionatuz. • Uraren tratamenduak bereiztea, afluente gisa hartuta, bere xedearen arabera: prozesuko ura, hoztekoa,

galdaretarakoa... • Ur-arazketa bateko tratamendu fisiko, kimiko edo mikrobiologikoak prozesuan afluente edo efluente

gisa erabiltzeko behar den uraren kalitatearekin erlazionatzea. • Ur desberdinen laginetan substantzia disolbatu, esekidurak eta koloideak ikusi eta antzematea,

laborategiko teknikak eta ekipoak erabiliz. • Ur-arazketak ingurumenaren babesean duen garrantzia justifikatzea. 5. Industria-erabilerako airearen eta bestelako gasen erabilera, produkzioa eta egokitzapena produkzioko eta inguruneko osagarri desberdinekin erlazionatzean, industria-prozesu kimiko desberdinetan, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Industria kimikoetan erabilitako airearen eta gas geldoen konposizioa deskribatzea, bai eta

konprimagarritasunaren eta egoera-aldaketaren ezaugarriak ere beren geldotze-, instrumentazio-, garraio-erabilera eta gainerako industria-erabilerei dagokienez.

• Aire konprimatuaren instalazio bat osatzen duten elementuak identifikatu eta deskribatzea, eta instalazioa zerbitzu orokorretarako eta instrumentaziorako zaintzea.

• Aire konprimatuaren instalazio bateko elementuen mantentze-beharrak identifikatzea. • Aire-egokitzapenaren prozesua azaltzea bere lehorketa, hezadura, arazketa eta urtzeari dagokienez,

airearen nahiz gas geldoaren eta osagarrien produkzio-, garraio- eta biltegiratze-instalazioak interpretatuz.

• Lan-zona bateko airearen ezaugarri beharrezkoak (zona garbia, presio positiboa,...) manipulatu edo produzitu beharreko produktuaren arabera erlazionatzea.

c) Edukiak I. multzoa: INDUSTRIA KIMIKOKO ETA PROZESUETAKO EKIPOETAN

OINARRIZKO MANTENTZE ELEKTRIKO ETA MEKANIKORAKO ELEMENTUAK

Prozedurazkoak: • Makinak eta ekipoak beren mantentzerako prestatzeko lanak egitea. • Ekipoen mantentze-beharrak beren eraikuntza-ezaugarriak (materiala, osagaiak...) eta beren erabileren

arabera bereiztea. • Ekipo edo instalazio batean mantendu beharreko elementuak beren mantentze-fitxan oinarrituz

identifikatzea. • Makinen eta ekipoen lehen mailako mantentzea (koipeztatzea, zebatzea, garbiketa…) egitea, Beren

mantentze-fitxetan ezarrita dagoenaren arabera. • Ekipoen garbiketa-metodo desberdinak substantzia eta baliabide egokiez identifikatzea. • Erabilera-eskuliburuetan ezarritako aldizkako azterketak egitea ekipoetan. • Prozesu farmazeutikoaren zerbitzu osagarriekin zerikusia duten lanleku eta lanpostu desberdinak

aztertzea. • Prozesu farmazeutikoaren zerbitzu osagarriekin zerikusia duten lanbideetan lana lortzeko prozesuak

burutzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Prozesu kimikoetan askotan erabiltzen diren materialak. Metalak eta ez-metalak, aleazioak. Propietate

mekanikoak eta eraikuntzazkoak. Korrosioa. • Mantentzea: definizioa, alderdiak eta helburua. • Prebentzio-mantentzearen metodoak:

− Aldizkako mantentzea. − Prebentziozko aldizkako azterketak. − Lantegiko mantentzea programaren arabera.

• Lantegi/plantako ekipo eta instalazioen lehen mailako mantentze-lanak. Printzipio orokorrak. Garbitasuna. Koipeztatzea. Tresneriaren zaintzak.

16

• Lan mekaniko sinpleak. Energia elektrikoa. Aginte bidezko babes-sistemak: kontaktoreak, erreleak eta koadro elektrikoak. Aparatu elektriko eramangarriak. Motor elektrikoak.

• Paper- eta oregintza-prozesuaren zerbitzu osagarriekin zerikusia duten lanbideak. • Beste maila batzuetan lanbidearekin zerikusia duten ikasketak. Jarrerazkoak: • Mantentzeak prozesu kimikoko segurtasunerako duen garrantzia baloratzea. • Mantentze-lana egitean kalitate, segurtasun, higiene eta ingurumeneko arauak betetzea. • Beste sailekin koordinatzea, tailerrarekin batez ere. • Beste kideekin koordinatzea, haien iritziak errespetatuz. • Lanbide-iguripenak eta dagozkion gaitasunak kontrastatzea ahalbidetzen duen informazioa lortzeko

interesa erakustea. II. multzoa: INDUSTRIA-KIMIKARI ETA LEHEN MAILAKO MANTENTZEARI

APLIKATUTAKO ADIERAZPEN GRAFIKOKO TEKNIKAK Prozedurazkoak: • Prozesu kimikoen fluxu-diagramen eta planta-eskemen bidezko analisiak. • Prozesu kimikoen ekipo eta makinen zati nagusiak identifikatzea, beren eskema eta planoetan

oinarrituta. • Prozesu kimikoak planta-eskemen eta fluxu-diagramen bitartez zehaztea. • Segurtasun-sinbologia eta -seinaleztapena interpretatzea. • Fabrikazio-prozesuan ekipoek ematen dituzten seinale edo informazioak identifikatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Industria kimikoari aplikatutako marrazki-arauak. Instalazio kimiko, aparatu elektriko eta mekanikoei

aplikatutako kolore-kodea eta sinbologia. • Funtzioen eta estatistiken irudikapen grafiko cartesiarrak. • Prozesu kimikoen fluxu-diagramak. • Ekipo eta instalazio kimikoen planoak eta eskemak. Jarrerazkoak: • Planta kimikoko arriskuaren prebentzioan seinaleztapenak duen garrantzia baloratzea. • Ordena, zehaztasuna eta garbitasuna prozesuen burutzapen eskematikoak. • Lan-taldean integratzea. III. multzoa: TERMOTEKNIA. BEROAREN ETA LURRUNAREN SORKUNTZA

ETA TRANSMISIOA. HOTZAREN SORKUNTZA Prozedurazkoak: • Erregai desberdinen bero-ahalmena zehaztea, horren arabera sailkatuz eta beren manipulazioak

dakartzan arriskuak identifikatuz. • Labeen prestaketa-, abiarazte-, pizte- eta geldiarazte-lanak zerrendatzea. • Mantentze-beharrak identifikatzea, labe-motaren arabera. • Labea bere mantentzerako prestatzeko lanak zerrendatzea. • Keen zuzeneko analisi-neurketak egitea. • Labearen energia-ekarpena eta segurtasuna kontrolatzea, labearen neurketa-tresnak eta erregulazio-

elementuak erabiliz. • Hozkailuetan gehien erabiltzen diren fluido hoztaileak sailkatzea, beren erabilera eta

prozesagarritasunaren arazo tipikoak kontuan hartuz. • Hozkailu baten zati nagusiak eskemak oinarritzat hartuz interpretatzea, zati bakoitzaren funtzioak

adieraziz, bai eta bere osagarriak eta erregulazio- eta kontrol-elementuak ere. • Hotz-instalazio bateko “mantentze-fitxa” bat erabiltzea mantendu beharreko elementuak

identifikatzeko.

17

• Beroa transmititzeko mekanismoak interpretatzea sistema tipikoetan: bero-trukagailuak, eta horietan gehien erabiltzen diren materialen bero-konduktibitatearen taulen erabilera.

• Bero-trukagailuetan garbiketa-metodoak gerta litezkeen inkrustazio-mota desberdinen arabera hautatzea.

• Balbulak erabiltzea eta adierazleak (tenperatura, presioa...) kontrolatzea, bero-trukagailuren bat abiarazi, funtzionarazi eta geldiarazteko.

• Bero-trukagailuetan materiaren eta energiaren balantze sinpleak egitea. • Lurrunari lotutako energia-taulak erabiltzea. • Galdara baten zati nagusiak eskemak oinarritzat hartuz interpretatzea, zati bakoitzaren funtzioak

adieraziz, bai eta bere osagarriak eta erregulazio- eta kontrol-elementuak ere. • Galdara bateko presio-aldaketaren kausak interpretatzea, segurtasun-baldintzak betez. • Galdararen mantentzea egitea, eta galdaren erabilerarako eskuliburuaren arabera, aldizkako azterketak

eta garbiketak. • “Presioko aparatuen araudian” agintzen diren ereduzko zati bateko lanen probak egitea. • Beroa, lurruna, hotza sortzeko eta transmititzeko aparatu, ekipo eta instalazioak erabili eta prest

uztearekin zerikusia duten lanak zehazten dituzten datuak biltzea, bai eta lanbideratzeko prozedurak ere.

Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Beroaren eta tenperaturaren kontzeptuak eta unitateak. Neurketa-tresnak. • Presioa, neurketa eta unitateak. Presioaren, bolumenaren eta tenperaturaren arteko erlazioa. • Egoera-aldaketak. • Energia-iturri termikoak eta alternatiboak. Errekuntza-prozesua. Erregai- eta errekari-motak.

Erregaiak eraginkortasunez erabiltzeko kontuan hartu beharreko faktoreak (bero-ahalmena, errautsen edukia, egoera fisikoa...). Erregailuak.

• Bero-garraioa. Lurrun-motak eta bere erabilerak konposizioaren eta kalitatearen arabera. • Bero-sortzaileak, bero-trukagailuak eta lurrun-galdarak.

− Printzipio fisikoak. Ekipoen identifikazioa eta funtzionamendua. Prozesuen eta ekipoen informazio errealaren analisia.

− Presioko tresnen araudia. Segurtasun-gailuak. • Laborategiko edo/eta tailerreko eskalan egindako ekipoen prestaketa-, kondukzio- eta mantentze-lanen

prozedurak eta teknikak. Jarrerazkoak: • Babes-neurrien (norberarekiko, kolektibitatearekiko eta ingurumenarekiko) garrantzia baloratzea. • Segurtasun-arauek produkzio-prozesuko jarduera guztietan duten garrantzia baloratzea.

• Bere lanpostu edo lan-arloan eta erabiltzen dituen ekipo, zerbitzu edo produktuen orden- eta

garbitasun-arauak betetzea. • Lan-ekipoan integratzea. • Lanbide-igurikapenak eta norberaren gaitasunak kontrastatzea ahalbidetzen duen informazioa lortzeko

interesa. IV. multzoa: UR-ARAZKETA Prozedurazkoak: • Baliabide hidriko desberdinak sailkatzea, uraren propietate fisiko eta kimikoen arabera. • Afluente gisa hartuta, uraren tratamenduak bere helburuaren arabera identifikatzea. • Uraren arazketa-prozesu bateko tratamendu fisiko, kimiko edo mikrobiologikoak prozesuaren afluente

edo efluente gisa erabilia izateko behar den uraren kalitatearekin erlazionatzea. • Ur desberdinak laborategiko teknika eta ekipoez analizatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Uraren konposizioa, ezaugarriak eta propietateak afluente eta efluente gisa. • Ur-tratamendurako planta:

− Tratamendu fisiko, kimiko eta mikrobiologikoak.

18

− Ur gordinaren tratamendu-prozedurak galdaretarako, hozketarako eta prozesurako. − Industria-uren tratamendurako prozedurak. − Ura hozteko eta berreskuratzeko dorreak. − Hondakin-uren arazketa. − Lehen mailako, bigarren mailako tratamenduak eta berariazkoak. − Araztaileetako lanak eta hauen kontrola. − Ur-ezaugarriak zuzenean neurtzeko entseguak.

Jarrerazkoak: • Ur-arazketak ingurumenaren babesean duen garrantzia baloratzea. • Lan-ingurunean kalitate, segurtasun, higiene eta ingurumeneko arauak betetzea. • Ordena, zehaztasuna eta garbitasuna analisiak egitean. • Beste kideekin koordinatzea, beren iritziak errespetatuz. V. multzoa: AIREAREN ETA BESTELAKO GASEN TRATAMENDUA,

GARRAIOA ETA BANAKETA Prozedurazkoak: • Parametroez eta neurriez aire hezea, aire konprimatua eta bestelako gasak definitzen dituzten

faktoreak zehaztea, beren erabilerekin erlazionatuz. • Aire hezearen edo/eta aire konprimatuaren instalazioen eskemak eta diagramak interpretatzea. • Airearen egokitzapen-prozesua zehaztea, produkzio- eta biltegiratze-instalazioen eskemak eta

diagramak interpretatuz, bai airearenak eta bai gas geldo eta osagarrienak. • Airearen kalitatea manipulatu edo produzitu beharreko produktu-motaren arabera zehaztea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Gas-sistemak definitzen dituzten printzipioak. Presioaren, bolumenaren eta tenperaturaren arteko

erlazioa. • Airearen eta bestelako industria-gasen konposizioa eta ezaugarriak. Propietateak eta kimika-industrian

dituzten aplikazioak. • Airearen eta bestelako gasen tratamendu- eta banaketa-instalazioak zerbitzu orokorretarako eta

instrumentaziorako. • Azken tratamenduak: lehorketa, iragazketa eta presio-erregulazioa. • Segurtasun-baldintzak. Jarrerazkoak: • Beste sailekin koordinatzea, batez ere mantentzearekin. • Bere lanpostu edo lan-arloan eta erabiltzen dituen ekipo, zerbitzu edo produktuen orden- eta

garbitasun-arauak betetzea. • Kalitate, segurtasun, higiene eta ingurumeneko arauak lan-ingurunean aplikatzea. 3. lanbide-modulua. KIMIKAGINTZAKO LANAK a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Produktu kimikoen produkzio- eta arazketa-prozesuen ezaugarri nagusiak aztertzea. 2. Prozesu kimikorako makinak eta ekipoak prestatzeko beharrezkoak diren lanak egitea. 3. Prozesuan zehar ekipoek emandako seinale edo/eta informazioak fabrikazio-argibideekin

erlazionatzea. 4. Garraio-ekipoen kontrol- eta erregulazio-eragiketak aplikatzea, prozesu-informazioa, parametroak eta

kontrol- eta erregulazio-elementuak erlazionatuz..

19

5. Produktu kimikoen bereizketa mekanikoari eta difusionalari dagozkien lanak kontrolatzea, laborategiko eskalan, ekipoak, informazioa eta burututako kontrol-lanak industria-prozesuarekin kontrastatuz.

6. Produktu kimikoen nahasketa- eta eraldaketa-lanak laborategiko eskalan kontrolatzea, ekipoak, informazioa eta burututako kontrol-lanak industria-prozesuan kontrastatuz.

7. Produktu kimikoen ontziratze- eta biltegiratze-lanak egitea. b) Ebaluazio-irizpideak 1. Produktu kimikoen produkzio- eta arazketa-prozesuen ezaugarri nagusiak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Fabrikazio-prozesu jarrai bat eta eten bat bereiztea. • Industria kimikoan arruntenak diren fabrikazio-prozesuak deskribatzea. • Prozesu-diagramen bitartez fabrikazio-instalazio bat osatzen duten ekipo desberdinak interpretatzea. • Prozesu kimiko desberdinak fabrikazioko oinarrizko lanen eta erreakziozkoen konbinazio gisa

interpretatzea. • Inguru geografikoan prozesu jakin bat burutzea ahalbidetuko luketen ekipoak finkatzea. 2. Prozesu kimikorako makinak eta ekipoak prestatzeko beharrezkoak diren lanak egitean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Ekipo edo instalazio baten mantentze-fitxan oinarrituta:

− Mantendu beharreko elementuak identifikatzea. − Ondoko hauen oinarrizko mantentzea egitea: koipeztatzea, itsutzea, iragazkien garbiketa,

paketatzearen eta hermetikotasun-junturen aldaketa, lan bakoitzerako tresna eta gailu egokiak erabiliz.

− Bulkada-ponpak, itxitura- eta deribazio-balbulak muntatu eta desmuntatzea. • “Lan-baimen” batean ezarritako lehergarritasun-, toxizitate- eta arnasgarritasun-giroaren analisia

azaltzea. 3. Prozesuan zehar ekipoek emandako seinale edo/eta informazioak fabrikazio-argibideekin erlazionatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Fabrikazio-prozesuan zehar ekipoek sortutako seinaleak edo/eta informazioak sailkatzea. • Prozesurako seinalerik garrantzitsuenak identifikatzea. • Neurri zuzentzaile egokiak igorritako seinaleen arabera aplikatzea. 4. Garraio-ekipoen kontrol- eta erregulazio-eragiketak aplikatzean, prozesu-informazioa, parametroak eta kontrol- eta erregulazio-elementuak erlazionatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Solido baten eta likido baten jokabidea bereiztea beren manipulazioari dagokionez. • Likidoen garraio-ekiporik arruntenak osatzen dituzten elementuak identifikatzea. • Ekipoak osatzen dituzten elementuak beren funtzioekin erlazionatzea. • Garraio-ekipoak abiarazteko edo geldiarazteko sekuentzia egokiak prozesuaren arabera hautatzea. 5. Produktu kimikoen bereizketa mekanikoari eta difusionalari dagozkien lanak kontrolatzea, laborategiko eskalan, ekipoak, informazioa eta burututako kontrol-lanak industria-prozesuarekin kontrastatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Laborategi-eskalan egindako bereizketa difusionalaren kasu praktiko batean:

− Oinarrizko eragiketa bere printzipio fisikoarekin eta gaiaren propietateekin lotzea. − Eragiketa difusionalean materiaren eta energiaren balantzeak egitea.

20

• Bereizketa-prozesu mekaniko edo/eta difusional baten kontrol- eta erregulazio-lanen suposizio batean, prozesuaren informazio errealean oinarrituz deskribatuta: − Bereizketa mekaniko edo/eta difusionaleko ekipoaren funtzionamendua deskribatzea, bai eta bere

elementu nagusiak eta kontrol-elementuak ere. − Kontrol- eta erregulazio-elementuak prozesuaren parametroekin erlazionatzea. − Ekipoak abiarazi edo geldiarazteko sekuentzia egokiak prozesuaren arabera deskribatzea.

• Laborategiko eskala kasu errealaren suposizioarekin erlazionatzea, kontrolaren ikuspegitik dauden desberdintasunik garrantzitsuenak azalduz.

6. Produktu kimikoen nahasketa- eta eraldaketa-lanak laborategiko eskalan kontrolatzean, ekipoak, informazioa eta burututako kontrol-lanak industria-prozesuan kontrastatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Laborategiko eskalan egindako produktu kimikoen eraldaketa-kasu praktiko batean:

− Dagokion erreakzio-prozesua formulatu eta deskribatzea. − Erreakzioaren materiaren eta energiaren balantzeak egitea.

• Eraldaketa-prozesu kimiko baten kontrol- eta erregulazio-lanen suposizio batean, prozesuaren informazio errealean oinarrituz deskribatuta: − Prozesua eskema, erreakzio, eta abarren bitartez zehaztea. − Erreaktorearen funtzionamendua deskribatzea, bai eta bere elementu nagusiak eta kontrol-

elementuak ere. − Kontrol- eta erregulazio-elementuak prozesuaren parametroekin erlazionatzea. − Ekipoak abiarazi edo geldiarazteko sekuentzia egokiak prozesuaren arabera deskribatzea.

• Laborategiko eskala kasu errealaren suposizioarekin erlazionatzea, kontrolaren ikuspegitik dauden desberdintasunik garrantzitsuenak azalduz.

7. Produktu kimikoen ontziratze- eta biltegiratze-lanak egitean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Beren izaera fisiko edo/eta kimikoaren arabera, produktu kimikoak ontziratzeko modu desberdinak

azaltzea. • Produktu bukatuen ontziratze-instalazio eta guneak deskribatzea, bai eta helburu horretarako

erabiltzen diren makinak ere. • Ezarritako ontziratze-arauak beren arriskugarritasun edo/eta toxizitatearen arabera errespetatzea. c) Edukiak I. multzoa: PROZESU KIMIKOAK Prozedurazkoak: • Prozesu kimiko desberdinak sailkatzea. • Prozesu bakoitzari lotutako oinarrizko lanak alderatzea. • Prozesu-eskema eta -diagramen bitartez, fabrikazio-ekipo desberdinak interpretatzea. • Ekipoak laborategi-mailan erabiltzea, fabrikazio-prozesu bat simulatuz. • Ikastetxeko inguru geografikoko fabrikazio-prozesu bat simulatzeko beharrezkoa den ekipoa

hautatzea. • Fabrikazio-ekipoa osatzen duten elementuen mantentze-lanak egitea, dokumentu teknikoetan datozen

arauei eta segurtasunari, higieneari eta ingurumenari dagozkion arauei jarraiki. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Fabrikazio-prozesu kimikoak oinarrizko lanen konbinazio gisa. • Sinbolizazioa diagrama-prozesuetan. • Prozesu-diagramak. • Fabrikazio-ekipoak osatzen dituzten elementuak. • Fabrikazio-ekipoen funtzionamendua. • Ekipoen prestaketa, eroapena eta mantentzea planta pilotuko eskalan.

21

• Segurtasun-neurriak. • Lanbide-gaitasunekin zerikusia duten lanak: lanpostuak, horiek lortzeko bete behar izan ohi diren

baldintzak. • Lan-esperientzia eta etengabeko prestakuntza: lanbide-heziketaren nondik norakoa, birziklatze

ohikoena, zein erakundek ematen duen, unibertsitate-ikasketak eta ikasketei lotutako unibertsitatez kanpokoak.

Jarrerazkoak: • Ordena eta zehaztasuna lanean. • Ekimena prozesuen garapenean:

− Nork bere kasa informazioa bilatu eta lantzea. − Motibazio ekintzailea prozesuen garapenean. − Metodo edo sistema berriekiko interesa, bere egiaztapena eta asimilazioa bilatuz.

• Autonomia eta izpiritu kritikoa lanak burutzean. II. multzoa: OINARRIZKO LANAK Prozedurazkoak: • Neurketa-ekipoek emandako informazioen analisia. • Informazioa fabrikazio-argibideekin erlazionatzea. • Seinaleek fabrikazio-planarekiko izan dezaketen desbiderapen bat zuzentzeko beharrezkoak diren

neurriak hartzea. • Solido bat zehaztapen desberdinen arabera zatitu eta hautatzea. • Likidoetako solutu disolbaezinak bereiztea, bereizketa mekanikoaz, laborategian. • Substantzia baten osagairen bat distilazio/errektifikazio, lurrunketa eta erauzpenaren bitartez bereiztea

laborategian, materiaren eta energiaren balantzeak eginez. • Laborategian egindako bereizketa mekaniko eta difusionalari dagozkion lanak alderatzea, industria-

eskalako prozesu batekin erlazionatuz. • Fluidoen garraioa berauek kontrolatzeko erabiltzen diren metodoekin eta kontrol hau egiteko

elementurik esanguratsuenekin erlazionatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Neurgailuak. • Solidoen eta likidoen propietateak. • Solidoen eta likidoen manipulazioa eta garraioa. • Balbulak, ponpak, konprimagailuak eta tutuak. • Solidoen disgregazio- eta sailkatze-lanak: ehoketa eta baheketa. • Nahasketa- eta eraldaketa-lanak. • Bereizketa mekanikoko lanak: jalkitzea, dekantazioa, iragazketa eta zentrifugazioa. • Bereizketa difusionaleko lanak: distilazioa/errektifikazioa, lurrunketa, erauzpena, absortzioa,

adsortzioa, kromatografia, kristalizazioa eta liofilizazioa. • Materiaren eta energiaren balantzerako sarrera.

Jarrerazkoak: • Ekipoak zuzen erabiltzea, erabilera-arau egokiak aplikatuz. • Ordena eta zehaztasuna prozeduren burutzapenean eta emaitzen interpretazioan. • Funtzioen eta zereginen esleipena eta ekipoen eta erantzukizunen arteko koordinazioa bere gain

hartzea. III. multzoa: MATERIAREN ERALDAKETA KIMIKOA. Prozedurazkoak: • Erreakzio kimikoak identifikatzea. • Erreakzio kimiko mota desberdinak sailkatzea. • Erreaktore kimikoak prozesu-motaren arabera sailkatzea.

22

• Prozesuan esku hartzen duten parametroak identifikatzea, laborategian egindako simulazio baten bitartez.

• Prozesuaren une jakin batean hartutako lagin baten analisia, aldagaiak kontrolatzeko. • Materiaren eta energiaren kalkuluak eta energiak parametroak eta lan-unitateak zuzen erabiliz. • Prozesua grafiko, eskema eta erreakzioen bitartez irudikatzea. • Lan-plan bat egitea ekipoak prozesuaren arabera abiarazi eta geldiarazteko. • Laborategi-eskalan eraldaketa kimiko bat simulatzea, aldagaiak kontrolatuz eta prozesu errealarekiko

desberdintasunak azalduz. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Industria-erreakzio kimiko ohikoenak. • Erreaktore kimikoak: elementuak eta funtzionamendua. • Lan-parametroak. • Prozesu-baldintzen kontrola: erreakzioak, hozketa, irabiaketa, beroaren ekarpena eta katalizatzaileak. • Materiaren eta energiaren balantzeak. • Eskemak eta grafikoak. • Ekipoak abiarazi eta geldiarazteko eskema sekuentziala. Jarrerazkoak: • Ordena eta zehaztasuna fabrikazio-ordenaren argibide, formula eta konposizioekiko. • Segurtasunari eta higieneari dagozkion arauak baloratzea produktu kimikoak manipulatzean eta

isurtzean. • Prozesu kimikoaren esparruan teknika berrietara egokitzeko gaitasuna. • Lan-arropa eroso eta egokiak erabiltzea makina mugikorrak segurtasunez maneiatzeko. IV. multzoa: PRODUKTU KIMIKOEN ONTZIRATZEA ETA BILTEGIRATZEA. Prozedurazkoak: • Industria-produktu kimikoak hautatzea, beren izaeraren eta toxizitatearen arabera. • Produktu kimikoak dauden segurtasun-arauak aplikatuz erabiltzea. • Ontzi-motak ontziratu beharreko produktuaren arabera hautatzea. • Laborategi-eskalan, segurtasun- eta ingurumenaren higiene-araudia errespetatzen duen produktu

kimikoen ontziratze-planta bat diseinatzea. • Produktu kimikoak segurtasun- eta higiene-araudiaren arabera garraiatu eta biltzegiratzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Industrian ohikoenak diren produktu kimikoak. • Ontziratze-teknikak. • Ontzi-motak. • Produktu kimikoak biltegiratzea. • Segurtasun-neurriak. Jarrerazkoak: • Segurtasun- eta higiene-arauak aplikatzea produktu kimikoak manipulatu eta biltegiratzean, bai eta

ingurumena babesteko araudia ere. • Ordena eta zehaztasuna lanean. • Produktu kimikoen ontziratze-, manipulatze- eta biltegiratze-prozesu arruntenetako kontingentziei

aurre egitea. 4. lanbide-modulua. PROZESU KIMIKOEN TRESNERIA ETA KONTROLA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

23

1. Industria-prozesu kimiko baten kontrol-parametroak identifikatzea, prozesuaren informazio teknikoak oinarrituz.

2. Neurketa- eta kontrol-gailuak kontrolatu beharreko parametroen arabera aukeratzea, dagokion neurketa egitea eta jasotako datuak interpretatu eta irudikatzea.

3. Fabrikazio- eta arazketa-prozesu kimiko batean erabiltzen diren erregulazio-teknikak bereiztea. 4. Erregulazio- eta kontrol-egoeretan simulatzaileen bitartez jardutea, diagrama, eskema eta prozesu-datu

suposatuekin, prozesua kontrolpean edukiz. b) Ebaluazio-irizpideak 1. Industria-prozesu kimiko baten kontrol-parametroak identifikatzean, prozesuaren informazio teknikoak oinarrituz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Prozesu kimiko batean esku hartzen duten parametro nagusiak identifikatzea, ongi funtziona dezan. • Produkzio-egoeretan, prozesu kimikoaren erregulazioan erabiltzen diren ohiko neurketa-unitateak

zehaztea. • Industria-prozesu kimiko bat definitzen duten parametro desberdinen artean dauden harremanak

zehaztea. 2. Neurketa- eta kontrol-gailuak kontrolatu beharreko parametroen arabera aukeratzea, dagokion neurketa egitea eta jasotako datuak interpretatu eta irudikatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Kontrol-prozesu suposatu batean oinarrituz:

− Neurketa-tresna eta ekipo desberdinen funtzionamendu-printzipioa azaltzea. − Presioa, maila, emaria, tenperatura, pH, konduktibitatea eta kontzentrazioa gailu eta adierazle

egokiez zuzenean neurtzea. − Neurgailuak zuzen muntatu eta desmuntatzea irakaskuntza-ekipoetan instalatu edo/eta

egiaztatzeko. • Parametroen neurketako errore-motak, konstanteak nahiz proportzionalak, azaltzea. • Jasotako datuak euskarri magnetikoetan egoki sartu eta gordetzea. • Neurgailuetan jasotako datuak interpretatzea eta grafikoki irudikatzea. 3. Fabrikazio- eta arazketa-prozesu kimiko batean erabiltzen diren erregulazio-teknikak bereiztean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Fabrikazio-prozesuetako tresnerian eta kontrolean eta kimika-industriako ekipo osagarrietan erabiltzen

den sinbologia grafikoa interpretatzea. • Kolore-kodeak, hodien numerazioa eta anagramak erlazionatzea, segurtasun-informazio gisa. • Tresnerian eta kontrolean erabiltzen den nomenklatura definitzea eta erabiltzea, hala nola kontsigna-

puntua, proportzionaltasuna, errorea eta tresna itsua. • Kontrol-lotura ireki bat eta itxi bat osatzen duten elementuak bereiztea, fabrikazio jarraituko edo

eteneko prozesu desberdinetan duten aplikazioa ezagutuz. • Produkzio-funtzioei dagokienez (kalitatea, mantentzea, produkzioa eta segurtasuna) egin beharreko

kontrolak deskribatzea. • Kontrol-mota desberdinak bereiztea: “Dena-ezer ez”, proportzionala, integratua eta beste erregulazio-

konbinazioak. • Elementu primarioak, seinalea transmititzekoak eta azken kontrol-elementuak deskribatzea. 4. Erregulazio- eta kontrol-egoeretan simulatzaileen bitartez jardutean, diagrama, eskema eta prozesu-datu suposatuekin, prozesua kontrolpean edukiz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Kontrol-panelak eta kontrol logiko programagarriak interpretatzea, produktuaren azken kalitatea eta

prozesuaren segurtasuna erabakitzen duten seinale kritikoen kokagune zehatza identifikatuz. • Erregulazio-ekipoak manipulatzea, kontsigna-puntuak eta beste parametro batzuk aldatuz.

24

• Prozesu kimikoetako tresneriari eta kontrolari aplikatutako programa eta euskarri informatikoak erabiltzea.

c) Edukiak I. multzoa: INDUSTRIA-MAGNITUDE FISIKOAK: NEURKETA-TRESNAK ETA -

EKIPOAK Prozedurazkoak: • Neurketa-unitate desberdinak erabiltzea eta erlazionatzea. • Neurketa-ekipoak eta -gailuak kalibratzea. • Produktu kimiko bat lortzeko prozesu batean esku hartzen duten aldagaiak zehaztea. • Produktu bat lortzeko esku hartzen duten aldagaiak prozesu kimikoaren eta errore-kalkuluaren bitartez

neurtzea. • Kontsigna-puntuak zehaztea. • Kontrolatu behar diren aldagaien gainean jardutea. • Kontrol-prozesuaren emaitzak grafikoki interpretatzea eta biltzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Prozesu kimikoan esku hartzen duten parametro nagusiak: masa, bolumena, likidoen eta solidoen

maila, dentsitatea, biskositatea, presioa, hezetasuna, pH, tenperatura, kontzentrazioa. • Kontsigna-puntua. • Neurketa-unitateen sistema. • Neurketa-tresnak: balantza, probeta, zundak, nibel-tutuak, dentsimetroak, aerometroak,

biskosimetroak, manometroa, pHmetroa, termometroa, pirometroa, analizatzaile automatikoa. • Neurketa-metodoak eta seinalearen transmisio-bidea. • Aparatuak kalibratzea. Kalibratzeko prozedurak. • Neurketa-erroreak. Errore-motak • Neurriak interpretatzeko grafikoak. Jarrerazkoak: • Ordena, zehaztasuna eta xehetasuna tresnak eta ekipoak kalibratzean, neurketa-grafikoak

interpretatzean eta erroreak kalkulatzean. • Prozesu kimikoaren erregulazio- eta kontrol-tresna eta -ekipoen erabilerari buruzko arau egokiak

betetzea. • Ekimena eta interesa tresneriari eta kontrolari dagozkien azken aurrerapenekiko. • Talde-lanean laguntzea planta guztiko prozesu kimikoan esku hartzen duten aldagai desberdinak

kontrolatzeko. II. multzoa: ERREGULAZIO- ETA KONTROL-METODOAK Prozedurazkoak: • Industria-arriskuen prebentzioari dagozkion segurtasun-neurriak identifikatzea. • Prozesu kimikoaren prozedurei eta metodoei dagozkien segurtasun-neurriak zehaztea. • Kontrol-sistema desberdinak irudikatuz eskemak egitea. • Prozesu kimiko baten kontrol-elementuak identifikatzea. • Kontrol-elementuak sailkatzea, erabiltzen diren sistemei dagokienez. • Prozesuan zehar burutu beharreko kontrol-funtzioak zerrendatzea, produkzio-funtzio desberdinekin

(kalitatea, mantentzea, produkzioa, segurtasuna eta ingurumena) erlazionatuz. • Prozesu jarraitua eta/edo etena abiarazteko eta geldiarazteko sekuentzia antolatzea. • Kontrol edo erregulazio automatikorako teknikak aplikatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Kalitate, segurtasun eta ingurumeneko arauak eta kalitatea industria kimikoan.

25

• Tresneriaren eta kontrolaren nomenklatura: kontsigna-puntua, proportzionaltasuna, errorea, tresna itsua.

• Kondukzio-metodoak: eskuzkoa eta automatizatua. • Kontrol-sistemak: dena-ezer ez, proportzionala, jauzia, integratua, deribatiboa, konbinatua, lotura

irekia eta lotura itxia. • Kontrol-elementuak: sentsorea, aktuadorea, transmisorea eta kontrolatzailea. • Sistema automatizatu baten egitura-elementuak. • Erregulazio-elementuak (balbulak): motak, ezaugarriak eta prozesuan duten kokapena. Jarrerazkoak: • Industriako segurtasun- eta higiene-arauak baloratzea. • Prozesu kimikoaren erregulazio eta kontrolerako tresnak eta ekipoak zuzen erabiltzea. • Segurtasunari, lan-higieneari eta ingurumenari dagokion araudia errespetatu eta betetzea. • Zehaztasuna informazioa lantzean. • Ordena eta zehaztasuna argibideak aplikatzean. III. multzoa: PROZESUAREN KONTROL INFORMATIZATUA Prozedurazkoak: • Diagrametan sinbologia grafikoa interpretatzea eta tresnak identifikatzea. • Prozesu desberdinen fluxu-grafikoak eta multzo-diagramak egitea, arauen arabera. • Ordenagailu bidez prozesu baten simulazioak egitea, ondokoa kontuan harturik:

− Kontrol automatikoa. − Kontrol-sistemak. − Kontrol-elementuak. − Kontrol-loturak. − Kontrol-motak. − Parametroak. Kontsigna-puntuak.

• Fabrikazio-prozesuen erregistro-orriak neurtu beharreko parametro nagusiekin egitea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Seinale-fluxuen grafikoak. Arauak. • Diagramak multzoka. Arauak. • CLPak (Kontrol Logiko Programagarria). • Kontrol banatuaren sistemak. • Prozesuen kontrol-aplikazio informatikoak, ordenagailu bidez simulazioak eginez. • Fabrikazio-aginduak. Jarrerazkoak: • Aldaketa teknologikoek sortutako egoera berriekiko jarrera positiboa. • Lan zehatzak duen garrantzia baloratzea. • Burutu beharreko ekintzak sistematizatu eta sekuentziatzea. • Ordena eta zehaztasuna informatika lan-tresna gisa erabiltzean. 5. lanbide-modulua. ANTOLAMENDUA, SEGURTASUNA ETA INGURUNE

KIMIKOA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Industria kimikoaren egitura funtzionala eta antolamenduzkoa eta bertan duen lanbide-kokapena

aztertzea. 2. Datuen erregistro primarioaren eta elektronikoaren sistemak erabiltzea, informazioa zuzen

transmitituz eta interpretatuz, eta dokumentuak artxibatzea.

26

3. Neurri nagusiak identifikatzea eta ekipoak eta gailuak laborategi edo produkzio kimikoko fabrika baten funtzionamenduan behar den segurtasunaren arabera aplikatu edo hautatzea.

4. Lan-ingurunea eta ingurumena babesteko arauak errespetatzea industria-prozesu kimikoan edo laborategikoan.

b) Ebaluazio-irizpideak 1. Industria kimikoaren egitura funtzionala eta antolamenduzkoa eta bertan duen lanbide-kokapena aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Produkzio-arloko informazioaren eta harremanen fluxua eta izaera identifikatzea. • Industria kimikoko enpresa-organigrama baten suposizio batean oinarrituta, arlo funtzional edo sail

desberdinen arteko harremanak azaltzea. • Industria kimikoa prozesu- eta produktu-moten arabera sailkatzea, bere garrantzia eta beste

industriekiko erlazioak baloratuz. 2. Datuen erregistro primarioaren eta elektronikoaren sistemak erabiltzean, informazioa zuzen transmitituz eta interpretatuz, eta dokumentuak artxibatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Bete eta transmititu behar diren dokumentuak eta, era berean, dokumentu horiek lortu eta sailkatzeko

sistemak identifikatzea planta kimikoan eta laborategian. • Lan- eta prozesu-prozedura normalizatuak lan-dokumentu gisa aintzakotzat hartzea. • Informatika datuen eta emaitzen informazioaren bilaketa-, tratamendu- eta komunikazio-sistema gisa

erabiltzea. • Materialaren eta segurtasun-ekipoen izakinak, beren aplikazioa, mantentzea eta erabilera-egoera

euskarri informatikoaz kontrolatzea. • Industria-prozesu kimikoan eta laborategian erabilitako programa informatiko berariazko eta sinpleak

interpretatzea, ekipo, tresna eta instalazioen kontrolerako eta erregulatzeko eta datuen, neurrien eta emaitzen tratamendurako.

3. Neurri nagusiak identifikatzea eta ekipoak eta gailuak laborategi edo produkzio kimikoko fabrika baten funtzionamenduan behar den segurtasunaren arabera aplikatu edo hautatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Jarduera kimikoko arriskurik arruntenak sailkatzea. • Produktu kimikoen biltegiratze, karga, deskarga, garraio eta manipulazioan aplika daitezkeen

segurtasun-arauak identifikatzea, istripuak eta hauen ondorioak saihestearren. • Instalazioei eta ekipoei nahiz hauen elementu edo organo arriskutsuei lotutako arriskuak

identifikatzea, ekipoen eta instalazioen mantentzean segurtasun-arauak aplikatuz. • Arriskuari, era egokian, babes indibidualerako ekipoak, eta detekzio- eta babes-gailu finko eta

mugikorrak aplikatzea. • Bere lan-arlo edo postuan eta erabiltzen dituen ekipo, zerbitzu edo produktuetan orden- eta garbitasun-

arauak betetzea. • Arrisku eta erantzun-sistema nagusiak deskribatzea larrialdietan, lanbide-istripuaren kausa nagusiak

eta larrialdiei- edo istripu-kasu baten aurrean izan beharreko jokabidea identifikatuz. 4. Lan-ingurunea eta ingurumena babesteko arauak errespetatzean industria-prozesu kimikoan edo laborategikoan, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Inguruneko balizko poluzio-iturriak eta prebentzio eta babes gisa erabilitako detektagailu finko eta

mugikorrak identifikatzea. • Produkzioko eta arazketako industria-prozesu kimikoen afluenteen eta efluenteen zaintza-baliabide

ohikoenak aplikatzea. • Industria kimikoak ingurumenarentzat arriskutsuak diren substantziak arazteko erabiltzen dituen

teknikak ezagutzea eta substantzia hauek ezabatzeko teknikarik aproposena eskala txikian aplikatzea.

27

• Pertsonalki edo manipulatu edo lortzen ari den produktua ez poluitzeko beharrezko higieneri eustea. • Babes-neurrien garrantzia justifikatzea: norberarekiko, kolektibitatearekiko eta oro har

ingurumenarekiko. c) Edukiak I. multzoa: ESTATUKO ETA EUROPAKO INDUSTRIA KIMIKOA Prozedurazkoak: • Eguneroko bizitzaren produktuak hauek sortzen dituzten prozesu kimikoekin erlazionatzea. • Organigramak interpretatzea, enpresako sailen antolamendu erabakitzaileak eta funtzionalak plantako

eragilea kokatzen den prebentzio-sailarekin zehaztuz. • Prozesu kimikoko industria-mota desberdinak elkarren artean erlazionatzea, topaguneak eta

berezitasunak bilatuz. • Produkzio-prozesuen fluxu-diagramak tarteko prozesu sinpleagoetan banatuz interpretatzea. • Fluxu-diagrama batean oinarrizko aparatuetako erregulazio-, kontrol- eta neurketa-tresnak eta betetzen

duten funtzioarekiko erlazioa identifikatzea. • Erkidegoko eta Estatuko industria kimikoa Europakoarekin eta beste herrialdeetakoekin alderatzea.

Puntu komunak eta desberdintasunak. • Laborategiko kimikaren eta industria-kimikaren arteko desberdintasunik nabarmenenak. • Petrolioaren aplikazio materialen eta energetikoen analisia. • Erredox prozesu baten aplikazioren baten analisia. • Laborategian substantziaren bat lortzea eta dagokion industria-prozesua bere lehengaietan oinarrituz

aztertzea. • Enpresa kimiko baten sail desberdinen eta zerbitzuen arteko elkarmenpekotasunak eta erlazio

funtzionalak ezartzea. • Prozesu-prozedura normalizatuak lan-dokumentu gisa aintzakotzat hartzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Industria kimikoaren egitura. Tamainak eta ezaugarriak. produktu kimikorik garrantzitsuenak.

Industria kimikoak ekonomian eta ingurumenean duen eragina. • Industria kimikoaren sailkapena prozesu- eta produktu-motaren arabera. • Industria-prozesu kimikoa: prozesurik esanguratsuenen deskribapena. Petrolioa produktuak distilazioz

eta craking-ez lortzeko iturri natural gisa aztertzea. Pila eta upa elektrolitikoak: prozesu kimiko itzulgarria.

• Zuzen fabrikatzeko arauak (GMP), eta lan-prozedura normalizatuak prozesu kimikoan. • Enpresa kimikoko sailak eta zerbitzuak: produkzio, laborategi, mantentze eta segurtasuneko funtzioak. • Antolamendua eta linea hierarkikoak. Produkzio-unitateak eta lineak. • Planta kimikoko pertsonalaren eta bere erantzukizunaren zehaztapena. Jarrerazkoak: • Lehengaiak naturaren baliabide mugatu gisa baloratzea. • Ingurumena errespetatzea, berau zaintzearen garrantziaz jabetuz. • Balorazio ekonomikoa, industriak produzitutako ondasunak alferrik ez galduz. • Ezarritako prozedurak eta arauak errespetatu eta betetzea. • Informazio- eta komunikazio-arauak eta -bideak aintzakotzat hartzea, bai irakasleei dagokienez eta bai

kideei dagokienez, taldean eraginkortasunez integratuz. • Ardura izatea jasotako argibideak interpretatu eta burutzeko garaian. • Bere gain hartutako zereginek eta funtzioek dakarten profesionaltasunarekiko interesa. • Lana betetzeko eskakizun gisa laneko ordena baloratzea. • Lan-prozedura normalizatu batek emaitza onak lortzen laguntzen duela ohartzea. II. multzoa: INFORMAZIOAREN TRATAMENDURAKO, PRODUKZIORAKO ETA

KONTROLERAKO APLIKAZIO INFORMATIKOAK Prozedurazkoak:

28

• Erabilitako edo/eta sortutako dokumentazioa erregistratu eta artxibatzea. − Jaso, igorri, bete edo artxibatu beharreko dokumentuak identifikatzea. − Planta kimikoan dokumentuen sailkapen-sistemak identifikatzea. − Prozesu kimikoan prozedura normalizatuak bilatu eta artxibatzea. − Informatika prozeduren, datuen eta emaitzen bilaketa-, tratamendu- eta komunikazio-sistema gisa

erabiltzea. − Laborategiko izakinak euskarri informatikoaz kontrolatzea.

• Programa informatikoak datu eta emaitza analitikoen tratamendu estatistikora aplikatzea. • Programa informatikoak produkziorako eta prozesuaren kontrolerako aplikatzea. • Bete beharreko funtzioen araberako programa informatikoak hautatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Informatika industria-planta kimikoan. programa-mota desberdinak. • Datu-tratamendu estatistikorako programa informatikoak. Informazioaren antolamendua. • Prozesutik eta aldagaien neurketatik eratortzen diren informazioaren bilaketa-, erregistro- eta

tratamendu-sistemak. • Produktu kimiko, segurtasun-baliabide, artxiboen katalogatze, laginen identifikazio eta kodifikazio eta

prozesuaren eta kontrolaren kudeaketa eta identifikaziorako datu-baseak. • Lan-prozedura normalizatuak. • Datu primarioen erregistroa. Artxiboak eta datuen berreskurapena. Laborategiko eta planta kimikoko

dokumentazioaren sailkapena. • Datuen erregistro elektronikoa laborategian eta planta kimikoan datuak bilatu, tratatu eta

komunikatzeko sistema gisa. Jarrerazkoak: • Ordutegia beharrezko puntualtasunez betetzea. • Jasotzen dituen argibideak arduraz interpretatu eta betetzea. • Arauei eta informazio-bideei jarraitzea. • Talde-lanean integratzea. • Lan-prozedura normalizatuetan ezarritako arauak betetzea. III. multzoa: SEGURTASUN KIMIKOA ETA INGURUMEN-ARRISKUAK Prozedurazkoak: • Arriskuak detektatu, ebaluatu eta ordenatzea. • Prebentzio-neurriak planifikatzea. Arriskuen analisia. • Produktu kimikoen eragindako arriskuaren prebentzioari dagozkion segurtasun-neurriak

identifikatzea: − Gai kimikoen ontziratze, etiketatze eta garraioari dagozkion segurtasun-neurriak zehaztea. − Produktu kimikoak beren segurtasunaren edo agresibitatearen arabera sailkatzea. − Segurtasunari dagokion sinbologia eta seinaleztapena identifikatzea. − Gai kimikoen ontziratze, etiketatze eta garraioari dagozkion segurtasun-neurriak aplikatzea. − Produktu kimikoen erabilera eta biltegiratzean orden- eta garbitasun-arauak aplikatzea. − Prebentzioa eta ekintza ihes eta isurien aurrean.

• Industria-arriskuen prebentzioari dagozkion segurtasun-neurriak identifikatzea. • Industria-instalazioen eta zerbitzu-sareen (ura, gasa, elektrizitatea, berogailua/hozkailua, eta abar)

mantentze egokia egiaztatzea. • Segurtasun-neurriak presiora edo hutsean jarduten duten ekipoen eta instalazioen mantentzeari

aplikatzea. • Korronte elektrikoarekin kontaktuan egotean hartu beharreko prebentzio-neurriak deskribatzea. • Industria-segurtasunari dagokion seinaleztapena ezagutzeko ariketak egitea. • Produkzio-prozesu baten prozedurei eta metodo komunei dagozkien segurtasun-neurriak zehaztea. • Kontrol-sistemak gainbegiratzea: prozesu-segurtasunaren detektagailuak eta alarmak. • Segurtasun-aktuadoreen eta prozesuko aktuadoreen (presioak arintzea, tenperatura-sentsoreak, eta

abar) arteko desberdintasunak eta analogiak. • Segurtasun-seinaleztapen desberdinak erabiliz plantako eskemak eta fluxu-diagramak egitea.

29

• Arrisku-zonetako lan-metodoak deskribatzea. • Lan-prozedurei aplika dakiekeen segurtasun-araudia identifikatzea. • Larrialdiei erantzuna emateko babes-neurriak eta -baliabideak aztertzea:

− Larrialdiko jokabide-sekuentziak deskribatzea. − Babes-neurri kolektiboak betetzea. − Babes indibidualeko ekipoak arrisku-faktoreekin identifikatzea. − Produkzio-plantan segurtasun-elementuen kokapena proposatzea. − Seinaleztapen-neurriak proposatzea, arrisku-zonak eta balizko larrialdia adierazi ondoren. − Sute, leherketa, toxikapen, ihes eta isurketen aurkako larrialdi-planak aplikatzea.

• Higiene-arriskuaren faktoreak osasunean dituzten ondorioekin eta detektatzeko edo/neurtzeko gailuekin erlazionatzea: − Poluitzaile fisikoak beren izaeraren eta organismoan eduki ditzaketen ondorioen arabera

sailkatzea. − Poluitzaile kimiko eta biologikoak beren izaera, konposizio eta organismoan eduki ditzaketen

ondorioen arabera sailkatzea. − Poluitzaile kimiko, biologiko edo fisikoen neurketak egitea, neurketen emaitza araudiaren arabera

interpretatuz. − Detektatu edo/eta neurtzeko gailuak deskribatzea. − Babes indibidual eta kolektiborako neurriak deskribatzea.

• Arrisku higienikoen mapen analisia. • Poluitzaile-mota desberdinen laginak zirkunstantzia desberdinetan hartzea. • Poluitzaileak detektatu eta neurtzeko gailuak erabiltzea. • Lan-baldintzetan eragina izan lezaketen parametroak ebaluatu eta kontrolatzea. • Europako, Estatuko, Erkidegoko eta herriko legeria aztertu eta aplikatzea. • Larrialdietarako botika-kutxako materialen eta produktuen erabilera identifikatzea. • Orden- eta garbitasun-arauak arrisku-faktoreekin identifikatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Segurtasun-teknikak: bilakaera eta planteamendua. prebentzio-neurriak: beren diseinuaren azterketa

eta plangintza. • Segurtasunarekin zerikusia duten lanak: lanpostuak, lan-baldintzak, sartzeko baldintza

bereizgarrienak. Segurtasunezko ikuskaritza. • Etengabeko prestakuntza eta lan-esperientzia segurtasunaren arloan: birziklapen eta eguneratze

ohikoenak eta hau eskaintzen duten erakundeak. • Produkzio-prozesuek eragiten dituzten jardueren arrisku orokorrak. Kimika-industriako lanaren

berariazko arriskuak. Arrisku-motak eta sailkapena: mekanikoak, elektrikoak eta kimikoak. • Segurtasun-neurriak industria kimikoan. Segurtasun-seinaleztapena. Arriskuen detekzioa, ebaluazioa

eta ordenazioa. • Produktu kimikoekin lan egitearen arriskuaren prebentzioa: ontziratzea eta etiketatzea. Segurtasun-

seinaleztapena. Ordenari eta garbitasunari dagozkien arauak. Araudia. Prebentzioa. • Industria-arriskuak:

− Korronte elektrikoarekin kontaktuan egotearena. − Instalazioen eta zerbitzu-sareen (ura, gasak, elektrizitatea, berotzeko eta hozteko sistemak, etab.)

mantentzeari dagokiona. − Presio- eta huts-ekipoei dagokiena. − Ekipo mugikorrena. − Sute eta leherketarena. Suak: suaren teoria eta teknologia. Itzaltzeko baliabideak. − Prebentzio-sistemak.

• Prozesuko arriskuak: − Kontrol-sistemak. Prozesuko segurtasun-detektagailuak. Alarmak. − Prozesuko aktuadoreak. Segurtasun-aktuadoreak. − Prebentzio-sistemak.

• Babes-neurriak eta baliabideak eta larrialdiaren aurreko erantzuna: − Babes kolektiboa eta babes indibidualerako ekipoak. − Premiazko neurriak eta larrialdietako erantzuna:

∗ Lan-istripuak: sailkapena. Istripuen jakinerazpena eta erregistroa. ∗ Sutea eta leherketa: sorrera, detekzioa eta babesa.

30

− Larrialdietako ekintza-plana: motak. − Larrialdietarako planak: suteen aurrean. Itzaltze-ekipoak eta -teknikak. Leherketen aurrean.

Toxikapenen aurrean. Barne- eta kanpo-ihesen eta isurketen aurrean. • Industria kimikoari eta berariazko lanbide-arriskuen prebentzioari dagozkion araudiak. • Lan-ingurunea. • Lan-ingurunearen prebentzioa eta babesa:

− Lan- eta industria-higienea. − Higiene-arriskuak.

• Poluitzaileen sailkapena. Detektatzeko eta neurtzeko gailuak. Poluzioaren sorburu izan daitezkeenak. − Poluitzaile fisikoak: zaratak, bibrazioak, erradiazioak, eremu elektrostatiko eta magnetikoak. − Lan-inguruneko poluitzaile kimikoak. Poluzio kimikoaren sorburu posibleak. − Poluitzaile biologikoak: mikrobioak, birusak, onddoak, parasitoak. Prebentzio-arauak eta

jokabideak. − Lan-mikroklimak eragindako poluitzaileak: tenperatura, aireztapena, hezetasuna, presioa eta

argiztapena. • Laginketa-teknikak eta metodologia. Sistema aktiboak eta pasiboak. • Poluitzaileak neurtzeko eta berehalako analisiak egiteko teknikak. • Poluitzaile kimiko, biologiko, fisiko eta lan-mikroklimak eragindakoek osasunean dituzten ondorioak. • Lan-ingurunean substantzia kimikoei eta eragile fisikoei dagokienez onartzen diren gehienezko

balioak, eta esposizio-indize biologikoak. • Babes indibiduala eta kolektiboa poluitzaileen aurrean. • Europako, Estatuko, EAEko eta herriko legeria lan-osasunari buruz. • Ingurumenaren babesa planta kimikoaren jarduerei dagokienez. Jarrerazkoak: • Lanpostuko jardueretan segurtasun- eta higiene-arauen arabera jokatzea. • Lan-taldean integratzea. • Produkzio-prozesuetako segurtasunaren alorrean jarduera berriei ekiteko interesa edukitzea. • Lana eta denbora behar bezala banatzea, arriskuak murrizteko faktore gisa. • Segurtasun-arauek produkzio-prozesuaren jarduera guztietan duten garrantzia baloratzea. • Ekipoak, instalazioak eta produktuak manipulatzean ordena, zehaztasuna eta garbitasuna. • Lan-higienearen araudia errespetatzea eta betetzea. • Lan-baldintzak hobetzearren, produkzio-prozesuko lan-baldintzek osasun pertsonalean, kolektiboan

eta ingurumenean eduki ditzaketen ondorioez jabetzea, prebentzio-neurri eta babes egokiak erabiliz. 6. lanbide-modulua. LAN-PRESTAKUNTZA ETA -ORIENTABIDEA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Titulazioan adierazitako jarduera-eremuan, osasunean eragina izan dezaketen arriskurik ohikoenak

antzematea eta dagozkien babes- eta prebentzio-neurriak aplikatzea. 2. Simulatutako egoeretan, istripuaren lekuan berehalako oinarrizko osasun-neurriak aplikatzea. 3. Lan-kontratazio modalitateak eta norberaren konturako langile gisa lan-munduratzeko prozedurak

aztertzea. 4. Enplegua bilatzeko teknikak aztertzea, norberak dituen gaitasunak eta interesak eta lanbide-ibilbide

egokiena identifikatuz. 5. Lanaren lege-esparrua interpretatzea eta lan-harremanetatik ondorioztatzen diren eskubideak eta

betebeharrak bereiztea. b) Ebaluazio-irizpideak 1. Titulazioan adierazitako jarduera-eremuan, osasunean eragina izan dezaketen arriskurik ohikoenak antzematean eta dagozkien babes- eta prebentzio-neurriak aplikatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

31

• Dagokion lan-eremuan ohikoenak diren arrisku-egoerak eta/edo -faktoreak identifikatzea. • Lanbidetik ondorioztatzen diren gaixotasunak, osasunerako kalteak eta lan-istripuak deskribatzea,

titulazioan adierazten diren jardueretan aritzean. • Sektorean aplikatu ohi diren babes- eta/edo prebentzio-teknikak deskribatzea. • Prebentzio- eta/edo babes-ekintzarako teknika orokorrak dagokion lan-eremuan ohikoak diren arrisku-

egoera eta/edo -faktoreekin erlazionatzea. • Enpresaren barruan nahiz enpresatik kanpo segurtasun-arloan eskumena duten organoak

identifikatzea. • Sektoreko ohiko kontingentzietara egokitutako suposizioetan aplikatu behar diren prebentzio- eta/edo

babes-neurriak zehaztea. • Arriskuen prebentzioan laguntzea. • Segurtasun- eta higiene-arauak eta ingurunea babesteari buruzkoak errespetatzea, titulazioan

adierazitako jardueretan aritzean. • Prebentzioa osasunerako kalteak saihesteko baliabide gisa baloratzea. 2. Simulatutako egoeretan, istripuaren lekuan berehalako oinarrizko osasun-neurriak aplikatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lesioak bizitzan sor dezaketen arrisku-mailaren arabera sailkatzea. • Ekintza- edo protokolo-prozesua azaltzea, lan egitean gertatu ohi diren lesio eta/edo istripuen aurrean. • Lesionatu batzuk edo asko izanez gero, esku hartzeko garaian lehentasuna identifikatzea, lesioek berez

bizitzan sor dezaketen arrisku-mailaren arabera. • Aurreko kasuan izandako lesioen arabera aplikatu beharreko neurrien sekuentzia identifikatzea. • Oinarrizko osasun-teknikak burutzea (arnasketa artifiziala, inmobilizazioa, bihotz-masajea,

lekualdaketa eta abar), ezarritako protokoloak aplikatuz. • Istripurik gertatuz gero berehala eta eraginkortasunez jokatzea. • Lan koordinatua kontingentziak konpontzeko metodo eraginkorrena dela kontuan hartzea. 3. Lan-kontratazio modalitateak eta norberaren konturako langile gisa lan-munduratzeko prozedurak aztertzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Dagokion produkzio-sektoreko lan-kontratazio modalitate desberdinak deskribatzea, horien

ezaugarriak iraupenaren, ordainsariaren eta/edo bestelako aldagai garrantzitsuen arabera azalduz. • Zerga-betebeharrak eta Gizarte Segurantzak ezarritakoak deskribatzea, norberaren konturako langile

gisa. • Autonomo bati dagozkion enpresa- edo lanbide-jarduerak martxan jartzeko garaian parte hartzen

duten erakundeak adieraztea, kasu bakoitzean egin beharreko tramiteak azalduz. • Lan-munduratzeko bide posible gisa norberaren konturako lana eta besteren konturakoa kontrastatzea,

kasu bakoitzari dagozkion inplikazioak aztertuz eta norberaren interesen arabera horietako bat aukeratuz.

• Inprimaki ofizialetan, moduluen edo koefizienteen araberako estimazio objektiboaren erregimeneko zerga-betebeharrei eta Gizarte Segurantzari buruzko dokumentazioa betetzea, hain zuzen ere norberaren konturako langile gisa finkatzearen ondorioz.

• Inprimaki ofizialetan norberaren konturako langile gisa aritzeko beharrezko dokumentuak betetzea. • Egon daitezkeen finantzaketa-iturriak, dirulaguntzak eta/edo abantailak ezagutzea, langile autonomo

gisa lanean aritzeko. 4. Enplegua bilatzeko teknikak aztertzean, norberak dituen gaitasunak eta interesak eta lanbide-ibilbide egokiena identifikatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lortutako gaitasun, jarrera eta ezagutzetatik eratorritako balio profesionala identifikatzea. • Norberaren interesak eta motibazioak definitzea, hala badagokio, sexuaren araberako baldintzak eta

beste izaera batekoak saihestuz. • Dagokion eremuko lan-eskariaren baldintzak interpretatzea, lortutako balio profesionalarekin

erlazionatuz.

32

• Lan-munduratzeko aukerak izan ditzakeen zonako prestakuntza-eskaintzari eta enpresa-ehunari buruzko informazio-iturriak erabiltzea, enplegu-eskaintzarekiko dituen iguripenei lotuta enpresaren datuak eta informazioa lortuz.

• Prestakuntza-premia osagarriak ondorioztatzea, dituen enplegu-aukerak zabaltzeko eta/edo behin enplegua lortu ondoren aberastasun profesionala lortzeko.

• Prestakuntza-ibilbideak ezartzea antzemandako beharren arabera. • Enplegua lortzeko teknikak prestatzea, elkarrizketak egitea, testak betetzea eta abar bezalako

simulazioen bidez. • Enplegu batean aurkezteko eta/edo eskaria egiteko dokumentuak lantzea. • Behar profesional gisa, prestakuntza zabaldu eta jarraitzeko ekimena izatea. 5. Lanaren lege-esparrua interpretatzean eta lan-harremanetatik ondorioztatzen diren eskubideak eta betebeharrak bereiztean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lan-zuzenbidearen oinarrizko iturriak azaltzea (Konstituzioa, Langileen Estatutua, Europako

Batasunaren Arteztarauak, Hitzarmen Kolektiboa eta abar), dagozkion eskubideak eta betebeharrak bereiziz.

• Negoziazio kolektiborako bideak deskribatzea, negoziatu ohi diren aldagai garrantzitsuenak adieraziz: soldatak, segurtasuna eta higienea, produktibitatea eta abar.

• Besteren konturako langileentzako Gizarte Segurantzaren eta INEMen prestazioak eta betebeharrak identifikatzea.

• Gizarte Segurantzaren prestazioak suposizio desberdinetan oinarrituz kalkulatzea. • Oinarrizko soldata-agiriak suposizio desberdinetan oinarrituz formalizatzea, horietan agertzen diren

kontzeptuak interpretatuz (soldata gordina, PFEZ atxikipena, Gizarte Segurantzaren kuotak eta abar). • Suposizio desberdinetan oinarrituz hartzekoen likidazioak kalkulatzea, agertzen diren kontzeptuak

interpretatuz. • Inprimaki ofizialetan PFEZren aitorpen sinpleak betetzea, lortutako errendimendu desberdinak

identifikatuz eta zerga-zorra kalkulatuz. • Gerta daitekeen lan-baldintzak negoziatzeko egoera batean besteen iritziak errespetatuz. c) Edukiak I. multzoa: SEGURTASUNA ETA OSASUNA Prozedurazkoak: • Segurtasun- eta higiene-arloan eskumena duten organismoak identifikatzea. • Arriskuen prebentzioa: prozedurak. • Lesioen arriskuaren arabera esku hartzea: lehentasunen identifikazioa eta aplikatu beharreko neurrien

sekuentziazioa. • Zaurituen ebakuazioa eta laguntza: antolaketa. • Oinarrizko osasun-teknikez baliatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Lanbide-gaixotasunak, osasunari egindako kalteak eta lan-istripuak: arriskuaren araberako sailkapena. • Babes-teknikak eta/edo prebentzio-teknikak lanean. • Lesioak: bizitzarentzat duten arriskuaren arabera sailkatuta. • Lehen laguntzak. • Ingurumena eta industria- edo zerbitzu-prozesuak. Jarrerazkoak: • Istripuen aurrean erantzun azkarra eta eraginkorra ematea. • Segurtasun- eta higiene-arauak eta ingurumenaren babesari buruzkoak errespetatzea eta betetzea. • Lanbidearen jardunean ingurumena babestearen aldeko konpromisoa hartzea. • Prebentzioa osasunean kalterik ez izateko modurik eraginkorrena dela baloratzea. • Arriskuen prebentzioan eta kontingentzien aurrean parte hartzea, lan-taldean integratuz.

33

II. multzoa: LAN-ESPARRUA Prozedurazkoak: • Banako enpresa bat sortzeko dokumentazioa betetzea. • Norberaren konturako lanean zerga-betebeharrei buruzko dokumentazioa nahiz Gizarte Segurantzaren

dokumentazioa betetzea. • Egon daitezkeen finantzaketa-iturriak, dirulaguntzak eta/edo bestelako abantaila batzuk ezagutzea,

norberaren konturako lanean jarduteko. • Lortutako gaitasun, jarrera eta ezagutzetatik eratorritako balio profesionala identifikatzea eta

norberaren interesak eta motibazioak definitzea. • Dagokion lanbide-eremuan dagoen lan-eskariaren baldintzak interpretatzea eta prestakuntza-premiak

ondorioztatzea. • Enpresa-ehunari eta prestakuntza-aukerei buruzko informazio-iturriak erabiltzea. • Bere hasierako prestakuntza osatuko duten prestakuntza-ibilbideak ezartzea. • Enplegua lortzeko teknikak prestatzea eta dokumentuak lantzea. • Gizarte Segurantzaren eta INEMen prestazioak kalkulatzea. • Hartzekoen likidazioak interpretatzea eta kalkulatzea. • Oinarrizko soldata-agiriak interpretatzea eta formalizatzea. • Errendimenduak identifikatzea eta zerga-zorra kalkulatzea PFEZen. • Norberaren konturako lana eta besteren konturako lana konparatzea. Gertakariak, kontzeptuak eta printzipioak: • Lan-kontratazioaren modalitateak: ezaugarriak. • Zerga-betebeharrak eta Gizarte Segurantzak ezarritakoak norberaren konturako lanean. • Autonomo batek enpresa- edo lanbide-jarduera bat martxan jartzeko zer erakundetara jo behar duen

eta egin beharreko tramitazioaren eskema zein den. • Lan-zuzenbidearen oinarrizko iturriak: Konstituzioa, Langileen Estatutuak, Europako Batasunaren

Arteztarauak, Hitzarmen Kolektiboa eta abar. • Negoziazio kolektiboa: Gizarte Segurantzaren eta INEMen prestazioak eta hauekiko betebeharrak,

besteren konturako lanean. Jarrerazkoak: • Norberaren interesak definitzeko garaian adin, sexu eta bestelako baldintzei buruz gogoeta egitea. • Dagokion lanbidean aurrerapen teknologikoek eskatutako prestakuntza lortzeko prest egotea. • Gizarte- eta ekonomia-ingurunetik informazioa lortzeko ekimena izatea. • Lanean hastearen ondorioz beste pertsona batzuekiko edo organismoekiko sortzen diren betebeharrak

betetzea. • Lan-harremana zuzentzen duten arauak errespetatzea. 7. lanbide-modulua. KALITATEA ETA ETENGABEKO HOBEKUNTZA a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. “Kalitatearen” kontzeptua, esanahia eta bilakaera historikoa aztertzea, tituluari dagokion lanbide-

sektore edo -eremuari dagokionez bereziki. 2. Kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak eta hauen funtzioak eta alderdirik bereizgarrienak

aztertzea, lanbide-jarduera edo -burutzapenari lotuz. 3. Lanbide-eremu edo -sektoreari lotutako prozesu edo funtzio esanguratsuetan kalitatea etengabe

hobetzeko proiektu edo ekintzetan parte hartzea. b) Ebaluazio-irizpideak

34

1. “Kalitatearen” kontzeptua, esanahia eta bilakaera historikoa aztertzean (tituluari dagokion lanbide-sektore edo -eremuari dagokionez bereziki), ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Kalitatearen kontzeptuaren bilakaera historikoa deskribatzea, tituluari dagozkion jarduera

esanguratsuei eta sektoreari lotuta. • Erabateko Kalitateko eredu baten oinarrizko funtsak eta printzipioak identifikatzea. • Europako Erabateko Kalitateko ereduaren bereizgarriak diren funtsezko alderdi eta elementuak

identifikatzea.

2. Kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak eta hauen funtzioak eta alderdirik bereizgarrienak aztertzean (lanbide-jarduera edo -burutzapenari lotuz), ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Bere lanbide-eremuari dagokionez, kalitatea ziurtatzearen helburuak identifikatzea, arauen beharrak

ondorioztatuz. • Kalitatea ziurtatzeko arauen (Europakoak bereziki) edukia interpretatzea. • Prozesuetan kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak bere lanbide-eremuko jarduerarik

esanguratsuenekin lotzea. 3. Lanbide-eremu edo -sektoreari lotutako prozesu edo funtzio esanguratsuetan kalitatea etengabe hobetzeko proiektu edo ekintzetan parte hartzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Suposizio erreal edo simulatuetan:

− Esku-hartze eta hobekuntzarako aukera-arloak identifikatzea. − Oinarrizko kalitate-erremintak erabiltzea. − Lanbide-harremanen hobekuntzan eta jardueren garapenean inplikatzeko azturak hartzea. − Etengabeko hobekuntzan oinarritutako soluzioetan esku hartzea. − Etengabeko hobekuntzan oinarritutako eta bere lanbide-eremu edo -sektoreari lotutako soluzio edo

planak ezartzearen emaitzak ebaluatzea. c) Edukiak • Kalitatearen kontzeptuaren bilakaera historikoa deskribatzea, tituluari dagozkion jarduera

esanguratsuei eta sektoreari lotuta. • Erabateko Kalitateko eredu baten oinarrizko funtsak eta printzipioak identifikatzea. • Europako Erabateko Kalitateko ereduaren bereizgarriak diren funtsezko alderdiak eta elementuak

identifikatzea. • Bere lanbide-eremuari dagokionez, kalitatea ziurtatzearen helburuak identifikatzea, arauen beharrak

ondorioztatuz. • Kalitatea ziurtatzeko arauak (Europakoak bereziki) interpretatzea. • Kalitatea ziurtatzeko aplika daitezkeen arauak eta Kimikako sektoreko prozesu eta jarduerarik

esanguratsuenekiko loturak identifikatzea. • Tituluari dagokion lanbide-gaitasunaren prozesu edo jarduera esanguratsu baten edo batzuen

datuetatik eta gainerako aldagai deskribatzaileetatik abiatuta eta guztia sektoreko balizko enpresa batean kokatuta: − Esku-hartze eta hobekuntzarako aukera-arloak identifikatzea. − Oinarrizko kalitate-erremintak erabiltzea. − Harremanetan eta jardueren garapenean hobekuntza pertsonaleko jarrerak eta azturak hartu eta

ezartzea. − Bere mailan, etengabeko hobekuntzan oinarritutako soluzioetan esku hartzea. − Etengabeko hobekuntzan oinarritutako eta bere lanbide-eremuari lotutako soluzio edo planak

ezartzearen emaitzak ebaluatzea. 8. lanbide-modulua. LANTOKIKO PRESTAKUNTZA

35

a) Amaierako gaitasunak Lanbide-modulu hau amaitzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: 1. Lanpostuan segurtasunari eta higieneari dagozkion irizpideen arabera jokatzea. 2. Simulatutako larrialdietan erantzun egokia ematea. 3. Mantentzerako ekipoak prestatzea eta oinarrizko mantentzea egitea. 4. Plantaren edo prozesu kimiko bateko funtsezko unitateen abiarazte eta geldiarazteko lanak egitea. 5. Prozesu kimikoa (edo honen fase esanguratsuak) gidatzea, bere parametroak kontrolatuz eta

erregulatuz. 6. Prozesu kimikoko materialak manipulatu/entseatzea. 7. Lantokian beti erantzukizunez jokatzea. b) Ebaluazio irizpideak 1. Lanpostuan segurtasunari eta higieneari dagozkion irizpideen arabera jokatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Lanean beharrezkoak diren babes indibidualerako jantziak eta ekipoak erabiltzea, prozesuaren edo/eta

produktuaren arrisku kimikoekin erlazionatuz. • Instalazioei eta ekipoei lotutako arriskuak identifikatzea. • Mantentzerako ezarri diren segurtasun-arauak aztertzea eta aplikatzea. • Ingurumenari buruzko araudi berrietara egokitzeko enpresaren planak aplikatzen laguntzea. 2. Simulatutako larrialdietan erantzun egokia ematean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Larrialdietan: ezarritako larrialdi-planen arabera erantzutea, bere lanpostuari esleitu zaion zeregina

betez. • Lanpostuan larrialdi bat simulatzen denean, ezarritako prozeduren arabera esleitu zaion rolari jarraiki

edo, hala badagokio, larrialdia prozeduretan erregistratuta ez dagoenean, egoerari dagokion ekinbideari jarraiki erantzutea.

• Industria kimikoan gerta litezkeen arriskuen aurrean, ezarritako entrenamenduak egitea. 3. Mantentzerako ekipoak prestatzea eta oinarrizko mantentzea egitean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Plantako ekipoak prestatzea, hauek identifikatuz eta isolatuz, garbiketa- eta mantentze-lanak egiteko. • Mantentzerako area prestatu eta garbitzea, ekipoaren zati garrantzitsuak desmuntatuz eta garbituz,

produktu kimikoak hustuz, lehengaiak eta poluitzaileak ezabatuz. • Gainbegiratzailearen argibide, lan-zehaztapen eta baimen zuzen edo garbiketa-prozeduren arabera

jokatzea. • Bere jarduera mantentze-pertsonalarekin koordinatzea, edo bere gainbegiratzailearekin, mantentze-

lanaren iraupena kalkulatzeko, edozein aldaketa garrantzitsuren berri emanez. • Mantentze-lana egiaztatzea, ekipo edo instalazioetan froga egokiak eginez, eta dagokion

dokumentazioa edo komunikazioa egitea. • Oinarrizko mantentzea prozedura idatziez egitea.

4. Plantaren edo prozesu kimiko bateko funtsezko unitateen abiarazte eta geldiarazteko lanak egitean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu: • Planta kimikoari dagokion fluxu-diagrama interpretatzea, bere laneko produkzio-unitatearen ekipoak

eta ekipoetan ezarritako tresnak identifikatuz. • Neurtu eta kontrolatu beharreko prozesu kimikoko aldagaiak identifikatzea. • Prozesuak kontrolatzen dituen parametroen aldaketak identifikatzea.

36

• Zerbitzu osagarrietan eragiketak egitea, prozesuetan eskatzen diren baldintzak lortzeko. • Planta edo instalazioa abiarazteko edo geldiarazteko prestatzea, segurtasun-baldintzak betez eta

ondoko hauek egiaztatuz: lehengaien egoera, lan-prozedurak eta beste lanpostuekiko erlazioak. • Ekipoak eta hauei asoziatutako tresnak ongi funtzionatzen duten begiratzea, ihesik edo disfuntziorik

ez dagoela eta jokabidea espero den bezalakoa dela egiaztatuz. • Planta edo instalazioa abiaraztea, funtzionamendu anormalak antzemanez. 5. Prozesu kimikoa (edo honen fase esanguratsuak) gidatzean, bere parametroak kontrolatuz eta erregulatuz, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

• Kontrolerako eskatzen den dokumentazio guztia eta prozedurak jasotzea. • Prozesu-aldagaien irakurketa egitea eta mantendu beharreko aldagaien balioekin alderatzea, eta

argibideen arabera aldizka egindako neurketak erregistratzea. • Beharrezkoa denean, prozesua erregulatzeko azken kontrol-elementukin lan egitea, aldagaiak

ezarritako mailan edukitzeko moduan. • Kontrol-lanen sekuentzia erregulazio-elementuetan edo azken kontrol-elementuetan esku hartuz

egitea, zuzendu beharreko aldagaiaren arabera. • Prozesuaren kontrol-galera inplikatzen duten hutsegiteak edo anomaliak antzematea, eta

kausa/ondorio erlazioa diagnostikatzea, esku hartzeko ahalmena ebaluatuz: gainbegiratzaileari informazioa edo argibideak eskatuz edo kontrol-ekipoetan jardunez, prozesuaren kontrola berreskuratzeko.

6. Prozesu kimikoko materialak manipulatu/entseatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko ditu:

• Materiala hartu/biltegiratu, ontziratu eta igortzean, hartzeko eta igortzeko dokumentuak eta

produktuaren identifikazioa/markaketa bat datozen egiaztatzea. • Dokumentazio guztia (prozedurak, entsegu-zerrendak,...) jasotzea eta ekipoa prest eta entseguan

erabili ahal izateko segurtasun-baldintzetan dagoela egiaztatzea. • Lagina prozeduren arabera hartzea, lehengaiaren edo produktuaren egoera eta ezaugarriak eta hauekin

egin behar diren entseguak kontuan hartuta. • Hartze- edo prozesu-entseguak ezarritako epean, moduan eta segurtasunez egitea. • Datuak euskarri egokietan eta ezarritako prozedura eta kodeak erabiliz erregistratzea. • Datuek adieraz ditzaketen desbiderapenak jakinaraztea eta, ahal eta behar denean, zuzenketa egiteko

prozedurei ekitea. 7. Lantokian beti erantzukizunez jokatzean, ikasleak ondoko gaitasunak lortu beharko

ditu:

• Erreleboa aurrekoarengandik informazio guztia jasoz egitea, eta lanpostuan jarduteak eman dion informazio garrantzitsua transmititzea.

• Jasotzen dituen argibideak interpretatu eta arduraz betetzea, eta egiten duen lanaren erantzule izatea, uneoro pertsona egokiekin eraginkortasunez komunikatuz.

• Betiere, enpresaren barne-prozedurak edo arauak errespetatzeko jarrera erakustea. • Finkatutako arauek eta prozedura teknikoek (prozesu-informazioa, kalitate-arauak, segurtasun-

arauak,…) diotenari egokitzea, kalitatearen eta produktibitatearen hobekuntzan parte hartuz. • Bere jarduerak produkzio-sisteman eta enpresaren helburuak lortzean dituen ondorioak aztertzea. • Fabrikazio zuzenerako arauen (GMP) eskakizunak, aplikagarriak badira, betetzea, lana behar bezala

eginez, zereginak lehentasunaren ordenari jarraiki eginez eta lana arrazoizko epean betez. • Partaidetzazko jarrera edukitzea, ikasteko interesa edukiz eta egin beharreko lanetan ekimena izanik. • Lanpostua behar bezain garbi eta txukun edukitzea. • Taldean lan egitea hala eskatzen zaionean, lagunduz, dagokion erantzukizuna bere gain hartuz eta

besteen lana baloratuz. c) Edukiak

37

Ikastetxeak “lan-egoeretan” kokatutako jarduera gisa finkatuko ditu edukiak, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak argitaratutako Lantokiko prestakuntza lanbide-modulua diseinatzeko curriculum-esparruaren arabera. 3.3. Heziketa-zikloaren sekuentziazioa eta denboralizazioa 3.3.1. Iraupenak Lanbide-modulua Oinarrizko

iraupena Iraupen finkoa

1. Kimika aplikatua 188 ordu 220 ordu 2. Prozesu kimikoaren zerbitzu osagarriak 140 ordu 170 ordu 3. Kimikagintzako lanak 235 ordu 280 ordu 4. Prozesu kimikoen tresneria eta kontrola 95 ordu 110 ordu 5. Antolamendua, segurtasuna eta ingurune kimikoa 96 ordu 120 ordu 6. Lan-prestakuntza eta -orientabidea (LPO) 60 ordu 60 ordu 7. Kalitatea eta etengabeko hobekuntza (KEH) 40 ordu 40 ordu 8. Lantokiko prestakuntza (LP) 336 ordu 400 ordu GUZTIRA 1.190 ordu 1.400 ordu 1. Ikastetxe bakoitzak curriculum-proiektua bere gizarte- eta ekonomia-ingurunera eta

ikasleen ezaugarrietara egokitzeko, ikastetxeek beren esku izango dute guztizko ordutegiaren %15 ─kasu honetan 210 ordu─ eta ordu-kopuru hau lanbide-modulu desberdinetan banatu ahal izango dute, baldin eta irakaskuntza desberdinak eskaintza oso baten parte badira.

Horrenbestez, modulu bakoitzerako ezarritako oinarrizko iraupena errespetatu egin beharko da eta aurrerago azalduko diren irizpideen arabera gehitu ahal izango da.

2. Irakaskuntzak eskaintza partzial bateko parte badira, iraupen finkoa ezarri da modulu

bakoitzerako eta ezin izango da aldatu. 3. Moduluen behin betiko iraupenek, hau da, ikastetxeak berak esleitu behar duen

denbora banatu ondoren, heziketa-zikloak irauten dituen 1400 orduak osatu beharko dituzte guztira.

4. Ikastetxeetako curriculum-proiektu desberdinetan oreka egokia gordetzeko asmoz,

eskaintza osoko modalitatea jarraitzen duten irakaskuntzek ondoko zehaztapena errespetatu beharko dute: lanbide-moduluek ezin izango dute oinarrizko iraupena 64 ordu baino gehiagotan gehitu, Kimika aplikatua eta Kimikagintzako lanak moduluak izan ezik, hauek, bidezko hartzen bada, 96 ordutan gehitu ahal izango dira-eta.

5. Ikastetxean bertan garatu beharreko Lantokiko prestakuntza lanbide-moduluko fase

desberdinen iraupenek ez dute ikastetxeak modulu honetarako ezartzen duen behin betiko iraupenaren %10 gainditu behar.

3.3.2. Sekuentziazioa Heziketa-zikloaren sekuentziazioan: 1. Eskaintza osoan:

38

• Lantokiko prestakuntza moduluaren iraupenaren %80 gaitasun-atalei loturiko modulu

guztien irakaskuntzak amaitu ondoren eman beharko da. • Ikastetxe bakoitzak heziketa-ziklo honi hasiera emateko aukeratzen dituen moduluak

kontuan izan gabe, modulu horien artean honako hauek egon beharko dute: Antolamendua, segurtasuna eta ingurune kimikoa, Kimika aplikatua eta Prozesu kimikoaren zerbitzu osagarriak.

2. Eskaintza partzialean: • Lantokiko prestakuntza modulua heziketa-zikloa osatzen duten gainerako moduluak

egiaztatu direnean (ondorio horretarako finkatutako bide desberdinen bidez) soilik eman beharko da.

4. Irakasleak 4.1. “Kimikagintza-lantegiak” heziketa-zikloko lanbide-moduluetan irakaskuntza-atribuzioa duten irakasleen espezialitateak a) Lanbide Heziketako irakasle teknikoen kidegoan “Prozesu-lanak” espezialitatea duten irakasleek ondoko lanbide-modulu hauek irakats ditzakete: • Prozesu kimikoaren zerbitzu osagarriak • Kimikagintzako lanak • Papergintzako kalitate-kontrola • Antolamendua, segurtasuna eta ingurune kimikoa b) Bigarren Irakaskuntzako irakasleen kidegoan “Analisia eta industria-kimika” espezialitatea duten irakasleek ondoko lanbide-modulu hauek irakats ditzakete: • Kimika aplikatua c) Bigarren Irakaskuntzako irakasleen kidegoan “Fisika eta kimika (1)” espezialitatea duten irakasleek ondoko lanbide-modulu hau irakats dezakete: • Kimika aplikatua. (1) Kimikan lizentziatuko titulua izanik. d) Bigarren Irakaskuntzako irakasleen kidegoan “Lan-prestakuntza eta -orientabidea” espezialitatea duten irakasleek ondoko lanbide-modulu hauek irakats ditzakete: • Lan-prestakuntza eta -orientabidea. • Kalitatea eta etengabeko hobekuntza. e) Heziketa-ziklo bereko beste lanbide-moduluren bat irakasten duten a) eta b) ataletan adierazitako espezialitatea duten irakasleek ondoko modulua ere irakats dezakete: • Lantokiko prestakuntza.

39

4.2. Titulazioen baliokidetasunak irakaskuntzan aritzeko 4.2.1. "Analisia eta industria-kimika" espezialitateari dagozkion lanbide-moduluak irakasteko, doktore-, ingeniari-, arkitekto- edo lizentziatu-tituluen eta ondoko tituluen arteko baliokidetasuna ezartzen da irakaskuntzan aritzeko: • Industria-ingeniari teknikoa, Industria-kimikako espezialitatea. • Baso-ingeniari Teknikoa, Baso industrien espezialitatea. 4.2.2. “Lan-prestakuntza eta -orientabidea” espezialitateari dagozkion lanbide-moduluak irakasteko, doktore-, ingeniari-, arkitekto- edo lizentziatu-tituluen eta ondoko tituluen arteko baliokidetasuna ezartzen da irakaskuntzan aritzeko: • Enpresa-zientzietan diplomatua. • Lan-harremanetan diplomatua. • Gizarte-lanean diplomatua. • Gizarte-hezkuntzan diplomatua. • Kudeaketa eta administrazio publikoan diplomatua. 5. Irakaskuntza hauek emateko gutxieneko baldintzak 5.1. Espazioak Apirilaren 30eko 777/1998 Errege Dekretuko 19. artikuluaren arabera, “Kimikagintza-lantegiak” erdi-mailako Lanbide Heziketako heziketa-zikloak ondoren adierazitako gutxieneko espazioak eskatzen ditu dekretu honek definitzen dituen irakaskuntzak emateko. Prestakuntza-azalera Azalera

20 ikasle (m2) Erabilera-maila

(%) Analisi-laborategia ................................................................ 60 25 Industria-kimikako lantegia ................................................... 150 50 Gela balioanitza ..................................................................... 40 25 “Erabilera-mailak” ikasle-talde batek oinarrizko irakaskuntzak irakasteko espazioa zenbat orduz okupatzea aurreikusten den adierazten du; alabaina irakaskuntza hauen guztizko iraupenarekiko ehunekoetan adierazten da. Horrenbestez, ikastetxeek curriculumaren guztizkoa ezartzeko definitzen dutenerako orientagarria da. “Erabilera-mailak” onartutako marjinan, heziketa-ziklo bereko edo beste ziklo batzuetako edo beste hezkuntza-etapa batzuetako beste ikasle-talde batzuek okupatu ahal izango dituzte ezarritako prestakuntza-espazioak. Dena dela, prestakuntza-espazioei lotutako ikaskuntza-jarduerak (erabilera-mailak adierazitako okupazioarekin) antzeko beste prestakuntza-jarduera batzuetarako erabilitako azaleretan ere burutu ahal izango dira. Identifikatutako prestakuntza-espazio desberdinak ez dira zertan itxitura bidez bereizi behar.

40

6. Konbalidazioak eta korrespondentziak 6.1. Lanerako Lanbide Heziketarekin konbalida daitezkeen lanbide-moduluak • Prozesu kimikoaren zerbitzu osagarriak. • Kimikagintzako lanak. • Prozesu kimikoen tresneria eta kontrola. 6.2. Lan-praktikarekin korrespondentzia izan dezaketen lanbide-moduluak • Kimikagintzako lanak. • Prozesu kimikoen tresneria eta kontrola. • Antolamendua, segurtasuna eta ingurune kimikoa. • Lan-prestakuntza eta -orientabidea. • Lantokiko prestakuntza. 6.3. Batxilergoko jakintzagaiekiko konbalidazioak. Kimika aplikatua lanbide-modulua batxilergoko Kimika jakintzagaiarekin konbalida daiteke.