EVALUACIÓN DE LA EXPERIENCIA PILOTO DE SOBERANÍA ... · Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari,...

EBALUAZIO-TXOSTENA

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI

BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA

HEGO IPAR IKASTETXETAN

(EPSA)

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA

HEGO IPAR IKASTETXETAN: EPSA-REN EBALUAZIOA

Aurkibidea

Proiektuaren ardura duten erakundeen aurkezpena

Proiektuaren deskribapena: Elikadura-burujabetzari buruz Iparraldeko eta

Hegoaldeko ikastetxeetan landutako esperientzia pilotuaren ebaluazioa

Ebaluazioaren helburua

Ikastetxeetan egindako jardueren xehetasunak

Parte hartu duten ikastetxeak

Parte-hartzaileen taula banandua

Irakasleen prestakuntza

Ikasleekin egindako tailerrak

EBALUAZIO-TXOSTENAK

Irakasleak

Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta

Irakasleentzako prestakuntza bereziaren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta

Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra

Ikasleak

Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta

Aurkezpen-tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta

Bideo-konferentzia bidez egindako tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-

sorta

Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra

Familiak

Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritza-

ekoizpeneko esperientziei buruzko galdera-sorta

Ikasleekin eta haien senideekin egindako jardueraren asebetetze-mailari buruzko

galdera-sorta

Ebaluazioaren ondorioak

1. eranskina

3. tailerra egin eta gero, Intxaurrondo Hegoa ikastetxeko ikasleek osatutako txostena.

Zein iritzi dute gure familiek?

3. orr.

4. orr.

5. orr.

6. orr.

6. orr.

6. orr.

7. orr.

8. orr.

12. orr.

13. orr.

15. orr.

22. orr.

28. orr.

41. orr.

43. orr.

52. orr.

56. orr.

61. orr.

75. orr.

77. orr.

89. orr.

93. orr.

3

PROIEKTUAREN ARDURA DUTEN ERAKUNDEEN AURKEZPENA

Emaús Fundazio Soziala (EFS) Euskal Autonomia Erkidegoan (Espainia) kokatutako irabazi

asmorik gabeko erakunde sozial eta laikoa da. Garapenerako Lankidetza eta Hezkuntza

Saila da gure ataletako bat, eta giza garapen jasangarriaren alde lan egiten du lankidetza-

eta hezkuntza-proiektuen bidez. Hauxe da sail horren egitekoa: injustiziari, pobreziari eta

desjabekuntzari lotutako arazoekin zerikusia duten kausak, ondorioak eta erantzukizun

partekatuak azaleratzea gizartean, nazioarteko antolamendu ekonomikoan pobrezia eta

bazterketa jasaten duten Hegoaldeko herrialde eta pertsonen bizi-baldintzak hobetzeko

helburuz. Sei arlo estrategiko lantzen ditugu: Hegoaldeko ekoizleen egoera, bidezko

merkataritza, kontsumo arduratsua, erosketa publiko arduratsuak, elikadura-burujabetza eta

erantzukizun soziala. Besteak beste, garapenerako hezkuntza lantzen dugu gure sailean,

gure helburua lortzeko tresnarik egokiena iruditzen zaigu eta.

Lambayeque emakumeekiko konpromisoaren (EK) xede nagusia pertsonen garapen

integrala bultzatze da, eta, horretarako, haien jabekuntza, haien eskubideen

errekonozimendua, genero-parekidetasuna eta justizia soziala sustatzen ditugu, proiektu

sozialen bidez komunitatearen garapen jasangarria bultzatzearekin batera. Erakundeak

konpromiso sendoa du egoera kaskarrenean daudenekin, emakumeekin batez ere, eta

garapen jasangarrian oinarritutako berdintasunezko mundu oparoa bultzatzen du. Gaur

egun ingurumen-hezkuntzaren alorrean dihardu, natur ingurunea babestu, kontserbatu eta

sustatzeko garapen parte-hartzailearen bidez. Era berean, sentsibilizazio-proiektuak

garatzen ditu, Hegoaldeko eta Iparraldeko ikastetxeetan lantzen den elikadura-

burujabetzako esperientzia pilotu baten bidez.

Lambayequeko Emaúseko Traperoak gizarte zibileko boluntarioz osatutako erakundea da,

eta Peruko iparraldeko Lambayeque itsasertzeko hirian kokatuta dago. Aita Pierren

inspirazioari jarraiki, Ama Lurraren (Mama Pacha) eta pertsonen arteko elkartasun-printzipio

filosofikoak irmo eta tinko bultzatzea da bere motibazio bakarra. Garapen jasangarriaren

alor sozialean dihardu, bizi-kalitatea alderdi eta esparru guztietan bultzatzen laguntzen

duten baldintza sorta gisa ulertuta garapen hori. Erakundeko teknikariek ingurumenarekiko

kontzientzia eta pertsonen duintasun eta burujabetzarekiko errespetua garatu nahi dituzte,

eta sentsibilizazio-proiektuak eta ingurumen-jardunbideen kudeaketa lantzen dituzte

horretarako, sektore pobreen artean bereziki.

4

PROIEKTUAREN DESKRIBAPENA:

ELIKADURA-SUBIRANOTASUNARI BURUZKO EREDUZKO ESPERIENTZIA HEGO IPAR IKASTETXETAN

Gaur egungo nazioarteko merkataritza-harremanak zeharo bidegabeak dira, multinazional

handiak aberastearekin batera baitituzten milaka pertsona pobreziara bultzatzen dituzte

eta. Horrek berebiziko eragina dauka mundu osoko nekazari-komunitateetan, nekazariok

beren lursailetatik kanporatu eta jatekorik gabe uzten baitituzte. Garapen-eredu bidegabe

hori salatzeko, Vía Campesinak elikadura-burujabetza kontzeptua zabaldu zuen 1996an, eta

honela definitu zuen: “herrialde bakoitzak bere elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko

politika eta estrategia jasangarriak finkatzeko duen eskubidea. Horrela, biztanle guztien

elikatzeko eskubidea bermatu nahi da, ekoizpen txiki eta ertainean oinarrituz, nekazariek,

arrantzaleek eta indigenek nekazaritzan eta abeltzaintzan jarduteko, beren produktuak

merkaturatzeko eta landa-inguruneak kudeatzeko dituzten eredu ugariak errespetatuz eta

tokian tokiko kulturak aintzat hartuz, emakumeek esparru horretan garrantzi handiko

zeregina dutela kontuan hartuz betiere”.

Kontzeptu hori landu eta pobrezia eragiten duten kausen inguruko sentsibilizazioa

garatzeko, proiektu hau prestatu dugu, bi fasetan banatuta:

1-) Lehen fasean Euskadiko (Espainia) lau ikastetxetako eta Lambayequeko (Peru) hiru

ikastetxetako irakasle eta ikasleek parte hartzen dute. Aurrerago azalduko ditugun

jardueren bidez, ikasleek elikadura-burujabetzari lotutako kontzeptuak lantzen dituzte eta

beren lanaren berri zabaltzen dute, berariaz prestatutako blog baten bidez. Iparraldearen

eta Hegoaldearen arteko hartu-eman horri esker, jarduerak oso aberasgarriak dira,

munduko beste pertsona batzuekin dituzten bat-etortze eta desberdintasunak ikusteko

aukera ematen baitie ikasleei.

2-) Bigarren fasea irakasleekin lantzen da. Oraintxe ari gara lantzen fase hori eta ez dugu,

beraz, ebaluazio honetan sartu. Hezkuntzara aplikatutako teknologia berriei buruzko

prestakuntza-saio batzuk ematen dira fase honetan. Prestakuntza praktikoa eskaintzen da,

ikasitakoa geroago ikasleekin lantzera bideratuta. Emaúsen laguntza izango dute

horretarako.

5

EBALUAZIOAREN HELBURUA

Proiektuaren inpaktua hobeto ezagutzeko eta finkatutako helburuak lortu ote diren ikusteko

tresna gisa pentsatu dugu ebaluazioa hau.

Elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan landutako

esperientzia pilotuaren (aurrerantzean EPSA) helburu nagusia gaur egun Iparraldearen eta

Hegoaldearen artean dauden merkataritza-harremanak aldatzea da, elikadura-

burujabetza bultzatuz horretarako, Hego-Ipar-Hego ikuspegia oinarritzat hartuta. Ikuspegi

horretan oinarrituta, elikadura-burujabetzaren aldeko ekintza, estrategia eta jarrerak

bultzatzea da helburu zehatza, eta, horretarako, elikadura-burujabetzaren egoera

aurkezten dugu Iparraldeko eta Hegoaldeko pertsona eta komunitateen garapen

integralerako eredu gisa.

Esperientzia pilotuaren ebaluazioa jasotzen duen txosten hau banatuta, gure

esperientziaren berri zabaldu nahi dugu, ikastetxeek esperientzia horren berri izan eta

beraiek nola landu jakin dezaten. Herritar arruntak areago sentsibilizatzen lagunduko du,

halaber, proiektu hau aitzindaria izan baita, elikadura-burujabetza sendotzeko helburuz eta

teknologia berrietan oinarrituta, Iparraldeko eta Hegoaldeok hezkuntza-komunitateekin

zuzenean lan egiteari dagokionez.

Esperientzia pilotuan parte hartu duten irakasle, ikasle eta familiek erantzundako galdera-

sortak oinarritzat hartuta EFSk prestatutako ebaluazio-txostenek osatzen duten txosten

honen muina. Galdera-sorta horietan elikadura-burujabetzari buruzko ezagutzak eta

jardunbideak jasotzen dira, batetik, eta esperientzia pilotuaren barruan egindako

jarduerekin izandako asebetetze-maila, bestetik. Ez ditugu jarduera guzti-guztien

asebetetze-mailari buruzko txostenak jaso, bestela, txostena luzeegia izango litzateke eta.

Garrantzi gehiena elikadura-burujabetzaren erreferenteei ematea erabaki dugu eta

asebetetzeari buruzko gutxi batzuk eranstea, lagin gisa.

Era berean, tailerrak egin eta hilabete batzuk geroago zabaldutako galdera-sorta

orokorraren bidez denbora igarota parte-hartzaileek barneratuta dituzten ezagutzak eta

esperientziari buruz egin nahi dituzten balorazioak jaso nahi izan dira.

Txostenak taldeka antolatu ditugu: irakasleenak jarri ditugu lehenbizi; ikasleenak, hurrena,

eta familienak, azkenik, senideak ikasleek egindako lanaren luzapena direlakoan.

Ebaluazio-txostenak hobeto ulertu eta interpretatzen laguntzeko, ikastetxe bakoitzak

egindako jardueren laburpentxo bat ekarri dugu hona. Parte-hartzaileen kopurua eta zein

eskolatakoak diren zehaztea ere garrantzitsua iruditu zaigu. Datu horiek guztiak txosteneko

hurrengo atalean jaso ditugu, tailerren deskribapenarekin batera.

6

IKASTETXEETAN EGINDAKO JARDUEREN XEHETASUNAK

Parte hartu duten ikastetxeak

Peruko ikastetxeak

Institución Educativa San Martín

Institución Educativa Antonia Zapata Jordán

Institución Educativa Toribia Castro Chirinos

Euskadiko ikastetxeak

Intxaurrondo Hegoa (Donostia)

J.A. Muñagorri (Berastegi)

Ikasbide (Bilbo)

San Viator (Sopuerta)

Parte-hartzaileen taula banandua

PARTE-HARTZAILEAK SEXUA

GUZTIRA EMAKUMEAK GIZONAK

IRAKASLEAK: 31 12 43

Lambayeque guztira 19 10 29

I.E. Toribia Castro Chirinos 02 01 03

I.E. Antonia Zapata Jordan 13 03 16

I.E. San Martín Secundario 04 06 10

Euskadi guztira 12 2 14

Intxaurrondo Hegoa ikastetxea 03 00 03

Muñagorri eskola 02 00 02

Ikasbide ikastetxea 02 00 02

San Viator ikastetxea 05 2 07

IKASLEAK: 394 221 615

Lambayeque guztira 315 138 453

I.E. Toribia Castro Chirinos 03 09 12

I.E. Antonia Zapata Jordan 128 00 128

I.E. San Martín Secundario 125 128 253

Euskadi guztira 79 83 162

Intxaurrondo Hegoa ikastetxea 30 23 53

Muñagorri eskola 08 07 15

Ikasbide ikastetxea 23 22 45

San Viator ikastetxea 18 31 49 Lambayequeko parte-hartzaileak guztira 353 277 708 EHko parte-hartzaileak guztira 91 85 176 PARTE-HARTZAILEAK GUZTIRA 444 362 884

7

IRAKASLEEN PRESTAKUNTZA

HELBURUAK

-Elikadurarekin zerikusia duen arazo baten gaineko ikuspegi orokorra ematea.

-Elikadura-burujabetza egungo garapen-ereduaren alternatiba gisa aurkeztea.

-Ikasleekin egin beharreko tailerrei buruzko jarraibide praktikoak ematea.

-Irakasleek aurretik dakitena ezagutzea.

ESPERIENTZIA AURKEZTEKO METODOLOGIA

EFS/Emaús Lambayequeko bitartekariek informazio-saio bat proposatuko dute, alderdi

hauek lantzeko:

Elikadura-burujabetzari buruz aurretik dakitenari buruzko inkesta bat (5 min)

Egungo egoerari buruzko informazio eguneratua (40 min)

Elikadura-burujabetza kontzeptua aurkeztea (30 min)

Elikadura-burujabetza Euskadin (10 min)

Ikasleekin lantzeko tailerren proposamena (30 min)

Ebaluazio-inkestak (5 min)

Saio honetan EFS/Emaús Lambayequek aurkezpen bat egingo du eta landutako gaiari

buruzko dokumentalak emango dira (aukeran: “janariaren etorkizuna”, “uzta mingotsak”,

“monolaboratza, egia deserosoa” eta “baratzetik lapikora”).

LANDUKO DIREN IDEIA NAGUSIAK

A-) Egungo egoera

-Gaur egungo elikadura alorreko merkatu-sistema (esportaziora bideratutako nekazaritza

intentsiboa) ez da bidezkoa.

-Sistema horrek gosea sortzen du eta komunitateak egoera kaskarragoan uzten ditu

elikadura-krisiei aurre egiteko garaian.

-Egungo sistema jasanezina da ingurumenerako (monolaborantza, transgenikoak,

nekazaritzako erregaiak, petrolioarekiko mendekotasuna…).

-Familiako nekazaritza desagertzea dakar sistema horrek, bai Iparraldean bai Hegoaldean.

-Banaketa-sistemak plusbalioa sortzen du ekoizleei gutxi-gutxi ordaindu eta kontsumitzaileei

asko kobratuta.

-Nazioarteko erakundeek eredu hori bultzatzen dute, multinazionalen eskariei jarraiki, eta

herritarren kontrol demokratikotik kanpo gelditzen da.

B-) Elikadura-burujabetza

-Elikadura eskubidea da, ez negozioa.

-Denentzako adina elikagai daukagu munduan: elikagai horien banaketan dago arazoa,

ez kopuruan.

-Nekazaritzak ezinbesteko betekizun ekologikoa dauka.

-Nekazaritza ekologikoa da nekazaritza intentsiborako alternatiba.

-Eredu “burujabe” batera aldatzea posible da orain eta hemen.

-Alternatibak: kontsumo-taldeak, azoka ekologikoak, herriko merkatuak…

-Bertako eta garaiko produktuen garrantzia.

c-) Tailerrak ikasleekin

-Informazio- eta komunikazio-teknologia berrien garrantzi handia.

-Data eta epeen garrantzia. Bateko eta besteko eskola-egutegi desberdinak kontuan hartu.

-Posta elektronikoa izango da gure komunikazio-tresna nagusia proiektu honetan.

8

IKASLEEKIN EGINDAKO TAILERRAK

1. TAILERRA: ESPERIENTZIA EZAGUTZEN ETA ZER DA ELIKADURA-BURUJABETZA?

HELBURUAK

-Ikasleei proiektua aurkeztea.

-Ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin harremanetan jartzea blogaren bidez.

-Ikasleak elikadura-burujabetza kontzeptuarekin ohitzea.

ESPERIENTZIA AURKEZTEKO METODOLOGIA

Irakasleak edo EFS/Emaús Lambayequeko tailerreko bitartekariak proiektuaren nondik

norakoak azaltzen ditu power point aurkezpen bat proiektatu edo fotokopiatan banatuta.

Horrekin batera, parte hartzen duten gainerako ikastetxeen berri eman eta proiektuak

aurrera egin ahala osatuko diren urratsak eta materialak iragartzen ditu (30 min).

Jarraian, ikasleei argazki bat egin eta lerro batzuk idazteko eskatzen zaie, beren burua

aurkezteko beste ikastetxeetako ikasleei. Taldea bi multzotan banatu daiteke: multzo batek

taldearen berri emango du bi lerrotan, eta besteak bizi diren herriaren berri beste bi lerrotan.

Argazkia eta idatzitakoa blogean jartzen dute, parte hartzen duten gainerako eskolek ikusi

dezaten (30 min).

ELIKADURA-BURUJABETZA KONTZEPTUA AURKEZTEKO METODOLOGIA

Definizioa eman eta kontzeptua azaltzen zaie ikasleei. Jarraian, bi egoera aurkezten zaizkie

argazkien bidez. Lehenbizikoan elikadura-burujabetzarik eza irudikatzen da, eta

bigarrenean elikadura-burujabetza badagoen egoera bat. Egoera bakoitzean zer ikusten

duten eta bataren eta bestearen artean zein alde dagoen galdetzen zaie ikasleei. Hortik

aurrera, eta multzotan banatuta, multzo bakoitzak horma-irudi edo mural bana egin behar

du egoera horietako bakoitzari buruz. Muralak egindakoan, argazkiak egin eta blogean

jartzen dira (1 h).

1. EGOERA:

Lursail handi bat, eta bertan soja besterik ez dute hazten. Pestizidak eta intsektizidak

botatzen dituzte sail horretan etengabe, hegazkin txiki batzuetatik. Jateko adina ozta-ozta

irabazten duten emakumeek biltzen dute soja-uzta. Soja hori ontziratu eta Europako

herrialde batera bidaltzen da. Han abeltzaintza-instalazio erraldoi batzuetan espazio txiki-

txikietan pilatuta bizi diren behiei ematen zaie jaten. Behi horiek pilatuta bizi direnez,

berehala gaixotzen dira eta horri aurre egiteko antibiotikoak ematen zaizkie. Behiok

akabatu eta gero, supermerkatu handiek okela merke-merke erosi eta garesti-garesti

saltzen digute guri gero. Etxean okela hori prestatu eta jan egiten dugu.

2. EGOERA:

Asko jota zure bizilekutik 30 kilometrora bizi den nekazari-familia bat. Lursailtxo bat dauka eta

fruta, barazkiak eta berdurak hazten ditu bertan. Horrez gain, behi eta olio gutxi batzuk

dauzkate eta baserrian edo landetxean bertan ekoitzitako bazkarekin ematen diete jaten.

Ez dute pestizidarik erabiltzen eta behien simaurra lurra ongarriztatzeko erabiltzen dute, horri

esker, ez dute gai kimikorik erabili behar. Baserriko produktuak inguruko kontsumitzaile-

taldeei saltzen dizkiete zuzenean, haiekin ba ekoizleentzat bai kontsumitzaileentzat bidezkoa

de prezio bat adosten dute.

IRAUPENA GUZTIRA, GUTXI GORABEHERA: 2 ordu

9

2. TAILERRA: BIDEZKOA ALA BIDEGABEA?

HELBURUAK

-Elikadura-burujabetza mundu-mailan zertan den jakitea.

METODOLOGIA

Elikadura-burujabetza modu dinamikoan aurkeztea da tailer honen helburua. Aukeran,

jarduera bera hasi aurretik, “Meatrix, 1. atala” film laburra (4 min) eman daiteke. Jarraian,

paper bana ematen zaie ikasleei. Duela ez asko jan duten ohiko plater bat aukeratu behar

dute denen artean. Platera aukeratutakoan, paperean marraztu egin behar dute. Bakoitzak

bere osagaiak aukeratzen ditu eta galdera batzuk egiten zaizkie osagai horri buruz, galdera

bakoitzerako erantzun batzuk emanez aukeran:

1. galdera: Nondik dator aukeratu duzun produktua?

Erantzunak: a-) Bizi naizen lekutik gertu dagoen baserri/landetxe batetik.

b-) Beste herrialde batetik.

2. galdera: Nola ekoitzita dago produktu hori?

Erantzunak: a-) Baserri/landetxe txiki batean ekoitzi dutenez, ez dute pestizida askorik

erabiltzen, landatzen duten ingurunera egokitzen dira, landatzen duten lurra zaintzen

dute, aurrerago berriz ere landatu ahal izateko.

b-) Enpresa handiek ekoizten dute modu industrialean, pestizida asko

erabiltzen dituzte, berdin zaie non landatu produktu kantitaterik handiena lortzea

baita beren helburua, haziak landatzeko erabiltzen duten lurrari jaramon egin gabe,

lur hori agortzen dutenean lur gehiago erosi eta gauza berdina egingo baitute han

ere.

3. galdera: Produktu horrek zein ondorio eragiten ditu ingurumenean?

Erantzunak: a-) Baserri/landetxe txiki batean ekoizten denez, ez du lurra askorik

kutsatzen, baserri/landetxe familiarretan ez baita pestizida askorik erabiltzen eta

lantzen duten lurra zaintzen dute, gainera. Horrekin batera, bizi naizen lekutik gertu

hazitako produktua denez, garraiatzean ez da askorik kutsatzen (kamioiek,

hegazkinek… isurtzen duten CO2), batetik besterako distantzia txikia baita.

b-) Industrialki ekoizten dute, eta, hortaz, ekoiztean lurra kutsatzen da

erabiltzen diren pestizida, herbizida eta abarren ondorioz. Gainera, produktua nire

herrialdetik kanpokoa denez, asko kutsatzen da, CO2 asko isurtzen baita eguratsera

(kamioiek, hegazkinek…), batetik besterako distantzia handia dela eta.

4. galdera: Produktu horrek pobrezia eragiten du?

Erantzunak: a-) Ez, bizi naizen lekuko familia batek ekoitzi eta kontsumitzaileei

zuzenean saltzen dietelako, dirua poltsikoratzen duten bitartekari askorik gabe.

b-) Bai, produktua bizi naizen lekuko familia batek ekoizten badu ere,

supermerkatuak kontrolatzen dituzten enpresa handien bidez saltzen delako. Janaria

supermerkatuetan erosten dugunez, enpresa horiek nahi duten prezioa jartzeko

boterea dute, eta, hala, elikagaien ekoizleei gutxi ordaindu eta asko erosleoi asko

kobratzen digute, diruaren zati handiena beretzat gordeta.

c-) Bai, produktua beste herrialde batetik datorrenez elikagaien banaketa

kontrolatzen duten enpresa handi askotatik igarotzen da. Enpresa horiek nahi duten

prezioa jarri dezakete.

Galderaz galdera joan behar da, erantzunak komentatuz. Dinamizatzaileak informazioa eta

jarraibideak eman behar ditu, erantzun zuzenera bideratzeko. Era berean, logikoa denari

buruz gogoeta egin behar da, eta egoera hau guztia bidezkoa den ala ez aztertu.

Erantzunak aukeratu ahala, aukeratutako erantzuna irudikatzen duen zerbait marraztu

behar dute paperean, aukeratutako produktuarekin lotuta gezi baten bidez. Horrela, ikasle

bakoitzak bere marrazki-eskema osatuko du (40 min).

10

Amaitutakoan, ondorioak atera behar dituzte, galdera-gidoi honi jarraiki (20 min):

-Bidezkoa al da egoera hau?

-Zeinek ateratzen du irabazia hemen?

-Zein eragin du ingurumenean?

-Eta pertsonengan?

-Logikoa al da egoera hau edo ba al dago gauzak egiteko beste bide logiko eta

bidezkoagorik?

Ondorio horiek mp3 fitxategi batean gorde behar dituzte ordenagailua erabiliz, blogean

jartzeko. Fitxategiaren iraupena 2-3 minutu gehienez (30 min).

IRAUPENA GUZTIRA, GUTXI GORABEHERA: 90 min.

3. TAILERRA: ZEIN IRITZI DUTE GURE FAMILIEK?

HELBURUAK

-Elikadura-burujabetza herri-mailan zertan den ikusteko lehen hurbilpena egitea.

METODOLOGIA

Tailer hau egiteko, inkesta bana emango zaie ikasleei senide heldu bati egiteko (ahal dela

adineko senideei). Erantzunak jaso eta gero gainerako ikaskideen aurrean aurkeztea da

asmoa. Jasotako erantzunak erreferentziatzat hartuta, multzoka elkartu eta elikadura-

burujabetzari buruzko ipuin bat idatzi behar dute. Elkarrizketatu dituzten pertsonek gaur

egungo egoerari buruz azaldutakoa gaur eguneko egoerarekin alderatu dezakete,

kontsumo- eta ekoizpen-ohitura aldakorrei buruz hitz egin dezakete, etab. Ipuinak idazten

amaitzean, blogean jarri behar dute, gainera ikastetxeetako lagunek ere irakurri ahal izan

ditzaten.

IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: ordubete

4. TAILERRA: ZER GERTATZEN DA ATLANTIKOAZ BESTALDERA?

HELBURUAK

-Ikastetxeetako ikasleekin hartu-eman zuzenagoa izatea.

-Elikadura-burujabetzari buruz orain artean sortu diren kontzeptu, iritzi… guztiak mahai-

gaineratzea.

-Desberdintasuna pertsonentzako ezaugarri aberasgarri gisa baloratzen ikastea.

METODOLOGIA

Jarduera honetan “elkarrizketa digital” bat egiten da proiektuan parte hartzen duen beste

herrialde bateko ikastetxe batekin. Elkarrizketa audio eta bideo bidez, nahiz audio bidez

edo txat bidez egin daiteke. “Elkarrizketa digitala” egin aurretik, talde bakoitzak galdera

batzuk prestatu beharko ditu, aldez aurretik jakiteko beste herrialde horretako ikasleei zer

galdetuko dieten.

Tailerra egin aurretik, bideo-konferentziako softwarea instalatu eta probatu beharko dute

irakasleek, Skype eta Ekiga, esaterako. Bi herrialdeetako ordutegiak koordinatu beharko

dira, denbora errealean hitz egin ahal izateko. Bideo-konferentzia egiteko arazorik izanez

gero, mikrofonoak bakarrik erabili daitezke, Skype programarekin, edo Messenger bidez

txateatu, eta kito.

Talde bakoitzak bozeramaile bat edo bi aukeratuko dute, talde osoaren izenean hitz

egiteko.

Jarduera honetan elikadura-burujabetzari buruzko galde-erantzun batzuk trukatuko dituzte

talde bietako bozeramaileek. Beste gai batzuei buruz ere galdetzea dago, ikasleek beste

11

kultura, herrialde eta bizimoduen berri ikasi eta desberdintasunaren bidez aberastu

daitezen.

“Elkarrizketa digitala” amaitutakoan, interesgarrien iruditu zaizkien ideiak bildu eta collage

batean jasoko ditu talde bakoitzak, gero argazki bat egin eta blogean jartzeko.

IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: 2h

5. TAILERRA: LABURBILDUZ…

HELBURUAK

-Esperientziaren eta proiektuaren emaitzak aztertzea.

-Elikadura-burujabetzari lotutako ideia garrantzitsuenak modu dinamikoan laburtzea.

METODOLOGIA

Azken tailerraren helburu nagusia ikasleek ikasitako guztiaren laburpen grafikoa egitea

denez, irakasleak lagunduta, ideia garrantzitsuenak jasotzen dituen bideo bat egitea

proposatzen da. Bideoaren iraupenari dagokionez, ahal dela ez dadila izan bost minutu

baino luzeagoa.

Bideoaren formatua librea da erabat, baina hainbat ideia proposatzen dira:

-Kale-inkestak.

-Abestia (bideoklipa).

-Ikasleek elikadura-burujabetzari buruz egindako spota.

-Ikasleek elikadura-burujabetzari buruz egindako antzezlan/performancea.

-Elikadura-burujabetzari buruzko albistegia.

-...

Bideoa egindakoan, blogean zintzilikatu, beste ikastetxeetako ikasleek ere ikusteko moduan.

IRAUPENA, GUTXI GORABEHERA: 90min.

JARDUERA OSAGARRIAK: TXANGOAK

Jarduera osagarri gisa, txango bat egin daiteke ikasleak elikadura-burujabetza lantzen

duten pertsonekin harremanetan jarri eta, horrela, ikasgelan landu dutena zuzenean

ezagutu ahal izan dezaten. Horretarako, autobusa hartu eta baratze ekologiko bat edo

nekazari-elkarte bat bisitatzera joan daitezke ikasleak, ikastetxearen baldintzen eta unean

uneko aukeren arabera.

12

Ebaluazio-txostenak

Txosten guztietako helburuak orokorrak eta metodologia komuna direnez, alderdi horiek

jarraian jaso ditugu denak batera.

HELBURUAK

Elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan landutako

esperientzia pilotuaren (EPSA) barruan egindako jarduerak irakasle eta ikasleei zenbateraino

gustatzen zaizkien jakiteko erabiltzen dira asebetetze-mailari buruzko inkestak. Hala,

ikasleekin elikadura-burujabetzari buruzko tailerrak garatzeko irakasleek aldez aurretik

jasotako prestakuntza baloratzen da, batetik. Bestetik, egindako tailerrak ikasleei

zenbateraino gustatu zaizkien jakin nahi dugu. Era berean, inkesta bat egiten da irakasleek,

ikasleek eta ikasleen senideek elikadura-burujabetzari buruz aldez aurretik zenbat dakiten

jakiteko. Ikasle eta ikasleei dagokienez, jarduera guztien amaieran galdera-sorta bat egiten

zaie elikadura-burujabetzari buruz zenbat ikasi duten jakiteko eta esperientzia pilotuari buruz

egiten duten balorazio orokorra ezagutzeko.

Hauek dira inkesten helburu zehatzak:

Parte-hartzaileen asebetetze-maila ezagutzea, egindako jardueretan gehien eta

gutxien gustatu zaizkien alderdiak identifikatuz.

Elikadura-burujabetzari buruz lehen baino gehiago ote dakiten ikustea.

Haien proposamen eta komentarioak jasotzea.

METODOLOGIA

Teknikariek galdera-sorta bat osatzeko eskatzen diete programan parte hartzen dutenei

(irakasle, ikasle, senide eta abarri), elikadura-burujabetzari buruz aldez aurretik zer dakiten

ikusteko. Talde bakoitzak bere galdera-sorta berezia dauka.

Erabilitako metodologiari dagokionez, galdera-sortaren helburua azaldu eta hari buruzko

zalantzak argitzen dituzten teknikariek. Horren ondoren, datuak bildu eta Kalitate Arlora

bidaltzen dituzte, haien azterketa kuantitatibo eta kualitatiboa egin dezaten.

Zenbait kasutan (aldez aurretik dakitenari buruzko galdera-sortak), galderetan ez da

balorazio-eskalarik ageri, galdera irekiak direlako.

Beste batzuetan (asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta) balorazio-eskala hau agertzen

da inkestako galderen ondoan:

5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Egoki; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE

Azkenik, azken galdera-sortetan era askotako galderak jasotzen dira, alderdi kualitatibo eta

kuantitatiboak nahastuta. 1-10 bitarteko eskala bakarrak azken galdera-sorta hauetan

jasotako jarduerarekiko asebetetze-maila orokorra baloratzeko garaian erabiltzen dira.

13




(EPSA)

IRAKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA

1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI BURUZKO GALDERA-SORTA

2. IRAKASLEENTZAKO PRESTAKUNTZA BEREZIAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO

GALDERA-SORTA

3. JARDUERA GUZTIEI BURUZKO GALDERA-SORTA OROKORRA

15


ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK

1. Jasotako erantzun kopurua

Peruko ikastetxeetako 7 galdera-sortatako eta Euskadiko (Bizkaiko eta Gipuzkoako bina

ikastetxetako) 13 galdera-sortatako datuak ebaluatu ditugu. Guztira, 20 galdera-sorta.

2. Parte-hartzaileen sexua

Peruko ikastetxeak Gizon

kop.

Emakume

kop. Euskadiko ikastetxeak

Gizon

kop.

Emakume

kop.

San Martín 1 1 Intxaurrondo Hegoa 3

I.E. Antonia Zapata Jordán 1 2 J.A. Muñagorri 2

Toribia Castro Chirinos 1 1 Ikasbide 1

San Viator 5 2

GUZTIRA 3 4 5 8

Gizon

kop.

Emakume

kop. GUZTIRA

Peruko ikastetxeak 3 4 7

Euskadiko ikastetxeak 5 8 13

16

Galdesorten ehunekoa. PERÚ

ED/EE

0%

Gizonezkoak

43%Emakumezkoak

57%

Galdesorten ehunekoa. EUSKADI

ED/EE

%0

Gizonezkoak

%38 Emakumezkoak

%62

GUZTIRAED/EE

%0

Gizonezkoak

%40 Emakumezkoak

%60

Euskadiren kasuan, berriz, galdera-sorten % 62

emakumeek osatuak izan dira, eta % 38 gizonek.

Emaitzetan ikusten denez, Perun galdera-sorta osatu dutenen % 43 gizonak ziren, eta % 57 emakumeak.

Parte-harzaileen sexua sexua

Parte-harzaileen sexua sexsexua

17

GALDEREN ZERRENDA

1. Elikadura-burujabetza terminoa entzun/irakurri al duzu inoiz eztabaida politiko, iritzi-

artikulu, eztabaida publiko, albiste edo titularren batean?

1.a. Erantzuna baietz bada: Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

1.b. Erantzuna ezetz bada: Ondorioztatu ezazu kontzeptu horren esanahia zein izan litekeen,

elikadura-burujabetza terminoak burura dakarzkizun ideietatik abiatuta.

2. X batez markatu zure ustez elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza

jarduneko esparru eta eremuak.

3. Gure inguruan (Lambayequen/Euskadin) ekoizten diren eta gaur egun galtzear

dauden hamar produktu garrantzitsuenak aipatu.

ERANTZUNEN LABURPENA

1. Elikadura-burujabetza terminoa entzun/irakurri al duzu inoiz eztabaida politiko,

iritzi-artikulu, eztabaida publiko, albiste edo titularren batean?

1. Elikadura-burujabetza terminoa ezagutzen duzu?

EZ

67%

BAI

33%

ED/EE

0%

18

1.a. Erantzuna baietz bada: Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

PERUKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK

Herrialde bakoitzak bere nekazaritza-politika, bere elikadura-politika, bere politika

ekologikoa, soziala… komenigarri zaion moduan definitzeko duen eskubidea (2 erantzun).

Herrialde bakoitzak bere nekazaritza- eta arrantza-ekoizpena kontrolatzeko duen eskubidea

eta bere burua mantentzeko duen ahalmena. Herrialde bakoitzak nekazaritza-ekoizpena bultzatzeko

politika bat garatu ahal izatea eta dena baliagarria izan dadila herritarrak elikatzeko, bertako

produktuetan oinarrituta, kanpotik produktu merkeagoak ekarri behar izan ez dezaten.

EUSKADIKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK

Bai. Elikadura-burujabetzak esan nahi du estatu (herri, herrialde…) bat buruaskia dela (guztiz

edo hein handi batean) bere herritarren elikadura kudeatzeko.

Herrialde bakoitzak bere produktuak ekoizten diren lekutik gertuen saldu eta kudeatzen

direla bermatzeko duen ahalmena.

Herrialde bakoitzak, kanpo-presioetatik libre, bere herritarrentzako behar diren elikagaiak

ekoizteko egitasmoa.

Bai. Zuek bidalitako informazio-orrian irakurri nuen. Bertako produktuak ekoitzi eta

kontsumitzea eta horri lotutako gestioen garrantzia.

1.b. Erantzuna ezetz bada: Ondorioztatu ezazu kontzeptu horren esanahia zein izan litekeen,

elikadura-burujabetza terminoak burura dakarzkizun ideietatik abiatuta.

PERUKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK

Eskualdeko elikagai guztiak aprobetxatu egin behar dira gure gorputza kutsatu gabe; gauza bera gure

ingurumenari dagokionez.

Bizi garen lekuko elikagaien kontsumoa.

Elikadura-burujabetza: Komunitate batek ekoitzitako jateko produktu guztiak bertakoei bakarrik

dagozkie. Hori dela eta, elikagaion kontsumoari eman behar zaio lehentasuna.

Pertsonek kontsumitzen dituzten elikagai mota eta aukera hautatzeko askatasuna.

EUSKADIKO IRAKASLEEN ERANTZUNAK

Tokian tokiko produktuak kontsumitzea lehentasunez. Nolabaiteko buruaskitasuna.

Elikagai batzuk ezinbestekoak direla eguneroko dietarako.

Eskualde bakoitzak bertan ekoizten eta kontsumitzen diren bertako produktuen gaineko kontrola izan

dezala.

Munduko bazter bakoitzean ekoizten diren jateko produktuak ezagutu, kontsumitu eta sustatzeari

dagokio.

Herrialde desberdinetako produktuak ekoitzi eta saltzeko erabili beharreko baliabideen gaineko

ezagutza, bai eta parte hartzen duten alde guztien irabazi ekonomikoen artean dauden aldeen gainekoa.

Elikadura-burujabetza = bitartekariek prozesuan ez esku hartzea.

19

Elikagaiak munduan banatzeko moduarekin du zerikusia, eta elikagaiok bitartekarien bidez saltzeari.

Prozesu horretan Iparrak irabazten du beti.

Herrialde bakoitza bere burua hornitzeko ahalmena, kudeatzen dituen nekazaritzako elikagaien bidez,

ingurumena kaltetzen ez duten eta aldameneko herrialdeei lehia desleiala egiten ez dien metodoak erabiliz.

Herri gisa produktuak lortu eta haietatik onura ateratzeko ahalmena.

Bakoitzak egokien irizten dion bidetik bideratzea bere elikadura.

2. X batez markatu zure ustez elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza

jarduneko esparru eta eremuak.

ATALAK Peruko

ikastetxeak Euskadiko

ikastetxeak KOPURUA GUZTIRA

EHUNEKOA

Politika 2 2 4 % 9

Justizia 1 3 4 % 9

Demokrazia 0 0 0 % 0

Giza eskubideak 2 2 4 % 9

Nekazaritza 3 3 6 % 13

Biodibertsitatea 3 2 5 % 11

Ingurumena 2 4 6 % 13

Jasangarritasuna 1 4 5 % 11

Guztiak 4 7 11 % 23

Batere ez 1 0 1 % 2

Besterik 1 1 2 % 4

ED/EE 0 1 1 % 2

20

Elikadura-burujabetzarekin zerikusia duten giza jarduneko

esparru eta eremuak

Politika

8%

Justizia

8%

Demokrazia

0%

Giza eskubideak

8%

Nekazaritza

13%Biodibertsitatea

10%Ingurumena

12%

Jasangarritasuna

10%

Guztiak

23%

Batere ez

2%

Besterik

4%

ED/EE

2%

21

Aurreko balorazioak modu xeheagoan jasotzen dituen koadroa dakarkigu jarraian, ikastetxeena

arabera banatuta.

PERU EUSKADI

San Martín

I.E. Antonia Zapata Jordán

Toribia Castro

Chirinos

Peru GUZTIRA

Intxaurrondo

Hegoa Muñagorri Ikasbide

San Viator

Euskadi GUZTIRA

Politika 1 1 2 1 1 2

Justizia 1 1 1 1 1 3

Demokrazia 0 0 0

Giza eskubideak 1 1 2 1 1 2

Nekazaritza 2 1 3 1 1 1 3

Biodibertsitatea 2 1 3 1 1 2

Ingurumena 1 1 2 2 1 1 4

Jasangarritasuna 1 1 2 1 1 4

Guztiak 2 1 1 4 1 6 7

Batere ez 1 1 0

Besterik 1 1 1 0

ERANTZULEAK GUZTIRA

2 11 6 20 9 0 7 12 28

ED/EE GUZTIRA 20 0 1 1

GUZTIRA 2 11 6 20 9 1 7 12 29

3. Gure inguruan (Lambayequen/Euskadin) ekoizten diren eta gaur egun galtzear

dauden hamar produktu garrantzitsuenak aipatu.

Peruko irakasleek produktu hauek aipatu zituzten, hurrenkera alfabetikoan: algarroboa, altzifrea,

arranoa, berenjena, cun cuna, faiquea, hartz betaurrekoduna, hontza, huanacoa, huerequenquea,

indioilar hegalzuria, intxaurrondoa, kaktusa, kinoa, kotoi arrea, lochea, mahatsa, palo verde zuhaitza, pinua, Txileko sagarra, vichayoa eta zapotea. Algarroboa, indioilar hegalzuria eta kinoa dira gehien

aipatutako produktuak. Ikastetxearen arabera ez dugu nabarmentzeko moduko berezitasunik aurkitu.

Euskadiko irakasleek, berriz, produktu hauek aipatu zituzten, hurrenkera alfabetikoan: azalorea,

antxoak, ardoa, arkumea, arraina, arrautzak, artoa, babarrunak, betiko abeltzaintza eta eratorriak, betiko arrantza, betiko nekazaritza, esnea, fruta, gazta, gaztainak, hegaluzea, letxugak, oilaskoak,

pikillo piperrak, sagarra, , tomatea txerria, zainzuriak. Gehien aipatutako produktua antxoa izan zen, tomatea, artoa eta frutarekin batera. Hemen ere, erantzunak berdintsuak izan ziren ikastetxe

guztietan ere.

22



2. Irakasleentzako prestakuntza bereziaren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK1



GIZONEZKOAK

%17

EMAKUMEZKOAK

%58

ED/EE

%25

Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten irakasleen % 58 emakumeak ziren, eta % 17,

gizonak. Galdera-sorta egin dutenen % 25ek ez dute sexua adierazi.

DATU ESPEZIFIKOAK2

1. ANTOLAKUNTZA

1.1. Prestakuntza-jarduerari

buruzko informazio orokorra

Batez bestekoa

4.54

1 Ondorengo grafikoetan jasotako emaitzak proiektuan parte hartu duten irakasleen % 65eko laginari dagozkio, ezin izan baitugu Peruko irakasleen asebetetze-mailari buruzko daturik jaso. 2 Gogoan izan behar dugu inkestako galdera gehienei balorazio-eskala hau dagokiela:

5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Zuzen; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE

23

1.1. Prestakuntza-jarduerari buruzko informazio orokorra

1.1. Informazio orokorra

%0 %0 %0

%46

%54

%0

GAIZKI ERDIPURDI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE

1.2. Jardueraren iraupena


%0

%100

%0 %0

LABURRA EGOKIA LUZEEGIA ED/EE

2. HEZITZAILEA

2.1. Hezitzailearen ezagutza-maila

2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia

Batez bestekoa

4.54 4.62



%0 %0

%8

%31

%62

%0


Jarduera gidatzen duen hezitzailearen ezagutza-mailari dagokionez, irakasleen % 92ek balorazio ona

eman diote, eta % 8k “egokia” zela esan dute.

Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 100ek modu positiboan baloratu

dute jardueran jasotako informazio

orokorra.

Era berean, % 100i zuzena iruditu zaie prestakuntza-jarduera.

24

2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia

2.2. Erabilitako metodologia

%0 %0

%8

%23

%69

%0


Aurreko kasuan bezalaxe, irakasleen % 92ek ondo baloratu dute erabilitako metodologia, eta

% 8entzat “egokia” izan da.

3. PRESTAKUNTZA-JARDUERA

3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria

iruditu zait

3.2. Prestakuntza-jarduerak zer pentsatua eman dit

3.3. Prestakuntza-jarduera erabilgarria iruditu zait

Batez bestekoa

4.38 4.46 3.69

3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait

3.1. Prestakuntza-jarduerarekiko interesa

%0 %0

%8

%46 %46

%0


Irakasleen %92entzat jarduera

interesgarria izan da. %8k balorazio

“zuzena” eman dute atal honetan.

25

3.2. Prestakuntza-jarduerak aukera eman ditu Hegoaldeko kontsumo arduratsuari buruz

gogoeta egiteko

3.2. Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuari

buruz gogoeta egiteko aukera

%0 %0 %0

%54 %46

%0


3.3. Prestakuntza-jarduera erabilgarria iruditu zait

3.3. Prestakuntza-jarduerak egiteko

gaitasuna

%0

%8

%31

%46

%15

%0


Atal honetan, prestakuntza-jarduerak

Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuari buruz gogoeta egiteko

aukera eman diela esan dute % 100ek.

Azkenik, inkestatutakoen %61ek ondo

edo oso ondo baloratu dute prestakuntza honek heziketarako duen

erabilgarritasuna, eta %31entzat “zuzena” izan da.%8ren iritziz, berriz,

materiala “erdipurdikoa” izan da.

26

4. JARDUERAREN BALORAZIO OROKORRA

4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako helburuen betetze-maila

4.2. Asebetetze-maila orokorra

Batez

bestekoa 4.23 4.31

4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako helburuen betetze-maila

4.1. Prestakuntza-jardueran finkatutako

helburuen betetze-maila

%0 %0

%15

%46

%38

%0


Irakasleen % 84ren iritziz bete egin dira prestakuntza-jardueraren helburuak, baina % 15entzat

“erdipurdi” bete dira.



%0 %0

%15

%38

%46

%0


Azkenik, inkesta osatu dutenen % 84ek erantzun dute “pozik” edo “oso pozik” zeudela prestakuntza-

jarduerarekin, eta beste % 15entzat, berriz, “egokia” izan da prestakuntza.

27

GALDERA IREKIAK

Irakasleek prestakuntza-jarduerari buruz egindako balorazioak jasotzen dituen galdera-sortan bi

galdera ireki zeuden areago sakondu nahiko lituzketen jasangarritasunari lotutako alderdiei buruz.

Horrez gain, komentario eta proposamenak egiteko aukera ere ematen zen galdera-sorta horretan.

Hona hemen galdera-sortan egindako galderak:

5. Jasangarritasunerako hezkuntzako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?

6. Bestelako komentario edo proposamenik:

Nolanahi ere, oraingo honetan, galdera-sorta osatu zutenetatik inork ez zituen galdera irekiak

erantzun.

28



3. Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra

DATU OROKORRAK3


23 pertsonak osatutako galdera-sortetako datuak ebaluatu ditugu. Datuok honela banatuta zeuden:

Peruko ikastetxeak Ikasle kop. Euskadiko ikastetxeak Ikasle kop.

I.E. Antonia Zapata Jordán 8 San Viator 7

Toribia Castro Chirinos 2 Ikasbide 1

San Martín 5 GUZTIRA 8

GUZTIRA 15

Hala, hauxe izan da galdera-sorten banaketa jatorriaren arabera:

Galdera-sorten

ehunekoa

Peruko ikastetxeak % 65

Euskadiko ikastetxeak % 35

Galdesorten ehunekoa

Euskadi

%35Peru

%65

3 Gogoan izan behar dugu inkestako galderei balorazio-eskala hau dagokiela:

5 = Oso ondo; 4 = Ondo; 3 = Zuzen; 2 = Erdipurdi; 1 = Gaizki, 0 = ED/EE

29



kop.

Emakume

kop. ED/EE GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak

Gizon

kop.

Emakume

kop. ED/EE GUZTIRA

Antonia Zapata Jordán 3 3 2 8 San Viator ikastetxea 3 3 1 7

Toribia Castro Chirinos 1 1 --- 2 Ikasbide --- --- 1 1

San Martín 1 --- --- 1 GUZTIRA 3 3 2 8

GUZTIRA 5 4 2 11

Parte-hartzaileen sexua. EUSKADI

Gizonezkoak %37

ED/EE %25

Emakumezkoak %38

Parte-hartzaileen sexua. PERÚ

ED/EE %40

Emakumezkoak %27

Gizonezkoak %33

Hurrengo koadroan galdera-sorta erantzun zuten pertsonen ehuneko osoak jasotzen dira, sexuaren arabera

banatuta:

GUZTIRA

Gizonezkoak %32

Emakumezkoak

%60

ED/EE %8

Grafikoan ikusten denez, Euskadin osatutako galdera-sorten % 38 emakumeek osatu zituzten, eta gainerako % 37 gizonek.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 25.

Perun, galdera-sorten % 40 emakumeek erantzun zituzten, eta % 33

gizonek.


30

GALDEREN AURKIBIDEA

1. Jardueraren balorazio orokorra

1.1. Prestakuntza-jardueraren helburuak bete direla iruditzen zait, eta ikasleek ikasi dutela elikadura-burujabetza

zer den.

1.2. Jardueraren iraupena egokia izan da.

2. Hezitzailea

2.1. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza sakona da.

2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia egokia izan da.

a) Gaien aurkezpena

b) Tailerrak

c) Txangoak

d) Skype bidezko hartu-emana

3. Prestakuntza-jarduera

3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait.

3.2. Prestakuntza-jarduerak Peruko eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz gogoeta egiteko aukera eman

dit.

3.3. Behar besteko gaitasuna daukat proiektuari lotutako prestakuntza-jarduerak egiteko.

4. Jarduerako gaiarekiko interesa

4.1. Egindako jardueren bidez areagotu egin da elikadura-burujabetzari buruz dudan interesa.

4.2. Aurrerantzean gai hau nire irakaskuntzan zeharka txertatzen saiatuko naiz.

4.3. Hori egiteko behar beste informazio dudala uste dut.

5. Ikastetxearen babesa

5.1. Ikastetxearen babesa sentitzen dut proiektu honetan parte hartzeari dagokionez.

5.2. Nire lankide batzuek interesa daukate gai honetan.

6. Ikasleak

6.1. Tailerretan parte hartu duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien artean dauden parekotasun eta

desberdintasunei buruz ikasi dutela iruditzen zait.

6.2. Ikasleek elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak barneratu dituztela iruditzen zait.

6.3. Ikasitako horrekin ikasleen jarrera aldatu egin dela iruditzen zait.

7. Esan ezazu jarduerak zenbateraino asebete zaituen

8. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago egin beharko lirateke?

9. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde eta herrietan ere egin beharko lirateke?

10. Elikadura-burujabetzari lotutako zein beste alderdi ezagutu nahiko zenuke?

11. Zer izan da jardueratik gehien gustatu zaizuna?

12. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna?

31



Helburuen betetze-

maila Jardueraren iraupena

Batez

bestekoa 3.59 3.82

1.1. Prestakuntza-jardueraren helburuak bete direla iruditzen zait, eta ikasleek ikasi dutela

elikadura-burujabetza zer den.

1.1. Helburuen betetze-maila

%0

%9

%30

%48

%9

%4

OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/EE

Eh

un

eko

a

Kasu honetan, irakasleen % 57ren iritziz jarduerak bete ditu finkatutako helburuak, eta % 30rentzat betetze-

maila hori “erdipurdikoa” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute atal honetan.

1.2. Jardueraren iraupena egokia izan da.


%0 %0

%30

%52

%13

%4


Eh

un

eko

a

Bestalde, irakasleen % 65entzat egokia izan da jardueraren iraupena, baina % 30entzat “erdipurdikoa”. Atal hau

erantzun ez dutenen ehunekoa: % 4.

32

2. Hezitzailea

Hezitzailearen

ezagutza Metodologia

Gaien aurkezpena

Tailerrak Txangoak Skype

bidezko hartu-emana

Batez bestekoa

4.21 3.58 3.82 3.86 4.29 2.83

2.1. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza sakona da.

2.1. Hezitzaileak gaiari buruz dakiena

%0 %0 %0

%65

%17 %17


2.2. Edukiak ulertarazteko erabilitako metodologia egokia izan da.

2.2. Metodologia

%0

%9

%30 %30

%13

%17


a) Gaien aurkezpena

2.2.a. Gaien azalpena

%0 %0

%30

%13

%4

%52


Bestalde, irakasleen % 43entzat egokia izan da

erabilitako metodologia, baina % 30entzat

“erdipurdikoa”.

Inkesta osatu dutenen % 9ek, aldiz, balorazio

“txarra” eman dute alderdi honetan.


Kasu honetan, irakasleen % 82 balorazio ona

eman dute hezitzaileen ezagutzari buruz.


Gaiak azaltzeko moduari dagokionez, inkesta osatu

dutenen % 65ei egokia edo oso egokia iruditu zaie, eta

% 30i,berriz, “erdipurdikoa”.


33

b) Tailerrak

2.2.b. Tailerrak

%0%4

%22

%48

%17

%9


c) Txangoak

2.2.c. Txangoak

%0%4

%0

%61

%35

%0


d) Skype bidezko hartu-emana

2.2.d. Skype bidezko hartu-emana

%26

%13

%0

%26

%13

%22


Bestalde, irakasleen % 96ek balorazio ona eman

dute egindako txangoei buruz, eta

inkestatutakoen % 4ek, aldiz, “txarra”.

Kasu honetan, irakasleen % 65ek ondo baloratu

dituzte egindako tailerrak, eta % 22en iritziz

“erdipurdikoa” izan da alderdi hau.




Skype bidezko bideo-konferentziari dagokionez, inkesta

osatu zutenen % 39k balorazio positiboa eman zuten,

eta beste horrenbestek negatiboa.


34

3. Prestakuntza-jarduera

Prestakuntza-jarduera

interesgarria iruditu zait

Prestakuntza-jarduerak zer pentsatua eman dit elikadura-burujabetzari

buruz

Proiektuko jarduerak egiteko prestakuntza

egokia eman dit

Batez bestekoa

4.39 3.65 3.52

3.1. Prestakuntza-jarduera interesgarria iruditu zait.

3.1. Prestakuntza-jardueraren interesa

%0 %0

%9

%43 %48

%0


3.2. Prestakuntza-jarduerak Peruko eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz gogoeta egiteko

aukera eman dit.

3.2. Elikadura-burujabetzari buruz gogoeta

egiteko aukera eman dit

%0

%26

%9

%39

%26

%0

OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/ EE

3.3. Behar besteko prestakuntza daukat proiektuari lotutako prestakuntza-jarduerak egiteko

3.3. Behar besteko prestakuntza jarduerak egiteko

%0 %0

%61

%26

%13

%0


Bestalde, inkestatutakoen % 65en iritziz

prestakuntza-jarduerak aukera eman die Peruko

eta Euskadiko elikadura-burujabetzari buruz

gogoeta egiteko, eta % 9k berriz “erdipurdi”

baloratu dute alderdi hori.



Kasu honetan, irakasleen %91ren iritziz jarduerak

interesgarria edo oso interesgarria izan da, eta

%9rentzat “erdipurdikoa”.

Irakasleen % 39ek esan dute behar

besteko prestakuntza zeukatela proiektuko

prestakuntza-jarduerak egiteko. % 9en

iritziz “erdipurdikoa” zen prestakuntza

hori.

35

4. Jarduerako gaiarekiko interesa

Elikadura-

burujabetzarekiko interes handiagoa

Gaia irakaskuntzan sartzeko asmoa

Behar besteko informazioa

Batez bestekoa

3.96 3.83 3.30

4.1. Egindako jardueren bidez areagotu egin da elikadura-burujabetzari buruz dudan interesa

4.1. Jarduerek elikadura-burujabetzarekiko

interesa areagotu dute

%0 %0

%35

%30

%0

%35


4.2. Aurrerantzean gai hau nire irakaskuntzan zeharka txertatzen saiatuko naiz.

4.2. Gaia irakaskuntzan txertatzea

%0 %0

%43

%30%26

%0


4.3. Hori egiteko behar beste informazio dudala uste dut.

4.3. Behar beste informazio edukitzea

%0%4

%70

%17

%9

%0


Inkesta erantzun dutenen % 56ek esan dute gai

hau irakaskuntzan lantzeko asmoa dutela, eta

% 43k “erdipurdi” baloratu dute alderdi hori.

Kasu honetan, irakasleen % 66ren iritziz jarduerak

areagotu egin du elikadura-burujabetzari buruz

zuten interesa, eta % 35rentzat “erdipurdikoa”

izan da alderdi hori.

Irakasleen % 26ek esan dute behar besteko

informazioa zeukatela proiektuko jarduerak egiteko.

%70en iritziz “erdipurdikoa” zen informazio hori.

Inkesta osatu dutenen % 4k, aldiz, balorazio “txarra”

eman dute alderdi honetan.

36

5. Ikastetxearen babesa

Ikastetxearen babesa Lankideak interesatuta

Batez bestekoa 3.61 2.91

5.1. Ikastetxearen babesa sentitzen dut proiektu honetan parte hartzeari dagokionez.

5.1. Ikastetxearen babesa jasotzearen pertzepzioa

%4 %9

%26

%43

%17

%0


Kasu honetan, irakasleen % 60ek diote ikastetxearen babesa jaso dutela proiektuan parte hartzeko, baina

% 26en arabera “erdipurdikoa” izan da alderdi hori.

Inkesta osatu dutenen % 13k, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honi buruz.

5.2. Nire lankide batzuek interesa daukate gai honetan

5.2. Gainerako lankideen interesa/inplikazioa

%17

%22

%13

%39

%4 %4

OSO GAIZKI GAIZKI ERDIPURDI ONDO OSO ONDO ED/ EE

Bestalde, irakasleen % 43en iritziz, beren lankide batzuek interesa daukate gai honetan, eta % 13ek, “erdipurdi”

baloratu dute alderdi hori.

Inkesta osatu dutenen % 39k, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honi buruz.


37

6. Ikasleak

Iparraren eta Hegoaren arteko parekotasun eta desberdintasunak ikasi

dituzte ikasleek

Elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak

bereganatu dituzte ikasleek

Ikasleen jarrerak aldatu egin dira

Batez bestekoa 3.33 3.61 3.17

6.1. Tailerretan parte hartu duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien artean dauden

parekotasun eta desberdintasunei buruz ikasi dutela iruditzen zait.

6.1. Iparraldeko eta Hegoaldeko herriei buruzko

nozioak ikasi dituzte ikasleek

%0

%22 %22

%43

%4%9


6.2. Ikasleek elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak barneratu dituztela iruditzen

zait.

6.2. Elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko

nozioak bereganatu dituzte ikasleek

%4

%17 %17

%35

%26

%0


6.3. Ikasitako horrekin ikasleen jarrera aldatu egin dela iruditzen zait.

6.3. Ikasleen jarrera-aldaketari buruzko

irakasleen pertzepzioa

%0

%26

%39

%26

%9

%0


Bestalde, irakasleen % 61en ustez, ikasleek

elikadura-burujabetzari buruzko oinarrizko nozioak

eskuratu dituzte. % 17ek “erdipurdi” baloratu dute

alderdi hau.



Irakasleen %47en ustez, tailerretan parte hartu

duten ikasleek Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien

arteko parekotasun eta desberdintasunak ikasi

dituzte. Irakasleen %22ek “erdipurdi” baloratu

dute alderdi hau.



Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: 9%

Azkenik, irakasleen % 35en iritziz, ikasleen jarrera

aldatu egin da elikadura-burujabetza dela eta.

%17ek “erdipurdi” baloratu dute alderdi hau.



38

7. Esan ezazu jarduerak zenbateraino asebete zaituen, oro har (1etik 10era).

Asebetetze-maila

orokorra

Batez

bestekoa 7.14

8. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago egin beharko lirateke?

8.1. Zure ustez, zure herrian halako tailer gehiago

egin beharko lirateke?

BAI

%96

EZ

%0

ED/EE

%4

Grafikoan ikusten denez, inkesta erantzun dutenen % 96en iritziz, era honetako tailer gehiago egin beharko

lirateke beren herrian.


9. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde eta herrietan ere egin beharko lirateke?

9.1. Zure ustez, tailer horiek gainerako eskualde

eta herrietan ere egin beharko lirateke?

B A I

%100

EZ

%0

ED / EE

%0

Kasu honetan, inkesta osatu duten irakasleen % 100ek uste dute tailer horiek beste herri eta eskualde

batzuetan ere egin beharko liratekeela.

39


SAN VIATOR ED/EE (8 erantzun)

IKASBIDE ED/EE

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Lambayequeko elikagaiak zein diren

Elikadura-burujabetza gaian sakontzea (3 erantzun)

ED/EE (3 erantzun)

TORIBIA CASTRO

CHIRINOS ED/EE (2 erantzun)

SAN MARTÍN ED/EE (5 erantzun)


SAN VIATOR Txangoa

ED/EE (6 erantzun)

IKASBIDE Gaia

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Peruren eta Euskadiren arteko Skype bidezko hartu-eman kulturala (2 erantzun)

Txangoa

Inguruko baliabideak erabiltzea bultzatu duela (2 erantzun)

ED/EE (3 erantzun)

TORIBIA CASTRO

CHIRINOS

Ikasleekin egindako paseoa

ED/EE (erantzun 1)



SAN VIATOR

Tailerrak dinamikoak izan dira eta ikasleek askotan ez zekiten zer egin behar zen. Gainera,

tailer batetik bestera igarotako denbora-tartearen ondorioz eta zenbait ikasleren hezkuntza-premia

berezien ondorioz, batzuetan ez zituzten lehenago egindako jarduerak gogoratzen.

Ordutegiak direla eta, bideo-konferentzia ez egin izana

ED/EE (5 erantzun)

IKASBIDE Taldearen jarrera

Proiektua nik bakarrik bultzatu izana

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN ED/EE (8 erantzun)

TORIBIA CASTRO



41




(EPSA)

IKASLEEN EBALUAZIO-TXOSTENA

1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI BURUZKO GALDERA-SORTA

2. AURKEZPEN TAILERRAREN ASEBETETZE-MAILARI BURUZKO GALDERA-SORTA

3. BIDEO-KONFERENTZIA BIDEZ EGINDAKO TAILERRAREN ASEBETETZE-MAILARI

BURUZKO GALDERASORTA

4. JARDUERA GUZTIEI BURUZKO GALDERA-SORTA OROKORRA

43


ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO

IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK4


Peruko ikasleek osatutako 51 galdera-sortatako eta Euskadiko ikasleek osatutako 67 galdera-sortatako datuak

ebaluatu ditugu. 118 galdera-sorta, guztira.

GUZTIRA

Peru

%43Euskadi

%57

Galdutakoak

%0


Peruko ikastetxeak Gizon kop.

Emakume kop.

GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak5 Gizon kop.

Emakume kop.

GUZTIRA

San Martín 11 10 21 Ikasbide --- --- 53

Antonia Zapata Jordán 0 20 20 San Viator --- --- 14

Toribia Castro Chirinos 6 4 10

GUZTIRA 17 34 51 GUZTIRA --- --- 67

4 Txosten honetan Peruko hiru ikastetxetako eta Euskadiko bi ikastetxetako (Ikasbide eta San Viator) emaitzak jaso ditugu

bakarrik, ezin izan baitugu Euskadiko beste bi ikastetxeetako galdera-sortak jaso.

5 Euskadiko bi ikastetxeetako emaitzak ezin izan ditugu sexuen arabera bereizi. Hori dela eta, datu orokorrak eman ditugu

zuzenean.

44

GALDEREN AURKIBIDEA

1. Marraztu eta koloreztatu itzazu Lambayequen/Euskadin ekoizten diren eta gure elikadurarako

garrantzitsuak diren bost produktu nagusiak.

2. Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten ditugun elikagaiak?

3. Elikagaiak ekoizteko moduak eraginik al du gure osasunean? Eta ingurumenean? Zergatik?


1. Marraztu eta koloreztatu itzazu Lambayequen/Euskadin ekoizten diren eta gure elikadurarako

garrantzitsuak diren bost produktu nagusiak

Hauek dira euskal ikasleek aipatutako produktu nagusiak, gehien aipatutakoekin hasi eta gutxien

aipatutakoenetara: esnea, gazta, okela, arraina, txakolina, tomatea, piperra, babarrunak/dilistak, arrautzak,

ardoa, patata, txistorra/txorizoa, letxuga, ogia, urdaiazpikoa, azenarioa, fruta (orokorrean), arroza, jogurtak eta

eztia.

Peruko ikasleek aipatutako produktuak, hurrenkera berari jarraiki: arroza, patata, azukre-kanabera, azenarioa,

artoa, camotea, tomatea, letxuga, limoia, juka, tipula, kotoia, baratxuria, algarrobina, erremolatxa, sagarra,

ilarrak, sandia, mangoa, mahatsa, zerba, apioa, dilistak, caigua, martorria, mertxika, oloa, lochea, palta, udarea,

platanoak eta garia.

Peruko ikasleek landare-produktu gehiago (frutak eta beste) aipatzen dituztela ikusi dugu. Euskal ikasleen

artean, berriz, produktu landuak agertzen dira: gazta, jogurta, txorizoa eta txakolina, esaterako.

Hona hemen, ikasleek osatutako galdera-sorten hiru adibide.

48

2. Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten ditugun elikagaiak?

a) Ondorengo taulan ikastetxe bakoitzeko ikasleek emandako erantzunen laburpena jaso

dugu, datuak genituen kasuetan.

PERUKO IKASTETXEAK

EUSKADIKO IKASTETXEAK

San Martín

Antonia

Zapata Jordán

Toribia

Castro Chirinos

GUZTIRA Ikasbide San

Viator GUZTIRA

Baldintza onak 8 16 9 33 Baldintza onak 40 6 46

Baldintza txarrak 2 4 1 7 Baldintza txarrak 1 4 5

ED/EE 11 11 ED/EE 7 7

Peruko

ikastetxeak

Euskadiko

ikastetxeak GUZTIRA

EHUNEKOAK GUZTIRA

Baldintza onak 33 46 79 % 72

Baldintza txarrak 7 5 12 % 11

ED/EE 11 7 18 % 17

Zein baldintzatan ekoizten dira normalean jaten

ditugun elikagaiak?

Baldintza onak

%72Baldintza txarrak

%11

ED/EE

%17

49

b) Hemen berriz, ikastetxe desberdinetako ikasleek hitzez hitz emandako erantzun batzuk jaso

ditugu:

SAN MARTÍN

Jan ditzakegun elikagaiak baldintza onetan daude, nekazarien zainketari esker (3 erantzun).

Zenbait kasutan, ur kutsatuarekin ureztatzen dituzte elikagaiok. Beste batzuetan, ur garbiarekin eta

horiek egokiak dira jateko. Garrantzitsua da elikagaiak garbitzea jan aurretik.

Molde asko daude; patata, adibidez, lur azpian hazten da, esnea eta esnekiak enpresetan ekoizten dira

eta beste batzuek nekazaritzako lan nekezaren emaitza dira.

ANTONIA ZAPATA JORDÁN

Normalean jaten ditugun elikagaiak baldintza onetan ekoizten dira, ur geza naturala erabiltzen baitute

horretarako.

Baldintza onetan (5 erantzun).

Normalean jaten ditugun elikagaiak baldintza onetan ekoizten direla uste dut, saldu aurretik hainbat

garbiketa-prozesu aplikatzen zaizkie eta.

Onak direla uste dut, baina garbitu egin behar ditugu eta behar beste jan.

Batzuk onak dira egoera onean daudelako, beta beste batzuk txarrak, ur kutsatuekin ureztatzen

dituztelako.

TORIBIA CASTRO CHIRINOS

Bai (3 erantzun).

Elikagaiak ur garbiarekin garbitu behar dira (5 erantzun).

Ez, ur kutsatua botatzen dietelako.

IKASBIDE

Baldintza onetan (34 erantzun), baldintza on eta higienikoetan (3 erantzun), baldintza natural eta

onetan (3 erantzun).

Baldintza kimikoetan, asko ekoitzi beharra dagoelako.

SAN VIATOR

Baldintza onetan (5 erantzun).

Batzuetan ondo eta beste batzuetan ez.

Batzuei ongarriak jartzen dizkiete eta beste batzuei ez (4 erantzun).

Elikagai batzuk baratzean hazten dira eta ez dute koloregai edo pestizidarik (2 erantzun).

50

3. Elikagaiak ekoizteko moduak eraginik al du gure osasunean? Eta ingurumenean? Zergatik?

a) Ondorengo taulan ikastetxe bakoitzeko ikasleek emandako erantzunen laburpena jaso dugu,

datuak genituen kasuetan

PERUKO IKASTETXEAK

EUSKADIKO IKASTETXEAK

San Martín

Antonia Zapata Jordán

Toribia Castro

Chirinos GUZTIRA Ikasbide San Viator GUZTIRA

BAI 18 20 10 48 BAI 31 8 39

EZ 3 0 0 3 EZ 5 4 9

ED/EE 0 0 0 0 ED/EE 6 1 7

Peruko

ikastetxeak Euskadiko

ikastetxeak GUZTIRA

EHUNEKOAK GUZTIRA

BAI 48 39 87 % 82

EZ 3 9 12 % 11

ED/EE 0 7 7 % 7

OSUNAREN ETA INGURUMENAREN GAINEKO ERAGINA

BAI

%82

ED/EE

%7EZ

%11

b) Hemen berriz, ikastetxe desberdinetako ikasleek hitzez hitz emandako erantzun batzuk jaso

ditugu:

SAN MARTÍN

Kontsumitzen ditugun elikagaik eragin handia dute gure osasunean, gure hazkunde eta nutrizioan

bereziki. Eragina dute ingurumenean, beste leku batzuetara garraiatu behar direla eta.

Bai, eragina dute osasunean, elikagai horiei esker sendo eta osasuntsu hazi gaitezkeelako (3 erantzun).

Haziak ondo landatuz eta landatzen jakinez. Batzuek azukre-kanabera erretzen dute azukrea ekoizteko,

eta keak ozono-geruza kaltetzen du.

Bai, eraldatu eta zuzenean jaten dugulako (2 erantzun).

Ez, hori ekoizten duten espezialista batzuk daudelako eta gure osasuna kaltetzen du horrek. Ez du

eraginik ingurumenean.

51


Bai, aerosolak erabili eta gure osasuna eta ingurumena kaltetzen dutelako (4 erantzun).

Elikagaiak ekoizteko moduak eragina dauka gure osasunean, batzuetan intsektizidak erabiltzen direlako

eta horrek gaixotasunak eragin ditzake. Ingurumenean ere eragina du, intsektizidek eguratsa eta airea kaltetzen

dutelako.

Elikagaiak ekoizteko moduak eragina du gure osasunean, elikagaiok zikin egonez gero, gaixotasunak

kutsatzen dituztelako. Ingurumena ere kaltetzen du, haiek industrializatzeko modua kaltegarria baita airerako,

azukre-kanabera eta lurra erretzearen edota landareak hazteko hormonak landatzearen ondorioz.

Bai, ondo ekoizten badira, landaredi hobea, elikagai osasungarriak, osasun ona eta bizimodu normala

izango baitugu.

Eragina dute, bai, elikagaiak eta ingurumena kutsatuta daudelako, erretzearen eta zaborra botatzearen

ondorioz (3 erantzun).

TORIBIA CASTRO CHIRINOS Bai (3 erantzun).

Elikagaiak garbitzen ez badira gaixotu egin gaitezke (4 erantzun).

IKASBIDE

Bai, eragina dauka gure osasunean (4 erantzun, gaizki janez gero, ez garelako ondo elikatzen eta ez

dugulako indarrik, beraz.

Osasunean ez, ingurumenean bai, gai kimikoengatik, ez delako gauza bera arrain batzuk harrapatzea

eta espezie bat neurriz kanpo ustiatzea.

Bai, osasunean eta ingurumenean (12 erantzun), ez delako ona pestizidak erabiltzea, arrain asko

harrapatuz gero agortu egingo direlako, berotegi-efektuaren ondorioz Lurra gehiago berotzen delako.

Bai, bietan, animaliak hiltzen baditugu, agortuz joango direlako.

Osasunean bai, ingurumenean ez (3 erantzun).

Osasunean bai, ingurumenean ez, azkenean dena deskonposatzen baita (2 erantzun).

Ingurumenean bai, kutsaduraren ondorioz (7 erantzun).

Osasunean ez, ingurumenean ez dakit (3 erantzun).

Ez osasunean, ezta ingurumenean ere (2 erantzun).

SAN VIATOR

Bai, osasunean eta ingurumenean (7 erantzun), gai kimiko kaltegarriak botatzen direlako.

Bai osasunean, baina ingurumenean ez. Askoz osasungarriagoak dira ongarririk ez duten elikagaiak, ez

dutelako ingurumena kaltetzen (3 erantzun).

Ez osasunean ezta ingurumenean ere (3 erantzun).

Jaten duguna ondo badago ez du eraginik gure osasunean (2 erantzun).

52



2. Aurkezpen-tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK


Gizonezkoak

%52

Emakumezkoak

%48

ED/EE

%0

Grafikoan ikusten denez, galdera-sorta osatu zuten ikasleen % 48 emakumeak ziren, eta % 52,

gizonak.

DATU ESPEZIFIKOAK

1. ANTOLAKUNTZA


Batez bestekoa

1.87

53



%16

%80

%3%0


Galdera-sorta osatu duten ikasleen % 83ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta

erantzun dutenen % 3entzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 16entzat laburregia.


2.1. Gustatu egin zait jarduera 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

Batez

bestekoa 3.64 3.64

2.1. Egindako jarduera gustatu egin zait

2.1. Jarduera gustatu egin zait

%3 %11

%20

%49

%16

%0


Ikasleen % 65ei gustatu egin zaie egindako jarduera, eta % 20entzat, berriz, “egokia” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 14ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi

buruz.

54

2.2. Egindako jarduera interesgarria iruditu zait

2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

%2

%16

%25

%31

%26

%0


Kasu honetan, ikasleen % 57entzat interesgarria izan da jarduera, % 25entzat, berriz, “egokia”.


buruz.


3.1. Oro har, ondo pasatu dut

jarduerarekin

Batez bestekoa

3.92

3.1. Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin


%3 %3

%18

%49

%26

%0


Ikasleen % 75ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 18ek,

berriz, alderdi hori “egokia” izan dela adierazi dute.

Inkesta osatu dutenen % 6ek, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi

honetan.

55

GALDERA IREKIAK

Ikasleek prestakuntza-jardueraren gainean egindako balorazioa jasotzen duen asebetetze-mailari

buruzko galdera-sortan galdera ireki bat agertzen da, nahi dituzten komentario eta proposamenak

egin ditzaten. Hona hemen jasotako zenbait proposamen eta iradokizun, hitzez hitz:

Dibertigarriago egitea (2 erantzun).

Jarduera interesgarria izan da beste pertsona batzuekin hartu-emana izateko.

Ez dadila hainbeste idatzi.

Pentsatzeko ariketa gehiago.

Sakonago aztertzea gaia.

Oso lan ona eta jarduera egokia.

Jarduera laburra iruditu zait.

Finkatutako denborarekin ez dago lanak egiteko astirik.

Entzun nahi ez dutenek ez dezatela molestatu.

Ezer ez (9 erantzun).

56



3. Bideo-konferentzia bidez egindako tailerraren asebetetze-mailari buruzko galdera-

sorta

Ikastetxeetako ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin komunikatu ziren, adostutako ordutegi

eta egunetan, bikote hauei jarraiki:

J.A. Muñagorri – Toribia Castro Chirinos

Intxaurrondo Hegoa – Antonia Zapata Jordán

Ikasbide – San Martín

Ordutegi-arazoak zirela eta, San Viatorreko ikasleek ezin izan zuten bideo-konferentziarik egin, baina

bideoz grabatutako mezu bat bidali zieten Antonia Zapata Jordán eskolako ikasleei eta haiek ere

modu berean erantzun zuten. Bi komunikazioak blogean jarri zituzten gero.

DATU OROKORRAK6



Gizonezkoak

%53Emakumezkoak

%46

ED/EE

%1


gizonak. Erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.

6 Peruko ikasleek ez zuten asebetetze-mailari buruzko galdera-sortarik osatu jarduera egin eta gero. Hori dela

eta, euskal ikastetxeetatik ateratako emaitzak orokortu egin ditugu txosten honetan. Ondoren, hilabete batzuk geroago osatutako azken galdera-sortan oinarritutako txostenean jarduera bakoitzaren azterketa xeheagoa egiten da ikastetxez ikastetxe, eta bideo-konferentziari buruzko asebetetze-maila jasotzen da bertan.

57

DATU ESPEZIFIKOAK

1. ANTOLAKUNTZA


Batez bestekoa

1.75



28%

%67

%4%1 %2

LABURRA EGOKIA LUZEEGIA ED/EE ED/EE

Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 67ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta

erantzun dutenen % 4rentzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 28rentzat laburregia.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa, gutxi gorabehera: % 1.


2.1. Egindako jarduerak gustatu

egin zaizkit 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

Batez

bestekoa 4.05 4.11

58

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin

zaizkit

%1

%5

%16

%44

%33

%1


Ikasleen % 77ei gustatu egin zaizkie egindako jarduerak, eta % 16rentzat, berriz, “egokiak” izan

dira.


buruz.




%1

%4

%17

%39 %38

%1


Kasu honetan, ikasleen % 77entzat interesgarria izan da jarduera, % 17entzat, berriz, “egokia”.


buruz.


59



jarduerarekin

Batez bestekoa

4.16


3.1 Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

%0%3

%17

%41%38

%1


Ikasleen % 79ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 17ek,



buruz.


60

GALDERA IREKIAK

Asebetetze-mailari buruzko galdera-sortan ikasleek bideo-konferentzia tailerrari buruz egindako

galdera irekian idatzitako balorazioak jaso dira. Galdera irekiak proposamenak eta iradokizunak

jasotzeko aukera ematen du. Hona hemen ikasleek idatzitako komentarioak:

4. Bestelako komentario edo proposamenik

Kamera aurrean denbora osoan neska berak egon beharrean, neska horiek txandakatzen

joatea nahiko nuke (8 erantzun).

Ea berriro egiten dugun.

Gure artean posta bidez edo posta elektronikoz komunikatzea (3 erantzun).

Gure artean posta bidez edo aritzea, Peruri buruz informazio gehiago jasotzeko.

Asko gustatu zait, kamara erabiliz Peruko jendearekin elikadura-burujabetzari buruz hitz

egiteko eta gauza dibertigarriak egiteko aukera izan baitugu.

Oso ondo pasatu dut (2 erantzun).

Polikiago hitz egin behar da, komunikazioa hobetzeko.

Ondo egon da, gutaz gain, haiek ere beste herrialde bat ezagutzeko aukera izan dutelako.

Gehiagotan egin behar dugu hau, baina ondo jokatzen dakien jendearekin bakarrik. Eskerrik asko

jardueragatik.

Gustatuko litzaidake haien aurrean egon eta eskua ematean, haiekin ondo pasatzea, gutunak

trukatzea. Oso ondo pasatu dute.

Pareak garenez, elkarri gutunak bidaltzea nahiko nuke. Blog hau asko gustatu zait, baita lan

hau egitea ere.

Asko gustatu zait Peruko neskekin hitz egitea.

Oso gustura egon naiz berriketan (3 erantzun).

Dena oso ondo. Interesgarria iruditu zait.

61



4. Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorra

DATU OROKORRAK


220 pertsonak osatutako galdera-sortetako datuak ebaluatu ditugu. Datuok honela banatuta zeuden:

Peruko ikastetxeak Ikasle kop. Euskadiko ikastetxeak Ikasle kop.

Antonia Zapata Jordán 59 Muñagorri 5

Toribia Castro Chirinos 3 San Viator 35

San Martín 41 Ikasbide 45

GUZTIRA 103 Intxaurrondo Hegoa 32

GUZTIRA 117

Galdera-sorten banaketa hau izan da, jatorriaren arabera:

Galdera-sorten

ehunekoa

Peruko ikastetxeak % 53,18

Euskadiko ikastetxeak % 46,82

Galderasorten ehunekoa

Euskadi

%53

Peru

%47

62



kop.

Emakum

e kop. ED/EE

GUZTIR

A Euskadiko ikastetxeak

Gizon

kop.

Emakum

e kop. ED/EE

GUZTIR

A

Antonia Zapata Jordán 1 53 5 59 Muñagorri --- 5 --- 5

Toribia Castro Chirinos 2 1 --- 3 San Viator 21 11 3 35

San Martín 3 9 29 41 Ikasbide 28 17 --- 45

GUZTIRA 6 63 34 103 Intxaurrondo 12 19 1 32

GUZTIRA 61 52 4 117

Parte-hartzaileen sexua. EUSKADI

Gizonezkoak %53

ED/EE %3

Emakumezkoak

%44

Parte-hartzaileen sexua. PERÚ

Gizonezkoak %6

Emakumezkoak %61

ED/EE %33

Hurrengo koadroan galdera-sorta erantzun zuten pertsonen ehuneko osoak jasotzen dira, sexuaren arabera

banatuta:

GUZTIRA

Euskadi

%52

Peru

%46

ED/EE

%2

Grafikoan ikusten denez, Euskadin osatutako galdera-sorten

% 44 emakumeek osatu zituzten, eta gainerako % 57

gizonek.


Perun, galdera-sorten % 61 emakumeek erantzun zituzten,

eta % 33 gizonek.


63

GALDEREN AURKIBIDEA

1. Azaldu ezazu, zure hitzak erabiliz, elikadura-burujabetza zer den.

2. Nola defendatuko zenuke elikadura-burujabetza zure herrian?

3. Aipatu ezazu elikadura-burujabetzari dagokionez Lambayequeren eta Euskadiren artean dauden

desberdintasun eta parekotasunak.

4. Eman al diezu ikasitakoaren berri zure senide eta lagunei?

5. Elikadura-burujabetzari buruz ikasitako zure eguneroko bizitzan aplikatzeko asmoa duzu?



7.1. Tailerrak

7.2. Txangoa

7.3. Skype bidezko bideo-konferentzia


7.5. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza


9. Zer izan da jardueratik gutxien gustatu zaizuna? 10. Jardueraren balorazio orokorra

64


Atal honetan irakasleek emandako zenbait erantzun jaso ditugu, hitzez hitz, ikastetxeen arabera

antolatuta.

1. Azaldu ezazu, zure hitzak erabiliz, elikadura-burujabetza zer den.

MUÑAGORRI

Baserrian hazi eta merkatuan saltzen dena. Prezioa erosleak adosten du saltzailearekin. Urrutira joan gabe ekoitzitako elikagaiak. Baserrian egindako gauzak saltzea da elikadura-burujabetza (2 erantzun)

SAN VIATOR

Askoz hobea dela baserriko edo baratzeko janaria Produktu naturalak kontsumitzea Atzerritik ekarritako elikagaiek pestizidak dauzkate eta baserrikoak osasungarriagoak dira eta gutxiago kontsumitzen dute (5 erantzun) Bakoitzak bere herriko produktuak kontsumitu ditzala (4 erantzun)

IKASBIDE

Janaria munduan zein gaizki banatuta dagoen (4 erantzun) Janaria banatu eta ekoizteko modua (4 erantzun) Pestizidarik erabili gabe eta modu naturalean hazitako janaria Baratzea dutenek elikagaiak hazi eta supermerkatuetan saldu beharrean pertsonaz pertsona saltzen dituzte Dieta orekatua izatea, gai kimikorik gabeko kalitatezko produktuekin Elikadurarekin zerikusia duen zerbait (nola garraiatzen den, ekologikoa den, zein produktu botatzen diren hazteko…)

INTXAURRONDO

HEGOA

Haur batzuek ez dute jatekorik eta eduki beharko lukete Janaria inportatu eta esportatzea Baserriko elikagaiak jatea (3 erantzun) Elikatzeko eskubidea (5 erantzun) Baserrietan prestatutako janaria (4 erantzun)

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Herri bakoitzak elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko bere politika eta estrategia jasangarriak definitzeko duen eskubidea, herritar guztien elikatzeko eskubidea bermatzeko moduan (4 erantzun). Osasuntsuak eta nutritiboak diren elikagaiak (4 erantzun) Herritarren elikatzeko eskubidea eta nekazaritza (7 erantzun) Jendeak hazitako elikagaiak eta produktu ekologikoak hartzea, jendearen ustez askoz naturalagoak dira eta Jende guztiarentzako elikatzeko eskubidea bermatzen duten elikagaiak banatu eta kontsumitzea Tokian tokiko produktuak kontsumitzea eta ez aldiz ontziratu edo garraiatutakoak (28 erantzun) Herritarren guztien elikatzeko eskubidea bermatzen duten elikagaien kontsumoa eta nutrizioa

TORIBIA CASTRO

CHIRINOS Nekazariek bertako elikagaiak ekoizten duten eskubidea babestea (3 erantzun)

SAN MARTÍN

Gure herrian gure eskubideak gauzatzea elikagai nutritiboak erosteko (2 erantzun) Gure elikagaiak non, nola eta nork ekoiztean nahi dugun aukeratzeko eskubidearen alde borrokatzea (3 erantzun) Gure herriko elikagaiak erostea Kontsumitzaileen eskubideak defendatzea (2 erantzun) Nekazariek beren sailei dagokienez dituzten eskubideak (9 erantzun) Elikagai osasuntsuak eta garaian garaikoak aukeratzea (3 erantzun) Herriak bertako elikagaiekin elikatzea (3 erantzun) Janari osasungarria aukeratzea osasuntsu egoteko (10 erantzun)

65

2. Nola defendatuko zenuke elikadura-burujabetza zure herrian?

MUÑAGORRI Baserritik erostea zuzenean, hango elikagaiak jatea eta baserriko janaria probatzen ematea kanpotik datozenei (5 erantzun)

SAN VIATOR

Etxe gutxiago eraikitzea, bestela berderik gabe bukatuko dugu Alkateari erakustea elikadura-burujabetzaren aldeko diru-laguntzak lortzeko Baserri gehiago egotea eta herriko bertako eta inguruko elikagaiak jatea Pestizidak kentzea Baserriko eta bertako denda txikietako produktu gehiago jatea (4 erantzun) Janaria partekatzea

IKASBIDE

Janaria hobeto banatzea Dena txikietan erostea, produktu ekologiko gehiago Gutxiago kontsumitu eta gehiago ematea Euskolabela duten produktuak kontsumitzea Herriko produktu tipikoak bultzatzea

INTXAURRONDO

HEGOA

Janaria merkeago saltzea (2 erantzun) Bertako produktuak kontsumitzea (6 erantzun) Baratze gehiago egitea (9 erantzun)

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Herriko produktuak erostea (25 erantzun) Ondo jakin behar dugu zein produktu erosi eta kontsumitu (3 erantzun) Kimikoak ez diren elikagaiak kontsumitzea (5 erantzun) Jendeari bere baratzeak egiten eta beren elikagaiak hazten eta kontsumitzen uztea (4 erantzun) Herri bakoitzari bere politikak definitzen uztea Elikagai kimikoak kontsumitu behar ez direla esatea (2 erantzun) Lantzen ditugun produktuak zaintzea, hobeak izan daitezen (4 erantzun) Gustukoa ez dugun janaria zaborretara ez botatzea Jendeari baso eta lorategiak zaintzeko esatea. Horrez gain, ongarriztatu egin behar ditugu gure gorputza sendotzen duten fruitu nutritiboago gehiago emateko. Beste herrialde batzuetara elikagai gehiagorik ez bidaltzeko eskatzea

TORIBIA CASTRO

CHIRINOS Elikagaiak bertako merkatuetan erostea (3 erantzun)

SAN MARTÍN

Gure elikagaiak herriko merkatuan erostea (4 erantzun) Honen berri komunitatean zabaltzea (4 erantzun) Bertako elikagaiak jatea (14 erantzun) Garaian garaiko elikagaiak erostea (5 erantzun) ED/EE (14 erantzun)

66

3. Aipatu ezazu elikadura-burujabetzari dagokionez Lambayequeren eta Euskadiren artean dauden

desberdintasun eta parekotasunak.

MUÑAGORRI Hemen negua denean, han uda da Denok ditugu gure herriko elikagai bereziak (5 erantzun)

SAN VIATOR

Dezente daude, lurrak desberdinak dira adibidez Elikagaiak osasungarriagoak dira Euskadin Hango elikagaiak hobeak dira, baina esportatu eta galdu egiten dituzte Gure elikadura osasungarriagoa da Lambayequen osasungarriagoa da janari guztia Produktu ekologiko asko daude han Janari desberdinak dauzkate han Bi lekuetan ere tokian tokiko produktu bereziak dauzkate (4 erantzun)

IKASBIDE

Lambayequen batatak eta Euskadin patatan jaten dira Euskadin ez dago pobreziarik eta hobeto jatean da (4 erantzun) Euskadin elikadura bariatua daukagu eta Lambayeque ia beti berdina jaten dute (2 erantzun) Euskadin errazagoa da elikagaiak lortzea (2 erantzun) Hango janari batzuk hemengoen desberdinak dira (2 erantzun) Elikagaiak desberdinak dira (5 erantzun) Euskadin ustiapen industrial gehiago dago (2 erantzun)

INTXAURRONDO

HEGOA

Perun gauza batzuk daude eta Espainian beste batzuk Uste dut janari gehiago dagoela han (3 erantzun) Janari-arazoak dituzte, guk baino gutxiago jaten dute (3 erantzun) Eskola-orduak (2 erantzun)

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Lambayequen eta Euskadin modu desberdinera jaten eta ereiten da Euskadin elikadura-burujabetza egokiagoa da Lambayequen baino

TORIBIA CASTRO


SAN MARTÍN Lambayequen papa eta huancayna gustatzen zaizkigu, eta Euskadin paella (3 erantzun) Janaria

67

4. Eman al diezu ikasitakoaren berri zure senide eta lagunei?

Peruko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA

Antonia Zapata Jordán 55 4 --- 59 Muñagorri 5 --- --- 5

Toribia Castro Chirinos 3 --- --- 3 San Viator 21 13 1 35

San Martín 40 --- 1 41 Ikasbide 24 19 2 45


GUZTIRA 69 42 6 117

Ondorengo koadro eta grafikoan galdera-sorta osatu zuten pertsonen ehuneko osoak agertzen dira:

Peruko

ikastetxeak


Batez bestekoa GUZTIRA

BAI 59 41 76

EZ 9 91 21

ED/EE 14 86 33

Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure

inguruan?

BAI %76

ED/EE %3 EZ

%21

%59

%36

%5

BAI EZ ED/EE

EUSKADI. Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure inguruan?

%95

%4 %1

BAI EZ ED/EE

PERÚ. Ikasitakoaren berri zabaldu duzu zure inguruan?

68

5. Elikadura-burujabetzari buruz ikasitako zure eguneroko bizitzan aplikatzeko asmoa duzu?

Peruko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA Euskadiko ikastetxeak BAI EZ ED/EE GUZTIRA

Antonia Zapata Jordán 58 --- 1 59 Muñagorri 5 --- --- 5

Toribia Castro Chirinos 3 --- --- 3 San Viator 14 17 4 35

San Martín 40 --- 1 41 Ikasbide 17 25 3 45


GUZTIRA 42 64 11 117

Ondorengo koadro eta grafikoan galdera-sorta osatu zuten pertsonen ehuneko osoak agertzen dira:

Peruko

ikastetxeak


Batez bestekoa GUZTIRA

BAI 71 29 65

EZ 0 100 29

ED/EE 15 85 6

Dakizuna aplikatuko duzu?

BAI

%65

EZ

%29

ED/EE

%6

%98

%0 %2

BAI EZ ED/EE

PERÚ: Dakizuna aplikatuko duzu?

%36

%55

%9

BAI EZ ED/EE

PAÍS VASCO: Dakizuna aplikatuko duzu?

69

5.1. Erantzuna baietz bada: Nola egiteko asmoa daukazu?

MUÑAGORRI Jateko guztia etxetik (5 erantzun) edo amonaren baserritik hartuta

SAN VIATOR Baratzea, ardiak, etab. dauzkagunez koloregairik gabe egiten dugu dena.

Pestizidarik gabeko produktuak janda.

IKASBIDE Errespetu handiagoz jokatuz parkeekin eta lurrarekin

INTXAURRONDO

HEGOA

Bai, zerbait aldatu dugu (3 erantzun), arreta handiagoa jartzen dugu orain erosketak

egiteko garaian

Berdin jarraitzen dugu (2 erantzun)

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Honen berri emanez (11 erantzun)

Elikagai nutritiboak kontsumituz eta haziz (17 erantzun)

Bitaminak dauzkaten elikagai nutritiboak janez eta zabor jana edo koloregaia duten

elikagaiak baztertuta (4 erantzun)

Peruko elikagaiak janda (8 erantzun)

Jendeari bere baratzea egiten utzita

TORIBIA CASTRO

CHIRINOS

Honen berri zabalduz

SAN MARTÍN Tailerretan irakatsi didatena azalduz (5 erantzun)

Honen berri emanez (8 erantzun)


MUÑAGORRI Beste herrialde batzuetako janari tipikoak

SAN VIATOR

Elikadura dela eta sufritzen duten guztiei lagundu nahiko nieke

Janaria munduan nola banatuta dagoen eta jateko ohitura desberdinak ezagutzea

Janari ekologikoei buruz zertxobait gehiago

IKASBIDE Tailer gehiago egitea (5 erantzun)

INTXAURRONDO

HEGOA

Beste leku batzuetako ohiturak ezagutzea (12 erantzun)

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Informazio gehiago non bilatu daitekeen (17 erantzun)

Tailer eta jarduera gehiago, txango gehiago (10 erantzun)

Leku desberdinetako jendea ezagutzea

Elikagaiak ereiten ikastea (2 erantzun)

Elikagaien esportazioa beste herrialde batzuetara (2 erantzun)

Peruko elikagaiak hazteko moduari buruzko bideoak

Gure herrian kontsumitu beharreko elikagaiak ezagutzea (2 erantzun)

TORIBIA CASTRO


SAN MARTÍN Gaian sakontzea (7 erantzun)

Jendeari honen berri emanez (6 erantzun)

70


Tailerrak Txangoa Skype bidezko

bideo-konferentzia

Jardueraren iraupena

Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza

Batez

bestekoa 4.30 4.37 2.76 3.89 4.28

7.1. Tailerrak

7.1. Tailerrak

%0 %2

%18%21

%51

%7

OSO GAIZKI GAIZKI EGOKI ONDO OSO ONDO ED/EE

7.2. Txangoa

7.2. Txangoa

%4 %3

%10%15

%60

%9




%30

%9

%17

%12

%18%15


Kasu honetan, ikasleen % 72k positiboki baloratu dute jardueraren iraupena, eta % 18entzat, berriz,

“egokia” izan da. Inkesta osatu dutenen % 2ek, aldiz, balorazio

“erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi

buruz. Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 7.

Ikasleen % 75 ados zeuden egindako txango/irteer(ar)ekin, eta % 10ek “erdipurdiko”

balorazioa eman dute atal honetan. Inkesta osatu dutenen % 7k, aldiz, balorazio

“txarra” edo “oso txarra” eman dute alderdi honi

buruz. Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa: % 9.

Galdera-sorta erantzun dutenen % 30 ondo

baloratu dute Skype bidezko bideo-konferentzia,

eta % 17ren iritziz “egokia” izan da. Inkesta osatu dutenen % 39ek, aldiz, balorazio

“txarra” edo “os otxarra” eman dute alderdi honetan.


71


7.4. Jarduearen iraupena

%5 %6

%21 %20

%38

%9


Kasu honetan, ikasleen % 58k positiboki baloratu dute jardueraren iraupena, eta % 21entzat, berriz,

“egokia” izan da.

Inkesta osatu dutenen % 11k, aldiz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute alderdi honi

buruz.


7.5. Hezitzaileak gaiari buruz duen ezagutza

7.5. Hezitzaileak gaiari buruz dakiena

%1%3

%15%17

%46

%19


Galdera-sorta erantzun duten irakasleen % 63en iritziz hezitzaileen ezagutza “ona” edo “oso ona”

zen, eta % 15entzat, berriz, “egokia”.

Inkesta osatu dutenen % 4ek, aldiz, balorazio “txarra” eman dute alderdi honetan.


72


MUÑAGORRI

Tailerrak (2 erantzun)

Skype bidezko bideo-konferentzia (2 erantzun)

SAN VIATOR

Urduñara egindako txangoa (12 erantzun)

Pankartak, horma-irudiak eta aurkezpena


Mermelada eta gazta (4 erantzun)

IKASBIDE

Marrazkiak egitea eta elikadura-burujabetzaren berri ikastea

Bideo-konferentzia (8 erantzun) eta tailerrak (2 erantzun)

Txangoak (22 erantzun)

Taldean egon garela (2 erantzun)

Jarduera lantzeko modua

INTXAURRONDO

HEGOA

Txangoa (21 erantzun)

Bideo-konferentzia (7 erantzun)

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Ipuinak egitea, marraztea eta taldean lan egitea (4 erantzun)

Txangoak (11 erantzun)


Bideo-konferentzia

Elikadura-burujabetzaren berri ikastea (15 erantzun)

Metodologia (4 erantzun)

Espainiako ikasleei buruzko bideoa ikusi genuenekoa (2 erantzun)

TORIBIA CASTRO

CHIRINOS


SAN MARTÍN

Mokaduak eta txangoa (7 erantzun)

Espainiarrak ezagutzea

Dena (6 erantzun)


MUÑAGORRI Jardueraren iraupena

73

SAN VIATOR

Pankartak egitea

Iraupena (2 erantzun)


Zenbait tailer

Hitzaldiak

Skype bidezko bideo-konferentzia ez egitea

IKASBIDE


Bideo-konferentzia

Banakako lana (2 erantzun)

Taldeko lanek ez dutela emaitza onik eman

Iraupena, oso laburra izan delako (3 erantzun)

Klaseko jokamoldea

INTXAURRONDO

HEGOA

Jardueraren iraupena (3 erantzun)

Fitxak egitea (3 erantzun)

Bideo-konferentzia (16 erantzun)

ANTONIA ZAPATA

JORDÁN

Hitzaldi batzuetan ez zegoela jatekorik

Bidaian gindoazela autoa matxuratu izana (6 erantzun)

Iraupena

Beste haurrekin komunikaziorik ez izatea

TORIBIA CASTRO


SAN MARTÍN

Tailer gehiago informazio gehiago eskuratzeko

Ezer ez / Dena gustatu zait (4 erantzun)

10. Jardueraren balorazio orokorra (1etik 10era)


Batez

bestekoa 8.31

75




(EPSA)

FAMILIEN EBALUAZIO-TXOSTENA

1. ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ DAKITENARI, KONTSUMO-OHITUREI ETA

NEKAZARITZA EKOIZPENEKO ESPERIENTZIEI BURUZKO GALDERA-SORTA

2. IKASLEEKIN ETA HAIEN SENIDEEKIN EGINDAKO JARDUERAREN ASEBETETZE-MAILARI

BURUZKO GALDERA-SORTA

77


ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZ IPARRALDEKO ETA HEGOALDEKO

IKASTETXEETAN LANDUTAKO ESPERIENTZIA PILOTUA

1. Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritza-

ekoizpeneko esperientziei buruzko galdera-sorta

DATU OROKORRAK


Ebaluatutako datuak jasotako 153 galdera-sortetatik atera ditugu.

Peruko ikastetxeak Galdera-sorta

kop.


Galdera-sorta

kop.

San Martín 58 Ikasbide 42

Antonia Zapata Jordan 25 San Viator 18

Toribia Castro Chirinos 10

GUZTIRA 93 GUZTIRA 60

Intxaurrondo Hegoa ikastetxean ikasleek beren azterketa egin dute familiek osatutako galdera-

sortatik ateratako datuekin eta, hortaz, beren txostena bereizita jaso dugu (ikus eranskina).

J.A. Muñagorri eskolan ezin izan ditugu galdera-sortak bildu, jarduera egin egin zen arren. Horrez

gain, proiektuaren luzapen bat egin zuten: zuzenean parte hartu zuten lehen hezkuntzako 5. eta 6. mailetako ikasleek aurkezpen bat egin zuten eskola osoaren aurrean. Datu horiek ez baditugu ere,

esan beharra dago baserri-giroko ikasleak direla gehienbat, batzuen familiek baserria daukate, eta haien ekarpenek nabarmen aldatuko zutela txosten honen emaitzak.

GALDEREN AURKIBIDEA

1. Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?

2. Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu? Badakizu zer diren? Non erosten dituzu?

3. Non erosten dituzu elikagaiak, supermerkatuan, betiko merkatuan edo denda

txikietan?

4. Elikagairik erosten al duzu chacra, ukuilu, baserri edo landetxean?

5. Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

6. Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?

7. Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen ondorioak?

8. Gure elikatzeko moduak eraginik al du gure osasun eta ingurumenean? Zergatik?

78


1. Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?

PERU EUSKADI

San Martín


Toribia Castro Chirinos

Peru GUZTIRA

Ikasbide San Viator Euskadi GUZTIRA

BAI 27 10 2 39 20 5 25

EZ 18 13 8 39 21 9 30

Besterik 1 1 1 1

ED/EE 2 2 1 1

Peru Euskadi GUZTIRA

BAI % 28 % 18 % 46

EZ % 28 % 22 % 50

Besterik % 1 % 1 % 1

ED/EE % 1 % 1 % 2

SAN MARTÍN

Bai (20 erantzun).

Bai, gure amak oilaskoak hazten ditu eta aranondo bat daukagu / gure amak oiloak, indioilarrak, untxiak, ahateak…

hazten ditu (7 erantzun) .

Bai, etxean baratze txiki bat daukagu eta gauzak ereiten ditugu (7 erantzun).

Bai, aitonaren ukuiluko esnea / bai, elikagai begetal eta animaliak.

Ez (16 erantzun)

Ez, jaten ditugun elikagaiak merkatu eta dendetan erosten ditugu (3 erantzun).

Ez, horretarako lursail atondu eta egokia behar delako.


Bai (8 erantzun).

Bai, arroza eta babarrunak.

Bai, tomatea landu dugu inoiz, baina orain ez daukat ezer erein ahal izateko zorterik (2 erantzun).

Ez (4 erantzun) / ez, ez dudalako elikagaiak hazteko aukerarik izan (3 erantzun).

Ez ditut ekoitzi, baina prestatu bai (6 erantzun).

Bai, baina gure aitak ereingo du inoiz.

PERU

BAI %28 EZ

%28

ED/EE %1

Besterik %1

EUSKADI

BAI %18 EZ

%22

ED/EE %1 Besterik

%1

79


Bai.

Bai, letxugak, erremolatxa, azenarioak… erein ditut.

Ez (7 erantzun).

Ez, elikagaik ez ditugulako geuk ekoizten, landareek baizik.

IKASBIDE

Ez (21 erantzun).

Bai (18 erantzun).

Bai, pizza egiteko orea.

Bai, amonaren baratzean.

Guraso gehienak bai.

ED/EE (erantzun 1).

SAN VIATOR

Bai (3 erantzun).

Bai, baratzean (2 erantzun).

Ez (9 erantzun).

2. Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu? Badakizu zer diren? Non erosten dituzu?

PERU

EUSKADI

San

Martín

Antonia

Zapata Jordán

Toribia Castro

Chirinos

Peru

GUZTIRA

Ikasbide San

Viator

Euskadi

GUZTIRA

BAI 38 29 4 71 11 6 17

EZ 14 5 19 23 6 29

Besterik 1 1 2 7 2 9

ED/EE 5 5 2 2

Peru EUSKADI GUZTIR

A

BAI % 46 % 11 % 57

EZ % 12 % 19 % 31


ED/EE % 3 % 11 % 5

PERU

BAI %46

EZ %12

ED/EE %3

Besterik %1

EUSKADI

BAI %11

EZ %19

ED/EE %1

Besterik %6

80

SAN MARTÍN

Bai.

Bai. Produktu ekologikoak ekoizteko produktu kimikorik edo ongarririk behar ez dutenak dira. Produktu horiek

merkatuan edo supermerkatuan erosten ditugu (19 erantzun).

Bai. Elikagai ekologikoek gure gorputzaren funtzionamendu egoki eta orekatua ahalbidetzen duten bitamina eta

mineralak ematen dizkigute. Merkatuan erosten ditut (8 erantzun).

Bai, ingurumena kaltetu ez babestu baizik egiten duten produktuak dira. Denda eta supermerkatuetan erosten ditut

(3 erantzun).

Bai, naturak lursailetan eskaintzen dizkigun produktuak dira, herriko merkatuan erosten ditut (4 erantzun).

Ez (7 erantzun).

Ez. Produktu kimikorik erabili gabe lortutako produktuak (7 erantzun).

ED/EE (5 erantzun).


Bai, frutak eta berdurak dira. Merkatuan erosten ditut (7 erantzun), supermerkatua (2 erantzun) eta batzuetan

denda txikietan (4 erantzun).

Bai, berdurak, frutak, arrautzak, okela eta tankerako produktu naturalak dira. Merkatuan erosten ditut (3 erantzun).

Bai, Lambayequeko bertako edo Lambayequetik gertuko merkatu bateko produktuak dira (2 erantzun).

Bai, batere ongarririk gabe hazitako elikagaiak dira / ez zaie azkarrago hazteko edo elikagai gehiago emateko ezer

botatzen. Merkatuan erosten ditugu (3 erantzun).


Bai. Inolako ongarririk gabe ekoitzitako produktuak dira eta horregatik esaten zaie ekologikoak, ongarri naturalekin

hazten direlako, San Isidroko baratzean bezala.

Bai, kinoa eta quiwicha. Merkatuan erosten ditut (2 erantzun).

Bai, inolako kutsadurarik eragin gabe kontsumitzen ditugun elikagaiak dira, merkatuetan eta janari-dendetan (2

erantzun).

Ez ditut kontsumitzen eta ez dakit zer diren (5 erantzun).

IKASBIDE

Noizean behin. Bai, denda espezializatuetan, eta gaur egun supermerkatuetan ere aurkitzen dira (3 erantzun).

Noizean behin. Bai, pestizidarik gabe hazten direnak dira. Denda espezializatuetan (3 erantzun).

Bai (6 erantzun), metodo naturalekin landutako produktuak dira. Denda ekologikoetan eta baserritarrei (7

erantzun).

Bai. Bai. Familiaren kortan eta baratzean.

Ez ditut erosten baina badakit zer diren eta non saltzen dituzten (20 erantzun).

SAN VIATOR

Bai. Bai (2 erantzun).

Bai. Familiaren baratzean, erabiltzen den ongarri bakarra konposta da. Bai. Hazi ekologikoetatik datozenak eta

hazteko produktu kimikorik erabiltzen ez dutenak. Internet bidez eta nekazari-kooperatibetan erosten ditut.

Bai. Baratzean ekoizten ditugunak eta erosten ditudanak / Bai, ekoizteko pestizidarik ez eta produktu naturalak

bakarrik erabiltzen dituztenak. Fruta-denda eta supermerkatuetan / baserrietan / dietetika-dendetan erosten ditut (4

erantzun).

Batzuetan. Bai. Ongarririk edo gehigarri ez organikorik gabe hazten direnak. Supermerkatuan erosten ditut.

Ez ditut erosten, baina badakit zer diren (4 erantzun).

Ez. Bai. Gehigarri eta kontserbagarririk gabeko produktuak dira (2 erantzun).

Ez, garestiagoak dira eta ez ditut erosten.

81

3. Non erosten dituzu elikagaiak, supermerkatuan, merkatuan edo denda txikietan?

PERU EUSKADI

San Martín


Toribia Castro

Chirinos

Peru GUZTIRA

Ikasbide

San Viator

Euskadi GUZTIRA

Merkatuan 16 9 3 28 0

Denda txikietan 4 2 6 2 2

Supermerkatuan 1 1 17 9 26

Merkatuan eta denda txikietan

17 8 6 31 1 4 5

Merkatuan eta supermerkatuan

12 3 15 4 4

Denda txikietan eta supermerkatuan

1 1 8 8

Hiruetan 7 2 9 4 4

Besterik 1 1 4 1 5

ED/EE 1 1 2 2

Peru EUSKADI GUZTIRA

Merkatuan % 19 % 0 % 19

Denda txikietan % 4 % 1 % 5

Supermerkatuan % 1 % 17 % 18

Merkatuan eta denda txikietan

% 21 % 3 % 24

Merkatuan eta supermerkatuan Supermerkatuan

% 10 % 3 % 13

Denda txikietan eta supermerkatuan

% 1 % 5 % 6

Hiruetan % 6 % 3 % 9


ED/EE % 1 % 1 % 2

EUSKADI

%1

%1%6%1

%10

%19%14

%1

%21

Merka

tuan

Denda

txiki

etan

Supe

rmer

katu

an

Merka

tuan

eta

den

da...

Merka

tuan

eta

supe

...

Denda

txiki

etan

eta ..

.

Hiruet

an

Beste

rik

ED/E

E

82

PERU

%1%1

%6

%1

%10

%19

%14

%1

%21

Merka

tuan

Dend

a txikieta

n

Supe

rmer

katu

an

Merka

tuan

eta

...

Merka

tuan

eta

...

Dend

a txikieta

n...

Hiru

etan

Bester

ik

ED/E

E

SAN MARTÍN

Merkatuan (16 erantzun) / dendetan (4 erantzun)

Merkatuan eta supermerkatuan (13 erantzun).

Merkatuan eta denda txikietan (17 erantzun)

Supermerkatuan eta denda txikietan.

Supermerkatuan, merkatuan eta denda txikietan ( 7erantzun).


Merkatuan (9 erantzun).

Denda txikietan (2 erantzun).

Merkatuan eta batzuetan supermerkatuan (3 erantzun).

Merkatuan edo denda txikietan (8 erantzun).

Merkatuan, supermerkatuan eta denda txikietan (2 erantzun).


Merkatuan (3 erantzun).

Merkatuan eta denda txikietan (6 erantzun).

IKASBIDE

Supermerkatuetan (17 erantzun).

Denda txikietan (2 erantzun).

Supermerkatuetan eta denda txikietan (7 erantzun).

Supermerkatuetan eta merkatuetan (4 erantzun).

Merkatuetan eta denda txikietan.

Supermerkatuetan, merkatuetan, eta denda txikietan (4 erantzun).

Elikagaien arabera (3 erantzun).

Produktu galkorrak denda txikietan eta gainerakoak supermerkatuetan.

Denda ekologikoetan edo baserrian.

SAN VIATOR

Supermerkatuetan (9 erantzun).

Merkatuetan eta denda txikietan (4 erantzun).

Merkatuetan, denda txikietan eta besterik (ekoizle espezialistak).

83

4. Elikagairik erosten al duzu baserri edo landetxean?

PERU EUSKADI

San Martín


Toribia Castro

Chirinos

Peru GUZTIRA

Ikasbide San

Viator Euskadi GUZTIRA

BAI 81 18 3 102 8 7 15

EZ 6 6 3 15 26 7 33

Besterik

4 4 5 5

ED/EE 1 1 2 4 4

PERU EUSKADI GUZTIRA

BAI % 57 % 8 % 65

EZ % 8 % 18 % 27


ED/EE % 1 % 2 % 3

SAN MARTÍN

Bai (7 erantzun), landetxean (3 erantzun)/, ukuiluan (6 erantzun), chacretan (15 erantzun).

Bai, behi bat hazten duen gure bizilagun batek esnea etxera ekartzen digu egunero (4 erantzun).

Chacretan, landetxean eta ukuiluan (47 erantzun).

Ez (6 erantzun), zaila delako elikagaiak txikizka erostea.


Bai, hiruetatik. Chacran: barazkiak eta frutak. Ukuiluan: esnea eta gazta. Landetxean: arrautzak eta oilaskoa (17

erantzun).

Bai, batzuetan arroza, dilistak, etab. (2 erantzun) / arroza, patatak, okela eta arrautzak.

Ez (6 erantzun)


Normalean produktuak merkatuan edo denda txikietan erosten ditugu (2 erantzun).

Bai, aitak bere landetxetik ekartzen ditu produktuak (tipula, frutak, dilistak…).

Bai, ukuiluan.

Batzuetan (3 erantzun).

IKASBIDE

Batzuetan (5 erantzun).

Ez (26 erantzun).

Bai (8 erantzun).

EUSKADI

EZ %18

BAI %8

Besterik %3

ED/EE %2

PERU

EZ %8

ED/EE %1

Besterik %2

BAI %57

84

ED/EE (4 erantzun).

SAN VIATOR

Bai (7 erantzun).

Ez (7 erantzun).

5. Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza? SAN MARTÍN

Herrialde bakoitzak elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko bere politika jasangarria erabakitzeko eskubidea

(16 erantzun).

Herrialde bakoitzak bere elikatzeko modu independentea izatea (3 erantzun).

Gutako bakoitzak geure elikagaiak aukeratzeko dugun independentzia (4 erantzun).

Elikadura egokia izatea, gai kimikorik gabeko produktu ekologikoekin.

Elikagaiak nolakoak diren, nola tratatu behar diren eta nondik ekartzen diren jakiteko eta ezagutzeko zerbait da.

Gure elikagaiak kontsumitzeko modua da. Jaten dena zer den baldin badakigu, hau da, elikadura-burujabetzak

esaten badigu zer den jan behar duguna, elikagaiak aukeratzen irakasten digu energia-oreka egonkor edo normala izateko

moduan.

Elikagaiak ekoizteko moduak, inguruneak eta jatorriak duen garrantzia azpimarratzen duen kontzeptu berria.

Kanpaina honetan egin dena. Animaliak korta edo oilategietan itxi, hil eta gero elikagai bihurtzen dituzten fabrikak desagertu

daitezen.

Oinarri soziala duen proposamen bat da, herrialde pobretuetako gizarte-erakundeek eta nekazariek proposatua.

Nekazariek elikagaiak ekoizteko duten eskubidea eta kontsumitzaileek zer kontsumitu nahi duten, nola eta nori

erosi/saldu nahi dioten erabakitzeko duten eskubidea (2 erantzun).

Norberaren herriko merkatua babestea, nazioarteko merkatuan merkeago saltzen diren soberakinen kontra.

ED/EE (20 erantzun).


Gure herri edo herrialdeko elikagaiak kontsumitu behar ditugula (6 erantzun).

Peruko produktu nutritiboak eta hemen ekoitziak erosi behar ditugula (15 erantzun).

Elikatzeko beste herrialde batzuekiko mendekotasunik ez izatea.


Guk geuk aukeratzea geure elikagaiak.

Gure elikagaiak ereiteko libre izatea.

Elikadura-burujabetza mundu-mailan ematen da elikagaien ekoizpen egokia lortzeko.

IKASBIDE

Herrialdeen beren uzta eta elikagaien gaineko kontrola izatea (2 erantzun).

Herrialde ekoizleak ez egotea multinazionalen mende.

Herrialde bakoitzak bere elikadura- eta nekazaritza-politika erabakitzeko eskubidea, bertako merkatua nazioarteko

merkatuaren aurrean babesteko.

SAN VIATOR

Estatu bakoitzak bere nekazaritza- eta elikadura-politikak definitu ahal izatea.

Nazio bakoitzak bere elikagaiekin bere burua hornitzeko duen ahalmena.

6. Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?

SAN MARTÍN

1996an Vía Campesinak Erroman, ez zutelako produktu batzuk erostean saltzaileak irabazi ikaragarriak izaterik,

edota beren produktuak beste herrialde batzuetara esportatzea hain merke saltzerik (15 erantzun).

1996an hasi zen Erroman, FAOk (Elikadura eta Nekazaritzarako Erakundea) antolatutako elikadurari buruzko

mundu-mailago goi-bilera zela eta (5 erantzun).

85

Nekazari, arrantzale, emakume, indigena eta gainerako gizarte-mugimenduen 600dik gora ordezkarirekin jarri zen

abian Afrikako Nyeleni eskualdean, elikadura-burujabetzarako munduko forumean 2007an (2 erantzun).

Brasilen, Elikadura Burujabetzarako Nazioarteko Batzordeko hogei herrialdeek emandako babesari jarraiki.

Ez (12 erantzun)



Espainian (9 erantzun).

Ez dakit, baina gure eskolan Emaúsen lan egiten duen Paola andereñoarekin hasi ginen elikadura-burujabetza

lantzen, 2009ko abuztuan (12 erantzun).

ED/EE (3 erantzun).


1996an iragarri zen Erroman egindako mundu-mailako goi-bileran.

Ez (5 erantzun)

ED/EE (4 erantzun).

IKASBIDE

Erroman, 1996ko mundu-mailako goi-bilera zela eta (3 erantzun).

Ez (11 erantzun)

ED/EE (5 erantzun).

SAN VIATOR

Bai. Erroman, FAOren elikadurari buruzko mundu-mailako goi-bileran, elikadurari eta nekazaritzari buruzko goi-bilera

zela eta.

Ez (2 erantzun)


7. Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen ondorioak?

SAN MARTÍN

Gosea eta pobrezia, desnutrizioaren moduko gaixotasunak, etab. (12 erantzun).

Prezioak hain garesti egonik batzuek ezin izango lituzketela produktuak erosi (3 erantzun).

Elikagai eskasia. Herrien mendekotasuna. Nekazaritza-ohiturak bertan behera uztea (emigrazioa) (4 (erantzun).

Nazioarteko merkatuetan soberan dauden produktuak merkeago saltzen direla, herrialde bakoitzeko produktuen

kalterako (2 erantzun).

Ondoriorik ez (2 erantzun).



Gaixotasunak, jaki nutritiboenak atzerrira eraman eta nutrizio-balio gutxiena dutenak Perun uzten dituztelako. Hori

dela eta, gure herriko elikagaiak erosi behar ditugu (10 erantzun).

Produktuak garestiago izango direla beste leku batzuetan ereinez gero (4 erantzun).

ED/EE (5 erantzun).


Ez litzatekeela kontsumo lokalik egongo eta nekazariek ez lukete ezer ekoitziko.

Elikagai eskasia gizateria osorako eta gatazka bat sortuko litzateke.

ED/EE (2 erantzun).

IKASBIDE

Produktuak % 100 naturalak izateari uzten diotela eta multinazionalen mende gelditzen direla.

Jende asko gosez hiltzen dela.

Bidezko prezioa eta ekoizten duten herrialdeetan inbertitzeko aukera.

Ez dagoela elikagaien gaineko kontrolik eta herrialdeek ezin dituztela nahi bezala ekoitzi.

86

Atzerriko produktu merkeagoen aurrean merkatuak duen babes-gabezia (2 erantzun).

Ezin direla produktuak saldu.

ED/EE (9 erantzun).

SAN VIATOR

Baliabide ekonomiko gutxiago duen herrialde batentzako ondorioak izan daitezke bere produktuak saldu ezina eta

bere ekonomia kaltetuta ateratzea.

Atzerriko produktuak erosi behar dira, eta horrek ez du laguntzen eboluzio nazionalean.


8. Gure elikatzeko moduak eraginik al du gure osasun eta ingurumenean? Zergatik?

PERU EUSKADI

San Martín


Toribia Castro

Chirinos

GUZTIRA Ikasbide

San Euskadi GUZTIRA Peru Viator

BAI 38 21 7 66 13 12 25

EZ 1 1 1 1

Besterik

1 2 3 0

ED/EE 15 4 1 20 3 2 5

Peru Euskadi GUZTIRA

BAI % 55 % 21 % 75

EZ % 1 % 1 % 2


ED/EE % 17 % 4 % 21

PERU

EZ %1

ED/EE %17

Besterik %2

BAI %55

SAN MARTÍN

Bai (3 erantzun).

Bai, elikatzeko moduak osasunarekin eta ingurumenarekin. Bai, elikagai kutsatuak hartzen dira eta horrek gure

osasuna eta ingurumena kaltetu dezakete, gai kutsatzaileak dituztelako (9 erantzun).

Bai, osasunean eta ingurumenean. Osasunari dagokionez, gaixotasunetatik babestu behar dugu eta ingurumenean

kutsatzaile asko dauzkagu: zaborra, gasolina… (3 erantzun).

Bai, gure osasuna zaindu eta elikagai naturalekin elikatu behar dugulako (5 erantzun).

EUSKADI

EZ %1

ED/EE %4 Besterik

%0

BAI %21

87

Bai, osasuntsu eta indartsu hazi eta sasoian eta osasuntsu egoteko (3 erantzun).

Bai, elikatuz gero osasuntsuago gaudelako, ingurumena baita naturalena, berdurak bereziki (2 erantzun).

Bai, elikadura ona ez izateak gaixotasunak, desnutrizioa eta defentsak baxu izatea (infekzioak hartzeko arriskua)

eragiten duelako (3 erantzun).

Gutako askok ez ditugu elikagai naturalak hartzen eta ongarri asko dutenak nahiago izaten ditugu.

Bai, osasunean, elikatzen ez bagara desnutrizioa izango dugulako, eta ingurumenean, arnasa hartzeko arazoengatik.

Bai, zabor-jana hartuz gero gaixotu egin gaitezkeelako (7 erantzun).

Bai, guretzako ona delako produktu ekologikoekin elikatu ahal izatea eta, gainera, horrela lagundu egiten diogu

ingurumenari bizi-bizi eta kementsu mantentzen, produktu osasungarri asko ematen digun Lur honetan bizitzen jarraitu ahal

izateko (2 erantzun).

Ez (erantzun 1).



Bai.

Bai, elikagai ekologikoak hartuta gure osasuna hobetzen dugulako. Ingurumenean, ereitean, bai lurra bai airea

hobetzen dira (10 erantzun).

Bai, ez dugulako litxarreriarik ez janari artifizialik jan behar.

Bai, janaria Lambayequeko osagaiekin egin behar delako, eta horrela ez dugu ingurumena ez kaltetu ez kutsatuko.

Bai, osasuna zaindu eta gauza “txarrik” jan behar ez dugulako. Ingurumena: Ingurumena garbi zaindu behar dugu.

Bai, jaten dugun zerbait izanik kalte egiten digulako.

Bai, jendeak beste leku batzuetako janaria erosten duelako, eta zabor-jana ere bai.

Bai, ez dugula Lambayequekoak ez diren edo ongarri kimikoak dituzten elikagaiak jan behar.

Bai, denok elikatu beharko genukeelako ingurumenaren kalitatea babestuta. Elikagaiek oso osasungarriak izan behar

dute, kutsatzailerik gabe, ondo elikatu eta ez gaixotzeko.

Bai, Lambayequeko produktuak jaten eta kontsumitzen ditugulako.

Bai, pertsonek eta umeek zabor-jana jan eta horrekin ingurumena kutsatzen dutelako.

Bai, ondo elikatu behar dugulako.

ED/EE (4 erantzun).


Bai, elikagaiak ondo zainduta ez badaude, gure osasuna kaltetuko dutelako (2 erantzun).

Bai, osasunean, behar bezala elikatzen ez bagara gaixotasunak hartzeko arriskuan egongo garelako. Ingurumenean,

elikagai ekologikoak beharrean elikagai artifizialak aukeratzeagatik.

Bai, ingurumena ondo zainduta ez badago, horrek gure osasuna kaltetzen duelako.

Elikagaiek on egiten digute gure osasunean, eta ingurumena ona da gure gorputzerako.

Elikagai osasungarriek nutrizio-balio handiagoa dute osasunean. Ingurumenean, berriz, intsektizidak txarrak dira

lurrerako.

Bai, noski, beharrezko elikagaiak hartuta elikatu behar dugulako osasuntsu egoteko eta osasuntsu egoteko ingurune

egokiak jan behar ditugu (2 erantzun).

Bai, biek ere bere funtzioa betetzen dutelako ingurumenaren eta gizakion osasunaren garapen egokian.

ED/EE

IKASBIDE

Bai (2 erantzun).

Bai, bizitzeko beharrezkoa delako elikatzea.

Bai, osasunean eta ingurumenean (2 erantzun).

Bai, elikagaiak naturatik ateratzen ditugulako.

Bai, aniztasun gehiago dagoelako, lurra bere onera etorri eta elikagaiek kalitate gehiago izango dutelako.

Bai, osasunerako oso garrantzitsua da dieta osasungarri, bariatu eta gantz gutxikoa izatea.

88

Bai, elikatzeko modua oso garrantzitsua da gaixotasun askotatik babesten gaituelako.

Bai, jaten duzunaren arabera on egin diezazuke edo espezie bat galarazi dezakezu.

Bai, produktu ekologikoak kontsumituta ingurumenari laguntzen diozu (2 erantzun).

Bai, gauza orekatua izango delako.

Ez.

ED/EE (3 erantzun).

SAN VIATOR

Bai osasunean, bai ingurumenean (5 erantzun).

Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean, ondo elikatuta gure gorputzak eskertu egingo digulako.

Bai osasunean, bai ingurumenean. Elikadura orekatuak eta, bereziki, fruta eta berdura jateak, on egiten digu

osasunean, eta nork bere baratzea badauka, are osasungarriago. Ingurumenean, kontsumismoaren ondorioz nekazariek ez

dutelako prezio egokirik jasotzen beren produktuengatik eta garestituz joaten dira, gainera, bitartekariekin.. Eskala handian

ereiten eta hazten da, eta zenbait kasutan kalitate gutxirekin.

Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean produktu naturalak osasungarriagoak direlako, manipulazio batzuek

(tratamendu kimikoak, adibidez), albo ondorioak izan ditzaketelako. Eta ingurumenean, tratamendu kimikoek lurrarentzat eta

animalientzat komenigarriak ez diren substantziak utzi ditzaketelako

Bai osasunean, bai ingurumenean. Osasunean, jaten duguna garelako eta ingurumenean, ekoizpenerako pestizidarik

erabiltzen ez bada, ingurumenaren gaineko eragina txikiagoa delako.

Bai osasunean, bai ingurumenean. Zenbat eta gehigarri artifizial gutxiago izan elikagaiek, orduan eta

osasungarriagoak. Ingurumenean uzta motaren arabera eta gaikako arrantza eta kontrolpeko ehiza egiten den arabera.

Bai osasunean, bai ingurumenean. Gauza batzuk ez jateak elikagai horietatik datozen bitamina gabezia izatea

eragiten du. Produktuek kutsatzen ez badute, gutxiago kaltetzen dute ingurumena.

Bai osasunean, bai ingurumenean. Beti da hobea produktu naturalak jatea ez osasunerako gai kaltegarriak

(koloregaiak, kontserbagarriak…) dituztenak baino. Zenbait produktu hazteko erabiltzen diren pestizida eta gai kimiko guztiak

kaltegarriak dira ingurumenerako.

ED/EE (2 erantzun).

89



2. Ikasleekin eta haien senideekin egindako jardueraren asebetetze-mailari buruzko

galdera-sorta

DATU OROKORRAK


1. Parte-hartzaileen sexua ED/EE

%3

Emakumezkoak

%43

Gizonezkoak

%54


gizonak.

DATU ESPEZIFIKOAK

1. ANTOLAKUNTZA


Batez

bestekoa 1.85

90



%18

%77

%3 %2


Galdera-sorta osatu duten irakasleen % 77ren iritziz egokia izan da jardueraren iraupena. Inkesta

erantzun dutenen % 3rentzat, berriz, luzeegia izan da, eta % 18rentzat laburregia.


2.1. Egindako jarduerak gustatu

egin zaizkit 2.2. Jarduera interesgarria iruditu zait

Batez bestekoa

3.60 3.52

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin zaizkit

2.1. Egindako jarduerak gustatu egin

zaizkit

%2

%8

%38

%31

%20

%2


Senideen % 51ei gustatu egin zaizkie egindako jarduerak, eta % 38rentzat, berriz, “egokiak” izan

dira.

Inkesta osatu dutenen % 10ek, berriz, balorazio “erdipurdikoa” edo “txarra” eman dute.

91



%3%5

%43

%33

%15

%2


Kasu honetan, senideen % 48rentzat interesgarria izan da jarduera, % 43rentzta, berriz, “egokia”.


buruz.



jarduerarekin

Batez bestekoa

3.73


3.1 Oro har, ondo pasatu dut jarduerarekin

%2

%7

%34

%30%26

%2


Senideen % 75ek esan dute “ondo” edo “oso ondo” pasatu dutela jarduera egiten, eta % 34ek,



buruz.

Atal hau erantzun ez dutenen ehunekoa % 2.

92

GALDERA IREKIAK

Asebetetze-mailari buruzko galdera-sortan senideek trebakuntza-jarduera buruz egindako galdera

irekian idatzitako balorazioak jaso dira. Galdera irekiak proposamenak eta iradokizunak jasotzeko

aukera ematen du.

Puntu honetan hemen egindako komentarioak zehazten dira:

4. Bestelako komentario edo proposamenik

Ezer ez (7 erantzun)

Asko gustatu zait eta dezente ikasi dut

Denbora gutxi izan dugu jardueraren bigarren zatian, istorioen zatian.

93

EBALUAZIOAREN ONDORIOAK

Irakasleak

Irakasleek elikadura-burujabetzari buruz zekitenari dagokionez, abiapuntu on samarra

zeukaten, % 33ek kontzeptuaren gaineko ikuspegi egoki eta informatu samarra

baitzeukaten.

Irakasleek, oro har, ondo samar baloratu dute egindako tailerra, bai jasotako informazioari

bai erabilitako metodologiari dagokionez. Tailerra oso interesgarria iruditu zaie parte-

hartzaile gehienei, eta prestakuntza-jarduerak Hegoaldearekiko kontsumo arduratsuaz

hausnartzeko aukera eman diela onartu dute % 100ek.

Jarduera guztiei buruzko galdera-sorta orokorrean ere —ikasleentzako jarduera guztiak

amaitutakoan egina— balorazio onak jaso dira jardueren iraupenari, erabilitako

metodologiari eta hezitzaileak gaiari buruz zekienari dagokionez, nahiz eta aipatu

beharreko balorazio negatibo batzuk ere egon diren. Tailerretan kontzeptuak ulertarazteko

erabilitako metodologiak balorazio ona jaso du, oro har, baina ehuneko txiki batek

balorazio negatiboa eman dute gela barruan nahiz txangoan egindako jarduerak direla

eta. Zoritxarrez, balorazio negatiboa azaltzeko komentariorik gehitu ez denez, ez dakigu

gabeziak non gertatu diren zehazki. Bideo-konferentzia bidezko komunikazio-saioak ere oso

balorazio kaskarra jaso du irakasleen aldetik. Taldeak oso handiak izanik, antolakuntza eta

martxan jartzea nekosoa eta korapilatsua gertatu zen eta, beharbada, horri zor zaio, hain

zuzen, balorazio negatiboa.

Jardueren bidez Euskadiko eta Peruko elikadura-burujabetzari buruzko gogoeta bultzatu ote

den galderari dagokionez, % 65ek baietz erantzun dute, baina % 26ek esan dute baietz,

baina ez nahi beste. Emaitza kontraesankor samarrak iruditzen zaizkigu eta, zehaztapen

gehiagorik ez dugunez, bestelako datuekin argitzen saiatuko gara. Bi arrazoi bururatzen

zaizkigu: ikastetxearen aldetik jasotako laguntzari buruzko iritzia eta proiektuarekin

interesatutako irakasleen kopurua. Izan eren, irakasle talde handi samar batek ez du nahi

besteko laguntzarik jaso eta egiten ari ziren jardueren berri eman eta zabaltzeko garaian

mugatuta sentitu ziren, beharbada. Horrek eragina dauka, noski, gogoeta bateratua

egiteko aukeretan.

Gaiari buruzko interesa argi eta garbi handitu da irakasleen artean, eta haien erdiak inguruk

adierazi dute aurrerantzean elikadura-burujabetza zeharka lantzeko asmoa dutela.

Egindako jarduerekin ikasleek barneratutako kontzeptuei dagokienez, irakasleen ustez,

elikadura-burujabetzaren esparruan lortu da hori gehienbat (% 61), eta gutxiago (% 47)

Peruko eta Euskal Herriko komunitateen, edo Hegoaldeko eta Iparraldeok herri zehatzen

arteko parekotasun eta desberdintasunei zegokienez. Nolanahi ere, irakasle multzo handi

samar baten arabera (% 35), jarduerak eginez geroztik ikasleen jarrerak aldatu egin dira, eta

hori berri pozgarria da, inondik ere.

Ildo berari jarraiki interpretatu dezakegu era honetako tailerrak beren herriko eta beste herri

batzuetako ikastetxeetan egiteari buruz irakasle ia den-denek esandakoa.

Luze-zabal aztertzerik izan ez dugun arren, irakasleek interesa erakutsi dute elikadura-

burujabetzarekin zerikusia duten zenbait gairekin, elikagai transgenikoen auziarekin, esate

baterako.

Gogoeta batekin bukatuko dugu atal hau. Esperientzia pilotu honek duen alderdi

onenetakoa Peruko eta Euskadiko hezkuntza-komunitateak harremanetan jarri izana,

94

elkarrekin lan egin izana eta elkarren berri jaso izana izan da, irakasleek beraiek beren

balorazioetan azpimarratu dutenez. Proiektuaren bigarren zatian —ez dugu ebaluazio

honetan jaso— aurrerago ere era honetako proiektuak garatzen laguntzeko tresnak

ematen zaizkie irakasleei. Halere, beharbada egokia izango zatekeen esperientzia

pilotuaren lehen zatia ondo eta txukun garatu ahal izateko, bi komunitateetako irakasleek

elkarren arteko harreman estuagoa izatea komeni izango zatekeen. Irakasleen arteko

harreman zuzenak asko lagunduko zuen, gure ustez, esperientzia honen helburuak lortzen

eta parte hartu duten irakasleak pozik egoten.

Ikasleak

Ikasleen balorazioak jasotzen dituen txostenaren arabera, elikadura-burujabetza gai berria

eta ezezaguna zen ikasleentzat, eta gaian sakontzeko gogoa piztu du haiengan. Lehen

galdera-sortan jasotzen denez, tailerretan parte hartu aurretik ere, ikasle gehienek

pentsatzen zuten gure osasuna eta ingurumena baldintzatzen dituela elikagaiak hazteko

moduak. Esperientzia pilotuan landutako jarduera eta gogoetei esker, informazio gehiago

dute orain elikagaiak ekoizteko moduari eta horrek ingurumenean dituen ondorioei buruz.

Nolanahi ere, nolabaiteko nahasmena igarri dugu, hitzaldiak entzun eta tailerretako

aurkezpenak eta bideoak ikusi eta hilabete batzuetara ikasleei elikadura-burujabetza zer

den beren hitzetan azaltzeko eskatzerakoan, adibidez. Azalpenetan kutsadura eta

pestiziden erabilera elikagaien jatorriarekin eta esportazioarekin nahasten dituzte. Oro har,

Peruko ikasleek argiago dauzkate gaiak edo argiago azaltzen dituzte behintzat, galdera

horri erantzun argiagoa ematen baitiote.

Elikadura-burujabetza defendatzeko moduari buruzko hurrengo galderan, ikasle askok

bertako kontsumoa indartzea proposatzen dute.

Iparraldeko eta Hegoaldeko herrien arteko desberdintasun eta parekotasunei dagokienez,

jateko ohituretan eta jaten diren elikagaietan sumatzen da alderik handiena, bai eta

urtaroen arteko aldean eta batean eta bestean ereiteko garaietan, zenbait ikaslek

nabarmendu dutenez. Euskadiko ikasle batzuek tailerretan azaldu diren beste

desberdintasun batzuk aipatu dituzte, eta kezkatuta agertu dira Perun ikusitako pobrezia

materialarekin, Peruko umeek jateko nahikorik ez duteneko ideiarekin nahastuta.

Ikasle gehienak prest zeuden ikasitakoa zabaltzeko, %76 arte iristen zen ehuneko hori, modu

paretsuan banatuta Euskadin eta Perun. Bi komunitateen arteko alderik handiena ikasitakoa

aplikatzeko asmoan ikusi dugu. Euskadiko ikasleek ezetz erantzun zuten kasuen %55ean.

Elikadura-burujabetzaren defentsari buruzko galderan ere nolabaiteko axolagabetasuna

erakutsi zuten ikasleek, eta talde txiki batek erantzun zuen ez zuela inolaz ere defendatuko.

Beste aukera bat da hori erantzun dutenengan gaiarekiko sentsibilitaterik sortzea ez dela

lortu edo egin nahi izatekotan nola egin ez dakitela eta erantzun dutela horrela edo ez

dutela argi ikusten ikasitakoa nola aplikatu.

Ikasitakoa praktikan jartzeko asmoa baduten ikasleek ideia onak dituzte hori egiteko

moduari buruz: baserriko elikagaiak edo herrian ekoitzitakoak janda eta ingurumena

babestuta. Peruko ikasleek argi eta garbi esaten dute ikasitakoa senide eta lagunen artean

zabaltzeko asmoa dutela, horrela eragin handiagoa izan eta ahalik eta jende

gehiagorengan aldaketak eragiteko.

Elikadura-burujabetzari lotuta ezagutu nahiko lituzkeen gaien artean beste herri batzuetako

sukalde-ohiturak aipatzen dituzte, ereiteko garai eta teknikekin batera. Gaiarekiko duten

lotura zuzena dela eta nabarmendu ditugu alderdi hauek. Era berean, beren herrian

ekoitzitako elikagaiei buruz informazio gehiago jasotzeko asmoa adierazi duten zenbait

ikaslek, horrela beren kontsumo-ohiturak egokitu ahal izateko.

95

Oro har, ikasleak pozik azaldu dira egindako jarduerekin. Kasu askotan laburregiak iruditu

zaizkie eta zenbait jarduera luzatzea edo errepikatzea gustatuko litzaiekeela erantzun dute.

Tailerrak, taldean egindako sormen-ariketak bereziki, eta txangoa izan dira askori gehien

gustatu zaiena. Txangoen bidez elikadura-burujabetzaren esperientzia praktikoa gerturatu

izana oso lagungarria izan da oinarri teorikoak sendotu eta ulertarazteko.

Halere, harrigarria bada ere, bideo-konferentziak ez du halako balorazio positiborik izan.

Zenbaitentzat jarduerarik onena izan da eta halako komunikazio gehiago egin nahiko

zituen, baina talde handi samar bati ez zaio askorik gustatu. Hainbat arrazoi egon litezke

horretarako: Lehenik eta behin, elkar ondo ez entzutea edo ulertzea (hitz egiteko

moduengatik, adibidez). Bigarrenik, kasu askotan bozeramaileak aukeratu ziren eta ez ziren

txandakatu, eta hortaz, beti pertsona berdinak zeuden kamera aurrean, eta hori

aspergarria izango zen, beharbada, gainerakoentzat. Skype bidez halako hartu-eman

gehiago antolatzekotan, talde txikiagoekin egin beharko lirateke gure ustez, taldekide

guztiak txandakatu eta parte hartzeko moduan.

Nolanahi ere, gaiak aldi berean Perun eta Euskadin garatzen ari zirela jakitea pizgarria izan

da bateko eta besteko ikasleentzat, eta, hortaz, hobetu egin beharra dago haien arteko

hartu-eman zuzena.

Familiak

Lehenik eta behin esan beharra dago atal honetako emaitzak osagabeak daudela:

Intxaurrondo Hegoa ikastetxeak egindako azterketa osagarria eranskinean jaso dugu, baina

ez txostenean. Gorago esan dugunez, J.A. Muñagorri eskolako datuak ez jaso izanak

desorekak sortzen ditu galdera-sortak bildu eta interpretatzeko garaian.

Elikadura-burujabetzari, kontsumo-ohiturei eta nekazaritza-ekoizpeneko esperientziei buruzko

galdera-sortako emaitzak jarraian azalduko ditugu. Familiei elikadura-burujabetzari buruz

egindako galdera teorikoetan emandako erantzunetan ikusten denez, ederki dakite

kontzeptu hori zer den eta non sortu zen ere. Esportazio-politikekin eta elikadura

osasungarria bultzatzearekin lotzen dute askotan. Elikadura-burujabetzarik ez izateak

eragindako ondorioei dagokienez, familiek hainbat alderdi aipatu dituzte, eta bete-betean

jo dute berriro ere: nekazaritza-ohiturak bertan behera uztea, oinarrizko elikagaien prezioak

gora egitea, nutrizio-balio handieneko elikagaiak esportatzea eta, hortaz, bertako elikadura

pobreagoa izatea, desnutrizioa, gosea eta are etorkizuneko gatazkak ere.

Norberak kontsumitzeko elikagaiak hazteari dagokionez, ohitura hori zabalduago dago

Peruko familien artean Euskadikoen artean baino. Gogoan izan behar dugu, dena den,

Euskaditik parte hartu duten taldeen artean baserri-giroarekin lotura handiena duena

baloraziotik kanpo gelditu dela hain zuzen ere. Elikagai ekologikoen kontsumoari

dagokionez, Peruko familiek halakoak kontsumitzeko ohitura handiagoa dute, bai eta

elikagaiak zuzenean landetxetan erosteari dagokionez ere.

Gure elikatzeko moduak gure osasunean eta ingurumenean eraginik ote duen galdetuta,

%75ek baietz erantzun dute. Ehuneko apala iruditzen zaigu, halere, zuzenean ez bada ere

zeharka landuta ere, gai hori argi eta garbi izan beharko bailukete parte-hartzaile guztiek.

Jardueraren balorazioa oso positiboa izan da, oro har ondo pasatu dute eta interesgarria

iruditu zaie. Zenbaiten ustez laburregia izan da eta denbora gutxiegi izan dute zaharren

ohiturak eta iraganeko ereduak jasotzeko zatian sakontzeko. Hurrengo saioetan alderdi

horiek kontuan hartu beharko ditugu.

96

Oro har

Gogoratu dezagun elikadura-burujabetzari buruz iparraldeko eta hegoaldeko ikastetxeetan

landutako esperientzia pilotuaren helburu nagusia zein den: gaur egun Iparraldearen eta

Hegoaldearen artean dauden merkataritza-harremanak aldatzea, elikadura-burujabetza

bultzatuz horretarako, Hego-Ipar-Hego ikuspegia oinarritzat hartuta. Ikuspegi horretan

oinarrituta, elikadura-burujabetzaren aldeko ekintza, estrategia eta jarrerak bultzatzea da

helburu zehatza, eta, horretarako, elikadura-burujabetzaren egoera aurkezten dugu

Iparraldeko eta Hegoaldeko pertsona eta komunitateen garapen integralerako eredu gisa.

Proiektu honen bidez helburu zehatz hori lortzen lagundu dugula iruditzen zaigu.

Prestakuntzaren helburu xeheagoetara joanez gero, hauek dira irakasleek identifikatutako

helburuak: elikadurari lotutako gai baten gaineko ikuspegi orokorra ematea; elikadura-

burujabetza gaur egungo nekazaritza-ereduaren alternatiba gisa aurkeztea; eta ikasleekin

egin beharreko tailerrei buruzko ezagutza praktikoak eskaintzea. Aurreneko bi helburuak

lortu direlakoan gaude, irakasleen artean gaiarekiko sentsibilizazioa handiagoa baita

esperientzia pilotuan parte hartu aurretik baino. Hirugarren helburua ere lortu da, nahiz eta

neurri batean izan eta gauzak hobetu litezkeen, gorago esan dugunez. Halere, proiektuaren

bigarren zatian indartu egingo da alderdi hori, irakaskuntzara aplikatutako komunikazio-

teknologia berriak landuko direnez gero. Zati horretan irakasleek elkarren urrun dauden

komunitateen artean era honetako proiektu bateratuak egiteko erabili ditzaketen tresnetan

sakonduko dugu gehiago.

Ikasleekin egindako tailerren helburuei dagokienez, hemen ere balorazioa positiboa izan da,

ikasleak elikadura-burujabetza kontzeptuarekin ohitzea eta elikadura-burujabetzaren

mundu-mailan zein norberaren herran duen egoeraren berri ematea lortu baita. Bloga

erabiliz ikasleak beste ikastetxe batzuetako ikasleekin harremanetan jarri eta haiekin hartu-

eman zuzenagoa garatzeko helburuari dagokionez, batzuetan ez da behar beste bete

ikasleak ez direlako blogean behar beste maiz sartu, ezin izan delako bideo-konferentzia

egiteko une egokia bilatu, edo bideo-konferentzia ez delako nahi bezain egoki atera.

Alderdi horiek hobetzeko eskolako egunerokoan erabiltzen diren baliabideak areago

integratu beharko lirateke. Askotan nolabaiteko erresistentzia aurkitu dugu, laneguna berez

oso beteta dagoelako dagoeneko eta ez dagoelako astirik egin nahi diren jarduera guztiak

egiteko, baina aipatutako baliabideak ondo erabiltzea lagungarria izan liteke lan-zama hori

arintzeko, hain zuzen ere. Gainera, baliabide horiek apropos-aproposak dira elikadura-

burujabetzari buruzko esperientzia, iritzi eta gogoetak partekatzeko.

Espero dezagun, beraz, esperientzia pilotu honen bidez elikadura-burujabetza kontzeptua

eta antzeko gaiak areago zabaltzeaz eta sentsibilizazioa sortzeaz gain, desberdintasunak

ezaugarri aberasgarriak direla ikusarazteko helburu nagusian ere lagundu izatea.

1. eranskina

3. tailerra (Zein iritzi dute gure familiek?) egin eta gero,

Intxaurrondo Hegoa ikastetxeko ikasleek osatutako txostena.

ELIKADURA-BURUJABETZARI BURUZKO INKESTA

Familiei inkestak egin eta gero, datu hauek bildu ditugu:

Zure elikagaiak zuk zeuk ekoitzi dituzu inoiz?

Familien % 78,5ek beren elikagaiak ekoitzi dituzte inoiz, arrazoi hauengatik: baratzea izan

dutelako edo orain dutelako (hemen bertan edo gertuko herriren batean) edo izeba,

osaba, aitona, amona edo lagunek batek baratze bat daukalako.

.

Produktu ekologikoak kontsumitzen dituzu?

Familien % 57,14ek produktu ekologikoak kontsumitzen dituzte, askoz naturalagoak iruditzen

zaizkie eta. Tomate, piper, barazki eta kontserba ekologikoak hartzen dituzte, esate

baterako. Baita arrautza, esne eta esneki ekologikoak ere.

Familia batzuek ez dituzte beti-beti erosten produktu ekologikoak, naturalagoak izan arren

garestiagoak direlako.

Produktu horiek lehen aipatutako baratzeetan ekoitzi edo erosi egiten dituzte: Bretxako

(Donostiako merkatua) baserritarrei, dena espezializatuetan (belar-denda eta denda

makrobiotikoetan), denda txiki batzuetan edo gertuko baserrietan, zuzenean.

Gainerako % 21,5ek diote beti

bizi izan direla hirian eta ez

dutela baratzea izateko

aukerarik izan.

Gainerako % 42,86ek ez dute produktu

ekologikorik erosten bi arrazoi

nagusirengatik: erosketa guztia

supermerkatuan egiten dutelako eta

produktu haiek garestiagoak direlako.

BAI

EZ

BAI

EZ

Badakizu produktu ekologikoak zer diren?

Familien % 100ek bazekiten produktu ekologikoak zer diren. Gure ustez, produktu

ekologikoak dira fabrikatik igarotzen ez direnak (ontziratzeko fase urrietan izan ezik), eta

pestizidekin tratatu ez eta osagarri kimikorik ez duten produktu naturalak. Produktu biologiko

eta organiko izenez ere ezagutzen ditugu.

Elikagaiak non erosten dituzu normalean?

Familien % 57,14ek auzoko supermerkatuan edo Eroskin (Intxaurrondo ondoan Eroski

hipermerkatua dago, Garbera merkataritza-gunean) egiten dute erosketa beti. Arrazoi

hauek aipatu dituzte, horretarako_ gertuen daukagun denda da eta askoz handiagoa

izanik, produktu-aukera zabal-zabala dauka.

SUPERMERKATUA

DENDA

MERKATUA

Zure ustez, zer da elikadura-burujabetza?

Familiek erantzun hauek eman dituzte:

Gure burua elikatzeko ahalmena, erosi beharrik izan gabe.

Herri guztiek elikagaiak izateko duten eskubidea.

Jendeak jatekoari dagokionez dituen eskubideak.

Nork bere elikagaiak ekoitzi eta hazteko ahalmena.

Goseari eta pobreziari aurre egiteko herrialde pobreetan antolatutako nekazari-

mugimendua.

Estatu bakoitzak bere nekazaritza- eta elikadura-politika finkatzeko duen ahalmena.

Janariaren banaketa bidezkoa.

Elikadura-burujabetzarik ez badago, jatekorik eta dirurik ezean, jendeak bere herritik

alde egin behar du jatekoa lortzeko.

Jarraian zehaztutako gabeziei lotutako hitz-sorta: jatekoa, ondo hazitako elikagaiak,

elikagaien eta diruaren banaketa bidezkoa…

% 35,71k denda txikietan erosten dute

normalean, gertu dauzkaten dendetan

hain zuzen ere, auzoko merkatua

sustatzearren.

% 7,15ek bakarrik erosten dute

normalean baserritarren merkatuan.

Ikusten duzuenez, gure senideek dezente dakite

gaiari buruz. Esan beharra dago guk pixka bat

lagundu diegula.

Ba al dakizu elikadura-burujabetza noiz eta non sortu zen?

Familien % 64,28ek gutxi gorabehera zekiten erantzuna: ekoizpen-herrialde pobreetan,

Erdialdeko Amerikan eta Hego Amerikan, gutxi garatutako herrialdeetan, Erroman

Elikaduraren Mundu-mailako Goi-bilera zela eta.

% 35,72ek ez zeukaten arrastorik.

Zerbairt daki

Ez daki ezer

Nola?

Familien % 50ek ez zekiten.

Gainerako % 50ek erantzun hauetakoren bat eman zuten: tokian tokiko haziak berreskuratu

nahian, langileen kexuei jarraiki, diru eta lan gabeziagatik, nekazarien eskubideak

erreibindikatzearren.

Zerbait daki

Ez daki ezer

Zure ustez, zein dira elikadura-burujabetzarik ez izatearen

ondorioak?

Erabateko mendetasuna sortzen da beste ekoizle batzuekiko.

Elikadurarik ez edo kaskarra.

Heriotza, sufrimendua, gaixotasuna.

Gosea mundu osoan.

Elikadura kaskarra eta pobretzea.

Osasunerako eta ingurumenerako ondorio txarrak.

Jatekoaren banaketa txarra munduan. GUTXI BATZUEK ASKO DUTE. ASKOK GUTXI EDO

BATERE EZ.

Zure ustez, gure elikatzeko ereduak eraginik al du gure osasun

eta ingurumenean?

Familien % 92,85ek baietz erantzun zuten. % 7,15ek ez zuten erantzun.

BAI

ED/EE

Osasunaren gaineko ondorioak: Ondo elikatu ezean, arazoak izan ditzakezu; gehiegi edo gaizki janez gero, ere bai. Hortaz,

elikadura orekaturik ez badugu errazago gaixotuko gara (kolesterola, obesitatea…).

Milaka urte daramatzagu elikadura-eredu bat garatzen, eta edozein aldaketak eragina

dauka gure osasunean.

Jaten duguna gero eta artifizialagoa da eta hori ez da osasungarria.

Jaki naturalak janda gaixotasun gutxiago garatuko ditugu.

Jakin naturalek gaixotasunak prebenitzen laguntzen dute eta gure bizitza luzatu dezakete.

Hortaz, onak dira bizi-kalitate ona lortzeko.

Ingurumenaren gaineko ondorioak: Produktuen hazkunde naturala bizkortzen da.

Petrolio eta produktu kimiko gehiago erabiltzen dira elikagaiak ekoitzi eta garraiatzeko.

Ingurumena kaltetzen duten hondakin toxiko asko sortzen dira.

Lurra asko kutsatzen da, abeltegi handietako hondakinak ibaietara isurtzen dira…

Elikagai ontziratuak janda hondakin asko sortzen dira: latak, kartoia, beira, plastikoak.

Argi dago, beraz, elikagai naturalak ekoitziz eta kontsumituz ez

dugula ez gure osasuna ez gure ingurumena kaltetzen.

EVALUACIÓN DE LA EXPERIENCIA PILOTO DE SOBERANÍA ... · Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari,...

Documents

Transcript of EVALUACIÓN DE LA EXPERIENCIA PILOTO DE SOBERANÍA ... · Elikadura-burujabetzari buruz dakitenari,...