ESTATU LIBERALAREN ERAIKUNTZA

ANDREA DIAZ 2A

2011-12 Teoria

6. Unitatea6. UnitateaEstatu liberalaren Estatu liberalaren irudiakirudiak

Josu CastroJosu Castro

Jon González Jon González

2.C 2010-112.C 2010-11

Liberalismoaren ezaugarri nagusiak

Liberalismoa

Noiz – XVIII. mende bukaeran hasi bazen ere

(Locke, Montesquieu, Rousseau), XIX eta XX.ean garatu zen. XX.aren bigarren zatian berriro azaldu zen, Neoliberalismo izenaz.

Oinarriak – Burgesia eta kapitalismo inguruan sortu

zen. Politikan

– Herritarren ordezkaritza politikoarekin konstituzioak egitea eta aginte betearazlea, legegilea eta epaitzekoa kontrolatzea eta banatzea.

– Norbanakotasuna azken muturreraino errespetatu behar da.

– Gizakiaren zenbait eskubide ukiezina da: jabego pribatua, adierazpen espresioa...

– Geldiezina den garapen batean sinesten du.

– Estatuak ez du parte hartu behar ekonomian. 1929ko krisiaren ondorioz puntu hau aldatu egin zuten eta Estatuak aktiboki hartu zuen parte.

– Arrazionalismoa: Elizarekiko harremanetan botere banaketa proposatzen du.

Ekonomian – Kapitalismoaren oinarriez teorizatzen

du. Kapitalismoa ezartzeko Antzinako Erregimenaren traba sozial, ekonomiko eta politikoak kentzea beharrezkoa zen.

Oinarriak – Norbanakoaren askatasuna – Jabego pribatua – Produkzio eta merkatuaren gaineko

iniziatiba eta kontrola Adam Smith eta bere “lege naturala”.

– Estatuak kanpo defentsaz, obra publikoaz edo produktiboak ez ziren sektoreaz bakarrik arduratuko ziren. Ez ekonomiaz.

– Gerora Smithen teoriak zuzenduak izango ziren eta, gainera, marxisten hausnarketak ekarriko zituen.

Liberalismo ekonomikoa – Doktrina eta praktika honen arabera,

ekonomia lege natural batzuen arabera dabil eta lege natural horiei eurena egiten utzi behar zaie. Lege naturalak honakoak ziren: gizabanakoaren eta enpresaren askatasuna, trukeak egiteko askatasuna, e.a.

– Liberalismo ekonomikoa estatuak ekonomian parte hartzearen aurka dago.

– Adam Smithek eman zuen teoria eta XIX. mendean jarri zen praktikan, Britainia Handiko ekonomian batez ere; politika honek mesede egin zion indartsuena zen estatu horretako ekonomiari.

– Gobernu progresista bi ezberdinak nekazaritzako lurren jabetza aldatu zuten.

1.Erregeordeen garaia

Fernando VII.a hiltzean (1833), Maria Kristina (1833-1840) eta Baldomero .

Espartero jenerala (1840-1843) izan ziren erregeordeak. Helburu politiko nagusia Espainian Estatu liberalaren oinarriak ezartzea zen. Gatazka zibila eta lehen karlistaldia sortu zen Euskal Herrian.

Fernando VII.a ( 1833an hil )

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Fernando_VII_-_Vicente_L%C3%B3pez.jpg

Maria Kristina ( Erreginaordea, Isabel II.aren ama )

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Mar%C3%ADa_Cristina_de_Habsburgo-Lorena.jpg

Tomas Zumalakarregui

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Zumalacarregui_portrait.png

Isabel II.a ( Espainiako erregina, Fernando VII. eta MªKristinaren alaba )

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Isabel_II_of_Spain.jpg

• 1.1 Maria Kristinaren erreginaordetza • Maria Kristina izan zen erreginaorde 1840arte.

Karlistaldia eta liberalismo aren barruko ideologien zatiketa gertatu zen.

• a.Errege Estatutuaren garaiko gobernu moderatua

• Maria Kristinak gobernu kontserbadorea osatu zuen.

• Presio handia egin zuten eta joera moderatuagoko kabinetea izendatu zuen.

• Zeregin nagusia Errege Estatutua idaztea izan zen (1834).

Francisco Cea Bermudez

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Francisco_Cea_Berm%C3%BAdez.jpg

Francisco Martínez De La Rosa

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:MartinezRosa-1-.jpg

• b.Progresisten goraldia (1835-36/36-37) • Liberal progresistek matxinadak sustatu zituzten. Lege

iraultzaile batzuk ezarri zituen: jauntxoen erregimena ezereztea, hamarrenak desagertzea ...

• c.Mendizabalen desamortizazioa (1835-1837) • Elizaren ondasunen desamortizazioa Mendizabalen

gidaritzapean egin zen. • Desamortizazioa: estatuaren jabetza bihurtzea.

Salmentari esker, handitu ziren Ogasunaren diru sarrerak. Nekazariak liberalismoaren aurka jarri ziren.

• d.1837ko konstituzioa • Konstituzio progresista berria nazioaren

subiranotasunaren printzipio liberala finkatu zituen. Aginte banaketa zehaztu eta eskubide indibidualak aitortu zituen. Gizonezkoen sufragio zentsatarioa.

Juan Álvarez Mendizabal

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Juan_Alvarez_Mendizabal.jpg

Francisco Javier Isturiz

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Francisco_Javier_Ist%C3%BAriz.jpg

José María Calatrava

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Calatrava.jpg

• e.Moderatuen itzulera

• 1837ko hauteskundeetan, moderatuek irabazi zuten. 1837ko Konstituzioak indarrean jarraitu zuen baina legei mugak jartzen saiatu ziren.

• 1840an, udalen legea eman zuten. 1839ko urrian legea eman zuten, bertan foruak mantentzen dira baina konstituzioari egokituta. Foru pasea deuseztatu.  

• 2.Esparteroren erregeordetza (1840-1843)

• Progresistek, hirietan indarra egiten zuten erreformak indargabetzeko eta matxinada sortu zen.

• Aginte autoritarioak oposizioa indartu.• Espartero jeneralak abdikatu zuen 1843ko urrian.

Ramón María Narváez

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Ramon_Maria_Narvaez.jpg

Baldomero Espartero

http://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Baldomero_Espartero.jpg

2.lsabel II.aren erreginaldia

• Isabel II.aren erreginaldian (1843-1868) finkatuta geratu zen Estatu liberala.

• 2.1.Hamarraldi moderatua

• Lehenengo hamar urtetan, moderatuak egon ziren agintean. • a. Gobernu moderatua sendotzea 1845ko Konstituzio berria eman zen:

• Subiranotasuna erregearen eta Gorteen esku zegoen. • Erregeari ahalmen gehiago • Boterearen arteko elkarlana • Gizonezkoen oso sufragio zentsatarioa, murrizketaren bidez.

Ramon Mª Narvaez

http://www.google.es/imgres?q=narvaez&um=1&hl=es&sa=N&rlz=1R2ACPW_es&biw=701&bih=459&tbm=isch&tbnid=Fj8UJpuCh84fVM:&imgrefurl=http://es.wikipedia.org/wiki/Ram%25C3%25B3n_Mar%25C3%25ADa_Narv%25C3%25A1ez&docid=IQc5yL_7gJEmpM&imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Ramon_Maria_Narvaez.jpg/225px-Ramon_Maria_Narvaez.jpg&w=225&h=350&ei=_0kLT632NcWJhQeb4Li9BA&zoom=1&iact=rc&dur=234&sig=109507858152089302015&page=1&tbnh=109&tbnw=69&start=0&ndsp=11&ved=1t:429,r:0,s:0&tx=24&ty=68

Luis Gonzalez Bravo

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Luis_gonzalez_bravo.jpg

González Bravo

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Luis_Gonzales_Bravo.jp

• Ogasunari, erreforma sakona egin eta zuzeneko zerga ezarri zen .

• Udalen Lege berri zentralista onartu zen. • Irakaskuntza zentralizatu zen eta euskaraz ikastea

debekatu zen. • Konkordatua:Vatikanoak bere ondasun guztiak

desamortizatzea onartu zuen. Estatuak bere gain hartu zuen apaizteria mantentzeko ardura eta elizak eskumenak berreskuratu zituen irakaskuntzan.

• Prentsari zentsura ezarri, • Guardia Zibila sortu eta egitura militarra ezarri.

Juan Bravo Murillo

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Juan_Bravo_Murillo.jpg

Alejandro Mon

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Alejandro_Mon.png

b.Moderatuen kontrako oposizioa

– Gobernuaren jarrera errepresiboa ikusita, oposizioak indarkeriaren bideari ekin zion, Alderdi Demokrata sortuz.

– Bigarren karlistaldia gertatu zen, bereziki Katalunian. Narvaezek iraultzaileak eta atzerakoiak, gogor zapaldu zituen.

• 2.2.Biurteko progresista

• Matxinada antolatu zuen. Iraultza mugimenduekin ados zeuden progresistek, demokratek eta errepublikanoek. Zenbait hiritan Batzorde iraultzaileak eratu.

• a. Gobernu progresistaren egonkortasunik eza

• Erregimenaren aldaketak egiten hasi ziren: • Prentsa askatasunari mugak kendu. • Hauteskunde sistema jarri zuten indarrean berriz. • Gizonezko gehiagok izan zuten politikan parte

hartzeko eskubidea. 

• Biurteko progresistan, Lehen langile grebak egon ziren.

Antonio Canovas del Castillo

http://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Canovas2.jpg

O’Donnel

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Leopoldo_ODonnell.jpg

• b.Erreforma progresistak  

•1856ko Konstituzioa idatzi zuten, eta "non nata" izena jarri zioten. Oinarri hauek zituen:

• Nazioaren subiranotasuna • Botere banaketa zorrotza • Kongresua eta Senatua hautatzeko sistema • Gizonezkoen sufragio zentsatarioari jarraitu • Erlijio batzuk praktikatzeko askatasuna.

• Madoz Ogasun ministroak desamortizaziorako lege bat sustatu zuen. Lege hark ondasun zibilei eragin zien.

• Finantza sistema zabaldu eta atzerriko kapitala erakarri.

• Ogasunaren diru sarrerak handitzea eta industriaren garapena sustatzea bilatu.

• Trenbidearen legea

Baldomero Espartero

http://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Baldomero_Espartero.jpg

• 2.3 .Moderantismoaren itzulera

• 1856 eta 1868 bitartean, 1845eko Konstituzioa ezarri zen indarrean.

• 1858 eta 1863 artean, Batasun Liberala alderdi zentrista berriak kontrolatu zuen gobernua.

• Moderatuek berreskuratu zuten agintea, eta politikan egongaiztasuna nagusitu zen.

• Europan krisi ekonomikoak eragina izan zuen: egoera politiko eta sozial liskartsu gehiago.

• Militarrek ospe handia hartu zuten. Gogor zapaldu zituzten erregimenaren kontrako gizarte protestak.

• Progresistak, demokratak, errepublikazaleak eta Batasun Liberalekoak, Isabelen erregimena erorarazi nahi zuten.

• Ostendeko Ituna sinatu

Ramón María Narváez

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Ramon_Maria_Narvaez.jpg

Claudio Moyano

http://www.artehistoria.jcyl.es/histesp/obras/20616.htm

O’Donnel

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Leopoldo_ODonnell.jpg

3.Seiurteko demokratikoa

• 1868ko La Gloriosa izeneko iraultzarekin, liberalismo demokratikoa ezarri zen Espainian, eta 1874.urtera arte iraun zuen.

• 3.1.1868ko iraultza

• Iraultza hasi zen progresistak, demokratak, errepublikanoak eta unionistak matxinatu zirenean.

• Isabel II.ak herrialdetik alde egin behar izan zuen.

Juan Bautista Topete

http://www.google.es/imgres?imgurl=http://www.geneall.net/img/pessoas/pes_467825.jpg&imgrefurl=http://www.geneall.net/H/tit_page.php%3Fid%3D15470&usg=__AOH4_IDVR-xQ0mqmQV646DiKpZY=&h=220&w=150&sz=39&hl=es&start=0&zoom=1&tbnid=8G_cPLkfQZHV3M:&tbnh=176&tbnw=120&prev=/images%3Fq%3DJuan%2BBautista%2BTopete%26hl%3Des%26client%3Dfirefox-a%26rls%3Dorg.mozilla:eu:official%26gbv%3D2%26biw%3D1075%26bih%3D832%26tbs%3Disch:1&itbs=1&iact=rc&dur=849&ei=-O34TLiWIc2K4Qbyz8n0BA&oei=-O34TLiWIc2K4Qbyz8n0BA&esq=1&page=1&ndsp=19&ved=1t:429,r:3,s:0&tx=70&ty=93

Prim jenerala

http://recuerdosdepandora.com/sin-categoria/el-asesinato-del-general-prim/

• a. Gobernu iraultzailea

• Behin-behineko gobernu iraultzaileak neurri batzuk bultzatu zituen:

• Inprimatzeko, biltzeko, elkartzeko eta irakasteko askatasuna. • Gizonezkoentzako sufragio unibertsala ezarri.

• Gorte Konstituziogileak bildu. • Hauteskundeetan progresistak, unionistak eta demokraten talde

monarkikoa izan ziren garaile eta Konstituzio berria eman zuten 1869an. Oinarriak:

• Monarkia demokratikoa. • Nazio subiranotasuna. • Gurtza askatasuna. • Gizonezkoen sufragio unibertsala.

• Pezeta ezarri zen diru unitate gisa.

• b.Barne liskarrak

• Errege aukeratu zuten, Amadeo Savoiakoa. • Gobernu iraultzaileek erreforma asko

proposatu arren, ezinegon handia zegoen: • Errepublikanoek matxinadak antolatzen

jarraitu zuten. Hitzarmen federala sinatu. Era berean, nekazari asko matxinatu ziren Espainiaren hegoaldean.

• Matxinada hasi Kubako eta Puerto Ricoko kolonietan.

• Karlistek arma bidezko eraso gehiago egin zituzten.

Amadeo Savoiakoa

3.2.Amadeo Savoiakoaren erregealdia (1871-1873)

– Amadeo Savoiakoak tronua hartu zuen, ezin zion aurre egin erregimenaren kontrako oposizioaren indarrari.

– Politikan gero eta zailtasun gehiago.

3.4.Lehen Errepublika (1873-1874)

– Definizioa: Errepublika da Estatu burua hauteskundeen bidez hautatzen dena.

– Erregeak abdikatu ondoren, Errepublika aldarrikatu zuten.

Estanislao Figueras

http://www.fideus.com/esdeveniments%20-%20primera%20republica.htm

• a.Errepublika federala

• Kontserbadoreak, zentristak eta sozialistak zatitu ziren. • 1873an Konstituzio federalerako egitasmo bat

aurkeztu zuten; subiranotasuna herriak zuela ziren. • Elizaren eta Estatuaren arteko zatiketa gertatu zen. • Deszentralizazioaren bidean, autonomia handia

aitortzen zien probintziei. • Arazoak:

• Errepublikazaleen arteko zatiketa. • Muturreko errepublikazaleak kantoi edo eskualde libre. • Langile anarkistak greba orokorrak egin zituzten. • Gerra Karlista zabaltzen ari zen.

• Pi i Margallek dimisioa eman behar izan zuen 1873an.

Francisco Pi y Margall

http://es.wikipedia.org/wiki/Francisco_Pi_y_Margall

• b.Errepublika unitarioa

• Fronte karlistaren aurrerapenari eta kantonalismoaren zabalkundeari aurre egiteko, errepresio gogorra erabili zuen.

• Manuel Paviak estatu kolpea eman zuen.• Alfontso XII.aren alde jarri ziren gizarteko

eta politikako sektore asko, apaizteria, armada eta kontserbadoreak.

• 1874ko abenduan matxinatu egin ziren . • 1874an Espainiako errege izendatu zuten eta

Errestaurazioaren garai historikoa hasi zen.  

Nicolás Salmeron

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Nicolas_Salmeron.jpg

Emilio Castelar Ripoll

http://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Emilio_Castelar_Ripoll_1901_Joaqu%C3%ADn_Sorolla_y_Bastida.jpg

Manuel Pavía jenerala

http://es.wikipedia.org/wiki/Manuel_Pav%C3%ADa

Martínez Campos jenerala

http://www.historiasiglo20.org/HE/10c2-martinezcampos.htm

Espainiako Alfonso XII.a

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/63/AlfonsoXII.png