7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

1/22

-G lz.klkdunaz lc wducd a ba lzjbapnw|g clfua ~ba aedbnjnc8 Y|luwd Unjd" znfbd ]N]

K aua K aufaun wa @ bdulz J db baxd\cnpluzngag gl Y|luwd Unjd lc Auljned

N# Ncwudg|jjnc

ajna lb yunklu w lujnd glb znfbd ] N] " Y|luwd Unjd abjacx |c a|fl ljdcknjdznc yuljlglcwlz lc z| mnzwduna ab ncjduyduauzl ab klujagd k|cgnab gl axjaugl jaa# Yauablbaklcwl" ba ydebajnc lzjbapa `|l lc a|klcwd# Ylud" lbzdzwlcnknlcwd gl |c unwkd gl juljnknlcwd jdcwnc|d awagd a ba ulbajnc

axjau$ jdbdcna+lzjbapnzwa lua" nclpnwaeblklcwl" p|bcluaebl# \ca ljdcdka gl klujagdz|hlwa a ufngaz eauuluaz ag|acluaz nky|lzwaz ydu |ca ydbwnja gl l}ydb najnc jdbdcnab" bdzz|jlznpdz ncwlcwdz eunwcnjdz yaua glzkacwlbau ba wuawa clfulua" lb jdczlj|lcwllcjauljnknlcwd gl bdz clfudz lzjbapdz wuagdz a Y|luwd Unjd ydu pa glb jdcwuaeacgd" lbulfnzwud gl `|faz" ulelbndclz ~ jdczynuajndclz gl lzjbapdz q|l" glzgl lb znfbd ] P N N N "jdczwnw|ac glza`dz aenluwdz `ulcwl ab ufnklc lzjbapnzwa" ~ ba l}nzwlcjna gl |c ufnklcydbwnjd a|wdunwaund" yudynjnaudc ba flzwajnc gl yudy|lzwaz ~ ajjndclz gnunfngaz ayudfuakau |c c|lpd yajwd jdbdcnab jdc ba klwuydbn lzyadba# Baz lbnwlz

zdjndljdcknjaz pncj|bagaz jdc lb k|cgd glb g|bjl agdywaudc" abf|cdz gl z|zknlkeudz a ulfaagnlcwlz" lb gljulwd glb 55 gl kauxd gl 1=6: q|l yudjbak baaedbnjnc gl`ncnwnpa gl ba lzjbapnw|g yaua ba kz ylq|la gl baz gdz jdbdcnaz lzyadbazulkaclcwlz lc lb Jaunel# Ydjd kz gl :9 knb lzjbapdz `|ludc bneluagdz#

Lc wnlkydz lc bdz q|l baz jakyaaz acwnlzjbapnzwaz auuljnaeac ~ bdz yunkludzwun|c`dz aedbnjndcnzwaz zl ayulzwaeac yaua ba `nf|uajnc gl |ca klkduna jlbleuacwl" lcblcf|a lzyadba ba yabaeua aedbnumaea wdkagd |c fnud h|ugnjd# Yaua 1=:6" lb G njjndcaundgl ba B lcf|a L zyadba ba gl`nca jdkd ba ajjnc gl ac|bau |ca bl~" |zd d jdzw|keul d jdzazlklhacwl# Wab jaunx jdklcxaea a ac|cjnauzl glzgl 1669" j|acgd ba Ulab Ajaglkna gl baBlcf|a Lzyadba znfcn` njaea lb plued jdk d ba ajjnc gl ac|bau" eduuau" q|nw au lb |zd a|ca jdza" lcwulfauba ab dbpngd _kn c`aznz[# Lzwl bwnkd yauwn j|bau kacwlca ulbajnc jdc bd

q|l lzwny|b gnjma nczwnw|jnc lc lb gnjjndcaund gl 16508 Edu uau gl ba klkdu nayluylw|aklcwl abf|ca jdza? gauba ab dbpngd jdkd zn cd m|e nlua zngd # Lc z| wucznwdmajna |ca zdjnlgag bneul gl ydebajnc lzjbapa" lc Y|luwd Unjd bdz klcjndcagdz ulfnzwudzbncfzwnjdz yauljnludc maelu jnuj|bagd akybnaklcwl" ab klcdz lcwul bdz zljwdulzblwuagdz# Lb gnzld gl |ca z|luwl gl f|nc lc mdcua gl ba lpdjajnc |cpdja gl baklkduna aedbnjndcnzwa" ay|cwaea majna ba eduuag|ua ylukaclcwl gl baz ncnq|ngaglz glb

M

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

2/22

1= KAUA KA UFAUNWA @BDULZ JDBBAX D

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vn cwlu 5911.8 1=+:=#

yazagd lzjbapnzwa# G l ba ac|bajnc gl baz blfnzbajndclz q|l `|cgaklcwaeac ba nczwnw |jnc

gl ba lzjbapnw|g zl z|ydca q|l glunpaua lb uljdcdjnknlcwd gl ba nglcwngag h|ugnja gl bdzbneluwdz# Znc lkeaufd" baz jdzw|keulz q|l zlupac yaua jdch|uau lcwulznhdz uajnablz ~zdjnablz q|l glzlzwaenbnxauac baz hluauq|az lzwaebljngaz ydu uaxdclz gl uaxa" jdbdu ~ jbazl`|ludc kacwlcngaz" a pljlz gl `duka plbaga" dw uaz wacwaz gl kaclua ufnga#

Lc Y|luwd Unjd `|l z|fnuncgdzl |c znblcjnd lczdugljlgdu ulzyljwd a bazglkdzwuajndclz gl ulelbga gl q|nlclz maeac zngd ulg|jngdz a ba jdcgnjnc gl lzjbapdz#Lc ulabngag" lb k|wnzkd lj|abnxaea ba flzwa aedbnjndcnzwa gljulwaga ydu Lzyaa wacwdjdkd lcabwlja a bdz bneluablz glb yawnd -lc z| ka~dua" mdkeulz" ebacjdz" yudynlwaundz ~yud`lzndcablz. q|l ncwlujlgnludc a `apdu gl ba bneluajnc gl bdz clfudz lzjbapdz#Klgnacwl gnpluzdz flzwdz lzjunw|uaundz" bdz aedbnjndcnzwaz gl ba yawuna jundbba yulb|gnaeac|c duglc ncwlundu ydzw lzjbapnzwa" `|cgagd zdeul |ca jdcpnplcjna uajnab ~ zdjnabaukdcndza# Lc ba gn`|znc gl lzwl nkafncaund yauwnjnyaudc knlkeudz gl baz lbnwlzydbwnjaz ~ blwuagaz" ncjbncagdz a `apduljlu |ca nkaflc gl z q|l bdz jdbdjaua `ulcwl a baklwuydbn lzyadba jdkd z|hlwdz aywdz yaua az|knu baz unlcgaz gl bdz az|cwdz ncwlucdzglb yaz" znc wuazwdjau bdz baxdz q|l bdz awaeac a ba klwuydbn lzyadba q|l jdczngluaeacjdkd z| cajnc#

Ay|cwacgd knz knuaz majna bdz q|nclz" bdz jkd ~ bdz ydzneblz ydu q|" q|lncjngnludc lc ba lblpajnc glb lplcwd aedbnjndcnzwa ab uacfd gl mljmd gnfcd gl zluuljdugagd" lc lzwl wuaeahd a|zj|bwd baz `dukaz jdkd klkduna ~ dbpngd zl nkybnjac" cdznc wlczndclz" k|w|aklcwl# L}ydcgu abf|ca lpnglcjna ulbawnpa a lzwdz ybacwlaknlcwdz"y|cw|abnxacgd ba yudg|jjnc gl yujwnjaz gnzj|uznpaz -l}ydznwnpaz" bnwluaunaz"ylundgzwnjaz. q|l znupnludc yaua jdcgnjndcau bdz kdgdz gl uljdugau ba flzwncaedbnjndcnzwa ~" cd klcdz nkyduwacwl" yaua lzwaenbnxau baz hluauq|az zdjnablz ~ uajnablz lc

lb y ulzlcwl ncklgnawd glb Y|luwd Unjd ydzwaedb njndc nzwa#

NN# Ydu |ca klkduna mludnja glb aedbnjndcnzkd ~ gl bdz aedbnjndcnzwaz#

G |uacwl ba lzwlcwula jakyaa acw nlzjbapnzwa gl jduwl lzyadba ~ acw nb baca" bdzyluzdcludz jazwulczlz" ydbwnjdz" wua`njacwlz gl lzjbapdz ~ jdklujnacwlz ax|jauludz glbfdenlucd klwudydbnwacd lzyadb" ayauljac jdkd abnagdz `abwdz gl zlcwngd m|kacnwaundgl bdz cd klcdz ncm|kacdz yudynlwaundz lzjbapnzwaz gl Y|luwd Unjd ~ J|ea# A lbbdz" bdzaedbnjndcnzwaz blz gnzy|wauac ba plugag gl baz plcwahaz ljdcknjaz ~ zdjnablz q|l acd`ulja ba lzjbapnw|g# A wab l`ljwd" ulj|uuac ab glzjn`uaknlcwd gl jnuj|czwacjnaz mnzwunjazq|l jdczngluaeac jdkd y|cw|ablz lc ba ydwlcjnajnc glb j|uzd kdgn`njaebl gl ba

mnzwduna#1 Ylud lc lb bdfud gl ba jdc`naenbngag q|l yudj|uaeac glzyblfau klgnacwl ulbawdzmnzwunjdz" baz abdj|jndclz acwnlzjbapnzwaz zl lcjdcwuaeac ydebagaz gl ul`lulcjnaz aTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

1 Wdkd aq| yulzwagdz abf|cdz gl bdz ybacwlaknlcwdz q|l a yudyznwd gl ba deua gl EauwdbdkKnwul" M nzwduna gl Zac K auw c ~ gl ba lkacjnyajnc z|gaklunjaca" Jdzwa ~ Kdxlhod ulabnxac yaua acabnxau baulbajnc gnzj|uzd ~ zdjnlgag#

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

3/22

-G LZ.K L K D UN A L C W D UCD A B A L ZJB A P N W \G C L F UA 1>

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

yudjlzdz" znw|ajndclz" b|faulz ~ z|hlwdz jdczwu|ngdz ab zdc gl bdz jdcwlcngdz ~ ba

yudg|jjnc gl zlcwngdz awu ne|ne blz a ulbawdz gl auw nj|bajndclz lzwwnjaz#Lc |c yunklu nky|bzd" ba Zdjnlgag Aedbnjndcnzwa Lzyadba" `|cgaga lc Kagungydu lb y|luwdu unq|ld H|bnd P nxjauud cgd ~ Jdudcagd lc 1=07" e|zjaea ydclu glkacn ` nlzwd ab lzjbapd lcwul ba zdjnlgag lzyadba -Ydx|lbd 65.# A wab ` nc" z| ufacd glyulcza L b aedbnjndcnzwa lzyadb zl jdczwnw|~ lc |c nkyduwacwl plmj|bd yaua apnpau badyncnc yeb nja ylcncz|bau a `apdu gl ba zdb|jnc glb yud eblka zdjnab " q|l glfuagaea aLzyaa l nkylga lb yudfulzd kawlunab ~ kduab gl z|z gdz jdbdcnaz ulkaclcwlz lcAkunja-61+65.# Lc lb klcjndcagd ylungnjd" jdkd lc baz l}ydznjndclz" bdz gnzj|uzdz ~baz jdc`lulcjnaz a|zynjnagdz ydu ba Zdjnlgag Aedbnjndcnzwa Lzyadba -ZAL." lb lzjbapdayauljl glzyudpnzwd gl lcwlua ajjnc yudwafcnja jdcplcnlcwl a z| yudyna bneluajnc# Lcwdgd kdklcwd" lb z|hlwd lzjbapd lklufl lc |ca awkz`lua nc`lzwaga ydu ba ju|lbgag lncm|kacngag gl bdz lzjbapnzwaz# Lb aedbnjndcnzwa a`bdua" lcwdcjlz" jdkd h|zwd ulglcwduglb lzjbapd ab pnaenbnxau z| jdkyblwa bneluwag ydu klgnd gl bdz ulj|uzdz blfablz q|l bafauacwnxauac# Z| ` nf|ua zl ulabxa jdkd akacwl gl ba h|zwnjna" yauw ngaund glb gluljmd"aknfd ~ yudwljwdu glb ydeul lzjbapd" ba lwluca pjwnka gnzy|lzwa yaua lb zajun`njnd"znlkyul zajun` njaga a ba nczajnaebl apaunjna gl z| g|ld -ZA L 6.# Lc ba ulnwluagal}ydznjnc gl clfudz lzjbapdz lcpnbljngdz" lzjbapnzwaz glzabkagdz ~ aedbnjndcnzwaznczynu agdz ydu lb jdcp lcjnk nlcwd ~ ba uaxc " zl azlcwaua |ca nf|abk lcwl ulylwngajdczwawajnc mnzwunja gl bdz duflclz gl ba wuawa gl lzjbapdz" lb z|ufnknlcwd gl bazcajndclz aedbnjndcnzwaz -Ncfbawluua lc yauwnj|bau." baz maxaaz gl z|z kz ncznfclzulyulzlcwacwlz ~ lb glzauudbbd gl jdcgnjndclz ljdcknjaz q|l ay|cwaeac majna bancklgnawa aed bnjnc gl ba lzjbapnw|g lc baz jdbdc naz mnzyacaz glb Jaunel -ZA L .#

Ba glc|cjna ju|ga ~ gnuljwa gl bdz kablz gl ba lzjbapnw|g majl lpnglcwl |ca

ulabngag h|xfaga uly|gnaebl? ~ a|cq|l l}y|lzwa jdc unfdulz ahlcdz a jcdclz lzwwnjdz" bayudyafacga aed bnjnd cnzwa yauljnlua lzwau mlukacaga jdc lb kdp nk nlcwd bn wluaund glbulabnzkd zdjnab q|l eudwaua a klgnagdz glb znfbd ]N] lc L|udya# Lc baz lzwuawlfnazgnzj|uznpaz" bdz acwnlzjbapnzwaz ydcac af|gaz yaua knlcwlz ab ulbawau bdz wduklcwdz q|lz|`uac bdz lzjbapdz# Az" ydu lhlkybd" lc |cd gl bdz gnzj|uzdz yudc|cjnagdz lc ul|cncq|l zl jlbleu lc lb W lawud C ajndcab gl ba ylua" K agun g" lb 5: gl lclud gl 1=6:"Acwdcnd Jauuazjd ul`nun ab yebnjd yulzlcwl zdeul |c jazd gl yawwnjaz jdczlj|lcjnaz#5Zl wuawaea gl |c ydeul lzjbapd q|nlc" lc 1=00" zl yulzlcw a gljbauau ab h|xfagd glZac Flukc" Y|luwd Unjd" zdeul lb mljmd lc lb q|l znc q|l `|lua z| pdb|cwag" maeagagd ba k|luwl a |cd gl z|z jdk yaludz " dwu d lzjbapd gl cdk eul @lglunjd# A ulcfbczlf|ngd aagl8 W dgd z| junklc zl ulg|ja a maeluzl |fagd glb ncflcnd# Lz wac caw|u ab

q|l lb mdkeul e|zq|l z| bneluwag! ^ zdbaklcwl yduq|l maea m|ngd z| g|ld maeaduglcagd q|l bl gnluac kz gl 599 axdwlz" ~ j|acgd ~a z| j|luyd lzwaea k|wnbagd ~

TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

5 Aglkz gl Jauuazjd" lc ba ul|cnc yauwnjnyaudc jdkd duagdulz Ua`alb Kaua gl Baeua" H|acEa|wnzwa A bdczd ~ F aeunlb Udgu f|lx#

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

4/22

59 KAUA K AUFAUNWA @BDULZ JDBBAX D

J ncjnccawn U dkacjl U lpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

zacfunlcwd wdgapa lb akd glzynagagd w|pd ba ju|lbgag gl awauba a |ca ~|cwa gl e|l~lz ~

auuazwu aubd ydu lb jakyd yaua q|l baz lzync az ylclwuazlc lc z|z mlungaz -ZA L 10.# A b ydeul lzjbapd cd zl bl h|xf ydu maelu gagd k |luwl a dw ud lzjbapd# Zl bl jazwnf glkaclua awudx mazwa kawaubd " ydu q|l maea m|ngd glb ncflcnd ab q|l yluwlclja#

Aznknzkd" lc aq|lbbaz yawwnjaz glc|cjnaz q|l zlupac gl mnbd jdcg|jwdu a cdydjdz gnzj|uzdz ~ jdc`lulcjnaz acwnlzjbapnzwaz lz gaebl agpluwnu kacn`lzwajndclz yudynazglb guakawnzkd udkcwnjd q|l bblf a `|cgnuzl" a|cq|l wlczaklcwl" jdc lb ulabnzkdzdjnab# Lb ydlwa udkcwnjd Mlncunjm Mlncl -16>6+1=

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

5/22

-G LZ.KLKD UNA LC WDUCD A BA LZJBAPNW\G C LFUA 51

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

bdz jnlbdz! yudwflkl" zabpa a knz clfudz" yluknwl q|l bblf|lc pnpdz a ba Nzba gl J|ea!

Zlczajndclz" fuacglz ayba|zdz" `|ludc uljdfngdz lc ba wuaczjunyjnc gl z| gnzj|uzd -

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

6/22

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

7/22

-G LZ.KLKD UNA LC WDUCD A BA LZJBAPNW\G CLF UA 5:

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

jdch|uau bdz kablz gl ba lzjbapnw|g# Lc bdz klzlz q|l z|jlgnludc ab lplcwd aedbnjndcnzwa

lc Y|luwd Unjd" aq|lbba nkaflc zlua uljdfnga lc dwud wnyd gl flzwdz lzjunw|uaundz# Bdzyudynlwaundz ebacjdz bneluablz q|l zl z|kaudc a ba ja|za aedbnjndcnzwa ayauljac jdkdz|ebnklz ulglcwdulz gl ba m|kacngag gl z|z acwnf|dz lzjbapdz ~" lc z|ka" gnzy|lzwdz alzwaebljlu |ca zdjnlgag nczynuaga lc ba bneluwag" ba uaxc ~ ba nf|abgag# Lzwd lzdezlupaebl lc lb znf|nlcwl ydlka wnw|bagd" A b gaubl ba bneluwag fuajndzaklcwl a knlzjbapd X ajauaz 8

P lwl jdc G ndz" z `lbnx"^a lulz bneul" ~a lulz mdkeul"^a lc lb k|cgd w nlclz cdkeul"Abxa" hdplc" ba jlupnx?^ gnb l a ba zdjnlgagBd ebacgd q|l `|l w| ~|fd"Q|l c|cja bl zaq| lb h| fdA w| ydeul m|kacngag?G nbl q|l ba bneluwagZl znlcwl lc lb jduaxc"Q|l z| wlkybd lz ba uaxc"^ z| jnlbd lz ba plugag#G nbl" q|l knlcwlc lc pacdBdz q|l ba nf|abgag ncpdjac"Zn jdc jaglcaz zd`djacA b lzjbapd" q|l lz z| mlukacd?

G nbl" lc ` nc" q|lungd aknfd"Q|l kn yljagd zl gnbawaAb gauwl |ca pnga fuawa"^ ab aeuaxaukl jdcwnfd#

L b ydlka lc j|lzwnc -` nuk agd ydu F # U# gl Zac F lukc ~ y|ebnjagd lb 5< gl aeun bgl 1=6: lc lb ylungnjd gl Ka~aflx" B a U a x c . lz k|~ z|flzwnpd lc paundz zlcwngdz#A|c eahd |c ayaulcwl acdcnkawd" ba pdx a|wfua`a majl q|l z| flzwd ydwnjd jdcwlcfa|c jaujwlu a|wdendfu`njd lc lb q|l" aglkz" q|lga glzgne|hagd ba nglcwn`njajnc gl bal}yulznc ydwnja jdc yawudclz `lklcncdz d kazj|bncdz# L b ~d q|l pluza jdcjlgl abbneluwd ba ncnjnawnpa gl jdkylczau ba ajjnc bneluagdua q|l cdeblklcwl bl nkyauwn"

dj|ycgdzl gl gn`|cgnu bdz e|lcdz wuawdz q|l bl maea gnzylczagd# G l lzwl kdgd" lzl ~d zl jdc` nuk a acwl lb bljwdu jdkd aedb njndc nzwa" ab k nzkd w nlkyd q|l l}yulza z|jdc`nacxa lc zlcwnuzl ulyauagd-a." ydu lb yudynd bneluwd" ydu z| acwnf|a jdcgnjnc glakd-a. lzjbapnzwa# Ydu dwud bagd" ba ncnjnawnpa q|l aznfca ab bneluwd nkyb nja |c ~djdbljwnpd8 ba zdjnlgag ydzw lzjbapnzwa# L b ~d ydwnjd e|zja awlc|au bdz pnlhdzulzq|lkdulz q|l bdz c|lpdz bneluwdz y|gnluac majlu eudwau" glzlcjaglcacgd lb

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

8/22

57 K A U A K A UF A UN W A @ BD UL Z JD BBA X D

J ncjnccawn U dkacjl U lpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

wu azwdq|l glb duglcaknlcwd zdjnab# B a bneluwag q|l zl znlcwl lc lb jduaxc ~ j|~d

wlkybd lz ba uaxc" yulzjunel baz `dukaz jdkd bdz bneluwdz gleac agkncnzwuau baeduuag|ua gl baz pnplcjnaz" ncgnpng|ablz ~ jdbljwnpaz" q|l z| z|hljnc jdkd lzjbapdz blzmaeac mljmd yagljlu#

Pnzwd lb lplcwd aedbnjndcnzwa jdkd lb ajwd q|l gnd |c fdbyl gl`ncnwnpd ab yazagdlzjbapnzwa lc ba nzba" ba l}ylunlcjna dyudendza gl ba lzjbapnw|g lz wuacz`lunga majna dwudjdcwl}wd zdjnab# Ba pdx ydwnja ab|gl nkybjnwaklcwl ab jazd gl J|ea" gdcgl yaua lbwnlkyd q|l q|lg aedbnga ba lzjbapnw|g lc Y|luwd Unjd" ba zajaudjuajna j|eacajdcw nc|aea aznga a lbba# Lzwd lc klgnd gl |ca f|luua -ba F |luua gl bdz G nlx Adzj|eaca" 1=0=+1=6=. lc ba q|l ncglylcglcjna ydbwnja ~ aedbnjndcnzkd cd ajaeaeac ydulcfauxauzl gl `du ka gn aca ~ jdcw |cglcwl# K nlcwlc " y|lz" lc pacd aq|lbbdzj|eacdz q|l" a|c lc ydz gl uljbakau bneluwaglz yaua z| yawuna" majac zlablz gl ba ju|x`ulcwl a baz aklcaxaz q|l" baufaklcwl ~ gl kdgdz gn`lulcwlz" plcac ac|cjnacgd lb `ncgl ba lzjbapnw|g clfua gl zlaz lzyadbaz# Lb yulzlcwl ydzwlzjbapnzwa y|luwduunq|ldgaea j|lcwa gl |ca plugag8 lb clfud bneluwd ayauljl wuacznwacgd majna |ca zdjnlgag q|lmaea uljdcdjngd lb lzwaw|z blfab q|l ulfnzwuaea z| jdcgnjnc gl nf|ab lc ulbajnc jdc bdzebacjdz bneulz" q|nlclz nb|kncagdz ydu lb lzyunw| junzwnacd q|l bdz jdcg|hd aglzyulcgluzl gl |cd gl z|z enlclz kawlunablz kz yuljnagdz" ydgac gau `l gl bakaczlg|keul glb bneluwd lblpagd ab uacfd gl mlukacd# Lc lb jdcwl}wd glb wun|c`daedbnjndcnzwa lc Y|luwd Unjd" knlkeudz gl bdz zljwdulz blwuagdz zlf|ac l}wua~lcgd glbgnzj|uzd acwnlzjbapnzwa" ac zncwdcnxagd lc dcga j|eaca" bdz jdcplcjndcabnzkdz q|lzlupac gl eazl yaua glc|cjnau ba lzjbapnw|g jdkd glza`|lud gl blza m|kacngag"a ba plxq|l jdgn`njaeac" lc jbapl gl |camlukacgag zdjnab" plbagaz jdcwlcjndclz a bdzazyapnlcwd z nf|abnw aundz q|l glzawauac abauk acwlz ju|jlz uajnablz ~ gl jbazlz#

Lb znblcjnd ulzyljwd a ba klkduna dyudendza aznzwa ba lpdjajnc lc abwa `nglbngaggl ba flzwa aedbnjndcnzwa gl ba mngabfa Lzyaa" az jdkd baz maxaaz gl wdgdz j|acwdzydzw|baudc lc ba cajnc lzyadba ~ ba yawuna jmnja ba lbnkncajnc gl ba nfcdkncndzanczwnw|jnc lzjbapnzwa# Lc lb y dlka wnw|b agd A ba ulglcjnc glb lzjbapd " q|l ayauljnlc B a U a xc lb 5< gl ka~d g l 1=6:" `nukagd ydu F # U# gl Zac F luk c " aq|lbbaz luacl}y|lzwaz a wlcdu jdc lb znfcn`njagd mnzwunjd gl ba `|w|ua klkduna gl ba aedbnjnc#Znup ac baz znf|nlcwlz lzwu d` az glb ydlka jdk d lhlkybd8

^ a cd ma~ lzjbapdz lc b a Yawu na ka^a lzwl cdkeul kabgnwd ~ l}ljuagdQ|l ab kzlud a`unjacd lcpnblja"

Ba flcludza Lzyaa bd ma mdcuagd?H|zwn`njacgd wdga ba mngabf|aG l q|l znlkyul duf|b bdza ma ebazdcagd#Jdc blwuaz gl dud kaujau z| mnzwdunaLza z|ebnkl yfnca gl fbduna

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

9/22

-G LZ.KLKD UNA LC WDUCD A BA LZJBAPNW\G CLF UA 56+110.#

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

10/22

50 KAUA KA UFAUNWA @BDULZ JDBBAX D

J ncjnccawn U dkacjl Ulpnlv:9 -Vn cwlu 5911.8 1=+:=#

akeaz k|hlulz" F# U# glzlzwaenbnxa `nf|uawnpaklcwl lb duglc hluuq|njd glcwud glb q|l

dyluac baz ulbajndclz lcwul bdz fcludz# Ba zlcznenbngag nb|zwuaga gl akeaz k|hlulz baz|enja lc |ca ydznjnc q|l ydznenbnwa lb ajwd gl glblfau a ba k|hlu lb yaylb gl f|augnacazglb `|w|ud gl ba klkduna aedbnjndcnzwa# Yudeaeblklcwl ablhcgdkl gl ba ncwlcjnc gl F#U#" lz jbaud q|l lb aedbnjndcnzkd gljnkdccnjd jdczwnw|~ |c lzyajnd gnzj|uznpd jayaxgl aglj|auzl a ba gl`lcza gl gluljmdz yaua lb z|hlwd `lklcncd # C d ydjaz k|hlulz glyudjlglcjna l|udyla" jaunela" mnzyacdaklunjaca ~ lzwagd|cnglczl dj|yaudc gnjmdlzyajnd lc |c ncwlcwd ydu pabngau ba `duk|bajnc gl |ca aflcga gl ulnpncgnjajndclzzdjnablz ~ ydbwnjaz yudynaz -Mngabfd? Zjnduwncd? Eauulwd.# Ulnpncgnjajndclz q|l"jnluwaklcwl" dyluaudc glcwud gl bdz bknwlz nky|lzwdz ydu bdz jdcplcjndcabnzkdzuajnablz ~ zdjnablz q|l kacwlcac a baz k|hlulz clfuaz lc |ca znw|ajnc gl p|bcluaenbngagulz|bwacwl gl |ca wunybl l}jb|znc# Lc bdz kenwdz ydbwnjdz ~ zdjnablz" baz jawlfduaz gluaxa" fclud ~ jbazl jdcwnc|audc deuacgd lc jdcwua gl baz glzjlcgnlcwlz gl lzjbapaz#

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

11/22

-G LZ.K L K D U N A L C W D U C D A B A L ZJ B A P N W \ G C L F U A 56

J ncjnccawn U dkacjl U lpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

NP# Bd q|l ba klkduna aedbnjndcnzwa cd eduu8 ba kauja gl ba kacjma q|l

aeu|ka#

L c 1=66" B a j|auwludcaz|en a lzjlca lc lb W lawud K duawc gl ba jn|gag jaynwab"Zac H|ac#0 Lb guaka `|l y|ebnjagd lc 1=06 ~ ullzjunwd lc 1=0> ydu lb guakaw|ufd"cdplbnzwa" enfua`d ~ ydlwa y|luwduunq|ld Ablhacgud Wayna ~ Unplua" q|nlc" aglkz" zlmaea glzwajagd ydu z| gl`lcza glb yud~ljwd aedbnjndcnzwa" yulzlcwagd acwlz baz Jduwlzlzyadbaz ydu |c fu|yd gl y|luwduunq|ldz lc 1=0.zla kdw npd glb glzyuljnd ydu yauwl glb y udy nd Jaubdz # B|lfd gl zlu glzj|enluwd lbakdu l}nzwlcwl lcwul akedz" ba jdcplcnga abnacxa kawunkdcnab lz jdcjluwaga jdc fuacyulk|ua ydu ba Jdcglza ~ Juzy|bd# A Jaubdz cd bl q|lga dwua dyjnc q|l ajlywau a |cayud klwnga q|l waky djd bd aka l ncjb|zd bd glzyuljna ydu majlubl z|`u nu ba d`lcza gll}ylunk lcwau lb lkeauaxdzd glzj|eu nk nlcwd gl q|l yulwlcga a |ca k|hlu" j|~a klxjbagl zacful wn lcl zlablz nc` abne blz -197.# \ca klcwnua gl z| k agul bd majl yagljlu lbwluudu gl maeluzl lcakduagd gl z| yudy na mluk aca# K nlcwuaz lb kawunkdcnd zl bblpa ajaed" H|bna bacf|ngljl lc |ca jaka ~ gljngl ydclu `nc a z| pnga#

L c B a j|auwludca zdc udw|cgaklcwl lpnglcjnagdz bdz yulh|njndz q|l bazzdjnlgaglz lzjbapnzwaz flcluaeac# G l am lb zlzfd ulabnzwa q|l L gfau Q |nb lz ~ A bac V lzw+

G |uc nglcw n` njac lc ba deua# Znc lke aufd" baz kawnxajndc lz lc lb wu awaknlcwd glb wlkacd glhac gl zlu kacn`nlzwaklcwl yudbdcfagaz# Baz aukdcnxajndclz wnlcglc a nkydcluzla wlcdu gl |c udkacwnjnzkd q|l ay|cwa majna lb z|ebnkl plcjnknlcwd gl bdz

TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

0Yaua |c acbnznz gl ba lzwu |jw|u a `du kab g lb guaka ul` nuazl a Q|n blz -0+51.#

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

12/22

5= K A U A K A U F A U N W A @ BD U L Z J D BBA X D

J ncjnccawn U dkacjl U lpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

acwafdcnzkdz eazagdz lc gn`lulcjnaz zdjnablz ~ uajnablz pnzneblklcwl glkaujagaz ydu ba

nkyudcwa gl ba lzjbapnw|g clfua# Ydu |c bagd" kl yauljl ulplbagdu q|l ba ajjncguakwnja ulknwa ab jdcwl}wd |ueacd maeaclud# Lc lzwl zlcwngd" zdzyljmd jnluwancwlcjnc gl glzybaxau bdz jdcwlcngdz glb guakawnzkd hluuq|njd yudg|jwd gl ba z|hljnclzjbapa" `|lua gl baz `udcwluaz zdjnablz" nf|abklcwl hluauq|nxagaz" glb jdcwl}wd jdbdcnaby|luwduunq|ld#6 Ba ydznebl yulwlcznc ydgua lzwau nc`dukaga ydu lb nkafncaund glaukdca zdjnab ~ uajnab q|l" glzgl bdz adz gl 1=09" mabb ljd lc baz yfncaz lzjunwaz ydublwuagdz y|luwduunq|ldz gl wlcglcjna bneluab ul`duknzwa" lc z| ncwlcwd ydu fuachlauzl bajdc`nacxa glb fdenlucd klwudydbnwacd lzyadb glb q|l uljbakaeac ka~du yauwnjnyajnclc bdz az|cw dz ncwlucdz glb yaz -F dcxblx 5=1+5>0.#

Dwua kawnxajnc znfcn`njawnpa lz ba q|l ul`nlul a ba cdebl jauajwlunxajnc ncnjnab glba Jdcglza" ncznc|aga lc z| flzwd gl ajdflu glzgl z| cajnknlcwd ~ lg|jau jdkd wab

hd plc gl zdjnlgag a H|bna" ba j|auwludca# Jnluwaklcwl" a k lgnga q|l apacxa lb gu aka ba`nf|ua gl ba Jdcglza ynlugl ba j|abngag gl k|hlu kafccnka# Acwl ba cljlzngag glzdbplcwau ba junznz ljdcknja q|l awlcwa jdcwua z| enlclzwau kawlunab ~ ydznjnc zdjnab"ydcl ynlz lc yaulg yaua q|l z| mnhd ajlywl |c kawunkdcnd gl jdcplcnlcjna# Baklxq|ncgag kduab ulz|bwacwl gl ba jdch|fajnc gl bdz ncwlulzlz ljdcknjdz ~ bdzjdcplcjndcabnzkdz zdjnablz -gl jbazl ~ uajnablz. lz guakawnxaga lc |c wdcd ulyudjmaebl"yd u k lgnd gl ba Jdcglza" b|lfd ydu Ju zy|bd zlf|ngd g l z| mnh a L knbn a# G l bdz wulz" baJdcglza lz q|nlc kdwnpa ba yldu uly|bza gl yauwl glb bljwdu8 ulj|uun a ba auwnkaa glklcwnu zdeul lb dunflc yawlucab gl ba j|auwludca q|l z|kaga a z|z dwudz augnglz ajaeyd u glzawau ba wufnja j|bk ncajnc gl ba wuaka akdudza#

L z Jaubdz q|nlc zl ulelba jdcw ua baz u|nclz yuldj|yajndclz glb jdbd u ~ uaxaq|l aq| cdz awdu klcwac -=1.# L z majna ba bncga " `n ca ~ lblfacwl -=>. H|bna q|nlc

acwl bdz dhdz gl Jaubdz lz" aglkz" ydzllgdua gl cdeblz nglaz ~ lblpagdz zlcw nk nlcwdz-05." gdcgl zl glzbnxa |ca z|ebnkl debnfawdunlgag kduab q|l g ab wuazwl jdc ba ulelbgagl Jaubdz# Lz majna lbba gdcgl zl wuacz`nlul lb gdbdudzd a|cq|l gjnb uljdcdjnknlcwd glbaz glznf|abgaglz q|l `nf|uaeac jdkd |c fuac aenzkd yaua ba jdcz|kajnc akdudza glgdz z|hlwdz gl uaxaz gn`lulcwlz# Yaua jdbkd ba blabwag glenga a z| enlcmljmdu a -baJdcglza. `|cjndca lc ba ajwnw|g gl H|bna `ulcwl a Jaubdz jdkd |c akduwnf|agdu yauaulyunknu lb ncwlczd akdu q|l znlcwl ydu b# Ydu |c kdklcwd zl gljngl a nkylgnu lb waczajublfd lcbajl lcwul Jaubdz ~ L knbn a# K az lc ulabngag z| kdk lcwcla gljnznc c d lzwacnkaga ydu lb glzld gl jdcw uaplcnu aq|lbbaz u|nclz yuldj|yajndc lz # Bd q|l cd glzlalz wlclu q|l pnpnu jdc ba akauf|ua gl zaelu q|l Jaubdz bblf|l a lcakduauzl gl Lknbna#Zbd ba k|luwl ba ulgnkn ua glb gdbdu gl jaufau ba kacjma q|l ba aeu|k a " gl zlu b a

mn ha gl |ca lzjbapa q|nlc G len k du nu znc g|ga gl ylzag|k eul" ab plu q|l kl ydcalc lb k|cgd yaua zlu wac glzfuajnaga! -1:>.# Zbd ba yunpajnc l}wulka ba bne uaua gl ba

TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

6Zlfc V lzw+G |uc" W ayna znw| ba ajjnc gu akwnja lc B a M aeaca yaua lpagnu ba jlcz|ua -

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

13/22

-G LZ.KLKD UNA LC WDUCD A BA LZJBAPNW\G C LFUA 5>

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

acf|zwna gl cd ydglu z|yluau bdz jdcplcjndcabnzkdz q|l lbba" ab wlclubdz yud`|cgaklcwl

gnflungdz" ba deb nfaeac a ulc|cjnau a z| akdu #Lc zlf|nknlcwd a abf|cdz auf|klcwdz gl Bdba Aydcwl Uakdz" jdcjb|~d q|lAblhacgud Wayna ~ Unplua lc l`ljwd ydznenbnwa ba y|lzwa lc lzjlca gl |ca zlcznenbngagyulzwa a ul`bl}ndcau zdeul baz gn`lulcjnajndclz ~ glznf|abgaglz jdgn`njagaz ~ ulf|bagaz lczdjnlgaglz glbnk nwagaz ydu ba nczwn w|jnc gl ba lzjbapnw|g clfua# G l abfc k dgd" bblfa awuaczfulgnu baz kz ufngaz duk|bajndclz q|l znwac a bdz z|hlwdz gl baz bbakagaz uaxazdzj|uaz lc ybacdz gl nc` lundu ngag kduab" lg|jawnpa" ncjb|zd gl elbblxa znja# Ylud Wayna~ Unplua cd glh gl lzwau awuayagd ydu dwuaz wuagnjndcablz kacluaz gl `nhau" lc wdgaz z|zgnklczndclz" lb jaujwlu glb j|luyd glkaujagd wcnja ~ uajnabklcwl# Ba jayajngag kduabglb z|hlwd clfud jlngd a ba uaxc ~ ba lg|jajnc" z| aeclfajnc bblpaga mazwa lbyaud}nzkd ~ lb z|y|lzwd uljdcdjnknlcwd ydu z gl ba ydznjnc zdjnab q|l bl jduulzydcgldj|yau ab ncwlundu gl baz hluauq|az zdjnablz" zl jdch|fac glcwud gl |ca yudy|lzwa lzwwnjabajuaga ydu baz akenflgaglz q|l" lc wducd a bdz bneluwdz" nc|cgaeac lb yudfuaka jundbbdgl ul`dukaz jdbdcnablz#

P# Glzaukdcaz lc ba auwnj|bajnc gl ba klkduna aedbnjndcnzwa

Jdkd ml z|flungd ba uljlyjnc gl bdz zlcwngdz gl aukdca zdjnab ~ uajnabyudy|lzwdz ydu bdz zljwdulz blwuagdz glb yaz cd lzw|pd l}lcwa gl wlczndclz# Abf|caz glzwaz lzw|pnludc gnuljwaklcwl pncj|bagaz jdc baz jdkylwlcjnaz ydbwnjd+yauwngnzwaz lcwulbdz zljwdulz q|l azynuaeac a yudjbakauzl jdkd blfwnkdz aflcwlz gl ba jdcg|jjnc glY|luwd Unjd majna lb yudfulzd ljdcknjd" ydbwnjd+agkncnzwuawnpd ~ zdjnab# Bazunpabngaglz gl lzwa caw|uablxa ulplbaeac wakenc bdz jdcplcjndcabnzkdz zdjnablz

gnkacagdz gl ba nczwnw|jnc lzjbapnzwa q|l |c ga `| l#\ca kaclua gl j|lzwndcau lb jaujwlu |cpdjd q|l zl yulwlcga agh|gnjau a ba

jdczwu|jjnc gl ba klkduna gl ba aedbnjnc ba ybacwla L b E dblw c K lujacw n b " |c ufacd glyulcza ulyulzlcwawnpd glb jdczlupag|unzkd lzyadb lc ba nzba# Jdkeawlz ydu z|ayudynajnc `|ludc glzawagdz lcwul eacgdz ydbwnjd+yauwngnzwaz dy|lzwdz# Lc lb auwj|bd Bd yunklud bd yu nklud! -1===." kduwn` njaea a bdz glb Edblwc K lujacw n b q|l bdz ylungnjdz bneluablz glb yaz zl agh|gnjauac ba fbduna wdga gl ba aedb njnc lc Y|luwdUnjd # Lc w ab zlcw ngd " zlabaeac q|l zl jdklwa fuac nch|zwnjna jdc bdz mdkeulz gl baulajjnc" jdkd aq|bbdz _ bdz jdblfaz a|wdcdknzwaz [ gn jlc" yduq|l deua gl wdgdz"bneluablz~ cd bneluablz" uly|ebnjacdz ~ kdcuq|njdz" uagnjablz ~ jdczlupagdulz" `|l ba deuabdaebl gl ba ulglcjnc gl bdz lzjbapdz lc Y|luwd Unjd -c`aznz glb du nfncab.# Lc cnkd

gl glzkn wn ` njau baz flzwndclz gl bdz q|l a|wdyudjbakaeac jdkd ncznfclzaedbnjndc nzwaz " bdz auw nj|b nzwaz glb EdblwcK lujacw n b yulf|cwaeac zn cd glelc wdgd bd q|lzdc" z| `duw|ca" z| nkyduwacjna" z|z a|flz" lzyblcgdulz ~ jdkdgngaglz ab z|gdu glbkzlud lzjbapd" j|~d yba|znebl ulzjawl md~ blz zaja gl q|njnd # Lzwd bwnkd" lc`awnxagd lc lbdunfncab" yauljnlua z|flunu ajjndclz ulnpncgnjawnpaz q|l" ydu yauwl gl bdz bneluwdz"jdczwnw|~luac glza`dz a baz yud~ljjndclz gl lzwaenbngag ljdcknja" ydbwnja ~ zdjnab

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

14/22

:9 K A U A K A UF A UN W A @ BD UL Z JD BBA X D

J ncjnccawn U dkacjl Ulpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

yawudjncaga ydu bdz bneluablz q|l maeac yulgnjagd lb aedbnjndcnzkd# Nf|abklcwl" ydgua

lzwau ay|cwacgd a jnluwa ncglylcglcjna gl ajwnpnzkd ydbwnjd gl bdz zljwdulz auwlzacablz-majna gdcgl k|jmdz bneluwdz zl maeac kdpnbnxagd. lc ulbajnc jdc lb bneluabnzkdncz|bau# C d klcdz ulplbagdu lz ba ncznc|ajnc gl glzaukdca q|l lb j|luyd glb z|hlwdclfud ulyulzlcwaea glcwud glb duglcaknlcwd ljdcknjd" ydbwnjd ~ zdjnab q|lyud kdpac bdz bneluablz glb yawnd#

\ c z|hlwd q|l `n uk aua jdkd \ c C lfud lb auwj|bd gl yulcza L czlag ab q|lcd zael " y|eb njagd lb < gl kauxd gl 1==>" lc L b jbakdu glb yazgl Zac H|ac" bbaka baawlcjnc zdeul |ca jdb|kca ayauljnga gaz acwlz lc U lpnzwa gl Y| luw d U njd# Y|cw|abnxa lb`nukacwl" q|l lc lb ylungnjd ab q|l ab|gl zl kacn`nlzwa q|l bdz azw|unacdz cd wnlclc kagulzlzjbapaz -c` aznz lc lb dunfncab.# G l yunk lua ncwlcjnc " ba yb|k a gl \ c C lfud agh|gnjalb az|cwd a |c ncagpluwn gd l}wu apd lc lb q|l z|lbl ncj|uu nu lb ylundg nzkd # Ylud" znf|l alzwd " q|l ma p|lbwd a kacn `lzwau B a Ulpnzwa q|l bl aylzwa d glzafuaga lb dbdu gl bazl} juljlcjnaz gl jnlu waz uaxaz" ~ jdkd cd ma~ aq| kz q|l gdz uaxaz" ~ cd lz ydznebl q|l lbylungnjd zl ma~a ayb njagd wablz yabaeuaz a z yudy nd " `|luxa lz q|l cdz ba aybn q|lkd z bdzgl ba uaxa dy|lzwa -c`aznz lc lb dunfncab.# A u lcfbc zlf|ngd " agpn luwl lb ` nuk acwl q|llcbaxacgd wab azlpluajnc jdc bd g njmd y unkluaklcwl" lz ydznebl glg|jnu q|l cd ~ancagpluwlcjna zncd yudyznwd enlc glbneluagd lz lb q|l nky|bza a B a Ulpnzwa a xamlunu aaq|lbbdz mnhdz gl Y|luwd Unjd q|l cd zdkdz ulzydczaeblz gl q|l ba caw|uablxa mnjnluacajlu a c|lzwu dz azjlcgnlcwlz lc |ca ulfnc wac g nzwacwl gl gdz jbnk az ja|jznjdz # C dl}nfl uljwn` njajnc " zncd q|l ayudpljma baz uazlz gl B a Ulpnzwa yaua majlu jdczwau q|lcn ba lzjbapnw|g lz jdcgnjnc caw|uab gl ba uaxa lwynja_znj[ cn `|l l} jb| znpa glb z|lbd gl baz A cw nb baz lzlpnjnd zdjnab ~ z|z jdczlj|lcjnaz -c`aznz lc lb dun fncab.# A wab l`ljwd " ulabnxa |c lhlujnjnd glzcwlznz mnzw unja yaua wuaxau ba wua~ljwdu na gl ba lzjbapnw|g znw|acgd z| aybnjajnc du nfncab

lc lb y|lebd mleuld cd lc jdcwu a gl clfudz a u njacdz # \ c C lfud glzauud bba |cancflcndza lzwuawlfna cauuawnpa yaua glzeacjau ba ngla gl q|l ba lzjbapnw|g clfua w|pnluaulbajnc jdc abf|ca z|y|lzwa nc`lundungag gl ba uaxa clfua a`unjaca8 ba mnzwduna gl balzjbapnw|g ulplbaea q|l acwlz gl bdz clfudz a`unjacdz m|ed lzjbapdz ebacjdz#

L c lb auwj|bd gl q|nlc ` nuk a jdkd \ c C lfud lz dezlupaebl ba yulwlcznc gllcfbdeau ba z|ehlwnpngag zdjnab ~ ydbwnja gl bdz mdkeulz gl jdbdu# Az|kl z| pdx yauajdc` nuk au b a fuawnw|g glenga a wdgdz aq|lbbdz j|~dz lz`|luxdz ulglcwd ulz bdfuaudc babneluwag gl j|acwd z flkac lc ja|wnp lund # G nfnwa z| yb|ka yaua uawn`n jau q|l lc cagalcwduyljlkdz bdz mdkeulz gl jdbdu ba aukdca zdjnab? y|lzwd q|l zbd ylgnkdz |cylq|ld aznlcwd lc lzwa wnluua q|l cdz wdj pnpnu" yaua j|kybnu c|lzwudz glelulz"mdcuacgd ~ plcluacgd ba eacglua gl Lzyaa q|l cdz yudwlfl ~ cdz ma jdcjlgngd jdc ba

bneluwag lb gluljmd gl jn|gagaca L zwd bwnkd bl znupl yaua bacxau |c a agk dcnjnc#Yngl q|l zl lpnwl ba ulcdpajnc gl ulj|lugdz q|l ac znf|lc kab agduk ljngdz " ydupa gl ba d`lcza ~ ba |wn bnxajnc gl ` uazlz glyulznpaz # Zdb njnw a q|l zl jdcjlga balg|jajnc q|l ulklgnl ba nfcduacjna gl bdz gl z| jdcg njnc " q|l zn ydgu zluk|jma lzwd zl l}j|za jdc q|l c|lzwua lg|jajnc gawa gl a~lu B az wlczndclzzdjnablz ~ uajnablz glb Y|luwd Unjd ydzwaedbnjndcnzwa zl p|lbplc pnzneblz" ydu klgnd gl

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

15/22

-G LZ.K L K D UN A L C W D UCD A BA L ZJBA P N W \G C L F UA :1

J ncjnccawn U dkacjl U lpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

\ c C lfud q|nlc" jdk d yd uwagdu gl zaelulz j|bwdz d `duk ablz" dwdufa jlcwu abngag ab

z|hlwd clfud lc ba pnga yebnja ncz|bau# Lb z|hlwd clfud maea abjacxagd bneluwaglz q|lz|ydcac gluljmdz ~ glelulz jn|gagacdz lc jdkc |cnc jdc bdz q|l jdkyauwac baknzka nglcwngag wluunwdunab ~ cajndcab# Ylud gl ulpnpnuzl ba klkduna gl l}ylunlcjnazawned uuagaz gl plhajndclz q|l bd jdzn`n jaeac" ba zdjnlgag lc z| jdc h|c wd aeu nu a yazd a bagnz`|cjndcabngag glb yud~ljwd gl glkdjuajna zdjnab ~ uajnab jajaulagd ydu lb bneluabnzkdjundbb d lc lb aglcwu d glb wluunwd und jdbdcnab ~ `u lcwl a ba cajnc lzyadba#

A uax gl ba aedbn jnc" m|ed nc wlcwdz gl `nhau yujwnjaz jdck lkduawnpaz lc w ducdab lplcwd# Ydcjl `|l |cd gl bdz lzyajndz kz ngcldz yaua wab `nc" y|lzwd q|l glzgl abbzl maeac ulabnxagd lz`|luxdz yaua ba jdczwu|jjnc gl |ca Ybaxa ~ |c kdc|klcwdjdcklkduawnpd gl ba aedbnjnc#= \ca gl baz jlbleuajndclz kz znfcn`njawnpaz" `|l bajlbleuajnc glb 11>" Z :59# \c acbnznz kz l}wlczd zdeul ba mnzwduna glb ab|gngdkd c|k lcwd bd d` uljlc @bd ulz Jdbb axd ~ F auja K |nx" 1:7+1

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

16/22

:5 KAUA KA UFAUNWA @BDULZ JDBBAX D

J ncjnccawn U dkacjl U lpnlv:9 -Vn cwlu 5911.8 1=+:=#

`aj|bwaga yaua gdwau a ba hdplc cajnc glb knzkd lzyunw| gl bneluwag q|l bl maea

yluknwngd lcja|xau z|z b|jmaz acwnlzjbapnzwaz# Jdkd zlj|lba gl z| flzwa lkacjnyagdua"L zyaazl l}mnea nczynuaga ydu bdz yuncjnyndz glb bneluabnzkd aedbnjndcnzwa# Knlcwuaz" bdzpabdulz glkdjuwnjdz jdc bdz q|l zl nglcwn`njaea a L zwagdz \ cngdzbd majac ayauljlu lc lbjlcwud knzkd gl |c lzyajnd ba Ybaxa Aedbnjnc q|l zl ncwlcwaea glzwajau jdkd baz|yluajnc jdcjulwa gl ba lzjbapnw|g clfua# @ncabklcwl" Y|luwd Unjd zl ncznc|aea jdkduljlywdu yluzynjax ~ lcw|znazwa glb bneluabnzkd ~ gl baz yudlxaz lkacjnyagduaz gl bazul`lungaz cajndclz# Wablz ab|zndclz `nf|uawnpaz wakenc zl lcjdcwuaeac nkeunjagaz jdc|c yud~ljwd ljdcknjd" ydbwnjd ~ zdjnab zlj|bau q|l pnpn`njaea nb|zndclz gl ul`dukazbneluablz q|l" lc lb jdcwl}wd ncz|bau gljnkdccnjd" `|ludc nky|bzagaz ydu ba juljnlcwlnkaflc gl Lzwagdz \cngdz jdkd yauagnfka gl bneluwaglz ydbwnjaz ~ jnpnblz" akc glyudfulzd ljdcknjd# Lc lzwl zlcwngd" ba `nlzwa aedbnjndcnzwa ydcjla gl 1=== jdc`nf|ua|c auq|lwnyd gl |ca yujwnja jdcklkduawnpa q|l yluknwl ncplcwaunau ba k|bwnybnjngag glwuakaz q|l nc`dukac ajluja gl bdz znc|dzdz jdcwducdz gl ba ncplcjnc gl ba klkdunaaedbnjndcnzwa? yudjlzd glcwud glb q|l bdz auwlzacdz" lcwul j|~dz knlkeudz m|ed clfudz~ k|bawdz" h|faudc |c yaylb z|zwacjnab lc bdz duflclz `|cgajndcablz gl ba zdjnlgagydzwaedbnjndcnzwa#

Ydjdz adz glzy|z gl aq|lb fuac `lzwlhd jdcklkduawnpd" ufacdz gl ba yulczabneluab ydcjla" jdkd Ulpnzwa gl Y|luwd Unjd ~ B a Edkea" l}yulzaeac jdc ylzau q|l lcYdcjl cd zl ulabnxaua ajwnpngag abf|ca lc mdcdu ab ga lc lb q|l zl yudjbak balkacjnyajnc glb nc` lbnx lzjbapd # B a U lpnzwa gl Y| luw d U njd-gl wlcglcjna ul`duknzwa lckdgabngag a|wdcdknzwa. yudwlzwaea ydu ba ncgn`lulcjna dezlupaga ~ gnunfa gnuljwaklcwlz| uljbakd a bdz mdk eulz gl jdbdu " q|l ab yauljlu ~a cd zl kdzwuaeac a ba abw|ua glz| wuagnjndcab fuawnw|g#> Lb ulyudjml q|l ayauljn c wngaklcwl l}y|lzwd lc ba jdb|k ca

lgnwdunab gl lzwl ylungnjd lb 5: gl kauxd gl 1=>:" eahd lb w w|bd Ulglcjnc dbpngaga "lz enlc ncgnjawnpd gl ba yauw nj|bau a|zlcjna glb z|hlwd clfud lc baz mdcuaz gl z|zacwnf|dz bneluwagdulz? bd q|l lz k|lzwua gl dwuaz kacluaz gl az|knu bd jduulzydcgnlcwla ba klkdu na aedbnjndc nzwa# C d klcdz majl yabyaebl baz kacn ` nlzwaz ncgdjn bngaglzydbwnjaz ~ zdjnablz gl aq|lbbdz clfudz ~ k|bawdz q|l aydzwaeac ydu ulnpncgnjajndclzahlcaz a bdz ncwlulzlz gl baz lbnwlz blwuagaz q|l zl a|wdyudjbakaeac blfwnkdzulyulzlcwacwlz gl baz cljlzngaglz gl ba yawuna jundbba# Lb lgnwdunabnzwa ulx|k jdcwua bapnznenb ngag gl z|hlwdz gl jdbdu q|l dezwaj|bnxac ba jdczdbngajnc gl jdczlczdzydbwnjdz ~ zdjnablz cljlzaundz yaua ba jdczlj|jnc gl baz ul`dukaz lcja|xagaz ydu lbbneluabnzkd jundbbd gl wlcglcjna a|wdcdknzwa# Lc azyapnlcwd mauwd a|wdunwaund" znc g|gak|lzwua gl |ca lclupacwl ` u|zwuajnc " a nukaea q|l aq|lbbdz j|~a ncfuawnw |g _majna bdz[

yawu njndz q|l wacwd b|jmaudc ~ zl glzpnpnludc ydu glzwudxau baz jaglcaz glb lzjbapd _zlTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

>Lb gnuljwdu glb ylungnjd lua @uacjnzjd Jlylga Waeduja" gl dunflc azw|unacd ~ q|nlc zl maeaglzwajagd lc Y|luwd Unjd jdkd |c `lupn lcwl gl lczdu glb ul`du knzkd jdbdc nab lc z| pluznc a|wdcdk nzwa"lz gljnu" kacwlcnlcgd ba |cnc jdc ba klwuydb n lzyadba#

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

17/22

-G LZ.KLKD UNA LC WDUCD A BA LZJBAPNW\G CLF UA ::

J ncjnccawn U dkacjl U lpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

mauac[ gnfcdz gl kz g|uaz jaglcaz ~ gl kz lzwuljma lzjbapnw|g q|l baz q|l z|`unludc

mazwa lb _1=[6: #Lb bbakagd a ba jdcklkduajnc glb 55 gl kauxd gl 1=6: lua gnunfngd a lzdzmdkeulz gl jdbdu q|l g|uacwl lb ad ulabnxaeac ` nlzwaz jabblhluaz q|l _bdz[ glzmdcuac"q|l _bdz[ lclupac" q|l _bdz[ uleahac Bdz `lzwlhdz ydy|baulz" q|l ydu ba bneululabnxaeac bdz bneluwdz" luac ba kacn`lzwajnc gl yujwnjaz j|bw|uablz lkluflcwlz# Ylud"yaua baz lbn wlz jdc pdjajnc mlflkcnja" bd glcdkncagd jdkd ` nlzwaz jabblhluaz zlmabbaea lc glzaukdca jdc baz l}yulzndclz zdjndj|bw|uablz q|l lzwaeac gnzy|lzwaz ancwlfuau lc z| aflcga gl jnp nb ngag kduabnxacwl# Ab ` nc ~ a ba ydzwul" lc Ulglcjncdbpngaga z| a|wdu yazaea |c w|yngd plbd ydu b a l}ylunlcjna gl maelu lzwagd Y|luwd Unjd glzmdcuagd ab bblpau lc z| zlcd |ca ydebajnc gl lzjbapdz # Lc lb kdgd jdkd lblgnwdunabnzwa l}ydcl z|z auf|klcwdz" ba glzmdcua wluknc ydu uljalu zdeul lb j|luyd glbbneluwd q|l cd maea zaengd j|kybnu jdc baz l}yljwawnpaz gl z|z bneluwagdulz#

PN# A yudy znwd gl b jlcwlcaund gl ba aedbnjnc8 |c eulpl jdk lcwaund

Lc 1>6:" lc ba Yunklua Zlznc Dugncauna gl ba Azakebla Blfnzbawnpa gl Y|luwdUnjd zl gnbnflcjn |ca Ulzdb|jnc jdch|cwa lc pnuw|g gl a|zynjnau ba yudkdjnc gl wdgdwnyd gl ajwnpngaglz ulbajndcagaz jdc lb jlcwlcaund glb lplcwd aedbnjndcnzwa# \calcknlcga a ba ulzdb|jnc du nfncab zl gnunfn ab uljdcdjnknlcwd gl baz flzwazulpdb|jndcaunaz gl bdz lzjbapdz q|l zl blpacwaudc l}nfnlcgd z|z gluljmdz glzglyuncjnyndz glb znfbd ] N ] -19:.# Lzwl yauwnj|bau ulb|jl jdkd yauwl gl |ca lzwuawlfnaklcdz dunlcwaga a uljdcdjlu jdc jdcplcjnknlcwd bdz ajwdz gl ulznzwlcjna l`ljw|agdzydu bdz yudyndz lzjbapdz -q|l" gnjmd zla gl yazd" ajaljnludc glzgl k|jmd acwlz glb znfbd

] N ] . ~ kz gnunfnga a uljulau nczwacjnaz gl b|jmaz yazagaz" fbdu n` njagaz ydu znkyawnxacwlzglb ncglylcglcwnzkd lc Y|luwd Unjd a bd baufd gl z| mnzwduna jdkd jdbdcnalzwagd|cnglczl# Kn yauljlu bd jdc`nuka bd q|l a ulcfbc zlf|ngd zl e|zjaea yuljnzaujdc ba z|zdgnjma lcknlcga8 ba jdczngluajnc glb aedb njndc nzkd jdkd ynlgua acf|baugl ba flzwnc gl bdz yawundwaz q|l maeac yauwnjnyagd lc ba yudlxa zlyauawnzwa gl Baulz"dj|uunga lc 1=0= -197.#19 G l nf|ab kdgd" cd `abw ba klcjnc gl jaga |cd gl bdzyudmdkeulz gljnkdccnjdz q|l" pncj|bagdz d cd jdc ba ulp|lbwa ncglylcglcwnzwa" zl

TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT

19 Baulz lz |c y|lebd glb ncwlundu gl ba nzba" gdcgl lc 1=0=" knlcwuaz ba ljdcdka ax|jaulualcwuaea lc `uacjd gljanknlcwd ~ lb ja` glzy|cwaea jdkd lb ulcfbc ljdcknjd yuncjnyab gl ba jdbdcna"z|ufn bd q|l zl jdcdjl lc ba mnzwdundfua`a y|luwduunq|la jdkd lb Funwd gl Baulz# A Uakc LklwlundElwacjlz zl bl awune|~l maelu lzjunwd ba yudjbaka zlyauawnzwa q|l ncjb|a ba aedbnjnc gl ba lzjbapnw|g jdkdyunklu y|cwd yaua lb ulduglcaknlcwd gl ba zdjnlgag y|luwduunq|la b|lfd gl q|l zl gljbauaua bancglylcglcjna gl Y|luwd Unjd# Wab yudyznwd znupn gl facjmd yaua q|l paundz lzjbapdz zl aplcw|uauac az|kauzl a ba flzwa zlyauawnzwa" y|lzwd q|l" aglkz" abf|cdz yudynlwaundz gl lzjbapdz q|l bngluaudc baulp|lbwa yudklwnludc z| bneluwag a jakend gl q|l yauwnjnyauac lc ba knzka#

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

18/22

:7 KAUA K AUFAUNWA @BDULZ JDBBAXD

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vn cwlu 5911.8 1=+:=#

glzwajaudc ydu z| abdj|jndclz aedbnjndcnzwaz lc ba jdbdcna ~ ba klwuydbn lzyadba# Ab

`ncab gl j|lcwaz" baz ulelbgaz lzjbapaz ayauljac kdg|bagaz ydu ba yudylcznc gljdczwu|nu |ca c|lpa glkacga gl klkduna q|l mnjnlua ncwlbnfnebl ba pdb|cwag gl cajnclc ba wua~ljwduna mnzwunja gl |c yaz azlgnagd ydu gdz wnydz gl jdbdcnabnzkd8 lb lzyadb ~lb lzwagd|cnglczl# Ylud lzwa c|lpa glkacga gl klkduna zlf|a awaga a pnlhaz `dukaz glgau ab dbpngd dwuaz mnzwdunaz yazagaz ~ kawnxau dwuaz kacluaz gl uljdugaubaz# Lbjlcwlcaund gl ba aedbnjnc lcja|xagd ydu d`njndzdz ydbwnjdz ~ j|bw|uablz glcdwaea ba-glz.klkduna gl baz jdczynuajndclz" ulelbndclz ~ `|faz gl bdz lzjbapdz# Lc z|ka"jdkyduwaea |ca z|luwl gl glzawlcwd glzpd ulzyljwd a baz bawlcjnaz gl gnzjunklc"kaufncajnc ~ glznf|abgag ydu uaxdclz gl uaxa d jdbdu gnkacagaz glb yazagd lzjbapnzwa#

C d dezwacwl" yaua lb k nzkd gljlcnd q|l ba lzjbapnw|g clfua j|kyba bdz jnlcadz gl z| luuagnjajnc lc Y|luwd Unjd" ba j|bw|ua ydy|bau zl lkylaea lc majlu zdcduaba ulbajnc klkduna$ mnzwduna gl ba lzjbapnw|g# Yaua ba gjaga gl 1>69" paunazjdkydznjndclz k|znjablz glb y|luwduunq|ld Wnwd J|ulw Abdczd `|ludc lcwdcagaz ydu lbjacwacwl gl zabza" lb ydcjld Ylwl L b Jdcgl Udguf|lx" lc glhd gl |ca lcw uaaebl`|znc gl ulklkduajnc gl z|` unknlcwdz" lzyluacxaz ~ bneluajnc # Eaeaba lpdja lbklujagd acwnbbacd lzjbapnzwa ~ baz acf|zwnaz z|`ungaz ydu baz `aknbnaz zlyauagaz jdkdyudg|jwd gl ba jdkyuaplcwa gl clfudz q|l jdc funbblwl lc lb ynl ~ z|z j|luydzlcjaglcagdz yazaeac a zlu |ca pabndza ydzlznc yaua z|z jdkyuagdulz# Ba blwua gl bajacjnc yulzlcwa a Eaeaba" jdkd |c lzjbapd q|l Yauwl gl z| duf|bbd ylugn ydu lbyuljnd yafagd ? ~ lb ylczau gl |c ydznebl akd q|l `nf|ua a Eaeaba jdkd abf|nlc q|l C |cja e|zja ydu z| klcwl gl abfc ga zlu bneluagd# L z |c clfud q|l wuaeaha ~ c|cjazl kl ma q|lhagd # Ylud jdkd Eaeaba zbd ylugn yauwlgl z| duf|bbd " lua z| glzld cdkdunu lc jaglca# Lc \ c wdq|l ya ^ akeadlb wlka jlcwuab lz lb pabdu gl aq|lbbdz clfudz

lzjbapdz q|l zl abxaudc lc jdcwua glb ~|fd q|l bdz dyunk a8 A eacgdc lu elke $ ^ zl`|l ^akead a gl`lcglu bd z|~d $ G lkdzwu z| pabdu $ ^ lc ba b|jma ja~ $ Ydu bd q|l`|l z| duf|bbd # Ba klkduna gl wablz b|jmaz cd q|lgaua eduuaga yluylw|aklcwl jdkd zncd m|e nluac zngd8 M d~ uljdugakdz aq| ab wufnjd ^akead$ Jdkyalud glb waked"f|luulud znc lzj|gd$ A kdu ~ eauuajc gl`lcgn ^ akead$ Jdc ba pnga q|l w|pd #Lcwulwacwd" Ba aedbnjnc cd glha g|gazulzyljwd a ba pdb|cwag gl glc|cjnau ba `auza glbdz z|ebnklz l`ljwdz gl nf|abgag ~ klhduaknlcwd zdjnab" lzyluagdz ydu bdz lzjbapdzbneluagdz a uax gl ba aedbnjnc `dukab lc lb znfbd ]N]# Baz ulcdpagaz jdcwnc|ngaglz glbdz jdcplcjndcabnzkdz uajnablz ~ zdjnablz q|l ba lzjbapnw|g clfua flclu wdgapa y|hacydu zlu z|yluagaz#

Jdk d |ca fuac lzyluacxa

majl wnlkyd q|l bblflcwul jdudz ~ abaeacxazba aedbnjnc"ba aedb njncYlud wdgapalb clfud jaknca"

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

19/22

-G LZ.KLKD UNA LC WDUCD A BA LZJBAPNW\G C LFUA :

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

20/22

:0 KAUA KA UFAUNWA @BDULZ JDBBAX D

J ncjnccawn U dkacjl Ulpnlv:9 -Vn cwlu 5911.8 1=+:=#

Lc z| auwnj|bajnc" lb mludzkd gl bdz aedbnjndcnzwaz bneluablz `nf|uaua jdkd

yduwalzwacgauwl glb yudfulzd kawlunab ~ kduab gl ba yawuna jundbba#Znc lkeaufd" ba klkduna mludnja glb aedbnjndcnzkd ~ gl bdz aedbnjndcnzwaz cdy|gd majlu eduuag|ua gl baz wlczndclz uajnablz ~ zdjnablz ulz|bwacwlz gl ba lzjbapnw|gclfua# Ba jdczwu|jjnc gnzj|uznpa gl z|hlwdz clfudz blablz ~ gjnblz zl akyauaea lcjdcplcjndcabnzkdz q|l ac|baeac ba z|yluajnc gl yujwnjaz gl gnzjunklc ydu uaxdclz gluaxa" jdbdu ~ jbazl# Wablz yujwnjaz lc l`ljwd dezwaj|bnxaeac bd q|l k|~ yudcwd k|jmdzbneluwdz ~ z|z glzjlcgnlcwlz az|knludc jdkd gluljmdz -ajjlzd a ba lg|jajnc"yauwnjnyajnc lc ba bng ydbwnja" kdpnbngag ljdcknja ~ zdjnab" lwjwlua#. yudyndz glz|hlwdz bneulz# Lcwdcjlz" lc lb yulzlcwl ncklgnawd gl ba zdjnlgag ydzwaedbnjndcnzwa yauaknlkeudz gl bdz lzjbapdz bneluagdz ~ z| glzjlcglcjna" cn ba klkduna dyudendza gl balzjbapnw|g c n ba klkdu na mludnja glb aedb njndc nzkd ayaulcwaeac `nf|uau jdkd ul`lulcwlzyaua lb aglbacwd gl z|z c|lpaz b|jmaz# Ncjb|zd" ba ulklkduajnc gl baz ulelbgaz gl z|zacwlyazagdz `|l wudjaga ydu ba glc|cjna gl baz ulbajndclz gl ydglu uajnabnxagaz q|lawahaeac z|z ulcdpagdz mdu nxdcwlz gl l}yljwawnpaz#11

Yaua lb znfbd ]]" lb aedbnjndcnzkd zlf|nua h|facgd |c yaylb `|cgaklcwab lc bazcauuawnpaz gnzy|lzwaz a `nhau z| klkduna lc zncwdca jdc ba mdcua glb yudjluawd jundbbdq|l dunlcw baz glkaujajndclz gl ba nglcwngag y|luwduunq|la lc lb znfbd -lb ]N].jauajwlunxagd jdkd ydja gl z| glzyluwau # Lc k dgabngag gl wl}wdz blfnzbawnpdz"aq|lbbaz cauuawnpaz jdcwnc|auac glzgne|hacgd baz b|jmaz lzjbapaz" knlcwuaz l}ydcguacbaz yujwnjaz uajnzwaz `|lua glb jdcwl}wd zdjnab y|luwduunq|ld# Yaua bdz adz gl 1>

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

21/22

-G LZ.K L K D U N A L C W D U C D A B A L ZJ B A P N W \ G C L F U A :6

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

DEUAZ J NWAG AZ

A jwaz glb Zlcagd glb L zwagd B neu l A zdjnagd gl Y|luw d Un jd# Zywn ka A zakebla B lfnzbawn pa# Yun kluaZlznc Du gncauna# A d 1>6 :# Zac H|ac8 Agkncnzwuajnc gl Zlupnjndz Flcluablz"1>67#

A ydc wl Uakdz" B dba# F ldfua`a gnzj|uznpa glb bk nwl glb jdbdu8 bdz wl}wd z gl W ayna acwlba uaxa # A jwaz gl W ayna# L zjun wdulz glb znfbd ] N ] pdb# :# Lg# U|ec AblhacgudK dulnua# Zac H|ac8 L gnwd unab B L A " 59918 66+=::.8 570+5# 1:7+1.8 >6+1==#

Fdcxblx" Bnena# Lcwul lb wnlkyd ~ ba klkduna8 bdz ncwlbljw|ablz ~ ba jdczwu|jjnc glbnkafncaund cajndcab lc Y|luwd Unjd" 1=09+1=>= # N kflclz l nkafncau ndz cajndcab lz lclb |bwuakau lzyadb# Lg# Jdcz|lbd C auachd D udp nd ~ Jaubdz Zluuacd# K agung 8Jdc zlhd Z|ylund u gl Nc plzwnfajndc lz Jnlcw `n jaz" 1>>>8 5=1+5>0#

Mlncl" Mlncunjm# Lb eaujd gl lzjbapdz" A blkacn a# J |lcwd gl nc pnluc d ~ dwuaz ydlzaz#E|lcdz A nulz8 L b A blym" 599=# 57:+5

7/31/2019 (Des)memorias en torno a la esclavitud negra y la abolicin Puerto Rico siglo XIX

22/22

:= KAUA K AUFAUNWA @BDULZ JDBBAX D

Jncjnccawn Udkacjl Ulpnlv:9 -Vncwlu 5911.8 1=+:=#

Q|nblz" Lgfau# Yubdfd# Ablhacgud Wayna ~ Unplua" B a j|auwludca# G uaka dunfncab lc wu lz

ajwdz# Zac H|ac8 N czwnw|wd gl J|bw|ua Y|luwduu nq|la$ L gnwd unab gl ba \cnpluzngaggl Y|luwd Unjd" 5996# 1+51#Uakdz Ylula" Udeluwd# B nw luaw| ua y|luw duu nq|la glb znfbd ] N ] lzjun wa ydu clfudz# Deuaz

lcjdcwuagaz gl L bl|wlund G luo lz" K ac|lb A bdczd Yn xau ud ~ Hdz U akdz E uacz# A cwdbdfa glba bnwluaw|ua y|luwduunq|la clfua lzjunwa ydu clfudz" 1==9+1>59# Zac H|ac8 AwlcldY|luwd uun q|ld" 599>#

Ulab Ajaglkna Lzyadba# G njjndcau nd gl ba b lcf|a jazwlbbac a jdky|lzwd ydu ba U lab A jaglkn aL zyadba# Wdkd N# Zlf|cga nkyulznc jduulfnga ~ a|klcwaga# Kagung8 HdajmcNeauua# 1669#

# G njjndcau nd gl ba blcf|a jazwlb baca" lc q| l zl l} yb nja lb plugaglud zlcw ngd gl baz pdjlz" z|caw|uablxa ~ jabngag" jdc baz `uazlz d kdgdz gl maebau" bdz yudpluendz d ul`uaclz" ~ dwuaz jdzazjdcplcnlcwlz ab |zd gl ba blcf|a _###[# Wdkd N# Kagung8 Nkyulcwa gl @uacjnzjd glbMnluud" 1650#

Ulpnzwa gl Y|luwd Unjd# Lgnwdunab# Ulglcjnc dbpngaga# 5: kauxd 1=>:#Za`uaczon" U|gnflu# Udkacwnjnzkd8 |ca dgnzla glb lzyunw| ablkc# Eaujlbdca8 W|zq|lwz

L gnwd ulz" 599>#Zjnduwncd" Kaua Znbpaca# \ca ulpnznc juwnja gl bdz kdgdz mnzwunjdz lc q|l

`lkncnzkdz ~ kdpnknlcwdz lwcd +ydb wnjdz zl mac auwn j|bagd # @ axlcgd F clud#J duyd" P ndbcjna l Ydglu -599=.# Vle# 7 aeunb 5919#

Zdjnlgag Aedbnjndcnzwa Lzyadba# Yu dyafacga ac wn +lzjbapnzwa# B a aedbn jnc gl ba lzjbapnw |g lcY|luwd U njd# U l|cn c jlbleuaga lc lb W lawu d C ajndcab gl ba ylua" ydu b a ZdjnlgagA edbnjndcnzwa L zyadba" lb ga 5< gl lclud gl 1= 6: # Kagung8 Zdjnlgag AedbnjndcnzwaLzyadba"1=6:#

#Yu dyafacga acw n+lzjbapn zwa# B a aedbn jnc gl ba lzjbapn w|g lc Y|lu wd U njd# Yu nk ludz l ljwdzgl baB l~ gl 55 gl kaux d gl 1= 6: # K agung 8 Zdjnlgag A edb njndcnzwa Lzyadba" 1=6:#

Wayna ~ Unplua" Ablhacgud# B a j|auwludca# G uak a dunfncab lc wu lz ajwdz# 1=06# Zac H|ac?N czwnw|wd g l J|bw|ua Y|luwduu nq|la$ L gnwd unab gl ba \ cnpluzngag gl Y|luwd Unjd"5996#

\ c C lfud# L czlag ab q|l cd zael# L b jbakdu glb yaz" < kauxd 1==>#V lzw+G |uc" A bac# Y|luwd Unjd8 W ml Yblaz|ulz acg W ua|kaz d` Uajl# Jlcwud Hd|ucab

16#1 -Zyu ncf 599#