DEPARTAMENTO DE XEOGRAFÍA E HISTORIA

CURSO 2018 – 2019

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

MEMBROS DO DEPARTAMENTO

BELLÓN PATIÑO, TERESA Mª FERRER GARCÍA, JULIÁNMOSQUERA CAMBA, XOSÉ LUÍS

ORJALES PONCE, MERCEDESRUIBAL VAAMONDE, DELFINA

VILAS FERNÁNDEZ MERCEDES

Xefa do departamento: Teresa María Bellón Patiño

INDICE 1. Introdución e contextualización 2.Programación damateria de xeografía e historia en Primeiro de ESO3.Programación de xeografía e historia en Segundo de ESO4.Programación de xeografía e historia en Terceiro de ESO5.Programación de xeografía e historia en Cuarto deESO6.Programación de Historia do Mundo Contemporáneo enPrimeiro de Bacharelato7. Programación de Historia da Arte enSegundo de Bacharelato8.Programación de Historia de España enSegundo de Bacharelato 9. Programación de Xeografía de Españade 2º Bacharelato 10 Materiais e recursos 11. Educación envalores 12 Proxecto lector 13. Plan de convivencia 14. Elementostransversais segundo a LOMCE 15 Competencias a traballarsegundo a LOMCE 16 Actividades complementarias eextraescolares 17.Plan de integración das TIC,s18 Indicadores delogro 19Mecanismos de revisión da programación e procesos demellora

INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓNA presente Programación Didáctica da materia de Xeografía eHistoria segue os acordos aprobados pola CCP do día 17 deSetembro de 2018 na cal se recordou que estas deben informarsempre dos seguintes elementos: obxectivos, contidos, criterios deavaliación, estándares de aprendizaxe e criterios de cualificación.Seguindo os criterios da LOMCE no curso 2018-2019 a materiade Xeografía e Historia tratará estas disciplinas de maneira máisou menos equitativa nos tres primeiros cursos da ESO. Xa en 4ºde ESO o temario basease na explicación da Historia . AXeografía organízase no primeiro ciclo ( 1º,2º e 3º ) en dousbloques:o medio físico e o espazo humano. No segundo ciclo ( 4ºESO ) só se abordará en relación coa disciplina xeográfica o temada globalización. A Historia seguirá un criterio cronolóxico aolongo dos catro cursos da ESO. No Bacharelato abordarase aHistoria en 1º de Bacharelato( Mundo Contemporáneo ) e 2º deBacharelato( Historia de España ). A Xeografía conta cunhamateria en 2º de Bacharelato ( Xeografía de España ) e por últimoimpartirase neste Departamento tamén en 2º de BacharelatoHistoria da Arte.

Respecto aos profesores contamos con dous novos membros noDepartamento, Mercedes Orjales Ponce e Mercedes VilasFernández, a cal forma parte do Departamento de Filosofía ecomparte algunhas materias co noso Departamento

O instituto no que traballamos acolle un alumnado bastantevariado pois algúns rapaces proceden do propio Betanzos e outrosdun entorno máis rural co cal as posibilidades de aprendizaxe sonun pouco distintas nun e noutro caso. O número de alumnos ébastante elevado, e cada ano vai a máis ao acoller alumnos dunhacomarca bastante poboada o cal provoca que o traballo doprofesor ás veces sexa un pouco máis complicado que noutroscentros onde a ratio profesor alumno é máis baixa.

PRIMEIRO DE ESO

OBXECTIVOS

1. Utilización dos mapas para adquirir as destrezasnecesarias de cara á localización de lugares utilizandodatos e coordenadas xeográficas e para obter informaciónsobre o espazo representado a partir da lenda e dasimboloxía.

1. Elaboración de mapas sinxelos utilizando, de paso, ainformática.

2. Interpretación da paisaxe e do seu contorno, identificandoos seus trazos característicos, así como relacionar oselementos físicos, recursos e formas de asentamento tantorurais como urbanos.

3. Identificar e explicar o impacto que a acción humana tensobre o medio, analizando as súas causas e efectos, asícomo investigar que medidas podemos empregarpara prevelos e limitalos.

4. Análise e comentario de documentos de carácter históricopara aproximarse á interpretación sobre os cambios e aevolución da prehistoria e historia antiga no mundo, naPenínsula Ibérica e en Galicia.

5. Manexo de mapas históricos e documentos que axuden acomprender o impacto e a extensión da revoluciónneolítica.

6. Análise e utilización crítica de fontes históricas

CONTIDOSBloque 1. O medio físico -A Terra: A Terra no sistema solar -A representación da Terra. A escala e a linguaxe cartográfica -As proxeccións e os sistemas de coordenadas. As imaxes desatélite e os seus usos -A localización. Latitude e lonxitude -Os trazos fundamentais do relevo no mundo. Elementos efactores do clima. Diversidade climática do planeta -O medio físico do mundo e de Europa: relevo e hidrografía- As unidades do relevo europeo-Os conxuntos bioclimáticos europeos-Os problemas medioambientaisBloque 3. A Historia-As fontes históricas-As etapas históricas-O vocabulario histórico e artístico-A evolución das especies e a hominización-O Paleolítico e o Neolítico-A prehistoria galega: megalitos e petroglifos-A Idade Antiga: Mesopotamia e Exipto. Sociedade, economía,arte, relixión e política-O mundo clásico. Grecia. As polis gregas e a súa expansión-O mundo clásico. O imperio de Alexandre Magno e os seussucesores-O mundo clásico. Grecia e o helenismo: arte, ciencia, teatro efilosofía-O mundo clásico. Roma. Organización política nas suas etapas.O cristianismo-O mundo clásico. A arte romana-A Península Ibérica: pobos prerromanos e Hispania romana

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS(en negrita os estándares considerados contidos mínimos )

- Explica como influen os movementos astronómicos noreparto dos climas do planeta

- Analiza un mapa de fusos horarios- Distingue distintas proxeccións

- Distingue tipos de mapas- Localiza un punto xeográfico nun planisferio segundo as

coordenadas xeográficas- Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo

europeo e mundial- Elabora climogramas - Identifica distintos climas nun climograma- Busca noticias en diferentes medios relacionadas coa

problemática medioambiental- Enumera as principais agresións que sofre o medio

ambiente- Nomea distintas fontes históricas- Ordena temporalmente feitos históricos - Utiliza vocabulario histórico e artístico- Realiza eixes cronolóxicos e mapas históricos- Explica a diferenza entre Paleolítico e Neolítico- Analiza a transcendencia da revolución neolítica- Describe a forma de organización socio-económica e

política de Mesopotamia e Exipto- Diferenza as principais características da arte exipcia e

mesopotámica- Compara a democracia grega coas actuais- Elabora un mapa das colonias gregas no Mediterráneo- Elabora un mapa do imperio de Alexandre Magno- Caracteriza a estrutura socio-política e económica das polis

gregas- Explica as características da arte grega e a súa evolución no

tempo- Fai un esquema coas distintas etapas da historia política

de Roma- Explica as características da arte romana - Compara obras arquitectónicas e escultóricas de época

grega e romana- Investiga en que aspectos actuais se mostra a herdanza

romana

TEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXE Algúns estándares de aprendizaxe poderán ser traballados nunhasoa hora de clase como é o caso de aprender a localizar lugaresnun mapa segundo a latitude e lonxitude. Outros como o dominiodo vocabulario histórico e artístico obviamente van ser acadadospouco a pouco ao longo do curso. Para o seu reparto ao longo docurso todos os que teñen que ver coa Xeografía impartiranse noprimeiro trimestre e parte do segundo. A segunda parte dosegundo trimestre e o terceiro quedarán para a explicación dosque teñen que ver coa historia.Todos os estándares serán avaliados mediante probas escritas aexcepción de algún relacionado coa busca de noticias endiferentes medios ou coa elaboración de pequenas investigaciónsque serán valorados como traballo de clase.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Realizaranse tres avaliacións . A nota será o resultado desumar as cualificacións obtidas como media do resultado dediferentes probas escritas que valerán un 80% da nota coavaloración do esforzo realizado diariamente: traballo na aula,tarefas da casa, ata un máximo de 2 puntos (20% da nota).

As dúas primeiras avaliacións irán acompañadas por unharecuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia,dita recuperación consistirá nun exame que puntuará sobre 8, édicir, que equivalerá ó 80% da nota de avaliación e seguiráaplicándose a valoración debida ó esforzo diario. A terceiraavaliación terá recuperación só no caso de que o alumno teñacomo mínimo unha avaliación aprobada. De non ser así irádirectamente á proba de setembro na que entrará toda a materia.Os alumnos que teñan unha ou dúas avaliacións aprobadaspoderán facer unha recuperación final no mes de xuño.

AGRUPAMENTO DE 1º DE ESO.

Para eles mantense a programación de 1º da ESO, pero oscontidos serán adaptados ás necesidades específicas dos alumnos,

prevéndose unha menor complexidade e a utilización deactividades axeitadas ao nivel dos nenos/as. Hai que recalcar queno caso de que estes alumnos pasen á proba extraordinaria deSetembro terán que facer o mesmo exame que o resto dosalumnos de primeiro

EXÁMES DE PENDENTES DE PRIMEIRO DA ESO

Realizaranse tres exames nas datas marcadas pola xefatura deestudios. Dous serán exames parciais e o terceiro será un examefinal. Aprobando os dous exames parciais non hai que presentarseó final. No caso de suspender un parcial faise o exame final contoda a materia. De non presentarse ó primeiro parcial sen causadebidamente xustificada, non poderá tampouco presentarse ósegundo, tendo que concurrir directamente ó exame final. Oexame de setembro faise con toda a materia.

No primeiro parcial os alumnos examinaranse da parte dexeografía e no segundo da parte de historia.

Como reforzo para a recuperación das materias pendentes, osalumnos/as teñen á súa disposición os distintos profesores dodepartamento para solventar as dúbidas que poidan ter napreparación dos exames, así como a posibilidade de realizaractividades específicas que, titorizadas polo departamento sirvande complemento ás explicacións que puntualmente soliciten ósmembros do departamento

O libro de texto elixido para impartir esta materia de 1ª de ESO éda editorial Vicens Vives.

SEGUNDO DE ESO

OBXECTIVOS

1. Adquirir e utilizar o vocabulario específico da área conprecisión e rigor.

2 Analizar a información obtida a través de diferentes fontes de información directa (enquisas, traballos de campo etc.) e indirecta(vídeos, imaxes, obras de arte etc.).

3. Manexar e interpretar correctamente diferentes instrumentos detraballo xeográfico e histórico: as gráficas, os mapas, as seriesestatísticas, etc

4. Elaborar gráficos e mapas conceptuais para representar osaspectos históricos e xeográficos traballados.

5 Clasificar os distintos tipos de cidades existentes segundo ossistemas de produción e as actividades económicas que sepractican nelas.

6 Identificar o sistema urbano das cidades do mundo, España eGalicia.

7 Identificar a distribución da poboación no planeta, España eGalicia, entender o concepto de densidade de poboación eespecificar os factores que condicionan a distribución (factoresfísicos, históricos e económicos).

8 Diferenciar entre poboamento rural e urbano

9 Explicar as consecuencias do progresivo avellentamento dapoboación mundial e valorar as posibles consecuencias dosdesequilibrios actuais e futuros.

10 Coñecer as distintas fases da evolución da poboación mundial,comparando os réximes demográficos dos paísesdesenvolvidos e dos países subdesenvolvidos.

11 Analizar as características da poboación de Galicia e deEspaña: taxa de natalidade , taxa de mortalidade, crecementovexetativo, esperanza de vida, pirámides de idade, distribuciónno territorio etc.

12 Realizar actividades relacionadas co estudio demográfico:elaborar e interpretar pirámides de poboación, realizar cálculosde densidades de poboación, taxas, interpretar seriesestatísticas etc.

13 Comprender as causas dos movementos migratorios e clasificaros distintos tipos de migracións segundo as causas que asmotivan, o destino ao que se dirixen; a súa forma e mais a súaduración.

14 Identificar os fluxos migratorios na actualidade e analizar aevolución dos movementos migratorios en España e Galicia.

15 Definir a poboación activa e comprender a súa distribución porsectores económicos

16 Valorar a incorporación da muller ao mundo laboral.

17 Ordenar os acontecementos históricos en eixes cronolóxicos elocalizalos no espazo co fin de adquirir unha perspectiva globalda evolución histórica da Humanidade

18 Coñecer as orixes do Islam, identificar os seus preceptosbásicos e analizar as diferentes fases da súa expansión tras amorte de Mahoma.

19 Localizar nun eixe cronolóxico as distintas etapas da historiade Al-Andalus e comparar o sistema político e a organizaciónestatal de Al-Andalus desde a época do Emirato dependente atao reino nazarí de Granada.

20 Recoñecer os distintos grupos que formaban a sociedade de Al-Andalus e comprender as causas das conversións relixiosas, asícomo coñecer a base económica de Al-Andalus e identificar oscultivos e as innovacións técnicas que os árabes introducironna Península

21 Analizar as causas e a evolución da Reconquista, así como oproceso de repoboamento dos territorios ocupados, localizandono mapa as etapas máis importantes.

22 Analizar os elementos que propiciaron o nacemento dofeudalismo

23 Explicar a composición e os trazos distintivos dos distintosestamentos da sociedade medieval: modo de vida, nivel deriqueza, actividades económicas, etc. así como coñecer ospactos de fidelidade e vasalaxe que establecían os distintosgrupos sociais que integraban o sistema feudal.

24 Describir distintos edificios característicos do mundo rural daIdade Media: o castelo, o mosteiro, as vivendas doscampesiños, etc., así como outras manifestacións artísticas.

25 Saber como estaba organizada a Igrexa na Idade Media.

26 Coñecer as orixes da cidade medieval, identificar os seusprincipais edificios e recoñecer as actividades económicas quese desenvolvían no seu interior, dedicando unha especialatención ao funcionamento dos gremios e a aparición daburguesía.

27 Identificar e localizar no mapa as principais rutas comerciais ecentros mercantís da Idade Media.

28 Analizar as causas do renacer cultural das cidades no séculoXIII e valorar a función cultural e ideolóxica das universidadesa partir deste momento.

29 Explicar os trazos distintivos da arte gótica en Europa, Españae Galicia na súas diversas manifestacións: arquitectura,escultura e pintura.

30Coñecer as causas da crise da Baixa Idade Media (séculos XIV e XV )

31 Identificar as características e a evolución dos reinos cristiánsdesde o século XII ata finais da Idade Media e a súaorganización política.

CONTIDOSBloque 1. O medio físico-A localización. Latitude e lonxitude-Características do medio físico de España e de Galicia-Elementos e factores climáticos. Os climas de España e de Galicia-Diversidade de paisaxes naturais en España e Galicia-Os problemas medioambientais en EspañaBloque 2. O espazo humano-A poboación mundial. Modelos demográficos e movementos migratorios-A poboación europea. Distribución e evolución-A poboación española. Evolución, distribución e dinámica. Os movementos migratorios-A poboación galega. Evolución, distribución e dinámica. Os movementos migratorios-O proceso de urbanización no planeta-A cidade e o proceso de urbanización europeo-A cidade e o proceso de urbanización en España e en GaliciaBloque 3. A historia-As fontes históricas-Vocabulario histórico e artístico-A Idade Media. Concepto e división en sub-etapas-A caída do Imperio Romano en Occidente. División política e invasións xermánicas-O imperio bizantino e os reinos xermánicos-O feudalismo-O Islam. A Península Ibérica: invasión musulmá e evolución de Al-Andalus-Os reinos cristiáns na Península-Reconquista e repoboación

-A expansión comercial europea e a recuperación das ciudades. A crise da Baixa Idade Media: a “Peste Negra “ e as súas consecuencias

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE ( en negrita aparecen sinalados os considerados contidos mínimos ).

-Busca as coordenadas xeográficas de determinados lugares da Terra-Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevoespañol-Sitúa nun mapa físico as principais unidades do relevo galego-Compara zonas bioclimáticas españolas utilizando imaxes-Analiza fotografías que mostren paisaxes naturais galegas-Recolle información de diferentes medios sobre os problemas medioambientais de España e Galicia-Localiza nun mapamundi as áreas máis densamente poboadas do mundo-Explica os efectos das migracións nos países de acollida ede saída-Analiza a pirámide de poboación española e galega-Coñece o proceso da emigración galega, as súas etapase destinos principais-Fai un mapa de cidades moi poboadas do mundo-Fai un esquema comparativo entre o rural e o urbano-Elabora gráficos de distintos tipos con datos relacionados coa xeografía humana-Nomea varias fontes históricas-Ordena temporalmente feitos históricos-Realiza algún mapa histórico da Idade Media

-Compara as formas de vida dos romanos coas dos reinos xermánicos-Explica a relación entre os señores e os campesiños na sociedade feudal-Comprende as orixes do Islam e o seu alcance posterior-Explica a importancia de Al-Ándalus na Idade Media-Interpreta algún mapa da Reconquista na Península-Explica a importancia do Camiño de Santiago naIdade Media-Describe as características da arte románica, gótica e islámica-Comenta nas súas liñas máis básicas algunhaobra de arte medievalTEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXEComo no caso de 1º de ESO serán traballados entreas tres avaliacións, algún precisan pouco tempocomo pode ser buscar coordenadas xeográficas ouconstruir mapas que se poderán elaborar nunha únicasesión, outros como pode ser describir característicasde obras de arte, analizar fotografías, compararfeitos históricos poden levar como mínimo tressesións.

COMPETENCIAS BÁSICAS A DESENVOLVER EN PRIMEIRO E SEGUNDO DA ESO

1.Competencia social e cívica Comprender o concepto de tempo histórico.

Identificar a relación multicausal dun feito histórico e assúas consecuencias.

Coñecer os principais acontecementos da Prehistoria, IdadeAntiga e Idade Media

Comprender o funcionamento das sociedades, o seu pasadohistórico, a súa evolución e transformacións.

Desenvolver a empatía mediante a comprensión das acciónshumanas do pasado.

Expresarse de forma asertiva e mostrar unha actitudefavorable ao diálogo e mais ao traballo cooperativo.

2. Tratamento da información e competencia dixital Relacionar e comparar a información procedente de diversas

fontes: escritas, gráficas, audiovisuais, etc. Contrastar a información obtida e desenvolver un

pensamento crítico e creativo. Elaborar a información transformando os datos recollidos e

traducíndoos a outro formato ou linguaxe. Empregar as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías da

información e a comunicación na procura e o procesamentoda información.

3. Competencia en comunicación lingüística Utilizar adecuadamente o vocabulario propio das ciencias

sociais para construír un discurso preciso. Desenvolver a empatía e interesarse por coñecer e escoitar

opinións distintas á propia. Utilizar diferentes variantes do discurso, en especial, a

descrición e a argumentación. Ler e interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxes

icónicas, simbólicas…

4.Competencia matemática Elaborar e interpretar eixes cronolóxicos. Analizar e comprender os datos cuantitativos recollidos en

táboas, gráficos e diagramas.

Facer cálculos matemáticos de números enteiros eporcentaxes para chegar a conclusións

5. Competencia para aprender a aprender Buscar explicacións multicausais para comprender os

fenómenos sociais e avaliar as súas consecuencias. Utilizar distintas estratexias para organizar, memorizar e

recuperar a información: esquemas, resumos etc. Participar en debates e contrastar as opinión persoais coas

do resto de compañeiros. Desenvolver o gusto pola aprendizaxe continua e mais a

actualización permanente.

6. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

-Saber argumentar de forma coherente e lóxica as explicaciónsde conceptos e fenómenos estudados

-Tomar conciencia do que se sabe e do que falta por aprender

-Asumir responsabilidades e tomar decisións con respecto áplanificación do proceso de resolución das actividades propostas

CRITERIOS DE AVALIACIÓN.

1. Describir os trazos sociais, económicos, políticos, culturais eartísticos que caracterizan a Europa medieval

2. Situar no tempo e no espazo as diversas unidades políticas quecoexistiron na Península Ibérica durante a Idade Media,distinguindo as súas peculiaridades e recoñecendo na Españaactual exemplos da pervivencia do seu legado cultural eartístico.

3. Valorar a identidade do período medieval galego nos seusmomentos fundamentais, destacando o papel hexemónico queexerce a Igrexa na economía, na cultura ou na articulación dopoboamento e establecendo unha relación entre as súas crisessociais e a xeral do feudalismo.

6. Describir os factores que condicionan os comportamentos emovementos demográficos, utilizando os conceptos eindicadores básicos, caracterizando as tendenciaspredominantes e aplicando este coñecemento á análise doactual réxime demográfico de Galicia e España.

7. Analizar o crecemento das áreas urbanas e as súas novasmodalidades, a diferenciación social e funcional do espazourbano e algúns dos seus problemas, aplicando estecoñecemento a exemplos de cidades españolas e galegas.

9. Realizar de forma individual e tamén en grupo, coa axuda doprofesor, un traballo sinxelo de carácter descritivo sobre algúnpazo ou mosteiro da comarca, utilizando fontes diversas(prensa, bibliografía, páxinas web, etc.), seleccionando ainformación máis relevante, integrándoa nun esquema ouguión e comunicando os resultados do estudo

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Realizaranse tres avaliacións . A nota será o resultado desumar as cualificacións obtidas como media do resultado de

diferentes probas escritas que será un 80% da nota coa valoracióndo esforzo realizado diariamente: traballo na aula, tarefas da casa,(20% da nota).

As dúas primeiras avaliacións irán acompañadas por unharecuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia,dita recuperación consistirá nun exame que puntuará sobre 8, édicir, que equivalerá ó 80% da nota de avaliación e seguiráaplicándose a valoración debida ó esforzo diario. A terceiraavaliación terá recuperación sempre e cando o alumno teña comomínimo unha avaliación aprobada. De non ser así o alumno irádirectamente á proba extraordinaria de setembro con toda amateria. No mes de xuño haberá unha recuperación final para osalumnos que teñan unha ou dúas avaliacións aprobadas.

AGRUPAMENTO DE 2º DE ESO.Para eles mantense a programación de 2º da ESO, pero os

contidos serán adaptados ás necesidades específicas dos alumnos,prevéndose unha menor complexidade e a utilización deactividades axeitadas ao nivel dos nenos/as. No caso de ter quepresentarse á Proba extraordinaria de Setembro deberán realizar omesmo exame que os demáis alumnos de 2º de ESO

ATENCIÓN A PENDENTES DE SEGUNDO DA ESO.

Realizaranse tres exames nas datas marcadas pola xefatura deestudios. Dous serán exames parciais e o terceiro será un examefinal. Aprobando os dous exames parciais non hai que presentarseó final. No caso de suspender un parcial faise o exame final contoda a materia. De non presentarse ó primeiro parcial sen causadebidamente xustificada, non poderá tampouco presentarse ósegundo, tendo que concurrir directamente ó exame final. De nonsuperalo os alumnos deberán presentarse á proba extraordinariade Setembro onde de novo deberán preparar toda a materia.

Como reforzo para a recuperación das materias pendentes, osalumnos/as teñen á súa disposición os distintos profesores doDepartamento para solventar as dúbidas que poidan ter napreparación dos exames, así como a posibilidade de realizaractividades específicas que, titorizadas polo departamento, sirvan

de complemento as explicacións que puntualmente soliciten ósmembros do departamento

O libro de texto é da editorial Vicens Vives, en formatotrimestral.

3º DE ESO

OBXECTIVOS

Entender que as sociedades manteñen unha relación intensaco territorio e entre elas e iso transforma a visión xeográfica ólongo do tempo. Observar como as causas que van modificando a realidadeson sempre múltiples e están interrelacionadas (físicas, políticas,económicas, sociais...). Só dese xeito se pode intentar comprendermellor a realidade na que estamos insertos. Aprender a valorar a variedade cultural, a respectala, a sentilacomo riqueza. Espertar ou potenciar a sensibilidade persoal para apreciar aimportancia de respectar o patrimonio natural e tamén o históricoe artístico e todas as súas vertentes. Tomar conciencia de como o feito de formar parte dunhacomunidade determinada é un dos elementos relevantes paraconstruír a nosa personalidade, polo mesmo, valorar aimportancia de preservar e defender os elementos que nos definen(no noso caso, o feito de ser parte da comunidade galega). Dominar no posible o vocabulario propio da materia eintegralo de xeito normal na nosa maneira de falar. Acadar un dominio básico dos diferentes xeitos deconstrución da información xeográfica (mapas, gráficos, táboas,estatísticas, etc.). Insistir na aprendizaxe da relevancia do traballo en grupo, dasolidariedade, da capacidade de diálogo e de intercambio decoñecementos e, por suposto, de dúbidas.

Valorar a transcendencia que os modelos democráticossupoñen para as comunidades e para o individuo (recoñecementode liberdades, dereitos, participación, etc.). Obter información do pasado manexando distintos tipos defontes con rigor crítico Levar a cabo pequenas investigacións utilizando as técnicasbásicas de indagación características da historia Coñecer a importancia das transformacións acontecidas naIdade Moderna para comprender o mundo no que vivimos Coñecer as principais manifestacións artísticas da arte naIdade ModernaCONTIDOSBloque 1. O medio físico-Localización.Latitude e lonxitudeBloque 2. O espazo humano-Organización política e territorial en España-Os sectores de actividade económica-Os sectores de actividade económica en Europa, España eGalicia-Os sistemas económicos do mundo-Futuro dos recursos naturais.Desenvolvemento sostible-As actividades agrarias-A pesca:tipos e problemática-A industria. Principais áreas industrializadas do mundo-O sector terciario: o transporte-O sector terciario: o comercio-O sector terciario: o turismo-Desenvolvemento desigual. Débeda externa-Tensións mundiais e subdesenvolvemento. Posibles soluciónsBloque 3. A historia-As fontes históricas-Vocabulario histórico e artístico-A Idade Moderna: concepto e datación-O Renacemento e o Humanismo-Arte renacentista e barroca-O estado moderno: monarquías autoritarias, absolutas eparlamentarias-O reinado dos Reis Católicos

-Os descubrimentos xeográficos. Conquista e colonización deAmérica-Conflitos europeos na época dos Austrias. Reforma,contrarreforma, guerras de relixión, a guerra dos Trinta Anos

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS( os estándares subliñados son considerados contidos mínimos )-Localiza lugares nun mapa segundo as súas coordenadasxeográficas-Distingue diferentes tipos de mapas temáticos-Cubre nun mapa político as diferentes provincias ecomunidades autónomas españolas-Compara taxas de reparto da poboación activa por sectores endiferentes países e analiza as conclusións-Fai un esquema comparativo dos sistemas económicoscapitalista e comunista-Define desenvolvemento sostible-Realiza un mapa dos espazos agrarios do mundo-Explica as características das principais paisaxes agrarias domundo-Comenta un mapa da produción de enerxía no mundo-Analiza as vantaxes e inconvenientes dos diferentes tipos deenerxía-Identifica e nomea as enerxías alternativas-Realiza un mapa dos principais caladoiros pesqueiros-Comenta noticias sobre a sobreexplotación pesqueira-Realiza un mapa das zonas máis industrializadas do mundo eextrae conclusións-Enumera os bloques comerciais do mundo e analiza as razónspolas que se constitúen-Fai un mapa dos principais fluxos comerciais do mundo-Describe as características do comercio internacional naactualidade-Identifica os distintos tipos de turismo e os seus efectos-Valora a importacia do turismo na economía española e galega-Comenta noticias de conflitos bélicos no mundo-Nomea e identifica fontes históricas

-Ordena temporalmente algúns feitos históricos relevantes damateria deste curso-Distingue características de réximes monárquicos de tipoautoritario, parlamentario e absoluto poñendo algún exemplo-Caracteriza Renacemento e Humanismo-Cita obras de arte da época do Renacemento-Analiza a monarquía dos Reis Católicos en liñas xerais-Explica as causas que influiron no descubrimento de Américae na conquista e colonización dela-Analiza distintas valoracións sobre a conquista e colonización deAmérica-Elabora un mapa que plasme a expansión das diversasrelixións no século XVI en Europa-Compara as ideas de Lutero coas da igrexa católica-Define ContrarreformaTEMPORALIZACIÓN DOS ESTÁNDARES DEAPRENDIZAXEEn primeiro lugar hai que sinalar que a materia deste curso é moiextensa para ser impartida nun só curso académico. En principiotentarase explicar todo o relacionado coa xeografía nos dousprimeiros trimestres e a parte de historia no terceiro, podendoestar este reparto suxeito a modificacións. Algúns estándarespoderán ser impartidos nunha soa clase como os que teñen quever coa realización de mapas, definicións, localizar lugares nunmapa, comentario de noticias. Outros requiren unha maiordedicación como pode ser ordenar temporalmente feitos históricosxa que é unha destreza que se vai adquirindo ao longo do cursosegundo se van adquirindo os coñecementos. Non todos seránavaliados mediante exame, algúns poderán ser avaliadosoralmente na clase como o comentario de noticias

ACTITUDES Preocupación polos problemas ós que se enfronta omedio natural. Interese polo coñecemento da organización política donoso mundo. Rexeitamento das grandes desigualdades de poderentre uns Estados e outros do planeta.

Preocupación pola situación dos refuxiados do mundo,e toma de conciencia das razóns da necesidade de emigrar. Sentimento de pertenza a UE. Rexeitamento das situacións de desigualdadeeconómica no mundo. Valoración das distintas actividades económicas epreocupación polos efectos ambientais das mesmas. Toma de conciencia do carácter finito de grande partedos recursos naturais. Preocupación polo impacto ambiental que ten aexplotación dos recursos naturais, enerxéticos e da auga. Preocupación polos efectos que a deslocalizaciónindustrial está a producir no noso entorno .

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓNRealizaranse tres avaliacións . En cada unha das avaliacións

levaranse a cabo dous exames que terán un valor do 80% da notada avaliación, mentres que o restante 20% se obterá do traballo declase. As dúas primeiras avaliacións irán acompañadas por unharecuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia.A recuperación consistirá nun único exame que puntuará sobre 8,mantendo así efectivo o peso do traballo diario na aula. No mesde xuño os alumnos que teñan unha ou dúas avaliacións suspensaspoderán facer unha recuperación final.

Exames – 80% Traballo-20%

EXAMES DE PENDENTES DE TERCEIRO DA ESORealizaranse tres exames nas datas marcadas pola xefatura de

estudios. Dous serán exames parciais e o terceiro será un examefinal. Aprobando os dous exames parciais non hai que presentarseó final. No caso de suspender un parcial faise o exame final contoda a materia. Como consecuencia lóxica, a non presentación óprimeiro implica a non presentación ó segundo. O exame de

setembro faise con toda a materia. A materia de cada parcial serádebidamente comunicada aos alumnos coa suficiente antelación.

Como reforzo para a recuperación das materias pendentes, osalumnos/as teñen á súa disposición os distintos profesores dodepartamento para solventar as dúbidas que poidan ter napreparación dos exames, así como a posibilidade de realizaractividades específicas que, titorizadas polo departamento sirvande complemento ás explicacións que puntualmente soliciten ósmembros do seminario. O libro deste curso é o da editorial VicensVives. A materia que entrará no primeiro parcial será a parte dexeografía e no segundo a parte de historia

PROGRAMACIÓN DE CUARTO CURSO DA ESO.

OBXECTIVOS.

1. Coñecer os trazos característicos do Antigo Réxime.

1. Describir a estrutura social da época

2. Comparar dous sistemas políticos coetáneos: a monarquíaabsoluta e a monarquía parlamentaria inglesa.

3. Coñecer as ideas da Ilustración e os seus principaisrepresentantes.

4. Explicar como se produciu o establecemento da dinastíaborbónica en España.

5. Caracterizar os estilos artísticos Rococó e Neoclásico erelacionalos coa sociedade e co pensamento da época.

6. Coñecer as características principais de Galicia no séculoXVIII.

7. Describir o proceso revolucionario que conduciu ao nacementode Estados Unidos.

8. Caracterizar as distintas etapas políticas da RevoluciónFrancesa.

10. Explicar o significado histórico da Restauración e analizar osseus logros e fracasos.

11. Describir o proceso de independencia de Hispanoamérica.

12. Caracterizar o Romanticismo.

13.Identificar os factores que fixeron posible o desenvolvementoda industrialización.

14.Caracterizar cada unha das fases da revolución industrial:sectores industriais máis importantes, fontes de enerxía principaise maiores potencias industriais.15.Explicar os cambios sociais que implicou a revoluciónindustrial.

16.Coñecer o desenvolvemento do movemento obreiro, os seuslogros e as ideoloxías en que se sustentou: o marxismo e oanarquismo.17Valorar a importancia das Cortes de Cádiz.18. Coñecer os principais acontecementos políticos da España doséculo XIX19.Explicar os cambios na economía e na sociedade españolasdurante o século XIX.20 Coñecer causas e consecuencias do colonialismo21.Coñecer os estilos artísticos e arquitectónicos máis importantesde finais do século XIX e principios do XX.22.Caracterizar o período coñecido como Paz Armada. Identificaras causas profundas e as causas inmediatas que provocaron oestalido da Primeira Guerra Mundial.23.Encadrar a Primeira Guerra Mundial no seu contexto temporale describir as fases do conflito.24.Comprender por que a Primeira Guerra Mundial foi un conflitodiferente a calquera conflito anterior.25.Coñecer os cambios no mapa europeo, como resultado da Pazde París, e os obxectivos deses cambios.26.Analizar as consecuencias económicas e políticas da GranGuerra.27.Coñecer a situación política e social en Rusia a comezos doséculo XX.33.Describir como se produciu a caída do tsarismo e os problemasaos que tivo que facer fronte o novo Goberno provisional.34.Explicar cando e como chegaron os bolxeviques ao poder, ecales foron os principais problemas durante o goberno de Lenin.35.Definir os cambios no réxime político ruso tras a instauracióndo stalinismo e os medios que utilizou Stalin para exercer ocontrol absoluto.36.Explicar como chegaron ó poder o partido fascista en Italia e opartido nazi en Alemaña e as causas do apoio popular.37. Caracterizar ó fascismo e nazismo e salientar os métodos deactuación.38 Encadrar a Segunda Guerra Mundial no seu contexto espazotemporal.

39. Recoñecer as causas da II Guerra Mundial e o seudesenvolvemento e consecuencias40.Coñecer que organizacións supranacionais se crearon tras aguerra.

41Caracterizar as distintas etapas políticas da Segunda Repúblicae destacar os acontecementos principais en cada unha delas.

42 Coñecer as reformas que propuxo a Constitución de 1931 evalorar as súas innovacións

43 Explicar as causas, o desenvolvemento e as consecuencias daGuerra Civil.

44 Explicar en que dous bloques antagónicos quedou dividido omundo tras a Segunda Guerra Mundial e que países liderabancada un deles.

45Definir que se entende por Guerra Fría. Situar este período noseu contexto espazo-temporal e distinguir as etapas de maior e demenor tensión

46Comparar os sistemas políticos e económicos dos bloquescapitalista e comunista.

47Explicar os conflitos máis destacados da Guerra Fría e as súasconsecuencias.

48 Describir as características do franquismo

49Rexeitar a ditadura como réxime político.

50Explicar o proceso de colapso do bloque comunista e atransición do comunismo ao capitalismo nestes países.

51Analizar as características das relacións internacionais tras acaída do comunismo

52Valorar a evolución da Unión Europea nos últimos anos.

53Comprender en que consiste a globalización e os seus efectossobre as distintas rexións.

54Describir os principais cambios sociais que se produciron nomundo actual.

55Explicar como se produciu o proceso de transición política enEspaña.

56Distinguir as etapas que se diferencian na historia da Españademocrática e comparar as distintas políticas que se levaron acabo en cada período.

57Valorar cales foron os logros da democracia e que problemasquedan aínda pendentes.

CONTIDOSBloque 1. O século XVIII en Europa ata 1789-A Ilustración-Arte e ciencia en Europa no século XVIIIBloque 2. A era das Revolucións liberais-As revolucións nos séculos XVIII e XIX. Bases ideolóxicas,económicas e sociais. Principais consecuencias-As revolucións burguesas nos séculos XVIII e XIX:periodizacióne feitos principais-A Restauración-A unificación italiana e alemáBloque 3. A Revolución Industrial-A Revolución Industrial: concepto e factores. Expansión desde asúa orixe ao resto de Europa-Consecuencias da Revolución Industrial. O movemento obreiroBloque 4. Imperialismo do século XIX e Primeira GuerraMundial-Imperialismo: causas, desenvolvemento e consecuencias-Causas e consecuencias da Primeira Guerra Mundial-A Revolución Rusa: orixe, desenvolvemento e consecuencias-A arte no século XIXBloque 5. A época de entreguerras-O período de entreguerras. Do final da Primeira Guerra Mundialá Grande Depresión-O fascismo italiano e o nazismo alemán-A II República española e a guerra civilBloque 6. Causas e consecuencias da Segunda GuerraMundial-As orixes da Segunda Guerra Mundial-O desenvolvemento da II G Mundial: extensión, fases, formas deguerra, principais consecuencias

-O Holocausto-A guerra fría-O proceso descolonizador de Asia e AfricaBloque 7. A estabilización do capitalismo e o illamento económico do bloque soviético-Evolución dos bloques soviético e capitalista-A crise do petróleo ( 1973 )-A ditadura de Franco en EspañaBloque 8. O mundo recente entre os séculos XX e XXI-As distintas formas económicas e sociais do capitalismo no mundo-O colapso dos réximes soviéticos e as súas consecuencias-A transición política española: da ditadura á democracia ( 1975-1982 )-O camiño cara a UEBloque 9. A Revolución Tecnolóxica e a Globalización de finaisdo XX e principios do XXI-A globalización económica: concepto, características-O papel da revolución tecnolóxica na globalizaciónBloque 10. A relación entre o pasado, o presente e o futuro a través da Historia e a Xeografía-Relación entre pasado, presente e futuro-O tempo histórico-Vocabulario histórico e artístico da Idade contemporáneaESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS ( en negrita os estándares considerados contidos mínimos )-Establece a diferenza entre absolutismo e parlamentarismo-Define Antigo Réxime-Define Ilustración-Compara as ideas dalgúns ilustrados-Fai un esquema das principais etapas da Revolución Francesa-Investiga sobre o retraso da Revolución Industrial en España-Fai un cadro onde aparezan as principais características da Primeira Revolución Industrial e as súas diferenzas coa Segunda-Relaciona colonialismo, imperialismo e Grande Guerra

-Comenta un mapa de Europa despois da Primeira Guerra Mundial-Analiza a trascendencia da Revolución Rusa-Comenta cadros, esculturas e exemplos arquitectónicos da arte do século XIX-Diferenza fontes históricas de fontes historiográficas-Explica diversos factores que fixeron posible o auxe do fascismo en Europa-Explica as principais reformas da Segunda República española-Analiza as causas da guerra civil española-Comenta un mapa de Europa durante a Segunda Guerra Mundial-Explica o motivo de que rematase antes a guerra europea quea do Pacífico-Recoñece o significado do Holocausto na historia mundial-Explica algúns dos conflitos enmarcados na guerra fría-Describe feitos relevantes do proceso descolonizador-Compara a crise enerxética de 1973 coa financieira de 2008-Coñece a situación da posguerra e a represión en España e as distintas fases da ditadura de Franco-Analiza diversos aspectos dos cambios producidos despois do colapso da URSS-Describe algúns dos fitos que deron lugar ao cambio na sociedade española da transición: aprobación da constitución de 1978, primeiras eleccións xerais, creación do estado das autonomías…-Debate sobre eurocentrismo e globalización-Compara as revolucións industriais do século XIX coa revolución tecnolóxica de finais do século XX e principios do XXI-Ordena temporalmente algúns feitos históricos-Realiza diversos eixes cronolóxicos e mapas históricos-Utiliza con fluidez e precisión vocabulario histórico e artístico

TEMPORALIZACIÓNTentarase unha distribución equitativa entre as tres avaliacións

ACTITUDES Valoración crítica da sociedade estamental e rexeitamento desituacións de escravitude. Valoración positiva do parlamentarismo inglés fronte aoabsolutismo monárquico. Valoración positiva do pensamento ilustrado, en tanto quedefendía un sistema social igualitario e un sistema político en quea soberanía residise no pobo, existise a separación de poderes eunha constitución que recoñecese os dereitos e as liberdadesfundamentais das persoas. Valoración crítica dos medios que se utilizan para lograr oscambios políticos.. Valoración positivas das democracias constitucionais fronteás ditaduras. Valoración crítica das formas de imperialismo na actualidade. Condena dos abusos de poder e das políticas de exterminio. Rexeitamento de calquera forma de explotación das persoas, deactitudes e comportamentos racistas, e de discriminación damuller. Interese por coñecer o pasado como forma de comprender opresente. Rexeitamento das guerras e de calquera outra acción violentacomo mecanismo para dirimir conflitos. Valoración da Constitución como parte esencial noordenamento dun Estado liberal. Rexeitamento de calquera práctica de corrupción electoral,como o caciquismo e o pucheirazo no século XIX. Respecto polas ideoloxías distintas á propia. Actitude crítica ante tratados de paz que, como o de Versalles,buscan o afundimento do vencido. Rexeitamento das ditaduras e dos totalitarismos. Aprecio polos logros do movemento sufraxista na súa loita polaigualdade da muller. Valoración positiva dos avances científicos. Rexeitamento de actitudes e comportamentos racistas exenófobos e mais da violencia. Defensa dos dereitos humanos e das liberdades fundamentaisdas persoas.

Respecto polas culturas distintas á propia. Valoración positiva da memoria histórica como medio paraevitar os erros e os horrores do pasado. Sensibilización ante o sufrimento que padecen os pobos que seencontran en guerra. Condena dos países en conflito que non respectan o DereitoInternacional Humanitario, que ten como obxectivo limitar osufrimento humano e outros danos en tempo de guerra. (Prohibe ouso de armamento indiscriminado, o recrutamento de nenossoldado, o ataque directo á poboación civil, as torturas...) Valoración crítica do crecente desenvolvemento do armamentona actualidade. Toma de conciencia das desigualdades entre o Primeiro Mundoe o Terceiro Mundo. Valoración do traballo das organizacións internacionais queavogan pola paz e polo desenvolvemento. Defensa dos dereitos humáns e valoración positiva dosmovementos e das organizacións que loitan pola paz e polaigualdade entre as persoas, sen distinción de raza, sexo ouideoloxía. Curiosidade por obter información e crearse unha opiniónpropia sobre os problemas do noso tempo.

COMPETENCIAS BÁSICAS A DESENVOLVER EN 3º e 4º daESO Comunicación lingüística Utilizar o vocabulario relacionado coa sociedade e coa culturada época de estudo. Identificar as ideas principais dos temas e interpretar eorganizar a información. Elaborar respostas escritas.

Tratamento da información e competencia dixital Usar fontes primarias e secundarias, textuais e gráficas, paraobter información coma iconográficas, para obter información. Buscar e sintetizar información obtida na Internet. Recoñecer o obxectivo das caricaturas políticas.

Buscar información nos actuais medios de comunicación social. Sintetizar información en mapas, gráficos e cadros. Elaborar un informe utilizando o ordenador.

Competencias sociais e cívicas Analizar os grupos sociais e as persoas que exercen o poderpolítico, económico e social ó longo dos períodos estudados, caleseran os criterios en que se baseaba o seu poder e a facilidade oudificultade para ascender na escala social. Sentir empatía polas persoas que integraban os grupos nonprivilexiados ou as clases sociais máis desfavorecidas.Comprender cal era a súa situación e cales podían ser os seussentimentos. Valorar os rexímenes parlamentarios e democráticos como ossistemas políticos máis xustos e desexables fronte ao absolutismoe ás ditaduras e totalitarismos. Valorar como as ideas ilustradas supuxeron un cambio namentalidade da época que conduciu á fin do Antigo Réxime e ótriunfo do liberalismo e posteriormente da democracia.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Formar unha opinión propia apoiada en argumentos sólidos esaber defendela. Ter interese por coñecer a situación dos dereitos humanos nomundo actual e ser capaz de facer unha valoración.

Competencia para aprender a aprender Estudar o tema correctamente: lectura atenta e comprensiva dotexto, buscando o significado dos termos descoñecidos; subliñaras ideas principais; elaborar un resumo cos aspectos subliñados,utilizando unha linguaxe propia. Elaborar cadros comparativos. Elaborar resumos. Diferenciar as ideas principais das secundarias.

Sintetizar a información en mapas de conceptos.

Competencia cultural e artística Coñecer as características dos movementos artísticos eidentificar as obras e os artistas máis representativas dosdiferentes estilos. Relacionar a coa sociedade e co pensamento da súa época.- Analizar obras de artes dos artistas máis destacados.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN ( 4º DE ESO )

1. Situar no tempo e no espazo os períodos e feitos transcendentese os procesos históricos relevantes que se estudan neste curso,identificar o tempo histórico no mundo, en Europa, España eGalicia, e aplicar as convencións e os conceptos habituais noestudio da historia. 2. Identificar as causas e as consecuencias de feitos e procesoshistóricos significativos, establecer conexións entre elas erecoñecer a causalidade.3. Identificar as causas e as consecuencias múltiples que implicanos feitos sociais.4. Enumerar as transformacións que se producen en Europa nosséculos XVIII ó XX, tanto no ámbito político como social eeconómico.5. Situar no tempo e no espazo os períodos e feitostranscendentes e os procesos históricos relevantes que se estudanneste curso.6. Explicar as razóns da supremacía política e económica dospaíses europeos na segunda metade do século XIX, identificar osconflitos e os problemas que caracterizan estes anos, tantointernacionalmente coma no interior dos Estados.7. Identificar as causas e as consecuencias de feitos e procesoshistóricos significativos, establecer conexións entre elas erecoñecer a causalidade múltiple que comportan os feitos sociais.8. Identificar os trazos fundamentais dos procesos deindustrialización e modernización económica e das revoluciónsliberais burguesas, valorar os cambios económicos, sociais e

políticos que supuxeron e identificar as peculiaridades destesprocesos en España e en Galicia en particular.9. Caracterizar e situar no tempo e no espazo as grandestransformacións e os conflitos mundiais que se produciron noséculo XX e aplicar este coñecemento á comprensión dalgúns dosproblemas internacionais máis destacados da actualidade.10. Identificar e caracterizar as distintas etapas da evoluciónpolítica e económica de España durante o século XX e os avancese retrocesos ata lograr a modernización económica, aconsolidación do sistema democrático e a pertenza á UniónEuropea e caracterizar os distintos procesos que se viviron enGalicia nesta época.11. Realizar traballos individuais e en grupo sobre algún foco detensión política ou social no mundo actual, indagando os seusantecedentes históricos, analizando as causas e indicando posiblesdesenlaces, utilizando fontes de información pertinentes, incluídasalgunhas que ofrezan interpretacións diferentes oucomplementarias dun mesmo feito.12. Identificar as principais consecuencias da ditadura franquistaen Galicia.13. Identificar os principais trazos básicos do desenvolvemento daAutonomía de Galicia e da sociedade actual.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ( 4º ESO )

Realizaranse tres avaliacións. En cada unha das avaliaciónslevaranse a cabo dous exames que terán un valor do 80% da notada avaliación, mentres que o restante 20% obteráse do traballo declase. Cada unha das avaliacións irá acompañada por unharecuperación para aqueles estudantes que non superaran a materia.Esta recuperación consistirá na realización dun exame quepuntuará sobre 8, mantendo dese xeito o respecto polo traballo naaula.

Exames – 80% Traballo – 20%

O libro de texto seleccionado polo Departamento é o daeditorial Vicens Vives

AVALIACIÓN INICIAL NOS CURSOS DA ESO

Ó comezo do curso e adaptándonos ás datas establecidas poladirección do centro para tal fin, levaranse a cabo probas deavaliación orientadas a detectar na medida do posible ascondicións nas que teremos que traballar en cada grupo e concada alumna/o: desenvolvemento coas ferramentas propias damateria (conceptos temporais, interpretación de gráficos,manexo de mapas, dominio de léxico específico, capacidade decomprensión e de expresión, etc.). As probas estarán orientadasúnica e exclusivamente neste sentido e non terán repercusiónnas cualificacións académicas do curso. Os resultados dasmesmas permitirán compartir criterios cos compañeiros/asdoutros departamentos na xunta de avaliación inicial e poderánsernos de utilidade para aportar opinións ou solicitar consellosó equipo orientador do centro. No departamento existiron constantemente diagnósticosespecíficos para atender os problemas que soubemos detectar eque nos levaron a considerar a elaboración de adaptaciónscurriculares ou mesmo solicitar a creación de agrupamentosespecíficos, tal e como sucede novamente neste curso.

1º DE BACHARELATO: HISTORIA DO MUNDOCONTEMPORÁNEOA materia de 1º de Bacharelato pretende ofrecer segundo aLOMCE unha visión de conxunto dos procesos históricosfundamentais do mundo pero prestando cando é preciso unhaespecial atención ao estado español e a Galicia. A través do estudodesta disciplina os alumnos deberán adquirir determinados valorese hábitos de comportamento como a actitude crítica cara ás fontes,o recoñecemento da diversidade ou a valoración do patrimoniocultural e histórico recibido. A través desta materia trabállansemoitas competencias como as sociais e cívicas, a lingüística edixital, aprender a aprender etc.OBXECTIVOS DIDÁCTICOS.1. Coñecer as características do Antigo Réxime dende o puntode vista económico, social e político.1. Analizar as causas e problemas derivados do estancamentoagrícola.2. Explicar as características da industria e das manufacturastradicionais.3. Analizar a xerarquización da sociedade estamental.4. Explicar a forma de exercer o poder das monarquíasabsolutas.5. Coñecer as transformacións que tiveron lugar comoconsecuencia da Primeira Revolución Industrial en Gran Bretaña.6. Analizar os cambios na agricultura e na demografía dende oséculo XVIII.7. Explicar a doutrina do liberalismo e identificar os seusdefensores.8. Comprender o funcionamento do capitalismo industrial e oscambios que se produciron na organización do traballo.10. Analizar os cambios sociais resultado dos cambioseconómicos.11. Describir as causas sociopolíticas e económicas quepropiciaron a Revolución francesa.12. Identificar cronoloxicamente as distintas fases da Revolución13. Analizar a época napoleónica.14. Explicar a Restauración e o seu contido ideolóxico-político.

15. Comprender as diversas nocións de nacionalismo eaplicalo os procesos de unificación italiana e alemá16. Analizar as condicións de vida do proletariado no séculoXIX para explicar as causas da conflitividade social.17. Explicar as características do movemento obreiro ó longodo século XIX.18. Coñecer as bases das teorías marxistas e anarquistas.19. Entender o papel das Internacionais Obreiras.20. Recoñecer as innovacións técnicas da Segunda RevoluciónIndustrial e valorar as consecuencias económicas.Describir os novos métodos empresariais e os novos sistemasde produción.21. Analizar as causas e consecuencias da expansiónimperialista europea así como os argumentos empregados paraxustificala.22. Analizar os repartos de África e Asia.23. Coñecer as causas que desencadearon a Primeira GuerraMundial..24. Analizar as causas da extensión do conflito.25. Explicar os resultados dos tratados de paz e o novo mapade Europa.26. Coñecer a situación da Rusia tsarista nos prolegómenos darevolución bolxevique.27. Comprender as causas que levan ó inicio das revoluciónsde 1905 e 1917.28. Analizar a situación da Rusia de Lenin e Stalin.29. Analizar a economía do período de entreguerras facendofincapé na creba da Bolsa de Nova York e as consecuenciasmundiais da mesma.30. Entender as causas da crise das democracias liberais e doascenso dos fascismos.31. Coñecer as causas da Segunda Guerra Mundial e o seudesenvolvemento.32. Entender o mundo da posguerra e a formación de bloques.33. Analizar a “Guerra Fría” e a súa evolución.34. Analizar as causas e consecuencias dos procesos dedescolonización e a aparición do “Terceiro mundo”.

34. Describir as características dos dous grandes bloques: omundo capitalista e o mundo socialista.35. Entender o movemento europeísta e a construción da UniónEuropea.36. Analizar a nova orde internacional e os principais conflitosno cambio de milenio.37. Comprender os cambios científicos e tecnolóxicos e onacemento do mundo globalizado.38. Entender a evolución de Iberoamérica no século XX.

CONTIDOS.Bloque 1. O Antigo Réxime- Trazos do Antigo Réxime- Transformacións no Antigo Réxime: economía, poboación esociedade- Revolucións e parlamentarismo en Inglaterra- A Ilustración- Relacións internacionais: o equilibrio europeo- Manifestacións artísticas no Antigo RéximeBloque 2. A Revolución Industrial e as súas consecuenciassociais- A Revolución Industrial: concepto e factores que aprovocaron- Características da Revolución Industrial- O papel de Gran Bretaña e a extensión da industrialización aoutras zonas de Europa- A industrialización en España e Galicia- A industrialización extraeuropea- Nacemento do proletariado e organización da clase obreira- Novas correntes de pensamento. Partidos políticos obreirosBloque 3. A crise do Antigo Réxime- Visión global da crise do Antigo Réxime- Nacemento dos Estados Unidos- A Revolución Francesa: causas, desenvolvemento econsecuencias- O imperio napoleónico- O Congreso de Viena- As revolucións liberais de 1820,1830 e 1848. O caso español

- A ideoloxía nacionalista. A unificación de Italia e de Alemaña- Manifestacións artísticas de finais do XVIII e comezos doXIX. Neoclasicismo e Romanticismo- A independencia da América españolaBloque 4. A dominación europea do mundo e a I GuerraMundial- Visión global do tránsito do século XIX ao XX- Evolución dos estados europeos no tránsito do XIX ao XX:Inglaterra victoriana, III República e II Imperio francés, aAlemaña de Bismarck, o imperio austro-húngaro, Rusia, USA eXapón- O colonialismo. Causas. O reparto do mundo.Consecuencias- Relacións internacionais. A Paz Armada. Tripla Alianza eTripla Entente- I Guerra Mundial. Causas, desenvolvemento e consecuencias- Creación da S.D.NBloque 5. Período de entreguerras, II Guerra Mundial e assúas consecuencias- Características do periodo de entreguerras a nivel económico,social e cultural- A Revolución rusa. A creación da URSS- A crise de 1929 e os seus intentos de solución. O New Deal- Os fascismos europeos e o nazismo alemán- As viraxes cara a guerra- A Segunda Guerra Mundial: causas, características,desenvolvemento e consecuencias- O antisemitismo: o holocausto- Os tratados de paz e a creación da ONUBloque 6. Evolución de dous mundos diferentes e os seusenfrontamentos- A formación do bloque comunista e capitalista. A guerra fría- Da guerra fría á coexistencia pacífica e á distensión- Evolución da economía na postguerra- Características do modelo político capitalista e do comunistaBloque 7. A descolonización e o Terceiro Mundo- A descolonización, Causas, etapas e desenvolvemento- O Terceiro Mundo e os países non aliñados. Problemática doTerceiro Mundo

- Relacións entre países desenvolvidos e subdesenvolvidos. Onacemento da axuda internacionalBloque 8. A crise do bloque comunista- A URSS e as democracias populares- Mijail Gorbachov: perestroika e glasnot- A desintegración da URSS: CEI-Federación Rusa e novasrepúblicas- A caída do muro de Berlín e a evolución dos antigos paísescomunistas- O problema dos Balcáns. A guerra de IugoslaviaBloque 9. O mundo capitalista na segunda metade do séculoXX- O Estado do Benestar- O proceso de construcción da UE- Obxectivos e institucións da UE- Evolución dos EEUU desde os anos 60 aos 90- Xapón e os NPIBloque 10. O mundo actual desde unha perspectiva histórica- A globalización e os medios de comunicación. O impactocientífico e tecnolóxico. Caída do muro de Berlín, atentados deNova York, a inmigración como fenómeno globalizado- A ameaza terrorista nun mundo globalizado- Europa: reto e unión- Trazos relevantes da sociedade norteamericana tralosatentados do 11-S de 2001- Situación actual de Hispanoamérica- O mundo islámico na actualidade- Africa islámica, subsahariana e Sudáfrica- India e China do século XX ao XXI: evolución política,económica, social e de mentalidadesBloque 11. A historia contemporánea. O tempo histórico.Métodos e ferramentas propias da disciplina- O tempo histórico- As fontes históricas- Vocabulario histórico e artístico da Idade ContemporáneaESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS( En negrita os estándares considerados contidos mínimos)

Clasifica as características do Antigo Réxime en aspectosdemográficos, económicos, políticos, sociais e culturais-Elabora mapas conceptuais coas características do AntigoRéxime-Describe as ideas da Ilustración-Identifica as causas da Primeira Revolución Industrial-Compara a Primeira coa Segunda Revolución Industrial-Debate en torno ao éxito ou fracaso da industrialización enEspaña e Galicia-Explica as características básicas do capitalismo-Compara as seguintes correntes de pensamento: socialismoutópico, socialismo científico e anarquismo-Explica as causas da Revolución Francesa de 1789-Fai un esquema co desenvolvemento da Revolución Francesa-Realiza un mapa histórico onde se vexa a extensión do imperionapoleónico-Analiza as ideas defendidas no Congreso de Viena e as súasconsecuencias-Compara as causas e desenvolvemento das revolucións de1820,1830 e 1848-Identifica as bases teóricas do liberalismo e do nacionalismo-Explica uns mapas históricos que plasmen a unificación italiana ealemá-Explica os feitos que converten a Alemaña durante o mandato deBismarck nunha potencia europea-Explica as causas e consecuencias da expansión colonial dasegunda metade do século XIX-Localiza nun mapamundi as colonias das distintas potenciasimperialistas-Relaciona colonialismo, imperialismo coa Gran Guerra-Describe as alianzas durante a Paz Armada-Explica as distintas etapas da Gran Guerra-Explica as causas da Revolución Rusa de 1917-Compara a Revolución de febreiro coa de outubro de 1917-Fai un esquema no que se vexa a diferenza entre unharevolución liberal e unha socialista-Explica os acordos dos tratados de paz da I Guerra Mundiale analiza as súas consecuencias

-Analiza a evolución da economía mundial desde a GrandeGuerra á crise de 1929-Compara o fascismo italiano e o nazismo alemán-Explica as causas da II Guerra Mundial-Explica as etapas da II Guerra Mundial-Analiza o desenvolvemento da II Guerra Mundial a partir demapas históricos-Describe as consecuencias da II Guerra Mundial-Localiza nun mapa os países que formaban o bloque capitalista ecomunista-Identifica nun mapa os conflitos da Guerra fría-Diferencia os conceptos de guerra fría e coexistencia pacífica-Compara as características do sistema comunista cocapitalista-Localiza nun mapa as zonas afectadas pola descolonización-Explica as causas da descolonización-Compara a descolonización de Africa e Asia-Comenta textos relacionados co mundo subdesenvolvido-Explica as diferenzas entre os países desenvolvidos esubdesenvolvidos-Localiza nun mapa as repúblicas exsoviéticas e os diferentespaíses formados trala caída do muro de Berlín-Describe os trazos políticos e socioeconómicos da URSS desde aépoca de Breznev á de Gorbachov-Explica as novas relacións das repúblicas exsoviéticas coaEuropa occidental-Elabora eixes cronolóxicos sobre o proceso de creación da UE-Analiza a función das institucións comunitarias-Utiliza o vocabulario histórico e artístico necesarioDebido á extensión do temario vai ser complicado poder realizartodas estas actividades. Algunha pode ser realizada nunha soasesión como elaborar eixes cronolóxicos, confeccionar un mapaetc outras como xa ocorría na ESO son para levar a cabo ao longode todo o curso ( vocabulario histórico por exemplo ) ou en variassesións

CRITERIOS DE AVALIACIÓN.

Coñecer o concepto de Antigo Réxime e ser capaz decomparar los seus principais trazos cos que caracterizan ó mundocontemporáneo. Recoñecer os principais cambios nas técnicas agrarias ecomprender as transformacións no sistema da propiedade da terra. Coñecer os trazos definitorios e as etapas do proceso deindustrialización. Coñece as bases teóricas e o funcionamento do sistemacapitalista. Valorar a lenta evolución política que levou a Occidentedende a Monarquía absoluta ata a Democracia. Identifica-lasbases teóricas do Liberalismo e do Nacionalismo. Relacionar as transformacións sociais coas transformaciónseconómicas. Recoñecer e distinguir as teorías marxistas dasanarquistas. Coñecer as causas do Imperialismo. Coñecer as circunstancias económicas e políticas nas que sexesta a Grande Guerra. Comprender por que a Paz de Versalles non supón unhaverdadeira pacificación. Recoñecer as persistencias do Antigo Réxime na RusiaTsarista de comezos de século. Tipificar os acontecementos de 1917 como modelo derevolución socialista e recoñece-las súas diferenzas coasrevolucións liberais. Coñecer os grandes trazos da evolución económica mundialdende o remate da Grande Guerra ata a Gran Depresión. Comprender a orixinalidade da ideoloxía fascista e o seuenraizamento na crise social da Europa de entreguerras. Comprender as profundas repercusións demográficas,sociais, económicas, políticas e ideolóxicas da II Guerra Mundial. Comprender os conceptos de Guerra Fría e CoexistenciaPacífica e explica-lo seu funcionamento tanto en situación de pazcomo de conflicto localizado. Coñecer as causas e principais etapas do procesodescolonizador.

Coñecer os grandes trazos da evolución económica mundialdende 1950 ata 2000, identificando os distintos principiosideolóxicos e funcionais da economía de mercado e da economíaplanificada así como a fonda brecha entre desenvolvemento esubdesenvolvemento. Coñecer os principais fitos do proceso de integracióneuropea. Comprender a importancia dos cambios sociais habidos nadécada dos 60. Coñecer as causas do conflicto do Oriente Medio así comodo rexurdimento do integrismo islámico. Comprender as dificultades das democracias pobres,particularmente de América Latina. Comprender as repercusións dos cambios na Europa do lestena chamada “nova orde internacional”. Ser capaz de clasificar un texto histórico distinguindo entrefontes primarias e secundarias, de analizalo recoñecendo eexplicando as súas ideas principais e de comentalo utilizando oscoñecementos históricos adquiridos sobre o tema. Coñecer a evolución do mapa de Europa entre 1914 e aactualidade. Coñecer os cambios habidos nos mapas de África e Asia apartir da descolonización. Utilizar un vocabulario histórico minimamente axeitado. Entender o concepto de globalización e a súa repercusión.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

O sistema de cualificación para estas materias estará baseadoen dous instrumentos:

1.Probas en forma de exame coas que se valorará ao alumnadoata un 80% da cualificación final. Realizarase unha poravaliación como mínimo2. Exercicios de clase ou para realizar na casa e pequenasprobas de avaliación parcial que computarán ata un 20% dacualificación final.

-No caso de que algún alumno faga algún traballo deinvestigación voluntario sempre que o profesor llo propoña anota poderá incrementarse ata un punto

Haberá unha recuperación por cada avaliación e, para aquelesalumnos que teñan aprobada algunha, a opción de presentarse enxuño a un exame final da materia non aprobada.As probas de setembro serán sobre toda a materia.

O libro de texto seleccionado polo departamento é o da editorialVicens- Vives.

EXAMES DE PENDENTES DE 1º DE BACHARELATO.Establécense tres exames nas datas marcadas pola Xefatura

de Estudios. Dous exames parciais e un exame final. Aprobandoos dous exames parciais non hai que facer o final. Se non sesupera un parcial, deberase presentar ó final con toda a materia.De non superar este exame final haberá que asistir á Probaextraordinaria de Setembro con toda a materia

PRIMEIRO EXAME DE PENDENTES DE 1º DEBACHARELATO.

A materia serán os cinco primeiros bloques de contidos

SEGUNDO EXAME DE PENDENTES DE 1º DEBACHARELATO.

A materia será desde o bloque seis ata o once incluidosambosComo reforzo para a recuperación das materias pendentes, osalumnos/as teñen a súa disposición os distintos profesores dodepartamento para solventar as dúbidas que podan ter napreparación dos exames, así como a posibilidade de realizaractividades específicas que, titorizadas polo departamento sirvande complemento as explicación que puntualmente soliciten ósmembros do departamento

PROGRAMACIÓN DE SEGUNDO DE BACHARELATO.

HISTORIA DA ARTE

OBXECTIVOS:

1. Coñecer e recoñecer as principais manifestacións artísticas decada etapa da historia e aprender a valoralas dentro do seucontexto para así poder confrontar e interpretar os diferentesprocesos de cambio ó longo do tempo.2. Familiarizarse coa linguaxe específica da materia e sercapaces de aplicar a cada proposta artística o léxico que permitatransmitir e definir aquelo que lle é máis propio (diversidade dasartes, dos xéneros, dos recursos técnicos, etc.).

3. Descubrir ou potenciar a necesidade de aproximación áscreacións artísticas e promover dese xeito un respecto e unrecoñecemento polo legado que recibimos e que deberiamos sercapaces de transmitir da mellor maneira posible, comezando,dende logo, polo que nos é máis próximo, sexa este cal sexa.

4. Que todo redunde nunha mellor preparación para realizarsecomo persoa a nivel individual e colectivo, aprendendo a expresare a entender segundo a nosa capacidade e sensibilidade todoaquelo que nos é propio e á vez común: a vida, a morte, o amor, omedo, a felicidade, a infelicidade, etc., etc. A arte adquire entón oseu sentido máis fondo, máis plenamente humano.

CONTIDOS

-Grecia, creadora da linguaxe clásica. Principais manifestacións-A función social da arte en Grecia-O comentario de obras de arte: Grecia-Arte romana. A Hispania romana-A función social da arte en Roma-O comentario de obras de arte: Roma-A aportación cristiá na arquitectura e a iconografía

-A arte bizantina-O comentario de obras de arte bizantinas-A arte prerrománica-A arte románica. Igrexas e mosteiros. A iconografía románica-A función social da arte románica-O comentario de obras de arte románicas-A arte gótica. A catedral e a arquitectura civil. Escultura e pintura-A función social da arte gótica-O comentario de obras de arte gótica-Peculiaridade da Península Ibérica: arte hispano-musulmán,románico do Camiño de Santiago e gótico-O comentario de obras de arte medieval español-O Renacemento. Achegas dos grandes artistas do Renacementoitaliano-A función social da arte do Renacemento-Comentario de obras de arte do Renacemento-O Renacemento español-O barroco. Igrexas e pazos. Urbanismo barroco-Comentario de obras de arte do Barroco-A función social da arte do Barroco-O Barroco español. Imaxinería barroca. Aportación da pinturaespañola ás grandes figuras do século de Ouro-Comentario de obras de arte do Barroco-O Rococó. -Neoclasicismo e Romanticismo-Comentario de obras de arte do século XVIII-A figura de Goya-Comentario de obras de arte de Goya-A Revolución Industria. Impacto dos novos materiais naarquitectura. Do Historicismo ao Modernismo. A Escola deChicago-Comentario de obras de arte do século XIX-Evolución da pintura: Romanticismo, Realismo, Impresionismo,Simbolismo, Postimpresionismo-Función social da arte no século XIX-Comentario de obras de arte do século XIX-A escultura: Rodin

-As vangardas nas artes plásticas: Fauvismo, Cubismo,Futurismo, Expresionismo, Abstracción, Dadaísmo e Surrealismo-A arquitectura na primeira metade do século XX-Arquitectura na segunda metade do século XX: High Tech,Arquitectura Postmoderna, Deconstrución-As artes plásticas: das segundas vangardas á postmodernidade-Comentario de obras de arte do século XX-Novos sistemas visuais: fotografía, cine, televisión, cartelismo,comic-O impacto das novas tecnoloxías na difusión e na creaciónartística-Arte e cultura visual de masas-O patrimonio artístico como riqueza cultural. A preocupaciónpola súa conservación. A UNESCO-O vocabulario artístico

ESTANDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS( en negrita os estándares considerados contidos mínimos )-Compara as tres ordes da arquitectura grega-Explica os distintos tipos de templos que podemos atopar enGrecia-Cita as características e función do teatro grego-Explica a evolución da escultura grega-Comenta as seguintes obras de arte gregas: Partenón,Erecteion, templo de Atenea Niké, teatro de Epidauro-Comenta as seguintes obras da escultura grega: kouros deAnavysos, Doríforo, Apoxiomeno, Auriga de Delfos,Discóbolo, unha metopa do Partenón, Hermes con Dionisoneno, Victoria de Samotracia, Venus de Milo, friso do altar deZeus en Pérgamo( detalle de Atenea e Gea )-Compara a arte grega coa romana-Cita os principais edificios da arte romana dicindo a súafunción-Describe as características dos mosaicos e a pintura en Roma-Comenta as seguintes obras da arte romana: Maison Carrée,Panteón de Roma, teatro de Mérida, Coliseo de Roma,Basílica de Maxencio e Constantino en Roma, ponte de

Alcántara, Acueduto de Segovia, Arco de Tito, columnaTrajana-Comenta obras escultóricas romanas: estatua ecuestre deMarco Aurelio, Augusto de Prima Porta, relevos do arco deTito, relevos da columna de Traxano-Fai unha relación das obras máis relevantes da arte romanagalega-Describe a orixe, características e función da basílicapaleocristiá-Describe características de baptisterios, mausoleos e martiria-Explica características da pintura e mosaico paleocristiá-Comenta Santa Sofía de Constantinopla como exemplo dearte bizantino-Describe características do mosaico bizantino-Comenta o Cortexo da emperatriz Teodora de San Vital deRávena-Define arte prerrománica-Comenta estas obras; Santa María do Naranco, San Pedro daNave, San Miguel da Escalada, Santa Comba de Bande, SanMiguel de Celanova-Describe as características de igrexas e mosteiros da arterománica-Comenta : San Vicente de Cardona, catedral de Santiago,San Martín de Frómista, Dúbida de Santo Tomás de Silos,esculturas da fachada das Praterías, Ultima Cea no chapitelde San Xoán da Peña, Pórtico da Gloria-Comenta a seguinte obra do románico: tímpano do XuízoFinal en Santa Fe de Conques-Explica a importancia do románico no Camiño de Santiago-Compara os cambios en arquitectura entre o románico e ogótico-Compara os cambios en escultura entre o románico e o gótico-Explica o papel de Giotto-Comenta: fachada occidental da catedral de Reims, interiorda planta superior da Sainte Chapelle de París-Comenta as seguintes pinturas góticas: Fuxida a Exipto deGiotto, Matrimonio Arnolfini de J.Van Eyck, Descendementode Van der Weyden, O xardín das delicias de O Bosco

-Describe os trazos esenciais da mesquita e o pazo islámico-Explica características da arte mudéxar-Comenta pinturas románicas: San Isidoro de León, SanClemente de Tahull-Comenta arquitecturas góticas: catedral de León, catedral deBarcelona, igrexa de San Xoán dos Reis en Toledo-Comenta esculturas góticas: porta do Sarmental, retablo daCartuxa de Miraflores-Analiza as seguintes obras da arte hispanomusulmá:Mesquita de Córdoba, Aljafería de Zaragoza, Xiralda deSevilla e Alhambra de Granada-Explica características e etapas do Renacemento italiano-Comenta obras do Renacemento: cúpula de Santa María dasFlores, interior da igrexa de San Lorenzo de Florencia, pazoMédici-Riccardi, santa María Novella, san Pietro in Montorio,cúpula e proxecto de planta de S Pedro do Vaticano de MiguelAngel, Il Gesú, Villa Rotonda-Analiza as seguintes esculturas: primeiro panel da Porta doParaíso de Ghiberti, o rapto das sabinas de Giambologna,David de Donatello, Piedade do Vaticano, David, Moisés,tumbas mediceas e Piedade Rondaimi de Miguel Angel-Comenta pintura renacentista: Tributo da moeda e aTrinidade de Masaccio, Anunciación de Fra Angelico,Madonna do duque de Urbino de Piero della Francesca, AVirxe das rochas e a Ultima Cea de Leonardo, A escola deAtenas de Rafael, bóveda e xuízo final da Capela Sixtina deMiguel Angel, A tempestade de Giorgione, Venus de Urbino eCarlos V en Mulhberg de Tiziano, Lavatorio de pés deTintoretto e as Bodas de Caná de Veronés-Compara o Renacemento español co italiano-Fai un esquema coas características das obras do Greco-Analiza obras do Renacemento español: fachada daUniversidade de Salamanca, Pazo de Carlos V na Alhambrade Granada, mosteiro de San Lorenzo do Escorial-Comenta obras da escultura renacentista española: Sacrificiode Isaac do retablo de San Bieito de Valladolid de AlonsoBerruguete e o Santo enterro de Juan de Juni

-Comenta as seguintes obras do Greco: O expolio, Adoracióndo nome de Xesús, Martirio de S Mauricio, Enterro do señorde Orgaz, Adoración dos pastores, O cabaleiro da man nopeito-Diferenza a arte barroca da renacentista-Compara a escultura barroca e renacentista a través darepresentación de David por Miguel Angel e por Bernini-Especifica as características da pintura flamenca e holandesa-Analiza as seguintes obras do Barroco: fachada de s Pedro doVaticano, columnata da praza de s Pedro, san Carlos dascatro fontes, Pazo de Versalles-Comenta estas esculturas de Bernini: Apolo e Dafne, Extasede santa Teresa, David e Cátedra de san Pedro-Analiza estas obras da pintura barroca: Vocación de sanMateo e morte da Virxe de Caravaggio, Triunfo de Baco eAriadna na bóveda do Pazo Farnese de Roma de AnnibaleCarracci, Adoración do nome de Xesús, bóveda de Il Gesú,Adoración dos magos, As tres gracias, O xardín do amor deRubens, Lección de anatomía, Rolda nocturna de Rembrandt-Comenta en España as diferenzas entre a imaxinería barrocaandaluza e castelá-Describe as características de Velázquez a través das súasobras máis significativas-Comenta do barroco: Praza Maior de Madrid, retablo deSanto Estebo de Salamanca-Analiza obras escultóricas do Barroco español: Piedade deGregorio Fernández, Inmaculada de Alonso Cano, Magdalenapenitente de Pedro de Mena-Comenta as seguintes obras da pintura barroca española:Martirio de san Felipe, O soño de Xacob e O patizambo deRibera, Bodegón do Museo do Prado de Zurbarán, o augadorde Sevilla, Os borrachos,A forxa de Vulcano, A rendición deBreda, Baltasar Carlos a cabalo, Venus do espello, Fiandeiras,Meninas de Velázquez, Sagrada Familia do paxariño,Inmaculada do Escorial, Nenos da cuncha e Nenos xogandoaos dados de Murillo-Compara o Barroco tardío e o Rococó-Cita as características máis salientables do Neoclasicismo

-Comenta a escultura neoclásica a través da obra de Cánova-Comenta as seguintes obras do século XVIII: fachada doHospicio de san Fernando de Madrid de Ribera, fachada doObradoiro da catedral de Santiago, Pazo Real de Madrid,Museo do Prado, Panteón de París-Comenta de Salzillo a Oración no horto e de Canova Eros ePsique e Paulina Bonaparte-Comenta de David O xuramento dos Horacios e A morte deMarat-Explica as principais características da figura de Goya-Compara a visión de Goya nos gravados de Os Caprichos eOs disparates-Comenta de Goya: O quitasol, O 2 de maio, Os fusilamentosdo 3 de maio, A familia de Carlos IV, Desastre nº 15 da serieOs desastres da guerra, Saturno devorando a un fillo e Aleiteira de Burdeos-Explica as características do neoclasicismo arquitectónicodurante o imperio napoleónico-Explica as características do historicismo en arquitectura e asúa evolución cara o eclecticismo-Explica as características da arquitectura modernista-Especifica as achegas da Escola de Chicago á arquitectura-Comenta: templo da Madeleine en París, Parlamento deLondres, Auditorium de Chicago, Torre Eiffel de París,Sagrada Familia de Barcelona-Compara o estilo romántico de Ingres co de Gericault eDelacroix-Compara a visión da paisaxe de Turner e Constable-Explica as características do Realismo-Compara o Realismo co Romanticismo-Describe as características do Impresionismo-Explica o Simbolismo como reacción fronte aoImpresionismo e Realismo-Comenta as seguintes obras do século XIX:O baño turco, Abalsa da medusa, A liberdade guiando ao pobo, O carro dofeno de Constable, Chuvia, vapor e velocidade, Enterro enOrnans, O ánxelus, Almorzo sobre a herba, Impresión, solnacente, serie sobre a catedral de Rouen, Le moulin de la

Galette, Unha tarde de domingo na grande Jatte, Xogadoresde cartas e Mazás e laranxas de Cézanne, O segador, Noiteestrelada de Van Gogh, Visión despois do sermón e O mercadode Gauguin-Explica as características da renovación escultóricaemprendida por Rodin-Comenta estas obras de Rodin: O pensador e Os burguesesde Calais-Define o concepto de vangarda artística e explica ascaracterísticas das principais-Explica a importancia de Miró, Picasso e Dalí nodesenvolvemento das vangardas artísticas-Comenta: A alegría de vivir de Matisse, As señoritas deAvinyó, Retrato de Ambroise Vollard, Natureza morta concadeira de reixa de cana e O Guernika de Picasso, A cidadeque emerxe de Boccioni, O berro de Munch, A rúa deKirchner, Liricae Sobre branco II de Kandinsky, Cadradonegro de Malevich, ComposiciónII de Mondrian, L.H.O.O.Qde Duchamp, O elefante das Célebes de Ernst, A chave doscampos de Magritte, O entroido do arlequín, Mulleres epaxariños á luz da lúa de Miró, o xogo lúgubre e aPersistencia da memoria de Dalí-Analiza obras escultóricas: O profeta de Gargallo, Formasúnicas de continuidade no espazo de Boccioni, Fonte deDuchamp, Muller peiteándose ante un espello de XulioGonzález, Mademoiselle Pogany I de Brancusi, Lagosta, nasae cola de pez de Calder e Figura reclinada de Henry Moore-Explica os trazos esenciais do movemento moderno enarquitectura-Especifica as achegas da arquitectura orgánica aomovemento moderno-Comenta obras arquitectónicas: A Bauhaus, Pavillón deAlemania en Barcelona, Villa Saboya, A Casa da Fervenza-Describe outras tendenzas á marxe do Movemento Modernoou Estilo Internacional como a High Tech, a arquitecturapostmoderna e a deconstrucción-Comenta obras de arquitectura: Unidade de habitación enMarsella, Seagram Building, Guggenheim de N York, Opera

de Sydney, Centro Pompidou de París, Guggenheim deBilbao, AT and T Building de N York de P. Johnson-Compara o Informalismo europeo co Expresionismoabstracto norteamericano-Explica o minimalismo-Explica a arte cinética e a Op-Art-Explica a arte conceptual e a arte Povera-Distingue pop-art, Nova Figuración e Hiperrealismo-Explica :Happening, Body art e Land art-Analiza as seguintes obras: Pintura de Tapies, Grito nº 7 deSaura, One:number 31,1950 de Pollock, Ctesiphon III de F.Stella, Equivalente VIII de Carl André, Vega 200 de Vasarely,Unha e tres cadeiras de Kosuth, Iglú con árbore de MarioMerz, Marilyn Monroe de Warhol, O Papa que berra deBacon, Gran Vía madrileña de Antonio López-Especifica as posibilidades que ofrecen as novas tecnoloxíaspara a creación artística e para a difusión da arte-Explica a orixe do Patrimonio Mundial da UNESCO e osobxectivos que persegue-Utiliza con corrección a terminoloxía específica da arteActitudes, valores e normas-Interese por coñece-los aspectos constitutivos dunha obra de arte.-Interese por desenvolve-lo gusto estético persoal e respecto poladiversidade de percepcións e de sensacións persoais ante a obrade arte.-Sensibilidade e preocupación por conserva-lo contorno artísticolocal.-Valoración da influencia dos factores históricos nas obras de arte.-Valoración das obras de arte do contorno mediante a súacomprensión histórica e artística.-Respecto e valoración crítica de concepcións estéticas e formasartísticas afastadas do gusto persoal.-Valoración do protagonismo do mecenas e do comitente noproxecto e na creación das obras e nos programas artísticos.-Sensibilización ante a obra de arte como manifestación dacreatividade humana e como conciencia crítica da historia.-Actitude aberta diante das linguaxes artísticas de vangarda comoresposta ante problemas estéticos.

-Sensibilidade e interese polo coñecemento e conservación dopatrimonio artístico e cultural galego.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Realizaranse ó longo do curso diversos exames repartidos de xeitorazonable tendo en conta a estrutura temporal e organizativa domesmo: tres avaliacións. Prevese unha secuenciación lóxica damateria e un reparto dos contidos para poder ir demostrando osavances na consecución de obxectivos realizando dous examespor avaliación sempre e cando sexa posible. O formato do exameaxustarase ás probas de acceso à universidade( ABAU ) Haberáunha recuperación ó final do curso á que se concorre coa materiasuspensa coa excepción daqueles que non aprobaran ningunaavaliación, que deberán acudir directamente ás probasextraordinarias

HISTORIA DE ESPAÑAEsta materia do Departamento é obrigatoria en todas asmodalidades do Bacharelato e ten como obxectivo fundamental ocoñecemento e comprensión do noso pasado para podercomprender o mundo actual.

OBXECTIVOS.

1. Facer comprender as raíces históricas da Españacontemporánea, poñendo o acento na impronta da romanización, aformación dos reinos medievais e a aparición da monarquíahispánica e a creación do Imperio colonial.2. Saber o que é o Antigo Réxime, as súas características(políticas, sociais, económicas e culturais), evolución e crise.3. Comprender os principios do liberalismo que se van impoñerno reinado de Sabela II.4. Analizar a consolidación do Estado liberal, e as diferenzasentre os liberais.

5. Entender o significado do réxime da Restauración e cales sonas causas do seu fracaso.6. Facer que comprendan as claves dos cambios sociais,económicos e culturais do século XIX.7. Causas da proclamación da II República, evolución e cal é oseu final.8. Entender a Guerra Civil como consecuencia dosenfrontamentos que teñen lugar ó longo da República.9. Comprender a Ditadura franquista e a súa evolución política eeconómica.10. Entender que significa a Transición e a volta da Democracia aEspaña.CONTIDOS -O método histórico. Fontes e perspectivas-Análise e comentario de fontes-Da Prehistoria á monarquía visigoda-Al-Andalus: conquista musulmá da Península, evolución políticade Al-Andalus,economía, sociedade, cultura, arte…-Os reinos cristiáns do século XIII ao XV-O proceso de Reconquista e repoboación-Os Reis Católicos: a unión dinástica de Castela e Aragón, políticarelixiosa, reorganización do Estado, a conquista de Granada, odescubrimento de América, a incorporación de Navarra e asrelacións con Portugal-O imperio de Carlos I e Felipe II-Crise e decadencia do imperio no século XVII-Cambio dinástico e Guerra de Sucesión-As reformas institucionais dos Borbóns. O novo modelo deEstado-A economía e a política económica dos Borbóns-A Ilustración en España e en Galicia-O impacto da Revolución Francesa. A Guerra da Independencia-As Cortes de Cádiz e a constitución de 1812-O reinado de Fernando VII-A emancipación da América española-O carlismo e as guerras carlistas-O reinado de Isabel II-O sexenio democrático. A Primeira República

-Os inicios do movemento obreiro en España-A Restauración borbónica. O sistema canovista-A perda das últimas colonias e a crise do 98. O rexeneracionismo-A economía española no século XIX-A quebra do sistema da Restauración: Semana Tráxica deBarcelona, crise xeral de 1917-A ditadura de Miguel Primo de Rivera. Directorio militar eDirectorio civil-A Segunda República. Evolución política-A Guerra Civil. Inicio, desenvolvemento e dimensióninternacional do conflito. Consecuencias da guerra-Características da Ditadura Franquista. Etapas: postguerra, épocados Plans de desenvolvemento, fin do franquismo-A transición á democracia. A Lei da Reforma Política. Primeiraseleccións democráticas-A Constitución de 1978 e o Estado das autonomías-Os gobernos constitucionais: o Problema do terrorismo, o fallidogolpe de Estado de 1981, o ingreso na OTAN, a integracióneuropeaESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS(En negrita os contidos mínimos )-Busca información sobre un feito ou personaxe histórico eexpón os contidos aos compañeiros-Representa nunha liña do tempo diferentes feitos históricos-Explica as diferenzas económicas, técnicas e sociais entrePaleolítico e Neolítico-Fai un mapa da Península onde aparezan delimitadas a áreaibera, a celta e a celtibera-Define o concepto de romanización- Fai un esquema cos feitos máis destacados da monarquíavisigoda-Describe a evolución política de Al-Andalus-Resume os cambios económicos, sociais e culturais introducidospolos musulmáns en Al-Andalus-Fai un esquema cos principais fitos da Reconquista enEspaña-Compara a organización política da Coroa de Castela, Aragón e oReino de Navarra na Idade Media

-Busca información sobre a importancia do Camiño de Santiago eelabora unha breve exposición-Define o concepto unión dinástica aplicado á monarquía dosReis Católicos-Compara por medio de mapas a extensión do imperio deCarlos I e de Felipe II-Explica os principais factores da crise demográfica e económicado século XVII e as súas consecuencias-Explica as causas da Guerra de Sucesión española e acomposición dos bandos en conflito-Define Decretos de Nova Planta e explica a súa importanciana configuración do estado borbónico-Elabora un esquema comparativo do modelo político dosAustrias e os Borbóns-Explica as medidas económicas máis importantes aplicadaspolos Borbóns no século XVIII-Comenta as ideas máis importantes da Ilustración e defineDespotismo Ilustrado-Describe a Guerra da Independencia: causas, composicióndos bandos, desenvolvemento-Compara as Cortes de Cádiz coas cortes estamentais doAntigo Réxime-Comenta as principais características da Constitución de1812-Representa nunha liña do tempo entre 1788 e 1833 osprincipais acontecementos históricos-Fai un esquema coas diferenzas políticas e sociais entreAntigo Réxime e réxime liberal burgués-Explica as causas e o desenvolvemento do proceso deindependencia das colonias americanas-Identifica o ámbito xeográfico do carlismo e explica o seuideario e apoios sociais-Representa nunha liña do tempo entre 1833 e 1874 osprincipais acontecementos históricos-Describe as características dos partidos políticos quexurdiron durante o reinado de Isabel II-Resume a evolución política do reinado de Isabel II e explicao papel dos militares

-Compara as desamortizacións de Mendizábal e Madoz-Compara a nova sociedade de clases coa sociedadeestamental-Compara o Estatuto Real de 1834 e as Constitucións de 1837e 1845-Describe as principais características da Constitución de1869-Explica os elementos fundamentais do sistema político ideadopor Cánovas-Explica as principais características da Constitución de 1876-Representa unha liña do tempo dende 1874 ata 1902 situandonela os principais acontecementos históricos-Resume a orixe e evolución do catalanismo, o nacionalismovasco e o rexionalismo galego-Analiza as diferentes correntes ideolóxicas do movementoobreiro e campesiño español así como a súa evolución noúltimo cuarto do século XIX-Compara o papel político dos militares no reinado de AlfonsoXII co das etapas precedentes do século XIX-Sinala os principais feitos do desastre colonial do 98 e asconsecuencias territoriais do Tratado de París-Especifica as causas dos baixos rendementos da agriculturaespañola do século XIX-Describe a evolución da industria téxtil catalá, a siderurxia ea minería ao longo do século XIX-Compara a Revolución Industrial española coa dos paísesmáis avanzados de Europa-Explica os obxectivos da rede ferroviaria e as consecuenciasda Lei Xeral de Ferrocarrís de 1855-Compara as actuacións de proteccionistas e librecambistas aolongo do século XIX-Representa nunha liña do tempo entre 1902 e 1931 osprincipais acontecementos históricos-Analiza a crise de 1917: causas, manifestacións econsecuencias-Especifica as causas do golpe de Estado de Primo de Rivera-Describe as diferenzas entre Directorio Militar e DirectorioCivil

-Explica as causas que levaron á proclamación da SegundaRepública-Resume as reformas impulsadas no bienio reformista-Especifica as principais características da Constitución de1931-Analiza os trazos básicos da Revolución de Asturias-Fai un esquema cos diferentes cambios de goberno durante aRepública e coas principais medidas de cada etapa-Analiza as causas da Guerra Civil-Compara a evolución política e a situación económica dosdous bandos ao longo da guerra-Analiza consecuencias da Guerra Civil-Sintetiza nun esquema as principais fases da guerra desde opunto de vista militar-Fai un esquema das etapas do franquismo-Explica as relacións exteriores, a evolución política e astransformacións económicas e sociais de España de 1959 a1973-Explica a política económica do franquismo nas diferentesetapas-Explica a importancia da Lei para a Reforma política de1976-Explica o proceso de elaboración da Constitución de 1978 eas súas características básicas-Elabora un esquema coas etapas políticas desde 1977 ata aactualidade-Comenta as consecuencias da integración europea paraEspaña-Analiza a evolución económica e social de España desde asegunda crise do petróleo en 1979 ata a crise financieiramundial de 2008

TEMPORALIZACIÓN Os contidos serán repartidos o máis equitativamente posible entreas tres avaliacións.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Realizarase un exame por avaliación e unha recuperación. Asprobas terán un formato similar ás probas de acceso áUniversidade. A final de curso haberá unha recuperación finalpara os alumnos que teñan unha ou dúas avaliacións suspensas, encaso de ter as tres suspensas irase directamente ao exameextraordinario. A proba do exame extraordinario será sobre oconxunto da materia. Durante o curso a nota será cada avaliacióna do exame un 80% e outros aspectos como traballos escritos( composicións históricas…), exposicións orais etc, un 20%. Nocaso de que o profesor pida algún traballo de investigaciónvoluntario a nota poderá incrementarse ata un punto en calqueradas avaliacións.

XEOGRAFÍA DE ESPAÑA

OBXECTIVOS1. Identificar e comprende-los elementos básicos daorganización territorial, utilizando conceptos, procedementos edestrezas específicamente xeográficas para explica-lo espaciocomo unha realidade dinámica, diversa e complexa, na queinterveñen múltiples factores.2. Comprender e analizar a realidade xeográfica de España e deGalicia como un espacio dinámico, que é o resultado dainteracción de procesos sociais, económicos, tecnolóxicos eculturais, que actuaron nun marco natural e histórico particular.3. Explicar a posición de España e de Galicia nun mundo cadavez máis interrelacionado, no que coexiste, a un tempo, procesosde globalización na economía e de desigualdade socioeconómica,prestando unha atención especial á Unión Europea, ás súascaracterísticas territoriais e as consecuencias da integración enEspaña e en Galicia.4. Valora-la función do medio natural, dos recursos naturais edas actividades productivas na configuración do espazoxeográfico español, recoñece-la súa relación mutua coa sociedade,percibi-la condición do home como axente de actuación máispoderoso e rápido sobre o medio.

5. Entende-la poboación como o recurso esencial coascaracterísticas cuantitativas e cualitativas que interveñen de formaeminente na configuración e no dinamismo dos procesos quedefinen o espazo6. Comprende-la interdependencia de tódoslos territorios queintegran España, así como a Unión Europea e outros ámbitosxeográficos mundiais, para desenvolver actitudes decoñecemento, respecto, aprezo e cooperación cos espazospróximos e afastados ó habitat do alumno e prestar especialatención á superación dos diferentes niveis de desenvolvementodas poboacións do planeta.7. Adquirir conciencia espacial para participar de forma activa eresponsable nas decisións que afecten á ordenación do territorio evalora-la necesidad de pontecia-lo equilibrio natural e a equidadesocial.

CONTIDOS

-O concepto de xeografía e a utilidade desta materia-O espazo xeográfico. A paisaxe como interacción entreelementos físicos e humanos-Planos e mapas. Os seus compoñentes e análise. O mapaTopográfico Nacional a escala 1:50.000-O relevo español. Diversidade xeomorfolóxica. A localizacióndos principais accidentes xeográficos-A evolución xeolóxica do territorio español-Litoloxía peninsular e insular e formas de modelado-Identificación das unidades do relevo español e trazos de cadaunha-Corte topográfico. Realización e análise-Concepto de solo. Variedades de solos en España-Clima e tempo. Factores e elementos do clima-Dominios climáticos españois: as súas características erepresentación en climogramas-Situacións sinópticas e tipos de tempo atmosférico en España-Os mapas do tempo, altura e superficie: a súa análise einterpretación-Rexións bioxeográficas españolas

-Análise de cliseries de vexetación-Vertentes hidrográficas e principais concas fluviais peninsulares-Réximes fluviais-Os humedais-Problemas relacionados coa auga e política hidráulica en España-As paisaxes naturais españolas-Fontes para o estudo da poboación-Movementos naturais da poboación-Distribución territorial da poboación-As migracións-Mapa da densidade da poboación española-Definición e cálculo de taxas demográficas-Problemática actual da poboación. A realidade demográficagalega-A ordenación do territorio-Sector primario. O peso das actividades agropecuarias, forestaise pesqueiras no PIB. A poboación activa neste sector-Elementos que conforman as paisaxes agrarias. Paisaxes agrariasespañolas e as súas características-A estrutura da propiedade e tenencia da terra-A explotación agraria. Coexistencia de diferentes formas deexplotación, avanzadas e tradicionais-Situación española no contexto da UE. A PAC-A actividade pesqueira. O caso galego-A silvicultura-O proceso de industrialización en España. Breve evoluciónhistórica-Localización das fontes de enerxía en España- O sector secundario. Achega ao PIB da industria. A poboaciónactiva. Deficiencias e problemas da industria en España-Elementos das paisaxes industriais. Tipoloxía de paisaxes-Rexións industriais e eixos de desenvolvemento en España-A terciarización da economía española. Influencia no PIB.Poboación activa neste sector-Análise dos servizos e distribución no territorio-O sistema de transportes en España-O desenvolvemento comercial-Os espazos turísticos

-Outras actividades terciarias: sanidade, educación, finanzas,xustiza, administración. Sector público e privado-Transformacións negativas das paisaxes nas zonas turísticas-Concepto de cidade -Morfoloxía e estrutura urbana. A análise do plano urbano-Instrumentos do planeamento urbano-As áreas de influenza -A rede urbana española-Organización territorial en España-A influenza da historia e a constitución de 1978 no deseñoterritorial-Desequilibrios e contrastes entre comunidades autónomas-España en Europa. Posición de España na UE-España no mundo. A globalización

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE E CONTIDOS MÍNIMOS( contidos mínimos os estándares que aparezan en negrita )

-Extrae información do Mapa Topográfico-Extrae información de mapas e planos de diferentes escalas-Sinala sobre un mapa físico de España as unidades do relevoespañol -Clasifica as unidades de relevo español segundo as súascaracterísticas xeomorfolóxicas-Realiza un corte topográfico-Localiza nun mapa de España os diversos climas-Describe e compara os climas de España enumerando osfactores e elementos característicos-Realiza e comenta climogramas específicos de cada clima-Identifica os elementos que conforman un mapa de tempo-Comenta un mapa do tempo en España-Comenta un mapa da distribución da vexetación española-Identifica formacións vexetais nunha paisaxe natural-Analiza unha cliserie-Localiza nun mapa de España os principais ríos-Diferenza as paisaxes humanizadas das naturais-Distingue en fotografías as diferentes paisaxes naturaisespañolas comentando as súas características básicas

-Comenta a pirámide actual da poboación española ecompara con algunha dun período anterior-Distingue as distintas pirámides de poboación na súaevolución histórica-Comenta o mapa da densidade de poboación actual enEspaña-Calcula taxas relacionadas coa poboación-Analiza as características das distintas paisaxes agrariasespañolas-Analiza novas xornalísticas que traten o problema do sectorprimario en España e Galicia-Analiza e comenta paisaxes de espazos industriais-Localiza as rexións industriais e os eixes de desenvolvementoindustrial-Identifica as características do sector terciario español-Comenta mapas sobre o transporte-Comenta gráficas e estatísticas que reflexen a importancia dosector turístico español-Define cidade-Analiza planos de cidades concretas-Explica a xerarquización urbana española-Analiza novas xornalísticas que falen da problemática urbana-Compara a ordenación territorial actual e a da primeira metadedo século XX-Sitúa as comunidades autónomas e as súas provincias ecapital-Explica a posición de España na UE

TEMPORALIZACIÓN

Na primeira avaliación os contidos relacionados coa xeografíafísica, na segunda e na terceira o resto da materia

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Realizarase un exame por avaliación e unha recuperación. Oexame suporá o 80% da nota da avaliación e o traballo diariopoderá aportar ata o 20% restante. Así mesmo farase un examefinal para recuperar a materia a aqueles alumnos/as que a final decurso teñan unha ou dúas avaliacións suspensas. No caso de ter astres avaliacións suspensas irase directamente á probaextraordinaria. Na proba extraordinaria o alumno será examinadode toda a materia

LIBRO DE TEXTOO libro de texto recomendado polo departamento para profundizarcoñecementos é ó da Editorial Anaya, Xeografía. Galicia. Bacharelato 2, de Mª Concepción Muñoz Delgado

AVALIACIÓN INICIAL NO BACHARELATOO alumnado das diferentes materias de bacharelato deste

departamento será avaliado para determinar o nivel dos seuscoñecementos e poder así corrixir aquelas carencias que puderandificultar a consecución dos obxectivos establecidos naprogramación. A avaliación non terá porque ser necesariamenteconcretada en probas escritas, e non está orientada á obtencióndunha cualificación numérica e menos aínda a que esta, de existir,repercuta na cualificación global do curso.

Cada profesor en cada materia seleccionará o modelo deavaliación que considere máis apropiado para que o alumnadoacredite os seus coñecementos: comprensión de textos históricos,elaboración de esquemas de determinados temas, realización degráficos, traballo con mapas, comentario de imaxes, preguntasespecíficas, debates abertos, etc.

METODOLOXÍA DIDÁCTICA EN BACHARELATOA aceptación total dos proxectos curriculares definidos pola

CIUG para as materias dependentes deste departamento implicatamén a posta en práctica dos métodos didácticos que seaconsellan para poder acadar os obxectivos requeridos en cada undos modelos de proba que terán que afrontar os alumnos querematan o Bacharelato e queren acceder á universidade. Por iso

traballarase cos alumnos en especial aqueles aspectos como facerdefinicións, elaborar composicións históricas e preguntas teóricasque abarquen aqueles aspectos que nunca deben faltar nunhapregunta histórica ( contextualización, causas, consecuencias…)

Neste sentido cremos que é moi importante incentivar eorientar ó alumno na consecución dunha autonomía o máis amplaposible á hora de resolver as dificultades que lle vai ir ofrecendocada materia e cada curso do bacharelato. É por iso (entre outrasrazóns) que decidimos non fixar o uso de libros de texto en variasdas materias do bacharelato. Isto implica que o alumno/a teña quefacer moitas veces uso dos recursos que existen á súa disposiciónna biblioteca, que potencie a súa capacidade de manexarse coabusca e selección de material que pode ser manexado grazas ásnovas tecnoloxías, que sexa máis activo na súa relación cosprofesores e cos compañeiros na aula (preguntando, comentando,contrastando, propoñendo, etc.). Por suposto, isto require polanosa parte un esforzo maior: o seguimento do alumnado ten queser efectivo para que as dificultades non sexan nunca insalvablesou motivo de desánimo, senón todo o contrario. Cremos que nonestamos equivocados en función dos resultados que se veñenlogrando.

COMPETENCIAS A DESENVOLVER NOBACHARELATO

Tratamento da información e competencia dixital1. Relacionar e comparar a información procedente de diversasfontes: escritas, gráficas, audiovisuais etc.1. Contrastar a información obtida e desenvolver unpensamento crítico e creativo.2. Elaborar a información transformando os datos recollidos etraducíndoos a outro formato ou linguaxe.3. Empregar as posibilidades que ofrecen as tecnoloxías dainformación e a comunicación na procura e o procesamento dainformación.

Competencia cultural e artística4. Recoñecer os diferentes estilos da arte e os valores estéticosque expresan.5. Analizar obras de arte de xeito técnico e identificar ocontexto histórico que explica a súa aparición.6. Desenvolver unha actitude activa en relación coaconservación e a protección do patrimonio histórico.

Competencia en comunicación lingüística7. Utilizar adecuadamente o vocabulario propio das cienciassociais para construír un discurso preciso.8. Utilizar diferentes variantes do discurso, en especial, adescrición e a argumentación.9. Ler e interpretar textos de tipoloxía diversa, linguaxesicónicas, simbólicas propias do período histórico estudiado.

Competencia matemática10. Elaborar e interpretar eixes cronolóxicos.11. Analizar e comprender os datos cuantitativos recollidos entáboas, gráficos e diagramas.12. Traballar con mapas topográficos

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor14.Asumir responsabilidades e tomar decisións con respecto áplanificación do proceso de resolución das actividades propostas.15.Interpretar adecuadamente as particularidades de cada situación ede cada problema estudado.16.Saber argumentar de forma lóxica e coherente as explicacións dosconceptos e fenómenos estudados.17.Autorregular o propio aprendizaxe: tomar conciencia do que sesabe e do que falta por aprender; e realizar autoavaliacións do propiotraballo.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN E RECUPERACIÓN DASMATERIAS DO DEPARTAMENTO DE CC.SS. XEOGRAFÍA EHISTORIA

1. OBTENCIÓN DE CUALIFICACIÓN.A cualificación global dunha avaliación poderá obterse a partirde:

PROBAS ESCRITAS, que serán fixadas cunhaantelación aproximada de 15 días. PROBAS INFORMAIS, tales como comentarios detextos, composicións de textos históricos, gráficos, mapas, test. TRABALLOS, individuais ou en grupo, que sepoderán indicar para facer na aula ou fóra dela. PARTICIPACIÓN NA CLASE, a través de preguntas,mostrando interese pola materia e na realización de exercicios eprobas.

2. PROBAS ESCRITAS. A puntuación de cada cuestión irá exposta ó lado doenunciado e poden constar de:

* Preguntas de desenvolvemento teórico.* Comentarios de textos, gráficos, mapas...* Preguntas relacionadas cos mapas, textos e gráficas.

Unha vez corrixidas estas probas, serán entregadasós alumnos/as para o seu comentario e revisión, se fose preciso.Posteriormente serán devoltas ó profesor. No caso das materias de 2º de Bacharelato, osexames axustaranse ós propostos pola CIUGA en cada unha dasmaterias. As probas extraordinarias terán as mesmascaracterísticas que as realizadas durante o curso

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOSNos diferentes apartados desta programación foron

indicándose para cada curso, no caso de que o decidíramos, osespecíficos libros de texto que seleccionamos por común acordoen cada momento. Todos os cursos da ESO contan con libro detexto oficial, pero non ocorre o mesmo nos cursos de Bacharelato,nos que traballamos sen libro oficial nas materias de Xeografía eHistoria da Arte.

É obvio que polas peculiaridades do noso departamento faisenecesario recorrer a moitos outros materiais: mapas, materialaudiovisual, xornais, libros de consulta, dicionarios, páxinas web,material procedente de fontes orais, etc.

O uso de toda esta diversidade de materiais entendemos quenon debe repercutir na economía familiar do alumnado, e, defacelo, terá que ser dun xeito imperceptible (as fotocopias podenpaliar estas necesidades en moitas ocasións, pero non sempre).Con ese fin existen no propio Departamento recursos materiaisque se foron adquirindo ó longo do tempo para poder ser postos adisposición do alumnado.

EDUCACIÓN EN VALORES

Neste departamento compartimos e defendemos os valoresque definen a idiosincrasia do noso centro e que se reflicten cadacurso na programación xeral.

Basicamente pretendemos inculcar nas nosas clases a defensada tolerancia, do respecto (ás persoas -compañeiros, persoaldocente e non docente, etc.-, ás normas, ó edificio e ó seu contido,etc.), da igualdade de xénero e de razas, da solidariedade, dodiálogo como forma de resolver conflitos, do compromiso coanatureza, da hixiene, etc. Todo isto é o que realmente é o que enúltima instancia nos xustifica como profesores e lle dá sentido ásmaterias coas que neste departamento traballamos.

PROXECTO LECTOR

Compartimos, aceptamos e poñemos en práctica assuxestións recollidas non Plan Lector do Centro. Entendemos quea potenciación da lectura é básica para poder enfrontarse a todas ecada unha das materias de estudo, pero é tal vez especialmentenecesaria nas que dependen do noso departamento: a comprensiónlectora impulsa de xeito natural a capacidade de expresión escritae oral, ferramentas de traballo fundamentais. Nalgúns cursos oDepartamento pode pedir aos alumnos a lectura dalgunha obraliteraria ou de carácter plenamente histórico

PLAN DE CONVIVENCIAEstamos comprometidos co plan elaborado para o centro e

que se reflicte na programación xeral. Defendemos a súa posta enpráctica porque é coherente coa nosa labor de educadores e cosvalores que pretendemos incentivar, descritos nun apartadoanterior.ELEMENTOS TRANSVERSAISOs elementos transversais traballaranse en todas as materias e fanreferencia á comprensión lectora, expresión oral e escrita,comunicación audiovisual, as TIC,s e o emprendemento eeducación cívica e constitucional. A comprensión lectora é básicano desenvolvemento desta materia pois a lectura de documentos,libros etc e a súa comprensión é unha competencia que se traballadiariamente e sen o seu dominio é imposible acadar éxito nestamateria. Moi importante igualmente para todos os niveis é aexpresión oral e escrita sen a cal sería imposible explicar ou facerentendible ningún tema de xeografía e historia. No caso dacomunicación audiovisual e as TIC,s a nosa materia é unha dasque máis partido lle pode sacar a estas cuestións a través dovisionado de documentais, filmes, busca de noticias enINTERNET etc o cal contribue a aumentar notablemente oscoñecementos da materia. O espírito emprendedor podepotenciarse no alumno co coñecemento de moitas das cuestiónsque se estudan na nosa disciplina e a educación cívica econstitucional potenciase sobre todo naqueles cursos como 4ºESO

ou 1º Bacharelato e 2º de Bacharelato onde a historia do mundocontemporáneo ten un protagonismo importante

COMPETENCIAS A DESENVOLVER SEGUNDO ALOMCE

As competencias que debe acadar o alumnado e ser traballadas endistintas áreas son o sentido de iniciativa e espíritoemprendedor, a conciencia e expresións culturais, acompetencia matemática e en ciencia e tecnoloxía, acompetencia lingúística, a competencia dixital, aprender aaprender e as sociais e cívicas. Neste departamento en concretoas competencias que teñen que ver coa expresión cultural, associais e cívicas van ser traballadas en moitos dos contidos eestándares de aprendizaxe pois están presentes en múltiplescontidos da materia. A competencia matemática vai ser traballadamáis na materia de xeografía en actividades relacionadas conlatitudes, lonxitudes, cálculo de taxas, construcción de gráficosetc. A competencia en comunicación lingüística vai ser traballadacontinuamente pois a lectura e comprensión de textos éimprescindible para traballar nesta materia. Coa realización detraballos nos que se buscará información moitas veces enINTERNET ou coa busca de información noutros mediospotenciase a competencia dixital e a de aprender a aprender.Tamén como nesta materia realízanse moitos traballos que á súavez poden ser expostos potenciase a competencia tamén desentido de iniciativa e espírito emprendedor así como por supostoa de aprender a aprender.

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS EEXTRAESCOLARES

Para o presente curso, o Departamento ten previstas unhaserie de actividades extraescolares:

Saídas cos alumnos/as polos arredores deBetanzos e pola mesma vila para estudar dende o punto de vistaxeográfico e histórico aqueles aspectos relacionados coas materiasque se imparten na ESO ou no Bacharelato Visita a Santiago cos alumnos de Historia da Artede 2º de Bacharelato para estudar a importancia da Catedralcompostelá, así como outros monumentos históricos e artísticosque permitan unha mellor comprensión do Románico e doBarroco. Visita ao MAC de A Coruña co alumnado deHistoria da Arte de 2º Bacharelato Visitas a exposicións puntuais que podan xurdir aolongo do curso, ben relacionadas coa Historia da Arte ou coaHistoria e a Xeografía Visita ó Arquivo histórico de Betanzos e ó Museodas Mariñas cos alumnos de Historia do Bacharelato comoprimeiro paso para inicialos nunha pequena investigaciónhistórica, aproveitando as fontes e materiais alí depositados. Visita ao Parlamento de Galicia dos alumnos de 1ºde Bacharelato Percorrido didáctico pola cidade de A Coruña paraprofundizar na explicación daqueles lugares máis salientables queaparecen na obra de Emilia Pardo Bazán, La Tribuna ( alumnos de1º de Bacharelato ) Visita á vila de Carral para visitar o Monumentoaos Mártires de Carral ( 1º de Bacharelato ) Saída co alumnado de Xeografía de 2º deBacharelato por algún lugar da xeografía galega para profundizarno coñecemento do medio físico galego pero tamén dos aspectoshumanos

Tamén se poderían realizar outras saídas ouactividades que foran xurdindo ao longo do curso incluso encolaboración con outros departamentos ( é frecuente a visita aoParque eólico e experimental de Sotavento e ao MUNCYT de ACoruña en colaboración co departamento de Tecnoloxía )

PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TECNOLOXÍAS DAINFORMACIÓN E A COMUNICACIÓN.

A utilización das novas tecnoloxías no departamento deXeografía e Historia terá unha triple finalidade:1. Na busca de información nas materias propias do nosodepartamento.2. Na realización de actividades na rede de tipo “webquest”.3. Como medio de comunicación co alumnado e instrumento dedinamización das asignaturas a través de blogs.

Polo que á busca de información se refire, utilizaranse tanto aaula de informática do Centro, co obxecto de acceder a páxinasweb ou base de datos nas que poder atopar a informaciónrequirida, como tamén poderase acudir a outros soportesinformativos como poden ser os DVD, CD-ROM, MPT/4,“LAPIS DE MEMORIA”, etc. Nos últimos é especialmenteinteresante o seu manexo xa que neles pode acumular os traballosou exercicios elaborados, así como tamén poder corrixir os errosdetectados.

No traballo en clase, a rede, empregarase como soporte dasexplicacións na procura de datos ou información precisa. Taménse emprega o portátil conectado ó canón para a proxección dematerial gráfico previamente elaborado en “power point” , comoocorre nas clases de arte en 2º BacharelatoNa Aula Virtual accesible dende a páxina web do centro existentamén diversas propostas vinculadas a varias das materias dodepartamento.

INDICADORES DE LOGRO

Segundo a LOMCE a labor do profesor debe ser avaliada. Osindicadores de logro son en realidade unha serie de preguntas queo profesor pode facerse para reflexionar sobre a súa prácticadocente. Propoñemos formular estas cuestións como mínimo unhavez por trimestre para intentar mellorar na medida do posible onoso traballo. -Pensar se a utilización de materiais foi a axeitada-Se o desenvolvemento dos contidos é o desexable-Se as actividades conseguiron motivar ao alumnado-Analizar se se traballaron os temas transversais-O manexo das TICs-O traballo interdisciplinar-Analizar o resultado académico dos alumnosUnha vez resoltas estas cuestións tomar as medidas pertinentes

MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DAS PROGRAMACIÓNS EN RELACIÓN COS RESULTADOS ACADÉMICOS E PROCESOS DE MELLORA

Como sempre fixemos, intentaremos detectar nestaprogramación todas aquelas carencias ou excesos quedificulten o logro dos obxectivos que para cada materia ecurso foron concretados. Sabemos que sempre é mellorabletodo, e tamén sabemos que un curso nunca é igual a outro(diferentes alumnos/as, diferentes circunstancias, etc.).Somos un departamento que mantén unha relativaestabilidade na súa composición e que, podemos aseguralo,conserva unha capacidade de comunicación e de debateentre os membros que o conformamos fóra de toda dúbida.Levamos a cabo as reunións indicadas por lei, deixamosrecollidas en acta as mesmas, pero moito máis que iso,estamos en contacto diario e permanente comentando,compartindo e resolvendo (se podemos e sabemos) cadasituación que pode aparecer como especial ou diferente acalquera de nós. Asimesmo, sen deixar de ser críticos cando

o consideramos oportuno, mantemos en todo momento unhadisposición positiva para colaborar en calquera proxecto (dadirección, dos pais/nais, do alumnado, etc.) que está dirixidoa mellorar e a dignificar o centro de traballo do queformamos parte, un centro público que acolle rapazas erapaces de todas as condicións da nosa comarca e que acollea outros que, por períodos de tempo máis ou menos curtos,chegan doutros lugares e, como non, ós nosos propios fillosou fillas.

Somos os primeiros interesados en facer unha avaliacióno máis estrita e correcta posible desta programación. Aproba desta afirmación son os sucesivos cambios oumodificacións ós que se foi vendo sometida nalgúns dosseus apartados nos diferentes cursos.