Tema 6.- As transformacións socioeconómicas na España liberal.

Bloque 8.- Continuidade e transformacións económicas no século XIX: un desenvolvemento insuficiente

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe

▪ 1. Lento crecemento da poboación:

mantemento dun réxime

demográfico antigo; excepción de

Cataluña.

▪ 1. Explicar a evolución demográfica de España

ao longo do século XIX, comparando o

crecemento da poboación española no seu

conxunto co de Cataluña e o dos países máis

avanzados de Europa.

▪ 1.1. Identifica os factores do lento crecemento

demográfico español no século XIX.

▪ 1.2. Compara a evolución demográfica de Cataluña coa

do resto de España no século XIX.

▪ 2. Economía española no XIX:

agricultura protexida e estancada

(efectos das desamortizacións;

baixos rendementos); deficiente

industrialización (industria téxtil

catalá, siderurxia e a minaría);

dificultades dos transportes

(condicionamentos xeográficos;

rede de ferrocarrís); comercio

(proteccionismo fronte a

librecambismo); finanzas (a peseta

como unidade monetaria;

desenvolvemento da banca

moderna; problemas da Facenda;

investimentos estranxeiros. O caso

galego.

▪ 2. Analizar os sectores económicos e

especificar a situación herdada, as

transformacións de signo liberal e as

consecuencias que se derivan delas -

▪ 2.1. Explica os efectos económicos das

desamortizacións de Mendizábal e Madoz.

▪ 2.2. Especifica as causas dos baixos rendementos da

agricultura española do século XIX.

▪ 2.3. Describe a evolución da industria téxtil catalá, a

siderurxia e a minaría ao longo do século XIX.

▪ 2.4. Compara a revolución industrial española coa dos

países máis avanzados de Europa.

▪ 2.5. Relaciona as dificultades do transporte e o

comercio interior cos condicionamentos xeográficos.

▪ 2.6. Explica os obxectivos da rede ferroviaria e as

consecuencias da lei xeral de ferrocarrís de 1855.

▪ 2.7. Compara os apoios, os argumentos e as

actuacións de proteccionistas e librecambistas ao longo

do século XIX.

▪ 2.8. Explica o proceso que conduciu á unidade

monetaria e á banca moderna.

▪ 2.9. Explica a reforma Mon-Santillán da Facenda

pública e os seus efectos.

▪ 2.10. Especifica como os investimentos en España de

Francia e de Inglaterra afectaron o modelo de

desenvolvemento económico español durante o s. XIX.

Tema 6.- Bloque 1.- Demografía e economía.

1.- A demografía

A transición demográfica en España

As transformacións económicas.

As bases xurídicas: o liberalismo

2.-

A desamortización eclesiástica: Mendizábal e Espartero (1836 / 1841)

A desamortización xeral: Madoz (1855)

Volume total das vendas de bens desamortizados

3.-Atraso e desenvolvemento industrial.

3.1.- Factores do limitado desenvolvemento económico.

▪ Escasas transformacións nos sistemas agrarios.

▪ Reducida capacidade de consumo do mercado interior.

▪ Lentitude nos cambios lexislativos de carácter económico.

▪ Despreocupación pola educación e as innovacións tecnolóxicas.

▪ Escasa mentalidade emprendedora e capitalista.

▪ Preferencia por investimentos inmobiliarios ou especuladores (terras, propiedades, accións en Bolsa, débeda pública).

▪ Predominio das actividades industriais relacionadas co sector primario e de produción de bens de consumo, e débil

desenvolvemento das industrias de base.

▪ Dependencia do exterior en equipamento, innovacións técnicas e investimentos de capitais.

▪ Falta de competitividade dos produtos españois.

▪ Protección arancelaria: como medio para defender da competencia internacional aos produtos propios..

▪ Forte desequilibrio territorial e rexional: zonas atrasadas (interior) e focos desenvolvidos (Cataluña, País Vasco, Asturias).

Os debates historiográficos.

▪ A industrialización en España:

➢ O fracaso da revolución industrial en España (Jordi Nadal).

➢ O patrón latino de industrialización (Gabriel Tortella).

▪ O impacto da política proteccionista:

➢ Posibilitou o desenvolvemento económico español (Ramón Tamames).

➢ Atrasou o crecemento, a industrialización e a modernización (Gabriel Tortella).

3.2.- Fases do desenvolvemento económico en España.

Datas Trazo básico Procesos

1830

-

1865

Vertebración

económica e

inicios da

industrialización

• Inicio da primeira revolución industrial en Cataluña (téxtil) e despois en Andalucía, Asturias e País Vasco (siderurxia)

• Reforma agraria liberal. Desamortizacións

• Inicio da construción da rede ferroviaria

• Inicio da formación do mercado interior integrado

• Progresiva individualización das diferentes áreas produtivas

• Formación e asentamento do sistema bancario e financeiro

• Crecemento moderado con dificultades

1866 -

1898

Dificultades e

transformacións

na

industrialización

• Graves crises, alternando con períodos de crecemento

• Política librecambista

• Dependencia do capital estranxeiro

• Colonialismo mineiro: compra e control das principais minas por compañías estranxeiras

• Estancamento da industrialización en Andalucía e Levante

• Inicio da industrialización en Madrid

• Auxe económico de Cataluña e País Vasco.

• Crise agraria pola caída dos prezos agrícolas debido á ampliación do mercado mundial e chegada de produtos máis

baratos

• Emigración campesiña ás cidades e a América

• Fin do imperio colonial: perda de Cuba e Filipinas

1899

-

1929

Crecemento xeral

pero desigual

• Maior proteccionismo estatal

• Inicio da especialización agraria en diversas zonas de España (vide, gando, froitas, hortalizas...)

• Incremento do éxodo rural e da emigración a América

• Crecemento urbano

• Desenvolvemento da segunda revolución industrial

• Maior diversificación industrial

• Desenvolvemento da produción hidroeléctrica e naval

• Expansión bancaria

• Desenvolvemento desigual: focos industriais na periferia en contraste co interior agrario e atrasado (agás Madrid)

• Cataluña, País Vasco e Asturias, principais focos industriais

• En Galicia, desenvolvemento da industria pesqueira e conserveira

3.3

3.4.- Os inicios da industrialización: a industria téxtil catalá e a siderurxia.

Produción de ferro coado en España de 1861 a 1900 (en millares de toneladas)

Anos Málaga Sevilla Oviedo Biscaia Outros Total

1861-1865 12,43 2,22 13,17 11,73 6,10 45,65

1866-1870 1,91 1,36 19,24 10,73 9,32 42,56

1871-1875 3,08 1,38 24,90 8,72 7,45 45,53

1876-1880 3,36 1,43 28,84 17,24 11,7 62,57

1881-1885 1,51 1,38 40,08 76,71 11,91 131,59

1886-1890 33,18 138,97 2,07 174,22

1891-1895 44,30 ? ? 185,49

1896-1900 52,10 227,69 9,45 289,24

Produción siderúrxica en España 1861-1913. (media anual en milleiros de T)

Altos Hornos de Vizcaya (1902), a empresa por excelencia da siderurxia vasca

3.5.- A industria española no século XIX.

Distribución da industria española en 1900 (rexións ⤒ e sectores ⤓)

4.- O transporte, o comercio e as finanzas.

4.1.- Os transportes.

4.2.- O comercio.

PRINCIPAIS PRODUTOS DO COMERCIO EXTERIOR (en % sobre o total)

EXPORTACIÓNS

IMPORTACIÓNS

1827 % 1890 % 1827 % 1890 %

Aceite

Viño

La

Chumbo

Augardente

Pasas

Fariña

Cortiza

Tecidos de seda

Laranxas

Seda

17,0

16,6

9,6

7,4

6,0

5,5

3,0

2,9

2,8

2,7

2,6

Viño

Chumbo

Ferro (mineral)

Tecidos de algodón

Cortiza

Cobre (mineral)

Pasas

Laranxas

Aceite

Calzado

Gando

23,1

7,0

5,9

5,3

3,8

2,5

2,4

2,4

2,2

2,1

2,0

Tecidos de algodón

Tecidos de liño

Azucre

Tecidos de la

Algodón en rama

Tecidos de seda

Liño, cánabo

Madeiras

Bacallau

Canela

Cacao

21,3

12,6

9,5

6,2

5,6

5,6

3,7

3,6

3,5

3,3

3,1

Algodón en rama

Carbón

Trigo

Madeiras

Tabaco

Maquinaria

Azucre

Bacallau

Ferro e aceiro

Produtos químicos

Tecidos de la

9,1

6,1

5,4

4,8

3,9

3,8

3,6

3,0

2,8

2,2

2,1