DEPARTAMENTO DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA - … 1 departamento de bioloxÍa e xeoloxÍa programaciÓn...

1

DEPARTAMENTO DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA CURSO 2017-18

IES LUÍS SEOANE

PONTEVEDRA

2

ÍNDICE

Distribución do profesorado no Departamento ………………………………………………………………………. Páx 6

Programacións da ESO:

Bioloxía e Xeoloxía 1º curso da ESO......................................................................................... páx 7

a) Introdución e contextualización ................................................................................................... páx 8

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave ........................................................ páx 9

c) Obxectivos da etapa ...................................................................................................................... páx 13

d) Estándares de aprendizaxe avaliables: temporalización, grao mínimo de consecución,

procedementos e instrumentos de avaliación ................................................................................. páx 15

e) Metodoloxía ................................................................................................................................. páx 21

f) Materiais e recursos didácticos .................................................................................................. . páx 23

g) Criterios de avaliación, cualificación e promoción ...................................................................... páx 24

h) Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente ............................ páx 26

i) Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación

da materia pendente …………………………………………………………………………………………………………………. páx 27

j) Avaliación inicial ........................................................................................................................... páx 28

k) Medidas de atención á diversidade ............................................................................................ páx 29

l) Elementos transversais ............................................................................................................... páx 30

m) Actividades complementarias e extraescolares ......................................................................... páx 31

n) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación ......................... páx 32

Bioloxía e Xeoloxía 3º curso da ESO....................................................................................... páx 33

a) Introdución e contextualización .................................................................................................. páx 34

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave........................................................ páx 35

c) Obxectivos da etapa ..................................................................................................................... páx 39


procedementos e instrumentos de avaliación ................................................................................. páx 41

e) Metodoloxía ................................................................................................................................ páx 56

f) Materiais e recursos didácticos ................................................................................................... páx 57

g) Criterios de avaliación, cualificación e promoción ..................................................................... páx 58

h) Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente ............................ páx 60


da materia pendente ...................................................................................................................... páx 61

j) Avaliación inicial .......................................................................................................................... páx 62

k) Medidas de atención á diversidade ............................................................................................ páx 63


3

m) Actividades complementarias e extraescolares ........................................................................... páx 65

n) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación .......................... páx 66

Ámbito científico 3º curso PMAR.......................................................................................... páx 67

a) Introdución e contextualización ................................................................................................. páx 68

b) Obxectivos xerais ……………………………………………………………………………………………………………......... páx 69

c) Obxectivos específicos ................................................................................................................. páx 70

d) Contidos …………………………………………………………………………………………………………….………………….. páx 75

e) Competencias clave ..................................................................................................................... páx 76

f) Temporalización ......................................................................................................................... páx 77

g) Criterios de avaliación …………………………………………………………………………………………………………... páx 78

h) Estándares mínimos .................................................................................................................... páx 86

i) Procedementos e instrumentos de avaliación ............................................................................ páx 90

j) Metodoloxía ................................................................................................................................. páx 91

k) Materiais e recursos didácticos .................................................................................................. páx 92

l) Atención á diversidade ................................................................................................................ páx 93

m) Actividades complementarias e extraescolares .......................................................................... páx 94

n) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación ......................... páx 95

Bioloxía e Xeoloxía 4º curso da ESO...................................................................................... páx 96

a) Introdución e contextualización ................................................................................................. páx 97

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave ...................................................... páx 98

c) Obxectivos da etapa ................................................................................................................... páx 100

d) Estándares de aprendizaxe avaliables:temporalización, grao mínimo de consecución,

procedementos e instrumentos de avaliación ............................................................................... páx 102

e) Metodoloxía .............................................................................................................................. páx 120

f) Materiais e recursos didácticos ................................................................................................ páx 122

g) Criterios de avaliación, cualificación e promoción .................................................................... páx 123

h) Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente .......................... páx 125


da materia pendente ...................................................................................................................... páx 126

j) Avaliación inicial ........................................................................................................................ páx 127

k) Medidas de atención á diversidade .......................................................................................... páx 128

l) Elementos transversais ............................................................................................................. páx 129

m) Actividades complementarias e extraescolares ........................................................................ páx 130

n) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación ........................ páx 131

Ciencias aplicadas a actividade profesional 4º ESO............................................................. páx 132

4

a) Introdución e contextualización ................................................................................................ páx 133

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave..................................................... páx 134

c) Obxectivos da etapa .................................................................................................................. páx 138

d) Estándares de aprendizaxe avaliables:temporalización, grao mínimo de consecución,


e) Metodoloxía ............................................................................................................................. páx 147

f) Materiais e recursos didácticos ................................................................................................ páx 148

g) Criterios de avaliación, cualificación e promoción .................................................................... páx 149

h) Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente ........................... páx 151

i) Avaliación inicial ........................................................................................................................ páx 152

j) Medidas de atención á diversidade ........................................................................................... páx 153

k) Elementos transversais .............................................................................................................. páx 154

l) Actividades complementarias e extraescolares ........................................................................ páx 155

m) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación ....................... páx 156

Programacións de Bacharelato:

Bioloxía e Xeoloxía 1º de bacharelato ................................................................................ páx 157

a) Introdución e contextualización .............................................................................................. páx 158

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave................................................... páx 159

c) Obxectivos da etapa ................................................................................................................. páx 161



e) Metodoloxía .............................................................................................................................. páx 180

f) Materiais e recursos didácticos .................................................................................................. páx 182

g) Criterios de avaliación, cualificación e promoción ................................................................... páx 183

h) Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente ........................... páx 184


da materia pendente …………………………………………………………………………………………………..……….…. páx 185

j) Avaliación inicial ....................................................................................................................... páx 186

k) Medidas de atención á diversidade.......................................................................................... páx 187


m) Actividades complementarias e extraescolares ....................................................................... páx 189

n) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación ....................... páx 190

Cultura científica 1º de bacharelato .................................................................................. páx 191

a) Introdución e contextualización .............................................................................................. páx 192

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave.................................................... páx 194

c) Obxectivos da etapa ................................................................................................................. páx 196

5


procedementos e instrumentos de avaliación ............................................................................ páx 199

e) Metodoloxía ........................................................................................................................... páx 205

f) Materiais e recursos didácticos ............................................................................................... páx 207

g) Criterios de avaliación, cualificación e promoción ................................................................... páx 208

h) Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente .......................... páx 209

i) Avaliación inicial ....................................................................................................................... páx 210

j) Medidas de atención á diversidade ........................................................................................... páx 211

k) Elementos transversais ............................................................................................................ páx 212

l) Actividades complementarias e extraescolares ........................................................................ páx 214

n) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación ..................... páx 215

Bioloxía 2º de bacharelato ................................................................................................. páx 216

a) Introdución e contextualización ............................................................................................ páx 217

b) Contribución ao desenvolvemento das competencias clave................................................. páx 218

c) Obxectivos da etapa ............................................................................................................... páx 220


procedementos e instrumentos de avaliación ........................................................................... páx 222

e) Metodoloxía .......................................................................................................................... páx 234

f) Materiais e recursos didácticos ............................................................................................. páx 236

g) Criterios de avaliación, cualificación e promoción ................................................................ páx 237

h) Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente ....................... páx 238

i) Procedementos de acreditación de coñecementos previos …………………………………….….…... páx 239

j) Avaliación inicial .................................................................................................................... páx 240

k) Medidas de atención á diversidade ...................................................................................... páx 241

l) Elementos transversais .......................................................................................................... páx 242

m) Actividades complementarias e extraescolares .................................................................... páx 243

n) Mecanismos de revisión, avaliación, modificación e mellora da programación .................... páx 244

6

DISTRIBUCIÓN DO PROFESORADO NO DEPARTAMENTO:

Materia Curso Grupos Profesor/a

Bioloxía e Xeoloxía 1º ESO 4 Mª Isabel Panadero Fontán (2 grupos)

Noa Ageitos Prego (2 grupos)

Laboratorio 1º ESO 4

Mª Isabel Panadero Fontán (2grupos)

David Caride Martínez (2 grupos)

Proxecto Interdisciplinar

1º ESO 1 Noa Ageitos Prego

Promoción Vida Saudable

2º ESO 1 Juan A. Villaverde Fontán

Bioloxía e Xeoloxía 3º ESO 2 David Caride Martínez

Laboratorio 3º ESO 2 Mª Isabel Panadero Fontán

Ámbito Científico 3º PMAR 1 Juan A. Villaverde Fontán

Bioloxía e Xeoloxía 4º ESO 2

Mª Isabel Panadero Fontán (1 grupo)

David Caride Martínez (1 grupo)

Ciencias Aplicadas 4º ESO 1 Juan A. Villaverde Fontán

Cultura Científica 1º bacharelato 1 Mª Isabel Panadero Fontán

Bioloxía e Xeoloxía 1º bacharelato 1 Juan A. Villaverde Fontán

Bioloxía 2º bacharelato 1 Mª Isabel Panadero Fontán

7

Bioloxía e Xeoloxía

1º ESO

8

a) INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN

O IES Luís Seoane atópase situado nunha urbanización recente da

cidade de Pontevedra, da que dista 3 km. Como datos relevantes da súa

poboación destacar o seu nivel socioeconómico e cultural baixo. Dentro da súa

diversidade ten relevancia a presenza de habitantes de etnia xitana e de

inmigrantes de orixe marroquí ou sudamericana. O centro tamén recibe unha

alta porcentaxe de alumnado procedente do Centro Príncipe Felipe que acolle a

nenos e xoves en situación de risco ou de exclusión social. Por todo isto unha

alta porcentaxe presenta carencias familiares que repercuten negativamente

no eido académico. O noso alumnado presenta pouca motivación e un nivel

insuficiente nas competencias en comunicación, matemática e científica que

conclúe en máis casos dos desexados de abandono educativo temperán.

Desde esta materia, ademais de mellorar a competencia científica,

fomentarase a comprensión lectora, a expresión oral e escrita e

proporcionaráselle ao alumnado a oportunidade para mellorar a súa

capacidade de utilizar as TIC. Todo elo para desenvolver no alumnado a

madurez persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e

autónoma. Tamén poñeremos especial énfase na atención a diversidade do

alumnado, orientada a que cada alumno e alumna desenvolva ao máximo o

seu potencial.

Durante este curso o alumnado de Bioloxía e Xeoloxía de 1º de ESO o

compoñen 81 alumnos e alumnas, dos cales 21 son repetidores. Do resto non

temos información ata a realización da avaliación inicial, onde se tomarán as

medidas adecuadas en cada caso. Estes alumnos/as con necesidades

educativas especiais, xunto co elevado número de alumnos/as por grupo,

poden dificultar o cumprimento da presente programación.

A docencia será impartida por:



1º ESO

4

Mª Isabel Panadero Fontán (2 grupos)

Noa Ageitos Prego (2 grupos)

Laboratorio 1º ESO 4 Mª Isabel Panadero Fontán (2grupos)

David Caride Martínez (2 grupos)

9

b) CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS

BÁSICAS

Na área de Bioloxía e Xeoloxía de 1º da ESO incidiremos no adestramento

de todas as competencias de xeito sistemático facendo fincapé nos descritores

máis afíns á área.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e

tecnoloxía

O método científico vai ser un elemento importante dentro desta área,

polo cal, traballaremos con aspectos relacionados que teñan que ver coa

adquisición de ferramentas que fagan posible o bo desempeño do alumnado

na materia.

Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:

• Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións,

magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de

medición e codificación numérica, etc.

• Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito

natural e as repercusións para a vida futura.

• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar

problemas, comprender o que acontece ao noso redor e responder a

preguntas.

• Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas.

• Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.

• Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.

• Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.

Comunicación lingüística

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita cobran moito sentido xa

que facilitan chegar á comprensión profunda do que pretende esta área. Será

interesante adestrar estes aspectos ao longo de todas as unidades como

10

ferramentas básicas para adquirir destrezas desde esta competencia. Para iso,

en cada unidade didáctica, adestraremos polo menos un descritor de cada un

destes indicadores.

Os descritores aos que lles daremos prioridade serán:

• Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas

ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais.

• Comprender o sentido dos textos escritos e orais.

• Manter unha actitude favorable cara á lectura.

• Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.

Competencia dixital

A sociedade na que vivimos crea a necesidade de traballar de xeito

transversal esta competencia. Terase que dotar o alumnado de ferramentas

para a óptima adquisición de coñecemento en todas as áreas e idades.

Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:

• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.

• Empregar distintas fontes para a busca de información.

• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir

informacións diversas.

Conciencia e expresións culturais

Desde a área de Bioloxía e Xeoloxía podemos adestrar aspectos desta

competencia que nos levan á adquisición de valores e actitudes que teñen que

ver coa interculturalidade, os pensamentos diverxentes, as crenzas...

Polo que nesta área traballaremos os seguintes descritores:

• Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de

creatividade, e gusto pola estética no ámbito cotián.

• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

11

• Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do

pensamento científico.

Competencias sociais e cívicas

Esta competencia favorece ser crítico ante diferentes situacións, ante

investigacións sobre avances científicos... Así mesmo, pretende traballar todos

aqueles aspectos que fomentan unha reflexión ante situacións de hoxe, que

fan posible que o alumnado creza e madure adquirindo ferramentas que o van

levar a posuír un criterio propio o día de mañá.

Para iso adestraremos os seguintes descritores:

• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

• Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.

• Mostrar dispoñibilidade para participar activamente en ámbitos de

participación establecidos.

• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

O adestramento de habilidades emprendedoras no deseño de calquera tarefa

vai facer posible unha óptima xestión de recursos materiais e persoais, polo

que nesta área, e en calquera, o alumnado crecerá en autonomía, en liderado

e verase capaz de acoller con entusiasmo calquera labor que se lle

encomende. Por iso, será importante que se adestren de forma eficiente e

eficaz os seguintes descritores:

• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do

tema.

• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de

obxectivos.

12

Aprender a aprender

Esta competencia lévanos a coidar os procesos de aprendizaxe do alumnado

e a metodoloxía empregada para a óptima adquisición dos contidos de

calquera área. Por iso, traballaremos e adestraremos cada un dos descritores

de forma que aseguremos a consecución de obxectivos formulados

previamente.

• Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.

• Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso

de aprendizaxe.

• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións executivas...

• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

13

c) OBXECTIVOS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos

e nas alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus

dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo,

afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e

en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de

sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a

violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha

preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os

problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no

coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural.

Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturasdo mundo.

14

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras

persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para

favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos

e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa

mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de

relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes

á comunidade lusófona.

15

d) Estándares de aprendizaxe avaliables: temporalización, grao mínimo de consecución, procedementos e

instrumentos de avaliación

CRITERIOS PARA A TRIMESTRES

CUALIFICACIÓN

Grao mínimo para superar o C.C. do

Estándares de aprendizaxe

Procedemento e

Peso

estándard estándard T1

T2

T3

Instrumento

PROCEDEMENTO:

70%

1º-BXB2.1.1-Identifica as ideas Identifica as ideas principais sobre a CMCT X

Probas específicas principais sobre a orixe do universo. orixe do universo

INSTRUMENTO: Proba 1º-BXB2.2.1-Recoñece os compoñentes Recoñece os compoñentes do CMCT X

do Universo e do Sistema Solar, e Universo e do Sistema Solar, e

Aberta

describe as súas características xerais. describe as súas características

xerais.

1º-BXB2.3.1-Precisa as características Precisa as características que se dan CMCT X X

que se dan no planeta Terra que no planeta Terra que permiten o

permiten o desenvolvemento da vida desenvolvemento da vida do Universo

nel, e que non se dan nos outros e do Sistema Solar, e describe as súas

planetas. características xerais.

1º-BXB2.4.1-Identifica a posición da Identifica a posición da Terra no CMCT X

Terra no Sistema Solar. Sistema Solart

1º-BXB2.5.1-Categoriza os fenómenos Deduce a importancia dos CMCT X

principais relacionados co movemento e movementos dos planetas para a vida.

a posición dos astros, e deduce a súa

importancia para a vida.

1º-BXB2.6.1-Describe as características Xustifica a distribución dos materiais CMCT X

xerais dos materiais máis frecuentes nas terrestres en capas en función da súa

zonas externas do planeta e xustifica a densidade

súa distribución en capas en función da

súa densidade.

1º-BXB2.6.2-Describe as características Describe as características xerais da CMCT X

xerais da codia, o manto e o núcleo codia, o manto e o núcleo terrestre

terrestre, e os mate-riais que os

16

compoñen, e relaciona esas características coa súa situación.

1º-BXB2.7.1-Identifica minerais e rochas Identifica minerais e rochas utilizando CMCT X utilizando criterios que permitan criterios que permitan diferencialos CCA

diferencialos.

1º-BXB2.8.1-Recoñece a estrutura e a Recoñece a estrutura e a composición CMCT X composición da atmosfera. da atmosfera

1º-BXB2.8.2-Recoñece a composición Recoñece a composición do aire e CMCT X do aire e identifica os contaminantes identifica os contaminantes principais

principais en relación coa súa orixe.

1º-BXB2.11.1-Recoñece as propiedades Recoñece as propiedades da auga en CMCT X anómalas da auga en relación coas relación co mantemento da vida na

súas consecuencias para o mantemento Terra

da vida na Terra.

1º-BXB2.15.1-Describe as Describe as características que CMCT X características que posibilitaron o posibilitaron o desenvolvemento da

desenvolvemento da vida na Terra. vida na Terra.

1º-BXB3.1.1-Estima a importancia da Estima a importancia da CCEC X X biodiversidade e aplica criterios de Biodiversidade CMCT

clasificación dos seres vivos,

relacionando os animais e as plantas

máis comúns co seu grupo taxonómico.

1º-BXB3.2.1-Identifica e recoñece Identifica os grupos taxonômicos aos CMCT X X exemplares característicos de cada un que pertence o ser humano.

destes grupos, e salienta a súa

importancia biolóxica.

1º-BXB3.3.1-Discrimina as Discrimina as características xerais e CMCT X X características xerais e singulares de singulares de cada grupo taxonómico.

cada grupo taxonómico.

1º-BXB3.4.1-Asocia invertebrados Asocia invertebrados comúns co grupo CMCT X comúns co grupo taxonómico ao que taxonómico ao que pertencen. xerais e

pertencen. singulares de cada grupo taxonómico.

1º-BXB3.4.2-Recoñece exemplares de Recoñece exemplares de vertebrados CMCT X vertebrados e asígnaos á clase á que e asígnaos á clase á que pertencen.

pertencen.

1º-BXB3.5.1-Detalla o proceso da Describe o proceso da nutrición CMCT X

17

nutrición autótrofa e relaciónao coa súa autótrofa

importancia para o conxunto de todos os

seres vivos.

1º-BXB3.5.2-Describe as características Describe as características xerais e CMCT X

xerais e singulares dos principais grupos singulares dos principais grupos de

de plantas. plantas

1º-BXB3.7.2-Relaciona coa súa Relaciona coa súa adaptación ao CAA X

adaptación ao medio a presenza de medio a presenza de determinadas CMCT

determinadas estruturas nos animais e estruturas nos animais e nas plantas

nas plantas máis comúns. máis comúns.

1º-BXB4.1.1-Identifica os compoñentes Identifica os compoñentes dun CMCT X

dun ecosistema. ecosistema.

1º-BXB4.2.1-Recoñece e enumera os Recoñece e enumera os factores CMCT X

factores de-sencadeantes de desencadeantes de desequilibrios nun

desequilibrios nun ecosiste-ma. ecosistema.

PROCEDEMENTO: 10%

1º-BXB1.1.1-Identifica os termos máis Identifica os termos máis frecuentes CCL X X X

Observación sistemática frecuentes do vocabulario científico, e do vocabulario científico, e exprésase CMCT

INSTRUMENTO: Lista de exprésase de xeito correcto tanto de xeito correcto tanto oralmente

oralmente como por escrito. como por escrito.

control/cotexo

1º-BXB1.2.2-Transmite a información Transmite a información seleccionada CD CCL X X X

seleccionada de xeito preciso, utilizando de xeito preciso, utilizando diversos

diversos soportes. soportes.

1º-BXB1.2.3-Utiliza a información de Utiliza a información de carácter CAA CCL X X X

carácter científico para formar unha científico para formar unha opinión

opinión propia e argumentar sobre propia e argumentar sobre problemas

problemas relacionados. relacionados

1º-BXB1.3.1-Coñece e respecta as Coñece e respecta as normas de CMCT X X X

normas de seguridade no laboratorio, e seguridade no laboratorio, e coida os CSC

coida os instrumentos e o material instrumentos e o material empregado.

empregado.

1º-BXB2.7.3-Recoñece a importancia do Recoñece a importancia dunha xestión CSC X

uso responsable e a xestión sustentable sustentable dos recursos minerais

dos recursos minerais.

1º-BXB2.8.3-Identifica e xustifica con Xustifica o papel protector da CMCT X

argumenta-cións sinxelas as causas que atmosfera para os seres vivos

sustentan o papel protector da

18

atmosfera para os seres vivos.

1º-BXB3.7.3-Identifica exemplares de Identifica exemplares de plantas e CCEC X

plantas e animais propios dos animais propios dos ecosistemas

ecosistemas galegos. galegos.

1º-BXB4.3.1-Selecciona accións que Selecciona accións que preveñen a CSC X

preveñen a destrución ambiental. destrución ambiental. CSIEE

1º-BXB5.4.1-Participa, valora e respecta Participa, valora e respecta o traballo CSC X X X

o traballo individual e en grupo. individual e en grupo. CSIEE

PROCEDEMENTO: 10%

1º-BXB1.2.1-Procura, selecciona e Procura, selecciona e interpreta a CD CAA X X X

Análise das producións interpreta a información de carácter información de carácter científico a

dos alumnos/as científico a partir da utilización de partir da utilización de diversas fontes.

INSTRUMENTO: Traballo diversas fontes.

1º-BXB2.7.2-Describe algunhas das Describe algunhas das aplicacións CCEC

X

de aplicación e síntese

aplicacións máis frecuentes dos máis frecuentes dos mineraise das

minerais e das rochas no ámbito da vida rochas no ámbito da vida cotiá.

cotiá.

1º-BXB2.10.1-Relaciona situacións en Relaciona situacións en que a CSC X

que a actividade humana interfire coa actividade humana interfire coa acción

acción protectora da atmosfera. protectora da atmosfera.

1º-BXB2.14.1-Recoñece os problemas Recoñece os problemas de CSC X

de contaminación de augas doces e contaminación de augas doces e

salgadas, en relación coas actividades salgadas

humanas

1º-BXB3.6.1-Clasifica e identifica Clasifica e identifica animais e plantas CAA X

animais e plantas a partir de claves de a partir de claves de identificación.

identificación.

1º-BXB3.7.1-Identifica exemplares de Identifica exemplares de plantas e CMCT X X

plantas e animais propios dalgúns animais en perigo de extinción ou

ecosistemas ou de interese especial por endémicas.

seren especies en perigo de extinción ou

endémicas.

1º-BXB5.1.1-Integra e aplica as Aplica as destrezas propias do método CAA X X X

destrezas propias do método científico. científico. CMCT

1º-BXB5.2.1-Utiliza argumentos que Utiliza argumentos que xustifiquen as CAA CCL X

xustifiquen as hipóteses que propón. hipóteses que propón.

19

1º-BXB5.3.1-Utiliza diferentes fontes de Utiliza diferentes fontes de CMCT CD X

información, apoiándose nas TIC, para a información, apoiándose nas TIC, para

elaboración e a presentación das súas a elaboración e a presentación das

investigacións. súas investigacións

1º-BXB5.5.1-Deseña pequenos traballos Deseña pequenos traballos de CAA X

de investigación sobre animais e/ou investigación para a súa presentación CMCT

plantas, os ecosistemas do seu contorno e defensa na aula. CSIEE CD

ou a alimentación e a nutrición humana,

para a súa presentación e defensa na

aula.

1º-BXB5.5.2-Expresa con precisión e Expresa con precisión e coherencia as CCL, X

coherencia as conclusións das súas conclusións das súas investigacións, CCEC

investigacións, tanto verbalmente como tanto verbalmente como por escrito.

por escrito.

PROCEDEMENTO: 10%

1º-BXB1.1.1-Identifica os termos máis Identifica os termos máis frecuentes CCL X X X

Análise das producións frecuentes do vocabulario científico, e do vocabulario científico, e exprésase CMCT

dos alumnos/as exprésase de xeito correcto tanto de xeito correcto tanto oralmente

INSTRUMENTO: oralmente como por escrito. como por escrito.

1º-BXB1.2.1-Procura, selecciona e Procura, selecciona e interpreta a CD CAA X X X

Caderno de clase

interpreta a información de carácter información de carácter científico a

científico a partir da utilización de partir da utilización de diversas fontes.

diversas fontes.

1º-BXB1.3.2-Desenvolve con autonomía Describe as súas observacións e CSIEE X X X

a planificación do traballo experimental, interpreta os seus resultados CMCT

utilizando tanto instrumentos ópticos de CAA

recoñecemento como material básico de

laboratorio, argumenta o proceso

experimental seguido, describe as súas

observacións e interpreta os seus

resultados.

1º-BXB2.5.2-Interpreta correctamente en Interpreta correctamente gráficos e CMCT X

gráficos e esquemas fenómenos como esquemas sobre as fases lunares e as

as fases lunares e as eclipses, e eclipses

establece a súa relación coa posición

relativa da Terra, a Lúa e o Sol.

1º-BXB2.9.1-Relaciona a contaminación Propón accións e hábitos que CSC X

ambiental coa deterioración ambiental, e contribúan á solución da CSIEE

propón accións e hábitos que contribúan contaminación ambiental.

20

á súa solución.

1º-BXB2.12.1-Describe o ciclo da auga Describe o ciclo da auga en relación CMCT X en relación cos seus cambios de estado cos seus cambios de estado de

de agregación. agregación.

1º-BXB2.13.1-Comprende e identifica o Enumera medidas concretas que CSC X significado da xestión sustentable da colaboren á xestión sustentable da CSIEE

auga doce, e enumera medidas auga doce

concretas que colaboren nesa xestión.

21

e) Metodoloxía

As estratexias metodolóxicas fan referencia a cómo ensinar. Neste

sentido concibimos a educación como un proceso educativo no que a

relación e a actitude do profesor e o alumnado permitan a aprendizaxe

significativa, o que favorece que o alumnado poida utilizar o aprendido en

circunstancias reais, levándoo á práctica ou utilizándoo para novas

aprendizaxes. Os principios de aprendizaxe significativo baséanse en:

Considerar o nivel de desenvolvemento do alumnado e das súas

aprendizaxes previas.

Facilitar situacións de aprendizaxe que teñan sentido para o

alumnado.

Suscitar a interacción na aula

Posibilitar que os alumnos/as realicen aprendizaxes significativas

mediante a memorización compresiva, a reflexión e a actividade

mental.

A nosa acción pedagóxica debe seguir as seguintes liñas:

Organizar os contidos por núcleos de significado

Neste curso adquiren unha importancia significativa tres núcleos de

contidos: os seres vivos, incluído o ser humano, e a Terra e os materiais

terrestres e a interacción co mundo natural . Estes núcleos fan referencia

aos ámbitos de aplicación das disciplinas da área de bioloxía e xeoloxía e

garanten a estruturación e coherencia das ideas fundamentais.

Combinar a aprendizaxe por recepción e a aprendizaxe por

descubrimento

O método científico, que é indudablemente válido para comprender e

investigar a natureza, non é un método didáctico. No primeiro ciclo da

E.S.O. a aproximación ó método científico debe realizarse a partir da

observación sistemática dos fenómenos naturais e da emisión de hipóteses

sobre as observacións realizadas, que son as fases do método máis

apropiadas para os alumnos/as desta idade.

Dar importancia aos procedementos

Imprescindibles no campo das disciplinas científicas, os

procedementos deben formar parte, na E.S.O., dun elaborado programa de

técnicas e destrezas de aplicación. Procedementos como a formulación e

22

solución de problemas, utilización de fontes de información, tratamento de

datos e representación gráfica dos mesmos, interpretación de esquemas,

etc., son fundamentais para a formación do alumnado.

Presentar o desenvolvemento das actitudes como parte esencial do

contido

Ligado o aprendizaxe da bioloxía e da xeoloxía atópase o

desenvolvemento dunha serie de actitudes que teñen grande importancia

na formación científica e persoal do alumnado. Entre elas destacamos o

interese polo coidado e a conservación polo medio natural, os hábitos de

saúde e hixiene, curiosidade e gusto polo coñecemento e a verdade,

recoñecemento da importancia do traballo en equipo e interese polo rigor

científico, que permite distinguir os feitos comprobados das meras opinións.

Organización do espazo

A utilización dos diversos espazos realizarase en función da natureza

das actividades que se poden levar a cabo, dentro e fóra da aula:

laboratorio, biblioteca, sala de audiovisuais, sala de informática, entorno

escolar, e saídas extraescolares para coñecer o medio natural “in situ”.

23

f) MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS

Para o desenvolvemento da programación desta materia contamos cos

seguintes materiais e recursos:

Instalacións do centro: aulas, laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía, aulas

de informática e biblioteca; todos eles coa súa dotación correspondente

Materiais impresos: libro de texto (Bioloxía e Xeoloxía 1º ESO Ed.

Anaya), libros de lectura e de consulta, revistas de divulgación

científica, guías de campo, claves dicotómicas, fotografías, esquemas,

debuxos de organismos, etc

Materiais audiovisuais e dixitais: Ordenador, vídeos e DVDs, canón,

Internet, encerado dixital

Material fotocopiable de diferentes textos e documentos

Do contorno: naturais, culturais, centros de investigación, museos

científicos, etc.

24

g) CRITERIOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

Os instrumentos ou medios que se van a utilizar para valorar o

proceso de avaliación son os seguintes:

- Proba escrita de avaliación inicial, que permite detectar o nivel de

coñecementos previos individual e colectivo do alumnado:

(conceptos, habilidades e actitudes), sobre os que se deben

desenvolver os novos coñecementos

- Análise das producións do alumnado (caderno da clase, traballos de

aplicación e síntese, prácticas de laboratorio).

- Realización de probas específicas escritas e/ou orais individuais.

- Observación sistemática.

Ao longo do curso faranse 2 probas escritas por avaliación

como mínimo, o tipo de exame será de preguntas curtas, algunhas de tipo

test, outras de desenvolvemento, outras de completar esquemas e

debuxos, e outras de identificación de debuxos, e estruturas biolóxicas en

imaxes.

Haberá 1 exame de recuperación de cada avaliación, dependendo

sempre da situación real de cada grupo

A nota desta materia será numérica do 1 ao 10 e recollerá a valoración

das probas escritas, tarefas e traballos individuais, traballos en grupo,

caderno, etc. A porcentaxe correspondente a cada un destes puntos será:

Un 70% corresponderá á valoración das probas específicas.

Realizaranse dúas probas, como mínimo, por avaliación. A valoración

será a media aritmética das probas, sempre e cando as notas non sexan

inferiores a 3,0 puntos sobre 7.

Un 20% corresponderá á valoración do análise das producións do

alumnado (caderno, traballos de aplicación e síntese, actividades de

laboratorio, etc).

Un 10% corresponderá a observación sistemática que quedará reflectida

nunha lista de control/cotexo.

Para aprobar a materia en cada avaliación, será necesario que o

alumno/a obteña unha nota mínima de 5,0 puntos.

As probas de coñecemento previo son un dato indicativo para o

profesorado, non terá peso na cualificación do alumnado.

25

A cualificación final da materia en xuño calcularase coa media aritmética

das avaliacións, sempre e cando as notas dos períodos non sexan inferiores a

4,0 puntos. Para aprobar a materia será preciso obter 5,0 puntos.

Na convocatoria de setembro presentarase as probas o alumnado que

non supere os obxectivos da materia ó remate do curso na avaliación ordinaria

de xuño e que, polo tanto, acade na mesma unha cualificación de suspenso. A

cualificación corresponderá ó resultado da proba escrita que se faga, que terá

un carácter global (non por partes).

26

h) INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO

E A PRÁCTICA DOCENTE

Indicadores de logro do proceso de ensino

Indicadores de logro da práctica docente

Escala

1 2 3 4

1. Como norma xeral, fanse explicacións xerais para todo o alumnado.

2. Ofrécense a cada alumno/a as explicacións individualizadas que precisa.

3. Elabóranse actividades atendendo á diversidade.

4. Elabóranse probas de avaliación adaptadas ás necesidades do alumnado con NEAE.

5. Utilízanse distintas estratexias metodolóxicas en función dos temas a tratar.

6.Combínase o traballo individual e en equipo.

7. Poténcianse estratexias de animación á lectura.

8. Poténcianse estratexias tanto de expresión como de comprensión oral e escrita.

9. Incorpóranse as TIC aos procesos de ensino – aprendizaxe.

10. Préstase atención aos elementos transversais vinculados a cada estándar.

11. Ofrécense ao alumnado de forma rápida os resultados das probas/traballos,etc.

12.Analízanse e coméntanse co alumnado os aspectos máis significativos derivados da corrección das probas, traballos, etc.

13. Dáselle ao alumnado a posibilidade de visualizar e comentar os seus acertos e erros.

14. Grao de implicación do profesorado nas funcións de titoría e orientación.

15. As medidas de apoio, reforzo, etc.están claramente vinculadas aos estándares.

16. Avalíase a eficacia dos programas de apoio, reforzo, recuperación, ampliación…

Escala

1 2 3 4

1. O nivel de dificultade foi adecuado ás características do alumnado.

2. Conseguiuse crear un conflito cognitivo que favoreceu a aprendizaxe.

3. Conseguiuse motivar para lograr a actividade intelectual do alumnado.

4. Conseguiuse a participación activa de todo o alumnado.

5. Contouse co apoio e coa implicación das familias no traballo do alumnado.

6. Mantívose un contacto periódico coa familia por parte do profesorado.

7.Adoptáronse as medidas curriculares adecuadas para atender ao alumnado con NEAE.

8.Adoptáronse as medidas organizativas adecuadas para atender ao alumnado con NEAE.

9. Atendeuse adecuadamente á diversidade do alumnado.

10. Usáronse distintos instrumentos de avaliación.

11. Dáse un peso real á observación do traballo na aula.

12. Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado dentro do grupo.

27

i) ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO,

RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DA MATERIA PENDENTE

Co obxecto de facilitarlle ó alumnado a superación das materias

pendentes, e ter un seguimento das súas aprendizaxes o departamento

acorda:

1º.- Dividir a materia en tres bloques, que se corresponden cos que

aparecen reflectidos na temporalización por avaliación nesta programación, e

a realización de 3 probas escritas ó longo do curso, unha para cada bloque,

que terán lugar nos meses de Novembro, Febreiro e Maio segundo o

calendario que estableza a Xefatura de estudos. Estas probas terán 10

preguntas cunha valoración de un punto cada unha. As preguntas serán

variadas (test, de resposta curta, resposta longa, identificación de imaxes,

análise de gráficos) para abarcar todas as particularidades do alumnado.

2º.- Un plan de traballo que consiste na realización por parte do

alumnado dunha serie de actividades propostas polo profesor/a responsable

(Xefe/a de Departamento ou profesor de ámbito), que terán que presentar

antes da data da proba escrita.

3º.- Os criterios de cualificación que se lles aplica a estas probas

trimestrais e ao plan de traballo serán:

Proba escrita: 70%

Actividades: 30%

4º.- Os alumnos/as terán unha reunión de seguimento semanal co

profesor responsable (Xefe de Departamento) a realizar nun dos recreos, para

atendelos e resolverlles dúbidas.

5º.- A cualificación final obterase facendo a media das tres probas, para

o cal é imprescindible obter en cada proba unha nota mínima de 4 puntos.

6º.- Ademais das probas parciais, realizárase unha proba final no mes

de maio e unha extraordinaria no mes de setembro nas que se avaliará o grao

de consecución de todos os estándares de aprendizaxe correspondentes a

materia completa. As preguntas serán variadas (test, de resposta curta,

resposta longa, identificación de imaxes, análise de gráficos) para abarcar

28

todas as particularidades do alumnado. Estas probas serán cualificadas de 0 a

10, sendo necesario acadar un 5, como mínimo, para superar a materia.

j) AVALIACIÓN INICIAL

Ao comezo do curso, os profesores e profesoras realizarán unha avaliación

inicial do alumnado para detectar o grao de desenvolvemento alcanzado das

aprendizaxes básicas e do dominio dos contidos e das competencias

adquiridas.

O procedemento para realizar esta avaliación será por un lado, unha proba

escrita que atenda a aspectos básicos tanto dos contidos como das

competencias clave e por outro lado a observación durante os primeiros días

do desenvolvemento do alumnado.

Os resultados obtidos non terán peso na cualificación do alumnado pero

unha vez analizados proporcionarán a información necesaria para tomar as

medidas (individuais e colectivas) de reforzo e de atención a diversidade

pertinentes.

29

k) MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

O sistema educativo debe ofrecer a cada estudante a axuda pedagóxica que

necesite en función das súas motivacións, intereses e capacidades de

aprendizaxe. Xorde diso a necesidade de atender esta diversidade que se

manifesta en intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe

distintos. É preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe

dos alumnos e por iso adoptaremos as seguintes medidas:

. Asegurar a necesaria conexión entre as diferentes materias nas que

se articulan as áreas da E.S.O.

. Relacionar os contidos das diferentes materias, co fin de

proporcionar unha visión globalizadora, e non parcial, da realidade.

. Favorecer o desenvolvemento dun modo de pensamento e de

traballo baseándose no método científico.

. Desenvolver os contidos con unha linguaxe precisa e de forma

progresiva, de maneira que o alumnado, ó longo da etapa, dispoña das

bases necesarias para incrementar gradualmente os seus coñecementos.

. Fomentar a participación activa do alumnado no seu propio

aprendizaxe, estimulando o traballo persoal e en equipo, mediante a

proposición de numerosas actividades de diversa índole (plantexamento de

cuestións, montaxe e realización de experimentos, realización e

interpretación de gráficos e outros medios de representación, etc).

. Potenciar as técnicas de indagación e investigación, xerais e propias

da materia, que favorezan o desenvolvemento de habilidades prácticas

(consulta de material bibliográfico, utilización de medios de comunicación,

aprendizaxe e manexo de técnicas de laboratorio, observación sistemática,

etc.).

30

l) ELEMENTOS TRANSVERSAIS

Como educadores temos a responsabilidade de formar a persoas que

sexan capaces de vivir e convivir no respecto, na liberdade e nos principios

democráticos. É por iso polo que os temas transversais deben formar parte de

todas as actividades que supoñen o proceso do ensino e deben traballarse de

forma continua. Con este fin desde este departamento fomentaremos a

educación para:

O respecto dos dereitos e liberdades fundamentais

A liberdade persoal, a solidaridade e a tolerancia

A igualdade de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres

A igualdade de trato e non discriminación das persoas discapacitadas

A prevención de conflitos e a resolución pacífica dos mesmos, así

como a non violencia en todos os ámbitos persoal, familiar social e

especialmente escolar

A prevención da violencia de xénero, racismo e xenofobia

A responsabilidade individual e no mérito e esforzo persoal

O respecto cara os seres vivos e o medio ambiente

O respecto e recoñecemento da interculturalidade como un elemento

enriquecedor da sociedade

Mellorar o grao de aceptación e cumprimento das normas

Avanzar no respecto entre todos os membros da comunidade

educativa e na mellora da convivencia escolar

Respecto polo material persoal e de uso común

Fomentar a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en

equipo, a confianza nun mesmo e o sentido crítico

Avanzar na compresión lectora, expresión escrita, comunicación

audiovisual e no uso das TICs

Reforzar a autonomía e a autoestima, a interiorización das normas

básicas de saúde, hixiene, alimentación, coidado persoal, práctica

de actividade física, posibilidades e limitacións do seu propio corpo

e valoración das condutas de risco para a saúde (drogas, alcohol,

tabaco, sedentarismo...)

31

m) ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

As actividades programadas para 1º ESO son as seguintes:

Ruta botánica no contorno próximo ao centro

Realizarase a recollida de follas das árbores máis

representativas da ribeira (autóctonas e alóctonas) do río

Lérez, para logo herborizar e identificar

Lugar: río Lérez. Data: Outono e primavera

Practica o teu almorzo”

Actividade práctica que terá lugar na cafetería do instituto,

na que os alumnos e alumnas de primeiro da E.S.O. terán

a oportunidade de aplicar os coñecementos adquiridos nas

clases teóricas, para elaborarse un almorzo equilibrado.

Lugar: Cafetería do instituto; Data: 1º trimestre

Visita a Tui – Parque natural do Monte Aloia.

Permitirá ó alumnado coñecer a riqueza e diversidade

do bosque galego.

Lugar: Tui-Monte Aloia. Data: 3º trimestre

Ademais destas actividades o Departamento realizará, sempre que sexa

posible, aquelas que se propoñan ao longo do curso e resulten de interese

didáctico.

32

n) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN, MODIFICACIÓN

E MELLORA DA PROGRAMACIÓN

A avaliación do desenvolvemento da programación didáctica, do proceso

de ensinanza e da práctica docente realizarase ao finalizar cada unidade

didáctica, ao remate de cada trimestre e ao final do curso. Os resultados

obtidos, modificacións e propostas de mellora quedarán reflectidos no libro

de actas das xuntanzas do departamento e na Memoria de final de curso.

Indicadores para a avaliación da programación didáctica

Escala

Propostas de mellora 1 2 3 4 1.Adecuación do deseño das unidades didácticas, temas ou proxectos a partir dos elementos do currículo.

2.Adecuación da secuenciación e da temporalización das unidades didácticas/temas/proxectos.

3. O desenvolvemento da programación respondeu á secuenciación e a temporalización previstas.

4.Adecuación da secuenciación dos estándares para cada unha das unidades, temas ou proxectos.

5.Adecuación do grao mínimo de consecución fixado para cada estándar.

6. Asignación a cada estándar do peso correspondente na cualificación.

7. Vinculación de cada estándar a un ou varios instrumentos para a súa avaliación.

8. Asociación de cada estándar cos elementos transversais a desenvolver.

9. Fixación dunha estratexia metodolóxica común para todo o departamento.

10.Adecuación da secuencia de traballo na aula.

11.Adecuación dos materiais didácticos utilizados.

12.Adecuación do libro de texto (no caso de que se use).

13.Adecuación da proba de avaliación inicial.

14.Adecuación das pautas xerais establecidas para a avaliación continua: probas, traballos, etc.

15.Adecuación dos criterios establecidos para a recuperación dun exame e dunha avaliación.

16.Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación final.[Só para ESO e bacharelato].

17.Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación extraordinaria.

18.Adecuación dos criterios establecidos para o seguimento de materias pendentes.

19.Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación das materias pendentes.

20.Adecuación dos exames, tendo en conta o valor de cada estándar.

21.Adecuación dos programas de apoio, recuperación, etc. vinculados aos estándares.

22.Adecuación das medidas específicas de atención ao alumnado con NEAE.

23.Grao de desenvolvemento das actividades complementarias e extraescolares previstas.

24.Adecuación do seguimento e da revisión da programación ao longo do curso.

25.Grao de integración das TIC no desenvolvemento da materia.

33


3º ESO

34







alta porcentaxe de alumnado procedente do Principe Felipe . Por todo isto

unha alta porcentaxe presenta carencias familiares que repercuten

negativamente no eido académico. O noso alumnado presenta pouca

motivación e un nivel insuficiente nas competencias en comunicación,

matemática e científica que conclúe en máis casos dos desexados de

abandono educativo temperán.






autónoma.Tamén poñeremos especial énfase na atención a diversidade do


seu potencial.


compoñen 41 alumnos e alumnas, dos cales 3 son repetidores. Do resto do

alumnado non temos información ata a realización da avaliación inicial, onde se

tomarán as medidas adecuadas en cada caso. Estes alumnos/as con

necesidades educativas especiais, poden dificultar o cumprimento da presente

programación.


Bioloxía e Xeoloxía 3º ESO 2 David Caride Martínez

Laboratorio 3º ESO 2 Mª Isabel Panadero Fontán

35


CLAVE Na área de Bioloxía e Xeoloxía incidiremos no adestramento de todas as

competencias de xeito sistemático facendo fincapé nos descritores máis afíns á

área.


tecnoloxía

O método científico vai ser un elemento importante dentro desta área,

polo cal, traballaremos con aspectos relacionados que teñan que ver coa

adquisición de ferramentas que posibiliten o bo desempeño do alumnado na

materia.

Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán:

• Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións,

magnitudes, porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de

medición e codificación numérica, etc.

• Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito

natural e as repercusións para a vida futura.

• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar

problemas, comprender o que acontece ao noso redor e responder a

preguntas.

• Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas.

• Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.

• Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.

• Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.


A comprensión lectora, a expresión oral e escrita cobran moito sentido xa que

facilitan chegar á comprensión profunda do que pretende esta área. Será

interesante adestrar estes aspectos ao longo de todas as unidades como

ferramentas básicas para adquirir destrezas desde esta competencia. Para iso,

36

en cada unidade didáctica, adestraremos polo menos un descritor de cada un

destes indicadores.

Os descritores aos que lles daremos prioridade serán:

• Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas

ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos e orais.

• Comprender o sentido dos textos escritos e orais.

• Manter unha actitude favorable cara á lectura.

• Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.

Competencia dixital

A sociedade na que vivimos crea a necesidade de traballar de xeito transversal

esta competencia. Terase que dotar o alumnado de ferramentas para a óptima

adquisición de coñecemento en todas as áreas e idades.

Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:

• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.

• Empregar distintas fontes para a busca de información.

• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir

informacións diversas.


Desde a área de Bioloxía e Xeoloxía podemos adestrar aspectos desta

competencia que nos levan á adquisición de valores e actitudes que teñen que

ver coa interculturalidade, os pensamentos diverxentes, as crenzas...

Polo que nesta área traballaremos os seguintes descritores:

• Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de

creatividade, e mostrar gusto pola estética no ámbito cotián.

• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

• Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do

pensamento científico.

37


Esta competencia favorece ser crítico ante diferentes situacións, ante

investigacións sobre avances científicos... Así mesmo, pretende traballar todos

aqueles aspectos que fomentan unha reflexión ante situacións de hoxe, que

posibilitan que o alumnado creza e madure adquirindo ferramentas que o van

levar a posuír un criterio propio o día de mañá.

Para iso adestraremos os seguintes descritores:

• Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

• Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.

• Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de

participación establecidos.

• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.


O adestramento de habilidades emprendedoras no deseño de calquera tarefa

vai posibilitar unha óptima xestión de recursos materiais e persoais, polo que

nesta área, e en calquera, o alumnado crecerá en autonomía, en liderado e

verase capaz de acoller con entusiasmo calquera labor que se lle encomende.

Por iso, será importante que se adestren de forma eficiente e eficaz os

seguintes descritores:

• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do

tema.

• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de

obxectivos.

Aprender a aprender

Esta competencia lévanos a coidar os procesos de aprendizaxe do alumnado e

a metodoloxía empregada para a óptima adquisición dos contidos de calquera

38

área. Por iso, traballaremos e adestraremos cada un dos descritores de forma

que aseguremos a consecución de obxectivos formulados previamente.

• Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.

• Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso

de aprendizaxe.

• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe,

intelixencias múltiples, funcións executivas...

• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

39

c) OBXECTIVOS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e

nas alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e

a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades

entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas

da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e

oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social.

Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a

violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha

preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os

problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua

galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural.

Coñecer mulleres e homes que realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do mundo.

40

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras

persoas, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación física e a práctica do deporte para

favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos

e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa

mellora, e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento

fundamental para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe,

que permite a comunicación con outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

41

d)Estándares de aprendizaxe avaliables: temporalización, grao mínimo de consecución, procedementos

e instrumentos de avaliación

Bioloxía e Xeoloxía. 3º de ESO

Obxec-tivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Grao mínimo dos estándares Criterios de cualificación 1ªAva. 2ªAva. 3ªAva. Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica

h

o

B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.

B1.1. Utilizar adecuadamente o vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado ao seu nivel.

BXB1.1.1. Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico e exprésase con corrección, tanto oralmente como por escrito.

Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico e exprésase con corrección, tanto oralmente como por escrito.

PROCEDEMENTO: Probas específicas

INSTRUMENTO: Proba Aberta

PROCEDEMENTO: Análise das producións dos alumnos/as

INSTRUMENTO: Traballo de aplicación e síntese


INSTRUMENTO: Caderno de clase

X X X CCL

CMCCT

b

e

f

g

h

m

o

B1.2. Metodoloxía científica: características básicas.

B1.3. Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección e interpretación de información de carácter científico a partir da selección e a recollida de mostras do medio natural ou doutras fontes.

B1.2. Procurar, seleccionar e interpretar a información de carácter científico e utilizala para formar unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde.

BXB1.2.1. Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes.

Procura, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización de diversas fontes





X X X CD

CAA

BXB1.2.2. Transmite a información seleccionada de xeito preciso utilizando diversos soportes.

Transmite a información seleccionada de xeito preciso utilizando diversos soportes.



X X X CD

CCL

42


Obxec-tivos




BXB1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados.

Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e argumentar sobre problemas relacionados

PROCEDEMENTO: Observación sistemática

INSTRUMENTO: Lista de control/cotexo

X X X CAA

CCL

b

f

g

B1.4. Planificación e realización do traballo experimental, e interpretación dos seus resultados.

B1.5. Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos instrumentos e do material.

B1.3. Realizar un traballo experimental con axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo, describir a súa execución e interpretar os seus resultados.

BXB1.3.1. Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado.

Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, e coida os instrumentos e o material empregado.



X X X CMCCT

CSC

BXB1.3.2. Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental, utilizando tanto instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta o proceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

Describe as súas observacións e interpreta os resultados do traballo no laboratorio



X X X CSIEE

CMCCT

CAA

– – Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos – – – – – –

f B2.1. Características da materia viva e diferenzas coa materia inerte.

B2.1. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar as

BXB2.1.1. Diferencia a materia viva da inerte partindo das características particulares de

Diferenza a materia viva da inerte PROCEDEMENTO: Probas específicas


X CMCCT

43


Obxec-tivos


B2.2. A célula. Características básicas da célula procariota e eucariota, animal e vexetal.

características que os diferencian da materia inerte.

ambas.

BXB2.1.2. Establece comparativamente as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e eucariota, e entre célula animal e vexetal.

Establece as analoxías e as diferenzas entre a célula procariota e eucariota e entre célula vexetal e animal



X CMCCT

f B2.3. Funcións vitais: nutrición, relación e reprodución.

B2.2. Describir as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa e heterótrofa.

BXB2.2.1. Recoñece e diferencia a importancia de cada función para o mantemento da vida.

Recoñece a importancia das tres funcións vitais



X CMCCT

BXB2.2.2. Contrasta o proceso de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación entre elas.

Diferenza os procesos de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa



X CMCCT

– – Bloque 3. As persoas e a saúde. Promoción da saúde – – – – – –

f B3.1. Niveis de organización da materia viva.

B3.2. Organización xeral do corpo humano: células, tecidos, órganos, aparellos e sistemas

B3.3. A célula animal: estruturas celulares. Orgánulos celulares e a súa función.

B3.1. Catalogar os niveis de organización da materia viva (células, tecidos, órganos e aparellos ou sistemas) e diferenciar as principais estruturas celulares e as súas funcións.

BXB3.1.1. Interpreta os niveis de organización no ser humano e procura a relación entre eles.

Recoñece os niveis de organización do ser humano



X CAA

BXB3.1.2. Diferencia os tipos celulares e describe a función dos orgánulos máis importantes.

Describe as funcións dos orgánulos máis importantes



X CMCCT

f B3.4. Os tecidos do corpo humano: estrutura e funcións.

B3.2. Diferenciar os tecidos máis importantes do ser humano e a súa función.

BXB3.2.1. Recoñece os principais tecidos que conforman o corpo humano e asóciaos á súa

Recoñece os principais tecidos humanos e asociados coa súa función



X CMCCT

44


Obxec-tivos


función.

f

m

B3.5. Saúde e doenza, e factores que as determinan.

B3.3. Descubrir, a partir do coñecemento do concepto de saúde e doenza, os factores que os determinan.

BXB3.3.1. Argumenta as implicacións dos hábitos para a saúde, e xustifica con exemplos as eleccións que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

Xustifica con exemplos os hábitos que promoven a saúde



X CSC

f

m

B3.6. Doenzas infecciosas e non infecciosas.

B3.4. Clasificar as doenzas e determinar as infecciosas e non infecciosas máis comúns que afectan a poboación (causas, prevención e tratamentos).

BXB3.4.1. Recoñece as doenzas e as infeccións máis comúns, e relaciónaas coas súas causas.

Relaciona as doenzas e infeccións máis comúns coas súas causas



X CMCCT

BXB3.4.2. Distingue e explica os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas.

Explica os mecanismos de transmisión das doenzas infecciosas



X CMCCT

m B3.7. Hixiene e prevención. Hábitos e estilos de vida saudables.

B3.5. Valorar e identificar hábitos e estilos de vida saudables como método de prevención das doenzas.

BXB3.5.1. Coñece e describe hábitos de vida saudable e identifícaos como medio de promoción da súa saúde e da das demais persoas.

Describe hábitos de vida saudables PROCEDEMENTO: Análise das producións dos alumnos/as


X X X CSC

BXB3.5.2. Propón métodos para evitar o contaxio e a propagación das doenzas infecciosas máis comúns.

Propón métodos para evitar o contaxio das doenzas máis comúns



X CSIEE

CSC

a

c

B3.7. Hixiene e prevención. Hábitos e estilos de vida

B3.6. Seleccionar información, establecer diferenzas dos tipos

BXB3.6.1. Establece diferenzas entre as doenzas que afectan as

Recoñece as diferenzas entre as doenzas que afectan as rexións


X CSC

CSIEE

45


Obxec-tivos


d

e

m

saudables. de doenzas dun mundo globalizado e deseñar propostas de actuación.

rexións dun mundo globalizado, e deseña propostas de actuación.

dun mundo globalizado INSTRUMENTO: Traballo de aplicación e síntese

f

m

B3.8. Sistema inmunitario. Vacinas, soros e antibióticos.

B3.9. Uso responsable de medicamentos.

B3.7. Determinar o funcionamento básico do sistema inmune e as continuas contribucións das ciencias biomédicas, e describir a importancia do uso responsable dos medicamentos.

BXB3.7.1. Explica en que consiste o proceso de inmunidade, e valora o papel das vacinas como método de prevención das doenzas.

Explica en que consiste o proceso de inmunidade



X CMCCT

CSC

a

b

c

m

B3.10. Transplantes e doazón de células, sangue e órganos.

B3.8. Recoñecer e transmitir a importancia que ten a prevención como práctica habitual e integrada nas súas vidas e as consecuencias positivas da doazón de células, sangue e órganos.

BXB3.8.1. Detalla a importancia da doazón de células, sangue e órganos para a sociedade e para o ser humano.

Recoñece a importancia da doazón para o ser humano



X CSC

f

g

m

B3.11. Substancias aditivas: tabaco, alcohol e outras drogas. Problemas asociados.

B3.9. Investigar as alteracións producidas por distintos tipos de substancias aditivas, e elaborar propostas de prevención e control.

BXB3.9.1. Detecta as situacións de risco para a saúde relacionadas co consumo de substancias tóxicas e estimulantes, como tabaco, alcohol, drogas, etc., contrasta os seus efectos nocivos e propón medidas de prevención e control.

Coñece os efectos nocivos para a saúde do consumo de alcohol, tabaco e drogas



X CSC

CSIEE

a

d

g

m

B3.11. Substancias aditivas: tabaco, alcohol e outras drogas. Problemas asociados.

B3.10. Recoñecer as consecuencias para o individuo e a sociedade de seguir condutas de risco.

BXB3.10.1. Identifica as consecuencias de seguir condutas de risco coas drogas, para o individuo e a sociedade.

Recoñece as consecuencias das condutas de risco coas drogas



X CSC

46


Obxec-tivos


f

m

B3.12. Alimentación e nutrición. Alimentos e nutrientes: tipos e funcións básicas.

B3.11. Recoñecer a diferenza entre alimentación e nutrición, e diferenciar os principais nutrientes e as súas funcións básicas.

BXB3.11.1. Discrimina o proceso de nutrición do da alimentación.

Diferenza a nutrición da alimentación



X CMCCT

BXB3.11.2. Relaciona cada nutriente coa súa función no organismo, e recoñece hábitos nutricionais saudables.

Relaciona os nutrientes coa súa función



X CMCCT

f

g

m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta equilibrada. Deseño e análise de dietas. Hábitos nutricionais saudables. Trastornos da conduta alimentaria.

B3.12. Relacionar as dietas coa saúde a través de exemplos prácticos.

BXB3.12.1. Deseña hábitos nutricionais saudables mediante a elaboración de dietas equilibradas, utilizando táboas con grupos de alimentos cos nutrientes principais presentes neles e o seu valor calórico.

Recoñece hábitos nutricionais saudables dos que non o son



X CAA

CD

c

m

B3.13. Dieta e saúde. Dieta equilibrada. Deseño e análise de dietas. Hábitos nutricionais saudables. Trastornos da conduta alimentaria.

B3.13. Argumentar a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde, e identificar as doenzas e os trastornos principais da conduta alimentaria.

BXB3.13.1. Valora e determina unha dieta equilibrada para unha vida saudable e identifica os principais trastornos da conduta alimentaria.

Identifica os principais trastornos da conduta alimentaria



X CAA

CSC

f

m

B3.14. Función de nutrición. Visión global e integradora de aparellos e procesos que interveñen na nutrición.

B3.14. Explicar os procesos fundamentais da nutrición, utilizando esquemas gráficos dos aparellos que interveñen nela.

BXB3.14.1. Determina e identifica, a partir de gráficos e esquemas, os órganos, os aparellos e os sistemas implicados na función de nutrición, e relaciónao coa súa contribución no proceso.

Identifica a partir de gráficos e esquemas os órganos, aparellos e sistemas implicados na función de nutrición



PROCEDEMENTO: Análise das producións dos alumnos/as INSTRUMENTO: Caderno de clase

X CMCCT

47


Obxec-tivos


f

m

B3.14. Función de nutrición. Visión global e integradora de aparellos e procesos que interveñen na nutrición.

B3.15. Asociar a fase do proceso de nutrición que realiza cada aparello implicado.

BXB3.15.1. Recoñece a función de cada aparello e de cada sistema nas funcións de nutrición.

Coñece a función de cada aparello e sistema relacionado coa nutrición



X CMCCT

f

m

B3.15. Anatomía e fisioloxía dos aparellos dixestivo, respiratorio, circulatorio e excretor.

B3.16. Identificar os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e coñecer o seu funcionamento.

BXB3.16.1. Coñece e explica os compoñentes dos aparellos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor, e o seu funcionamento.

Coñece os compoñentes do aparello dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor



X X CMCCT

f

m

B3.16. Alteracións máis frecuentes e doenzas asociadas aos aparellos que interveñen na nutrición: prevención e hábitos de vida saudables.

B3.17. Indagar acerca das doenzas máis habituais nos aparellos relacionados coa nutrición, así como sobre as súas causas e a maneira de previlas.

BXB3.17.1. Diferencia as doenzas máis frecuentes dos órganos, os aparellos e os sistemas implicados na nutrición, e asóciaas coas súas causas.

Diferenza as doenzas máis frecuentes relacionadas cos órganos da nutrición



X X CMCCT

f

m

B3.17. Función de relación. Sistema nervioso e sistema endócrino.

B3.18. Órganos dos sentidos: estrutura e función; coidado e hixiene.

B3.18. Describir os procesos implicados na función de relación, e os sistemas e aparellos implicados, e recoñecer e diferenciar os órganos dos sentidos e os coidados do oído e a vista.

BXB3.18.1. Especifica a función de cada aparello e de cada sistema implicados nas funcións de relación.

Recoñece a función de cada aparello e sistema implicado na función de relación



X CMCCT

BXB3.18.2. Describe os procesos implicados na función de relación, e identifica o órgano ou a estrutura responsables de cada proceso.

Relaciona os procesos da función de relación co órgano ou estrutura responsable de ditos procesos



X CMCCT

BXB3.18.3. Clasifica os tipos de receptores sensoriais e relaciónaos cos órganos dos sentidos en que se atopan.

Relaciona os órganos dos sentidos cos seus receptores



X CMCCT

48


Obxec-tivos


f

m

B3.19. Coordinación e sistema nervioso: organización e función.

B3.20. Doenzas comúns do sistema nervioso: causas, factores de risco e prevención.

B3.19. Explicar a misión integradora do sistema nervioso ante diferentes estímulos, e describir o seu funcionamento.

BXB3.19.1. Identifica algunhas doenzas comúns do sistema nervioso e relaciónaas coas súas causas, cos factores de risco e coa súa prevención.

Relaciona algunhas doenzas comúns do sistema nervioso coas súas causas



X CMCCT

CSC

f

m

B3.21. Sistema endócrino: glándulas endócrinas e o seu funcionamento. Principais alteracións.

B3.20. Asociar as principais glándulas endócrinas coas hormonas que sintetizan e coa súa función.

BXB3.20.1. Enumera as glándulas endócrinas e asocia con elas as hormonas segregadas e a súa función.

Relaciona cada glándula endócrina coa hormona que produce e esta coa súa función



X CMCCT

f

m

B3.22. Visión integradora dos sistemas nervioso e endócrino.

B3.21. Relacionar funcionalmente o sistema neuro-endócrino.

BXB3.21.1. Recoñece algún proceso que teña lugar na vida cotiá no que se evidencie claramente a integración neuroendócrina.

Coñece un exemplo da vida cotiá de acción coordinada do sistema nervioso e do endócrino



X CMCCT

f B3.23. Aparello locomotor. Organización e relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso.

B3.22. Identificar os principais ósos e músculos do aparello locomotor.

BXB3.22.1. Localiza os principais ósos e músculos do corpo humano en esquemas do aparello locomotor.

Localiza os principais ósos e músculos en esquemas do aparello locomotor




X CMCCT

f

m

B3.23. Aparello locomotor. Organización e relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso.

B3.23. Analizar as relacións funcionais entre ósos, músculos e sistema nervioso.

BXB3.23.1. Diferencia os tipos de músculos en función do seu tipo de contracción, e relaciónaos co sistema nervioso que os controla.

Relaciona os tipos de músculos co sistema nervioso que os controla



X CMCCT

49


Obxec-tivos


f

m

B3.24. Factores de risco e prevención das lesións.

B3.24. Detallar as lesións máis frecuentes no aparello locomotor e como se preveñen.

BXB3.24.1. Identifica os factores de risco máis frecuentes que poden afectar o aparello locomotor e relaciónaos coas lesións que producen.

Coñece os factores de risco que poden causar lesións no a. locomotor



X CSC

CAA

f

m

B3.25. Reprodución humana. Anatomía e fisioloxía do aparello reprodutor. Cambios físicos e psíquicos na adolescencia.

B3.25. Referir os aspectos básicos do aparello reprodutor, diferenciar entre sexualidade e reprodución, e interpretar debuxos e esquemas do aparello reprodutor.

BXB3.25.1. Identifica en esquemas os órganos do aparello reprodutor masculino e feminino, e especifica a súa función.

Identifica en esquemas os órganos do aparello reprodutor feminino e masculino e indica as súas funcións




X CMCCT

f

m

B3.26. Ciclo menstrual. Fecundación, embarazo e parto.

B3.26. Recoñecer os aspectos básicos da reprodución humana e describir os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto.

BXB3.26.1. Describe as principais etapas do ciclo menstrual e indica que glándulas e que hormonas participan na súa regulación.

Describe as principais etapas do ciclo menstrual



X CMCCT

BXB3.26.2. Identifica os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto

Identifica os acontecementos fundamentais da fecundación, embarazo e parto



X CMCCT

f

m

B3.27. Análise dos métodos anticonceptivos.

B3.28. Doenzas de transmisión sexual: prevención.

B3.27. Comparar os métodos anticonceptivos, clasificalos segundo a súa eficacia e recoñecer a importancia dalgúns deles na prevención de doenzas de transmisión sexual.

BXB3.27.1. Discrimina os métodos de anticoncepción humana.

Discrimina os métodos de anticoncepción humana



X CMCCT

BXB3.27.2. Categoriza as principais Coñece pautas de prevención das PROCEDEMENTO: Análise das X CMCCT

50


Obxec-tivos


doenzas de transmisión sexual e argumenta sobre a súa prevención.

doenzas de transmisión sexual producións dos alumnos/as


CSC

CCEC

e

g

m

B3.29. Técnicas de reprodución asistida.

B3.28. Compilar información sobre as técnicas de reprodución asistida e de fecundación in vitro, para argumentar o beneficio que supuxo este avance científico para a sociedade.

BXB3.28.1. Identifica as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes.

Identifica as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes



X CMCCT

a

c

d

m

B3.30. Reposta sexual humana. Sexo e sexualidade. Saúde e hixiene sexual.

B3.29. Valorar e considerar a súa propia sexualidade e a das persoas do contorno, e transmitir a necesidade de reflexionar, debater, considerar e compartir.

BXB3.29.1. Actúa, decide e defende responsablemente a súa sexualidade e a das persoas do seu contorno.

Actúa responsablemente fronte a súa sexualidade e a das persoas do seu contorno



X CSC

CCEC

Bloque 4. O relevo terrestre e a súa evolución

f B4.1. Modelaxe do relevo. Factores que condicionan o relevo terrestre.

B4.1. Identificar algunhas das causas que fan que o relevo difira duns sitios a outros.

BXB4.1.1. Identifica a influencia do clima e das características das rochas que condicionan os tipos de relevo e inflúen neles.

Recoñece que o relevo depende do clima e das características das rochas



X CMCCT

f B4.2. Procesos xeolóxicos externos e diferenzas cos internos. Meteorización, erosión, transporte e sedimentación.

B4.2. Relacionar os procesos xeolóxicos externos coa enerxía que os activa e diferencialos dos procesos internos.

BXB4.2.1. Relaciona a enerxía solar cos procesos externos, e xustifica o papel da gravidade na súa dinámica.

Relaciona a enerxía solar cos procesos externos



X CMCCT

51


Obxec-tivos


BXB4.2.2. Diferencia os procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación, e os seus efectos no relevo.

Diferenza os procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación



X CMCCT

f B4.3. Augas superficiais e modelaxe do relevo: formas características.

B4.3. Analizar e predicir a acción das augas superficiais, e identificar as formas de erosión e depósitos máis características.

BXB4.3.1. Analiza a actividade de erosión, transporte e sedimentación producida polas augas superficiais, e recoñece algún dos seus efectos no relevo.

Recoñece o efecto das augas superficiais no relevo



X CMCCT

f

m

B4.4. Augas subterráneas: circulación e explotación.

B4.4. Valorar e analizar a importancia das augas subterráneas, e xustificar a súa dinámica e a súa relación coas augas superficiais.

BXB4.4.1. Valora e analiza a importancia das augas subterráneas e os riscos da súa sobreexplotación.

Valora a importancia das augas subterráneas



X CMCCT

CSC

f B4.5. Acción xeolóxica do mar: dinámica mariña e modelaxe litoral.

B4.5. Analizar a dinámica mariña e a súa influencia na modelaxe litoral.

BXB4.5.1. Relaciona os movementos da auga do mar coa erosión, o transporte e a sedimentación no litoral, e identifica algunhas formas resultantes características.

Identifica algunhas formas características do litoral xeradas por erosión e sedimentación



X CMCCT

f B4.6. Acción xeolóxica do vento: modelaxe eólica.

B4.6. Relacionar a acción eólica coas condicións que a fan posible, e identificar algunhas formas resultantes.

BXB4.6.1. Asocia a actividade eólica cos ambientes en que esta actividade xeolóxica pode ser relevante.

Identifica algunhas formas resultantes da actividade eólica



X CMCCT

f B4.7. Acción xeolóxica dos glaciares: formas de erosión e

B4.7. Analizar a acción xeolóxica dos glaciares e xustificar as

BXB4.7.1. Analiza a dinámica glaciar e identifica os seus

Identifica os efectos da dinámica glaciar sobre o relevo


X CMCCT

52


Obxec-tivos


depósito que orixinan. características das formas de erosión e depósito resultantes.

efectos sobre o relevo. INSTRUMENTO: Traballo de aplicación e síntese

f

l

ñ

B4.8. Factores que condicionan a modelaxe da paisaxe galega.

B4.8. Indagar e identificar os factores que condicionan a modelaxe da paisaxe nas zonas próximas ao alumnado.

BXB4.8.1. Investiga acerca da paisaxe do seu contorno máis próximo e identifica algúns dos factores que condicionaron a súa modelaxe.

Identifica no seu contorno algúns dos factores que condicionan a modelaxe



X CCEC

CAA

f

g

m

B4.9. Acción xeolóxica dos seres vivos. A especie humana como axente xeolóxico.

B4.9. Recoñecer e identificar a actividade xeolóxica dos seres vivos e valorar a importancia da especie humana como axente xeolóxico externo.

BXB4.9.1. Identifica a intervención de seres vivos en procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación.

Identifica a intervención dos seres vivos en procesos de erosión, transporte e sedimentación



X CMCCT

BXB4.9.2. Valora e describe a importancia das actividades humanas na transformación da superficie terrestre.

Describe a importancia das actividades humanas na transformación da paisaxe



X CSC

CCEC

f B4.10. Manifestacións da enerxía interna da Terra.

B4.10. Diferenciar os cambios na superficie terrestre xerados pola enerxía do interior terrestre dos de orixe externa.

BXB4.10.1. Diferencia un proceso xeolóxico externo dun interno e identifica os seus efectos no relevo.

Diferenza un proceso xeolóxico externo dun interno



X CMCCT

f B4.11. Actividade sísmica e volcánica: orixe e tipos de magmas.

B4.11. Analizar as actividades sísmica e volcánica, as súas características e os efectos que xeran.

BXB4.11.1. Coñece e describe como se orixinan os sismos e os efectos que xeran.

Describe como se orixinan os sismos



X CMCCT

53


Obxec-tivos


BXB4.11.2. Relaciona os tipos de erupción volcánica co magma que as orixina, e asóciaos co seu grao de perigo.

Describe as partes dun volcán e os materiais que expulsa durante a erupción



X CMCCT

f

g

B4.12. Distribución de volcáns e terremotos. Riscos sísmico e volcánico: importancia da súa predición e da súa prevención.

B4.12. Relacionar a actividade sísmica e volcánica coa dinámica do interior terrestre e xustificar a súa distribución planetaria.

BXB4.12.1. Xustifica a existencia de zonas en que os terremotos son máis frecuentes e de maior magnitude.

Xustifica a existencia de zonas nas que é máis frecuente a actividade sísmica e volcánica



X CAA

CMCCT

f

g

B4.12. Distribución de volcáns e os terremotos. Riscos sísmico e volcánico: importancia da súa predición e da súa prevención.

B4.13. Sismicidade en Galicia.

B4.13. Valorar e describir a importancia de coñecer os riscos sísmico e volcánico, e as formas de previlos.

BXB5.13.1. Valora e describe o risco sísmico e, de ser o caso, volcánico existente na zona en que habita, e coñece as medidas de prevención que debe adoptar.

Describe o risco sísmico de Galiza PROCEDEMENTO: Análise das producións dos alumnos/as


X CAA

CSC

Bloque 5. O solo como ecosistema.

f B5.1. O solo como ecosistema.

B5.2. Compoñentes do solo e as súas interaccións.

B5.1. Analizar os compoñentes do solo e esquematizar as relacións entre eles.

BXB5.1.1. Recoñece que o solo é o resultado da interacción entre os compoñentes bióticos e abióticos, e sinala algunha das súas interaccións.

Coñece os compoñentes do solo e a súa orixe



X CMCCT

f

g

m

B5.3. Importancia do solo. Riscos da súa sobreexplotación, degradación ou perda.

B5.2. Valorar e determinar a importancia do solo e os riscos que comporta a súa sobreexplotación, degradación ou perda.

BXB5.2.1. Recoñece a fraxilidade do solo e valora a necesidade de protexelo.

Valora a necesidade de protexer ao solo



X CMCCT

CSC

Bloque 6. Proxecto de investigación

54


Obxec-tivos


b

c

B6.1. Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación, a partir da experimentación ou a observación.

B6.1. Planear, aplicar e integrar as destrezas e as habilidades propias do traballo científico.

BXB6.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do método científico.

Aplica as destrezas do método científico



X X X CAA

CMCCT

b

f

g

B6.1. Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación, a partir da experimentación ou a observación.

B6.2. Elaborar hipóteses e contrastalas a través da experimentación ou da observación e a argumentación.

BXB6.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón.

Propón hipóteses PROCEDEMENTO: Análise das producións dos alumnos/as


X X X CAA

CCL

e B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica.

B6.3. Utilizar fontes de información variada, e discriminar e decidir sobre elas e os métodos empregados para a súa obtención.

BXB6.3.1. Utiliza fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.

Utiliza fontes de información apoiándose nas TIC, para a elaboración e a presentación das súas investigacións



X X X CMCCT

CD

a

b

c

B6.3. Proxecto de investigación en equipo. Organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

B6.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en equipo.

BXB6.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.

Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo



X X X CAA

CMCCT

CSC

CSIEE

a

b

d

h

o

B6.3. Proxecto de investigación en equipo. Organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

B6.5. Expor e defender en público o proxecto de investigación realizado.

BXB6.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana, para a súa presentación e defensa na aula.

Deseña pequenos traballos de investigación para a súa presentación e defensa na aula



X X X CSIEE

CD

55


Obxec-tivos


BXB6.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

Expresa con coherencia as súas conclusións das súas investigacións tanto verbalmente como por escrito




X X X CCL

CCEC

56

e) METODOLOXÍA

A metodoloxía será activa e participativa; ademais debe facilitar a

aprendizaxe tanto individual coma colectiva e perseguir, como un dos seus

eixes, a adquisición das competencias básicas, especialmente a relacionada co

coñecemento e a interacción co mundo físico.

Para conseguir as finalidades educativas indicadas rexerémonos polos

seguintes principios metodolóxicos:

Adaptación ás características do alumnado, ofrecendo actividades

diversificadas de acordo coas súas capacidades.

Fomentar a participación activa do alumnado no seu propio


proposición de numerosas actividades de diversa índole

Potenciar as técnicas de indagación e investigación, xerais e propias da

materia, que favorezan o desenvolvemento de habilidades prácticas

(consulta de material bibliográfico, utilización de medios de

comunicación, aprendizaxe e manexo de técnicas de laboratorio,

observación sistemática, etc.).

Acercar ao alumno as novas tecnoloxías mediante o seu uso

Relacionar os contidos con situacións da vida diaria

57




Instalacións do centro: aulas, laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía, aula de

informática e biblioteca; todos eles coa súa dotación correspondente

Materiais impresos: libro de texto (Bioloxía e Xeoloxía 3º ESO Ed.

Anaya), libros de lectura e de consulta, revistas de divulgación

científica, guías de campo, claves dicotómicas, fotografías, esquemas,

debuxos de organismos, etc





científicos, etc.

58


Os procedementos e instrumentos que se van a utilizar para valorar o

proceso de avaliación son os seguintes:


coñecementos previos individual e colectivo do alumnado:

(conceptos, habilidades e actitudes), sobre os que se deben

desenvolver os novos coñecementos


investigación e exposición, traballos de aplicación e síntese, prácticas

de laboratorio, etc).



Ao longo do curso faranse 2 probas escritas por avaliación

como mínimo, o tipo de exame será de preguntas curtas, algunhas de tipo

test, outras de desenvolvemento, outras de completar esquemas e

debuxos, e outras de identificación de debuxos, e estruturas biolóxicas en

imaxes.

Haberá 1 exame de recuperación de cada avaliación, dependendo

sempre da situación real de cada grupo

A nota desta materia será numérica do 1 ao 10 e recollerá a valoración

das probas escritas, tarefas e traballos individuais, traballos en grupo,

caderno, etc. A porcentaxe correspondente a cada un destes puntos será:


Realizaranse dúas probas, como mínimo, por avaliación. A valoración

será a media aritmética das probas, sempre e cando as notas non sexan

inferiores a 3,0 puntos sobre 7.

Un 20% corresponderá á valoración do análise das producións do

alumnado (caderno, tarefas na aula, tarefas da casa, actividades de

laboratorio, etc).

Un 10% corresponderá a observación sistemática que quedará reflectida

unha lista de control.

Para aprobar a materia en cada avaliación, será necesario que o

alumno/a obteña unha nota mínima de 5,0 puntos.

59

As probas de coñecemento previo son un dato indicativo para o

profesorado, non terá peso na cualificación do alumnado.



4,0 puntos. Para aprobar a materia será preciso obter 5,0 puntos.


non supere os obxectivos da materia ó remate do curso na avaliación ordinaria

de xuño e que, polo tanto, acade na mesma unha cualificación de suspenso. A

cualificación corresponderá ó resultado da proba escrita que se faga, que terá

un carácter global (non por partes).

60





Escala

1 2 3 4

















Escala

1 2 3 4













61


RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES



acorda:

1º.- Dividir a materia en tres bloques, que se corresponden cos que

aparecen reflectidos na temporalización por avaliación nesta programación e a

realización de 3 probas escritas ó longo do curso, unha para cada bloque, que

terán lugar nos meses de Novembro, Febreiro e Maio segundo o calendario

que estableza a Xefatura de estudos. Estas probas terán 10 preguntas cunha

valoración de un punto cada unha. As preguntas serán variadas (test, de

resposta curta, resposta longa, identificación de imaxes, análise de gráficos)

para abarcar todas as particularidades do alumnado.

2º.- Un plan de traballo que consiste na realización por parte do

alumnado dunha serie de actividades propostas polo profesor/a responsable

(Xefe/a de Departamento ou profesor de ámbito) que terán que presentar

antes da data da proba escrita.

3º.- Os criterios de cualificación que se lles aplica a estas probas

trimestrais e ao plan de traballo serán:

Proba escrita: 70%

Actividades: 30%

4º.- Os alumnos/as terán unha reunión de seguimento semanal co

profesor responsable (Xefe de Departamento) a realizar nun dos recreos, para


5º.- A cualificación final obterase facendo a media das tres probas, para

o cal é imprescindible obter en cada proba unha nota mínima de 4 puntos.

6º.- Ademais das probas parciais, realizárase unha proba final no mes

de maio e unha extraordinaria no mes de setembro nas que se avaliará o grao

de consecución de todos os estándares de aprendizaxe correspondentes á

materia completa. As preguntas serán variadas (test, de resposta curta,


todas as particularidades do alumnado. Estas probas será cualificada de 0 a


62


Ao comezo do curso, os profesores e profesoras realizarán unha

avaliación inicial do alumnado para detectar o grao de desenvolvemento

alcanzado das aprendizaxes básicas e do dominio dos contidos e das

competencias adquiridas.

O procedemento para realizar esta avaliación será por un lado, unha

proba escrita que atenda a aspectos básicos tanto dos contidos como das






pertinentes.

63


O sistema educativo debe ofrecer a cada estudante a axuda pedagóxica

que necesite en función das súas motivacións, intereses e capacidades de

aprendizaxe. Xorde diso a necesidade de atender esta diversidade que se

manifesta en intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe

distintos. É preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe

dos alumnos e por iso adoptaremos as seguintes medidas:

. Asegurar a necesaria conexión entre as diferentes materias nas que

se articula as áreas da E.S.O.






progresiva, de maneira que o alumnado, ó longo da etapa, dispoña

das bases necesarias para incrementar gradualmente os seus

coñecementos.



proposición de numerosas actividades de diversa índole

(plantexamento de cuestións, montaxe e realización de

experimentos, realización e interpretación de gráficos e outros

medios de representación, etc).


da materia, que favorezan o desenvolvemento de habilidades

prácticas (consulta de material bibliográfico, utilización de medios de



64







educación para:






















básicas de saúde, hixiene, alimentación, coidado persoal, práctica de

actividade física, posibilidades e limitacións do seu propio corpo e

valoración das condutas de risco para a saúde (drogas, alcohol,


65



Charla informativa “Programa de divulgación en Doazón e

Transplante” organizado pola Oficina de coordinación de transplantes

(OCT) da Axencia de doazón de órganos e sangue (ADOS)

Lugar: Instituto Data: 2º trimestre

Visita as Illas Cíes, Parque Nacional das Illas Atlánticas

Nesta actividade pretendese que o alumnado mediante o

coñecemento da riqueza da fauna, da flora, da paisaxe, e

do estudio da súa xeoloxía valore a importancia da

protección deste e doutros enclaves naturais.

Lugar: Illas Cies. Data: 3º trimestre



didáctico.

66

ñ) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN, MODIFICACIÓN E

MELLORA DA PROGRAMACIÓN





de actas das xuntanzas do departamento e na Memoria de final de curso


Escala














14.Adecuación do procedemento de acreditación de

coñecementos previos[Só para 2º de bacharelato].













67

PROGRAMA DE MELLORA DA

APRENDIZAXE E DO RENDEMENTO

(PMAR)

AMBITO CIENTÍFICO-MATEMÁTICO

3º ESO

68


A materia de Ambito cientifico - Matemático na ESO está regulada no

Decreto 86/2015 do 25 de xuño onde se especifica que os programas de

mellora da aprendizaxe e do rendemento constitúe unha medida de atención á

diversidade que se pode desenvolver a partir do segundo curso da educación

secundaria obrigatoria, segundo o procedemento establecido pola consellería

con competencias en materia de educación. Basea a súa aprendizaxe, na

adquisición de coñecementos (segundo os casos, por facilitación ou por

descubrimento) e o desenvolvemento de destrezas que permitan tanto a

comprensión dos obxectos técnicos coma a intervención sobre eles, ben sexa

modificándoos ou creándoos, fomentando as aptitudes innovadoras na busca

de solucións aos problemas existentes e sensibilizando o alumnado no

aproveitamento dos recursos (en resumo, un coñecemento integrado, baseado

metodoloxicamente na dialéctica coñecemento-acción).

Para lograr todo o anteriormente citado é necesario adecuar a docencia as

características dos alumnos e alumnas e á realidade educativa do noso centro,

o cal atópase situado nun barrio da periferia de Pontevedra cun nivel

socioeconómico medio-baixo o que supón un alumnado moi diverso pero nos

que unha alta porcentaxe presenta carencias que repercuten negativamente no

eido académico o que conclúe en moitos casos de abandono educativo

temperán.

Durante este curso o alumnado de PMAR 3º ESO conta con 7 alumnos e

alumnas, que ademáis das necesidades educativas que fixeron a súa

incorporación a este programa, non necisitan outras adaptacións educativas

especiais, polo que non se prevé dificultades que poidan impedir o

cumprimento da presente programación.

A docencia será impartida polo profesor Juan A. Villaverde Fontán.

69

b) OBXECTIVOS XERAIS DO CURSO:

Comprender e expresar mensaxes científicas utilizando a linguaxe

oral e escrita con propiedade, así como outros sistemas de

notación e de representación cando sexa necesario.

Utilizar os conceptos básicos da ciencia para elaborar unha

interpretación científica dos principais fenómenos naturais, así

como para analizar e valorar algúns desenvolvementos e

aplicacións tecnolóxicas de especial relevancia.

Aplicar estratexias persoais, coherentes cos procedementos da

ciencia, na resolución de problemas: identificación do problema,

formulación de hipóteses, planificación e realización de actividades

para contratalas, sistematización e análise dos resultados e

comunicación dos mesmos.

Participar na planificación e na realización en equipo de

actividades científicas, valorando as achegas propias e alleas en

función dos obxectivos estabelecidos, amosando unha actitude

flexíbel e de colaboración e asumindo responsabilidades no

desenvolvemento das tarefas repartidas.

Elaborar criterios persoais e razoados sobre cuestións científicas

básicas do noso tempo mediante o contraste e a avaliación de

información obtidas en distintas fontes.

Utilizar os seus coñecementos sobre os elementos físicos e os

seres vivos para gozar do medio natural, así como propoñer,

valorar e, se é o caso, participar en iniciativas encamiñadas a

conservalo e a melloralo.

Valorar o coñecemento científico como un proceso de construción

ligado ás características e necesidades da sociedade en cada

momento histórico e sometido a evolución e revisión continua

70

c) OBXECTIVOS ESPECÍFICOS:

MATEMÁTICAS:

1. Coñecer os criterios de divisibilidade dun número, así como

identificar e encontrar seus múltiplos e divisores.

2. Coñecer a definición de máximo común divisor e de mínimo común

múltiplo e calcular os por descomposición factorial.

3. Coñecer as propiedades dos números enteiros e aplicalas para

realizar cálculos con eles.

4. Saber recoñecer os números racionais e ser capaz de realizar con

eles as operacións aritméticas básicas.

5. Recoñecer a necesidade dos números racionais e entender os

conceptos de aproximación numérica e de erro, en dicha aproximación.

6. Coñecer a definición de potencia, de exponente enteiro, positivo,

negativo ou nulo, súas propiedades, e aplicalas á formulación e

resolucións de problemas, tanto do entorno cotiá como doutras ciencias

ou materias.

7. Coñecer a definición de raíz dun número real, e súas propiedades

máis importantes. relacionándoas coas correspondentes das potencias, a

partir dos expoñentes fraccionarios

8. Utilizar conveñentemente as relacións de proporcionalidade numérica

(factor de conversión, regra de tres simple, repartos proporcionais, etc.)

para resolver problemas relacionados coa vida cotiá ou enmarcados nel

contexto doutras áreas do coñecemento.

9. Utilizar os porcentaxes para resolver problemas relacionados coa vida

cotiá.

10. Recoñecer monomios e polinomios como exemplos de expresións

alxebraicas e realizar con eles as operacóns aritméticas básicas.

71

11. Construir expresións alxebraicas e ecuacións sinxelas a partir de

enunciados, e interpretar relacións numéricas nunha fórmula ou nunha

ecuación.

12. Identificar e desenrolar as fórmulas notables e resolver problemas

sinxelos, que baseanse na utilización de fórmulas coñecidas ou nel

plantexamento e resolución de ecuacións ou de sistemas de dous

ecuacións lineales con duas incógnitas.

13. Recoñecer econstruir sucesións numéricas e identificar as progresións

aritméticas e xeométricas.

14. Recoñecer e diferenciar entre sí correspondencias e relacións

funcionais.

15. Comprender os conceptos de continuidade, discontinuidade,

periodicidade e puntos de corte cos eixes, dunha función.

16. Identificar algunhas das principais propiedades dunha función.

17. Comprender o significado do linguaxe estadístico e identificar nunha

pobación os caracteres e variables estadísticas obxeto de estudio.

18. Obter as frecuencias absolutas, relativas e acumuladas dos valois

dunha distribución estadística.

19. Coñecer o significado dos parámetros estadísticos de posición e de

dispersión e calculaos.

20. Asignar probabilidades a sucesos asociados a experimentos

aleatorios. Recoñeocer sucesos equiprobables e aplicar a regra de

Laplace.

21. Aplicar o teorema de Tales e o de Pitágoras en problemas de

xeometría e da vida cotiá.

22. Adquirir o concepto de lugar xeométrico e aplicalo a exemplos

sinxelos xa coñecidos.

23. Obter as medidas de lonxitudes e áreas de figuras poligonais e

circulares, utilizando o teorema de Pitágoras e as fórmulas usuais.

72

24. Recoñecer e describir os elementos, propiedades métricas de corpos

elementais e súas configuracións xeométricas.

25. Obter as medidas de lonxitudes, áreas e volúmes dos corpos

elementais nun contexto de resolución de problemas xeométricos,

utilizando o teorema de Pitágoras e fórmulas elementais.

FÍSICA E QUÍMICA:

1. Coñecer algunhas propiedades da materia, como a masa, o volume,

a densidade ou a temperatura de fusión e ebulición.

2. Recordar os estados nos que pode presentarse un sistema material

e os procesos de cambio dun estado a outro.

3. Estudiar os distintos tipos de mezclas, súas aplicacións e técnicas de

separación. Realizar súa clasificación atendendo a diversos criterios.

4. Coñecer o concepto de concentración dunha disolución, e calcula--‐la

en casos sinxelos.

5. Utilizar diversas propiedades para diferenciar as sustancias puras das

mezclas.

6. Entender o orixe da carga eléctrica e súa relación coa estructura da

materia.

7. Coñecer o comportamento dos distintos materiais en presencia das

cargas eléctricas. 8. Interpretar científicamente as magnitudes eléctricas

básicas dun circuito, comprender e aplicar a relación entre elas, e

coñecer os instrumentos cos que midense.

9. Describir o balance enerxético dun circuito. Asocialo á potencia

consumida por un dispositivo eléctrico.

10. Estudiar a xeneración, transporte e uso da enerxía eléctrica.

11. Entender a orixe da carga eléctrica e súa relación coa estructura da

materia.

73

12. Coñecer o comportamento dos distintos materiais en presencia das

cargas eléctricas.

13. Interpretar científicamente as magnitudes eléctricas básicas dun

circuito, comprender e aplicar a relación entre elas, e coñecer os

instrumentos cos que midense.

14. Describir o balance enerxético dun circuito. Asociao á potencia

consumida por un dispositivo eléctrico.

15. Estudiar a xeneración, transporte e uso de la enerxía eléctrica.

16 Coñecer e entender o concepto de enerxía. Coñecer a clasificación

dos principais tipos de energía.

17. Conecer as propiedades da enerxía

18. Entender a conservación e degradación da enerxía. Comprender o

significado do rendimento enerxético.

19. Comprender o concepto de transferencia de enerxía. Aplícar e

entender os conceptos de traballo e calor.

20. Coñecer as fontes de enerxías renovables e non renovables.

21. Coñecer a relación entre la enerxía e o desenrolo económíco.

Comprender o principio de sostenibilidade.

BIOLOXÍA E XEOLOXÍA:

1. Coñecer a estructura e o funcionamento celular.

2. Coñecer os niveis de organización superiores ao nivel celular nel ser

humano: tecidos, órganos e aparatos ou sistemas.

3. Coñeocer o significado da saude en sentido amplo, dos factores que

favorecen un estado de bienestar físico, mental e social.

4. Coñecer as formas de transmisión das enfermidades infecciosas e a

resposta do organismo fronte a elas.

74

5. Coñecer cómo realizase nel sistema dixestivo a transformación dos

alimentos en nutrientes, sabendo cal é a función de cada nutriente.

6. Coñecer a anatomía e o funcionamento do sistema respiratorio, e os

trastornos máis frecuentes relacionados con este sistema.

7. Coñecer os principais rasgos da anatomía e fisioloxía dos elementos

do sistema circulatorio, os trastornos máis frecuentes relacionados con

este sistema e saber prevenilos.

8. Coñecer a anatomía e o funcionamento do sistema urinario, e os

trastornos máis frecuentes que o afectan.

9. Saber elaborar unha dieta equilibrada, baseada en criterios obxetivos,

e coñecer os problemas que causan os desórdenes alimentarios.

10.Coñecer a roda dos alimentos, as técnicas de conservación dos

alimentos e no qué consisten os alimentos transxénicos.

11. Coñecer a organización anatómica e fisioloxía do sistema nervioso.

12. Saber os efectos de los procesos dexenerativos, os factores

ambientais e as drogas sobre a saúde mental.

13. Coñecer a estructura e o funcionamento do sistema hormonal.

14. Coñecer a anatomía e o funcionamento dos órganos dos sentidos e

os implicados na resposta aos mecanismos estímulos sensoriais.

15. Coñecer a anatomía do sistema locomotor, as articulacións entre os

ósos, os músculos e seus mecanismos de resposta.

16. Coñecer a anatomía e a fisioloxía dos distintos elementos dol

sistema reproductor. 17. Coñecer o mecanismo da reproducción, as

técnicas de la reproducción asistida e los métodos anticonceptivos.

18. Identificar os cambios físicos e psicolóxicos que se producen na

pubertade e coñecer os hábitos imprescindibles de hixiene sexual.

75

d) CONTIDOS DO PROGRAMA:

MATEMÁTICAS:

Tema 1 Matemáticas: Divisibilidad.Números enteros:

Tema 2 Matemáticas: Fracciones e números decimais:

Tema 3 Matemáticas: Potencias e raices

Tema 4 Matemáticas: Proporcionalidade

Tema 5 Matemáticas: Polinomios, ecuacións e sucesións

Tema 6 Matemáticas: Funcións

Tema 7 Matemáticas: Estadística e probabilidade

Tema 8 Matemáticas: Xeometríaa do plano

Tema 9 Matemáticas: Movementos nel plano

Tema 10 Matemáticas: Figuras. Corpos xeométricos


Tema 1: O ser humano e a saúde

Tema 2: A nutrición

Tema 3: Os alimentos e a dieta

Tema 4: Funcións de relación

Tema 5: A reproducción

FÍSICA E QUÍMICA:

Tema 1: A materia

Tema 2: A corrente eléctrica

Tema 3: A enerxía

76

e) COMPETENCIAS CLAVE

Competencia lingüística : Intentaremos traballala coa lectura de

distintos apartados do libro en voz alta, co posterior resumo oral e no

caderno, o que require a comprensión lectora.

Competencia matemática: Traballaremos esta competencia co cálculo

mediante as fórmulas que se traballan durante o curso , a realización

de gráficas mediante datos organizados en táboas e o razoamento dos

problemas propostos durante o curso. Competencia no coñecemento

e interacción co mundo físico: Para esta competencia, traballaremos

os distintos conceptos de física e química, e de bioloxia e xeoloxía, que se

desenrolan no curso, e a sua formulación en leis que rixen o

comportamento da natureza, aplicado o estudo de casos concretos do

noso contorno. Para traballar esta competencia se realizaran saídas a zonas

próximas ao centro e diversas prácticas de laboratorio.

Competencia de tratamento da Información e competencia dixital:

ao longo do curso o alumnado realizará traballos sobre diversos temas do

temario, mediante a búsqueda de información en internet, para realizar

presentación e a exposicións das mesmas. Para poder realizar estes traballos

algunhas das sesión do curso terán lugar nunha das aulas de informática do

centro.

Competencia social e cidadá: Desenrolaremos o seu espírito crítico e

a capacidade de análise e observación, comentando e debatindo na

clase sobre temas de actualidade relativos ó noso ámbito científico.

Competencia para aprender a aprender: Ó longo de todo o curso

traballaremos habilidades para que o alumno sexa capaz de continuar

aprendendo de forma autónoma de acordo cos obxectivos da unidade.

Competencia de autonomía e iniciativa persoal: O coñecemento e a

información contribúen á consecución desta competencia

77

f) TEMPORALIZACIÓN DE CONTIDOS:

1ª avaliación:

Tema 1 Matemáticas : Divisibilidad.Números enteros:

Tema 2 Matemáticas : Fracciones e números decimais:

Tema 3 Matemáticas: Potencias e raices

Tema 4 Matemáticas : Proporcionalidade

Tema 1 Bioloxía e Xeoloxía: O ser humano e a saúde

Tema 2 Bioloxía e Xeoloxía: A nutrición

Tema 3 Bioxía e Xeoloxía: Os alimentos e a dieta

2ª avaliación:

Tema 5 Matemáticas: Polinomios, ecuacións e sucesións

Tema 6 Matemáticas : Funcións

Tema 7 Matemáticas : Estadística e probabilidade

Tema 4 Bioloxía e Xeoloxía: Funcións de relación

Tema 5 Bioloxía e Xeoloxía: A reproducción

3ª avaliación:

Tema 8 Matemáticas: Xeometríaa do plano

Tema 9 Matemáticas : Movementos nel plano

Tema 10 MatemáticasFiguras. Corpos xeométricos

Tema 1 Física e Química: A materia

Tema 2 Física e Química: A corrente eléctrica

Tema 3 Física e Química: A enerxía

78

g) CRITERIOS DE AVALIACIÓN

A avaliación do alumnado que curse un programa de mellora da

aprendizaxe e do rendemento terá como referente fundamental as

competencias e os obxectivos da educación secundaria obrigatoria, así

como os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe

avaliables.

MATEMÁTICAS:

1.1. Aplicar correctamente os criterios de divisibilidade, para decidir si

un número é divisible por outro sin necesidade de facer a división.

1.2. Realizar correctamente a descomposición dun número en factores

primos e obter a expresión como producto de ditos factores.

2.1. Coñecer a definición de máximo común divisor de varios números

e calculalo por descomposición factorial.

2.2. Coñecer a definición de mínimo común múltiplo de varios números

e calculalo por descomposición factorial.

3.1. Coñecer e aplicar correctamente as regras para sumar e restar

números enteiros de igual e de distinto signo.

3.2. Coñecer e aplicar correctamente as regras para multiplicar e dividir

números enteiros de igual e de distinto signo.

3.3. Coñecer y aplicar correctamente as regras para realizar operacións

combinadas con números enteiros.

4.1. Identificar, relacionar e representar gráficamente os números

racionais e utilizalos nas actividades cotiás.

4.2. Estimar e calcular expresións de números racionais coas operacións

básicas e aplicar correctamente las regras de prioridade.

5.1. Distinguir as expresións decimais dos números racionais.

79

5.2. Utilizar conveñentemente as aproximacións decimais dos números

reais para realizar os cálculos básicos, estimando o erro cometido.

6.1. Realizar correctamente as operacións máis sinxelas nas que

interveñen potencias da misma base o do mismo expoñente.

6.2. Aplicar as propiedades das potencias nel caso de expoñente cero o

negativo.

6.3. Expresar cantidades moi grandes o moi pequenas en notación

científica e realizar cálculos e resolver problemas con ditas expresións.

7.1. Calcular raíces exactas e aproximadas de números reais,

determinando, a priori, o número de tales raíces.

7.2. Realizar correctamente as operacións máis sinxelas nas que

interveñen raíces: producto, cociente, potencia e raíz.

7.3. Saber expresar raíces como potencias de expoñente fraccionario e

viceversa.

8.1. Identificar magnitudes directa o inversamente proporcionais

mediante enunciados e taboas.

8.2. Calcular razóns de proporcionalidade directa ou inversa a partir de

enunciados e taboas.

8.3. Resolver problemas de repartos proporcionais directos e inversos.

9.1. Resolver problemas de porcentaxes nos que haia que averiguar a

parte dun todo e o total a partir dunha parte.

9.2. Resolver problemas de variacións porcentuales, calculando o

porcentaxe correspondente a unha variación e a cantidade inicial

despois de facer unha variación.

10.1. Recoñecer monomios e polinomios, e utilizalos procedimentos

alxebraicos básicos para sumalos, restalos, multiplicalos e elevalos a

potencias naturais.

10.2. Identificar e desenrolar as fórmulas e identidades notables.

80

11.1. Resolver ecuacións de primeiro grao con paréntesis e

denominadores.

11.2. Resolver ecuacións de segundo grado completas e incompletas.

12.1. Resolver sistemas de dos ecuacións lineales con dúas incógnitas

mediante sustitución, reducción e reducción doble.

12.2. Resolver problemas sinxelos mediante o plantexamento e a

resolución de ecuacións de primeiro e segundo grao. Resolver

problemas a partir de sistemas de dúas ecuacións lineales.

13.1 Obter términos dunha sucesión e deducir súa regra de formación

e seu término xeral.

13.2 Identificar progresións e calcular seus términos xerais.

14.1. Distinguir unha relación funcional doutra que non o sea,

expresada mediante unha taboa, unha gráfica o unha fórmula.

15.1. Recoñecer as variables independente e dependente nunha función.

15.2. Determinar a continuidade ou discontinuidade dunha función, súa

periodicidade e os puntos de corte cos eixes.

16.1. Obter os intervalos de crecimento y decrecimento e sinalar os

máximos e mínimos dunha función.

16.2. Identificar funcións de proporcionalidade directa e funcións afines.

Determinar a pendente e l crecimento dunha función.

17.1. Clasificar os tipos de caracteres e as variables estadísticas para

unha determinada pobación.

17.2. Elaborar taboas de frecuencias absolutas, relativas e acumuladas

dunha distribución estadística, interpretando os resultados obtidos.

18.1. Representar mediante gráficos (diagramas de barras, lineais o de

sectores; histogramas, etc.) os datos correspondentes a unha

distribución estadística sinxela.

81

19.1. Determinar a media, a moda, a mediana e os cuartiles para un

conxunto de datos agrupados e non agrupados.

19.2. Determinar o rango, a varianza e desviación típica e o coeficiente

de variación para un conxunto de datos agrupados e non agrupados.

20.1. Asignar probabilidades a un suceso baseandose na regra de

Laplace.

21.1. Aplicar o teorema de Tales para calcular lados descoñecidos de

triángulos semellantes.

21.2. Aplicar as razóns de semellanza en escalas para calcular

lonxitudes en planos e mapas.

21.3. Aplicar o teorema de Pitágoras para calcular lados descoñecidos

de triángulos rectángulos e para a resolución de problemas.

22.1. Coñecer e representar os luares xeométricos como la mediatriz, a

bisectriz y a circunferencia.

23.1. Calcular lonxitudes e áreas de figuras planas.

23.2. Resolver problemas relacionados co cálculo de lonxitudes e áreas.

24.1. Identificar e distinguir os poliedros, clasificándolos e indicando

seus elementos.

24.2. Recoñecer os prismas as pirámides, indicando seu desenrolo plano

e súas propiedades.

24.3. Recoñecer os corpos redondos, indicando seu desenrolo plano e

súas propiedades.

25.1. Calcular lonxitudes, áreas e volumes de distintos corpos

xeométricos.

25.2. Aplicar o cálculo de lonxitudes, áreas e volumes de corpos

xeométricos á resolución de problemas.

82

FISICA E QUÍMICA:

1.1. Diferenciar as propiedades xerais e específicas da materia.

1.2. Entender o concepto de densidade.

1.3. Describir as propiedades específicas da materia: temperatura de

fusión e de ebulición.

2.1. Especificar as características dos estados de agregación da materia

e dos cambios de estado.

3.1. Clasificar a materia por seu aspecto y por súa composición.

3.2. Diseñar procedimentos de separación de mezclas homoxéneas e

heteroxéneas.

4.1. Identificar os distintos tipos de disoluciones e expresar a súa

concentración de forma numérica.

5.1. Diferenciar, por súas propiedades, mezclas de sustancias puras.

6.1. Relacionar a carga eléctrica coa estructura atómica da materia.

6.2. Describir os diferentes fenómenos de electrización dos corpos.

7.1. Diferenciar os materiais según súa conductividade.

8.1. Razonar o orixe da corrente eléctrica e relacionar entre sí as

magnitudes básicas dun circuito.

8.2. Explicar o concepto de resistencia eléctrica e calcular resistencias

equivalentes.

8.3. Resolver exercicios numéricos en circuitos eléctricos.

9.1. Describir as consecuencias prácticas do balance enerxético dun

circuito eléctrico.

9.2. Determinar a potencia consumida por un dispositivo eléctrico.

10.1. Precisar os elementos básicos da distribución e uso da enerxía

eléctrica nos fogares.

83

11.1. Describir, mediante exemplos sinxelos da vida cotiá, as distintas

formas nas que manifestase a enerxía.

11.2. Coñecer e identificar os tipos de enerxía.

12.1. Identificar e saber dar exemplos das principais propiedades da

enerxía.

12.2. Saber medir o consumo e a transformación da enerxía eléctrica

consumida nos usos domésticos. Diferenciar e identificar a enerxía útil

e a degradada.

13.1. Coñecer cómo se conserva a enerxía e dar exemplos da

degradación enerxética na realización de actividades cotiás.

13.2. Interpretar o significado do rendimento enerxético nun problema

concreto.

14.1. Recoñecer as formas de transmisión de enerxía entre sistemas.

14,2. Diferenciar entre calor e traballo. Utilizar las escalas de la

medida da temperatura.

15.1. Diferenciar entre fontes de enerxía renovable y non renovable.

Dar exemplos de cada unha.

15.1. Relacionar o aforro e as conductas responsables con o

desenvolvemento sostible.


1.1. Identificar os distintos tipos de células

1.2. Recoñecer os orgánulos da célula e as funcións que desempeñan .

2.1. Coñecer o concepto de órgano e aparello ou sistema e poñer

exemplos de cada un.

3.1. Discriminar entre os estados de saude e enfermidade, que son

causados por diferentes axentes .

84

3.2. Identificar os factores determinantes da saude e os hábitos de vida

ca favorecen.

4.1. Recoñecer as formas de transmisión, os efectos patóxenos dos

microorganismos e os virus.

5.1. Enumerar os nutrientes que posuen os alimentos, coñecer as súas

funcións, describir algunhas das súas características.

5.2. Describir os órganos do sistema dixestivo e relacionalos con súa

función.

6.1. Coñecer e describir a anatomía e o funcionamento do aparello

respiratorio.

7.1. Distinguir os compoñentes do sangue, as principais partes do

corazón e os distintos tipos de vasos sanguíneos.

7.2. Describir as fases do ciclo cardíaco e indicar o sentido de fluxo do

sangue nun peecorrido completo.

7.3. Enumerar as enfermidades cardiovasculares máis comunes e

identificar os factores de risco cas provocan.

8.1. Coñecer e describir a anatomía e o funcionamento do sistema

urinario.

9.1. Describir cómo se utilizan os nutrientes na célula e coñecer as

enfermidades causadas por unha mala alimentación.

9.2. Elaborar unha dieta equilibrada que esté dacordo cos criterios

estudiados na unidade.

10.1. Coñecer as bases dunha dieta equilibrada.

10.2. Coñecer a información que nos ofrecen as etiquetas dos

alimentos.

10.4. Explicar en qué consisten os alimentos transxénicos.

11.1. Localizar convenientemente os elementos anatómicos do sistema

nervioso central e do sistema nervioso periférico .

85

12.2. Coñecer os efectos perxudiciais das drogas sobre nosa saude.

13.1. Coñecer as principais glándulas, as hormonas que secretan e súa

función nel organismo, e as alteracións hormonais .

14.1. Identificar os procesos e órganos implicados na recepción dos

diferentes estimulos.

15,1. Saber identificar los principais osos, músculos e articulacións do

sistema locomotor.

16.1. Saber describir a anatomía dos aparatos reproductores masculino e

femenino.

16.2. Coñecer as diferencias morfolóxicas e de maduración entre os

gametos masculino e femenino.

16.3. Coñecer os ciclos sexuais da muller.

17.1. Identificar os procesos de fecundación e implantación do cigoto

nel útero.

17.2. Coñecer as fases do parto.

17.3. Coñecer as técnicas de reproducción asistida.

17.4. Recoñecer a natureza dos diferentes métodos anticonceptivos.

18.1. Identificar os cambios que se dan na transición entre a infancia a

idade adulta.

18.2. Adquirir las nocións básicas imprescindibles sobre saude e hixiene

sexual.

86

h) ESTÁNDARES MÍNIMOS

MATEMÁTICAS:

1.1. Aplicar correctamente os criterios de divisibilidade.

2.1. Calcular o máximo común divisor de varios números.

2.2. Calcular o mínimo común múltiplo de varios números.

3.1. Coñecer e aplicar as regras para sumar e restar números.

3.2. Coñecer e aplicar as regras para multiplicar e dividir números

enteiros.

4.1. Identificar, relacionar e representar gráficamente os números

racionais e utilizalos nas actividades cotiás.

4.2. Calcular expresións de números racionais coas operacións básicas.

6.1. Realizar operacións sinxelas con potencias da misma base e do

mismo expoñente.

6.3. Expresar cantidades moi grandes o moi pequenas en notación

científica.

7.1. Calcular raíces exactas de números reais.

7.3. Saber expresar raíces como potencias de expoñente fraccionario e

viceversa.

8.1. Identificar magnitudes directa o inversamente proporcionais.

8.3. Resolver problemas de repartos proporcionais directos e inversos.

10.1. Resolver sumas e restas de monomios e polinomios.

11.1. Resolver ecuacións de primeiro grao sixelas.

11.2. Resolver ecuacións de segundo grado sixelas.

87

12.2. Resolver problemas sinxelos mediante o plantexamento e a

resolución de ecuacións de primeiro e segundo grao.

13.1 Identificar e obter os términos dunha sucesión.

13.2 Identificar progresións e calcular os seus términos xerais.

17.1. Clasificar as variables estadísticas para unha determinada

pobación.

18.1. Interpretar dun gráfico os datos correspondentes a unha distribución

estadística sinxela.

21.1. Aplicar o teorema de Tales para calcular lados descoñecidos de

triángulos semellantes.

21.3. Aplicar o teorema de Pitágoras para calcular lados descoñecidos

de triángulos rectángulos e para a resolución de problemas sinxelos.

23.2. Resolver problemas sinxelos relacionados co cálculo de lonxitudes

e áreas.

24.1. Identificar e distinguir os poliedros, clasificándolos e indicando

seus elementos.

25.1. Calcular lonxitudes, áreas e volumes de distintos corpos

xeométricos sinxelos..

FISICA E QUÍMICA:

1.1. Diferenciar as propiedades xerais e específicas da materia.

1.2. Entender o concepto de densidade.

2.1. Identificar os cambios de estado da materia.

3.2. Diferenciar as mezclas homoxéneas e heteroxéneas.

5.1. Diferenciar mezclas de sustancias puras.

6.1. Relacionar carga eléctrica e estrutura atómica da materia.

88

8.1. Relacionar entre sí as magnitudes básicas dun circuito.

8.2. Explicar o concepto de resistencia eléctrica.

8.3. Resolver exercicios sinxelos de circuitos eléctricos.

9.2. Realizar o cálculo da potencia consumida por un dispositivo eléctrico.

11.1. Identificar as distintas formas nas que se manifesta a enerxía.

11.2. Coñecer e identificar os tipos de enerxía.

12.2. Saber medir o consumo nos usos domésticos.

14,2. Diferenciar entre calor e traballo.

14.3 Utilizar las escalas de la medida da temperatura.

15.1. Diferenciar entre fontes de enerxía renovable y non renovable.

15.1. Relacionar o aforro enerxético co desenvolvemento sostible.


1.1. Definir célula e Identificar os tipos de células.

1.2. Identificar os principais orgánulos da célula.

2.1. Coñecer o concepto de órgano e aparello ou sistema.

3.1. Discriminar entre saude e enfermidade.

3.2. Identificar hábitos de vida saudables.

4.1. Recoñecer os tipos e as formas de transmisión dos patóxenos.

5.1. Diferencia entre nutriente e alimento.

5.2. Recoñecer os órganos do sistema dixestivo e a súa función básica.

6.1. Coñecer e describir a anatomía e o funcionamento do aparello

respiratorio.

7.1. Recoñecer os órganos do sistema circulatorio e a súa función básica.

89

7.2. Diferenciar a circulación menor e a xeral.

8.1. Recoñecer os órganos do sistema circulatorio e a súa función básica.

10.1. Coñecer as bases dunha dieta equilibrada.

11.1. Localizar os elementos anatómicos do sistema nervioso central e

do sistema nervioso periférico .

12.2. Coñecer os efectos perxudiciais das drogas sobre nosa saude.

13.1. Coñecer as principais glándulas do organismo e a súa función.

14.1. Identificar os procesos e órganos implicados na recepción dos

diferentes estimulos.

16.1. Saber identificar nun esquema as partes dos aparatos reprodutores.

16.2. Identificar o gameto masculino e femininino.

16.3. Coñecer os ciclos sexuais da muller.

17.1. Identificar os procesos de fecundación e implantación do cigoto

no útero.

17.4. Recoñecer os principais métodos anticonceptivos.

18.1. Identificar os cambios da adolescencia.

90

i) PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Dadas as características dos alumnos deste programa, un instrumento

esencial para a súa avaliación é a observación dos alumnos na clase: resulta

fundamental, dado o carácter continuo da avaliación, principalmente para

valorar a adquisición de procedementos e actitudes. Así mesmo resulta

importante a revisión do caderno de clase: con especial atención á realización

das tarefas na casa e á corrección dos erros en clase, valorando igualmente a

orde e a correcta presentación. Tamén serán realizados traballos e

investigacións que inclúan actividades de busca de información e prácticas de

laboratorio. Poderán realizarse individualmente ou en grupo. Neste último caso

será importante avaliar as capacidades relacionadas co traballo compartido e o

respecto ás opinións alleas. Por último, é da mesma maneira que se leva a

cabo nos outros grupos da ESO realizaranse ao longo de cada avaliación

diferentes probas escritas, moi importantes á hora de medir a adquisición de

conceptos e procedementos. Deberán estar deseñadas atendendo aos criterios

de avaliación do ámbito. Respecto deste último punto, seguiranse as seguintes

pautas:

• Un mínimo de dúas probas por avaliación.

• Unha recuperación da primeira e segunda avaliación que terá lugar ao inicio

do segundo e do terceiro trimestre respectivamente.

• Unha recuperación na terceira nos últimos días do curso.

Cando, como consecuencia de todo o proceso de avaliación que se

acaba de describir, o alumnado que ao final de curso teña como máximo dúas

avaliacións non superadas, e sempre que unha delas sexa a terceira

avaliación, terá dereito á realización dunha nova proba de recuperación desas

avaliacións para conseguir a superación da materia a través do proceso de

avaliación continua. No caso de non superala, deberá realizar, xunto co

alumnado que tiña suspensas as dúas primeiras avaliacións ou as tres

avaliacións, unha proba escrita final que versará sobre todos os contidos

impartidos durante o curso. Por último, o alumnado que non supere o proceso

de avaliación continua realizada durante o curso terá que realizar unha proba

extraordinaria no mes de setembro que incluirá todos os contidos impartidos

durante o curso.

91

j) METODOLOXÍA DIDÁCTICA

Dentro deste apartado, podemos distinguir:

1. Atención individualizada, que pode realizarse debido ao número reducido

de alumnos, e que permite:

• A adecuación dos ritmos de aprendizaxe ás capacidades dos alumno.

• A revisión do traballo diario dos alumno.

• O aumento da motivación dos alumno ante a aprendizaxe para obter unha

maior autonomía.

• A reflexión dos alumno sobre a súa propia aprendizaxe, facéndo que sexa

partícipe do seu desenvolvemento, detectando os seus logros e dificultades.

• Relacionar os contidos novos cos coñecementos previos dos alumno.

• A relación dos contidos con situacións da vida cotiá.

2. Traballo cooperativo. Polas características dos grupos de mellora,

considérase fundamental que o alumnado traballe en grupo e desenvolva

actitudes de respecto e colaboración cos seus compañeiros. Dependendo das

actividades propostas, se formarán distintos tipos de agrupacións: en

parellas, de grupo xeral ou individual. Con isto conseguimos dar resposta aos

diferentes estilos de aprendizaxe dos alumnos. É importante implicar ao

alumnado en traballos de investigación e exposición posterior dalgúns temas

relacionados cos contidos da unidade que estean estudando.

92

k) MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS




informática e biblioteca; todos eles coa súa dotación correspondente

Materiais impresos: libros de texto de apoio (Bioloxía e Xeoloxía 3º ESO

Ed. SM, Matemáticas 3º ESO Ed. Anaya e Física e Química 3º ESO Ed.

SM), libros de lectura e de consulta, revistas de divulgación científica,

guías de campo, claves dicotómicas, fotografías, esquemas, debuxos de

organismos, etc





científicos, etc.

93

l) ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NA AULA

Os programas de mellora, constitúen unha medida específica para

atender á diversidade dos alumnos e alumnas que están nas aulas. Os alumno

e alumnas que cursan estes programas posúen unhas características moi

variadas, polo que a atención á diversidade nestes pequenos grupos é

imprescindible para que se consiga o desenvolvemento das capacidades clave

e polo tanto a adquisición dos obxectivos da etapa. Por todo iso, o ensino nos

programas de mellora, debe ser personalizado, partindo do nivel en que se

encontra cada alumno e alumna. Para iso hai que analizar diversos aspectos:

• Historial académico dos alumno/as.

• Contorno social, cultural e familiar.

• Os intereses e motivacións.

• Os estilos de aprendizaxes.

• Nivel de desenvolvemento de habilidades sociais dentro do grupo.

94

m)ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES


Charla informativa “Programa de divulgación en Doazón e

Transplante” organizado pola Oficina de coordinación de transplantes

(OCT) da Axencia de doazón de órganos e sangue (ADOS)

Lugar: Instituto Data: 2º trimestre

Visita as Illas Cíes, Parque Nacional das Illas Atlánticas

Nesta actividade pretendese que o alumnado mediante o

coñecemento da riqueza da fauna, da flora, da paisaxe, e

do estudio da súa xeoloxía valore a importancia da

protección deste e doutros enclaves naturais.

Lugar: Illas Cies. Data: 3º trimestre



didáctico.

95

n) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN, MODIFICACIÓN E

MELLORA DA PROGRAMACIÓN







Escala




























96


4º ESO

97







alta porcentaxe de alumnado procedente do Centro Principe Felipe que acolle a

nenos e xoves en situación de risco ou de exclusión social. Por todo isto unha

alta porcentaxe presenta carencias familiares que repercuten negativamente

no eido académico. O noso alumnado presenta pouca motivación e un nivel

insuficiente nas competencias en comunicación, matemática e científica que

conclúe en máis casos dos desexados de abandono educativo temperán.






autónoma.Tamén poñeremos especial énfase na atención a diversidade do


seu potencial.


compoñen 30 alumnos e alumnas que forman un único grupo. O número

excesivo de alumnos/as pode dificultar o cumprimento da presente

programación.




4º ESO

2

Mª Isabel Panadero Fontán (1 grupo)

David Caride Martínez (1 grupo)

98


CLAVE

O currículo oficial destaca a relevancia do traballo por competencias

propostas pola Unión Europea, capacidades para aplicar de xeito integrado os

contidos, co fin de lograr a realización axeitada de actividades e a resolución

eficaz de problemas complexos. Unha competencia clave supón a combinación

de habilidades prácticas, coñecementos, valores éticos, actitudes, emocións e

outros compoñentes que se mobilizan conxuntamente para lograr unha acción

eficaz.

Teñen o seu desenvolvemento na Orde ECD/65/2015, do Ministerio de

Educación, Cultura e Deporte, do 21 de xaneiro, pola que se describen as

relacións entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliación, que

queda matizado en cada unidade. Nesta materia perséguese asentar as

competencias xa adquiridas, para ir mellorando un nivel competencial que

conduza o alumnado a non perder o interese pola actividade escolar, pondo

especial atención na adquisición da competencia científica.

As competencias teñen tres compoñentes: un saber (un contido), un

saber facer (un procedemento, unha habilidade) e un saber ser ou saber estar

(unha actitude determinada). Abordar cada competencia de xeito global en

cada unidade é complicado, debido a iso, cada unha destas divídese en

indicadores de seguimento das competencias, grandes piares que permiten

describila dun xeito máis preciso (incluíndo neles xa os elementos

transversais) e relaciónanse cos obxectivos tal como queda reflectido a

continuación:

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE). Indicadores:

Autonomía persoal. Liderado. Creatividade. Emprendemento.

Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias.

Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. Xerar

novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos dun

tema.

Obxectivos relacionados: b, c, e, f, g, h.

Competencia: social e cívica (CSC). Indicadores: Educación cívica e

constitucional. Relación cos demais.

Fai posible comprender a realidade social en que se vive. Está ligada ao

papel da ciencia na preparación de cidadáns dunha sociedade

democrática para a súa participación nas decisións, ligada ao

recoñecemento da importancia da xestión ambiental.

Obxectivos relacionados: a, b, c, g, h.

Conciencia e expresión culturais (CCEC). Indicadores: Respecto polas

manifestacións culturais propias e alleas. Expresión cultural e artística.

Supón coñecer, comprender, apreciar e valorar criticamente diferentes

manifestacións culturais, artísticas e deportivas: na expresión das ideas

99

e conceptos das ciencias empréganse diferentes códigos artísticos para

representar fenómenos. Incorporaranse representacións artísticas nas

presentacións de cadros relacionados coa temática a tratar.

Obxectivos relacionados: c, l

Competencia aprender a aprender (CAA). Indicadores: Organización

propia aprendizaxe. Ferramentas para estimular o pensamento.

Planificación e avaliación da aprendizaxe.

Refírese á adquisición da conciencia e aplicación dun conxunto de

valores e actitudes persoais interrelacionadas. Desde a aventura que

supón enfrontarse a problemas abertos e tentar solucionalos, dende a

promoción da curiosidade científica de aplicación dun conxunto de

valores e actitudes persoais como a responsabilidade ante ao traballo en

grupo e persoal.

Obxectivos relacionados: a, b, c, f, g ,h, m.

Competencia matemática e competencia básica en ciencias e tecnoloxía

(CMCCT). Indicadores:Coidado do ámbito natural e dos seres vivos.

Vida saudable. A ciencia no día a día. Manexo de elementos

matemáticos. Razoamento lóxico e resolución de problemas.

A habilidade para observar, interactuar co mundo físico, determinar

relacións de causalidade, cualitativas ou cuantitativas, coñecer os

elementos matemáticos para resolver problemas, analizar sistemas

complexos nos que interveñen varios factores. Adquírese a través das

tarefas programadas (exemplo no laboratorio) que buscan aplicar o

pensamento científico para interpretar, predicir, decidir. Ex.: Interpretar

experimentos con células (bloque 1).

Obxectivos relacionados: a, b, c, e, f, g, h, m

Competencias dixital (CD). Indicadores: Tecnoloxías da información.

Comunicación audiovisual. Utilización de ferramentas dixitais.

Consiste en dispoñer de habilidades para buscar, obter, procesar e

comunicar información. Desenvólvese coa prensa na aula, uso das

ferramentas de informática, con actividades dirixidas a que alumnado

sexa quen de obter información, resumir para elaborar informes,

recoñecer e valorar a importancia estética.

Obxectivos relacionados: d, f, h

Competencia comunicación lingüística (CCL). Indicadores: Comprensión

lectora. Expresión: oral e escrita. Normas de comunicación.

Comunicación noutras linguas.

Refírese á utilización da linguaxe como instrumento de comunicación

oral e escrita. A materia esixe a configuración e a transmisión das ideas.

Por iso faise énfase no traballo con fontes bibliográficas da biblioteca

para enriquecer o vocabulario do alumnado exercitar a súa

comprensión, mediante a construción do discurso científico, dirixido a

argumentar.

Obxectivos relacionados: a, c, e, f, g, h

100

c) OBXECTIVOS DA ETAPA

De acordo coa definición do currículo, os obxectivos son os referentes

relativos aos logros que o alumnado debe acadar ao rematar o proceso

educativo, como resultado das experiencias de ensino e aprendizaxe

intencionalmente planificadas para tal fin. O artigo 10º do Decreto 86/2015,

marca os OBXECTIVOS XERAIS DE ETAPA:

a) Asumir responsablemente os seu deberes, coñecer e exercer os seus

dereitos no respecto ás outras persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e

a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando

os dereitos humanos como valores comúns dunha sociedade plural e

prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e

en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas

da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e

oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de

sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social.

Rexeitar esteriotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así

como calquera manifestación de violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da

personalidade e nas súas relacións coas outras persoas, así como rexeitar a

violencia, os prexuízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e

resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes da información para

adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación

básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a

comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado que se estrutura

en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar

os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a

participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para

aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua

galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexos, e iniciarse no

coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.

101

i) Comprender e expresarse en máis dunha lingua estranxeira de maneira

apropiada.

l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia

propia e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural,

coñecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes á cultura e

sociedade galega ou a outras culturas do mundo.

m) Coñecer o corpo humano e o seu funcionamento, aceptar o propio e o das

outras persoas, aprender a coidalo, respectar as diferenzas, afianzar os

hábitos do coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a

práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.

Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa

diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o

consumo, o coidado dos seres vivos e o ambiente, contribuíndo á súa

conservación e mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas

manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e

representación.

ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural,

histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e

respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das

persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio

deste dereito.

o) Coñecer e valorar a importancia do uso do uso da lingua galega como

elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade de Galicia, e

como medio de relación interpersonal e expresión de riqueza cultural nun

contexto plurilingüe, que permite a comunicación con outras linguas, en

especial coas pertencentes á comunidade lusófona.

102



Obxectivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Grao mínimo Trimestre Procedementos e instrumentos de avaliación

C clave

Bloque 1. A evolución da vida

f

h

B1.1. Célula procariota e

célula eucariota: relacións

evolutivas. Célula animal e

célula vexetal: morfoloxía

e función.

B1.1. Determinar as analoxías e

as diferenzas na estrutura das

células procariotas e

eucariotas, e interpretar as

relacións evolutivas entre elas.

BXB1.1.1. Compara a célula procariota e a

eucariota, a animal e a vexetal, e recoñece a

función dos orgánulos celulares e a relación

entre morfoloxía e función.

Diferenza as células procariotas, eucariotas

vexetais e animais.

Explica os postulados da teoría celular

2º Proba específica:Proba aberta

Análise das producións do

alumnado: traballo de

aplicación e síntese

CAA

CMCCT

BXB1.1.2. Identifica tipos de células

utilizando o microscopio óptico, micrografías

e esquemas gráficos.

Identifica tipos de células utilizando o

microscopio óptico, micrografías e esquemas

gráficos

2º Análise das producións do

alumnado: Caderno

CD

CAA

f

g

B1.2. Núcleo e ciclo

celular.

B1.2. Identificar o núcleo

celular e a súa organización

segundo as fases do ciclo

celular, a través da observación

directa ou indirecta.

BXB1.2.1. Distingue os compoñentes do

núcleo e a súa función segundo as etapas do

ciclo celular.

Explica o significado das fases do ciclo celular 2º Proba específica: Proba aberta CCL

CAA

103

Obxectivos


C clave

g

f

B1.3. Cromatina e

cromosomas. Cariotipo.

B1.3. Comparar a estrutura dos

cromosomas e da cromatina.

BXB1.3.1. Recoñece as partes dun

cromosoma utilizándoo para construír un

cariotipo.

Identifica e diferenza as partes dun cromosoma,

diferenza os tipos de cromosomas e clasifícaos

2º Proba específica: Proba aberta CMCCT

g

f

h

B1.4. Mitose e meiose:

principais procesos,

importancia e significado

biolóxico.

B1.4. Formular e identificar os

principais procesos que teñen

lugar na mitose e na meiose, e

revisar o seu significado e a súa

importancia biolóxica.

BXB1.4.1. Recoñece as fases da mitose e

meiose, diferencia ambos os procesos e

distingue o seu significado biolóxico.

Coñece as semellanzas e as diferenzas entre a

mitose e a meiose


CAA

g

f

h

B1.5. Ácidos nucleicos:

ADN e ARN.

B1.5. Comparar os tipos e a

composición dos ácidos

nucleicos, e relacionalos coa súa

función.

BXB1.5.1. Distingue os ácidos nucleicos e

enumera os seus compoñentes.

Describe a función, composición química e a

estrutura do ADN/ ARN

2º Proba específica:Proba aberta CAA

CSIEE

g

h

B1.6. ADN e xenética

molecular. Proceso de

replicación do ADN.

Concepto de xene.

B1.6. Relacionar a replicación do

ADN coa conservación da

información xenética.

BXB1.6.1. Recoñece a función do ADN como

portador da información xenética, e

relaciónao co concepto de xene.

Describe o mecanismo da replicación 2º Proba específica: Proba aberta CAA

g B1.7. Expresión da B1.7. Comprender e ilustrar BXB1.7.1. Ilustra os mecanismos da expresión Describe o proceso de transcrición e tradución do 2º Proba específica: Proba aberta CAA

104

Obxectivos


C clave

b información xenética.

Código xenético.

como se expresa a información

xenética, utilizando o código

xenético e resolvendo

problemas sinxelos.

xenética por medio do código xenético. ADN e explica o manexo do código xenético CSIEE

b

a

B1.8. Mutacións.

Relacións coa evolución.

B1.8. Valorar e recoñecer o

papel das mutacións na

diversidade xenética, e

comprender a relación entre

mutación e evolución.

BXB1.8.1. Recoñece e explica en que

consisten as mutacións e os seus tipos.

Define o concepto de mutación e clasifica as

mutacións en función de diferentes criterios


CAA

f

g

h

B1.9. Herdanza e

transmisión de

caracteres. Introdución e

desenvolvemento das

leis de Mendel.

B1.10. Base

cromosómica da

herdanza mendeliana.

B1.11. Aplicacións das

B1.9. Formular os principios da

xenética mendeliana, aplicando

as leis da herdanza na

resolución de problemas

sinxelos, e recoñecer a base

cromosómica das leis de

Mendel.

BXB1.9.1. Recoñece os principios básicos da

xenética mendeliana e resolve problemas

prácticos de cruzamentos con un ou dous

caracteres.

Recoñece a base cromosómica da herdanza

segundo a xenética moderna. Resolve problemas

de xenética con un o dous caracteres

Formula os principios da xenética mendeliana

describindo os seus métodos

2º Proba específica: Proba aberta


alumnado: Caderno

CMCCT

CAA

CCEC

105

Obxectivos


C clave

leis de Mendel.

g B1.12. Herdanza do sexo

e herdanza ligada ao

sexo.

B1.10. Diferenciar a herdanza

do sexo e a ligada ao sexo, e

establecer a relación entre elas.

BXB1.10.1. Resolve problemas prácticos sobre

a herdanza do sexo e a ligada ao sexo.

Resolve problemas prácticos sinxelos sobre a

herdanza do sexo


alumnado: caderno

CAA

CSIEE

a

c

g

m

B1.13. Doenzas

hereditarias máis

frecuentes e o seu

alcance social.

B1.11. Coñecer e identificar

algunhas doenzas hereditarias,

a súa prevención e o seu

alcance social.

BXB1.11.1. Identifica as doenzas hereditarias

máis frecuentes e o seu alcance social, e

resolve problemas prácticos sobre doenzas

hereditarias, utilizando árbores xenealóxicas.

Describe trastornos de orixe xenética frecuentes

Resolve problemas sinxelos usando xenealoxías

2º Proba específica: Proba aberta

Análise das producións do alumnado: caderno

CMCCT

CSC

f B1.14. Técnicas da

enxeñaría xenética.

B1.12. Identificar as técnicas da

enxeñaría xenética: ADN

recombinante e PCR.

BXB1.12.1. Diferencia técnicas de traballo en


Identifica e describe as ferramentas e os pasos

dun proxecto sinxelo de enxeñaría xenética

2º Proba específica:

Proba aberta

CMCCT

CSIEE

g

h

m

B1.15. Aplicacións da


Biotecnoloxía. Bioética.

B1.13. Comprender e describir

o proceso da clonación.

BXB1.13.1. Describe as técnicas de clonación

animal, distinguindo clonación terapéutica e

reprodutiva.

Comprende a clonación e as súas aplicacións, e

define, de forma adecuada, as células nai


alumnado: caderno

CSC

CSIEE

CAA

a B1.15. Aplicacións da B1.14. Recoñecer as aplicacións BXB1.14.1. Analiza as implicacións éticas, Analiza as reflexións e opinións propias e 2º Observación sistemática

Lista de cotexo

CSC

106

Obxectivos


C clave

c

g



da enxeñaría xenética:

organismos modificados

xeneticamente (OMX).

sociais e ambientais da enxeñaría xenética. razoadas sobre as formas de influencia e relación

entre os organismos tranxénicos e o ámbito dos

valores éticos e os Dereitos Humanos e

Ambientais, achegando exemplos reais

CSIEE

a

c

d

B1.15. Aplicacións da



B1.15. Valorar e interpretar as

aplicacións da tecnoloxía do

ADN recombinante na

agricultura, na gandaría, no

ambiente e na saúde.

BXB1.15.1. Interpreta criticamente as

consecuencias dos avances actuais no

campo da biotecnoloxía.

Valora as aplicacións da biotecnoloxía moderna

nos campos: medicamento, medio ambiente,

agricultura e gandaría


alumnado: traballod e

investigación e exposición

CSC

a

c

g

h

B1.16. Orixe e evolución

dos seres vivos.

Hipóteses sobre a orixe

da vida na Terra.

B1.17. Teorías da

evolución. Feito e

mecanismos da

evolución.

B1.16. Coñecer e describir as

hipóteses sobre a orixe da vida

e as probas da evolución.

Comparar lamarckismo,

darwinismo e neodarwinismo.

BXB1.16.1. Distingue as características

diferenciadoras entre lamarckismo,

darwinismo e neodarwinismo.

Explica os enfoques teóricos actuais sobre a

orixe da vida e as ideas precursoras do

evolucionismo




CMCCT

CAA

g B1.16. Orixe e evolución B1.17. Comprender e establecer BXB1.17.1. Establece a relación entre Comprende os mecanismos de evolución 3º Proba específica: CAA

107

Obxectivos


C clave

h dos seres vivos.

Hipóteses sobre a orixe

da vida na Terra.

B1.17. Teorías da

evolución. Feito e

mecanismos da

evolución.

os mecanismos da evolución

destacando a importancia da

mutación e a selección. Analizar

o debate entre gradualismo,

saltacionismo e neutralismo.

variabilidade xenética, adaptación e

selección natural.

Proba aberta

g B1.18. As árbores

filoxenéticas no proceso

de evolución.

B1.18. Interpretar árbores

filoxenéticas, incluíndo a

humana.

BXB1.18.1. Interpreta árbores filoxenéticas. Explica que é e para que serve unha árbore

filoxenética, describindo a función, os

compoñentes e as características


Proba aberta

CAA

g

h

b

B1.19. Evolución

humana: proceso de

hominización.

B1.19. Describir a hominización. BXB1.19.1. Recoñece e describe as fases da

hominización.

Explica a hominización, identifica e expón as

adquisicións fundamentais dos homínidos

bípedes e describe a súa evolución


Proba aberta

CMCCT

CCL

Bloque 2. A dinámica da Terra

f

g

h

B2.1. Historia da Terra.

Orixe da Terra. Tempo

xeolóxico: ideas

B2.1. Recoñecer, compilar e

contrastar feitos que amosen a

Terra como un planeta

BXB2.1.1. Identifica e describe feitos que

amosen a Terra como un planeta cambiante,

e relaciónaos cos fenómenos que suceden

Explica o actualismo e o uniformismo cos seus

propios termos e ofrecendo información

reformulada


alumnado: caderno

CAA

108

Obxectivos


C clave

históricas sobre a idade

da Terra. Principios e

procedementos que

permiten reconstruír a

súa historia. Utilización

do actualismo como

método de

interpretación.

cambiante. na actualidade.

g B2.1. Historia da Terra.

Orixe da Terra. Tempo

xeolóxico: ideas

históricas sobre a idade

da Terra. Principios e

procedementos que

permiten reconstruír a

súa historia. Utilización

do actualismo como

método de

interpretación.

B2.2. Rexistrar e reconstruír

algúns dos cambios máis

notables da historia da Terra, e

asocialos coa súa situación

actual.

BXB2.2.1. Reconstrúe algúns cambios

notables na Terra, mediante a utilización de

modelos temporais a escala e recoñecendo

as unidades temporais na historia xeolóxica.

Resume nunha táboa os cambios máis

importantes que tiveron lugar na Terra nas

distintos, eóns, eras e períodos xeolóxicos


alumnado: caderno

CAA

CSIEE

109

Obxectivos


C clave

g

h

B2.2. Eóns, eras

xeolóxicas e períodos

xeolóxicos: situación dos

acontecementos

xeolóxicos e biolóxicos

importantes.

B2.3. Categorizar e integrar os

procesos xeolóxicos máis

importantes da historia da Terra.

BXB2.3.1. Discrimina os principais

acontecementos xeolóxicos, climáticos e

biolóxicos que tiveron lugar ao longo da

historia da Terra, e recoñece algúns animais e

plantas característicos de cada era.

Identifica e describe as etapas e os intervalos dun

xeocalendario de forma ordenada e razoada




CMCCT

f B2.3. Os fósiles guía e o

seu emprego para a

datación e o estudo de

procesos xeolóxicos.

B2.4. Recoñecer e datar eóns,

eras e períodos xeolóxicos,

utilizando o coñecemento dos

fósiles guía.

BXB2.4.1. Relaciona algún dos fósiles guía

máis característico coa súa era xeolóxica.

Explica o principio de correlación orgánica e os

fósiles guía


alumnado: traballo de aplicación

e síntese

CAA

e

f

B2.4. Interpretación de

mapas topográficos e

realización de perfís

topográficos.

Interpretación e

datación de procesos

representados en cortes

xeolóxicos.

B2.5. Interpretar cortes

xeolóxicos sinxelos e perfís

topográficos como

procedemento para o estudo

dunha zona ou dun terreo.

BXB2.5.1. Interpreta un mapa topográfico e

fai perfís topográficos..

Interpreta e describe un corte xeolóxico, ordena

os estratos, e describe a secuencia de

acontecementos xeolóxicos



e síntese

CMCCT

CCL

BXB2.5.2. Resolve problemas sinxelos de

datación relativa, aplicando os principios de

superposición de estratos, superposición de

procesos e correlación.

Aplica os principios de superposición de estratos e

de procesos para interpretar cortes xeolóxicos



e síntese

CMCCT

110

Obxectivos


C clave

g B2.5. Estrutura e

composición da Terra.

Modelos xeodinámico e

xeoquímico.

B2.6. Comprender e comparar os

modelos que explican a

estrutura e a composición da

Terra.

BXB2.6.1. Analiza e compara os modelos que

explican a estrutura e a composición da Terra.

Explica a estrutura da Terra segundo o modelo

xeoquímico e o modelo xeodinámico, analiza os

dous modelos e compáraos


alumnado: caderno

CAA

g

f

B2.5. Estrutura e

composición da Terra.

Modelos xeodinámico e

xeoquímico.

B2.6. A tectónica de

placas e as súas

manifestacións. Evolución

histórica da deriva

continental á tectónica de

placas.

B2.7. Combinar o modelo

dinámico da estrutura interna da

Terra coa teoría da tectónica de

placas.

BXB2.7.1. Relaciona as características da

estrutura interna da Terra e asóciaas cos

fenómenos superficiais.

Relaciona as capas do modelo dinámico coa

tectónica de placas


Proba aberta

CAA

CSIEE

g B2.6. A tectónica de

placas e as súas



B2.8. Recoñecer as evidencias da

deriva continental e da

expansión do fondo oceánico.

BXB2.8.1. Expresa algunhas evidencias actuais

da deriva continental e da expansión do

fondo oceánico.

Coñece algunhas evidencias da expansión do

fondo oceánico


Proba aberta

CAA

111

Obxectivos


C clave


placas.


placas e as súas




placas.

B2.9. Interpretar algúns

fenómenos xeolóxicos asociados

ao movemento da litosfera e

relacionalos coa súa situación en

mapas terrestres. Comprender

os fenómenos naturais

producidos nos contactos das

placas.

BXB2.9.1. Coñece e explica razoadamente os

movementos relativos das placas litosféricas.

Explica os bordos diverxentes, describindo a orixe

das dorsais oceánicas e das cordilleiras

submarinas


Proba aberta

CAA

CMCCT

BXB2.9.2. Interpreta as consecuencias dos

movementos das placas no relevo.

Recoñece as consecuencias que teñen sobre o

relevo os movementos das placas litosféricas



e síntese

CAA

g

h

B2.6. A tectónica de

placas e as súas




placas.

B2.10. Explicar a orixe das

cordilleiras, os arcos de illas e os

oróxenos térmicos.

BXB2.10.1. Identifica as causas dos principais

relevos terrestres.

Explica a orixe dos principais relevos terrestres

( cordilleiras, arcos illas)


Proba aberta

CMCCT


placas e as súas

B2.11. Contrastar os tipos de

placas litosféricas e asociarlles

BXB2.11.1. Relaciona os movementos das

placas con procesos tectónicos.

Explica os procesos tectónicos segundo o

movemento das placas


Proba aberta

CAA

CCL

112

Obxectivos


C clave




placas.

movementos e consecuencias.

g

b

B2.7. Evolución do relevo

como resultado da

interacción da dinámica

externa e interna.

B2.12. Analizar que o relevo, na

súa orixe e na súa evolución, é

resultado da interacción entre os

procesos xeolóxicos internos e

externos.

BXB2.12.1. Interpreta a evolución do relevo

baixo a influencia da dinámica externa e

interna.

Explica a interacción entre a dinámica interna e a

externa: a creación do relevo, o modelado e a

destrución de placas


Proba aberta

CAA

Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente

f

h

B3.1. Compoñentes e

estrutura do ecosistema:

comunidade e biótopo.

Hábitat e nicho ecolóxico.

B3.1. Explicar os conceptos de

ecosistema, biótopo, poboación,

comunidade, ecotón, hábitat e

nicho ecolóxico.

BXB3.1.1. Identifica o concepto de ecosistema

e distingue os seus compoñentes.

Define os compoñentes do ecosistema 3º Proba específica:

Proba aberta

CMCCT

BXB3.1.2. Analiza as relacións entre biótopo e

biocenose, e avalía a súa importancia para

manter o equilibrio do ecosistema.

Coñece a necesidade de manter o equilibrio entre

biótopo e biocenose


Proba aberta

CAA

CSIEE

CCL

g B3.2. Factores ambientais

e seres vivos. Factores

B3.2. Comparar adaptacións dos

seres vivos a diferentes medios,

BXB3.2.1. Interpreta as adaptacións dos seres

vivos a un ambiente determinado,

Describe mediante exemplos as adaptacións dos 3º Proba específica:

Proba aberta

CSC

113

Obxectivos


C clave

b

f

limitantes e adaptacións.

Límite de tolerancia.

mediante a utilización de

exemplos.

relacionando a adaptación co factor ou os

factores ambientais desencadeantes deste.

seres vivos a un ambiente determinado CAA

a

b

B3.2. Factores ambientais

e seres vivos. Factores

limitantes e adaptacións.

Límite de tolerancia.

B3.3. Categorizar os factores

ambientais e a súa influencia

sobre os seres vivos, e recoñecer

o concepto de factor limitante e

límite de tolerancia.

BXB3.3.1. Recoñece os factores ambientais

que condicionan o desenvolvemento dos

seres vivos nun ambiente determinado, e

valora a súa importancia na conservación

deste.

Recoñece os factores ambientais que condicionan

o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente

determinado


Proba aberta

CMCCT

CAA

g

f

B3.3. Relacións

intraespecíficas e

interespecíficas. Influencia

na regulación dos

ecosistemas.

B3.4. Autorregulación do

ecosistema, da poboación

e da comunidade.

B3.4. Identificar as relacións

intraespecíficas e

interespecíficas como factores

de regulación dos ecosistemas.

BXB3.4.1. Recoñece e describe relacións e a

súa influencia na regulación dos ecosistemas,

interpretando casos prácticos en contextos

reais.

Describe as principais relacións interespecíficas e

intraespecíficas que se aprecian en casos prácticos

3º




CMCCT

f

h

B3.5. Relacións tróficas:

cadeas e redes.

B3.5. Explicar os conceptos de

cadeas e redes tróficas.

BXB3.5.1. Recoñece os niveis tróficos e as

súas relacións nos ecosistemas, e valora a súa

importancia para a vida en xeral e o

Recoñece os niveis tróficos dunha cadea e rede

trófica


Proba aberta

CAA

CSC

114

Obxectivos


C clave

mantemento destas. CCL

a

c

g

B3.6. Dinámica do

ecosistema.

B3.7. Ciclo da materia e

fluxo da enerxía.

B3.8. Pirámides

ecolóxicas.

B3.9. Ciclos

bioxeoquímicos e

sucesións ecolóxicas.

B3.6. Expresar como se produce

a transferencia de materia e

enerxía ao longo dunha cadea

ou rede trófica, e deducir as

consecuencias prácticas na

xestión sustentable dalgúns

recursos por parte do ser

humano.

BXB3.6.1. Compara as consecuencias

prácticas na xestión sustentable dalgúns

recursos por parte do ser humano, e valora

criticamente a súa importancia.

Explica como se produce a transferencia de

materia e enerxía ao longo dunha cadea ou rede

trófica


Proba aberta

CSC

CCEC

a

c

m

B3.10. Eficiencia ecolóxica

e aproveitamento dos

recursos alimentarios.

Regra do 10 %.

B3.7. Relacionar as perdas

enerxéticas producidas en cada

nivel trófico co aproveitamento

dos recursos alimentarios do

planeta desde un punto de vista

sustentable.

BXB3.7.1. Establece a relación entre as

transferencias de enerxía dos niveis tróficos e

a súa eficiencia enerxética.

Coñece a relación entre as transferencias de

enerxía dos niveis tróficos e a súa eficiencia

enerxética.


Proba aberta

CAA

115

Obxectivos


C clave

a

c

B3.11. Actividade humana

e medio ambiente.

Impactos e valoración das

actividades humanas nos

ecosistemas.

Consecuencias ambientais

do consumo humano de

enerxía.

B3.12. Os recursos

naturais e os seus tipos. A

superpoboación e as súas

consecuencias:

deforestación,

sobreexplotación,

incendios, etc.

B3.8. Contrastar algunhas

actuacións humanas sobre

diferentes ecosistemas, valorar a

súa influencia e argumentar as

razóns de certas actuacións

individuais e colectivas para

evitar a súa deterioración.

BXB3.8.1. Argumenta sobre as actuacións

humanas que teñen unha influencia negativa

sobre os ecosistemas: contaminación,

desertización, esgotamento de recursos, etc.

Describe as consecuencias de certas

actuacións negativas dos seres humanos

sobre os ecosistemas




CSC

CCL

CCEC

BXB3.8.2. Defende e conclúe sobre posibles

actuacións para a mellora ambiental e analiza

desde distintos puntos de vista un problema

ambiental do contorno próximo, elabora

informes e preséntaos utilizando distintos

medios.

Elabora un informe sobre un problema ambiental

do contorno próximo




CMCCT

CAA

CCL

b

f

B3.13. Os residuos e a súa

xestión. Coñecemento de

técnicas sinxelas para

coñecer o grao de

B3.9. Concretar procesos de

tratamento de residuos e

describir a xestión que dos

residuos se fai no seu contorno

BXB3.9.1. Describe os procesos de

tratamento de residuos, e valora criticamente

a súa recollida selectiva.

Describe como se realiza a xestión de residuos e

explica a regra dos tres erres.



e síntese

CSC

CSIEE

116

Obxectivos


C clave

contaminación e

depuración ambiental.

próximo.

m

c

a

B3.13. Os residuos e a súa

xestión. Coñecemento de

técnicas sinxelas para

coñecer o grao de

contaminación e

depuración ambiental.

B3.10. Contrastar argumentos a

favor da recollida selectiva de

residuos e a súa repercusión a

nivel familiar e social.

BXB3.10.1. Argumenta os proles e os contras

da reciclaxe e da reutilización de recursos

materiais.

Explica cos seus propios termos a necesidade e a

importancia da reciclaxe para protexer o medio

ambiente




CSC

CAA

a

g

B3.14. Uso de enerxías

renovables como factor

fundamental para un

desenvolvemento

sustentable.

Consecuencias ambientais

do consumo humano de

enerxía.

B3.11. Asociar a importancia da

utilización de enerxías

renovables no desenvolvemento

sustentable.

BXB3.11.1. Destaca a importancia das

enerxías renovables para o desenvolvemento

sustentable do planeta.

Describe a relación entre desenvolvemento

sustentable e uso de enerxías renovables


Proba aberta

CSC

CCL


117

Obxectivos


C clave

b

c

e

f

g

B4.1. Método científico.

Elaboración de hipóteses,

e comprobación e

argumentación a partir da

experimentación ou a

observación.

B4.1. Planear, aplicar, e integrar

as destrezas e as habilidades

propias do traballo científico.

BXB4.1.1. Integra e aplica as destrezas propias

dos métodos da ciencia.

Observa, interpreta e/ou elabora gráficos, e

compara, relaciona e analiza datos e resultados

atendendo aos seus obxectivos. Emprega o

vocabulario científico, e exprésase de xeito

correcto

1º

2º

3º


alumnado: caderno, traballos de


Observación sistemática: lista de

control

CAA

CMCCT

CSIEE

b

e

f

g

h

B4.1. Método científico.

Elaboración de hipóteses,

e comprobación e

argumentación a partir da

experimentación ou a

observación.

B4.2. Elaborar hipóteses e

contrastalas a través da

experimentación ou da

observación e a argumentación.

BXB4.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen

as hipóteses que propón.

Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses

que propón

1º

2º

3º


control

CAA

CCL

CMCCT

b

e

f

h

o

B4.2. Artigo científico.

Fontes de divulgación

científica.

B4.3. Discriminar e decidir sobre

as fontes de información e os

métodos empregados para a súa

obtención.

BXB4.3.1. Utiliza fontes de información,

apoiándose nas TIC, para a elaboración e a

presentación das súas investigacións.

Utiliza, busca, selecciona, organiza e expón

información dos medios dixitais.

1º

2º

3º



e síntese, traballo de i


control nvestigación e

exposición

CAA

CCL

CMCCT

CD

118

Obxectivos


C clave

a

b

c

d

g

B4.3. Proxecto de

investigación:

organización.

Participación e

colaboración respectuosa

no traballo individual e en

equipo. Presentación de

conclusións.

B4.4. Participar, valorar e

respectar o traballo individual e

en grupo.

BXB4.4.1. Utiliza argumentos que xustifiquen

as hipóteses que propón.

Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses

que propón

1º

2º

3º


control

CAA

CSC

CSIEE

a

b

d

e

g

h

o

B4.3. Proxecto de

investigación:

organización.

Participación e

colaboración respectuosa

no traballo individual e en

equipo. Presentación de

conclusións.

B4.5. Presentar e defender en

público o proxecto de

investigación realizado.

BXB4.5.1. Deseña pequenos traballos de

investigación sobre animais e/ou plantas, os

ecosistemas do seu contorno ou a

alimentación e a nutrición humana, para a

súa presentación e a súa defensa na aula.

Realiza proxectos de investigación científica de

forma individual ou cooperativa, achegando

información de diversas fontes, seguindo as fases

de identificación do obxectivo, planificación e

elaboración

1º

2º

3º



e síntese

CCL

CSIEE

CD

CMCCT

BXB4.5.2. Expresa con precisión e

coherencia as conclusións das súas

investigacións, tanto verbalmente como

por escrito.

Expón o proxecto e os resultados de forma oral

e/ou escrita e faino de maneira clara, ordenada e

precisa

1º

2º

3º



e síntese

CCL

120

e) Metodoloxía

É o conxunto de estratexias, procedementos e accións organizadas coa finalidade

de posibilitar a aprendizaxe do alumnado e o logro dos obxectivos suscitados.

Traballar de xeito competencial na aula supón un cambio metodolóxico

importante; o docente pasa a ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumnado

adquire un maior grao de protagonismo. O meu papel como profesor será o de

facilitador, axudar a deseñar as actividades, dinamizar os grupos, clarificar a actividade,

fomentar a participación, moderar as postas en común, dirixir o proceso de elaboración

de conclusións, plantexar novos interrogantes para os que finalizaran a actividade,

atender a diversidade na aula. Existen moitos métodos de ensinar, e serán aplicados

segundo as axudas pedagóxicas que cada alumno/a necesite: expositivo (por exemplo

con leccións), demostrativo (con prácticas), por descubrimento (por exemplo con

actividades de menor a maior dificultade), titorial (usando as TICS), interrogativo (a

través de preguntas), por proxectos... combinándoos en cada unidade.

Os principios pedagóxicos que se aplicarán no proceso ensino-aprendizaxe son:

A) Partir do nivel competencial do alumnado: non todas as persoas somos iguais e

temos unhas necesidades educativas específicas, xa que non todas se atopan na mesma

fase de desenvolvemento intelectual, chegamos á conclusión que o ensino está

condicionado, en grande medida, polos coñecementos previos que teñan os alumnos/as.

Coñecer as características do alumnado é imprescindible para levar a cabo unha bo

ensino. Enriquecer as tarefas con actividades que se desenvolvan desde a teoría das

intelixencias múltiples facilita que todo o alumnado poida chegar a comprender os

contidos que pretendemos adquirir para o desenvolvemento dos obxectivos de

aprendizaxe.

B) Asegurar a construción de aprendizaxes significativos: e non só aprendizaxes

repetitivos. Conséguese cando a información nova recibida é relacionada de xeito

significativo e non arbitrario co que o alumnado xa coñece. Esa información asimílaa e

intégraa dun xeito duradeiro, producindo unha modificación na súa estrutura cognitiva.

Esta programación debe garantir a construción de aprendizaxes significativas e para iso

é necesario o cumprimento de dous requisitos: o contido debe de ser potencialmente

significativo e o alumnado debe estar motivado para asimilar a información nova

recibida e tratar de incorporala na súa estrutura cognitiva. Fomentando pois as

estratexias de aplicar os coñecementos aprendidos a situacións sinxelas e coñecidas.

C) Fomentar aprendizaxes significativas por si soas: que “aprendan a aprender”, é

necesario un certo grao de adestramento individual e traballo reflexivo de

procedementos básicos da materia: a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a

argumentación en público e a comunicación.

D) Modificar os esquemas de coñecemento: para que se produza a aprendizaxe

significativa. A estrutura cognitiva do alumnado está formada por unha serie de

esquemas de coñecemento, onde recolle unha serie de información, e que deben ser

desorganizados inicialmente para producir posteriormente unha reorganización destes

coa nova información. Como por exemplo pasa cos preconceptos Lamarckistas do

121

alumnado a modificar frente ao Neo-darwinismo, a confusión entre xenotipo e fenotipo,

a mutación asimilada ao negativo, bacteria como organismo prexudicial, proliferación

celular non asociada a crecemento de organismos, a estrutura celular non a usa de base

aos procesos fisiolóxicos, a non comprensión da teoría celular., a confusión entre o que

é materia e enerxía.....Mediante a memorización comprensiva dos conceptos principais,

interconectados nun mapa conceptual, que se irá completando sesión a sesión e que se

repasará completo ao final da unidade.

E) Establecer relacións entre a información nova recibida e os seus esquemas de

coñecemento xa existentes. Hai que distinguir entre o que o alumnado é capaz de

aprender por si só e o que necesita de axuda de outras persoas. O/a alumno/a debe

dominar os seus esquemas mentais. Usaremos pois metodoloxías diversas: adaptar as

actividades ás motivacións e necesidades do alumnado; acelerar ou desacelerar o ritmo

de introdución de contidos; organizar os contidos en función dos intereses, capacidades e

coñecementos previos.

F) Fomentar a recollida de información como achegamento ao método científico, e as

prácticas.Tendo en conta as particularidades da ensinanza das ciencias, cun carácter

eminentemente práctico, baseado na realización de variadas e axeitadas tarefas

experimentais, que permitan ao alumnado acadar as destrezas necesarias no manexo de

material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolución

de problemas .

122


Para o desenvolvemento da programación desta materia contamos cos seguintes

materiais e recursos:


informática e biblioteca, todos eles coa súa dotación correspondente

Materiais impresos: libro de texto (Bioloxía e Xeoloxía 4º ESO Ed. McGraw Hill),

libros de lectura e de consulta, revistas de divulgación científica, guías de campo,

claves dicotómicas, fotografías, esquemas, debuxos de organismos, etc

Materiais audiovisuais e dixitais: Ordenador, vídeos e DVDs, canón, Internet,

encerado dixital


Do contorno: naturais, culturais, centros de investigación, museos científicos, etc.

123


Os instrumentos ou medios que se van a utilizar para valorar o proceso de

avaliación son os seguintes:


coñecementos previos individual e colectivo do alumnado: (conceptos,

habilidades e actitudes), sobre os que se deben desenvolver os novos

coñecementos


investigación e exposición, traballos de aplicación e síntese, prácticas de

laboratorio, etc).



Ao longo do curso faranse 2 probas escritas por avaliación como mínimo,

o tipo de exame será de preguntas curtas, algunhas de tipo test, outras de

desenvolvemento, outras de completar esquemas e debuxos, e outras de

identificación de debuxos, e estruturas biolóxicas en imaxes.

Haberá 1 exame de recuperación de cada avaliación, dependendo sempre da

situación real de cada grupo

A nota desta materia será numérica do 1 ao 10 e recollerá a valoración das

probas escritas, tarefas e traballos individuais, traballos en grupo, caderno, etc. A

porcentaxe correspondente a cada un destes puntos será:

Un 70% corresponderá á valoración das probas específicas. Realizaranse dúas

probas, como mínimo, por avaliación. A valoración será a media aritmética das

probas, sempre e cando as notas non sexan inferiores a 3,0 puntos sobre 7.

Un 20% corresponderá á valoración do análise das producións do alumnado

(caderno, tarefas na aula, tarefas da casa, actividades de laboratorio, etc).

Un 10% corresponderá a observación sistemática que quedará reflectida unha

lista de control.

Para aprobar a materia en cada avaliación, será necesario que o alumno/a obteña

unha nota mínima de 5,0 puntos.

As probas de coñecemento previo son un dato indicativo para o profesorado, non

terá peso na cualificación do alumnado.

A cualificación final da materia en xuño calcularase coa media aritmética das

avaliacións, sempre e cando as notas dos períodos non sexan inferiores a 4,0 puntos.

Para aprobar a materia será preciso obter 5,0 puntos.

124

Na convocatoria de setembro presentarase as probas o alumnado que non supere

os obxectivos da materia ó remate do curso na avaliación ordinaria de xuño e que, polo

tanto, acade na mesma unha cualificación de suspenso. A cualificación corresponderá ó

resultado da proba escrita que se faga, que terá un carácter global (non por partes).

125

h) INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A

PRÁCTICA DOCENTE



Escala

1 2 3 4


2. Ofrécense a cada alumno/a as explicacións individualizadas que

precisa.


4. Elabóranse probas de avaliación adaptadas ás necesidades do

alumnado con NEAE.

5. Utilízanse distintas estratexias metodolóxicas en función dos temas a

tratar.





10. Préstase atención aos elementos transversais vinculados a cada

estándar.

11. Ofrécense ao alumnado de forma rápida os resultados das

probas/traballos,etc.

12.Analízanse e coméntanse co alumnado os aspectos máis

significativos derivados da corrección das probas, traballos, etc.

13. Dáselle ao alumnado a posibilidade de visualizar e comentar os seus

acertos e erros.




Escala

1 2 3 4





5. Contouse co apoio e coa implicación das familias no traballo do

alumnado.

6. Mantívose un contacto periódico coa familia por parte do

profesorado.

7.Adoptáronse as medidas curriculares adecuadas para atender ao

alumnado con NEAE.

8.Adoptáronse as medidas organizativas adecuadas para atender ao

alumnado con NEAE.




12. Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado

dentro do grupo.

126

i) ORGANIZACIÓN DAS ACTIVIDADES DE SEGUIMENTO, RECUPERACIÓN E

AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES

Co obxecto de facilitarlle ó alumnado a superación das materias pendentes, e ter

un seguimento das súas aprendizaxes o departamento acorda:

1º.- Dividir a materia en tres bloques, que se corresponden cos que aparecen reflectidos

na temporalización por avaliación nesta programación e a realización de 3 probas

escritas ó longo do curso, unha por bloque, que terán lugar nos meses de Novembro,

Febreiro e Maio segundo o calendario que estableza a Xefatura de estudos. Estas probas

terán 10 preguntas cunha valoración de un punto cada unha. As preguntas serán

variadas (test, de resposta curta, resposta longa, identificación de imaxes, análise de

gráficos) para abarcar todas as particularidades do alumnado.

2º.- Un plan de traballo que consiste na realización dunha serie de actividades

propostas polo profesor/a responsable (Xefe/a de Departamento ou profesor de ámbito)

correspondentes a cada un dos bloques, e que terán que presentar antes da data da

proba escrita.

3º.- Os criterios de cualificación que se lles aplica a estas probas trimestrais e ao plan de

traballo serán:

Proba escrita: 70%

Actividades: 30%

4º.- Os alumnos/as terán unha reunión de seguimento semanal co profesora

responsable (XefeMª Isabel Panadero Fontán (2grupos)

David Caride Martínez (2 grupos) de Departamento) a realizar nun dos recreos, para


5º.- A cualificación final obterase facendo a media das tres probas, para o cal é

imprescindible obter en cada proba unha nota mínima de 4 puntos.

6º.- Ademais das probas parciais, realizárase unha proba final no mes de maio e unha

extraordinaria no mes de setembro nas que se avaliará o grao de consecución de todos

os estándares de aprendizaxe correspondentes a materia completa. Estas probas terán

10 preguntas cunha valoración de un punto cada unha. As preguntas serán variadas

(test, de resposta curta, resposta longa, identificación de imaxes, análise de gráficos)

para abarcar todas as particularidades do alumnado. Estas probas será cualificada de 0 a


127


Ao comezo do curso, os profesores e profesoras realizarán unha avaliación inicial do

alumnado para detectar o grao de desenvolvemento alcanzado das aprendizaxes básicas

e do dominio dos contidos e das competencias adquiridas.

O procedemento para realizar esta avaliación será por un lado, unha proba escrita

que atenda a aspectos básicos tanto dos contidos como das competencias clave e por

outro lado a observación durante os primeiros días do desenvolvemento do alumnado.

Os resultados obtidos non terán peso na cualificación do alumnado pero unha vez

analizados proporcionarán a información necesaria para tomar as medidas (individuais e

colectivas) de reforzo e de atención a diversidade pertinentes.

128

k) Medidas de atención á diversidade

O sistema educativo debe ofrecer a cada estudante a axuda pedagóxica que necesite

en función das súas motivacións, intereses e capacidades de aprendizaxe. Xorde diso a

necesidade de atender esta diversidade. No Bacharelato a organización do ensino

permite que o propio alumnado resolva esta diversidade mediante a elección de

modalidades e optativas. Non obstante, é conveniente dar resposta, xa desde as

mesmas materias, a un feito constatable: a diversidade dos alumnos e as alumnas, que

manifestan intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe distintos. É

preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos e por iso

adoptaremos as seguintes medidas:

. Asegurar a necesaria conexión entre as diferentes materias, nas que se

articula o Bacharelato, e as áreas da E.S.O.

. Relacionar os contidos das diferentes materias, co fin de proporcionar unha

visión globalizadora, e non parcial, da realidade.

. Favorecer o desenvolvemento dun modo de pensamento e de traballo

baseándose no método científico.

. Desenvolver os contidos con unha linguaxe precisa e de forma progresiva, de

maneira que o alumnado, ó longo da etapa, dispoña das bases necesarias para

incrementar gradualmente os seus coñecementos.

. Fomentar a participación activa do alumnado no seu propio aprendizaxe,

estimulando o traballo persoal e en equipo, mediante a proposición de numerosas

actividades de diversa índole (plantexamento de cuestións, montaxe e realización de

experimentos, realización e interpretación de gráficos e outros medios de

representación, etc).

. Potenciar as técnicas de indagación e investigación, xerais e propias da

materia, que favorezan o desenvolvemento de habilidades prácticas (consulta de

material bibliográfico, utilización de medios de comunicación, aprendizaxe e manexo

de técnicas de laboratorio, observación sistemática, etc.).

129


Como educadores temos a responsabilidade de formar a persoas que sexan

capaces de vivir e convivir no respecto, na liberdade e nos principios democráticos. É por

iso polo que os temas transversais deben formar parte de todas as actividades que

supoñen o proceso do ensino e deben traballarse de forma continua. Con este fin desde

este departamento fomentaremos a educación para:





A prevención de conflitos e a resolución pacífica dos mesmos, así como a non

violencia en todos os ámbitos persoal, familiar social e especialmente escolar







Avanzar no respecto entre todos os membros da comunidade educativa e na

mellora da convivencia escolar


Fomentar a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a

confianza nun mesmo e o sentido crítico

Avanzar na compresión lectora, expresión escrita, comunicación audiovisual

e no uso das TICs

Reforzar a autonomía e a autoestima, a interiorización das normas básicas

de saúde, hixiene, alimentación, coidado persoal, práctica de actividade

física, posibilidades e limitacións do seu propio corpo e valoración das

condutas de risco para a saúde (drogas, alcohol, tabaco, sedentarismo...)

130



Visita ao Parque Natural da Serra do Invernadeiro-Ourense.

Nesta actividade, organizada de maneira conxunta co Departamento de

Tecnoloxía, trátase de que o alumnado, durante catro días, mediante a

contemplación e a realización dunha serie de actividades, se integre e goce

dun entorno moi afastado do que supón a súa vida cotiá.

Lugar: Serra do Invernadeiro. Data: 2º trimestre

Ruta xeolóxica a A Lanzada, Praia de Bascuas e Monte Siradella

Actividade na que se fai unha ruta que se inicia na praia de Bascuas,

continua no monte Siradella e remata no istmo e ermida da Lanzada e na

que se irán estudando os diferentes aspectos xeolóxicos da zona.

Lugar: praia de Bascuas, monte Siradella e ermida da Lanzada. Data: 2º

trimestre; pola mañá.

Ademais destas actividades o Departamento realizará, sempre que sexa posible,

aquelas que se propoñan ao longo do curso e resulten de interese didáctico.

131

n) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN, MODIFICACIÓN

E MELLORA DA PROGRAMACIÓN

A avaliación do desenvolvemento da programación didáctica, do proceso de

ensinanza e da práctica docente realizarase ao finalizar cada unidade didáctica, ao

remate de cada trimestre e ao final do curso. Os resultados obtidos, modificacións e

propostas de mellora quedarán reflectidos no libro de actas das xuntanzas do

departamento e na Memoria de final de curso


Escala




4.Adecuación da secuenciación dos estándares para cada

unha das unidades, temas ou proxectos.










14.Adecuación do procedemento de acreditación de coñecementos previos[Só para 2º de bacharelato].


16.Adecuación dos criterios establecidos para a

recuperación dun exame e dunha avaliación.











132

Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional

4ºESO

133


A materia de Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional ten como obxectivo

ofrecerlle ao alumnado a oportunidade de aplicar en cuestións prácticas, cotiás e

próximas os coñecementos adquiridos ao longo dos cursos anteriores en disciplinas como

Química, Bioloxía ou Xeoloxía. Tamén proporciona unha orientación xeral aos/ás

estudantes sobre os métodos prácticos da ciencia, as súas aplicacións á actividade

profesional, os impactos ambientais que leva consigo, así como operacións básicas de

laboratorio relacionadas. Esta formación achegaralles unha base moi importante para

abordaren en mellores condicións os estudos de formación profesional.


características dos alumnos e alumnas e á realidade educativa do noso centro, o cal

atópase situado nun barrio da periferia de Pontevedra cun nivel socioeconómico medio-

baixo o que supón un alumnado moi diverso pero nos que unha alta porcentaxe presenta

carencias que repercuten negativamente no eido académico o que conclúe en moitos

casos de abandono educativo temperán.

Durante este curso o alumnado de Ciencias aplicadas á actividade profesional conta

con 12 alumnos e alumnas, que non necisitan adaptacións educativas especiais, polo que

por esta razón non se prevé dificultades que poidan impedir o cumprimento da presente

programación.

A docencia será impartida polo profesor Juan A. Villaverde Fontán.

134

b) CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

A competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía é a

fundamental da materia, para desenvolvela o alumnado aplicará estratexias para definir

problemas, resolvelos, deseñar pequenas investigacións, elaborar solucións, analizar

resultados, etc. Estas competencias son, polo tanto, as máis traballadas na materia.

Así, ademais dos descritores da competencia que se traballan puntualmente nas

unidades, destacamos os seguintes:

- Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade

circundante en distintos ámbitos (biolóxico, xeolóxico, físico, químico, tecnolóxico,

xeográfico...).

- Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas,

comprender o que acontece arredor nosa e responder preguntas.

- Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes,

porcentaxes, proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación

numérica, etc.

- Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.

- Expresarse con propiedade na linguaxe matemática.

- Organizar a información utilizando procedementos matemáticos.

- Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiados.

- Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.


Nesta área é necesaria a comprensión profunda para entender todo o que a materia

nos propón. As habilidades lingüísticas que se desenvolven nesta competencia son claves

para fomentar a comprensión dos contidos que se propoñen nesta área. Polo tanto,

destacamos os descritores seguintes:

- Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.

- Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e

gramaticais para elaborar textos escritos e orais.

135

- Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra,

escoita atenta ao interlocutor...

- Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas

diversas situacións comunicativas.

- Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en

calquera situación.

- Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou

en materias diversas.

Competencia dixital

A competencia dixital fomenta a capacidade de buscar, seleccionar e utilizar

información en medios dixitais, ademais de permitir que os alumnos e as alumnas se

familiaricen cos diferentes códigos, formatos e linguaxes nas que se presenta a

información científica (datos estatísticos, representacións gráficas, modelos

xeométricos...). A utilización das tecnoloxías da información na aprendizaxe das ciencias

para comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións,

para a obtención e o tratamento de datos, etc., é un recurso útil que contribúe a mostrar

unha visión actualizada da actividade científica.Para iso, nesta área, traballaremos os

seguintes descritores da competencia:

- Empregar distintas fontes para a busca de información.

- Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade.

- Elaborar e publicitar información propia derivada da obtida a través de medios

tecnolóxicos.

- Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións

diversas.

- Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria.


A elaboración de modelos, experimentos, estudos de caso, prototipos... permite

mostrar as habilidades plásticas que se empregan no traballo de aplicación práctica

desta materia, o cal contribúe ao desenvolvemento da conciencia e expresións culturais

136

ao fomentarse a sensibilidade e a capacidade estética dos alumnos e das alumnas. Así

pois, propoñemos os seguintes descritores:

- Mostrar respecto cara ao patrimonio cultural mundial nas súas distintas vertentes

(artístico-literaria, etnográfica, científico-técnica...), e cara ás persoas que contribuíron

ao seu desenvolvemento.

- Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento

científico.

- Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.


Esta materia favorece o traballo en grupo para a resolución de actividades e o traballo

de laboratorio, fomentando o desenvolvemento de actitudes como a cooperación, a

solidariedade e o respecto cara ás opinións dos demais, o que contribúe á adquisición

das competencias sociais e cívicas. Así mesmo, o coñecemento científico é unha parte

fundamental da cultura cidadá que sensibiliza dos riscos da ciencia e a tecnoloxía e

permite formar unha opinión fundamentada en feitos e datos reais sobre os problemas

relacionados co avance científico e tecnolóxico. Para iso adestraremos os seguintes

descritores:

- Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e

traballo e para a resolución de conflitos.

- Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de colaboración

establecidos.

- Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas.

- Involucrarse ou promover accións cun fin social.


O método científico esixe sentido de iniciativa e espírito emprendedor, xa que desde a

formulación dunha hipótese ata a obtención de conclusións se fai necesaria a elección de

recursos, a planificación da metodoloxía, a resolución de problemas e a revisión

permanente de resultados. Isto fomenta a iniciativa persoal e a motivación por un

traballo organizado e con iniciativas propias. Desde esta perspectiva traballaremos os

seguintes descritores:

137

- Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas propias.

- Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.

- Priorizar a consecución de obxectivos grupais sobre os intereses persoais.

- Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos dun tema.

- Mostrar iniciativa persoal para comezar ou promover accións novas.

- Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou os proxectos.

- Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

Aprender a aprender

A adquisición da competencia para aprender a aprender fundaméntase nesta

materia no carácter instrumental de moitos dos coñecementos científicos. Ao mesmo

tempo, operar con modelos teóricos fomenta a imaxinación, a análise, os dotes de

observación, a iniciativa, a creatividade e o espírito crítico, o que favorece a aprendizaxe

autónoma. Traballaremos os seguintes descritores de xeito prioritario:

- Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe.

- Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

- Planificar os recursos necesarios e os pasos que se deben realizar no proceso de

aprendizaxe.

- Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.

- Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

138

c) OBXECTIVOS DA ETAPA E DA MATERIA

A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e as

alumnas as capacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no

respecto aos demais; practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as

persoas e grupos; exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a

igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns

dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo

como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e

como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades

entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera

outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que

supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de

violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas

súas relacións cos demais e resolver pacificamente os conflitos, así como rexeitar a

violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con

sentido crítico, incorporar novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no

campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f ) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en

distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os

problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza nun mesmo, a participación, o

sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender,

planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e na

galega, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no

estudo da literatura.

i ) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

l ) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e dos

demais, así como o patrimonio artístico e cultural.

m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as

diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación

física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.

Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade.

Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado

139

dos seres vivos e o medio, e contribuír así á súa conservación e mellora.

n ) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións

artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

OBXECTIVOS DA ÁREA DE CIENCIAS APLICADAS Á ACTIVIDADE PROFESIONAL

1. Utilizar os recursos do laboratorio cumprindo e respectando as normas de

seguridade.

2. Analizar e recompilar datos na experimentación e comprobación de hipóteses.

3. Identificar magnitudes aplicando as técnicas e instrumental apropiados.

4. Preparar mesturas e disolucións utilizando estratexias prácticas.

5. Analizar a presenza de biomoléculas nos alimentos.

6. Afondar na importancia da desinfección do instrumental e materiais profesionais.

7. Discernir os distintos procedementos industriais segundo o campo no que se

aplican.

8. Categorizar os tipos máis representativos de contaminación analizando os

efectos ambientais que derivan dela.

9. Analizar a contaminación do solo proveniente da industria e a agricultura.

10. Precisar os axentes contaminantes da auga e o seu tratamento.

11. Valorar criticamente a enerxía nuclear, analizando os seus efectos contaminantes

e a radioactividade.

12. Afondar nas fases do tratamento de residuos e a recollida selectiva.

13. Realizar ensaios de laboratorio relacionados coa química industrial.

14. Contrastar opinións sobre o desenvolvemento sostible e equilibrio ambiental.

15. Manifestar preocupación polo aproveitamento e consumo dos recursos

enerxéticos e ambientais.

16. Valorar a incidencia da I D i na mellora da produtividade.

17. Afondar nos tipos de innovación e as súas achegas.

18. Utilizar as TIC para o manexo e tratamento da información.

19. Utilizar o método científico con destreza profesional.

20. Formular e contrastar hipótese na experimentación e observación.

21. Analizar a fiabilidade das fontes de información empregadas.

22. Desenvolver habilidades de traballo individual e grupal.

23. Realizar presentacións públicas argumentando as súas investigacións

140

d) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES:TEMPORALIZACIÓN, GRAO MÍNIMO DE CONSECUCIÓN,

PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional. 4º de ESO

Obxec-

tivos

Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Grao mínimo dos estándares Criterios para a cualificación 1ªAva. 2ªAva. 3ªAva. Competencias clave

Bloque 1. Técnicas instrumentais básicas

a

b

f

B1.1. Organización do laboratorio: materiais e normas de seguridade e hixiene.

B1.1. Utilizar correctamente os materiais e os produtos do laboratorio.

CAAB1.1.1. Determina o tipo de instrumental de laboratorio necesario segundo o tipo de traballo que vaia realizar.

Recoñecer o material de laboratorio necesario para realizaras actividades que se proponen durante o curso.

PROCEDEMENTO: Observación sistemática INSTRUMENTO: Lista decontrol/cotexo

X CAA

CMCCT

a

b

f

m


B1.2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e hixiene do laboratorio.

CAAB1.2.1. Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio.

Recoñece e cumpre as normas de seguridade e hixiene que rexen os traballos de laboratorio que se propoñen durante este curso.

PROCEDEMENTO: Observación sistemática INSTRUMENTO: Lista de control/cotexo

X CSC

CMCCT

e

f

g

h

B1.2. Aplicación do método científico aos traballos de laboratorio.

B1.3. Utilización de ferramentas das tecnoloxías da información e da comunicación para o traballo experimental do laboratorio.

B1.3. Contrastar algunhas hipóteses baseándose na experimentación, na compilación de datos e na análise de resultados.

CAAB1.3.1. Recolle e relaciona datos obtidos por diversos medios, incluídas as tecnoloxías da información e da comunicación, para transferir información de carácter científico.

Discriminar os datos científicos relevantes a partir dunha fonte de información proposta.

PROCEDEMENTO: Análise das producións dos alumnos/as INSTRUMENTO: Traballo de aplicación e síntese

X X X CAA

CSIEE

CD

e

f

B1.4. Técnicas de experimentación en física, química, bioloxía e xeoloxía.

B1.4. Aplicar as técnicas e o instrumental axeitado para identificar magnitudes.

CAAB1.4.1. Determina e identifica medidas de volume, masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo físico ou químico.

Determina e identifica a medida de volume e masa dun sólido regular

Determina a temperatura dunha substancia dada..

PROCEDEMENTO: Probas específicas INSTRUMENTO: Proba Aberta

X CAA

CMCCT

e

f

g


B1.5. Preparar disolucións de diversa índole, utilizando estratexias prácticas.

CAAB1.5.1. Decide que tipo de estratexia práctica cómpre aplicar para a preparación dunha disolución concreta.

Realiza o procedemento experimental para realizar unha disolución determinada (sacarosa en auga)


X CMCCT

CAA

141


Obxec-

tivos


e

f

g


B1.6. Separar os compoñentes dunha mestura utilizando as técnicas instrumentais adecuadas.

CAAB1.6.1. Establece que tipo de técnicas de separación e purificación de substancias se debe utilizar nalgún caso concreto.

Identifica os procedementos de separación e purificación nos tratamentos de augas.


X CMCCT

CAA

e

f

g


B1.7. Predicir que tipo de biomoléculas están presentes en distintos tipos de alimentos.

CAAB1.7.1. Discrimina que tipos de alimentos conteñen diferentes biomoléculas.

Realiza o procedemento experimental para a identificación de glícidos.

Realiza o procedemento experimental para a identificación de proteínas.



X CMCCT

CAA

e

f

g


B1.8. Determinar que técnicas habituais de desinfección hai que utilizar segundo o uso que se faga do material instrumental.

CAAB1.8.1. Describe técnicas e determina o instrumental axeitado para os procesos cotiáns de desinfección.

Describe o uso do autoclave, dos filtros e dos productos químicos na desinfección


X CMCCT

CAA

e

f

g


B1.5.Técnicas e procedementos de desinfección de materiais en distintos sectores.

B1.9. Precisar as fases e os procedementos habituais de desinfección de materiais de uso cotián nos establecementos sanitarios, de imaxe persoal e de tratamentos de benestar, e nas industrias e os locais relacionados co sector alimentario e as súas aplicacións

CAAB1.9.1. Resolve acerca de medidas de desinfección de materiais de uso cotián en distintos tipos de industrias ou de medios profesionais.

Identificas os procesos de desinfección de materiais, de pasteurización e de esterilización.


X CMCCT

CAA

CSIEE

e

f

g

B1.5. Técnicas e procedementos de desinfección de materiais en distintos sectores.

B1.10. Analizar os procedementos instrumentais que se utilizan en diversas industrias como a alimentaria, a agraria, a farmacéutica, a sanitaria e a de imaxe persoal, e outros sectores da industria.

CAAB1.10.1. Relaciona procedementos instrumentais coa súa aplicación no campo industrial ou no de servizos.

Describe o tratamento de desinfección da auga potable.

Describe o proceso de pateurización dun alimento.

Describe o proceso de esterilización do material sanitario.


X CMCCT

CAA

e

f

l

B1.6. Análise da aplicación da ciencia en campos profesionais directamente relacionadas con Galicia.

B1.11. Contrastar as posibles aplicacións científicas nos campos profesionais directamente relacionados co seu contorno.

CAAB1.11.1. Sinala aplicacións científicas con campos da actividade profesional do seu contorno.

Describe as aplicacións científicas

necesarias na industria da conserva de produtos do mar en Galicia..

PROCEDEMENTO: Análise das produciónsdos alumnos/as INSTRUMENTO: Traballo de aplicación e síntese

X CMCCT

CCEC

142


Obxec-

tivos


ñ

Bloque 2. Aplicacións da ciencia na conservación ambiental

f

g

B2.1. Contaminación: concepto e tipos.

B2.1. Precisar en que consiste a contaminación, e categorizar e identificar os tipos máis representativos.

CAAB2.1.1. Utiliza o concepto de contaminación aplicado a casos concretos.

Identifica a contaminación como un proceso que afecta principalmente a atmosfera, a auga e aos solos.


X CMCCT

CSC

f

g

h

m

B2.2. Contaminación atmosférica: orixe, tipos e efectos.

B2.2. Contrastar en que consisten os efectos ambientais da contaminación

atmosférica, tales como a chuvia ácida, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono e o cambio climático.

CAAB2.2.1. Discrimina os tipos de contaminación da atmosfera, a súa orixe e os seus efectos.

Recoñece o que é un contaminante primario e un contaminante secundario.

Identifica os principais tipos de contaminates atmosféricos:gases e vapores e partículas.


X CMCCT

CSC

CAAB2.2.2. Categoriza, recoñece e

distingue os efectos ambientais da contaminación atmosférica máis coñecidos, como a chuvia ácida, o efecto invernadoiro, a destrución da capa de ozono ou o cambio global a nivel climático, e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta.

Describe a chuvia ácida e indica un efecto que ocasione sobre o medio ambiente.

Describe o efecto invernadeiro e indica un efecto que ocasione sobre o planeta.

Describe a destrución da capa de ozono e indica un efecto que ocasione sobre o medio ambiente.

Describe o cambio climático e indica os efectos que ocasiona sobre o planeta.

PROCEDEMENTO: Proba específica

INSTRUMENTO: Proba aberta

X CMCCT

CSC

f

g

m

B2.3. Contaminación do solo. B2.3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da actividade industrial e agrícola, nomeadamente sobre o solo.

CAAB2.3.1. Relaciona os efectos contaminantes da actividade industrial e agrícola sobre o solo.

Relaciona o exceso de fertilizante no solo e o seu impacto ambiental.

Relaciona a actividade minerometalúrxica e a contaminación do solo..



X CMCCT

CSC

143


Obxec-

tivos


e

f

g

h

m

B2.4. Contaminación da auga.

B2.5. Calidade da auga: técnicas de tratamento e depuración.

B2.4. Identificar os axentes contaminantes da auga, informar sobre o tratamento de depuración desta e compilar datos de observación e experimentación para detectar contaminantes nela.

CAAB2.4.1. Discrimina e identifica os axentes contaminantes da auga, coñece o seu tratamento e deseña algún ensaio sinxelo de laboratorio para a súa detección.

Identifica os principais contaminantes da auga:: materia orgánica, subtancias químicas, patóxenos e substancias radiactivas.

Describe un proceso de contaminación térmica da auga.

Identifica mediante actividades prácticas de laboratorio os procesos de tratamento da auga.




INSTRUMENTO: Lista de control/cotexo.

X CMCCT

CSIEE

CAA

CSC

e

f

g

h

m

B2.6. Contaminación nuclear.

B2.7. Análise sobre o uso da enerxía nuclear.

B2.7. Xestión dos residuos.

B2.5. Precisar en que consiste a contaminación nuclear, reflexionar sobre a xestión dos residuos nucleares e valorar criticamente a utilización da enerxía nuclear.

CAAB2.5.1. Establece en que consiste a contaminación nuclear, analiza a xestión dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da enerxía nuclear.

Xustifica por que se xeneran residuos radiactivos nunha central nuclear.

Describe cal é a xestión dos residuos radiactivos.



X CMCCT

CSC

e

f

g

h

m

B2.6. Contaminación nuclear.

B2.7. Análise sobre o uso da enerxía nuclear.

B2.8. Xestión dos residuos.

B2.6. Identificar os efectos da radioactividade sobre o ambiente e a súa repercusión sobre o futuro da humanidade.

CAAB2.6.1. Recoñece e distingue os efectos da contaminación radioactiva sobre o ambiente e a vida en xeral.

Recoñece e distingue os efectos da contaminación radioactiva sobre o ser humano..


X CMCCT

CSC

e

f

h

m

B2.8. Xestión dos residuos. B2.7. Precisar e identificar as fases procedementais que interveñen no tratamento de residuos e investiga sobre a súa recollida selectiva.

CAAB2.7.1. Determina os procesos de tratamento de residuos e valora criticamente a súa recollida selectiva.

Identifica as etapas da xestión dos resifuos: recollida, almacenamento, transporte e tratamento.

Xustifica a importancia da recollida selectiva.



X CMCCT

CSC

a

e

h

m

B2.8. Xestión dos residuos. B2.8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva de residuos e a súa repercusión a nivel familiar e social.

CAAB2.8.1. Argumenta os pros e os contras da recollida, da reciclaxe e da reutilización de residuos.

Argumenta os pros e os contras da

recollida, da reciclaxe e da reutilización de residuos.


X CMCCT

CSC

144


Obxec-

tivos


e

f

B2.9. Normas básicas e experimentais sobre química ambiental.

B2.9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa química ambiental, e coñecer o que é unha medida de pH e o seu manexo para controlar o ambiente.

CAAB2.9.1. Formula ensaios de laboratorio para coñecer aspectos relacionados coa conservación ambiental.

Formula ensaios de laboratorio para determinar o pH da auga e o efecto da chuvia ácida sobre o pH so solo.

PROCEDEMENTO: Análise das produciónsdos alumnos/as INSTRUMENTO: Caderno de clase

X CMCCT

CSIEE

b

e

f

h

m

ñ

B2.10. Xestión do planeta e desenvolvemento sustentable.

B2.10. Analizar e contrastar opinións sobre o concepto de desenvolvemento sustentable e as súas repercusións para o equilibrio ambiental.

CAAB2.10.1. Identifica e describe o concepto de desenvolvemento sustentable, e enumera posibles solucións ao problema da degradación ambiental.

Describe o o concepto de desenvolvemento sostible e aplicao como solución para o cambio climático.


X CMCCT

CSC

CAA

a

b

d

e

g

m

ñ

o

B2.11. Importancia das campañas de sensibilización sobre o ambiente. Aplicación no contorno máis próximo.

B2.11. Participar en campañas de sensibilización, a nivel do centro docente, sobre a necesidade de controlar a utilización dos recursos enerxéticos ou doutro tipo.

CAAB2.11.1. Aplica, xunto cos/coas compañeiros/as, medidas de control da utilización dos recursos, e implica niso o propio centro docente.

Deseña unha campaña de aforro enerxético nio centro.


X CSC

CCL

CD

CAA

a

b

e

g

h

m

ñ

o

B2.11. Importancia das campañas de sensibilización sobre o ambiente. Aplicación no contorno máis próximo.

B2.12. Deseñar estratexias para dar a coñecer aos/ás compañeiros/as e ás persoas próximas a necesidade de manter o ambiente.

CAAB2.12.1. Formula estratexias de sustentabilidade no contorno do centro docente.

Deseña unha campaña de sustentabilidade no contorno do centro.


X CSC

CCL

CD

CAA

Bloque 3. Investigación, desenvolvemento e innovación (I+D+i)

a

e

B3.1. Concepto de investigación, desenvolvemento e innovación, e etapas do ciclo I+D+i.

B3.1. Analizar a incidencia da I+D+i na mellora da produtividade e no aumento da competitividade no

CAAB3.1.1. Relaciona os conceptos de investigación, desenvolvemento e innovación. Contrasta as tres

Relaciona os conceptos de investigación, desenvolvemento e innovación. Contrasta as tres


X CSIEE

CSC

145


Obxec-

tivos


f

g

marco globalizador actual. etapas do ciclo I+D+i. etapas do ciclo I+D+i.


b

e

g

ñ

B3.2. Tipos de innovación. Importancia para a sociedade.

B3.3. Papel das administracións e dos organismos estatais e autonómicos no fomento da I+D+i.

B3.2. Investigar e argumentar acerca dos tipos de innovación en produtos ou en procesos, e valorar criticamente todas as achegas a eles por parte de organismos estatais ou autonómicos, e de organizacións de diversa índole.

CAAB3.2.1. Recoñece tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías, etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade.

Recoñece tres exemplos de tipos de innovación de produtos baseada na utilización de novos materiais, novas tecnoloxías, etc., que xorden para dar resposta a novas necesidades da sociedade.



X CSIEE

CSC

CAAB3.2.2. Enumera os organismos e as administracións que fomentan a I+D+i a nivel estatal e autonómico.

Enumera os principais organismos e as administracións que fomentan a I+D+i a nivel estatal e autonómico



X CSIEE

CSC

b

e

f

g

ñ

B3.2. Tipos de innovación. Importancia para a sociedade.

B3.4. Principias liñas de I+D+i actuais para o sector industrial.

B3.3. Compilar, analizar e discriminar información sobre tipos de innovación en produtos e procesos, a partir de exemplos de empresas punteiras en innovación.

CAAB3.3.1. Precisa, analiza e

argumenta como a innovación é ou pode ser un factor de recuperación económica dun país.

Precisa, analiza e argumenta como a innovación é ou pode ser un factor de recuperación económica dun país.

PROCEDEMENTO:

Análise das producións

dos alumnos/as

INSTRUMENTO: Traballo


X CSIEE

CSC

CCL

CAAB3.3.2. Enumera algunhas liñas de I+D+i actuais para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas.

Enumera un exemplo de liñas de I+D+i actuais para as industrias químicas, farmacéuticas, alimentarias e enerxéticas.

PROCEDEMENTO: Análise das produciónsdos alumnos/as INSTRUMENTO: Caderno de clase

X CSIEE

b

e

f

g

B3.5. Utilización de ferramentas das tecnoloxías da información e da comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento.

B3.4. Utilizar axeitadamente as tecnoloxías da información de da comunicación na procura, na selección e no proceso da información encamiñadas á investigación ou ao estudo que relacione o coñecemento científico aplicado á actividade profesional.

CAAB3.4.1. Recoñece a importancia das tecnoloxías da información e da comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento.

Recoñece a importancia das tecnoloxías da información e da comunicación no ciclo de investigación e desenvolvemento.

PROCEDEMENTO:


dos alumnos/as



X CAA

CSIEE

CSC

CD

146


Obxec-

tivos



b

c

e

f

g

–

B4.1. Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación a partir da experimentación ou a observación.

B4.1. Planear, aplicar e integrar as destrezas e as habilidades propias do traballo científico.

CAAB4.1.1. Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia.

Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia.

PROCEDEMENTO:


dos alumnos/as



X X X CAA

CMCCT

CSIEE

b

e

f

g

h

B4.1. Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa comprobación e argumentación a partir da experimentación ou a observación.

B4.2. Elaborar hipóteses e contrastalas a través da experimentación ou a observación e a argumentación.

CAAB4.2.1. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón.

Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón.

PROCEDEMENTO:


dos alumnos/as



X X X CAA

CCL

CMCCT

b

e

f

h

o

B4.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica.

B4.3. Discriminar e decidir sobre as fontes de información e os métodos empregados para a súa obtención.

CAAB4.3.1. Utiliza fontes de información apoiándose nas tecnoloxías da información e da comunicación, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.

Utiliza fontes de información apoiándose nas tecnoloxías da información e da comunicación, para a elaboración e a presentación das súas investigacións.

PROCEDEMENTO:


dos alumnos/as



X X X CAA

CCL

CMCCT

CD

a

b

c

d

g

B4.3. Proxecto de investigación: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

B4.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en grupo.

CAAB4.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.

Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.

PROCEDEMENTO: Observación sistemática INSTRUMENTO: Lista de control/cotexo

X X X CAA

CSC

CSIEE

a

b

d

e

g

h

B4.3. Proxecto de investigación: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

B4.5. Presentar e defender en público o proxecto de investigación realizado.

CAAB4.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese científico-tecnolóxico ou relativo a animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humanas, para a súa

Deseña pequenos traballos de investigación sobre un tema de interese científico-tecnolóxico ou relativo a animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humanas, para a súa presentación e defensa

PROCEDEMENTO:


dos alumnos/as



X X X CCL

CSIEE

CD

CMCCT

147


Obxec-

tivos


o presentación e defensa na aula. na aula.

CAAB4.5.2. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito.

PROCEDEMENTO:


dos alumnos/as



X X X CCL

148

e) METODOLOXÍA

Traballar de xeito competencial na aula supón un cambio metodolóxico importante;

o docente pasa a ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou alumna

adquire un maior grao de protagonismo.

En concreto, na área de Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional:

Cómpre adestrar sistematicamente os procedementos que conforman os andamios

da materia. Malia que a finalidade da área é adquirir coñecementos esenciais que

se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico, o alumnado

deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e a análise sobre os grandes

avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que

en ocasións consideran. Para iso necesitamos certo grao de adestramento

individual e traballo reflexivo de procedementos básicos da materia: xeración

de hipóteses, a comprobación de datos, o traballo de investigación e a

comunicación científica.

Nalgúns aspectos da área, sobre todo naqueles que usan con frecuencia procesos

de método científico, o traballo en grupo colaborador achega, ademais do

adestramento de habilidades sociais básicas e o enriquecemento persoal desde a

diversidade, unha ferramenta perfecta para discutir e afondar en contidos de

carácter transversal, como o exposto sobre o método científico.

Na área de Ciencias Aplicadas á Actividade Profesional é indispensable a

vinculación a contextos reais, así como xerar posibilidades de aplicación dos

contidos adquiridos. Para iso, as tarefas competenciais facilitan este aspecto, o

que se podería complementar con proxectos de aplicación dos contidos.

149





informática e biblioteca, todos eles coa súa dotación correspondente.

Materiais impresos: libro de texto recomendado: “Ciencias aplicadas á

actividaade profesional” Editorial Anaya), libros de lectura e de consulta,

revistas de divulgación científica, guías de campo, claves dicotómicas,

fotografías, esquemas, debuxos de organismos, etc


Internet, encerado dixital.

Material fotocopiable de diferentes textos e documentos.

Material elaborado polo profesor: serán suministrados ao alumnado

apuntes das distintas unidades didácticas de elaboración propia, con

referencias a material gráfico, vídeos e animacións localizadas en internet.


científicos, etc.


Os instrumentos ou medios que se van a utilizar para valorar o proceso de

avaliación son os seguintes:


coñecementos previos individual e colectivo do alumnado: (conceptos,

habilidades e actitudes), sobre os que se deben desenvolver os novos

coñecementos


investigación e exposición, traballos de aplicación e síntese, prácticas de

laboratorio, etc).



Ao longo do curso faranse 2 probas escritas por avaliación como mínimo,

o tipo de exame será de preguntas curtas, algunhas de tipo test, outras de

150

desenvolvemento, outras de completar esquemas e debuxos, e outras de

identificación de debuxos, e estruturas biolóxicas en imaxes.

Haberá 1 exame de recuperación de cada avaliación, dependendo sempre da

situación real de cada grupo

A nota desta materia será numérica do 1 ao 10 e recollerá a valoración das

probas escritas, tarefas e traballos individuais, traballos en grupo, caderno, etc. A

porcentaxe correspondente a cada un destes puntos será:

Un 70% corresponderá á valoración das probas específicas. Realizaranse dúas

probas, como mínimo, por avaliación. A valoración será a media aritmética das

probas, sempre e cando as notas non sexan inferiores a 3,0 puntos sobre 7.

Un 20% corresponderá á valoración do análise das producións do alumnado

(caderno, tarefas na aula, tarefas da casa, actividades de laboratorio, etc).

Un 10% corresponderá a observación sistemática que quedará reflectida unha

lista de control.

Para aprobar a materia en cada avaliación, será necesario que o alumno/a obteña

unha nota mínima de 5,0 puntos.

As probas de coñecemento previo son un dato indicativo para o profesorado, non

terá peso na cualificación do alumnado.


avaliacións, sempre e cando as notas dos períodos non sexan inferiores a 4,0 puntos.

Para aprobar a materia será preciso obter 5,0 puntos.

Na convocatoria de setembro presentarase as probas o alumnado que non supere

os obxectivos da materia ó remate do curso na avaliación ordinaria de xuño e que, polo

tanto, acade na mesma unha cualificación de suspenso. A cualificación corresponderá ó

resultado da proba escrita que se faga, que terá un carácter global (non por partes).

151

h) INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCEOS DE ENSINO E A

PRÁCTICA DOCENTE



Escala

1 2 3 4





5. Utilízanse distintas estratexias metodolóxicas en función dos temas a

tratar.



8. Poténcianse estratexias tanto de expresión como de comprensión oral e

escrita.




12.Analízanse e coméntanse co alumnado os aspectos máis significativos

derivados da corrección das probas, traballos, etc.


acertos e erros.

14. Grao de implicación do profesorado nas funcións de titoría e

orientación.

15. As medidas de apoio, reforzo, etc.están claramente vinculadas aos

estándares.

16. Avalíase a eficacia dos programas de apoio, reforzo, recuperación,

ampliación…

Escala

1 2 3 4






alumnado.



alumnado con NEAE.


alumnado con NEAE.




12. Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado dentro

do grupo.

152

i) AVALIACIÓN INICIAL

Ao comezo do curso, os profesores e profesoras realizarán unha avaliación inicial do

alumnado para detectar o grao de desenvolvemento alcanzado das aprendizaxes básicas

e do dominio dos contidos e das competencias adquiridas.

O procedemento para realizar esta avaliación será por un lado, unha proba escrita

que atenda a aspectos básicos tanto dos contidos como das competencias clave e por

outro lado a observación durante os primeiros días do desenvolvemento do alumnado.


analizados proporcionarán a información necesaria para tomar as medidas (individuais e

colectivas) de reforzo e de atención a diversidade pertinentes.

153

j) MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

A avaliación inicial facilítanos non só coñecemento acerca do grupo como conxunto,

senón que tamén nos proporciona información acerca de diversos aspectos individuais

dos nosos estudantes; a partir dela poderemos:

Identificar os alumnos ou as alumnas que necesitan un maior seguimento ou

personalización de estratexias no seu proceso de aprendizaxe. (Débese ter en

conta aquel alumnado con necesidades educativas, con altas capacidades e con

necesidades non diagnosticadas, pero que requiran atención específica por estar

en risco ou pola súa historia familiar.

Saber as medidas organizativas que cómpre adoptar. (Planificación de reforzos,

situación de espazos, xestión de tempos grupais para favorecer a intervención

individual).

Establecer conclusións sobre as medidas curriculares a adoptar, así como sobre

os recursos que se van empregar.

Analizar o modelo de seguimento que se vai utilizar con cada un deles.

Acoutar o intervalo de tempo e o modo en que se van avaliar os progresos

destes estudantes.

Fixar o modo en que se vai compartir a información sobre cada alumno ou

alumna co resto de docentes que interveñen no seu itinerario de aprendizaxe;

especialmente, co titor.

154

k) ELEMENTOS TRANSVERSAIS

Como educadores temos a responsabilidade de formar a persoas que sexan

capaces de vivir e convivir no respecto, na liberdade e nos principios democráticos. É por

iso polo que os temas transversais deben formar parte de todas as actividades que

supoñen o proceso do ensino e deben traballarse de forma continua. Con este fin desde

este departamento fomentaremos a educación para:





A prevención de conflitos e a resolución pacífica dos mesmos, así como a non

violencia en todos os ámbitos persoal, familiar social e especialmente escolar







Avanzar no respecto entre todos os membros da comunidade educativa e na

mellora da convivencia escolar


Fomentar a creatividade, a autonomía, a iniciativa, o traballo en equipo, a

confianza nun mesmo e o sentido crítico

Avanzar na compresión lectora, expresión escrita, comunicación audiovisual

e no uso das TICs

Reforzar a autonomía e a autoestima, a interiorización das normas básicas de

saúde, hixiene, alimentación, coidado persoal, práctica de actividade física,

posibilidades e limitacións do seu propio corpo e valoración das condutas de

risco para a saúde (drogas, alcohol, tabaco, sedentarismo...)

155

l) ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

As actividades programadas para esta materia son as seguintes:

Visita ao edificio CACTUS da USC, co obxectivo de mostrar ao alumnado as

técnicas de análise e observación molecular, celular, etc que se usan no

campo das ciencias e as súas aplicacións prácticas.

Museo de Historia Natural da Universidade de Santiago de Compostela:

centro no que se realizan tarefas de investigación, educación formal e

divulgación científica. Conta, a partir de xuño do 2016, coa exposición

temporal: Historia do microscopio a través da coleccion “Camacho e Pallas” .

Nesta exposición, a parte da evolucón da microscopía, exhíbense por

primeira vez xuntas dúas pezas emblemáticas na historia da microscopía:

unha edición orixinal da obra “Micrographia: or some Physiological

Descriptions of Minute Bodies Made by Magnifying Glasses”, escrita por

Robert Hooke e publicada en 1665, e un microscopio construído por Antony

van Leeuwenhoek tamén no século XVII.



didáctico.

156

m) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN, MODIFICACIÓN E MELLORA

DA PROGRAMACIÓN

Escala


2.Adecuación da secuenciación e da temporalización das

unidades didácticas/temas/proxectos.












14.Adecuación do procedemento de acreditación de coñecementos previos[Só para 2º de bacharelato].













157


1º Bacharelato.

158


A materia de BIOLOXÍA e XEOLOXÍA de 1º Bachillerato contribue a completar,

ampliar e profundizar os coñecementos biolóxicos e xeolóxicos da etapa anterior, máis

básica e xeneralista como corresponde a unha etapa de ensinanza obrigatoria. O

alumnado a súa vez continua desenvolvendo destrezas intelectuais e procedimentais e

define un pouco máis en profundidade o seu espíritu crítico fronte a Ciencia e os seus

avances, completa o seu coñecemento e aplicación do razoamento científico axudándolle

na súa fase de abstracción e completando o coñecemento do seu propio corpo e do seu

entorno natural e as razóns polas cales debe manter a ambos na mellor condición

posible. Do mesmo modo contribue, tamén, a desenvolver coñecementos e habilidades

que permitan aos nosos alumnos e alumnas incorporarse a unha vida activa responsable

e desenvolver funcións sociais con habilidade e destreza.


características dos alumnos e alumnas e á realidade educativa do noso centro, o cal

atópase situado nun barrio da periferia de Pontevedra cun nivel socioeconómico medio-

baixo o que supón un alumnado moi diverso pero nos que unha alta porcentaxe presenta

carencias que repercuten negativamente no eido académico o que conclúe en moitos

casos de abandono educativo temperán. Por isto, e dado que esta materia está

enmarcada dentro da ensianza posobrigatoria, o número de alumnado que segue cos

estudos de bacharelato é moi pequeno, polo que unha das dificultades coa que nos

atopamos, sobre todo nas materias non comúns, é a falta do número mínimo de

alumnado, esixido por lei, para o establecemento dun grupo.

Durante este curso o alumnado de Bioloxía e Xeoloxía de 1º de Bacharelato o

compoñen 8 alumnos e alumnas, que non necisitan adaptacións educativas especiais,

polo que non se prevé dificultades que poidan impedir o cumprimento da presente

programación.

A docencia será impartida polo profesor Juan A. Villaverde Fontán

159

b) CONTRIBUCIÓN DA MATERIA PARA A ADQUISICIÓN DAS COMPETENCIAS CLAVE

No proxecto de Bioloxía e Xeoloxía para 1º de Bacharelato, tal e como suxire a lei,

potenciouse o desenvolvemento das competencias de comunicación lingüística,

competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía; ademais, para

alcanzar unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no

currículo, incluíronse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitirán ao

alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao

mesmo tempo. Para valorar estes, serán os estándares de aprendizaxe avaliables, como

elementos de maior concreción, observables e medibles, os que, ao poñerse en relación

coas competencias clave, permitan graduar o rendemento ou o desempeño alcanzado en

cada unha delas.

A materia Bioloxía e Xeoloxía utiliza unha terminoloxía formal que lles permitirá aos

alumnos incorporar esta linguaxe e os seus termos para utilizalos nos momentos

adecuados coa suficiente propiedade. Así mesmo, a comunicación dos resultados de

investigacións e outros traballos que realicen favorece o desenvolvemento da

competencia en comunicación lingüística. As lecturas e os debates que se levarán a

cabo en todos os temas da materia permitirán tamén a familiarización e o uso da

linguaxe científica.

A competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

son as competencias fundamentais da materia; para desenvolver esta competencia os

alumnos aplicarán estratexias para definir problemas, resolvelos, deseñar pequenas

investigacións, elaborar solucións, analizar resultados, etc. Estas competencias son, polo

tanto, as máis traballadas na materia.

A competencia dixital fomenta a capacidade de buscar, seleccionar e utilizar

información en medios dixitais, ademais de permitir que os alumnos se familiaricen cos

diferentes códigos, formatos e linguaxes nas que se presenta a información científica

(datos estatísticos, representacións gráficas, modelos xeométricos...). A utilización das

tecnoloxías da información e da comunicación na aprendizaxe das ciencias para

comunicarse, solicitar información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para

a obtención e o tratamento de datos, etc., é un recurso útil no campo da bioloxía e da

xeoloxía que contribúe a mostrar unha visión actualizada da actividade científica.

A adquisición da competencia para aprender a aprender fundaméntase nesta

materia no carácter instrumental de moitos dos coñecementos científicos. Ao mesmo

160

tempo, operar con modelos teóricos fomenta a imaxinación, a análise, os dotes de

observación, a iniciativa, a creatividade e o espírito crítico, o que favorece a aprendizaxe

autónoma.

Esta materia favorece o traballo en grupo para a resolución de actividades e o

traballo de laboratorio, fomentando o desenvolvemento de actitudes como a

cooperación, a solidariedade e o respecto cara ás opinións dos demais, o que contribúe á

adquisición das competencias sociais e cívicas. Así mesmo, o coñecemento científico

é unha parte fundamental da cultura cidadá que sensibiliza dos riscos da ciencia e da

tecnoloxía e permite formar unha opinión fundamentada en feitos e datos reais sobre os

problemas relacionados co avance científico e tecnolóxico.

O método científico esixe sentido de iniciativa e espírito emprendedor, xa que,

desde a formulación dunha hipótese ata a obtención de conclusións, faise necesaria a

elección de recursos, a planificación da metodoloxía, a resolución de problemas e a

revisión permanente de resultados. Isto fomenta a iniciativa persoal e a motivación por

un traballo organizado e con iniciativas propias.

A elaboración de modelos que representen aspectos da natureza, a observación e a

apreciación da beleza natural e da harmonía dunha paisaxe, etc., son exemplos

dalgunhas das habilidades plásticas que se empregan no traballo da Bioloxía e Xeoloxía

de 1º de Bacharelato, o que contribúe ao desenvolvemento da conciencia e

expresións culturais ao fomentar a sensibilidade e a capacidade estética dos alumnos.

161

c) OBXECTIVOS XERAIS

O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle

permitan:

a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do

Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.

b)Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma

responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

c)Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en

particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias

para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.

f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.

g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.

h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus

antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.

i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.

j) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o

respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego.

k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

l) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como

fontes de formación e enriquecemento cultural.

162

m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como

fontes de formación e enriquecemento cultural.

ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables.

o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.

p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

163



Bioloxía e Xeoloxía 1 º de Bacharelato.

Obxectivos Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Grao mínimo dos estándares Ava. Procedemento avaliación

Competencias clave

Bloque 1. Os seres vivos: composición e función

e

i

B1.1. Niveis de organización dos seres vivos.

B1.2. Características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.

B1.1. Especificar as características dos seres vivos.

BXB1.1.1. Describe as características dos seres vivos: funcións de nutrición, relación e reprodución.

Explica os tres conceptos que definen os seres vivos: nutrición, relación e reprodución.

Coñece os niveis de organización abióticos e bióticos.

1ª Proba específica

CCL

l B1.3. Concepto de bioelemento e biomolécula.

B1.4. Clasificación dos bioelementos e das biomoléculas.

B1.2. Distinguir bioelemento, oligoelemento e biomolécula.

BXB1.2.1. Identifica e clasifica os bioelementos e as biomoléculas presentes nos seres vivos.

Define bioelemento, oligoelemento e biomolécula.

Clasifica os bioelementos en primarios, secundarios e oligoelementos.

Explica a estrutura da auga.

Relaciona as propiedades fisicoquímicas da auga coas súas funcións biolóxicas.

Coñece as funcións biolóxicas dos sales minerais nos seres vivos.


CAA

CMCCT

l

d

B1.5. Estrutura, composición química e propiedades das biomoléculas.

B1.3. Diferenciar e clasificar os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas funcións biolóxicas na célula.

BXB1.3.1. Distingue as características fisicoquímicas e as propiedades das moléculas básicas que configuran a estrutura celular, e destaca a uniformidade molecular dos seres vivos.

Identifica aos glícidos, proteínas, ácidos nucleicos e lípidos como os compoñentes orgánicos básicos de todos os seres vivos.


CAA

CMCCT

d

i

B1.5. Estrutura, composición química e propiedades das biomoléculas.

B1.4. Diferenciar os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas.

BXB1.4.1. Identifica os monómeros constituíntes das macromoléculas orgánicas.

Coñece a composición e estrutura dun monosacárido, monómero dos polisacáridos..

Coñece a composición e estrutura dun aminoácido, monómero das proteinas.

Coñece a composición e estrutura dun nucleótido, monómero dos ácidos nucleicos.

Coñece a composición e estrutura dun ácido graxo.


Análise das produccións do alumnado

CAA

d

i

B1.6. Relación entre estrutura e funcións biolóxicas das biomoléculas.

B1.5. Recoñecer e identificar algunhas macromoléculas cuxa conformación estea directamente relacionada coa súa función.

BXB1.5.1. Asocia biomoléculas coa súa función biolóxica de acordo coa súa estrutura tridimensional.

Coñece a estrutura e a función dos principais polisacáridos

Coñece a estrutura e a función das proteínas.

Coñece a estrutura e a función do ADN e ARN.

Coñece a estrutura e a función dos triglicéridos,


Análise das produccións

CAA

CD

164



Competencias clave

fosfoglícéridos e do colesterol. do alumnado

Bloque 2. A organización celular

e

i

g

B2.1. A célula como unidade estrutural, funcional e xenética.

B2.2. Modelos de organización celular: célula procariota e eucariota; célula animal e célula vexetal.

B2.1. Describir a célula como unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos, e distinguir unha célula procariota dunha eucariota e unha célula animal dunha vexetal, analizando as súas semellanzas e as súas diferenzas.

BXB2.1.1. Interpreta a célula como unha unidade estrutural, funcional e xenética dos seres vivos.

Identifica a célula como a unidade básica de todo ser vivo.Identifica a membrana plasmática, o citoplasma e o material xenético, como os tres comoñentes básicos de toda célula.

Define metabolismo e explica a respiración celular e a fotosíntese.



Observación

CAA

CMCCT

BXB2.1.2. Perfila células procariotas e eucarióticas e nomea as súas estruturas.

Establece as diferenzas entre os distintos tipos de células. 1ª Proba específica

CAA

CMCCT

m

g

B2.3. Estrutura e función dos orgánulos celulares.

B2.4. Planificación e realización de prácticas de laboratorio. Observación microscópica de células eucariotas animais e vexetais.

B2.2. Identificar os orgánulos celulares, e describir a súa estrutura e a súa función.

BXB2.2.1. Representa esquematicamente os orgánulos celulares e asocia cada orgánulo coa súa función ou coas súas funcións.

Relaciona nunha representación esquemática, orgánulos celulares e as súas funcións.



CD

CMCCT

BXB2.2.2. Recoñece e nomea células animais e vexetais mediante microfotografías ou preparacións microscópicas.

Diferencia células animais e vexetais ao observalas en microfotografía ou preparación microscópica.



CAA

CD

e

i

B2.5. Ciclo celular. División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

B2.3. Recoñecer e identificar as fases da mitose e da meiose, e argumentar a súa importancia biolóxica.

BXB2.3.1. Describe os acontecementos fundamentais en cada fase da mitose e da meiose.

Indica as fases da mitose e meiose e explica e evolución do material xenético en cada unha delas.


CCL

d

l

B2.5. Ciclo celular. División celular: mitose e meiose. Importancia na evolución dos seres vivos.

B2.4. Establecer as analoxías e as diferenzas principais entre os procesos de división celular mitótica e meiótica.

BXB2.4.1. Selecciona as principais analoxías e diferenzas entre a mitose e a meiose.

Explica a finalidade da mitose.

Explica a finalidade da meiose.


CMCCT

CD

Bloque 3. Histoloxía

i

g

B3.1. Concepto de tecido, órgano, aparello e sistema.

B3.1. Diferenciar os niveis de organización celular e interpretar como se chega ao nivel tisular.

BXB3.1.1. Identifica os niveis de organización celular e determina as súas vantaxes para os seres pluricelulares.

Distingue as distintas formas de organización pluricelular 1ª Análise das produccións do alumnado

CAA

165



Competencias clave

Observación

i

l

B3.2. Principais tecidos animais: estrutura e función.

B3.3. Principais tecidos vexetais: estrutura e función.

B3.2. Recoñecer e indicar a estrutura e a composición dos tecidos animais e vexetais, en relación coas súas funcións.

BXB3.2.1. Relaciona tecidos animais e/ou vexetais coas súas células características, asociando a cada unha a súa función.

Identifica os distintos tecidos vexetais e a súas funcións.

Identifica os distintos tecidos animais, as súas funcións e as súas células características.



CMCCT

g

m

B3.4. Observacións microscópicas de tecidos animais e vexetais.

B3.3. Asociar imaxes microscópicas ao tecido ao que pertencen.

BXB3.3.1. Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen.

Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen



CAA

CD

Bloque 4. A biodiversidade

d

l

p

B4.1. Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos.

B4.1. Coñecer e indicar os grandes grupos taxonómicos de seres vivos.

BXB4.1.1. Identifica os grandes grupos taxonómicos dos seres vivos.

Cita o nome dos grandes grupos taxonómicos dos seres vivos.Indica os grupos taxonómicos aos que pertence o Homo sapiens.


CMCCT

b

d

p

B4.1. Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos taxonómicos.

B4.2. Interpretar os sistemas de clasificación e nomenclatura dos seres vivos.

BXB4.2.1. Coñece e utiliza claves dicotómicas ou outros medios para a identificación e clasificación de especies de animais e plantas.

Usa unha clave dicotómica. 2ª Análise das produccións do alumnado

Observación

CAA

CSIEE

BXB4.2.2. Manexa e traballa cos sistemas de clasificación e a nomenclatura dos seres vivos.

Sinala os sistemas de clasificación que se poden utilizar para agrupar os seres vivos.

Explica os conceptos de, especie e sistema binomial de nomenclatura.


CAA

CSC

CSIEE

e

a

B4.2. Concepto de biodiversidade. Índices de biodiversidade.

B4.3. Definir o concepto de biodiversidade e coñecer e identificar os principais índices de cálculo de diversidade biolóxica.

BXB4. 3.1. Coñece o concepto de biodiversidade e relaciónao coa variedade e a abundancia de especies.

Define biodiversidade 1ª Proba específica

CCEC

BXB4.3.2. Resolve problemas de cálculo de índices de diversidade.

Coñece que é o índice de diversidade. 1ª Proba específica

CAA

CMCCT

BXB4.3.3. Aprecia o reino vexetal como desencadeante da biodiversidade.

Aprecia o reino vexetal como desencadeante da biodiversidade

2ª Observación CAA

CSC

166



Competencias clave

l

h

B4.3. Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos.

B4.4. Coñecer e indicar as características dos tres dominios e os cinco reinos en que se clasifican os seres vivos.

BXB4.4.1. Recoñece os tres dominios e os cinco reinos en que agrupan os seres vivos.

Recoñece os tres dominios e os cinco reinos en que agrupan os seres vivos.


CAA

CMCCT

BXB4.4.2. Enumera as características de cada un dos dominios e dos reinos en que se clasifican os seres vivos.

Indica as características máis importantes do reino moneras, protoctistas, fungos, plantas e animal, e os principais grupos que se diferencian neles.


CCL

h

i

p

B4.4. Grandes zonas bioxeográficas.

B4.5. Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas galegos.

B4.5. Situar as grandes zonas bioxeográficas e os principais biomas.

BXB4.5.1. Identifica os grandes biomas e sitúa sobre o mapa as principais zonas bioxeográficas.

Define bioma e sitúa sobre un mapa os principais biomas terrestres.

1ª Análise das produccións do alumnado

CMCCT

CCEC

BXB4.5.2. Diferencia os principais biomas e ecosistemas terrestres e mariños.

Identifica as características dos principais ecosistemas marinos.


CAA

CD

h

i

p



B4.6. Relaciona as zonas bioxeográficas coas principais variables climáticas.

BXB4.6.1. Recoñece e explica a influencia do clima na distribución de biomas, ecosistemas e especies.

Recoñece o clima como a principal causa da distribución dos seres vivos.


CCL

CSC

BXB4.6.2. Identifica as principais variables climáticas que inflúen na distribución dos grandes biomas.

Indica os factores climáticos que máis influen na distribución dos seres vivos.


CMCCT

l

p



B4.7. Interpretar mapas bioxeográficos e determinar as formacións vexetais correspondentes.

BXB4.7.1. Interpreta mapas bioxeográficos e de vexetación.

Interpreta mapas bioxeográficos e de vexetación. 1ª Análise das produccións do alumnado

CD

CMCCT

BXB4.7.2. Asocia e relaciona as principais formacións vexetais cos biomas correspondentes.

Cita as principais especies vexetais de cada bioma 1ª Proba específica

CAA

d B4.6. Factores xeolóxicos e biolóxicos que inflúen na distribución dos seres vivos.

B4.8. Valorar a importancia da latitude, a altitude e outros factores xeográficos na distribución das especies.

BXB4.8.1. Relaciona a latitude, a altitude, a continentalidade, a insularidade e as barreiras oroxénicas e mariñas coa distribución das especies.

Cita cinco causas da distribución das especies polo planeta.


CMCCT

CD

l B4.7. A evolución como fonte de biodiversidade. Proceso de especiación.

B4.9. Relacionar a biodiversidade co proceso evolutivo.

BXB4.9.1. Relaciona a biodiversidade co proceso de formación de especies mediante cambios evolutivos.

Define evolución e cita dous autores evolucionistas. 1ª Proba específica

CAA

CSC

167



Competencias clave

BXB4.9.2. Identifica o proceso de selección natural e a variabilidade individual como factores clave no aumento de biodiversidade.

Indica os principios mediante os cales actúa a selección natural.


CMCCT

e B4.7.A evolución como fonte de biodiversidade. Proceso de especiación.

B4.10. Describir o proceso de especiación e enumerar os factores que o condicionan.

BXB4.10.1. Enumera as fases da especiación. Enumera as fases da especiación. 1ª Proba específica

CCL

BXB4.10.2. Identifica os factores que favorecen a especiación.

Ciita algún mecanismo que favoreza ou induza a aparición de novas especies.


CAA

CMCCT

h

l

p

B4.8. Ecosistemas da Península Ibérica. Ecosistemas de Galicia.

B4.11. Recoñecer e indicar a importancia bioxeográfica da Península Ibérica no mantemento da biodiversidade e a aportación de Galicia á biodiversidade.

BXB4.11.1. Sitúa a Península Ibérica e recoñece a súa situación entre dúas áreas bioxeográficas diferentes.

Explica a aportación de Galiza á biodiversidade da península Ibérica.


CSIEE

CD

BXB4.11.2. Recoñece a importancia da Península Ibérica como mosaico de ecosistemas.

Recoñece a Península Ibérica como zona de alta biodiversidade.


CSC

CCEC

BXB4.11.3. Enumera os principais ecosistemas da Península Ibérica e de Galicia, e as súas especies máis representativas.

Enumera os principais ecosistemas terrestres españois (alta montaña, clima oceánico, clima mediterráneo, illas Canarias) e indica as especies representativas.

Enumera os principais ecosistemas acuáticos españois (bosques de ribeira, zonas húmidas e litoral) e indica as especies representativas.


CAA

CCEC

i

l

p

B4.9. Importancia ecolóxica das illas e a súa relación coa biodiversidade.

B4.12. Coñecer e indicar a importancia das illas como lugares que contribúen á biodiversidade e á evolución das especies.

BXB4.12.1. Enumera os factores que favorecen a especiación nas illas.

Enumera tres factores que favorecen a especiación nas illas.


CAA

CMCCT

BXB4.12.2. Recoñece a importancia das illas no mantemento da biodiversidade.

Recoñece a importancia das illas no mantemento da biodiversidade.


CCEC

e

g

p

B4.10. Concepto de endemismo. Principais endemismos da Península Ibérica e de Galicia.

B4.13. Definir o concepto de endemismo, e coñecer e identificar os principais endemismos da flora e da fauna españolas e galegas.

BXB4.13.1. Define o concepto de endemismo ou especie endémica.

Define endemismo 1ª Proba específica

CMCCT

BXB4.13.2. Identifica os principais endemismos de plantas e animais en España e en Galicia.

Pon tres exemplos de plantas e tres de animais endémicos de Galicia ou de España.


CCEC

168



Competencias clave

l

b

h

ñ

B4.11. Importancia biolóxica da biodiversidade.

B4.14. Coñecer e relacionar as aplicacións da biodiversidade en campos como a saúde, a medicina, a alimentación e a industria.

BXB4.14.1. Enumera as vantaxes que se derivan do mantemento da biodiversidade para o ser humano.

Cita cinco vantaxes do mantemento da biodiversidade para o ser humano.


CAA

CSC

a

b

h

B4.12. Causas da perda de biodiversidade.

B4.15. Coñecer e indicar as principais causas de perda de biodiversidade, así como as ameazas máis importantes para a extinción de especies.

BXB4.15.1. Enumera as principais causas de perda de biodiversidade.

Cita cinco causas da perda de biodiversidade. 1ª Proba específica

CMCCT

CSC

BXB4.15.2. Coñece e explica as principais ameazas que penden sobre as especies e que fomentan a súa extinción.

Coñece as cinco principais ameazas que penden sobre as especies e que fomentan a súa extinción.


CSC

a

h

B4.13. O factor antrópico na conservación da biodiversidade.

B4.16. Enumerar as principais causas de orixe antrópica que alteran a biodiversidade.

BXB4.16.1. Enumera as principais causas de perda de biodiversidade derivadas das actividades humanas.

Cita cinco causas da perda de biodiversidade debidas a actividades humanas.


CAA

CSC

BXB4.16.2. Indica as principais medidas que reducen a perda de biodiversidade.

Cita cinco medidas que reducen a pperda de biodiversidade.


CSIEE

a

c

p

B4.13. O factor antrópico na conservación da biodiversidade.

B4.17. Comprender e diferenciar os inconvenientes producidos polo tráfico de especies exóticas e pola liberación no medio de especies alóctonas ou invasoras.

BXB4.17.1. Coñece e explica os principais efectos derivados da introdución de especies alóctonas nos ecosistemas.

Cita tres casos de especies aloctonas chegadas a Galicia ou España e as súas consecuencias.


CMCCT

e

p

B4.14. Estudo dun ecosistema. Cómputo da biodiversidade.

B4.18. Describir as principais especies e valorar a biodiversidade dun ecosistema próximo.

BXB4.18.1. Deseña experiencias para o estudo de ecosistemas e a valoración da súa biodiversidade.

Fai unha valoración da biodiversidade dalgún dos ecosistemas visitados, nas saídas medioambientais feitas, dende que esta no instituto.


CCEC

CSIEE

CD

Bloque 5. As plantas: funcións e adaptacións ao medio

e

l

B5.1. Absorción da auga e os sales minerais nos vexetais.

B5.1. Describir como se realiza a absorción da auga e os sales minerais.

BXB5.1.1. Describe a absorción da auga e os sales minerais.

Describe a absorción da auga e os sales minerais. 2ª Proba específica

CAA

CMCCT

i

l

B5.2. Funcións de nutrición nas plantas. Proceso de

B5.2. Coñecer e identificar a composición do zume bruto e os

BXB5.2.1. Coñece e explica a composición do zume bruto e os seus mecanismos

Coñece a composición básica do zume bruto.

Explica o mecanismo de Tensión-Cohesión. Explica a


CMCCT

CCL

169



Competencias clave

obtención e transporte dos nutrientes.

seus mecanismos de transporte. de transporte. Presión radicular.

e B5.3. Procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.

B5.3. Explicar os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.

BXB5.3.1. Describe os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.

Explica o mecanismo de transpiración. 2ª Proba específica

CMCCT

CCL

l B5.4. Transporte do zume elaborado.

B5.4. Coñecer e identificar a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte.

BXB5.4.1. Explica a composición do zume elaborado e os seus mecanismos de transporte.

Coñece a composición básica do zume elaborado.

Explica a hipótese do fluxo de presión.


CAA

CMCCT

l B5.5. Fotosíntese. B5.5. Comprender e diferenciar as fases da fotosíntese e os factores que afectan o proceso.

BXB5.5.1. Detalla os principais feitos que acontecen durante cada fase da fotosíntese e asocia, a nivel de orgánulo, onde se producen.

Indica que se obtén na fase lumínica da fotosíntese.

Indica que se obtén na fase escura da fotosíntese.


CAA

CMCCT

i

l

B5.6. Importancia biolóxica da fotosíntese.

B5.6. Salientar a importancia biolóxica da fotosíntese.

BXB5.6.1. Argumenta e precisa a importancia da fotosíntese como proceso de biosíntese, imprescindible para o mantemento da vida na Terra.

Identifica a importancia da fotosintese como o principal proceso de obtención de materia orgánica

2º Proba específica

CCL

CSC

e B5.7. A excreción en vexetais. Tecidos secretores.

B5.7. Explicar a función de excreción en vexetais e as substancias producidas polos tecidos secretores.

BXB5.7.1. Recoñece algún exemplo de excreción en vexetais.

Recoñece algún exemplo de excreción en vexetais. 2 Proba específica

CMCCT

BXB5.7.2. Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen.

Identificar tubos lacticíferos (latex), condutos resiníferos (resina) e células glandulares (nectarios e pelos urticantes)

2 Proba específica

CAA

e

g

B5.8. Funcións de relación nas plantas. Tropismos e nastias.

B5.8. Describir tropismos e nastias, e ilustralos con exemplos.

BXB5.8.1. Describe e coñece exemplos de tropismos e nastias.

Indica un exemplo de cada tipo de tropismo e nastia. 2 Proba específica

CMCCT

e

l

B5.9. Hormonas vexetais: tipos e funcións.

B5.9. Definir o proceso de regulación nas plantas mediante hormonas vexetais.

BXB5.9.1. Valora o proceso de regulación das hormonas vexetais.

Identifica que as plantas posúen regulación hormonal. 2 Proba específica

CAA

i

l

B5.9. Hormonas vexetais: tipos e funcións.

B5.10. Coñecer e relacionar os tipos de fitohormonas coas súas funcións.

BXB5.10.1. Relaciona as fitohormonas coas súas funcións.

Explica a regulación hormonal do crecemento das plantas cara a luz.

2 Proba específica

CAA

l B5.10. Efectos da luz e a B5.11. Comprender e diferenciar os BXB5.11.1. Argumenta os efectos da Indica os efectos da temperatura e a luz na fotosíntese. 2 Proba CCL

170



Competencias clave

i temperatura sobre o desenvolvemento das plantas.

efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas.

temperatura e a luz no desenvolvemento das plantas.

específica

d

l

B5.11. Funcións de reprodución en vexetais: tipos de reprodución.

B5.12. Entender os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas.

BXB5.12.1. Distingue os mecanismos de reprodución asexual e a reprodución sexual nas plantas.

Cita os tipos de reprodución asexual nas plantas e as súas vantaxes e inconvenientes.

Cita as vantaxes e inconvenientes da reprodución sexual.

2 Proba específica

CAA

CMCCT

l

i

B5.12. Ciclos biolóxicos dos principais grupos de plantas.

B5.13. Diferenciar os ciclos biolóxicos de briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características.

BXB5.13.1. Diferencia os ciclos biolóxicos e briofitas, pteridofitas e espermafitas, e as súas fases e estruturas características.

Indica os ciclos reprodutores de briofitas, pteridofitas e espermafitas.

2 Proba específica

CMCCT

BXB5.13.2. Interpreta esquemas, debuxos, gráficas e ciclos biolóxicos dos grupos de plantas.

Interpretar esquemas dos ciclos reprodutores de briofitas, pteridofitas e espermafitas.

2 Análise das produccións do alumnado

CAA

CMCCT

l

i

B5.13. Semente e froito.

B5.14. Polinización e fecundación nas espermafitas.

B5.14. Entender os procesos de polinización e de dobre fecundación nas espermafitas. Formación da semente e o froito.

BXB5.14.1. Explica os procesos de polinización e de fecundación nas espermafitas e diferencia a orixe e as partes da semente e do froito.

Define polinización. semente e froito. 2 Proba específica

CMCCT

CCL

d

l

B5.15. Propagación dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

B5.15. Coñecer e indicar os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

BXB5.15.1. Distingue os mecanismos de diseminación das sementes e os tipos de xerminación.

Define diseminación da semente e xeminación. 2 Proba específica

CMCCT

i

l

B5.15. Propagación dos froitos e diseminación das sementes. Proceso da xerminación.

B5.16. Coñecer e relacionar as formas de propagación dos froitos.

BXB5.16.1. Identifica os mecanismos de propagación dos froitos.

Pon tres exemplos de mecanismos de propagación dos froitos.

2 Proba específica

CMCCT

CAA

i

l

B5.16. Adaptacións dos vexetais ao medio.

B5.17. Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos vexetais aos medios en que habitan.

BXB5.17.1. Relaciona as adaptacións dos vexetais co medio en que se desenvolven.

Pon catro exemplos de adaptcións dun vexetal ao seu medio.

2 Proba específica

CAA

m

g

B5.17. Aplicacións e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía vexetal.

B5.18. Deseñar e realizar experiencias en que se probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais.

BXB5.18.1. Realiza experiencias que demostren a intervención de determinados factores no funcionamento das plantas.

Diseña unha experiencia para xustificar a subida do zume bruto.

2 Proba específica

CSIEE

CMCCT

Bloque 6. Os animais: Funcións e adaptacións ao medio

171



Competencias clave

l B6.1. Funcións de nutrición nos animais.

B6.1. Comprender e discriminar os conceptos de nutrición heterótrofa e de alimentación.

BXB6.1.1. Argumenta as diferenzas máis significativas entre os conceptos de nutrición e alimentación.

Define nutrición e alimentación. 2 Proba específica

CAA

CCL

BXB6.1.2. Coñece as características da nutrición heterótrofa e distingue os tipos principais.

Define nutición heterótrofa e menciona os seus tipos. 2 Proba específica

CAA

CMCCT

i B6.2. Estrutura e función dos aparellos dixestivos e as súas glándulas.

B6.2. Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos invertebrados.

BXB6.2.1. Recoñece e diferencia os aparellos dixestivos dos invertebrados.

Identifica as diferencias evolutivas entre os aparellos dixestivos dos invertebrados.

2 Proba específica

CMCCT

i B6.2. Estrutura e función dos aparellos dixestivos e as súas glándulas.

B6.3. Distinguir os modelos de aparellos dixestivos dos vertebrados.

BXB6.3.1. Recoñece e diferencia os aparellos dixestivos dos vertebrados.

Identifica as diferencias evolutivas entre os aparellos dixestivos dos vertebrados.

2 Proba específica

CMCCT

l

ñ

B6.2. Estrutura e función dos aparellos dixestivos e as súas glándulas.

B6.4. Diferenciar a estrutura e a función dos órganos do aparello dixestivo e as súas glándulas.

BXB6.4.1. Relaciona cada órgano do aparello dixestivo coa súa función.

Representa esquemáticamente os órganos do aparato dixestivo e as súas funcións.

2 Análise das produccións do alumnado

CAA

BXB6.4.2. Describe a absorción no intestino. Describe a absorción no intestino. 2 Proba específica

CCL

l B6.3. Aparellos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais. Linfa.

B6. 5. Coñecer e relacionar a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osíxeno.

BXB6.5.1. Recoñece e explica a existencia de pigmentos respiratorios nos animais.

Identifica a hemoglobina como pigmento respiratorio e explica a súa función.

2 Proba específica

CAA

CCL

CMCCT

l

e

B6.3. Aparellos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais. Linfa.

B6.6. Comprender e describir os conceptos de circulación aberta e pechada, circulación simple e dobre, incompleta ou completa.

BXB6.6.1. Relaciona circulación aberta e pechada cos animais que a presentan e explica as súas vantaxes e os seus inconvenientes

Indica os grupos de animais que presentan circulación aberta e aqueles que a presentan cerrada.

2 Proba específica

CAA

BXB6.6.2. Asocia representacións sinxelas do aparello circulatorio co tipo de circulación (simple, dobre, incompleta ou completa).

Identifica, observando representacións esquemáticas, os tipos de aparatos circulatorios dos animais.

2 Proba específica


CD

CMCCT

172



Competencias clave

l B6.3. Aparellos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais. Linfa.

B6.7. Coñecer e relacionar a composición e a función da linfa.

BXB6.7.1. Indica a composición da linfa e identifica as súas principais funcións.

Indica as principais funcións da linfa. 2 Proba específica

CMCCT

i B6.4. Transporte de gases e respiración. Tipos de aparellos respiratorios. Respiración celular.

B6.8. Distinguir respiración celular de respiración (ventilación e intercambio gasoso).

BXB6.8.1. Diferencia respiración celular e respiración, e explica o significado biolóxico de respiración celular.

Explica a importancia biolóxicada da respiración celular. 2 Proba específica

CAA

CMCCT

l

e

B6.5. Transporte de gases e a respiración. Tipos de aparellos respiratorios. Respiración celular.

B6.9. Coñecer e indicar os tipos de aparellos respiratorios en invertebrados e vertebrados.

BXB6.9.1. Asocia os aparellos respiratorios cos grupos aos que pertencen, e recoñéceos en representacións esquemáticas.

Identifica, observando representacións esquemáticas, os tipos de aparatos respiratorios dos animais.

2 Proba específica


CD

e B6.5. Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción.

B6.10. Definir o concepto de excreción e relacionalo cos obxectivos que persegue.

BXB6.10.1. Define e explica o proceso da excreción.

Define excreción 2 Proba específica

CCL

e

l

B6.5. Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción.

B6.11. Enumerar os principais produtos de excreción e sinalar as diferenzas apreciables nos grupos de animais en relación con estes produtos.

BXB6.11.1. Enumera os principais produtos de excreción e clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.

Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.

2 Proba específica

CAA

CMCCT

e B6.5. Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción.

B6.12. Describir os principais tipos órganos e aparellos excretores nos distintos grupos de animais.

BXB6.12.1. Describe os principais aparellos excretores dos animais e recoñece as súas principais estruturas a partir de representación esquemáticas.

Identifica, observando representacións esquemáticas, as principais estruturas excretoras dos animais.

2 Proba específica


CMCCT

d B6.5. Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción.

B6.13. Estudar a estrutura das nefronas e o proceso de formación dos ouriños.

BXB6.13.1. Localiza e identifica as rexións dunha nefrona.

Localiza nunha representación esquemática as rexións dunha nefrona.

2 Proba específica

CAA

CMCCT

BXB6.13.2. Explica o proceso de formación dos ouriños.

Explica o proceso de formación dos ouriños. 2 Proba específica

CMCCT

173



Competencias clave

l B6.5. Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e vertebrados. Produtos da excreción.

B6.14. Coñecer e relacionar mecanismos específicos ou singulares de excreción en vertebrados.

BXB6.14.1. Identifica os mecanismos específicos ou singulares de excreción dos vertebrados.

Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.

2 Proba específica

CMCCT

l

e

B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

B6.15. Comprender e describir o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais.

BXB6.15.1. Integra a coordinación nerviosa e hormonal, relacionando ambas as dúas funcións.

Define coordinación nerviosa e hormonal. 2 Proba específica

CAA

i B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

B6.16. Coñecer e identificar os principais compoñentes do sistema nervioso e o seu funcionamento.

BXB6.16.1. Define estímulo, receptor, transmisor, efector.

Define estímulo, receptor, transmisor, efector. 2 Proba específica

CCL

BXB6.16.2. Identifica distintos tipos de receptores sensoriais e nervios.

Identifica distintos tipos de receptores sensoriais 2 Proba específica

CAA

CMCCT

e B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

B6.17. Explicar o mecanismo de transmisión do impulso nervioso.

BXB6.17.1. Explica a transmisión do impulso nervioso na neurona e entre neuronas.

Explica a transmisión do impulso nervioso na neurona e entre neuronas.

2 Proba específica

CCL


B6.18. Identificar os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados.

BXB6.18.1. Distingue os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados.

Identifica, observando representacións esquemáticas, os principais tipos de sistemas nerviosos en invertebrados.

2 Proba específica


CAA

CMCCT

l B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores. Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.

B6.19. Diferenciar o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados.

BXB6.19.1. Identifica os principais sistemas nerviosos de vertebrados.

Identifica, observando representacións esquemáticas, os principais tipos de sistemas nerviosos en vertebrados.

2 Proba específica


CMCCT

e

l


B6.20. Describir os compoñentes e as funcións do sistema nervioso tanto desde o punto de vista anatómico (SNC e SNP) como desde o

BXB6.20.1. Describe o sistema nervioso central e periférico dos vertebrados, e diferencia as funcións do sistema nervioso somático e o autónomo.

Describe e indica as funcións do sistema nervioso central e periférico dos vertebrados.

2 Proba específica

CMCCT

174



Competencias clave

funcional (somático e autónomo).

e

l


B6.21. Describir os compoñentes do sistema endócrino e a súa relación co sistema nervioso.

BXB6.21.1. Establece a relación entre o sistema endócrino e o sistema nervioso.

Identifica o eixo Hipotálamo - Hipófise como o principal punto de relación entre sistema nervioso e endócrino.

2 Proba específica

CAA

CSIEE


B6.22. Enumerar as glándulas endócrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcións destas.

BXB6.22.1. Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.

Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.

2 Proba específica

CCL

CMCCT

BXB6.22.2. Discrimina a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo humano.

Explica a regulación hormonal da concentración de glicosa en sangue.

2 Proba específica

CAA

CMCCT

BXB6.22.3. Relaciona cada glándula endócrina coa hormona ou as hormonas máis importantes que segrega, e explica a súa función de control.

Relaciona cada glándula endócrina coa hormona máis importantes que segrega, e explica a súa función.

2 Proba específica

CMCCT

i

l


B6.23. Coñecer e identificar as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados.

BXB6.23.1. Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa súa función de control.

Relaciona as hormonas da muda en invertebrados coa súa función de control.

2 Proba específica

CAA

BXB6.23.2. Identifica o concepto de homeostase e a súa relación co sistema nervioso e endócrino.

Define homeostase. 2 Proba específica

CMCCT

e B6.7. Reprodución nos animais. Tipos de reprodución. Vantaxes e inconvenientes.

B6.24. Definir o concepto de reprodución e diferenciar entre reprodución sexual e asexual. Tipos. Vantaxes e inconvenientes.

BXB6.24.1. Describe as diferenzas entre reprodución asexual e sexual, e argumenta as vantaxes e os inconvenientes de cada unha.

Cita dúas vantaxes e dous inconvenientes da reprodución asexual e sexual

3 Proba específica

CCL

CMCCT

BXB6.24.2. Identifica tipos de reprodución asexual en organismos unicelulares e pluricelulares.

Identifica tres tipos de reprodución asexual 3 Proba específica

CMCCT

BXB6.24.3. Distingue os tipos de reprodución sexual.

Define reprodución sexual 3 Proba específica

CAA

175



Competencias clave

e B6.8. Gametoxénese.

B6.25. Describir os procesos da gametoxénese.

BXB6.25.1. Distingue e compara o proceso de espermatoxénese e ovoxénese.

Identifica, observando representacións esquemáticas,os procesos de espermatoxénese e ovoxénese

3 Proba específica

CAA

l B6.9. Fecundación e desenvolvemento embrionario.

B6.26. Coñecer e relacionar os tipos de fecundación en animais e as súas etapas.

BXB6.26.1. Diferencia os tipos de fecundación en animais e as súas etapas.

Diferencia entre fecundación externa e interna. 3 Proba específica

CMCCT

e B6.9. Fecundación e desenvolvemento embrionario.

B6.27. Describir as fases do desenvolvemento embrionario.

BXB6.27.1. Identifica as fases do desenvolvemento embrionario e os acontecementos característicos de cada unha.

Identifica, observando representacións esquemáticas,as fases do desenvolvemento embrionario.

3 Proba específica

CAA

CMCCT

BXB6.27.2. Relaciona os tipos de ovo cos procesos de segmentación e gastrulación durante o desenvolvemento embrionario.

Identifica, observando representacións esquemáticas,os procesos de segmentación e gastrulación durante o desenvolvemento embrionario

3 Proba específica

CMCCT

d B6.10. Ciclos biolóxicos máis característicos dos animais.

B6. 28. Analizar os ciclos biolóxicos dos animais.

BXB6.28.1. Identifica as fases dos ciclos biolóxicos dos animais.

Identifica as fases dos ciclos biolóxicos dos animais. 3 Proba específica

CAA

l

i

B6.11. Adaptacións dos animais ao medio.

B6.29. Recoñecer e relacionar as adaptacións máis características dos animais aos medios en que habitan.

BXB6.29.1. Identifica as adaptacións animais aos medios aéreos.

Cita tres adaptacións dos animais aos medios aéreos. 3 Proba específica

CAA

BXB6.29.2. Identifica as adaptacións animais aos medios acuáticos.

Cita tres adaptacións dos animais aos medios acuáticos. 3 Proba específica

CAA

BXB6.29.3. Identifica as adaptacións animais aos medios terrestres.

Cita tres adaptacións dos animais aos medios terrestres. 3 Proba específica

CAA

m

g

B6.12. Aplicacións e experiencias prácticas de anatomía e fisioloxía animal.

B6.30. Realizar experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

BXB6.30.1. Describe e realiza experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

Describe e realiza experiencias de fisioloxía e anatomía animal.

3 Observación

Análise das producións do alumnado

CSIEE

Bloque 7. Estrutura e composición da Terra

176



Competencias clave

i

l

B7.1. Análise e interpretación dos métodos de estudo da Terra.

B7.1. Interpretar os métodos de estudo da Terra e identificar as súas achegas e as súas limitacións.

BXB7.1.1. Caracteriza os métodos de estudo da Terra sobre a base dos procedementos que utiliza e as súas achegas e limitacións.

Cita os métodos de estudo da Terra.

Explica o método sísmico indicando as súas achegas.

3 Proba específica

CMCCT

CD

d

l

B7.2. Estrutura do interior terrestre: capas que se diferencian en función da súa composición e da súa mecánica.

B7.2. Identificar as capas que conforman o interior do planeta de acordo coa súa composición, diferencialas das que se establecen en función da súa mecánica, e marcar as descontinuidades e as zonas de transición.

BXB7.2.1. Resume a estrutura e composición do interior terrestre, distinguindo as súas capas en función da súa composición e da súa mecánica, así como as descontinuidades e as zonas de transición entre elas.

Indica mediante unha representación esquemática as capas do modelo xeoquímico e do modelo xeodinámico da Terra

3 Análise das producións do alumnado

CCL

BXB7.2.2. Sitúa en mapas e esquemas as capas da Terra, e identifica as descontinuidades que permiten diferencialas.

Define descontinuidade e cita o nome das principais indicando que capas separan.

3 Proba específica

CMCCT

CD

BXB7.2.3. Analiza o modelo xeoquímico e xeodinámico da Terra e contrasta o que achega cada un deles ao coñecemento da estrutura da Terra.

Indica cal é a base de estudo no modelo xeoquímico.

Indica cal é a base de estudo no modelo xeodinámico.

3 Proba específica

CCEC

e B7.3. Dinámica litosférica.

B7.3. Precisar os procesos que condicionan a estrutura actual terrestre.

BXB7.3.1. Detalla e enumera procesos que deron lugar á estrutura actual do planeta.

Enumera os procesos que deron lugar á estrutura actual do planeta

3 Proba específica

CAA

CCL

l B7.4. Evolución das teorías desde a deriva continental ata a tectónica de placas.

B7.4. Comprender e diferenciar a teoría da deriva continental de Wegener e a súa relevancia para o desenvolvemento da teoría da tectónica de placas.

BXB7.4.1. Indica as achegas máis relevantes da deriva continental, para o desenvolvemento da teoría da Tectónica de placas.

Enumera os puntos básicos da teoría da Deriva Continental que son correctos.

3 Proba específica

CCEC

b B7.4. Evolución das teorías desde a deriva continental ata a tectónica de placas.

B7.5. Clasificar os bordos de placas litosféricas e sinalar os procesos que acontecen entre eles.

BXB7.5.1. Identifica os tipos de bordos de placas e explica os fenómenos asociados a eles.

Identifica os tipos de bordos de placas e explica os fenómenos asociados a eles.

3 Proba específica

CD

CMCCT

g B7.5. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso planeta.

B7.6. Aplicar os avances das novas tecnoloxías na investigación xeolóxica.

BXB7.6.1. Distingue métodos desenvolvidos grazas ás novas tecnoloxías, asociándoos coa investigación dun fenómeno natural.

Explica o procedemento do uso das ondas sísmica no estudo das capas internas da Terra.

3 Proba específica

CD

CMCCT

b

p

B7.6. Minerais e rochas: conceptos.

B7.7. Seleccionar e identificar os minerais e os tipos de rochas máis

BXB7.7.1. Identifica as aplicacións de interese social ou industrial de determinados tipos de

Identifica os minerais e as rochas máis comúns en España e indica a súa utilidade.

3 Proba específica

CAA

CSC

177



Competencias clave

Clasificación xenética das rochas.

B7.7. Observación de coleccións de minerais e rochas.

B7.8. Recoñecemento e identificación de minerais e rochas frecuentes en Galicia.

frecuentes, nomeadamente os utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacións de interese social ou industrial.

minerais e rochas.

Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos

i

l

B8.1. Magmatismo. Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

B8.1. Relacionar o magmatismo e a tectónica de placas.

BXB8.1.1. Explica a relación entre o magmatismo e a tectónica de placas, e coñece as estruturas resultantes da localización dos magmas en profundidade e en superficie.

Identifica a orixe tectónica do magma.

Cita as estruturas resultantes da localización dos magmas en profundidade e en superficie.

3 Proba específica

CMCCT

l B8.1. Magmatismo. Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

B8.2. Categorizar os tipos de magmas sobre a base da súa composición e distinguir os factores que inflúen no magmatismo.

BXB8.2.1. Discrimina os factores que determinan os tipos de magmas, e clasifícaos atendendo a súa composición.

Clasifíca os magmas atendendo a súa composición 3 Proba específica

CAA

i

l

B8.1. Magmatismo. Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

B8.3. Recoñecer e relacionar a utilidade das rochas magmáticas analizando as súas características, os seus tipos e as súas utilidades.

BXB8.3.1. Diferencia os tipos de rochas magmáticas, identifica as máis frecuentes, con axuda de claves, e relaciona a súa textura co seu proceso de formación.

Relaciona, dos principais tipos de rochas magmáticas, a súa textura co seu proceso de formación.

3 Proba específica

CAA

l B8.1. Magmatismo. Clasificación das rochas magmáticas. Rochas magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de placas.

B8.4. Establecer as diferenzas de actividade volcánica, asociándoas ao tipo de magma.

BXB8.4.1. Relaciona os tipos de actividade volcánica coas características do magma, e diferencia os produtos emitidos nunha erupción volcánica.

Relaciona os tipos de magma coa actividade volcánica que provocan.

3 Proba específica

CAA

CMCCT

i

l

B8.2. Riscos xeolóxicos: vulcanismo e sismicidade.

B8.5. Diferenciar os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

BXB8.5.1. Analiza os riscos xeolóxicos derivados dos procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

Cita catro riscos xeolóxicos relacionados co vulcanismo.

Cita catro riscos xeolóxicos relacionados con un terremoto.

3 Proba específica

CSC

e B8.3. Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo. Clasificación

B8.6. Detallar o proceso de metamorfismo e relacionar os factores que lle afectan cos seus tipos.

BXB8.6.1. Clasifica o metamorfismo en función dos factores que o condicionan.

Define metamorfismo e indica os seus tipos. 3 Proba específica

CMCCT

CAA

178



Competencias clave

das rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónica de placas.

d B8.3. Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do metamorfismo; tipos de metamorfismo. Clasificación das rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónicade placas.

B8.7. Identificar rochas metamórficas a partir das súas características e das súas utilidades.

BXB8.7.1. Ordena e clasifica as rochas metamórficas máis frecuentes da codia terrestre, relacionando a súa textura co tipo de metamorfismo experimentado.

Pon un exemplo de cada tipo de rocha metamórfica, e relaciona a súa textura coas características do metamorfismo experimentado na súa formación..

3 Proba específica

CAA

i B8.4. Procesos sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

B8.8. Relacionar estruturas sedimentarias e ambientes sedimentarios.

BXB8.8.1. Detalla e discrimina as fases do proceso de formación dunha rocha sedimentaria

Cita as fases do proceso de formación dunha rocha sedimentaria.

3 Proba específica

CMCCT

e B8.4. Procesos sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

B8.9. Explicar a diaxénese e as súas fases.

BXB8.9.1. Describe as fases da diaxénese.

Define diaxénese. 3 Proba específica

CCL

i

l

B8.4. Procesos sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas sedimentarias.

B8.10. Clasificar as rochas sedimentarias aplicando como criterio as súas distintas orixes.

BXB8.10.1. Ordena e clasifica segundo a súa orixe as rochas sedimentarias máis frecuentes da codia terrestre.

Cita os tipos de rochas sedimentarias, poñendo un exemplo de cada unha delas.

3 Proba específica

CAA

CSIEE

l B8.5. A deformación en relación á tectónica de placas. Comportamento mecánico das rochas.

B8.11. Analizar os tipos de deformación que experimentan as rochas, establecendo a súa relación cos esforzos a que se ven sometidas.

BXB8.11.1. Asocia os tipos de deformación tectónica cos esforzos aos que se someten as rochas e coas propiedades destas.

Cita os tipos de deformacións tectónicas. 3 Proba específica

CAA

BXB8.11.2. Relaciona os tipos de estruturas xeolóxicas coa tectónica de placas.

Relaciona os tipos de estruturas xeolóxicas coa tectónica de placas.

3 Proba específica

CD

m B8.6. Tipos de B8.12. Representar os elementos BXB8.12.1. Distingue os elementos dunha dobra Distingue os elementos dunha dobra e recoñece os tipos 3 Proba CMCCT

179



Competencias clave

g deformación: dobras e fallas.

B8.7. Técnicas para a identificación de distintos tipos de rochas.

B8.8. Construción de modelos onde se representen os principais tipos de pregamentos e fallas.

dunha dobra e dunha falla. e clasifícaos atendendo a diferentes criterios.

de dobras. específica

BXB8.12.2. Recoñece e clasifica os tipos de falla, identificando os elementos que a constitúen.

Distingue os elementos dunha falla e recoñece os tipos de fallas.

3 Proba específica

CAA

CMCCT

Bloque 9. Historia da Terra

m

l

B9.1. Estratigrafía: concepto e obxectivos. Principios. Definición de estrato.

B9.2. Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes xeolóxicos.

B9.1. Deducir a existencia de estruturas xeolóxicas e a súa relación co relevo, a partir de mapas topográficos e cortes xeolóxicos dunha zona determinada.

BXB9.1.1. Interpreta e realiza mapas topográficos e cortes xeolóxicos sinxelos.

Interpreta cortes xeolóxicos sinxelos 3 Análise das producións do alumnado

CMCCT

CAA

l

e

B9.3. Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos sinxelos. Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica da Terra. Oroxenias.

B9.2. Aplicar criterios cronolóxicos para a datación relativa de formacións xeolóxicas e deformacións localizadas nun corte xeolóxico. Describir as grandes divisións do tempo en xeoloxía. Oroxenias e grandes acontecementos xeolóxicos.

BXB9.2.1. Interpreta cortes xeolóxicos e determina a antigüidade dos seu estratos, as discordancias e a historia xeolóxica da rexión, e identifica os grandes acontecementos xeolóxicos ocorridos e as oroxenias.

Identifica os grandes acontecementos xeolóxicos ocorridos e as oroxenias.

3 Proba específica

CMCCT

CAA

d

l

p

B9.4. Extincións masivas e as súas causas naturais.

B9.5. Estudo e recoñecemento de fósiles.

B9.3. Interpretar o proceso de fosilización e os cambios que se producen. Analizar as causas da extinción das especies.

BXB9.3.1. Categoriza os principais fósiles guía e valora a súa importancia para o establecemento da historia xeolóxica da Terra.

Identifica os principais fósiles guía e indica a súa importancia. 3 Proba específica

CAA

CMCCT

181

e) METODOLOXÍA

O Bacharelato é unha etapa educativa que vai dirixida a xoves que,

se ben xa adquiriron un certo grado de pensamento abstracto e formal,

deben consolidalo e acadar o seu pleno desenvolvemento durante a mesma.

Para iso debemos contribuír a favorecer a capacidade do alumnado para

aprender por si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os métodos

apropiados de investigación e tamén debemos subliñar a relación dos

aspectos teóricos das materias coas súas aplicacións prácticas.

Ademais, a finalidade propedéutica e orientadora da etapa esixe o

traballo con metodoloxías específicas e que estas comporten un importante

grao de rigor científico e de desenvolvemento de capacidades intelectuais de

certo nivel (analíticas, explicativas e interpretativas).



. Adaptación ás características do alumnado de Bacharelato, ofrecendo

actividades diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias

da etapa.

. Rigor científico e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo

nivel (analíticas, explicativas e interpretativas).

. Fomentar a proxección práctica dos contidos e a súa aplicación ao medio,

co fin de asegurar a funcionalidade das aprendizaxes en dous sentidos: o

desenvolvemento de capacidades para ulteriores adquisicións e a súa

aplicación na vida cotiá.





proposición de numerosas actividades de diversa índole (plantexamento

de cuestións, montaxe e realización de experimentos, realización e



materia, que favorezan o desenvolvemento de habilidades prácticas

(consulta de material bibliográfico, utilización de medios de

182



. Por último, a mellor maneira de acercar ao alumno as novas tecnoloxías é

mediante o seu uso. Deste modo, e se os recursos dispoñibles o permiten,

unha das dúas sesións semanais da materia desenvolverémola nunha aula

de informática do centro.


Para o desenvolvemento da programación desta materia

contamos cos seguintes materiais e recursos:

Instalacións do centro: aulas, laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía,

aula de informática e biblioteca, todos eles coa súa dotación

correspondente.

Materiais impresos: libro de texto recomendado: “Bioloxía e

Xeoloxía 1º bacharelato” Editorial Vicens Vives), libros de lectura

e de consulta, revistas de divulgación científica, guías de campo,

claves dicotómicas, fotografías, esquemas, debuxos de

organismos, etc

Materiais audiovisuais e dixitais: Ordenador, vídeos e DVDs,

canón, Internet, encerado dixital.


Material elaborado polo profesor: serán suministrados ao

alumnado apuntes das distintas unidades didácticas de

elaboración propia, con referencias a material gráfico, vídeos e

animacións localizadas en internet.


científicos, etc.

183



grao de consecución dos estándares de aprendizaxe son:

- Probas específicas (proba aberta)

- Análise da produción dos alumnos/as:

resolución de exercicios e problemas (lista de control),

traballos de investigación (rúbrica),

prácticas de laboratorio (lista de control)

- Observación sistemática (lista de control)

A porcentaxe correspondente a cada un dos procedementos e instrumentos

anteriores será:


Realizaranse dúas probas abertas, como mínimo, por avaliación. A

valoración será a media aritmética das probas, sempre e cando as notas

non sexan inferiores a 4 puntos.

Un 10% corresponderá á valoración das producións do alumnado.



4 puntos. Para aprobar a materia será preciso obter unha nota ≥5 puntos.

Haberá unha proba escrita de recuperación de cada evaluación. Estas

probas terán 10 preguntas cunha valoración de un punto cada unha. As

preguntas serán variadas (test, de resposta curta, resposta longa,

identificación de imaxes, análise de gráficos) para abarcar todas as

particularidades do alumnado.


non acadou o grao mínimo dos estándares de aprendizaxe da materia ó

remate do curso na avaliación ordinaria de Xuño e que, polo tanto, acade na

mesma unha cualificación de suspenso. A cualificación corresponderá ó

resultado da proba escrita que se faga, que terá un carácter global (non por

partes). Para aprobar a materia será preciso obter unha nota ≥5 puntos.

184

h) INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE



Escala

1 2 3 4








8. Poténcianse estratexias tanto de expresión como de comprensión oral e

escrita.



estándar.




acertos e erros.

14. Grao de implicación do profesorado nas funcións de titoría e

orientación.

15. As medidas de apoio, reforzo, etc.están claramente vinculadas aos

estándares.

16. Avalíase a eficacia dos programas de apoio, reforzo, recuperación,

ampliación…

Escala

1 2 3 4






alumnado.




alumnado con NEAE.




12. Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado dentro

do grupo.

185


RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DAS MATERIAS PENDENTES



acorda:

1º.- Dividir a materia en tres bloques, que se corresponden cos que aparecen

reflectidos na temporalización por avaliación nesta programación e a

realización de 3 probas escritas ó longo do curso, unha por bloque, que terán

lugar nos meses de Novembro, Febreiro e Maio segundo o calendario que

estableza a Xefatura de estudos. Estas probas terán 10 preguntas cunha

valoración de un punto cada unha. As preguntas serán variadas (test, de

resposta curta, resposta longa, identificación de imaxes, análise de gráficos)

para abarcar todas as particularidades do alumnado.

2º.- Os alumnos/as terán unha reunión de seguimento semanal co profesor

responsable (Xefe de Departamento) a realizar nun dos recreos, para


3º.- A cualificación final obterase facendo a media das tres probas, para o cal

é imprescindible obter en cada proba unha nota mínima de 4 puntos.

4º.- Ademais das probas parciais, realizárase unha proba final no mes de maio

e unha extraordinaria no mes de setembro nas que se avaliará o grao de

consecución de todos os estándares de aprendizaxe correspondentes a

materia completa. Estas probas terán 10 preguntas cunha valoración de un

punto cada unha. As preguntas serán variadas (test, de resposta curta,


todas as particularidades do alumnado. Estas probas será cualificada de 0 a


186





adquiridas.








pertinentes.

187




aprendizaxe. Xorde diso a necesidade de atender esta diversidade. No

Bacharelato a organización do ensino permite que o propio alumnado resolva

esta diversidade mediante a elección de modalidades e optativas. Non

obstante, é conveniente dar resposta, xa desde as mesmas materias, a un

feito constatable: a diversidade dos alumnos e as alumnas, que manifestan

intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe distintos. É

preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos

e por iso adoptaremos as seguintes medidas:

. Asegurar a necesaria conexión entre as diferentes materias, nas que

se articula o Bacharelato, e as áreas da E.S.O.

















etc.).

188







educación para:


























189


Visita a unha praia do Grove, actividade na que se fai un estudio

intermareal nunha praia da zona de A Lanzada, observando a rica

variedades de seres vivos que presenta este tipo de ecosistemas.

Lugar: praia de A Lanzada. Data: 2º trimestre; pola mañá.

Ademais desta actividade o Departamento realizará, sempre que

sexa posible, aquelas que se propoñan ao longo do curso e

resulten de interese didáctico.

190

n) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA







Escala




























191

Cultura Científica

1º Bacharelato

192

A) INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN A ciencia e a tecnoloxía son piares básicos do benestar,

necesarios para que unha sociedade poida afrontar novos retos e encontrar

solucións para eles. A Cultura Científica contribúe a que as persoas

comprendan o presente no que viven, a súa saúde, o seu entorno tecnolóxico,

as súas oportunidades e os seus perigos.

A diario, os medios de comunicación informan sobre noticias con un

grande fondo científico. Ademais, na vida cotiá preséntanse situacións nas que

se necesita unha formación científica básica. É por iso polo que se require

dunha auténtica alfabetización científica básica que forme a cidadáns que se

desenvolvan nun contexto social cada vez más rico en contidos científicos e

tecnolóxicos.

No Bacharelato, a materia de Cultura Científica amplía e afonda nos

coñecementos adquiridos en cuarto de Educación Secundaria Obrigatoria,

analizando con maior detalle a formación da Terra e a orixe da vida, a

xenética, os avances biomédicos e, por último, se presentarán as novas

tecnoloxías en información e comunicación, as súas potencialidades e

inconvenientes. Ao longo da materia traballarase como un tema transversal os

procedementos do traballo científico.

Para lograr todo o anteriormente citado é necesario adecuar a docencia

as características dos alumnos e alumnas e á realidade educativa do noso

centro, o cal atópase situado nun barrio da periferia de Pontevedra cun nivel

socioeconómico medio-baixo o que supón un alumnado moi diverso pero nos

que unha alta porcentaxe presenta carencias que repercuten negativamente

no eido académico o que conclúe en moitos casos de abandono educativo

temperán. Por isto, e dado que esta materia está enmarcada dentro do ensino

posobrigatorio, o número de alumnado que segue cos estudos de bacharelato

é moi pequeno, polo que unha das dificultades coa que nos atopamos, sobre

todo nas materias non comúns, é a falta do número mínimo de alumnado,

esixido por lei, para o establecemento dun grupo.

Durante este curso o alumnado de Cultura Científica de 1º de

Bacharelato o compoñen 8 alumnos e alumnas que non necesitan adaptacións

193

educativas especiais, polo que non se prevé dificultades que poidan impedir o

cumprimento da presente programación.

A docencia será impartida pola profesora Mª Isabel Panadero Fontán.

194

B) CONTRIBUCIÓN DA MATERIA PARA A ADQUISICIÓN DAS

COMPETENCIAS CLAVE

A materia Cultura Científica de 1º de Bacharelato participa na formación do

alumnado en todas as competencias clave en xeral, pero sobre todo na

competencia matemática e en ciencia e tecnoloxía.

Competencia en comunicación lingüística

Esta competencia é importante en Cultura Científica, xa que ten moita carga

conceptual, discursiva e escrita, conseguida a través dun adecuado dominio

das distintas modalidades de comunicación. Esta competencia clave

perfeccionase coa lectura de noticias, textos científicos, emprego de foros e

debates orais, así como con o uso de comunicación audiovisual en distintos

formatos.


tecnoloxía

Os distintos aprendizaxes están insertos dun dominio nesta competencia, en

canto ao uso de datos, diagramas, o cambio temporal e a incerteza inherente

aos riscos nas novas tecnoloxías. A comprensión dos avances en xenética, en

medicina, en técnicas de reprodución asistida e en tecnoloxías da información

e comunicación, xera una actitude positiva cara a saúde e unha relación

vixilante cos riscos das novas tecnoloxías. Esta competencia permite adquirir

criterios éticos razoados fronte a cuestiones como o emprego da ciencia e da

tecnoloxía na medicina e na maneira de relacionarnos a través das redes

sociais.

Competencia dixital

As destrezas dixitais teñen o seu protagonismo no bloque 6, aínda que están

presentes no resto dos bloques. A materia asenta a procura de información

científica e a discriminación entre fontes confiables das que non o son.

Competencia de aprender a aprender

Esta competencia contemplase a través da realización dos traballos de

investigación. Así, a Cultura Científica de Bacharelato contribúe á adquisición e

consolidación de novas competencias a partir do traballo autónomo e

en grupo.


195

Estas competencias son de especial relevancia nos bloques relativos á saúde,

aplicacións xenéticas, clonación, técnicas reprodutivas e novas tecnoloxías da

información e comunicación. Nestes casos incidirase no carácter evolutivo do

pensamento científico, na necesidade de argumentacións nos conflitos de

intereses entre diversos colectivos (industria farmacéutica, biomédica,

empresas de telecomunicacións e cidadáns). O alumno debe coñecer as

potencialidades da ciencia e da tecnoloxía, pero tamén os seus riscos.

Competencia de sentido de iniciativa e espírito emprendedor

Na sociedade actual, as oportunidades de negocio precisan cada vez máis de

capacidade científica e tecnolóxica. A Cultura Científica de Bacharelato,

contribúe a esta competencia, presentando a ciencia como algo imbricado na

sociedade, no día a día, na que empresas enerxéticas, farmacéuticas,

biomédicas, de telecomunicacións, etc. están cada vez máis entrelazadas cos

novos avances científicos.

Competencias de conciencia e expresións culturais

O coñecemento da Evolución, permite ao alumno valorar a importancia do

estudio e conservación do patrimonio paleontolóxico e arqueolóxico, fonte do

coñecemento nestas disciplinas. A posta en valor da diversidade xenética

como fonte de supervivencia fronte a enfermidade, permite valorar a

conservación dos espazos naturais, das variedades agrícolas e gandeiras

autóctonas, así como a necesidade de preservar a biodiversidade como fonte

futura de xenes para a súa aplicación en medicina ou produción de alimentos e

enerxía. O coñecemento das novas tecnoloxías da información e comunicación,

non debe infravalorar o papel dos documentos analóxicos, como fonte de

coñecemento, da historia humana e das súas manifestacións artísticas e

culturais.

196

C) OBXECTIVOS A. DO BACHARELATO

a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución

española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade

xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma

responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións

existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou

circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de

desenvolvemento persoal.

e) Dominar, tanto na súa expresión oral como escrita, a lingua galega e a lingua castelá.


g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e a comunicación.

h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución.

Participar de forma solidaria no desenvolvemento e mellora da súa contorna social.

i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.

j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da

ciencia e a tecnoloxía no cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable

do territorio, con especial referencia ao territorio galego. k) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade,

iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

l) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.

197

m) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social e impulsar condutas e hábitos saudables.

n) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. o) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia e

contribuir a súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

B) PROPIOS DA MATERIA 1. Coñecer o significado cualitativo de algúns conceptos, leis e teorías, para

formarse opinións fundamentadas sobre cuestións científicas e tecnolóxicas que teñan incidencia nas condicións de vida persoal e global e sexan obxecto

de controversia social e debate público.

2. Facerse preguntas sobre cuestións e problemas científicos de actualidade e tratar de buscar as súas propias respostas, utilizando e seleccionando de

forma crítica información de diversas fontes, sabendo discriminar aquelas nas que se pode confiar.

3. Adquirir un coñecemento coherente e crítico das tecnoloxías da información, a comunicación e o ocio presentes no seu contorno, propiciando un uso

sensato e racional das mesmas para a construción do coñecemento científico, a elaboración do criterio persoal e a mellora do benestar individual e colectivo.

4. Argumentar, debater e avaliar propostas e aplicacións dos coñecementos

científicos de interese social relativos a saúde e as técnicas reprodutivas, a enxeñería xenética, as tecnoloxías da información e comunicación, ao ocio,

etc., para poder valorar as informacións científicas e tecnolóxicas dos medios de comunicación de masas e adquirir independencia de criterio.

5. Valorar a contribución da ciencia e da tecnoloxía a mellora da calidade de

vida, recoñecendo as súas aportacións e as súas limitacións cuxas ideas están en continua evolución e condicionadas ao contexto cultural, social e económico

no que se desenvolven.

6. Recoñecer en algúns exemplos concretos a influencia recíproca entre o desenvolvemento científico e tecnolóxico e os contextos sociais, políticos,

económicos, relixiosos, educativos e culturais no que se produce o coñecemento e as súas aplicacións.

7. Valorar e defender a diversidade de opinións fronte a cuestións científicas e tecnolóxicas polémicas, como un principio democrático e de xustiza universal, no que se debe actuar por consenso e negociación, non por imposición.

199

D) ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES: TEMPORALIZACIÓN, GRAO MÍNIMO DE

CONSECUCIÓN, PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Competencias clave (CC): Comunicación lingüística (CCL), Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT), Competencia dixital (CD),

Aprender a aprender (CAA), Competencias sociais e cívicas (CSC), Sentido de iniciativa e espírito emprendedor (CSIEE, Conciencia e expresións culturais (CCEC) Obx Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe Grao mínimo dos estándares Tri

mestre

Procedemento de avaliación CC

Bloque 1. Procedementos de traballo

d e g

B1.1. A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica. Elaboración de informes e presentación dos mesmos utilizando distintos medios.

B.1. Obter, seleccionar e valorar informacións relacionadas con temas científicos da actualidade.

CCIB1.1.1. Analiza un texto científico, valorando de forma crítica o seu contido. CCIB1.1.2. Presenta información sobre un tema tras realizar unha procura guiada de fontes de contido científico, utilizando tanto os soportes tradicionais, como Internet.

Diferenza un texto científico dun texto non científico Coñece as partes dun artigo científico Obtén e selecciona información científica Presenta información sobre un tema utilizando tanto os soportes tradicionais, como Internet.

T1 T2 T3

Análise da produción do alumnado

CCEC CAA CCL CD CAA

a b

B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade. Perspectiva histórica

B.2. Valorar a importancia que ten a investigación e o desenvolvemento tecnolóxico na actividade cotiá.

CCIB1.2.1. Analiza o papel que a investigación científica ten como motor da nosa sociedade e a súa importancia ao longo da historia.

Coñecealgúns dos principais fitos científicos –tecnolóxicos da da historia da humanidade.

T1 T2 T3

Proba específica

CCAA CCEC

e g k

B1.1. A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico. Fontes de divulgación científica. Elaboración de informes e presentación dos mesmos utilizando distintos medios.

B.3. Comunicar conclusións e ideas en distintos soportes a públicos diversos, utilizando eficazmente as tecnoloxías da información e comunicación para transmitir opinións propias argumentadas

CCIB1.3.1. Comenta artigos científicos divulgativos realizando valoracións críticas e análises das consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público as súas conclusións.

Comenta artigos científicos divulgativos e analiza as consecuencias sociais dos textos analizados e defende en público as súas conclusións.

T1 T2 T3


CCL CD CAA

Bloque 2: A Terra e a vida

i j

B2.1. Orixe e formación da Terra, deriva continental e tectónica de placas

B2.1. Xustificar a teoría de deríva continental en función das evidencias experimentais que a apoian.

CCIB2.1.1. Xustifica a teoría de deríva continental a partir das probas xeográficas, paleontolóxicas, xeológxcas e paleoclimáticas.

Describe as probas xeográficas, paleontolóxicas, xeolóxicas e paleoclimáticas a favor da teoría da Deriva continental

T1

Proba específica

CMCCT

j B2.1. Orixe e formación da Terra, deriva continental e tectónica de placas

B2.2. Explicar a tectónica de placas e os fenómenos a que dá lugar e os distintos riscos consecuencia destes fenómenos.

CCIB2.2.1. Utiliza a tectónica de placas para explicar a expansión do fondo oceánico e a actividade sísmica e volcánica nos bordos das placas.

Relaciona a expansión dos océanos e a actividade sísmica e volcánica cos bordes de placa

T1

Proba específica

CMCCT

200

CCIB2.2.2. Nomea e explica medidas predictivas e preventivas para o vulcanismo e terremotos.

Nomea as medidas predictivas e preventivas do vulcanismo e terremotos

CMCCT

j B2.2. Vulcanismo e terremotos; predición e prevención.

B2.3. Determinar as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas P e S, respecto das capas internas da Terra.

CCIB2.3.1. Relaciona a existencia de diferentes capas terrestres coa propagación das ondas sísmicas a través delas.

Dadas gráficas de propagación das ondas sísmica, deduce a estrutura interna de distintos planetas imaxinarios

T1


CAA

a b h

B2.3. A orixe da vida na Terra.

B2.4. Coñecer e describir os últimos avances científicos sobre a orixe da vida na Terra e enunciar as diferentes teorías científicas que explican a orixe da vida na Terra, diferenciadoas daquelas basadas en crenzas.

CCIB2.4.1. Coñece e explica as diferentes teorías acerca da orixe da vida na Terra. CCIB2.4.2. Describe as últimas investigacións científicas en torno ao coñecemento da orixe e desenvolvemento da vida na Terra.

Explica brevemente as diferentes teorías acerca da orixe da vida na Terra. Realiza unha investigación sobre temas propostos sobre a orixe e desenvolvemento da vida na Terra

T1

Proba específica


CMCCT CCEC

j h

B2.4. Do fixismo ó evolucionísmo. A evolución a debate, teorías científicas sobre a evolución, teorías pseudocientíficas. A evolución do home.

B2.5. Establecer as probas que apoian a teoría da selección natural de Darwin e utilizala para explicar a evolución dos seres vivos na Terra, enfrontándoa a teorías non científicas. B2.6. Recoñecer a evolución desde os primeiros homínidos ata o home actual e establecer as adaptacións que nos fixeron evolucionar.

CCIB2.5.1. Describe as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian a teoría da evolución das especies. CCIB2.5.2. Enfronta as teorías de Darwin e Lamarck para explicar a selección natural. CCIB2.5.3. Enfronta o neodarwinismo coas explicacións non científicas sobre a evolución. CCIB2.6.1. Establece as diferentes etapas evolutivas dos homínidos ata chegar ao Homo sapiens, establecendo as súas características fundamentais, tales como capacidade craneal e altura. CCIB2.6.2. Valora de forma crítica, as informacións asociadas ao universo, a Terra e á orixe das especies, distinguindo entre información científica real, opinión e ideoloxía

Describe, admitindo algún erro, as probas biolóxicas, paleontolóxicas e moleculares que apoian a teoría da evolución das especies. Coñece os principios do Lamarckismo e do Darwinismo Coñece os principios do Neoardarwinismo Describe as etapas evolutivas dos homínidos ata chegar ao Homo sapiens Distingue entre a información científica, pseudocientífica, opinión e ideoloxía

T1

Proba específica Proba específica Proba específica Proba específica


CMCCT CMCCT CMCCT CMCCT CSC

Bloque 3: Avances en Biomedicina

h j

B3.1. Evolución histórica da investigación médica e

B3.1. Analizar a evolución histórica na consideración e

CCIB3.1.1. Coñece a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e

Realiza unha investigación sobre a historia da medicina e realiza unha breve

T2

Análise da produción do CCEC

201

farmaceútica

tratamento das enfermidades tratamento das enfermidades

exposición da mesma alumnado

a j

B3.1. Evolución histórica da investigación médica e farmaceútica

B3.2. Distinguir entre o que é Medicina e o que non o é.

CCIB3.2.1. Establece a existencia de alternativas á medicina tradicional, valorando o seu fundamento científico e os riscos que conlevan.

Realiza unha busqueda guiada sobre as medicinas alternativas. Coñece os riscos que conlevan as medicinas alternativas

T2


Proba específica

CSC

a B3.2. Últimos avances en Medicina

B3.3. Valorar as vantaxes que suscita a realización dun transplante e as súas consecuencias

CCIB3.3.1. Propón os transplantes como alternativa no tratamento de certas enfermidades, valorando as súas vantaxes e inconvenientes.

Coñece as vantaxes e os inconvenientes dos transplantes

T2

Proba específica

CSC

a h j

B3.1. Evolución histórica da investigación médica e farmaceútica

B3.4. Tomar conciencia da importancia da investigación médico-farmacéutica.

CCIB3.4.1. Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos.

Describe o proceso que segue a industria farmacéutica para descubrir, desenvolver, ensaiar e comercializar os fármacos.

T2

Proba específica

CMCCT

a B3.3. Valoración crítica da información relacionada coa medicina. Uso responsable dos medicamentos. As patentes.

B3.5. Facer un uso responsable do sistema sanitario e dos medicamentos

CCIB3.5.1. Xustifica a necesidade de facer un uso racional da sanidade e dos medicamentos

Coñece os riscos do uso irresponsable do sistema sanitario e dos medicamentos

T2

Proba específica

CSC

b B3.3. Valoración crítica da información relacionada coa medicina. Uso responsable dos medicamentos. As patentes.

B3.6. Diferenciar a información procedente de fontes científicas daquelas que proceden de pseudociencias ou que perseguen obxectivos meramente comerciais

CCIB3.6.1. Discrimina a información recibida sobre tratamentos médicos e medicamentos en función da fonte consultada

Distingue entre a información científica, pseudocientífica, opinión e ideoloxía

T1 T2


CCL CSIEE

Bloque 4: A revolución xenética

h B4.1. A revolución xenética. O xenoma humano. As tecnoloxías do ADN recombinante e a enxeñaría xenética. Aplicacións.

B4.1. Recoñecer os feitos históricos máis relevantes para o estudo da xenética.

CCIB4.1.1. Coñece e explica o desenvolvemento histórico dos estudos levados a cabo dentro do campo da xenética.

Coñece os feitos históricos máis relevantes no campo da xenética

T3

Proba específica

CCEC

e g i j

B4.1. A revolución xenética. O xenoma humano. As tecnoloxías do ADN recombinante e a enxeñaría xenética. Aplicacións.

B4.2. Obter, seleccionar e valorar informacións sobre o ADN, o código xenético, a enxeñaría xenética e as súas aplicacións médicas

CCIB4.2.1. Sabe situar a información xenética que posúe todo ser vivo, establecendo a relación xerárquica entre as distintas estruturas, desde o nucleótido ata os xenes responsables da herdanza

Coñece a composición e estrutura do ADN T3

Proba específica

CAA CD

c j

B4.1. A revolución xenética. O xenoma humano. As tecnoloxías do ADN

B4.3. Coñecer os proxectos que se desenvolven actualmente como consecuencia de descifrar o

CCIB4.3.1. Coñece e explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN , xustificando a necesidade de

Explica a forma en que se codifica a información xenética no ADN

T3

Proba específica

CMCCT

202

recombinante e a enxeñaría xenética. Aplicacións.

xenoma humano, tales como HapMap e Encode.

obter o xenoma completo dun individuo e descifrar o seu significado.

j B4.1. A revolución xenética. O xenoma humano. As tecnoloxías do ADN recombinante e a enxeñaría xenética. Aplicacións.

B4.4. Describir e avaliar as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas

CCIB4.4.1. Describe e analiza as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

Describe as aplicacións da enxeñaría xenética na obtención de fármacos, transxénicos e terapias xénicas.

T3

Proba específica

CCL

a b

B4.2. Técnicas de reprodución asistida, implicacións éticas e sociais.

B4.5. Valorar as repercusións sociais da reprodución asistida, a selección e conservación de embrións.

CCIB4.5.1. Establece as repercusións sociais e económicas da reprodución asistida, a selección e conservación de embrións

Coñece as técnicas de reprodución asistida e as repercusións da selección de embrións

T3

Proba específica

CSIEE CSC

b j

B4.3. Células nai e clonación. Aplicacións e perspectivas de futuro.

B4.5. Analizar os posibles usos da clonación

CCIB4.6.1. Describe e analiza as posibilidades que ofrece a clonación en diferentes campos

Describe os principais usos da clonación T3

Proba específica

CAA

j B4.3. Células nai e clonación. Aplicacións e perspectivas de futuro.

B4.7. Establecer o método de obtención dos distintos tipos de células nai, así como a súa potencialidade para xerar tecidos, órganos e ata organismos completos.

CCIB4.7.1. Recoñece os diferentes tipos de células nai en función da súa procedencia e capacidade xenerativa, establecendo en cada caso as aplicacións principais.

Coñece os distintos tipos de células nai e as súas principais aplicacións

T3

Proba específica

CMCCT

a b c

B4.4. Xenética e sociedade. A bioética.

B4.8. Identificar algúns problemas sociais e dilemas morais debidos á aplicación da xenética: obtención de transxénicos, reprodución asistida e clonación

CCIB4.8.1. Valora, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética, os seus usos e consecuencias médicas e sociais. CCIB4.8.2. Explica as vantaxes e inconvenientes dos alimentos transxénicos, razoando a conveniencia ou non do seu uso.

Describe os dilemas sociais e morais relacionados cos avances en xenética Realiza unha investigación sobre as vantaxes e inconvenientes dos alimentos transxénicos

T3

Proba específica:


CSC CMCCT CSIEE

Bloque 5: Tecnoloxías de información e comunicación

g h

B5.1. Orixe, evolución e análise comparativa dos equipamentos informáticos

B5.1. Coñecer a evolución que experimentou a informática, desde os primeiros prototipos ata os modelos máis actuais, sendo consciente do avance logrado en paráme-tros tales como tamaño, capacidade de proceso, alma-cenamento, conectividad, portabilidad, etc.

CCIB5.1.1. Recoñece a evolución histórica do ordenador en términos de tamaño e capacidade de proceso CCIB5.1.2. Explica como se almacena a información en diferentes formatos físicos, tales como discos duros, discos ópticos e memorias, valorando as vantaxes e inconvenientes de cada un deles

Realiza unha busqueda de información sobre a evolución histórica do ordenador Coñece as vantaxes e os inconvenientes dos formatos de almacenamento

T3


Proba específica

CCEC CCL CD

i

B5.2. A incorporación da tecnoloxía dixital á vida

B5.2. Determinar o fundamento dalgúns dos avances máis

CCIB5.2.1. Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo

Compara as prestacións de dous dispositivos dados do mesmo tipo, un

T3


CD

203

cotiá.

significativos da tecnoloxía actual

tipo, un baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital CCIB5.2.2. Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS ou GLONASS CCIB5.2.3. Establece e describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil. CCIB5.2.4. Explica o fundamento físico da tecnoloxía LED e as vantaxes que supón a súa aplicación en pantallas planas e iluminación. CCIB5.2.5. Coñece e describe as especificacións dos últimos dispositivos, valorando as posibilidades que poden ofrecer ao usuario.

baseado na tecnoloxía analóxica e outro na dixital Explica como se establece a posición sobre a superficie terrestre coa información recibida dos sistemas de satélites GPS Describe a infraestrutura básica que require o uso da telefonía móbil. Explica as vantaxes da tecnoloxía LED Coñece as posibilidades que os novos dispositivos poden ofrecer ao usuario

Proba específica Proba específica Proba específica Proba específica

CD CD CD CMCCT CD

a B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica. Consumismo asociado ás novas tecnoloxías.

B5.3. Tomar conciencia dos beneficios e problemas que pode orixinar o constante avance tecnolóxico

CCIB5.3.1. Valora de forma crítica a constante evolución tecnolóxica e o consumismo que orixina na sociedade

Describe a repercusión no consumo da constante evolución tecnolóxica

T3

Proba específica

CSC

b B5.5. Internet na vida cotiá. Beneficios e problemáticas asociadas ó uso de internet

B5.4. Valorar, de forma crítica e fundamentada, os cambios que internet está provocando na sociedade

CCIB5.4.1. Xustifica o uso das redes sociais, sinalando as vantaxes que ofrecen e os riscos que supoñen. CCIB5.4.2. Determina os problemas aos que se enfronta Internet e as solucións que se barallan CCIB5.4.3. Utiliza con propiedade conceptos especificamente asociados ao uso de Internet.

Coñece os riscos do mal uso das redes sociais Coñece os problemas e as solucións do uso de internet Utiliza con propiedade a maioría dos conceptos asociados a internet

T3

Proba específica Proba específica Proba específica

CSIEE CSIEE CD

a b c

B5.5. Internet na vida cotiá. Beneficios e problemáticas asociadas ó uso de internet

B5.5. Efectuar valoracións críticas, mediante exposicións e debates, achega de problemas

CCIB5.5.1. Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais

Describe en que consisten os delitos informáticos máis habituais

T3

Proba específica

CSC

204

e g h

relacionados cos delitos informáticos, o acceso a datos persoais, os problemas de socialización ou de excesiva dependencia que pode causar o seu uso.

CCIB5.5.2. Pon de manifesto a necesidade de protexer os datos mediante encriptación, contrasinal, etc.

Coñece a necesidade de protexer o acceso aos datos persoais mediante distintos medios

Proba específica

CD

a b c e g h

B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica. Consumismo asociado ás novas tecnoloxías. B5.5. Internet na vida cotiá. Beneficios e problemáticas asociadas ó uso de internet

B5.6. Demostrar mediante a participación en debates, elaboración de redaccións e/ou comentarios de texto, que se é consciente da importancia que teñen as novas tecnoloxías na sociedade actual.

CCIB5.6.1. Sinala as implicacións sociais do desenvolvemento tecnolóxico

Comenta textos, artigos sobre a importancia das novas tecnoloxías.

T3


CCL CSC

205

E) METODOLOXÍA

O Bacharelato é unha etapa educativa que vai dirixida a xoves que, se ben xa

adquiriron un certo grado de pensamento abstracto e formal, deben

consolidalo e acadar o seu pleno desenvolvemento durante a mesma. Para iso

debemos contribuír a favorecer a capacidade do alumnado para aprender por

si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os métodos apropiados de

investigación e tamén debemos subliñar a relación dos aspectos teóricos das

materias coas súas aplicacións prácticas.

Ademais, a finalidade propedéutica e orientadora da etapa esixe o traballo con

metodoloxías específicas e que estas comporten un importante grao de rigor

científico e de desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel

(analíticas, explicativas e interpretativas).

Cultura Científica de 1.º de Bacharelato debe, tamén, presentar a ciencia

como algo vivo, que está inmerso na máis recente actualidade. Por iso, as

informacións sobre distintos temas científicos e tecnolóxicos de repercusión

social que aparecen constantemente nos medios de comunicación estarán

presentes, aínda que non coincidan na temporalización nin encaixen totalmente

cos contidos.



. Adaptación ás características do alumnado de Bacharelato, ofrecendo

actividades diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias da

etapa.

. Rigor científico e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo nivel

(analíticas, explicativas e interpretativas).

. Fomentar a proxección práctica dos contidos e a súa aplicación ao medio, co fin

de asegurar a funcionalidade das aprendizaxes en dous sentidos: o

desenvolvemento de capacidades para ulteriores adquisicións e a súa aplicación

na vida cotiá.




estimulando o traballo persoal e en equipo, mediante a proposición de

numerosas actividades de diversa índole (plantexamento de cuestións,

206

montaxe e realización de experimentos, realización e interpretación de

gráficos e outros medios de representación, etc).


materia, que favorezan o desenvolvemento de habilidades prácticas (consulta

de material bibliográfico, utilización de medios de comunicación, aprendizaxe e

manexo de técnicas de laboratorio, observación sistemática, etc.).

. Por último, a mellor maneira de acercar ao alumno as novas tecnoloxías é

mediante o seu uso. Deste modo, e se os recursos dispoñibles o permiten, unha

das dúas sesións semanais da materia desenvolverémola nunha aula de

informática do centro.

207

F) MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS



Instalacións do centro: aulas, laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía,

aula de informática e biblioteca, todos eles coa súa dotación

correspondente

Materiais impresos: libros de texto, lectura e de consulta, revistas

de divulgación científica, guías de campo, claves dicotómicas,

fotografías, esquemas, debuxos de organismos, etc





apuntes das distintas unidades didácticas de elaboración propia, con

referencias a material gráfico, vídeos e animacións localizadas en

internet.


científicos, etc.

O Departamento de Bioloxía e Xeoloxía manterá unha estreita

colaboración con aquelas institucións e organismos que promovan

actividades relacionadas coa nosa materia.

208

G) CRITERIOS DE AVALIACIÓN, CUALIFICACIÓN E PROMOCIÓN

Os procedementos e instrumentos que se van a utilizar para valorar o proceso

de avaliación son os seguintes:

PROCEDEMENTOS INSTRUMENTOS PONDERACIÓN

Proba específica Proba aberta 70%


alumnado:

Resolución de

cuestións e

problemas

Traballos de

investigación e

exposición

Lista de control

Rúbrica

10%

20%

Ao longo do curso faranse 1 proba específica por avaliación como

mínimo, o tipo de exame será de preguntas curtas, algunhas de tipo test,

outras de desenvolvemento, outras son de completar esquemas e debuxos, e

outras de identificación de debuxos e estruturas biolóxicas en imaxes,

comentar noticias,....

Haberá unha proba de recuperación da materia non superada no trimestre

anterior en cada avaliación, dependendo sempre da situación real de cada

grupo.

Para aprobar a materia en cada período de avaliación, será necesario que o

alumno/a obteña unha nota mínima de 5,0 puntos, dos cales a nota da proba

escrita debe ser igual ou superior ao 3 sobre 7.


avaliacións, sempre e cando as notas dos períodos non sexan inferiores a 4,0

puntos. Para aprobar a materia será preciso obter un mínimo de 5,0 puntos.

Na convocatoria de setembro presentarase as probas o alumnado que non acade

o grao mínimo de consecución dos estándares de aprendizaxe da materia ó


mesma unha cualificación de suspenso. A cualificación corresponderá ó resultado

da proba escrita que se faga, que terá un carácter global (non por partes).

209

H) INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE

ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE Indicadores de logro do proceso de ensino


Escala

1 2 3 4

















Escala

1 2 3 4













210

I)AVALIACIÓN INICIAL

Ao comezo do curso, os profesores e profesoras realizarán unha avaliación inicial

do alumnado para detectar o grao de desenvolvemento alcanzado das

aprendizaxes básicas e do dominio dos contidos e das competencias adquiridas.


escrita que atenda a aspectos básicos tanto dos contidos como das competencias

clave e por outro lado a observación durante os primeiros días do

desenvolvemento do alumnado.


analizados proporcionarán a información necesaria para tomar as medidas

(individuais e colectivas) de reforzo e de atención a diversidade pertinentes.

211

j) MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE





esta diversidade mediante a elección de modalidades e optativas. Non obstante,

é conveniente dar resposta, xa desde as mesmas materias, a un feito

constatable: a diversidade dos alumnos e as alumnas, que manifestan intereses,

motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe distintos. É preciso, entón, ter

en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos e por iso adoptaremos

as seguintes medidas:



. Relacionar os contidos das diferentes materias, co fin de proporcionar unha

visión globalizadora, e non parcial, da realidade.



. Desenvolver os contidos con unha linguaxe precisa e de forma progresiva, de

maneira que o alumnado, ó longo da etapa, dispoña das bases necesarias para

incrementar gradualmente os seus coñecementos.


estimulando o traballo persoal e en equipo, mediante a proposición de

numerosas actividades de diversa índole (plantexamento de cuestións,

montaxe e realización de experimentos, realización e interpretación de

gráficos e outros medios de representación, etc).


materia, que favorezan o desenvolvemento de habilidades prácticas (consulta

de material bibliográfico, utilización de medios de comunicación, aprendizaxe e

manexo de técnicas de laboratorio, observación sistemática, etc.).

212

k)ELEMENTOS TRANSVERSAIS






educación para:





A prevención de conflitos e a resolución pacífica dos mesmos, así como

a non violencia en todos os ámbitos persoal, familiar social e








Avanzar no respecto entre todos os membros da comunidade educativa

e na mellora da convivencia escolar







básicas de saúde, hixiene, alimentación, coidado persoal, práctica de

actividade física, posibilidades e limitacións do seu propio corpo e

213

valoración das condutas de risco para a saúde (drogas, alcohol,


214

L)ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Departamento realizará, sempre que sexa posible, aquelas que se

propoñan ao longo do curso e resulten de interese didáctico.

215

M) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA




didáctica, ao remate de cada trimestre e ao final do curso. Os resultados obtidos,

modificacións e propostas de mellora quedarán reflectidos no libro de actas das

xuntanzas do departamento e na Memoria de final de curso


Escala




























216

BIOLOXÍA

2º BACHARELATO

217


A Bioloxía de 2º curso de bacharelato ten tres obxectivos fundamentais. O

primeiro é ampliar e profundizar nos coñecementos científicos sobre os

mecanismos básicos que rixen o mundo vivo. Por outro lado, trata de favorecer e

fomentar a formación científica do alumnado, e contribuir a consolidar o método

científico como ferramenta habitual de traballo, fomentando no alumnado o

estímulo da súa curiosidade, da capacidade de razoar, da formulación de

hipóteses e deseños experimentais, da interpretación de datos e da resolución de

problemas. E por último, contempla as multiples implicacións personais, sociais,

éticas, legais, económicas ou políticas dos novos descubrimentos que

constantemente se producen en bioloxía.


características dos alumnos e alumnas e á realidade educativa do noso centro, o

cal atópase situado nun barrio da periferia de Pontevedra cun nivel

socioeconómico medio-baixo o que supón un alumnado moi diverso pero nos que

unha alta porcentaxe presenta carencias que repercuten negativamente no eido

académico o que conclúe en moitos casos de abandono educativo temperán. Por

isto, e dado que esta materia está enmarcada dentro da ensianza posobligatoria,

o número de alumnado que segue cos estudos de bacharelato é moi pequeno,

polo que unha das dificultades coa que nos atopamos, sobre todo nas materias

non comúns, é a falta do número mínimo de alumnado, esixido por lei, para o

establecemento dun grupo.

Durante este curso o alumnado de Bioloxía de 2º de Bacharelato o componen

12 alumnos e alumnas, que non necisitan adaptacións educativas especiais, polo

que non se prevé dificultades que poidan impedir o cumprimento da presente

programación.

A docencia será impartida polo profesor Mª Isabel Panadero Fontán.

218


CLAVE

Tal e como se describe na LOMCE, todas as áreas ou materias do currículo

deben participar no desenvolvemento das distintas competencias do alumnado.

Desde o Departamento de Bioloxía e Xeoloxía na materia de Bioloxía para 2º

de Bacharelato, tal e como suxire a lei, potenciarase o desenvolvemento das

competencias de comunicación lingüística, competencia matemática e

competencias básicas en ciencia e tecnoloxía; ademais, para alcanzar unha

adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo,

incluimos actividades de aprendizaxe integradas que permitirán ao alumnado

avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao

mesmo tempo. Para valorar estes, serán os estándares de aprendizaxe

avaliables, como elementos de maior concreción, observables e medibles, os

que, ao poñerse en relación coas competencias clave, permitan graduar o

rendemento ou o desempeño alcanzado en cada unha delas.

A materia Bioloxía utiliza unha terminoloxía formal que permitirá aos alumnos

e ás alumnas incorporar esta linguaxe e os seus termos para utilizalos nos

momentos adecuados coa suficiente propiedade. Así mesmo, a comunicación dos

resultados de investigacións e outros traballos que realicen favorece o

desenvolvemento da competencia en comunicación lingüística. As lecturas

e os debates que se levarán a cabo en todos os temas da materia permitirán

tamén a familiarización e uso da linguaxe científica.

A competencia matemática e competencias básicas en ciencia e

tecnoloxía son as competencias fundamentais da materia. Para desenvolvelas

os alumnos e as alumnas aplicarán estratexias coas que definir problemas,

resolvelos, deseñar pequenas investigacións, elaborar solucións, analizar

resultados, etc. Estas competencias son, polo tanto, as máis traballadas na

materia.

A competencia dixital fomenta a capacidade de buscar, seleccionar e

utilizar información en medios dixitais, ademais de permitir que os alumnos e

as alumnas se familiaricen cos diferentes códigos, formatos e linguaxes nas

que se presenta a información científica (datos estatísticos, representacións

gráficas, modelos xeométricos...). A utilización das tecnoloxías da información e

219

a comunicación na aprendizaxe das ciencias para comunicarse, solicitar

información, retroalimentala, simular e visualizar situacións, para a obtención e o

tratamento de datos, etc., é un recurso útil no campo da Bioloxía que contribúe a

mostrar unha visión actualizada da actividade científica.

A adquisición da competencia para aprender a aprender fundaméntase

nesta materia no carácter instrumental de moitos dos coñecementos científicos.

Ao mesmo tempo, operar con modelos teóricos fomenta a imaxinación, a análise,

os dotes de observación, a iniciativa, a creatividade e o espírito crítico, o que

favorece a aprendizaxe autónoma.

Esta materia favorece o traballo en grupo para a resolución de actividades e o

traballo de laboratorio, fomentando o desenvolvemento de actitudes como a

cooperación, a solidariedade e o respecto cara ás opinións dos demais, o que

contribúe á adquisición das competencias sociais e cívicas. Así mesmo, o

coñecemento científico é unha parte fundamental da cultura cidadá que

sensibiliza dos riscos da ciencia e a tecnoloxía e permite formarse unha opinión

fundamentada en feitos e datos reais sobre os problemas relacionados co avance

científico e tecnolóxico.

O método científico esixe sentido de iniciativa e espírito emprendedor,

xa que desde a formulación dunha hipótese ata a obtención de conclusións, se fai

necesaria a elección de recursos, a planificación da metodoloxía, a resolución de

problemas e a revisión permanente de resultados. Isto fomenta a iniciativa

persoal e a motivación por un traballo organizado e con iniciativas propias.

Esta materia tamén contribúe a que o alumnado desenvolva a competencia

de conciencia e expresións culturais a través da alfabetización científica, a cal

constitúe unha dimensión fundamental da cultura que permite considerar

racionalmente e tomar decisións sobre determinados temas como a manipulación

xenética, o transplante de órganos, a secuenciación do xenoma humano, a

conservación da biodiversidade, etc.

220

c) OBXECTIVOS DA ETAPA

O bacharelato contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lle

permitan:

a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir

unha conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade

xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.

b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.

c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e

mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou

circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade.

d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de

desenvolvemento persoal.

e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.


g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación.

h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución.

Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social.

i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.

l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a

contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio

galego.

221

m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade,

flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.

n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural.

ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables.

o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.

p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia,

e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

222



Bioloxía. 2º de bacharelato

Obxectivos

Contidos Criterios avaliación Estándares de aprendizaxe Grao mínimo dos estándares Trimestre

Procedemento e instrumento de

avaliación

Competencias clave

Bloque 1. A base molecular e fisicoquímica da vida

i

e

B1.1. Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento. Tipos, propiedades e funcións dos bioelementos.

B1.2. Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.

B1.3. Biomoléculas: concepto, clasificación e técnicas de separación.

B1.1. Determinar as propiedades fisicoquímicas dos bioelementos que os fan indispensables para a vida. Relacionar os enlaces químicos coa súa importancia biolóxica.

BB1.1. Describe técnicas instrumentais e métodos físicos e químicos que permiten o illamento das moléculas e a súa contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.

Coñece as principais técnicas que permiten o ilamento de moléculas

1º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CMCCT

BB1.1.2. Clasifica os tipos de bioelementos relacionando cada un coa súa proporción e coa súa función biolóxica.

Clasifica os tipos de bioelemnetos segundo a súa proporción e coñece a función bilolóxica dos máis representativos

1º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

BB1.1.3. Discrimina os enlaces químicos que permiten a formación de moléculas inorgánicas e orgánicas presentes nos seres vivos.

Coñece os enlaces químicos que permiten a formación de moléculas inorgánicas e orgánicas presentes nos seres vivos

1º

Proba específica

Proba aberta

CMCCT

CD

i

l

e

B1.4. Biomoléculas inorgánicas. Estrutura e propiedades fisicoquímicas da auga que a fan unha molécula imprescindible para a vida. Funcións dos sales minerais.

B1.5. Fisicoquímica das dispersións acuosas. Difusión, osmose e diálise.

B1.2. Argumentar as razóns polas que a auga e os sales minerais son fundamentais nos procesos biolóxicos.

BB1.2.1. Relaciona a estrutura química da auga coas súas funcións biolóxicas.

Relaciona a estrutura química da auga coa maior parte das súas funcións biolóxicas


Proba aberta

CAA

BB1.2.2. Distingue os tipos de sales minerais, e relaciona a composición coa función.

Distingue os tipos de sales minerais e coñece a súa función


Proba aberta

CMCCT

BB1.2.3. Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa concentración salina das células.

Describe os procesos de difusión, osmose e diálise, e os relaciona coa concentración salina das células

1º

Proba específica:

Proba aberta

CMCCT

CAA

CD

d

l

B1.6. Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura, propiedades e funcións biolóxicas de

B1.3. Recoñecer e identificar os tipos de moléculas que constitúen a materia viva, e relacionalos coas súas respectivas funcións

BB1.3.1. Recoñece e clasifica os tipos de biomoléculas orgánicas, e relaciona a súa composición química coa súa estrutura e coa súa función.

Recoñece e clasifica os tipos de biomoléculas orgánicas e coñece a súa composición, estrutura e función

1º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSIEE

223


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

glícidos, lípidos, prótidos e ácidos nucleicos.

biolóxicas na célula. BB1.3.2. Deseña e realiza experiencias identificando en mostras biolóxicas a presenza de moléculas orgánicas.

Realiza de forma guiada experiencias identificando en mostras biolóxicas a presenza de moléculas orgánicas

1º Observación: lista de control

Analise da produción do alumnado:

Caderno de prácticas

CSIEE

CMCCT

BB1.3.3. Contrasta e relaciona os procesos de diálise, centrifugación e electroforese, e interpreta a súa relación coas biomoléculas orgánicas.

Coñece os fundamentos dos procesos de diálise, centrifugación e electroforese


Proba aberta

CAA

CMCCT

CD

i

g

B1.6. Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura, propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos, prótidos e ácidos nucleicos.

B1.4. Identificar os tipos de monómeros que forman as macromoléculas biolóxicas e os enlaces que os unen.

BB1.4.1. Identifica os monómeros e distingue os enlaces químicos que permiten a síntese das macromoléculas: enlaces O-glicosídico, enlace éster, enlace peptídico e enlace O-nucleosídico.

Identifica os monómeros e distingue os enlaces químicos presentes nas macromoléculas ( O-glicosídico, enlace éster, enlace peptídico e enlace O-nucleosídico)

1º

Proba específica:

Proba aberta

CMCCT

CD

i B1.6. Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura, propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos, prótidos e ácidos nucleicos.

B1.5. Determinar a composición química e describir a función, a localización e exemplos das principais biomoléculas orgánicas.

BB1.5.1. Describe a composición e a función das principais biomoléculas orgánicas.

Describe a composición, estrutura e a función das principais biomoléculas orgánicas.


Proba aberta

CCL

l B1.7. Encimas: concepto, clasificación, propiedades e funcións. Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática. Alosterismo.

B1.6. Comprender e diferenciar a función biocatalizadora dos encimas, con valoración da súa importancia biolóxica.

BB1.6.1. Contrasta o papel fundamental dos encimas como biocatalizadores, e relaciona as súas propiedades coa súa función catalítica.

Coñece as propiedades e o papel fundamental dos encimas como biocatalizadores


Proba aberta

CAA

CMCCT

l

ñ

B1.8. Vitaminas: concepto, clasificación e funcións.

B1.7. Sinalar a importancia das vitaminas para o mantemento da vida.

BB1.7.1. Identifica os tipos de vitaminas asociando a súa imprescindible función coas doenzas que preveñen.

Coñece os tipos de vitaminas e as relaciona coas doenzas que preveñen


Proba aberta

CAA

CCEC

Bloque 2. A célula viva. Morfoloxía, estrutura e fisioloxía celular

i

e

B2.1. A célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos. Teoría

B2.1. Establecer as diferenzas estruturais e de composición entre células procariotas e

BB2.1.1. Compara unha célula procariota con

Compara unha célula procariota con unha eucariótica, e identifica a maior parte dos

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CMCCT

224


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

celular.

B2.2. Evolución dos métodos de estudo das células. Preparación e procesamento das mostras para a observación ao microscopio óptico e electrónico.

B2.3. Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.

B2.4. Modelos de organización celular en procariotas e eucarióticas. Células animais e vexetais.

eucarióticas.

unha eucariótica, e identifica os orgánulos citoplasmático presentes nelas.

orgánulos citoplasmático presentes nelas.

1º CD

d

e

l

B2.3. Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.

B2.4. Modelos de organización celular en procariotas e eucarióticas. Células animais e vexetais.

B2.5. Observación microscópica de células procariotas e eucariotas tanto animais como vexetais.

B2.2. Interpretar e identificar a estrutura dunha célula eucariótica animal e dunha vexetal, representar os seus orgánulos e describir a súa función.

BB2.2.1. Esquematiza os orgánulos citoplasmáticos e recoñece as súas estructuras.

Recoñece e representa os orgánulos celulares

1º

Proba específica:

Proba aberta

Análise das producións do alumnado:

Caderno alumno

CSIEE

BB2.2.2. Analiza a relación entre a composición química, a estrutura e a ultraestructura dos orgánulos celulares, e a súa función.

Describe a estrutura e ultraestrutura da maioria dos orgánulos celulares e a súa función

1º

Proba específica:

Proba aberta

CSIEE

CAA

i B2.6. Ciclo celular.

B2.3. Analizar o ciclo celular e diferenciar as súas fases.

BB2.3.1. Identifica as fases do ciclo celular, e explica os principais procesos que acontecen en cada unha.

Identifica a maioría das fases do ciclo celular, e explica os principais procesos que acontecen en cada unha

2º

Proba específica:

Proba aberta

CCL

CD

e

l

B2.7. División celular. Mitose en células animais e vexetais.

B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica da meiose para a reprodución sexual. Importancia da reprodución sexual na evolución dos seres vivos.

B2.9. Observación de células en mitose.

B2.4. Distinguir e identificar os tipos de división celular, e desenvolver os acontecementos que teñen lugar en cada fase.

BB2.4.1. Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos que se producen en cada unha.

Recoñece, con algún erro, en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos que se producen en cada unha

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CMCCT

CD

225


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

Estudo das fases da división celular. BB2.4.2. Establece as analoxías e as diferenzas máis significativas entre mitose e meiose.

Coñece as diferenzas máis significativas entre mitose e meiose

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSIEE

e B2.8. Meiose. Necesidade biolóxica da meiose para a reprodución sexual. Importancia da reprodución sexual na evolución dos seres vivos.

B2.5. Argumentar a relación da meiose coa variabilidade xenética das especies.

BB2.5.1. Resume a relación da meiose coa reprodución sexual, o aumento da variabilidade xenética e a posibilidade de evolución das especies.

Explica a relación entre a meiose e a reprodución sexual, o aumento da variabilidade xenética e a evolución das especies

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CCL

CMCCT

e

i

m

B2.10. Importancia da membrana nos fenómenos de transporte. Tipos de transporte. Endocitose e exocitose.

B2.6. Examinar e comprender a importancia das membranas na regulación dos intercambios celulares para o mantemento da vida, e realizar experiencias sobre a plasmolise e a turxescencia.

BB2.6.1. Compara e distingue os tipos e os subtipos de transporte a través das membranas, e explica detalladamente as características de cada un.

Distingue os tipos de transporte a través das membranas, e explica as características de cada un

1º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CCL

CSIEE

l B2.11. Introdución ao metabolismo: catabolismo e anabolismo.

B2.12. Reaccións metabólicas: aspectos enerxéticos e de regulación.

B2.7. Comprender e diferenciar os procesos de catabolismo e anabolismo, e establecer a relación entre ambos.

BB2.7.1. Define e interpreta os procesos catabólicos e os anabólicos, así como os intercambios enerxéticos asociados a eles.

Define os procesos catabólicos e anabólicos, así como os intercambios enerxéticos asociados a eles

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSIEE

CCL

e

i

f

B2.13. Respiración celular: o seu significado biolóxico. Orgánulos celulares implicados no proceso respiratorio.

B2.8. Describir as fases da respiración celular, identificando rutas e produtos iniciais e finais.

BB2.8.1. Sitúa, a nivel celular e a nivel de orgánulo, o lugar onde se produce cada un destes procesos, e diferencia en cada caso as rutas principais de degradación e de síntese, e os encimas e as moléculas máis importantes responsables dos devanditos procesos.

Identifica os produtos iniciais e finais da das rutas da respiración celular e sitúa a nivel celular e de orgánulo o lugar onde se producen cada unha destas rutas

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CMCCT

226


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

i B2.14. Diferenzas entre as vías aeróbicas e anaeróbicas.

B2.15. As fermentacións e as súas aplicacións. Observación do proceso de fermentación mediante lévedos.

B2.9. Diferenciar a vía aeróbica da anaeróbica.

BB2.9.1. Contrasta as vías aeróbicas e anaeróbicas, e establece a súa relación co seu rendemento enerxético.

Coñece as diferenzas en rendemento enerxético entre a vía aeróbica e anaeróbica

2º

Proba específica:

Proba aberta

CMCCT

BB2.9.2. Valora a importancia das fermentacións en numerosos procesos industriais, e recoñece as súas aplicacións.

Coñece as aplicacións industriais da fermentación

2º

Proba específica:

Proba aberta

CCEC

CSC

l B2.16. Fotosíntese: localización celular en procariotas e eucarióticas. Etapas do proceso fotosintético. Balance global.

B2.10. Pormenorizar os procesos que teñen lugar en cada fase da fotosíntese.

BB2.10.1.Identifica e clasifica os tipos de organismos fotosintéticos.

Identifica os tipos de organismos fotosintéticos

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSIEE

BB2.10.2. Localiza a nivel subcelular onde se leva a cabo cada fase, e destaca os procesos que teñen lugar.

Sitúa a nivel celular e subcelular onde se leva a cabo cada fase da fotosíntese e describe os procesos que teñen lugar

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

a

l

B2.17. Importancia biolóxica da fotosíntese.

B2.11. Xustificar a importancia biolóxica da fotosíntese como proceso de biosíntese, individual para os organismos pero tamén global no mantemento da vida na Terra.

BB2.11.1. Contrasta a importancia biolóxica da fotosíntese para o mantemento da vida na Terra.

Describe a importancia biolóxica da fotosíntese para o mantemento da vida na Terra

2º

Proba específica:

Proba aberta

CSC

CCEC

e

i

B2.18. Quimiosíntese.

B2.12. Argumentar a importancia da quimiosíntese.

BB2.12.1. Valora o papel biolóxico dos organismos quimiosintéticos.

Coñece o papel biolóxico dos organismos quimiosintéticos

2º

Proba específica:

Proba aberta

CCEC

Bloque 3. Xenética e evolución

i

d

B3.1. Xenética molecular. Importancia biolóxica do ADN como portador da

B3.1. Analizar o papel do ADN como portador da información xenética.

BB3.1.1. Describe a estrutura e a composición

Describe as funcións do ADN como molécula responsable do almacenamento, a

2º

Proba específica:

Proba aberta

CCL

CSC

227


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

información xenética. Concepto de xene.

química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica como molécula responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.

conservación e a transmisión da información xenética.

CCEC

l B3.2. Replicación do ADN. Etapas da replicación. Diferenzas entre o proceso replicativo entre eucarióticas e procariotas.

B3.2. Distinguir as etapas da replicación e os encimas implicados nela.

BB3.2.1. Diferencia as etapas da replicación e identifica os encimas implicados nela.

Coñece as etapas da replicación e os encimas implicados nela

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CMCCT

i

l

B3.3. ARN: tipos e funcións.

B3.4. Fluxo da información xenética nos seres vivos.

B3.5. Expresión dos xenes. Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código xenético na información xenética.

B3.3. Establecer a relación do ADN coa síntese de proteínas.

BB3.3.1. Establece a relación do ADN co proceso da síntese de proteínas.

Coñece a relación do ADN co proceso da síntese de proteínas

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CMCCT

i B3.3. ARN: tipos e funcións.

B3.5. Expresión dos xenes. Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código xenético na información xenética.

B3.6. Resolución de problemas de xenética molecular.

B3.4. Determinar as características e as funcións dos ARN.

BB3.4.1. Diferencia os tipos de ARN e a función de cada un nos procesos de transcrición e tradución.

Diferencia os tipos de ARN e a función de cada un nos procesos de transcrición e tradución.

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

BB3.4.2. Recoñece e indica as características fundamentais do código xenético, e aplica ese coñecemento á resolución de problemas de xenética molecular.

Indica as características fundamentais do código xenético

Resolve problemas sinxelos de xenética molecular

2º

Proba específica:

Proba aberta


Resolución de problemas

Observación sistemática

CAA

CMCCT

g

m

B3.5. Expresión dos xenes. Transcrición e tradución xenéticas en procariotas e eucarióticas. O código xenético na

B3.5. Elaborar e interpretar esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución, e a regulación da expresión

BB3.5.1. Interpreta e explica esquemas dos procesos de replicación,

Explica esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución

2º

Proba específica:

Proba aberta

CD

CMCCT

228


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

información xenética.

B3.6. Resolución de problemas de xenética molecular.

B3.7. Regulación da expresión xénica.

xénica.

transcrición e tradución.

BB3.5.2. Resolve exercicios prácticos de replicación, transcrición e tradución, e de aplicación do código xenético.

Resolve exercicios prácticos sinxelos de replicación, transcrición e tradución, e de aplicación do código xenético.

2º

Proba específica:

Proba aberta




CMCCT

BB3.5.3. Identifica e distingue os encimas principais relacionados cos procesos de transcrición e tradución.

Identifica os encimas principais relacionados cos procesos de transcrición e tradución

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CD

e

ñ

B3.8. Mutacións: tipos. Axentes mutaxénicos.

B3.6. Definir o concepto de mutación e distinguir os principais tipos e axentes mutaxénicos.

BB3.6.1. Describe o concepto de mutación e establece a súa relación cos fallos na transmisión da información xenética.

Describe o concepto de mutación

2º

Proba específica:

Proba aberta

CCL

BB3.6.2. Clasifica as mutacións e identifica os axentes mutaxénicos máis frecuentes.

Clasifica as mutacións e identifica os axentes mutaxénicos máis frecuentes

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSC

h

l

ñ

B3.9. Mutacións e cancro.

B3.10. Implicacións das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.

B3.7. Relacionar mutación e cancro. Destacar a importancia das mutacións na evolución das especies.

BB3.7.1. Asocia a relación entre a mutación e o cancro, e determina os riscos que implican algúns axentes mutaxénicos.

Coñece a relación entre mutación e cancro

Coñece os riscos que implican algúns axentes mutaxénicos

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSC

CCEC

BB3.7.2. Destaca a importancia das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.

Describe o papel das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSC

CCEC

a B3.11. Enxeñaría xenética. Principais B3.8. Desenvolver os avances máis recentes BB3.8.1. Resume e realiza Realiza investigacións sobre as técnicas Análise das producións do CSIEE

229


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

g liñas actuais de investigación. Organismos modificados xeneticamente.

no ámbito da enxeñaría xenética, así como as súas aplicacións.

investigacións sobre as técnicas desenvolvidas nos procesos de manipulación xenética para a obtención de organismos transxénicos.

desenvolvidas nos procesos de manipulación xenética para a obtención de organismos transxénicos

2º alumnado:

Rúbrica

CSC

CCEC

a

c

d

B3.12. Proxecto xenoma: repercusións sociais e valoracións éticas da manipulación xenética e das novas terapias xénicas.

B3.9. Analizar os progresos no coñecemento do xenoma humano e a súa influencia nos novos tratamentos.

BB3.9.1. Recoñece e indica os descubrimentos máis recentes sobre o xenoma humano e as súas aplicacións en enxeñaría xenética, e valora as súas implicacións éticas e sociais.

Realiza unha investigación sobre os descubrimentos máis recentes sobre o xenoma humano, as súas aplicacións en enxeñaría xenética e as súas implicacións éticas e sociais

2º


Rúbrica

CSC

CCEC

b

e

m

B3.13. Xenética mendeliana. Teoría cromosómica da herdanza. Determinismo do sexo e herdanza ligada ao sexo e influída polo sexo.

B3.10. Formular os principios da xenética mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolución de problemas, e establecer a relación entre as proporcións da descendencia e a información xenética.

BB3.10.1. Analiza e predí aplicando os principios da xenética mendeliana, os resultados de exercicios de transmisión de caracteres autosómicos, caracteres ligados ao sexo e influídos polo sexo.

Resolve aplicando os principios da xenética mendeliana exercicios de transmisión de caracteres autosómicos, ligados ao sexo e influidos polo sexo

2º




CAA

CMCCT

b

i

B3.14. Evidencias do proceso evolutivo. B3.11. Diferenciar evidencias do proceso evolutivo.

BB3.11.1. Argumenta evidencias que demostran o feito evolutivo.

Coñece as evidencias do proceso evolutivo

2º

Proba específica:

Proba aberta

CSIEE

CCL

m B3.15. Darwinismo e neodarwinismo: teoría sintética da evolución.

B3.12. Recoñecer e diferenciar os principios da teoría darwinista e neodarwinista.

BB3.12.1. Identifica os principios da teoría darwinista e neodarwinista, e compara as súas diferenzas.

Identifica os principios da teoría darwinista e neodarwinista

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

a B3.16. Xenética de poboacións. Frecuencias xénicas e a súa relación coa evolución.

B3.13. Relacionar o xenotipo e as frecuencias xénicas coa xenética de poboacións e a súa influencia na evolución.

BB3.13.1. Distingue os factores que inflúen nas frecuencias xénicas.

Distingue os factores que inflúen nas frecuencias xénicas

2º

Proba específica:

Proba aberta

CMCCT

230


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

BB3.13.2. Comprende e aplica modelos de estudo das frecuencias xénicas na investigación privada e en modelos teóricos.

Coñece algunha aplicación do estudo das frecuencias xénicas

2º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CMCCT

CSIEE

d

e

l

B3.17. A mutación e a recombinación xénica como procesos que xeran cambios e adaptacións. Principios da selección natural.

B3.14. Recoñecer e indicar a importancia da mutación e a recombinación como motores da evolución.

BB3.14.1. Ilustra a relación entre mutación e recombinación, o aumento da diversidade e a súa influencia na evolución dos seres vivos.

Explica a importancia da mutación e da recombinación na evolución dos seres vivos

2º

Proba específica:

Proba aberta

CSC

CCEC

l

a

B3.18. Evolución e biodiversidade.

B3.19. Proceso de especiación. Modelos de especiación.

B3.15. Analizar os factores que incrementan a biodiversidade e a súa influencia no proceso de especiación.

BB3.15.1. Distingue tipos de especiación e identifica os factores que posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas especies diferentes.

Coñece os distintos mecanismos de especiación

2º

Proba específica:

Proba aberta

CCEC

CAA

Bloque 4. O mundo dos microorganismos e súas aplicacións. Biotecnoloxía

l

m

B4.1. Microbioloxía. Concepto de microorganismo. Microorganismos con organización celular e sen ela.

B4.1. Diferenciar os tipos de microorganismos en función da súa organización celular.

BB4.1.1. Clasifica os microorganismos no grupo taxonómico ao que pertencen.

Clasifica os microorganismos no grupo taxonómico ao que pertencen

3º

Proba específica:

Proba aberta

CSIEE

e B4.2. Virus, outras formas acelulares e partículas infectivas subvirais. Bacterias. Fungos microscópicos. Protozoos. Algas microscópicas.

B4.3. Observación microscópica de protozoos, algas e fungos.

B4.2. Describir as características estruturais e funcionais dos grupos de microorganismos.

BB4.2.1. Analiza a estrutura e a composición dos microorganismos e relaciónaas coa súa función.

Coñece as principais características dos grupos de microorganismos

3º

Proba específica:

Proba aberta

CSIEE

l

m

B4.4. Métodos de estudo dos microorganismos. Esterilización e pasteurización.

B4.5. Realización de experiencias de cultivo de microorganismos.

B4.3. Identificar os métodos de illamento, cultivo e esterilización dos microorganismos.

BB4.3.1. Describe técnicas instrumentais que permiten o illamento, o cultivo e o estudo dos microorganismos para a experimentación

Describe técnicas instrumentais que permiten o illamento, o cultivo e o estudo dos microorganismos para a experimentación biolóxica

3º

Proba específica:

Proba aberta

CD

CMCCT

231


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

biolóxica.

a

l

B4.6. Microorganismos nos ciclos xeoquímicos.

B4.4. Valorar a importancia dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos.

BB4.4.1. Recoñece e explica o papel fundamental dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos.

Explica o papel dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos

3º

Proba específica:

Proba aberta

CCL

CMCCT

b

c

d

B4.7. Microorganismos como axentes produtores de doenzas.

B4.5. Recoñecer e numerar as doenzas máis frecuentes transmitidas polos microorganismos, utilizando o vocabulario axeitado relacionado con elas.

BB4.5.1. Relaciona os microorganismos patóxenos máis frecuentes coas doenzas que orixinan.

Relaciona os microorganismos patóxenos máis frecuentes coas doenzas que orixinan

3º

Proba específica:

Proba aberta

CSC

CD

a

c

g

ñ

B4.8. Biotecnoloxía. Utilización dos microorganismos nos procesos industriais: produtos elaborados por biotecnoloxía.

B4.9. Realización de experiencias con microorganismos fermentadores.

B4.6. Avaliar as aplicacións da biotecnoloxía e a microbioloxía na industria alimentaria e farmacéutica, e na mellora do medio.

BB4.6.1. Analiza a intervención dos microorganismos en numerosos procesos naturais e industriais, e as súas numerosas aplicacións

Coñece algunhas das aplicacións naturais e industriais dos microorganismos

3º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CCEC

CSC

CMCCT

BB4.6.2. Recoñece e identifica os tipos de microorganismos implicados en procesos fermentativos de interese industrial.

Coñece algún tipo de microorganismos implicados en procesos fermentativos de interese industrial

3º

Proba específica:

Proba aberta

CCEC

CSC

CMCCT

BB4.6.3. Valora as aplicacións da biotecnoloxía e a enxeñaría xenética na obtención de produtos farmacéuticos, en medicina e en biorremediación, para o mantemento e a mellora do medio.

Reliza unha investigación sobre a contribución da biotecnoloxía e a Enxeñaría Xenética na obtención de produtos farmacéuticos, en medicina e en biorremediación, para o mantemento e a mellora do medio

3º


Ruúbrica

CD

CMCCT

Bloque 5. O sistema inmunitario. A inmunoloxía e as súas aplicacións

232


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

d

e

b

B5.1. Concepto actual de inmunidade. Sistema inmunitario. Defensas internas inespecíficas.

B5.1. Desenvolver o concepto actual de inmunidade.

BB5.1.1. Analiza os mecanismos de autodefensa dos seres vivos e identifica os tipos de resposta inmunitaria.

Coñece os mecanismos de autodefensa dos seres vivos e identifica os tipos de resposta inmunitaria

3º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSIEE

l

i

B5.2. Inmunidade específica: características e tipos (celular e humoral). Células responsables.

B5.3. Identificación de células inmunitarias mediante a súa observación.

B5.2. Distinguir inmunidade inespecífica e específica, así como as súas células respectivas.

BB5.2.1. Describe as características e os métodos de acción das células implicadas na resposta inmune.

Describe as características e os métodos de acción das células implicadas na resposta inmune

3º

Proba específica:

Proba aberta

CCL

i

l

B5.4. Mecanismo de acción da resposta inmunitaria. Memoria inmunolóxica.

B5.3. Discriminar resposta inmune primaria e secundaria.

BB5.3.1. Compara as características da resposta inmune primaria e secundaria.

Coñece as diferenzas entre resposta inmune primaria e secundaria

3º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

e

g

i

B5.5. Antíxenos e anticorpos. Estrutura dos anticorpos. Formas de acción. A súa función na resposta inmune.

B5.4. Definir os conceptos de antíxeno e anticorpo, e identificar a estrutura dos anticorpos.

BB5.4.1. Define os conceptos de antíxeno e de anticorpo, e recoñece a estrutura e a composición química dos anticorpos.

Define os conceptos de antíxeno e de anticorpo, e recoñece a estrutura e a composición química dos anticorpos

3º

Proba específica:

Proba aberta

CCL

CAA

i

l

B5.6. Reacción antíxeno-anticorpo: tipos e características.

B5.5. Diferenciar os tipos de reacción antíxeno-anticorpo.

BB5.5.1. Clasifica os tipos de reacción antíxeno-anticorpo e resume as características de cada un.

Resume as características de cada un dos tipos de reacción antíxeno-anticorpo

3º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

i

l

B5.7. Inmunidade natural e artificial ou adquirida. Soros e vacinas. A súa importancia na loita contra as doenzas infecciosas.

B5.6. Diferenciar inmunidade natural e artificial, e soro e vacina.

BB5.6.1. Destaca a importancia da memoria inmunolóxica no mecanismo de acción da resposta inmunitaria e asóciaa coa síntese de vacinas e soros.

Coñece as diferenzas entre inmunidade natural e artificia e entre vacina e soro

3º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

m B5.8. Disfuncións e deficiencias do sistema inmunitario. Alerxias e

B5.7. Investigar a relación entre as disfuncións do sistema inmune e algunhas patoloxías

BB5.7.1. Resume as principais alteracións e

Resume as principais alteracións e disfuncións do sistema inmunitario, e analiza

Proba específica: CCL

233


Obxectivos



avaliación

Competencias clave

h

ñ

inmunodeficiencias.

B5.9. Sistema inmunitario e cancro.

frecuentes. disfuncións do sistema inmunitario, e analiza as diferenzas entre alerxias e inmunodeficiencias.

as diferenzas entre alerxias e inmunodeficiencias

3º Proba aberta

CSIEE

h

g

a

B5.10. A SIDA e os seus efectos no sistema inmunitario.

B5.8. Analizar e describir o ciclo do virus do VIH.

BB5.8.1. Describe o ciclo de desenvolvemento do VIH.

Describe o ciclo de desenvolvemento do VIH

3º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CD

CCL

e

i

B5.11. Doenzas autoinmunes. B5.9. Describir o proceso de autoinmunidade. BB5.9.1. Clasifica e cita exemplos das doenzas autoinmunes máis frecuentes, así como os seus efectos sobre a saúde.

Cita exemplos das doenzas autoinmunes máis frecuentes, así como os seus efectos sobre a saúde.

3º

Proba específica:

Proba aberta

CSIEE

CSC

CCEC

e

a

c

B5.12. Anticorpos monoclonais e enxeñaría xenética.

B5.13. Transplante de órganos e problemas de rexeitamento. Reflexión ética sobre a doazón de órganos, medula e sangue.

B5.10. Argumentar e valorar os avances da inmunoloxía e a enxeñaría xenética nos tratamentos con anticorpos monoclonais e os transplantes de órganos, e a problemática do rexeitamento.

BB5.10.1. Recoñece e valora as aplicacións da inmunoloxía e da enxeñaría xenética para a produción de anticorpos monoclonais.

Coñece as aplicacións da inmunoloxía e da enxeñaría xenética para a produción de anticorpos monoclonais

3º

Proba específica:

Proba aberta

CSC

CCEC

BB5.10.2. Describe os problemas asociados ao transplante de órganos, e identifica as células que actúan.

Describe os problemas asociados ao transplante de órganos

3º

Proba específica:

Proba aberta

CAA

CSC

CCEC

BB5.10.3. Clasifica e entende os tipos de transplantes, e relaciona os avances neste ámbito co impacto futuro na doazón de órganos, medula e sangue.

Clasifica os tipos de transplantes

3º

Proba específica:

Proba aberta

CSC

CCEC

234

e) METODOLOXÍA

A metodoloxía didáctica aplicada favorecerá a capacidade do alumnado

para aprender por si mesmo, para traballar en equipo e para aplicar os

métodos apropiados de investigación, e tamén debe subliñar a relación dos

aspectos teóricos das materias coas súas aplicacións prácticas.

No proceso de ensino e aprendizaxe desta materia é moi importante a

realización de actividades prácticas e a utilización de abundantes e variados

documentos científicos, utilizando as tecnoloxías da información e a

comunicación para buscar, seleccionar, tratar e transmitir información. Por

outro lado, é imprescindible promover nos alumnos e nas alumnas actividades

de razoamento e de reflexión sobre as múltiples implicacións sociais,

económicas e políticas que teñen os avances científicos en bioloxía, a cal é

unha disciplina cambiante e dinámica, sometida a unha continua revisión.

A Bioloxía de 2.º de Bacharelato contribúe a que o alumnado progrese en

todas as competencias clave. Neste curso trátase de alcanzar os niveis de

competencia que lle permitan afrontar estudos superiores ou exercer

determinadas profesións con éxito.

En relación co exposto anteriormente, a proposta didáctica de Bioloxía

elaborouse de acordo cos criterios metodolóxicos seguintes:

- Adaptación ás características do alumnado de Bacharelato, ofrecendo

actividades diversificadas de acordo coas capacidades intelectuais propias

da etapa.

- Facilitar a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo.

- Fomentar a participación do alumnado na dinámica xeral da aula,

combinando estratexias que propicien a individualización con outras que

fomenten a socialización.

- Procurar espertar o interese do alumnado pola aprendizaxe que se lle

propón.

- Rigor científico e desenvolvemento de capacidades intelectuais de certo

nivel (analíticas, explicativas e interpretativas).

- Fomentar a proxección práctica dos contidos e a súa aplicación ao

contorno, co fin de asegurar a funcionalidade das aprendizaxes en dous

235

sentidos: o desenvolvemento de capacidades para ulteriores adquisicións

e a súa aplicación na vida cotiá.

Acadar estes obxectivos precisa utilizar estratexias e técnicas didácticas

variadas:

Estratexias expositivas: preséntanse ao alumnado mediante textos ou

oralmente un coñecemento que debe asimilar, para ensinar feitos ou

conceptos.

Traballos de investigación: tratan de enfrontar ao alumnado con

situacións problemáticas nas que se lle esixe a aplicación de

capacidades intelectuais complexas, como integrar e contrastar fontes

de diverso tipo; realizar xuízos de valor e interpretacións; establecer

relacións causais complexas, ponderando causas e consecuencias;

realizar valoracións ponderadas de problemas e solucións; construír e

contrastar a validez das hipóteses; etc.

Estudo de casos ou feitos e situacións concretas como instrumento para

motivar e facer máis significativo o estudo dos fenómenos xerais e para

abordar os procedementos de causalidade múltiple.

Actividades de introdución-motivación, de ideas previas, de

desenvolvemento, de evaluación, de ampliación e de recuperación.

Actividades de laboratorio (técnicas experimentais usuais e deseño de

experiencias).

Actividades complementarias: Visita ao edificio CACTUS de Santiago de

compostela e Museo de Historía Natural

Aplicación das novas tecnoloxías, como uso de páxinas web específicas,

análise de programas de simulación, estudo de fotografías e

imágenes…

236





informática e biblioteca, todos eles coa súa dotación correspondente.

Materiais impresos: libros de texto, lectura e de consulta, revistas de

divulgación científica, guías de campo, claves dicotómicas, fotografías,

esquemas, debuxos de organismos, etc.


Internet, encerado dixital.



apuntamentos das distintas unidades didácticas de elaboración propia,

con referencias a material gráfico, vídeos e animacións localizadas en

internet.


científicos, etc.

.

O Departamento de Bioloxía e Xeoloxía manterá unha estreita

colaboración con aquelas institucións e organismos que promovan

actividades relacionadas coa nosa materia.

237



grao de consecución dos estándares de aprendizaxe son:

- Probas específicas (proba aberta)

- Análise da produción dos alumnos/as:

resolución de exercicios e problemas (lista de control),

traballos de investigación (rúbrica),

prácticas de laboratorio (lista de control)

- Observación sistemática (lista de control)

A porcentaxe correspondente a cada un dos procedementos e instrumentos

anteriores será:


Realizaranse dúas probas abertas, como mínimo, por avaliación. A

valoración será a media aritmética das probas, sempre e cando as notas

non sexan inferiores a 4 puntos.

Un 10% corresponderá á valoración das producións do alumnado e a

observación sistemática.



4 puntos. Para aprobar a materia será preciso obter unha nota ≥5 puntos.

Haberá unha proba escrita de recuperación en cada avaliación, que

será de carácter obrigatorio para tódolos alumnos/as aínda que teñan

aprobados os exames parciais correspondentes a cada avaliación.


non acadou o grao mínimo dos estándares de aprendizaxe da materia ó


mesma unha cualificación de suspenso. A cualificación corresponderá ó

resultado da proba escrita que se faga, que terá un carácter global (non por

partes). Para aprobar a materia será preciso obter unha nota ≥5 puntos.

238




Escala

1 2 3 4

1. Como norma xeral, fanse explicacións xerais para todo o

alumnado.

2. Ofrécense a cada alumno/a as explicacións individualizadas que

precisa.


4. Elabóranse probas de avaliación adaptadas ás necesidades do

alumnado con NEAE.




8. Poténcianse estratexias tanto de expresión como de comprensión

oral e escrita.



estándar.

11. Ofrécense ao alumnado de forma rápida os resultados das

probas/traballos,etc.

12.Analízanse e coméntanse co alumnado os aspectos máis

significativos derivados da corrección das probas, traballos, etc.



15. As medidas de apoio, reforzo, etc.están claramente vinculadas

aos estándares.

16. Avalíase a eficacia dos programas de apoio, reforzo,

recuperación, ampliación…

Escala

Indicadores de logro do proceso de ensino 1 2 3 4


2. Conseguiuse crear un conflito cognitivo que favoreceu a

aprendizaxe.

3. Conseguiuse motivar para lograr a actividade intelectual do

alumnado.





alumnado con NEAE.


alumnado con NEAE.





239

i) PROCEDEMENTOS DE ACREDITACIÓN DE COÑECEMENTOS

PREVIOS

No caso de que algún alumno/a queira cambiar de opción no

Bacharelato, terá que superar unha proba escrita na que se avaliará o grao

mínimo de consecución dos estándares esixidos para tal materia, ou ben

seguir o proceso establecido para aqueles alumnos/as que teñan pendente

dita materia do curso anterior.

240





adquiridas.








pertinentes.

241






esta diversidade mediante a elección de modalidades e optativas. Non

obstante, é conveniente dar resposta, xa desde as mesmas materias, a un

feito constatable: a diversidade dos alumnos e as alumnas, que manifestan

intereses, motivacións, capacidades e estilos de aprendizaxe distintos. É

preciso, entón, ter en conta os estilos diferentes de aprendizaxe dos alumnos

e por iso adoptaremos as seguintes medidas:



















etc.).

242

L) ELEMENTOS TRANSVERSAIS





forma continua. Con este fin desde este Departamento fomentaremos a

educación para:


























243

M) ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Departamento realizará, sempre que sexa posible, aquelas que se

propoñan ao longo do curso e resulten de interese didáctico.

244

n) MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA






de actas das xuntanzas do Departamento e na Memoria de final de curso


Escala




























DEPARTAMENTO DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA - … 1 departamento de bioloxÍa e xeoloxÍa programaciÓn...

Documents

Transcript of DEPARTAMENTO DE BIOLOXÍA E XEOLOXÍA - … 1 departamento de bioloxÍa e xeoloxÍa programaciÓn...