PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA DO DEPARTAMENTO DE

NOME DO DEPARTAMENTOCIENCIAS NATURAIS

BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 1º ESO

O Xefe de Departamento

Ana maría Martínez San Luis

Índice de contidos1.- Introdución e contextualización......................................................................................................12.- Contribución ao desenvolvemento das competencias clave...........................................................13.- Obxectivos.......................................................................................................................................14.- Contidos..........................................................................................................................................1

4.1.- Secuenciación de contidos.......................................................................................................15.- Estándares de aprendizaxe avaliables.............................................................................................1

5.1.- Temporalización......................................................................................................................15.2.- Mínimos esixibles para superar a materia...............................................................................15.3.- Procedementos e instrumentos de avaliación..........................................................................1

6.- Metodoloxía didáctica.....................................................................................................................17.- Materiais e recursos didácticos.......................................................................................................18.- Avaliación, cualificación e promoción do alumnado......................................................................19.- Avaliación do proceso do ensino e a práctica docente....................................................................210.- Actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes...........................211.- Procedementos que lle permitan ó alumnado acreditar os coñecementos necesarios (BAC).......212.- Avaliación inicial...........................................................................................................................2

12.1.- Medidas individuais ou colectivas a adoptar en función dos resultados...............................213.- Medidas de atención á diversidade................................................................................................214.- Elementos transversais..................................................................................................................215.- Actividades Complementarias e extraescolares............................................................................216.- Mecanismos de revisión, avaliación e modificación da programación.........................................2

1.- Introdución e contextualizaciónA materia de Bioloxía e Xeoloxía debe contribuír durante a Educación Secundaria Obrigatoria (ESO) a que ou alumnado adquira uns coñecementos e destrezas básicas que lle permitan adquirir unha cultura científica; vos alumnos e alumnas deben identificarse como axentes activos, e recoñecer que dás súas actuacións e coñecementos dependerá ou desenvolvemento dá súa contorna. Durante esta etapa perséguese asentar vos coñecementos xa adquiridos, para ir construíndo curso a curso coñecementos e destrezas que permitan a alumnos e alumnas ser cidadáns respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está a súa disposición, responsa-bles, capaces de ter criterios propios e de non perder ou interese que teñen dende ou comezo dá súa temperá actividade escolar por non deixar de aprender.Durante ou primeiro ciclo dá ESO, ou eixe vertebrador dá materia xirará en torno aos seres vivos e a súa interacción coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservación do medio ambiente ten para todos vos seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo central a saúde e a súa promoción. Ou principal obxectivo é que vos alumnos e alumnas adquiran ascapacidades e competencias que lles permitan coidar ou seu corpo tanto a nivel físico como mental, así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente non seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; pretender tamén queentendan e valoren a importancia de preservar ou medio ambiente polas repercu-sións que ten sobrea súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables dás súas decisións diarias e as consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que lles rodea, e a comprender ou valor que a investigación ten aváncesnos médicos e non impacto dá calidade de vida dás persoas.Finalmente, no cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que permitiron o desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis e ainteracción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e evolución de devanditos ecosistemas.

Ao finalizar a etapa, o alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa; igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e a análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasiones se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de laboratorio.

No Bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nos coñecementos adquiridos na ESO, analizando con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribucióne os factores que nela inflúen, asi como o comportamento da Terra como un planeta en continua actividade.A Xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na composición, estrutura e dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos das placas e as súas consecuencias: expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolóxicos, entre outros e finalizar co estudo da xeoloxía externa.A Bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos: composición química, organización celular e estudo dos tecidos animais e vexetais. Tamén se desenvolve e completa nesta etapa o estudo da clasificación e organización dos seres vivos, e moi en especial dende o punto de vista do seu funcionamento e adaptación ao medio no que habitan.A materia de Bioloxía e Xeoloxía no Bacharelato permitirá que alumnos e alumnas consoliden os coñecementos e destrezas que lles permitan ser cidadáns e cidadás respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está a súa disposición, responsables, capaces

Páxina 1

de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

CURSO ESCOLAR 2015/2016Forman parte do departamento de Ciencias Naturais neste curso as profesores, cos seguintes cursos:Ana Mª Martínez San Luís: “Bioloxía Xeoloxía” 1º ESO; “Ciencias da Natureza” 2º da ESO “Bioloxía e Xeoloxía” 1º Bacharelato. “Cultura Científica” 1º Bacharelato” e “Bioloxía” 2º Bacharelato.Xurxo pombo Rego: “Bioloxía e Xeoloxía” de 3º ESO; Bioloxía e Xeoloxía” 4 ESO; “Ámbito Científico” de 4º PDC e “CCTMA” de 2º Bacharelato.

DISTRIBUCIÓN DE MATERIAS E GRUPOSO departamento ten asignadas 34 horas de Ciencias Naturais distribuídas nas seguintes materias e grupos:

1 grupo de Bioloxía de 1º de ESO 4 h.1 grupo de Ciencias da Natureza de 2º ESO 3h.1 grupo de Bioloxía e Xeoloxía de 3º de ESO 2 h.1 grupo de Bioloxía e Xeoloxía de 4º de ESO 3 h.1 grupo de Diversificación 4º ESO 8 h.1 grupo de Bioloxía e Xeoloxía de 1º bacharelato 4 h.1 grupo de Cultura científica de 1º bacharelato 2 h.1 grupo de Bioloxía de 2º de bacharelato 4 h.1 grupo de Ciencias da Terra e do Medioambiente de 2º bac. 4 h.

O compañeiro Xurxo Pombo Rego farase acrgo da “Física e Química” de 3º ESO.A reunión de Semirario farase fora das 20 horas de permanencia. A data, hora e lugar quedará recollida na correspondente acta.

2.- Contribución ao desenvolvemento das competencias clave Descrición do modelo competencial

Na descrición do modelo competencial inclúese o marco de descritores competenciais, no queaparecen os contidos reconfigurados desde un enfoque de aplicación que facilita o adestramentodas competencias; recordemos que estas non se estudan nin se ensinan: adéstranse. Para iso, énecesaria a xeración de tarefas de aprendizaxe que lle permita ao alumnado a aplicación docoñecemento mediante metodoloxías de aula activas.

Tratar cada competencia de xeito global en cada unidade didáctica é imposible; debido a iso,cada unha destas divídese en indicadores de seguimento (entre dous e cinco por competencia),grandes piares que permiten describila dun xeito máis preciso; dado que o carácter destes é aíndamoi xeral, o axuste do nivel de concreción esixe que os devanditos indicadores se dividan, á súavez, no que se denominan descritores da competencia, que serán os que «describan» o graocompetencial do alumnado. Por cada indicador de seguimento encontraremos entre dous e catrodescritores, cos verbos en infinitivo.

En cada unidade didáctica cada un destes descritores concrétase en desempeños competenciais,redactados en terceira persoa do singular do presente de indicativo. O desempeño é o aspecto

Páxina 2

específico da competencia que se pode adestrar e avaliar de xeito explícito; é, polo tanto,concreto e obxectivable. Para o seu desenvolvemento, partimos dun marco de descritorescompetenciais definido para o proxecto e aplicable a todas as materias e cursos da etapa.

Respectando o tratamento específico nalgunhas áreas, os elementos transversais, tales como acomprensión lectora, a expresión oral e escrita, a comunicación audiovisual, as tecnoloxías dainformación e da comunicación, o emprendemento e a educación cívica e constitucional,traballaranse desde todas as áreas, posibilitando e fomentando que o proceso de ensinanza-aprendizaxe do alumnado sexa o máis completo posible.

Por outra parte, o desenvolvemento e a aprendizaxe dos valores, presentes en todas as áreas,axudarán a que os nosos alumnos e alumnas aprendan a desenvolverse nunha sociedade benconsolidada na que todos poidamos vivir, e en cuxa construción colaboren.

A diversidade dos nosos alumnos e alumnas, cos seus estilos de aprendizaxe diferentes, débenosconducir a traballar desde as diferentes potencialidades de cada un deles, apoiándonos semprenas súas fortalezas para poder dar resposta ás súas necesidades.

Na área de Bioloxía e Xeoloxía

Na área de Bioloxía e Xeoloxía incidiremos no adestramento de todas as competencias de xeitosistemático facendo fincapé nos descritores máis afíns á área.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

O método científico vai ser un elemento importante dentro desta área, polo cal, traballaremos conaspectos relacionados que teñan que ver coa adquisición de ferramentas que fagan posible o bodesempeño do alumnado na materia.

Os descritores que traballaremos fundamentalmente serán: • Coñecer e utilizar os elementos matemáticos básicos: operacións, magnitudes, porcentaxes,

proporcións, formas xeométricas, criterios de medición e codificación numérica, etc.• Tomar conciencia dos cambios producidos polo ser humano no ámbito natural e as repercusións

para a vida futura.• Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas, comprender o

que acontece ao noso redor e responder a preguntas.• Resolver problemas seleccionando os datos e as estratexias apropiadas.• Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu ámbito.• Aplicar estratexias de resolución de problemas a situacións da vida cotiá.• Comprender e interpretar a información presentada en formato gráfico.

Comunicación lingüística

A comprensión lectora, a expresión oral e escrita cobran moito sentido xa que facilitan chegar ácomprensión profunda do que pretende esta área. Será interesante adestrar estes aspectos ao longode todas as unidades como ferramentas básicas para adquirir destrezas desde esta competencia. Paraiso, en cada unidade didáctica, adestraremos polo menos un descritor de cada un destes indicadores.

Os descritores aos que lles daremos prioridade serán:• Utilizar o vocabulario adecuado, as estruturas lingüísticas e as normas ortográficas e gramaticais

Páxina 3

para elaborar textos escritos e orais.• Comprender o sentido dos textos escritos e orais.• Manter unha actitude favorable cara á lectura.• Expresarse oralmente con corrección, adecuación e coherencia.

Competencia dixital

A sociedade na que vivimos crea a necesidade de traballar de xeito transversal esta competencia.Terase que dotar o alumnado de ferramentas para a óptima adquisición de coñecemento en todas asáreas e idades.

Para iso, nesta área, traballaremos os seguintes descritores da competencia:• Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento.• Empregar distintas fontes para a busca de información.• Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.

Conciencia e expresións culturais

Desde a área de Bioloxía e Xeoloxía podemos adestrar aspectos desta competencia que nos levan á adquisición de valores e actitudes que teñen que ver coa interculturalidade, os pensamentos diverxentes, as crenzas...

Polo que nesta área traballaremos os seguintes descritores: • Apreciar a beleza das expresións artísticas e das manifestacións de creatividade, e gusto pola

estética no ámbito cotián.• Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.• Apreciar os valores culturais do patrimonio natural e da evolución do pensamento científico.

Competencias sociais e cívicas

Esta competencia favorece ser crítico ante diferentes situacións, ante investigacións sobre avancescientíficos... Así mesmo, pretende traballar todos aqueles aspectos que fomentan unha reflexión antesituacións de hoxe, que fan posible que o alumnado creza e madure adquirindo ferramentas que ovan levar a posuír un criterio propio o día de mañá.

Para iso adestraremos os seguintes descritores: • Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. • Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.• Mostrar dispoñibilidade para participar activamente en ámbitos de participación establecidos.• Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

O adestramento de habilidades emprendedoras no deseño de calquera tarefa vai facer posible unhaóptima xestión de recursos materiais e persoais, polo que nesta área, e en calquera, o alumnadocrecerá en autonomía, en liderado e verase capaz de acoller con entusiasmo calquera labor que se lleencomende. Por iso, será importante que se adestren de forma eficiente e eficaz os seguintesdescritores:

• Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.• Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

Páxina 4

• Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema.• Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.

Aprender a aprender

Esta competencia lévanos a coidar os procesos de aprendizaxe do alumnado e a metodoloxíaempregada para a óptima adquisición dos contidos de calquera área. Por iso, traballaremos eadestraremos cada un dos descritores de forma que aseguremos a consecución de obxectivosformulados previamente.

• Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. • Planificar os recursos necesarios e os pasos que hai que realizar no proceso de aprendizaxe.• Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe.• Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias

múltiples, funcións executivas...• Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.• Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

3.- ObxectivosOBXECTIVOS XERAIS DA SECUNDARIA

A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas ascapacidades que lles permitan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes; coñecer e exercer os seus dereitos no respecto aosdemais; practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos;exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidadesentre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para oexercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo comocondición necesaria para unha realización eficaz das tarefas de aprendizaxe e como medio dedesenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles.Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición oucircunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homese mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súasrelacións cos demais e resolver pacificamente os conflitos, así como rexeitar a violencia, osprexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico,incorporar novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías,especialmente as da información e da comunicación.

f ) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en distintasdisciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos

Páxina 5

campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza nun mesmo, a participación, o sentido crítico,a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumirresponsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e, se a houbese,na lingua cooficial da comunidade autónoma, textos e mensaxes complexas, e iniciarse nocoñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

i ) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

l ) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e dos demais, asícomo o patrimonio artístico e cultural.

m)Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as diferenzas,afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica dodeporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensiónhumana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociaisrelacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio, e contribuír así á súaconservación e mellora.

n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

OBXECTIVOS XERAIS DE BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 1º ESO

1. Coñecer o vocabulario científico adecuado ao seu nivel.2. Coñecer toda a información de carácter científico para ter unha opinión propia.3. Levar a cabo un traballo experimental de prácticas de laboratorio ou de campo.4. Levar a cabo un proxecto de investigación desde unha boa planificación a unha óptima

exposición. 5. Identificar as características que fan que a Terra sexa un planeta onde se desenvolva a vida. 6. Coñecer as funcións vitais das plantas e a súa importancia para a vida. 7. Coñecer e identificar os diferentes niveis da materia viva. 8. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar as características

que os diferencian da materia inerte.9. Identificar as funcións comúns de todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición

autótrofa e heterótrofa.10. Identificar os diferentes grupos de seres vivos. 11. Recoñecer as características morfolóxicas principais dos distintos grupos taxonómicos.12. Categorizar os criterios que serven para clasificar os seres vivos.13. Identificar os principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e as plantas

máis comúns.14. Coñecer as características dos principais grupos de invertebrados e vertebrados.15. Determinar, a partir da observación, as adaptacións que lles permiten aos animais e ás

plantas sobrevivir en determinados ecosistemas.16. Utilizar claves dicotómicas ou outros medios para a identificación e a clasificación de

animais e de plantas.17. Coñecer as ideas principais sobre a orixe do universo e a formación e a evolución das

galaxias.

Páxina 6

18. Coñecer a organización do sistema solar e as súas concepcións ao longo da historia.19. Relacionar a posición dun planeta no sistema solar coas súas características.20. Coñecer a localización da Terra no sistema solar.21. Coñecer e relacionar os movementos da Terra, da Lúa e do Sol coa existencia do día, a noite,

as estacións, as mareas e as eclipses.22. Coñecer os materiais terrestres nas grandes capas da Terra.23. Identificar e coñecer as propiedades e as características dos minerais e das rochas. 24. Coñecer a atmosfera e as propiedades do aire. 25. Identificar os problemas de contaminación ambiental desenvolvendo actitudes que

contribúan a unha solución.26. Apreciar a importancia da auga e describir as súas propiedades.27. Coñecer o ciclo da auga, o uso que se fai dela e a súa distribución na Terra.28. Comprender a necesidade dunha xestión sostible da auga potenciando a redución no

consumo e a reutilización.29. Valorar a importancia das augas doces e salgadas.30. Coñecer os compoñentes dun ecosistema.31. Identificar os factores que desencadean os desequilibrios que se dan nun ecosistema.32. Apreciar todas as accións que favorecen a conservación do medio.33. Coñecer e identificar os compoñentes que fan do solo un ecosistema.

4.- Contidos BIOLOXÍA – XEOLOXÍA 1º da ESO

4.1.- Secuenciación de contidos

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica. B1.1. O vacabulario científico na expresión oral e escrita.B1.2. A metodoloxía científica. Características básicas. B1.3. A experimentación en Bioloxía e Xeoloxía: obtención e selección de información a partir daselección e recollida de mostras do medio natural.B1.4. Planificación e realización do traballo experimental, e interpretación dos seus resultados.B1.5. Normas de seguridade no laboratorio, e coidados dos instrumentos e o mataerial.

Bloque 2. A Terra no universo. B2.1. Os principais modelos sobre a orixe do universo. B2.2. Compoñentes do Universo.B2.3. Características do sistema solar e dos seus compoñentes. B2.4. Concepción sobre o Sistema Solar ao longo da historia.B2.5. Os planetas no Sistema Solar.B2.6. O planeta Terra. Características. B2.7. Os movementosda Terra, da lúa e do sol: consecuencias. B2.8. A xeosfera. Estrutura e composición de codia, manto e núcleo. B2.9.Os minerais e as rochas: as súas propiedades, características e utilidades. B2.10. Xestión sustentable dos recursos minerais. Recusrsos minerais en Galicia.B2.11.A atmosfera. Composición e estrutura. O aire e os seus compoñentes. Efecto invernadoiro.Importancia da atmosfera para os seres vivos. B2.12.Contaminación atmosférica: repercusións e posibles solucións.B2.13: A hidrosfera. Propiedades da auga. Importancia para os seres vivos

Páxina 7

B2.14. A auga na Terra. Auga doce e auga salgada.B2.15. Ciclo da auga.B2.16. A auga como recurso.B2.17. Xestión sustentable da auga.B2.18. Contaminación da auga doce e salgada. B2.19. A biosfera. Características que fixeron da Terra un planeta habitable.

Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra. B3.1. Concepto de biodiversidade. Importancia da biodiversidade.B3.2. Sistemas de clasificación dos seres vivos. Concepto de especie. Nomenclatura binomial.B3.3. Reino dos seres vivos. Moneras. Protoctistas.Fungi. Metafitas. Metazoos.B3.4. Invertebrados: poríferos, celentéreos, anélidos, moluscos, equinodermos e artrópodos. Características anatómicas e fisiolóxicas.B3.5.Vertebrados: peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos. Características anatómicas e fisiolóxicas.B3.6.Plantas: mofos, fentos, ximnospermas e anxiospermas. Características principais e as súas funcións de nutrición, relación e reprodución.B3.7. Clasificación de animais e plantas a partir de claves dicotómicas e outros medios.B3.8. identificación de plantas e animais propios dalgúns ecosistemas, especies en extinción e especies endémicas. Adaptacións dos animais e plantas ao medio. Biodiversidade de Galicia.

Bloque 4. Os ecosistemas B4.1.Ecosistema: identificación dos seus compoñentes. B4.2. Factores abióticos e bióticos nos ecosistemas. B4.3.Ecosistemas acuáticos.B4.4. Ecosistemas terrestres. B4.5. Factores desencadeantes de desequilibrios nos ecosistemas. B4.6. Estratexias para restablecer o equilibrio nos ecosistemas.B4.7.Accións que favorecen a conservación do medio.

Bloque 5. Proxecto de investigación.B5.1. Método científico. Elaboración de hipótesis, e a súa comprobación e argumentación a partir da experimentación e observación.B5.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica.B5.3. Proxecto de investigación en equipo. Organización. Participación e colaboración respetuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de conclusións.

5.- Estándares de aprendizaxe avaliables

CRITERIOS DE AVALIACIÓN 1º ESO

B1-1.Utilizar adecuadamente o vocabulario científico nun contexto preciso e adecuado ao seu nivel.

B1-2. Buscar, seleccionar e interpretar a información de carácter científico e utilizar dita información para formarse unha opinión propia, expresarse con precisión e argumentar sobre problemas relacionados co medio natural e a saúde.

B1-3.Realizar un traballo experimental con axuda dun guión de prácticas de laboratorio ou de campo describindo a súa execución e interpretando os seus resultados.B2-1. Recoñecer as ideas principais sobre a orixe do Universo e a formación e evolución das

galaxias.

Páxina 8

B2-2. Expoñer a organización do Sistema Solar así como algunhas das concepcións que sobre o devandito sistema planetario se tiveron ao longo da Historia.

B2-3. Relacionar comparativamente a posición dun planeta no sistema solar coas súas características.B2-4. Localizar a posición da Terra no Sistema Solar.

B2-5. Establecer os movementos da Terra, a Lúa e o Sol e relacionalos coa existencia do día e a noite, as estacións, as mareas e as eclipses.

B2-6. Identificar os materiais terrestres segundo a súa abundancia e distribución nas grandes capas da Terra.

B2-7. Recoñecer as propiedades e características dos minerais e das rochas, distinguindo as súas aplicacións máis frecuentes e destacando a súa importancia económica e a xestión sostible.

B2-8. Analizar as características e composición da atmosfera e as propiedades do aire. B2-9. Investigar e recoller información sobre os problemas de contaminación ambiental actuais e assúas repercusións, e desenvolver actitudes que contribúan a súa solución.B2-10. Recoñecer a importancia do papel protector da atmosfera para os seres vivos e considerar as

repercusións da actividade humana na mesma.

B2-11. Describir as propiedades da auga e a súa importancia para a existencia da vida.

B2-12. Interpretar a distribución da auga na Terra, así coma o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano.

B2-13. Valorar a necesidade dunha xestión sostible da auga e de actuacións persoais, así coma colectivas, que potencien a redución no consumo e a súa reutilización.

B2-14. Xustificar e argumentar a importancia de preservar e non contaminar as augas doces e salgadas.B2-15. Seleccionar as características que fan da Terra un planeta especial para o desenvolvemento da vida.B3-1. Recoñecer que os seres vivos están constituídos por células e determinar as características

que os diferenzan da materia inerte.

B3-2. Describir as funcións comúns a todos os seres vivos, diferenciando entre nutrición autótrofa eheterótrofa.

B3-3. Recoñecer as características morfolóxicas principais dos distintos grupos taxonómicos.

B3-4. Categorizar os criterios que serven para clasificar aos seres vivos e identificar os principais modelos taxonómicos aos que pertencen os animais e plantas máis comúns.

B3-5. Describir as características xerais dos grandes grupos taxonómicos e explicar a súa importancia no conxunto dos seres vivos.

B3-6. Caracterizar aos principais grupos de invertebrados e vertebrados.

B3-7. Determinar a partir da observación as adaptacións que permiten aos animais e ás plantas sobrevivir en determinados ecosistemas, con especial atención aos ecosistemas galegos.

B4-1. Diferenciar os distintos compoñentes dun ecosistema.

B4-2. Identificar nun ecosistema os factores desencadeantes de desequilibrios e establecer estratexias para restablecer o equilibrio do mesmo.

B4-3. Recoñecer e difundir accións que favorecen a conservación ambiental.

B5-1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias do traballo científico.

B5-2. Elaborar hipóteses e contrastalas a través da experimentación ou a observación e a argumentación.

Páxina 9

B5-3. Utilizar fontes de información variada, discriminar e decidir sobre elas e os métodos empregados para a súa obtención.

B5-4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e en equipo.

B5-5. Expoñer, e defender en público o proxecto de investigación realizado.

ESTÁNDARES DE APRENDIZAXEBXB1.1.1.Identifica os termos máis frecuentes do vocabulario científico e exprésase de forma

correcta tanto oralmente como por escrito. BXB1.2.1.Busca, selecciona e interpreta a información de carácter científico a partir da utilización

de diversas fontes. BXB1.2.2.Transmite a información seleccionada de xeito preciso utilizando diversos soportes. BXB1.2.3. Utiliza a información de carácter científico para formar unha opinión propia e

argumentar sobre problemas relacionados. BXB1.3.1. Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, respectando e coidando os

instrumentos e o material empregado. BXB1.3.2. Desenvolve con autonomía a planificación do traballo experimental: utiliza tanto

instrumentos ópticos de recoñecemento como material básico de laboratorio, argumenta oproceso experimental seguido, describe as súas observacións e interpreta os seus resultados.

BXB2.1.1. Identifica as ideas principais sobre a orixe do universo.BXB2.2.1.Recoñece os compoñentes do sistema solar e describe as súas características xerais.BXB2.3.1. Precisa que características se dan no planeta Terra, e non se dan nos outros planetas, que

permiten o desenvolvemento da vida.BXB2. 4.1.Identifica a posición da Terra no sistema solar.BXB2.5.1. Categoriza os fenómenos principais relacionados co movemento e coa posición dos

astros, e deduce a súa importancia para a vida.BXB2.5.2. Interpreta correctamente, en gráficos e esquemas, fenómenos como as fases lunares e as

eclipses, e establece a relación existente coa posición relativa da Terra, da Lúa e do Sol.BXB2.6.1. Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do

planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade.BXB2.6.2. Describe as características xerais da codia, do manto e do núcleo terrestre, e os materiais

que os compoñen, e relaciona as devanditas características coa súa situación.BXB2.7.1. Identifica minerais e rochas utilizando criterios que permitan diferencialos.BXB2.7.2. Describe algunhas das aplicacións máis frecuentes dos minerais e das rochas no ámbito

da vida cotiá.BXB2.7.3. Recoñece a importancia do uso responsable e da xestión sostible dos recursos minerais.BXB2.8.1. Recoñece a estrutura e a composición da atmosfera.BXB2.8.2. Recoñece a composición do aire e identifica os contaminantes principais relacionándoos

coa súa orixe.BXB2.8.3. Identifica e xustifica, con argumentacións sinxelas, as causas que sustentan o papel

protector da atmosfera para os seres vivos.BXB2.9.1. Relaciona a contaminación ambiental coa deterioración do medio, e propón accións e

hábitos que contribúan á súa solución.BXB2.10.1.Relaciona situacións nas que a actividade humana interfira coa acción protectora da

atmosfera.BXB2.11.1. Recoñece as propiedades anómalas da auga e relaciónaas coas consecuencias que teñen

para o mantemento da vida na Terra.BXB2.12.1. Describe o ciclo da auga e relaciónao cos cambios de estado de agregación desta.BXB2.13.1.Comprende o significado de xestión sostible da auga doce e enumera medidas concretas

que colaboren nesa xestión.

Páxina 10

BXB2.14.1. Recoñece os problemas de contaminación de augas doce e salgadas, e relaciónaos coasactividades humanas.

BXB2.15.1. Describe as características que fixeron posible o desenvolvemento da vida na Terra.BXB3.1.1. Diferencia a materia viva da inerte partindo das características particulares de ambas as

dúas.BXB3.1.2. Establece comparativamente as analoxías e as diferenzas entre célula procariota e

eucariota, e entre célula animal e vexetal.BXB3.2.1. Comprende e diferencia a importancia de cada función para o mantemento da vida.BXB3.2.2. Contrasta o proceso de nutrición autótrofa e nutrición heterótrofa, e deduce a relación

que hai entre elas.BXB3.3.1. Aplica criterios de clasificación dos seres vivos, e relaciona os animais e as plantas máis

comúns co seu grupo taxonómico.BXB3.4.1. Identifica e recoñece exemplares característicos de cada un destes grupos e destaca a súa

importancia biolóxica.BXB3.5.1. Discrimina as características xerais e singulares de cada grupo taxonómico.BXB3.6.1. Asocia invertebrados comúns co grupo taxonómico ao que pertencen.BXB3.6.2. Recoñece diferentes exemplares de vertebrados e asígnaos á clase á que pertencen.BXB3.7.1. Identifica exemplares de plantas e animais propios dalgúns ecosistemas ou de interese

especial por seren especies en perigo de extinción ou endémicas.BXB3.7.2. Relaciona a presenza de determinadas estruturas nos animais e nas plantas máis comúns

coa súa adaptación ao medio.BXB3.8.1. Clasifica animais e plantas a partir de claves de identificación.BXB3.9.1. Detalla o proceso da nutrición autótrofa e relaciónao coa súa importancia para o conxun-

to de todos os seres vivos.BXB4. 1.1. Identifica os distintos compoñentes dun ecosistema. BXB4.2.1. Recoñece e enumera os factores desencadeantes de desequilibrios nun ecosistema. BXB4.3.1. Selecciona accións que preveñen a destrución do medio. BXB5.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do método científico.BXB5.2.1.Utiliza argumentos xustificando as hipóteses que propón.BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e a

presentación das súas investigacións.BXB5.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.BXB5.5.1. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas

do seu ámbito ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa naaula.

BXB5.5.2. Expresa con precisión e coherencia, tanto verbalmente como por escrito, as conclusiónsdas súas investigacións.

5.1.- Temporalización

No primeiro trimestre: Os estándars de aprendizaxe correspondente aos bloques, 2.

No segundo trimestre: Os estándares de aprendizaxe dos bloques 3 e 4.

No terceiro trimestre: Os estándares de aprendizaxe dos bloques 1 e 5.

5.2.- Mínimos esixibles para superar a materia

Os referentes mínimos para a comprobación do grao de adquisición das competencias e o logro dos obxectivos serán os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe agás: BXB1.2.3; BX-B2,9,1.; BXB3.6.1.;

Páxina 11

5.3.- Procedementos e instrumentos de avaliación

A avaliación é un punto básico de todo proceso de ensino-aprendizaxe e serve para a valoración das capacidades do alumnado así como o logro dos obxectivos.A avaliación irá enfocada á mellora da aprendizaxe do alumnado. A nota acadada ao final de cada trimestre virá dada por :Unha observación directa do traballo diario, Se están organizados, escritos econ coidado.A exposición de dúbidas no transcorrir da clase: Valoraremos positivamente as preguntas que sexan axeitadas á parte da materia que se está dando. A coherencia. A atención mostrada na elaboración dapropia pregunta. A resolución de exercicios individualmente no transcurso da clase. Valoraremos positivamente que estén ben feitos. Dacordo as explicacións realizadas enteriormente.A exposición oral dos traballos propostos para a avaliación. Valorarase positivamente Que se de a coñecer o tema. O vocabulario axeitado, Presentación ordenada dos puntos máis importantes, resolución de dúbidas do resto do alumnado.A redacción e presentación dos traballos escritos. Valorarase positivamente, A presentación, traballo ben estructurado: Introducción, desenvolvemento e conclusión. A redacción do texto.O tratamento do contido que se pediu., As ideas ben argumentadas e sen erros. A entrega realízase na data indicada.A resolución de exámenes escritos: Sen erros gramaticais, Resolución das preguntas con claridade, precisión e concisión.

Outros datos que teremos en conta á hora de avaliar son:O respeto das normas de comunicación en calquera contexto.A interacción co ámbito natural de xeito respetuoso.O Respeto e preservación da vida dos seres vivos do noso ámbito.A valoración da interculturalidade como unha fonte de riqueza social e cultural.Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores.Ser constante no traballo superando as dificultades.Participar, valorar e respetar o traballo individual e en grupo.

6.- Metodoloxía didácticaTraballar de xeito competencial na aula supón un cambio metodolóxico importante; o docente pasaa ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou a alumna adquire un maior grao deprotagonismo.

En concreto, na área de Bioloxía e Xeoloxía:

Necesitamos adestrar de xeito sistemático os procedementos que conforman a estrutura da materia.Se ben a finalidade da área é adquirir coñecementos esenciais que se inclúen no currículo básico eas estratexias do método científico, o alumnado deberá desenvolver actitudes que conduzan áreflexión e análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e asimplicacións éticas que en ocasións se presentan. Para iso necesitamos certo grao de adestramentoindividual e traballo reflexivo de procedementos básicos da materia: a comprensión lectora, aexpresión oral e escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual.

Páxina 12

Nalgúns aspectos da área, sobre todo naqueles que pretenden o uso sistemático de procesos demétodo científico, o traballo en grupo colaborador achega, ademais do adestramento dehabilidades sociais básicas e enriquecemento persoal desde a diversidade, unha ferramenta perfectapara discutir e afondar en contidos dese aspecto.

Por outro lado, cada alumno e alumna parte dunhas potencialidades que definen as súasintelixencias predominantes. Enriquecer as tarefas con actividades que se desenvolvan desde ateoría das intelixencias múltiples facilita que todo o alumnado poida chegar a comprender oscontidos que pretendemos adquirir para o desenvolvemento dos obxectivos de aprendizaxe.

Na área de Bioloxía e Xeoloxía é indispensable a vinculación a contextos reais, así como xerarposibilidades de aplicación dos contidos adquiridos. Para iso, as tarefas competenciais facilitan esteaspecto, que se podería complementar con proxectos de aplicación dos contidos.

7.- Materiais e recursos didácticos

RELACIÓN DE LIBROS DE TEXTO E MATERIAL DIDÁCTICO IMPRESO CENTRO: I.E.S. MAXIMINO ROMERO DE LEMA CÓDIGO:

15027368

LOCALIDADE: BAIO-ZASPROVINCIA:A CORUÑA

Curso eetapa

Área/Materia/Ámbito/Módulo

Autor, título, editorial, ano depublicación e I.S.B.N. Lingua

daedición

PGLT*

1º ESOCienciasNaturais

J. Barrio e outrosCiencias da Natureza. 1º ESO

Ed. Oxford 2011ISBN 978846735795-0

Galego

“si”

2º ESOCiencias da

Natureza

J. Barrio, M. Bermúdez e out.Ciencias da Natureza. 2º ESO

Ed. Oxford 2012ISBN 978846737140-6

Galego

“si”

3º ESOBioloxía eXeoloxía

Rosa MartínBioloxía e Xeoloxía. 3º ESO

Os Camiños do Saber Ed. Santillana. 2011

ISBN 978848224999-5

Galego

“si”

4º ESOBioloxía eXeoloxía

Rosa MartínBioloxía e Xeoloxía. 4º ESO

Os Camiños do SaberEd.Santillana. 2012

ISBN 978849972140-8

“si”

1º BAC Bioloxía eXeoloxía

Rosa MartínBioloxía e Xeoloxía. 1º BAC

Galego

Páxina 13

A Casa do SaberEd. Santillana. 2011

978848224833-2

“si”

1º BACCiencias Do

MundoContemporáneo

Ciencias para o MundoContemporáneo. 1º BAC

A Casa do SaberEd. Santillana. 2011

ISBN 978848224834-9

Galego

“si”

2º BAC

Bioloxía Rosa MartínBioloxía. 2º BACA Casa do Saber

Ed Santillana . 2009ISBN 978848224871-4

Galego

2º BAC

Ciencias daTerra e do

MedioAmbiente

Isabel Bermejo y otrosCiencias de la Tierra y

Medioambientales. 2º BACEd Mc Graw Hill. 2010ISBN 978844816981-7

RECURSOS

Proxector Retroproxector TV- VIH- DVD Canón de vídeo. (do instituto) e no laboratorio. Ordenadores: 1 Seminario, 1 laboratorio e aula 13 ( aula de ordenadores do centro) Microscopio óptico: Ten un programa: MOTIC, para xestionalo e traballar as imáxes obtidas

mediante o ordenador. Consola VHT: aparato con sensores para a recollida de datos; dende parámetros

medioambientais: pH, concentración de O2, temperatura, … ata medicións de constantesfisiolóxicaspulsacións, tensión, ritmo cardiaco, etc. Namesma consola os datos poden sergardados e traballados de distintas formas, pero ademais ten un programa de ordenador paragardálos, manexálos e extraer una serie de conclusións.

CD-rom: libros tradicionais de bioloxía xeral, para búsqueda bibliográfica. (Normalmenteincluen algún esquema extra ou animación típica deste soporte).CD-roms varios de: aves,árbores, acuicultura etc. Taménunha serie de animacións, visualizacións e actividades variasen CD-roms procedentes das editoriais que acompañan aos libros de texto.

Programas o C.S. ChemOffice: Visualización e realización de debuxos moleculares(instalados no

ordenador pola consellería de educación)o MDL Chine, Raswin, Rasmol, etc: visualización de modelos moleculares, sobre todo

orgánicos (software libre)o MOTIC-imágenes: Control e manexo do microscopio óptico. (instalado pola

consellería)o Programas xerais: Acrobat Reader, Quict Time, Win Zip, …..

INTERNET: o Páxinas xerais para búsqueda de datos: Google Earth, NASA, OMS, Adena, instituto

de medioambiete, consellerias, distintos bancos de datos sobre todo en xénetica, (bancos utilizados a nivel mundial polos científicos que se están actualizando continuamente e que nos mesmos poderíamos actualizar),

Páxina 14

o Páxinas de actividades propias das distintas etápas educativas.(Hai miles na rede o Seminario ten listados das máis usadas)

o Páxinas de entornos de traballo: “BIOLOGY STUDENT WORKBENCH”o Bioxeo.com: Esta é a nosapáxina de referencia. Nela temos todas as anteriores e

dunha maneira ben estructurada.

8.- Avaliación, cualificación e promoción do alumnadoPROBAS ESCRITAS: EXÁMENESHaberá un exame como mínimo por avaliación. Este exame se considerará superado cun 5. En caso de haber dous exámenes por avaliación. Só se fará media cando os dous exámenes superen o igualen o 5.No exame constará a puntuación máxima de cada pregunta.O alumno poderá solicitar a revisión do exame. Na resolución de exercicios de cálculo poderase utilizar calculadora, sempre que o profesor o permita.O alumno non aprobará a avaliación nos seguintes casos: levar chuletas, falar no transcurso do exame cun compañeiro, levar material non autorizado polo profesor e dispositivos electrónicos: móbil, MP3, cascos, etc.Nos exames terase en conta a exposición ordenada e razoada de calquera tipo de resposta, que poña de manifesto unha aprendizaxe feita de forma comprensiva e non rutinaria nin memorística.

CUALIFICACIÓN NA ESO

A nota final da avaliación virá dada pola nota da proba escrita equivale a un 80%,

E un 20% que virá dado por: observación directa do traballo diario, Análise e valoración das tarefas especialmente creadas para a avaliación. Participación activa nas clases: formulación de preguntas, interese polas materias propostas, resolución de exercicios, interese na realización de actividades prácticas. Valoración do traballo en grupo. Traballo no laboratorio.

CUALIFICACIÓN NO BACHARELATO

A nota final da avaliación virá dada pola nota da proba escrita equivale a un 90%,

E un 10% que virá dado por: observación directa do traballo diario, Análise e valoración das tarefas especialmente creadas para a avaliación. Participación activa nas clases: formulación de preguntas, interese polas materias propostas, resolución de exercicios, interese na realización de actividades prácticas. Valoración do traballo en grupo. Traballo no laboratorio. Participación en debates. Expresión oral. Capacidade de análise e crítica.

EXÁMENES DE XUÑO E SETEMBRO

Se un alumno suspende unha avaliación ten dereito a unha proba en Maio-Xuño onde pode recuperar por avaliacións. Neste caso terá que superar a proba (5 puntos sobre 10). O profesor da asignatura pode facer as recuperacións antes. Estas recuperacións faríannse ao rematar o trimestre ou se non hai tempo, ao comenzo do trimestre seguinte. A nota das recuperacións será comunicada ao titor ou titora e aparecerá no boletín da seguinte avaliación. En caso de non superar as recuperacións o alumno ou alumna deberá ir á proba de xuño. Nesta proba hai que acadar un mínimo de 5. En caso contrario quedará a proba extraordinaria de setembro.

Páxina 15

O alumno ten que aprobar as tres avaliacións cunha calificación igual ou superior ao 5 sobre 10,para ter aprobada a asignatura. En caso de que non sexa superada unha parte da materia o alumnorecuperará toda a materia na proba de setembro. Só así garantízanse a consecución de contidos oucritérios mínimos.No caso de que o alumno vaia con toda a asignatura ao exame de maio – xuño, esta proba contará o80%, por ser o 20% restante os outros criterios de cualificación.A proba extraordinaria de setembro haberá que ir con toda a asignatura. A calificación en setembro será 100% a nota do exame.

9.- Avaliación do proceso do ensino e a práctica docente.A avaliación é un punto básico de todo proceso de ensino-aprendizaxe e serve para a valoración das capacidades do alumno/a. Os referentes para a comprobación do grao de adquisición das competencias e o logro dos obxectivos da etapa. A avaliación é un procedemento que permite comprender as dificultades de aprendizaxe dos alumnos e o grao de adecuación do método empregado, polo tanto a avaliación non consiste nunha mera calificación.

Despois de efectuar a avaliación temos que analizar as causas que motivaron os resultados obtidos. Se os resultados foron bos, é conveniente seguir utilizando posteriormente técnicas análogas. Pero, se os resultados foron negativos, habería que reconsiderar a metodoloxía empregada e plantexarxe as adaptacións que serán preciso aplicar para conseguir que todo ou, a maior parte do alumnado acade os obxectivos de área.

Aínda que a avaliación debe ser entendida como un proceso continuo, podemos distinguir tre fases:

Avaliación inicial: permite ó profesor saber de onde se parte. Nela debemos valorar os coñecementos, actitudes e capaciades previas do alumno/a. Serve de base ó profesor para deseñar a técnica de traballo a seguir, así como a referencia para contrastar os progresos acadados polos alumnos/as.

Avaliación formativa: A avaliación das aprendizaxes terá un carácter formativo e será un instrumento para amellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de aprendizaxe.

Cando o progreso dun alumno/a non sexa o adecuado, estableceranse medidas de reforzo ediucativo. Estas medidas adoptaranse en calquera momento do curso, tan pronto como se detecten as dificultades e estarán dirixidas a garantir a adquisición das competencias imprescindibles para continuar o proceso educativo.

Avaliación final: permite valorar o grao de consecución que o alumno conseguiu respecto ós obxectivos programados.Analizarase tamén o avance xeral do grupo..E en caso necesario estableceranse medidas de reforzo encamiñadas a solventar os mesmos problemas .

Tratándose dunha área eminentemente experimental, haberá que deseñar uns métodos, unhas actividades e uns instrumentos de avaliación acordes coa metodoloxía que se seguíu ó longo do proceso de aprendizaxe.

10.- Actividades de seguimento, recuperación e avaliación dasmaterias pendentes.

O Departamento de Bioloxía e Xeoloxía terá en conta os seguintes puntos para a recuperación das

Páxina 16

materias pendentes nos cursos da ESO e bacharelato.

Os obxectivos e contidos das materias pendentes serán os que correspondan a cada asignatura e quedan recollidos na programación. Os criterios de avaliación serán os mesmos que os que reflexa a programación.Para facilitar o traballo do alumnado de pendentes o departamento seguirá os seguintes plans de traballo e reforzo:

Dúas reunións; unha ao principio e outra ao final De cada trimestre onde se marcará ao alumno os puntos máis importantes do temario e as actividades e exercicios máis idóneos que traballen estes contidos.

O material de traballo será basicamente o de anos anteriores; libro de texto, exercicios marcados do libro, e material dado polo profesor.

Sempre que a disponibilidade horaria o permita, o profesorado que impartiu a asignatura eleborará, recollerá e correxirá o traballo dado ós alumnos de pendentes.

Para a obtención da cualificación 80% a nota de exame. Ten que ter como mínimo un 520% o traballo realizadoPara a avaliación do alumnado de pendentes o seminario repartirá as asignaturas en tres periodos, facendo unha proba ao final de cada un destes. Intentarase que sexa un pouco antes que as fechas de avaliación dos seus respectivos cursos. A nota destes períodos darase co boletín de notas.

Se a avaliación destas probas fora negativa o alumno poderá facer a proba ordinaria de xuño, e a extraordinaria de setembro como marca a normativa.

11.- Procedementos que lle permitan ó alumnado acreditar oscoñecementos necesarios (BAC)

12.- Avaliación inicialRealización de probas escritas os primeiros días de clase, sobre coñecementos previos.

Detectaremos tamén habilidades procedimentais deinterpretación de debuxos, gráficos, esquemas, lingüísticas. Comprensión de textos científicos lidos nos primeiros días da clase. Visualización de cortos relacionados coa materia para o seu análise, comprensión e debate.

12.1.- Medidas individuais ou colectivas a adoptar en función dos resultados

Unha vez analizados os resultados aplicaremos, se é o caso, as medidas de atención á diversidade oportunas. As nosas propostas faranse na xunta de avalición inicial.

13.- Medidas de atención á diversidade Descrición do grupo despois da avaliación inicial

Páxina 17

Á hora de formular as medidas de atención á diversidade e inclusión debemos solicitar, en primeirolugar, diversa información sobre cada grupo de alumnos e alumnas; como mínimo debe coñecerse arelativa a:

O número de alumnos e alumnas.

O funcionamento do grupo (clima da aula, nivel de disciplina, atención...).

As fortalezas que se identifican no grupo en canto ao desenvolvemento de contidos curriculares.

• As necesidades que se puidesen identificar; convén pensar nesta fase en como se poden tratar(planificación de estratexias metodolóxicas, xestión da aula, estratexias de seguimento da eficaciade medidas, etc.).

• As fortalezas que se identifican no grupo en canto aos aspectos competenciais. • Os desempeños competenciais prioritarios que hai que practicar no grupo nesta materia.• Os aspectos que se deben ter en conta ao agrupar os alumnos e as alumnas para os traballos

cooperativos.• Os tipos de recursos que se necesitan adaptar a nivel xeral para obter un logro óptimo do

grupo.

Necesidades individuais

A avaliación inicial facilítanos non só coñecemento acerca do grupo como conxunto, senón quetamén nos proporciona información acerca de diversos aspectos individuais dos nosos estudantes; apartir dela poderemos:

• Identificar os alumnos ou as alumnas que necesitan un maior seguimento ou personalización deestratexias no seu proceso de aprendizaxe. (Débese ter en conta aquel alumnado con necesidadeseducativas, con altas capacidades e con necesidades non diagnosticadas pero que requiranatención específica por estar en risco, pola súa historia familiar, etc.).

• Saber as medidas organizativas que hai que adoptar. (Planificación de reforzos, situación deespazos, xestión de tempos de grupo para favorecer a intervención individual).

• Establecer conclusións sobre as medidas curriculares que hai que adoptar, así como sobre osrecursos que se van empregar.

• Analizar o modelo de seguimento que se vai utilizar con cada un deles.• Acoutar o intervalo de tempo e o modo no que se van avaliar os progresos destes estudantes.• Fixar o modo no que se vai compartir a información sobre cada alumno ou alumna co resto de

docentes que interveñen no seu itinerario de aprendizaxe; especialmente, co titor.

14.- Elementos transversais O tratamento dos temas transversais entran de cheo nos contidos curriculartes das asignaturas do noso Departamento.

A maioria deles como : Saúde, educación ambiental, educación para o consumidor, igualdade entre sexos e educación sexual son temas dos nosos currícula ampliamente desenvolvidos ao longo dos distintos cursos..

Páxina 18

Moitos destes temas están desglosados en contidos, procedementos actitudes e incluso incluidos noscriteríos de avaliación

Repartilos por etapas ou cursos sería unha repatición dos contidos actitudinais da maioria das unidades.

Faremos un recopilación de intencións para cada un deles:

Saúde e calidade de vida.

Educación ambiental. Educación para a paz. Educación do consumidor. Educación para a igualdade entre os sexos. Educación para o lecer. Educación vial. Educación sexual. Educación moral e cívica.

EDUCACIÓN MORAL E CÍVICA

Actitude receptiva, colaboradora e tolerante nas relacións entre individuos e nas actividades en grupo.

As diferentes fases de realización das actividades individuais e sobre todo as que se fan en grupo (deseño, preparación do material, elaboración e presentación) deben permitir que se consiga a participación dos alumnos e mailas alumnas cunha actitude receptiva, colaboradora e tolerante. É moi importante que comprendan que nos traballos de investigación en grupo se necesita a participación de todos e de todas.

Valoración positiva da existencia de diferencias entre as persoas e entre os grupos sociais pertencentes á nosa sociedade ou a outras sociedades ou culturas diferentes á nosa.

Os traballos de investigación en grupo e as correspondentes actividades de discusión e de posta en común realizadas por toda a clase poñen de manifesto as diferencias de capacidade, de opinión e de potencialidade de cada alumno e alumna. Neste sentido, convén que os propios alumnos e alumnas se distribúan as tarefas dentro do grupo, atendendo ás preferencias e calidades de cada persoa. Esta é unha forma moi conveniente para que aprendan a valorar positivamente as diferencias entre as persoas e entre as sociedades e culturas.

Actitude crítica ante calquera tipo de discriminación individual ou social por razóns de raza, crenzas, sexo ou outras diferencias individuais ou sociais.

O estudio das Ciencias da Natureza evidencia dunha forma moi clara a diversidade existente entre os seres vivos en xeral, e entre as persoas, en particular. É moi importante que os alumnos e mailas alumnas consideren esta diversidade como algo enriquecedor, non como un obstáculo para a convivencia, e desenvolvan unha actitude crítica ante calquera tipo de discriminación.

Sensibilidade ante as grandes e graves diferencias que existen entre os países industrializados e os países subdesenvolvidos.

Durante o curso preténdese que os alumnos e as alumnas valoren a calidade de vida da que gozamosen xeral no noso país gracias, principalmente, á existencia da enerxía eléctrica e da que proporcionan outros combustibles como o petróleo, sendo conscientes das diferencias que existen con outros países debido á escaseza, non de recursos enerxéticos, moitas veces, senón á falta de medios técnicos e materiais para aproveitalos.

Co estudio de temas como o das funcións de nutrición, os alumnos e mailas alumnas pódense sensibilizar ante o grave problema da fame e a malnutrición que se dan en moitas rexións do

Páxina 19

mundo. Do mesmo xeito, este tema permite que os alumnos e as alumnas sexan conscientes de que mentres gran parte da poboación mundial ten graves carencias alimentarias, unha minoría afortunada come máis do que necesita e sofre trastornos derivados da obesidade.

Respecto cara ás persoas de avanzada idade e cara aquelas que sofren algún tipo de enfermidade.

Os alumnos e mailas alumnas deben ser conscientes das consecuencias da vellez ou dalgunhas enfermidades crónicas non só nas persoas que sofren senón tamén nas persoas que conviven co ancián ou anciá ou que asisten ó enfermo ou enferma. É conveniente, xa que logo, que comprendan a estas persoas e aprendan a respecta-las e a convivir con elas.

Valoración dos esforzos que realizan moitas persoas con deficiencias físicas e mentais para mellora-la súa calidade de vida.

É importante inculcar nos alumnos e alumnas a idea de que os diminuídos físicos ou psíquicos son como tódalas demais persoas e que merecen todo o noso respecto e axuda. A tecnoloxía encárgase de fabricar instrumentos e próteses que facilitan a vida a estas persoas, pero ademais, os alumnos e mailas alumnas deben procurar estar sempre atentos e dispostos a axudar en todo o que estea na súa man.

Interese polos mecanismos que regulan o funcionamento da nosa sociedade; en particular, os dereitos e deberes dos cidadáns e das cidadás.

As actividades en grupo estarán reguladas por unha serie de normas e os alumnos e as alumnas poderán falar e discutir sobre elas, aceptalas e despois cumprilas. Os traballos e experiencias realizadas no laboratorio esixen tamén o coñecemento e cumprimento dunha serie de normas de seguridade que os alumnos e mailas alumnas deben coñecer e cumprir para evitar accidentes. Da mesma maneira, mais nun ámbito máis amplo, deben valorar de forma positiva a aceptación dos seus dereitos e o cumprimento dos seus deberes como membros da comunidade educativa. Deste xeito, irán espertando o seu interese pola práctica dos seus dereitos e deberes como cidadáns e cidadás.

Análise crítica dos valores culturais da nosa sociedade.

A través da teoría, das actividades e dos traballos en grupo hai que conseguir que as alumnas e os alumnos aprendan a analizar criticamente o que deberían se-los valores culturais máis representativos da nosa sociedade democrática actual, como a liberdade das persoas, o respecto antecalquera tipo de diferencia (lingüística, racial, relixiosa...), a solidariedade, a tolerancia, etc.

Interese por coñecer e conserva-lo patrimonio cultural e natural da nosa sociedade e doutras culturas.

As visitas a lugares culturais de uso público, como bibliotecas ou museos, son útiles para incidir no interese por coñecer e conserva-lo patrimonio cultural e natural da nosa sociedade.

Interese por coñecer e conserva-lo patrimonio natural da nosa sociedade.

A análise dos materiais máis empregados na nosa sociedade xunto co estudio da súa orixe, permite que os alumnos e as alumnas coñezan e valoren o patrimonio natural do noso país.

O estudio do relevo e dos ecosistemas permite que os alumnos e as alumnas sexan conscientes da gran diversidade de paisaxes e de biomas presentes na Península Ibérica e a valoren como algo propio que se debe coñecer e respectar.

Sensibilidade ante as consecuencias catastróficas dalgúns fenómenos naturais que asolan determinadas rexións.

O estudio da formación do relevo e dos axentes xeolóxicos que modelan a paisaxe dunha zona, permite facer referencia á gran forza coa que poden actua-lo vento, a auga e o xeo, causando en

Páxina 20

moitas ocasións grandes catástrofes, con numerosas víctimas e grandes perdas económicas. É importante que os alumnos e mailas alumnas valoren os esforzos que se realizan en zonas que adoitan ser azoutadas por estes desastres naturais con frecuencia, para controla-la forza da natureza.

EDUCACIÓN PARA A PAZ

Respecto polas opinións e crenzas das outras persoas.

A discusión en clase de determinados temas de interese científico-natural ou o tratamento de aspectos que interesan directamente ó grupo de alumnos e alumnas axudarán a coñecer e respecta-laopinión dos demais. O estudio das opinións expresadas por diferentes medios de comunicación de masas (prensa, radio e televisión) tamén pode ser útil para poñer en evidencia a diversidade de puntos de vista sobre feitos da vida cotiá e o respecto que merecen.

Recoñecemento do diálogo como medio para resolve-las discrepancias nas opinións así como os diversos tipos de conflictos, tanto interpersoais como sociais.

Un coñecemento máis profundo da redonda natural permitirá detectar múltiples situacións conflictivas que poden afectar ás alumnas e ós alumnos de forma directa. Os propios alumnos e alumnas, ó se presentaren en clase ditas situacións, deben aprender a adquirir unha actitude dialogante. En calquera caso, é necesario que recoñezan que o diálogo entre as partes enfrontadas é o único medio para chegar a unha situación aceptable para todo o mundo.

Reflexión sobre as consecuencias negativas que pode carrexa-la mala aplicación dal-gunhas investigacións científicas.

Moitas investigacións científicas teñen como obxectivo a mellora das condicións de vida aumentando a calidade de vida dos seres humanos, pero se poden converter tamén nun risco para os demais seres humanos. Os alumnos e mailas alumnas deben ser conscientes dos grandes beneficios da técnica e as investigacións científicas cando van dirixidas á mellora da vida humana, pero tamén,do grave perigo que se pode correr cando son encamiñados cara ó mal.

Recoñecemento do diálogo cos pais ou cos profesores, como medio para aclara-los numerosos conflictos persoais e os interrogantes que se xeran durante a adolescencia.

A adolescencia é unha época de profundos cambios físicos, psicolóxicos e emocionais que ocasionan algúns dos problemas frecuentes en adolescentes: a necesidade de independencia e de afirmación persoal, o distanciamento dos pais, a falta de seguridade en si mesmo, etc. O profesor oua profesora debe procurar motivar ós seus alumnos e alumnas a acudir ós seus pais ou ós seus profesores ou profesoras sempre que o necesiten, incitando á comunicación.

EDUCACIÓN PARA A SAÚDE. EDUCACIÓN SEXUAL

Posta en práctica das normas de seguridade propias dun laboratorio para evitar accidentes.

Os alumnos e mailas alumnas deberán coñecer e poñer en práctica as normas básicas de seguridade no laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía xa que durante as experiencias que se describen e propoñen nas Unidades Didácticas, débense manipular certos productos químicos que poden resultar perigosos se non se toman as debidas precaucións.

Recoñecemento da importancia que ten consumir unha dieta equilibrada.

O corpo humano é unha máquina que necesita unha proporción continua de combustible para poder realiza-las súas actividades. É importante que os alumnos e as alumnas sexan conscientes dos requisitos enerxéticos do seu corpo, e de cómo varían estes en función da actividade que realizan.

Recoñecemento da importancia de coida-los ecosistemas para mante-las nosa saúde.

A saúde do medio está directamente relacionada coa nosa propia saúde. Se se evita a contaminación

Páxina 21

da auga, do aire, a talla masiva de árbores, a extinción de especies animais e vexetais, etc., a saúde da especie humana verase beneficiada.

Potenciación e desenvolvemento dos hábitos de hixiene e coidado corporal.

Durante o Cuarto Curso da Secundaria os alumnos e mailas alumnas analizarán o funcionamento detódolos órganos e sistemas do corpo humano. Por iso é moi importante que se adquiran hábitos saudables para acada-lo correcto funcionamento do corpo.

Interese por coñecer algunhas enfermidades máis comúns que afectan á nosa sociedade.

O estudio do funcionamento do corpo humano leva á análise dalgunhas enfermidades máis comúns e que lles son familiares ós nosos alumnos e alumnas. Ó tratalas, débese insistir nos síntomas de cada enfermidade, no seu tratamento, pero sobre todo na súa prevención.

Toma de conciencia de que o hábito de fumar prexudica seriamente a saúde.

É a adolescencia a etapa na que a maioría dos fumadores e fumadoras se iniciaron no hábito de fumar. Débese insistir nos efectos negativos do tabaco sobre a saúde do propio fumador e, o que é máis grave, sobre a das persoas que o rodean, os fumadores pasivos. Por esta razón, é importante motivar nos alumnos e as alumnas actitudes de respecto cara as persoas non fumadoras.

Interese por coñece-los efectos negativos das drogas e o alcol sobre o sistema nervioso.

Os alumnos e mailas alumnas poden analiza-los efectos dos distintos tipos de drogas, tanto o consumo das ilegais como abuso das legais (alcol e tabaco), sobre a saúde. Ademais de crear adicción e dependencia provocan trastornos que poden ser irreversibles e chegar a produci-la morte.Por iso é importante insistir na actitude de rexeitamento total cara a elas que deben mostra-los mozos e mozas, procurando que sexan verdadeiramente conscientes das moitas razóns que hai para non tomalas.

Hábito de practicar algún deporte de forma regular.

É importante que os alumnos e as alumnas recoñezan que o exercicio regular é unha práctica moi saudable para o organismo xa que mellora a forma física e proporciona benestar. Iso si, débese practicar con medida, procurando non realizar esforzos excesivos e así evita-las lesións típicas do aparello locomotor.

Valoración da sexualidade como un mecanismo de identificación da persoa e como un medio de comunicación do afecto que existe entre dúas persoas.

Na elaboración da Unidade e dos recursos didácticos procurouse que os alumnos e mailas alumnas reciban a axeitada educación sexual, coa que se pretende que coñezan a fisioloxía dos aparellos reproductores masculino e feminino, e que valoren a sexualidade como un dos medios de comunicación e expresión do amor que existe entre un home e unha muller.

EDUCACIÓN PARA A IGUALDADE ENTRE OS DOUS SEXOS

Toma de conciencia dos fenómenos de discriminación sexista que se dan na actualidade.

Recoñecemento da bioloxía e da Xeoloxía como dúas ciencias dirixidas tanto a homes coma a mulleres.

A Bioloxía e a Xeoloxía poden xera-la idea equivocada de que son ciencias dirixidas prioritariamente a un sexo determinado. No texto procurouse non inducir a este erro, e durante o traballo na aula, o profesor ou a profesora deberá estar atento ou atenta ós comentarios de mozos e mozas para evitar unha posible interpretación sexista da materia.

Valoración das diferencias fisiolóxicas e psicolóxicas que existen entre o sexo masculino e o feminino.

Páxina 22

Os alumnos e as alumnas deben mostrar unha actitude crítica de rexeitamento ante as diferencias inxustificadas que se crean entre homes e mulleres no campo laboral e social, pero así mesmo debenapreciar e valora-las diferencias que existen entre homes e mulleres desde o punto de vista fisiolóxico e psicolóxico, xa que estas permiten a complementariedade dos caracteres enriquecendo a relación entre eles.

EDUCACIÓN AMBIENTAL

Sensibilización polos elementos físicos e biolóxicos do medio natural.

A través do estudio das Unidades Temáticas do Cuarto Curso, os alumnos e mailas alumnas recoñecerán a gran variedade de materiais, e a súa composición, presentes no medio que os rodea, así como a gran diversidade de recursos enerxéticos utilizados e en fase de experimentación que posúe o noso planeta.

Proposta, valoración e, se é posible, participación en actividades de conservación do medio natural.

Nos temas relacionados co estudio dos medios naturais ou coa conservación do medio procurarase especificar unha serie de normas de conducta que se deberían cumprir de forma individual e colectiva (respecto polas árbores, non bota-lo lixo en calquera lugar, etc.). É esencial tamén razoárlle-la necesidade que temos de respecta-la natureza para a nosa propia supervivencia e mesmose lles animará a participar en actividades de conservación do medio natural.

Desenvolvemento de hábitos que permitan colaborar na conservación do ambiente.

Algunhas actitudes dos alumnos e mailas alumnas poden axudar na conservación do ambiente: o aforro de enerxía eléctrica, a reciclaxe das pilas, etc. Estas deben ser motivadas na aula, xa que, aínda que os mozos e mozas crean que contribúen en moi pouco, sempre é mellor isto ca nada. O importante é crear uns hábitos e facer que estas actitudes se contaxien ós demais.

Identificación dos principais problemas que afectan á conservación do ambiente relacionados co esgotamento de recursos, a contaminación ambiental, a radioactividade dos residuos nucleares, a choiva aceda, etc.

Procurarase que as alumnas e os alumnos poidan recoñecer, no medio natural en que viven, a presencia dos axentes contaminantes máis destacables: industrias, tránsito rodado, ruídos, polución das augas residuais, etc. Pode ser moi útil tamén que, para cada unha das actividades que causan contaminación, mencionen algunha solución que poida diminuí-los danos causados ó ambiente.

Sensibilidade ante tódalas formas de vida, xa sexan animais como vexetais.

O estudio dos ecosistemas permite entende-la importancia de cada unha das especies que se atopan nun ecosistema. Por iso, preténdese que os alumnos e mailas alumnas respecten a tódolos seres vivos, animais ou vexetais, procurando evita-las recolleitas masivas de plantas, as capturas innecesarias de animais, etc.

EDUCACIÓN DO CONSUMIDOR

Conciencia das repercusións que produce no medio o refugallo de todo tipo de productos e materiais.

Nos contidos de conservación do medio trátase do uso racional que debemos facer dos recursos que a natureza nos ofrece. É importante que as alumnas e os alumnos se conciencien precisamente de que é a dilapidación destes recursos e o excesivo consumismo o que nos está a levar á gravísima situación de non saber qué facer coas enormes cantidades de desperdicio de todo tipo de productos emateriais, moitos deles perigosos.

Adquisición do hábito de se informar, como consumidores, da composición dos productos que

Páxina 23

consomen.

Os alumnos e as alumnas consomen moitos materiais sen saber cál é a súa composición nin as súas vantaxes. Algúns exemplos son o aceiro inoxidable, a gasolina, etc. A través do estudio das Unidades Didácticas preténdese que os alumnas e mailas alumnas coñezan qué é o que consomen e as propiedades que os fan aptos para ese uso.

Os alumnos e as alumnas consomen moitos productos sen coñecer cál é a súa composición, a data de caducidade, o número de lote, etc., todas elas necesarias para entende-las características do producto que se adquire. O profesor ou a profesora debe animar ó alumnado a le-la información das etiquetas dos productos que van a adquirir, para así coñece-las súas características e poder detectar algún fallo antes de compra-lo producto.

EDUCACIÓN VIAL

Toma de conciencia dos efectos negativos do alcol especialmente coa conducción de vehículos.

A partir do estudio dos efectos do alcol no corpo, especialmente no Sistema Nervioso, o coñecemento do grao de alcol das distintas bebidas alcólicas, e sabendo o límite de alcol permitido en sangue para poder conducir, preténdese que os alumnos e mailas alumnas sexan conscientes do perigo que supón conducir tendo inxerido bebidas alcólicas, e motivar neles e nelas unha actuación responsable, tanto como conductores ou conductoras, como se son acompañantes.

Valoración daqueles aspectos que melloran a circulación, rodada ou peonil, daquelas persoas que presentan deficiencias físicas.

É importante educar ós mozos e mozas a estar prestos a axudar ás persoas que presenten algunha deficiencia física naquelas situacións relacionadas co tránsito dunha localidade, así como as respecta-los sinais de circulación que se refiren en especial a estas persoas, como as prazas de aparcamento destinadas a elas ou os asentos reservados nos transportes públicos. Do mesmo xeito, deben valora-los esforzos que realizan moitos concellos para reduci-las barreiras arquitectónicas coas que se atopan estas persoas en moitas rúas, en edificios, etc.

15.- Actividades Complementarias e extraescolares HORTA

Durante o presente curso o alumnado de 1º e 2º da ESO van realizar as seguintes actividades:

Preparamos a horta, realización das labores de mantemento dun pequeno horto no instituto

SAÍDAS:

Para todos os cursos: saídas polos arredores do Instituto. En horario escolar.

SAÍDAS 1º DA ESO

Saída a Mera; Aula do mar dos faros de mera. roteiro polo monumento natural costa dexo-serantes. Saída ao Barbanza, ou Salnés.Saída a Santiago. Museo Historia Natural e Parques.Saída por Terra de Soneira e BergantiñosSaída á Costa da Morte.Saída á Coruña.

Páxina 24

16.- Mecanismos de revisión, avaliación e modificación daprogramación

Neste apartado pretendemos promover a reflexión docente e a autoavaliación da realización e dodesenvolvemento de programacións didácticas. Para iso, ao finalizar cada unidade didácticaproponse unha secuencia de preguntas que lle permitan ao docente avaliar o funcionamento dotraballo programado na aula e establecer estratexias de mellora para a propia unidade.

Da mesma maneira, propoñemos o uso dunha ferramenta para a avaliación da programacióndidáctica no seu conxunto; esta pódese realizar ao final de cada trimestre, para así poder recoller asmelloras no seguinte. A devandita ferramenta descríbese a continuación:

Por cada aspecto que señalamos para avaliar, analizaremos: aspectos que hai que destacar, aspectosque debemos mellorar, propostas de mellora persoal.Aspectos que hai que avaliar:

Temporalización das unidades didácticasDesenvolvemento dos obxectivos didácticosManexo dos contidos da unidadeDescritores e desempeños competenciaisRealización de tarefasEstratexias metodolóxicas seleccionadasRecursosClaridade nos criterios de avaliaciónUso de diversas ferramentas de avaliaciónEvidencias dos estándares de aprendizaxeAtención á diversidadeInterdisciplinariedade

Páxina 25