Costa do Solpor.O regreso da Illa do Tesouro

Título: Costa do Solpor. O regreso da Illa

do Tesouro.

Autor: Xosé Mª Lema

Editorial: Xerais

Colección: Fóra de Xogo

Nº páxinas: 664

ISBN: 978-84-9914-478-8

2

O autorXosé Mª Lema Suárez (Bamiro-Vimianzo, 1950) é doutor en Historia da Arte e foi catedrático de ensino secundario. Membro correspondente da RAG (2002), é autor de pu-blicacións de temática diversa (historia, historia da arte, etnografía, lexicografía e onomástica) en forma de artigos en revistas, prensa e en libros como: Bamiro. Un estudio do hábitat rural galego (1977, Pedrón de Ouro de Etnografía 1976); Lingua Galega 1º (FP-1) (1982); Historia do C.D. Baio e da Liga da Costa (1989); A Arte Relixiosa na Terra de Soneira (Premio Losada Diéguez de Investigación 1993); Un novo docu-mento de D. Juan Antonio Posse: a “Plática Tercera (1838)” (1998). En solitario ou en colaboración publicou: O castelo de Vimianzo e os Moscoso de Altamira (1998), Arquitectura megalítica da Costa da Morte (1999), Os mellores pazos da Costa da Morte (2001), Os faros da Costa da Morte (2001), O conxunto etnográ-fico dos batáns e muíños do Mosquetín (2007), Onomástica histórica dunha parroquia galega: “Berdoias (1607-2000)” (2006), O hórreo atlántico ou fisterrán (2010), A Te-rra de Soneira, no corazón da Costa da Morte (Xerais, 2010), Iconografía xacobea nas igrexas e santuarios da Costa da Morte (2011), Os cruceiros máis sobranceiros da Costa da Morte (2012). É coautor dos dicionarios de Edicións Xerais de Galicia: Di-cionario Xerais da Lingua (1985), Pequeno Dicionario Xerais (1989), Gran Dicionario Xerais (2000) e do Diccionario dos Nomes Galegos (1992), dirixido por Ferro Ruibal. Foi recoñecido co Premio Reimóndez Portela 2010 por varios artigos a prol da lingua galega. Como narrador publicou Costa do Solpor (Xerais Narrativa 2013), Premio da Crítica Galicia de creación literaria 2014, e Costa do Solpor. O regreso da Illa do Tesouro (Xerais Fóra de Xogo, 2017).

Resumo argumentalA novela narra a viaxe de regreso do buque inglés La Hispaniola desde o Caribe, de onde vén de facerse co gran tesouro do que fala a novela de Louis Stevenson A Illa do Tesouro, pasando polas Azores, para evitar o acoso de naves da armada española, e pola costa oeste de Galicia, territorio que os de La Hispaniola consideran pertencente á aliada Portugal, debido ao emprego dun mapa erróneo comprado nunha tenda londiniense.

No que actualmente coñecemos como A Costa da Morte, o buque vese na obriga de refu-xiarse na beiramar. Un mariñeiro da zona, ao servizo da misteriosa organización chamada a Confradía da Man Morta, delata a presenza da Hispaniola á Confradía. Esta organiza-ción, liderada por varios próceres e armadores poderosos da Coruña, ten subuxugados os habitantes da costa e, en alianza René de Saint-Syr, un coñecido pirata bretón, capitán

3

do buque An Ankou, e mais o pirata galego Lourenzo de Aboal, dedícase a saquear canto buque aparece por ese recanto do mundo.

Na abordaxe dos esbirros da Confradía a La Hispaniola, só Jim Hawkins, un grumete inglés adolescente, consegue fuxir a terra. Escondido dos seus perseguidores, coñecerá a Chavián, un intrépido rubio pertencente a unha familia labrega que vive coa súa nai, viúva dun inglés que, anos atrás, chegara por aquelas terras sen que ninguén soubese exactamen-te de onde procedía.

Chavián, que cando neno tería a oportunidade de estudar con María de Lobeira e Caran-toña —a vinculeira do fidalgo Cristovo de Lobeira e Carantoña, señor da Torre da Atalaia, de quen se atopaba perdidamente namorado— argalla un plan canda a intelixente rapaza e Jim para liberar da morte a tripulación de La Hispaniola, apresada polo buque do corrup-to armador coruñés do Santiago Matamoros e polo do pirata bretón Saint-Syr.

Os mozos planean guindar sobre o buque do armador un gran penedo desde un cantil e impedir así que poida afundir a canonazos La Hispaniola. Ademais, acordan coa tripu-lación de La Hispaniola, que leven áncoras para obrigar a que o buque An Ankou que se dirixa a un recuncho escarpado da costa onde os confrades da Man Morta agochan nunha furna os tesouros roubados —o mesmo que farían co roubado a La Hispaniola—.

Cando o buque pirata se interna na furna da cova, Chavián, coa axuda do rebelde cura Reimundo Posse Romeu e do mellor da mocidade da contorna, atemorizan a tripulación imitando, con fachos e esqueletos pintados, á Santa Compaña. Despois, comezan a des-cargar un valado de pedras sobre o buque para, finalmente, guindarlle enriba un pedrolo inmenso que acabará por afundilo.

Do naufraxio só se librará o pirata Saint-Syr, conseguindo acadar, malferido, unha rocha. Porén, para a súa desgraza, Mariña, a filla do fidalgo que, despois de ser apresada e amea-zada polo bretón con abusar sexualmente dela, tamén se atopaba no buque pirata afundi-do, accede á mesma rocha onde rematará ao malvado bretón cunha daga.

Tras a fazaña dos habitantes da costa a festa axiña deriva nunha nova fonte de tristura can-do o fidalgo se nega a permitir que a súa filla e mais Chavián poidan contraer matrimonio, debido ás diferenzas sociais existentes entre eles. Porén, no último momento, e grazas a un camafeo que Chavián ten no colo, onde aparece representado un carballo —legado deixa-do polo seu pai inglés— o Sr. Trelawney, armador de La Hispaniola, convence a todos de que aquel rapaz é descendente da mesma familia fidalga de Cornualles da que procede el. De tal xeito que o don Cristovo accede a conceder a man da súa filla ao rubio Chavián e o buque inglés pode finalmente zarpar, coa súa parte do tesouro, cara a Inglaterra e con Jim a bordo, algo apenado, por ter que deixar a aquelas amizades na Costa do Solpor.

4

Temas e valoresHomenaxe ás novelas clásicas de aventurasEn especial ás creacións de Louis Stevenson e ás súas narracións sobre piratas.

A colaboración dos débiles fronte aos poderososChavián, Mariña, Jim, o Crego Sabio a xuventude das aldeas, todos colaboran para en-frontarse aos piratas e á Confradía da Man Morta.

As ríxidas normas sociais e as novas ideas que despuntabanPresentes, unhas, na atención rigorosa ao status social para acceder ao casamento, presentes outras, nas ideas de Locke e outros liberais ilustrados que comezaban a circular por Europa.

A amizade e a lealdadeQue se forxa entre Chavián, Jim e Mariña.

ActividadesAntes da lectura

• Vendo a portada e lendo o título, imaxinar onde pode atoparse esa Costa do Solpor que se meciona.

• Coñecían a novela A Illa do Tesouro de Louis Stevenson? Que opinión teñen dela?

Despois da lectura

• Pensan que é verosímil que La Hispaniola, o buque imaxinado por Stenvenson, puidese ter pasado por Galicia no seu camiño de regreso a Inglaterra? Por que?

• Gústanlles as historias de piratas? Que outras historias de piratas —literarias, cinema-tográficas etc.— coñecen?

5

Ficha a1 (antes da lectura)

1. Imaxina que che encargasen a ilustración da portada do libro. Bosquexa aquí cal sería a túa proposta alternativa de ilustración para a cuberta.

2. Crea un parágrafo inicial do libro, alternativo ao existente, e que invite a seguir lendo a historia, tendo en conta que a novela comeza onde remata a novela de Stevenson, co buque La Hispaniola emprendendo o regreso desde o Caribe a Inglaterra co tesouro gardado nas súas bodegas.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Ficha d1 (despois da lectura)1. Coa axuda do dicionario, define as seguintes palabras.

Singradura (páx.17)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Esgrevio (páx. 21)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Filibusteiro (páx. 24)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

7

Abouxar (páx. 25)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que apareza o maior número posible de pa-labras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

3. Coa axuda do dicionario, define as seguintes palabras.

Engulipar (páx. 37)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Farallón (páx. 40)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Calafate (páx. 47)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8

Abesullar (páx. 51)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

4. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que apareza o maior número posible de pa-labras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

5. Coa axuda do dicionario, define as seguintes palabras.

Aportar (páx. 67)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Palafreneiro (páx. 71)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Escanciar (páx. 75)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9

Averno (páx. 90)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Embozo (páx. 92)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que apareza o maior número posible das pa-labras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Ficha d2 (despois da lectura)

1. A novela alterna capítulos narrados por Jim e outros polo Dr. Livesey. Pero, ademais des-tas voces narradoras, hai unha terceira voz que aparece ao comezo de todo da novela e que reaparece, adoito, nas notas a pé de páxina. Quen é esa voz narradora?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

10

2. O autor do libro usa moreas de frases de grande expresividade. A seguir, une con frechas as seguintes frases da novela cos seus posibles significados.

Tomar o baño de terra (páx. 17) Ser discreto

Custar ferro e fariña (páx. 19) Verlle as orellas ao lobo

Non caber nos coiros (páx. 20) Botar a lingua a pacer

Ser unha campá de la (páx. 20) Mirar con mala cara

Virar a tella (páx. 21) Custar moito esforzo

Darlle ao badal (páx. 22) Incomodarse dun xeito esaxerado

Verlle a cruz ao demo (páx. 36) Sentir gran fachenda ou estar exultante

Poñerse nos cornos da lúa (páx. 60) Volverse tolo

Botar unha ollada de ferreiro (páx. 64) Morrer

3. A que enfermidade, habitual nas viaxes mariñas de tempos pasados, denominaban o mal das enxivas?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

4. Coa axuda do dicionario, define as seguintes palabras:

Grixido (páx. 106)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Esqueira (páx. 139)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

11

Ímprobo (páx. 147)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Engoumar (páx. 149)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Enseada (páx. 211)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Afouteza (páx. 395)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

5. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que apareza o maior número posible de pa-labras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

12

6. Detecta, nos seguinte parágrafo, os trazos dialectais do galego da Costa da Morte e escri-bre o seu equivalente en galego normativo.

— Pedino xente para traballar, ofrecendo unha boa paga, e fun un dos que subiu a bordo para traballar... Estiven pescudando e para a miña idea que levan un bo cargamento, que gardan na bodega con moito segredo, pois puxeno unha sentinela permanente. As miñas sospeitas viñeno cando un guillado esgaldrapado que levan a bordo me veu dicir que era mui rico e que coa súa parte tamén me ía facer a min. Ademais estiven á escuita do que falaban no castelo de popa os que gobernan o barco, e xuraría que un deles dixo a palabra tesouro, no seu idioma. Fixen orellas de mercador, pero ben sabes que andén embarcado nunha fragata inglesa dedicada á trata e que entendo muitas palabras inglesas.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

7. Cal era o ser mitolóxico que adornaba o brasón dos Mariño, a familia fidalga da que proviña Mariña?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

13

Ficha d3 (despois da lectura)

1. Comenta o seguinte texto da páxina 225:

Home, ser si que o son, pero entre nós esa palabra case non a usamos, pois todos sabemos distinguir un carballo dun castiñeiro ou dunha faia. Do mesmo xeito, eu non ouzo falar de paxaros, senón de xílgaros, reiseñores, verderolos, petos, peifocos, paspallaes, pincaouros, picafollas, picapeixes..., e de lavandeiras, chascos, carrizos, andoriñas, lavercas, escribentas... Non hai cativo que os confunda cando anda aos niños. Que é o parvo que lles chama aves ás aigas e miñatos destes picoutos, ou ás gaivotas e aos corvos mariños que voan pola beira do mar?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

14

2. Na páxina 355 dise que o pirata René de Saint-Syr tivera sempre tanta sorte que «se cría inmortal, como o heroe heleno Aquiles, o outro seu espello». Investiga sobre a figura de Aquiles e resume aquí quen era e que lle sucedeu na derradeira das súas batallas.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

15

3. Como argumenta o Sr. Trelawney, cara ao final do libro , a orixe común entre o apelido Tri-llones —o único que Chavián lembraba asociado ao seu defunto pai— e o seu propio apelido Trelawney, así como a relación entre o camafeo do carballo que posuía Chavián e a propia fami-lia británica, para conseguir convencer a todos de que Chavián era descendente dunha familia fidalga daquelas illas?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

16

4. Nun momento en que o barco do pirata Saint-Syr está a piques de entrar na furna onde Chavián e o resto de personaxes lle tenderán unha emboscada, o Sr. Trelawney di que «están ás portas do Averno agardando polo barqueiro Caronte». Infórmate sobre a figura de Caronte. Despois, busca e pega aquí dúas representacións da historia da arte, onde se reflicta a este mítico barqueiro, indicando, embaixo, a autoría dos cadros.

__________________________________ ___________________________________

5. O personaxe de Lourenzo de Aboal está inspirado nun pirata pontevedrés, que realmen-te existiu, chamado Benito Soto. Investiga sobre esta persoa e resume aquí a información atopada.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

17

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6. Aínda que no derradeiro capítulo d’A Illa do Tesouro Stevenson dixera que fixeran unha rápita viaxe de volta a Bristol, deixou abertos dous portelos que permitiron darlle continui-dade á súa historia e que esa viaxe de volta se completase en Costa do Solpor. O regreso da Illa do Tesouro. Por unha parte, que na illa aínda quedaran moitas riquezas enterradas; que tipo de riquezas quedaron, maiormente?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Pola outra, que Jim indica o destino que lle deron ás riquezas tres dos tripulantes da His-paniola (Smollet, Gray e BunGunn), pero non di nada doutros dous, os máis importantes; quen son os que faltan?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Aut

or d

o pr

oxec

to d

e le

ctur

a: D

avid

Rod

rígu

ez R

odrí

guez

Pedidos aComercial Grupo Anaya

Polígono PocomacoAvenida 3 Edificio Diana

Nave 4 Baixo • 15190 A CoruñaTel.: 981 171 641 / Fax: 981 171 647

XERAISDoutor Marañón, 12 • 36211 VigoTels.: 986 214 888 / 986 214 880

Fax: 986 201 366xerais@xerais.gal

www.xerais.gal