entr

evis

ta: F

ranc

isco

Sóñ

ora

• ca

mbi

o cl

imát

ico

• tr

ansp

orte

sre

cupe

raci

ón d

e río

s •

uso

dos

xurr

os •

mor

cego

s •

prox

ecto

cor

naVVee

rráánn

22000088

••

NNúúmm

eerroo

5555

•• 33

€

revista galega de ecoloxía e medio ambiente

cerna

cerna 3

cern

aTe

lf. e

Fax

. 981

570

099

Trav

esa

de B

asqu

iños

, nº

9 ba

ixo

1570

4 Sa

ntia

go d

e Co

mpo

stel

aCo

rreo

ele

ctró

nico

:cer

na@

adeg

a.in

foW

eb: w

ww

.ade

ga.in

fo

COMITÉ DE REDACCIÓN:Belén Rodríguez, Xesús Pereiras, Ramsés Pérez, Pepe Salvadores,

Alberte Sánchez e Manuel Soto.

Nos artígos asinados, respéitase a normativa lingüística do texto orixinal. CERNA non se fai copartícipe, necesariamente, dasideas, opinións e afirmacións dos autores. Todo o material da revista pode ser reproducido sempre que se cite a fonte, escep-tuando as fotografías, para as que sería necesario contar co permiso dos autores. CERNA edítase en papel reciclado 100 %, parapreservar os bosques e contribuír á reciclaxe do lixo. As capas son de papel libre de cloro.

EDITA: ADEGA (Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza). Verán - 2008

DIRECCIÓNManuel Soto

REDACCIÓNBelén Rodríguez

ADMINISTRACIÓNSilvia Amor

DESEÑO E MAQUETACIÓN Alberte Sánchez

FOTOGRAFÍA DA CAPARamsés Pérez

FOTOGRAFÍAAlberte Sánchez - Ramsés Pérez

IMPRESIÓNGrafinova, S.A.D.L.: C-913/1986ISSN: 1136-2677

ED

ITOR

IAL

DE QUE SERVEN OS PLANS?

O novo Plan de Xestión de Residuos, oPlan de Acción contra o Cambio Climáticoou o Plan Director de Estradas de Galiza sonalgúns dos instrumentos que impulsa ogoberno autonómico para facer fronte aosgraves problemas ambientais, nuns casos, enoutros para agravalos, como se pon demanifesto no interior desta publicación.Constitúense como bastións onde sostercertas políticas “avanzadas” de xestiónambiental, empurradas polas innegábeis ealarmantes circunstancias do planeta. Ecomo foco de atención dominante destesexercicios, para ben ou para mal, está oCambio Climático. Non cumprimos co Pro-tocolo de Quioto, nin Galiza nin case ningu-res, e as emisións seguirán en aumento naindustria e no transporte. O anunciadofomento do transporte colectivo e a redu-ción do consumo de combustíbeis chocafrontalmente co que promove o Plan Direc-tor de Estradas. Contradicións ou falta detransversalidade entre Consellarías? Comodi Augusto Pérez Alberti, Catedrático deXeografía na USC, o que se está a dar non étan só a mudanza climática, senón amudanza global dos ecosistemas e do con-torno que nos rodea, do territorio e da pai-saxe, da nosa forma de vida e dos nososcostumes,... e todo isto no medio dunhagrande confusión e un inmenso abano dedesatinos. Que debemos facer e por ondecomezar? A resposta está nos foros multi-disciplinares e de participación pública,como as Xornadas dos Transporte organiza-das por Adega o pasado mes de maio enLugo. Outros temas abordados nesta Cernaque aspiran a un mínimo de atención políti-ca e social son a xestión forestal, a preven-ción dos incendios en forma de voluntaria-do, a recuperación das ribeiras e a situacióndegradante dos ríos ou os residuos agrarios.Temas de Educación ambiental e unha novasección dedicada á Flora e á Fauna galegascompletan este número.

ACTUALIDADE 4

RESIDUOS 10

RECURSOS 11

CAMBIO CLIMÁTICO

PLAN CAMBIO CLIMÁTICO 13AS EMISIÓNS DE CO2 14Por Ramón Varela

ENTREVISTA FRANCISCO SÓÑORA 18Por Belén Rodríguez

RESIDUOS E CAMBIO CLIMÁTICO 20Por Marta Domínguez

ALGO MÁIS QUE CAMBIO CLIMÁTICO 22Por Augusto Pérez Alberti

TRANSPORTESPLAN DIRECTOR DE ESTRADAS 25Por Adela Figueroa

REPORTAXE XORNADAS TRANSPORTE 26Por Belén Rodríguez

RÍOSRECUPERACIÓN DE RÍOS E RIBEIRAS 28Por Benxamín Cela

VAIOPOLORÍO 30

FORESTAL

MONTE VECIÑAL DE VINCIOS, GONDOMAR 33Por Javier Montalvo e Belén Casaleiro

REPORTAXE VOLUNTARIADO 36Por Belén Rodríguez

AGROECOLOXÍA

O USO DOS XURROS 38Por Juan Castro

BIODIVERSIDADEOS MORCEGOS DE GALIZA 43Por Drosera

FAUNA E FLORA DE GALIZA 46

EDUCACIÓN AMBIENTALO PROXECTO CORNA Por Fins Eirexas 48

ENCONTRO SOLAR Por María Xosé Castro 51

AS CORCERIZAS Por Amigos da Terra 52

ENCE: LICENZA PARA SEGUIR CONTAMINANDOMentres o ecoloxismo conseguiu penalizar á súa filial NORFOR,

a Consellaría de Medio Ambiente non se atreveu a dicir que non ácontaminación de ENCE. A Consellaría outorgoulle ao complexoENCE-ELNOSA a Autorización Ambiental Integrada (AAI) por tresanos máis, fronte ás previsións dun inmediato desmantelamento etraslado da fábrica. Os ecoloxistas, xunto co goberno municipal,consideran esta decisión unha ofensa contra a cidadanía de Ponte-vedra e unha vergoña para o poder público, xa que así ratifícase ointerese de Ence de manterse en Lourizán contra calquera outravontade. A cidadanía tamén quixo expresar a súa negativa a estaautorización cunha marcha de protesta o pasado día 14 de xuñodesde a cidade do Lérez e desde Marín. Adega baseou as súas ale-

gacións contra a AAI de Ence no incumprimento da lexislaciónambiental por parte da empresa e na falla de licenza municipal pre-ceptiva, entre outros informes. A asociación cre que é preciso rea-brir o debate sobre a necesidade dunha nova planta de celulosas enGaliza unha vez Ence remate o seu período de concesión de activi-dade e rexeitou a posibilidade de trasladala a outra ría galega.

A boa nova é que a filial madeireira de Ence, Norfor, carecexa do certificado de xestión forestal sustentábel FSC que lle foiretirado despois de que varios grupos ecoloxistas o solicitaranpolas súas malas prácticas ambientais (uso de herbicidas, sub-solados profundos e talas a rentes).

4 cerna

AS TÉRMICAS, INDIFERENTES A QUIOTO

ACTUALIDADE

As empresas galegas reguladas porQuioto excederon en 2007 a súa cota deemisións asignada con respecto ao ano2006 nun 40%. Só a térmica de Meira-ma aumentou en máis dun 33% as súasemisións. Adega critica a falla de com-promiso e insolidariedade de UniónFenosa e Endesa, aproveitándose domercado de emisións e abusando dosMecanismos de Desenvolvemento Limpo(MDL), podendo facerse con cotas de CO2

en países en vías de desenvolvementocomo Panamá ou Costa Rica. Isto leva átotal indiferenza das térmicas na cues-tión da redución de gases de efectoinvernadoiro e a non cumprir coa débe-da ambiental que as dúas empresas

teñen asumido con Galiza. Por tal moti-vo, Adega demanda do Estado que sexamáis esixente no cumprimento da asig-nación de cotas; das empresas, que asu-man a súa responsabilidade; e da Xunta,que desenvolva políticas máis agresivascon estes sectores contaminantes.

Por outra banda, os ecoloxistasreclaman a intervención urxente dogoberno autonómico a favor da poboa-ción de A Lousa, que respira carbón efolerpas ácidas procedentes das instala-cións de Limeisa-Fenosa desde hai anos,poñendo en risco a súa saúde e a doambiente. Cren que as Consellarías deMedio Ambiente, Industria e Sanidade

deberían efectuar medidas técnicas paracoñecer os niveis de contaminación nolugar, aplicar o Principio de Precaución eesixir á empresa que poña en marcha unPlano de Viabilidade Ambiental. Adegaxa presentou denuncias ante a Fiscalíade Medio Ambiente.

O pasado 26 de abril, un vertidode 50.000 litros de gasóleo proceden-te dos depósitos de ADIF en Peliquín,Ourense, chegou tamén ao río Miño, enon só á depuradora de Reza polarede de sumidoiros da localidade,como afirmaron fontes oficiais. Análi-ses efectuadas por Adega de mostrasrecollidas no río por aqueles díasdemostran que o Miño tiña concen-tracións de hidrocarburos tipo diéselque afectaban á potabilidade das súasaugas. Daquela, foron superados osparámetros de 0,05 mg/litro permiti-dos para a auga destinada a augapotábel tipo A1.

O VERTIDO DEADIF CHEGOU

AO MIÑO

© Al

bert

e SR

Josi

ño

EN BREVE

cerna 5

Entre o 3 e o 8 de xuño os colectivosecoloxistas desenvolveron sendas activi-dades de educación ambiental, reivindi-cativas e informativas co gallo da cele-bración da Semana Galega do MedioAmbiente, na que se inclúe o día dedi-cado á defensa ambiental en todo omundo, o 5 de xuño. Adega e outros 13colectivos concentraron as súas reivin-dicacións no lema "Deixar o Hábito",referente á nosa dependencia enerxéticados combustíbeis fósiles, e nun manifes-to que rezaba "Por un futuro sen carbón.Por unha costa sen cemento nin lonasnegras", e que leu o locutor e cantanteXurxo Souto nun acto que tivo lugar naPraza das Praterías en Santiago o 8 dexuño, Día Mundial dos Océanos. A polí-tica forestal de Galiza e o traslado dapapeleira de Pontevedra foi outro dosgrandes temas de debate abordados porAdega e introducidos polo profesorRamón Varela, ex-presidente da asocia-ción e impulsor da Iniciativa LexislativaPopular do forestal galego de 1989.

ZEPAS. A Comisión Europea ameazaao goberno galego cunha multa senon declara máis zonas de protecciónde aves (Zepas), agora tan só ocupano 2,42% do territorio galego, moi pordebaixo da media estatal, case un17%. A este respecto, Adega propónmultiplicar por cinco a superficieactual de Zepas en Galiza, na futuraampliación da Rede Natura.

Plataforma Galega Antitransxénicos.Iniciou o envío masivo de mocións aosconcellos para conseguir a aprobaciónnos plenos de territorios municipaiscomo "Zonas Libres de Transxénicos",para frear a entrada e extensión dosalimentos xeneticamente modifica-dos.

"Montañas en Rede". Convocouse aterceira edición desta acción solida-ria coas montañas de todo o Estado,na que se convida a todos os cida-dáns do Estado a subirse a un cumiopara reivindicar a súa defensa. Este

ano púidose ler o lema"Protexer as montañas é coi-dar o futuro" en preto de 30cumios galegos.

Proxecto Ríos. Inicia unha novaprogramación na que aborda aproblemática das especiesinvasoras nos ríos galegos. Otema foi tratado na VII Xornadade Formación o pasado 19 deabril na Estación Hidrobiolóxicado Encoro do Con.

Eira da Xoana. A aldea verde deAdega estrea a súa actividadeco primeiro curso de composta-xe caseira no "Currucho daEsterqueira", no que se instala-ron composteiros e se desen-volveron obradoiros.

Implicadas. Adega colabora conImplicadas no Desenvolvementono proxecto "Auga en Etiopía",para achegar a realidade deEtiopía e a importancia do coi-dado medioambiental e daigualdade de xénero a 2.000escolares de Compostela e ásociedade en xeral.

O Tribunal Superior de Xustiza deGaliza admitiu a trámite os recursoscontenciosos administrativos presenta-dos pola Plataforma Veciñas de Quilmas(Carnota) e pola Plataforma de Merexo(Muxía). Son as primeiras accións xudi-ciais contra o Plano Acuícola da Xunta,tras varios meses de mobilizaciónssociais, denuncias de vertidos proceden-tes das piscifactorías e reivindicaciónsdirixidas ao Executivo galego.

Doutra banda, a Consellaría deMedio Ambiente recoñece na MemoriaAmbiental do Plano Acuícola o impactoque teñen os proxectos de acuiculturaprogramados sobre o medio galego. Estedocumento fai referencia á falta deestudos sobre o impacto da actividadeen diferentes eidos, entre eles, o

ambiental, e mesmo en zonas de RedeNatura (algo que sempre se negou desdeo Departamento de Pesca). Tamén apun-ta ao elevado volume de residuos xera-do polas plantas acuícolas, incluídos osreactivos e antibióticos, e a necesidadede que as piscifactorías conten con per-miso de vertido. A este respecto, Adegadenuncia que actualmente ningunhadas piscifactorías en funcionamento nolitoral galego conta co devandito permi-so e que a primeira en solicitalo, StoltSea Farm en Quilmas e Lira (Carnota),leva vinte anos en activo. Malia esteinforme negativo para o desenvolve-mento do Plano Acuícola, MedioAmbiente permitirá que a tramitaciónsiga o seu curso ata que se presenten osproxectos sectoriais (instalacións pun-tuais).

O PLANO ACUÍCOLA GALEGO, NOS TRIBUNAIS

SEMANA GALEGA DO MEDIOAMBIENTE

Ram

sés

Pére

z

ACTUALIDADE

CONTAMINACIÓN DA RÍA DO BURGO

Os continuos vertidos industriais eurbanos que chegan ao río Deva a travésdos colectores municipais do concellode A Cañiza están a ter repercusiónsirreparábeis no seu ecosistema. Adegaconstata a desaparición de especies demacroinvertebrados, peixes e anfibiosnalgúns treitos de río e a ameaza devarias especies protexidas pola DirectivaHábitat da Unión Europea, o LibroVermello de Especies Ameazadas e oCatálogo Galego de EspeciesAmeazadas.

Por outra banda, Granitos Miñor SLpromove unha canteira de granito nocontorno natural do Coto da Eira, pro-posto hai escasos meses polo concellode Mondariz como Espazo Natural deInterese Local. O propio estudo de

impacto ambiental presentado polaempresa recoñece a existencia na zonade 54 especies de fauna protexida pordistintos convenios internacionais. Omovemento de camións, a apertura deestradas e as voaduras da canteirapoderían provocar a desaparición demoitas destas especies e doutras vexe-tais declaradas de interese europeo polaDirectiva Hábitat, así como a afecciónde xacementos arqueolóxicos inventa-riados como Bens de Interese Cultural.Por estes motivos, Adega demanda quese emita unha Declaración de ImpactoAmbiental negativa a este proxecto e,doutro lado, subscribe as alegaciónspresentadas pola Asemblea do Suídocontra a canteira de Bidueiros no conce-llo de Covelo, outra explotación amea-zante para a flora e fauna do lugar.

VERTIDOS E CANTEIRAS NO CONDADO

6 cerna

Constitúese a Plataforma pola Defensa da Ría do Burgo para denunciar os graves problemas ambientais que padece unha dasrías máis contaminadas de Galiza, prexudicial especialmente para a actividade marisqueira da que viven centos de familias. Os ver-tidos de augas residuais dos concellos de A Coruña, Cambre, Culleredo e Oleiros, o retraso na construción e posta en funcionamentoda estación depuradora polo Ministerio de Medio Ambiente, o non ter rematado o proxecto de saneamento das augas residuais ea pasiva actuación dos concellos, segundo os ecoloxistas, fan que a contaminación da ría do Burgo sexa nove veces maior da per-mitida para a extracción de moluscos. A recente plataforma en defensa da ría demanda da Administración a aplicación de sanciónspor vertidos, a finalización do proxecto integral de saneamento, a posta en funcionamento urxente da EDAR de Bens, un Plano deRexeneración medioambiental e a limpeza integral da ría e a vixianza temporal indefinida dos actuais convenios subscritos entrea Consellaría de Pesca e as agrupacións de marisqueo da zona. A plataforma fai fincapé na responsabilidade de MOYRESA e FRI-COSA como axentes contaminantes regulares, cuxos vertidos foron denunciados polas asociacións de mariscadores.

Por outra banda, colectivos veciñais e ecoloxistas de A Coruña demandan a revisión do plano urbanístico para a zona doObservatorio, o Campo da Burra e o solar do antigo convento das Adoratrices por estar contemplada unha elevada edificabilidade,a ausencia de espazos públicos ou de zonas verdes e dotacións para o lecer.

Augas de Galiza sanciona o con-cello de Fornelos de Montes polo rei-terado incumprimento da orde deretirar os muros de Ponte Vilán, aten-dendo ás denuncias de Adega. Omuro, levantado sen autorizaciónadministrativa, foi construído namarxe dereita do río Oitavén, aten-tando contra o seu ecosistema fluviale ripícola, e ao redor do illote dePonte Vilán, recheando con substratoprocedente do leito do río e talandogrande parte da súa vexetación.Outras obras denunciadas polos eco-loxistas foron as realizadas polo con-cello de A Lama na Carballeira dosPrados. Alí taláronse carballos, esca-vouse e fíxose un recheo sen autori-zación da Consellaría de Medio Rurale de Augas de Galiza

CONCELLOSPREPOTENTES

Josi

ño

cerna 7

A Ría de Ribadeo vese ameazada por dous megaproxectos quepoderían provocar graves impactos ambientais no seu contorno,provisto de varias figuras de protección, como zona ZEPA, LIC daRede Natura, zona Ramsar (sobre humidais) e Reserva da Biosfe-ra compartida entre Galiza e Asturias. Na parte galega da ría, trá-tase dunha nova construción dunha terminal de carga e descarga,e na parte asturiana, dun estaleiro (en A Veiga). Ambos os dousproxectos precisarían de recheos e dragados da ría e, no caso dasegunda instalación, carece de estudo de impacto ambiental.Adega manifesta o seu rexeitamento aos dous proxectos por estarprevistos nunha zona de especial sensibilidade ambiental e porconstituír un beneficio para uns poucos e o prexuízo para todosos eidos (turístico, ambiental e social). A terminal de carga estápensada para favorecer o traslado cuberto da mercadoría daempresa privada Ence por vía marítima desde o porto de Ribadeo.Fronte a este proxecto Adega defende a potenciación do trans-porte de cabotaxe. O estaleiro de barcos de fibra de vidro tam-pouco é compatíbel co valor ecolóxico da zona ao implicar, ade-mais de dragados, unha circulación desmedida de embarcaciónsna ría. Por todo isto, pregúntase, onde está a xestión sustentábelconxunta da primeira Reserva da Biosfera intercomunitaria Gali-za-Asturias?

Costa da Morte. En colaboración coa Plataforma polaDefensa do Patrimonio Cultural de Quilmas (Carnota),Adega realizou unha actividade teórico-práctica decompostaxe caseira no local da nosa delegación naCosta da Morte. Ademais participou en varios roteirosás Illas Lobeiras para reivindicar a defensa do patrimo-nio natural e cultural da zona.

Roteiros. As Pontes de García Rodríguez, a Costa Norte,e a Illa de Cortegada (sita en Vilagarcía de Arousa)foron os roteiros organizados pola delegación luguesade Adega que, con grande éxito de participación,pecharon o ciclo de camiñadas dos anos 2007-2008. Onovo curso de roteiros comezará, como todos os anos,despois do verán.

Canceira de O Carballiño. Presenta un estado lamen-tábel e graves deficiencias na súa xestión. A falta dehixiene e de limpeza das instalacións e as condiciónsprecarias de traballo, sen auga corrente nin electricida-de, foi o que motivou a Adega a denunciar esta situa-ción.

Trasancos. Denúncianse ante o Seprona (Servizo deProtección a Natureza, da Garda Civil) as obras dunhaurbanización nas inmediacións do Castro da Frouxeira,en Valdoviño, en plena Rede Natura e zona Ramsar, queincumpren ademais a Lei de Costas e de Patrimonio. Poroutra banda, Adega fará o seguimento durante os vin-deiros meses dos 30 composteiros que se repartiron noconcello de San Sadurniño, en colaboración coa conce-llaría de Medio Ambiente.

Vigo. Adega oponse totalmente ao recheo do Areal eTransversal de Bouzas polo seu grave impacto na ría deVigo e bota en falla unha planificación sustentábel doporto, sobre todo con respecto ás infraestruturas nonportuarias.

EN BREVERIBADEO: DE QUE SERVE A PROTECCIÓN DAS RÍAS?

Adega xa presentou alegacións ao proxecto de Iberdroladunha minicentral hidroeléctrica no río Grande, no concello deChandrexa de Queixa, que afectaría a áreas protexidas incluídasno LIC Macizo Central. O proxecto oculta información no Estudode Impacto Ambiental sobre especies protexidas do lugar, segun-do Adega, que nalgúns casos están cualificadas de "vulnerábeis"no Catálogo Galego de Especies Ameazadas.

Sobre vertidos incontrolados, ademais de ADIF, o Bosque doPracer de Verín, un dos mellores bosques fluviais da provincia edentro do LIC Río Támega, está sendo lugar de depósito de múl-tiples refugallos entre os que abundan os aparellos de televisión,que son altamente contaminantes para as augas por conter ele-mentos químicos nos seus dispositivos.

Adega realizou ademais un estudo en Ourense co gallo deinventariar as edificacións construídas polas administraciónspúblicas que posteriormente foron empregados para outros usosdiferentes ao pretendido orixinariamente. Entre os exemplos des-tacan os puntos limpos das mancomunidades e concellos, a CasaMuseo da Música de Barbadás, a Estación de Autobuses deCelanova, a lonxa agropecuaria de Verín, o cámping de Untes ouo Centro de Recuperación de Fauna das Madornas.

MINICENTRAL DE "IBERTROLA"EN CHANDREXA DE QUEIXA

APDR PIDE A DEMISIÓNDO CONSELLEIRO

No pasado mes de marzo de 2008, a Asociación polaDefensa da Ría de Pontevedra considera que a concesiónda Autorización Ambiental Integrada a Ence e Elnosa porun prazo de tres anos, por parte da Consellaría de MedioAmbiente responde máis a cuestións políticas que acuestións medio-ambientais. Segundo a Asociación polaDefensa da Ría de Pontevedra, a Consellaría de MedioAmbiente non respectou os prazos que marca a lei eadmitiu a trámite documentación incompleta de ENCE.Ademais, ambas as dúas empresas incumpren normativasambientais como o RAMINP e carecen de algunha auto-rización de vertido. Por estes motivos, a APDR esixiu ademisión do conselleiro de Medio Ambiente, ManuelVázquez.

8 cerna

ACTUALIDADE

REXEITADO ONOVO PLANO

EÓLICO

Recentemente a Xunta adquiriu ascompetencias de xestión do ParqueNacional das Illas Atlánticas, antesdependente do Ministerio de MedioAmbiente. Días antes da cesión, Adegaorganizara unha visita á Illa Cortegada,propiedade da Xunta desde setembro doano pasado, mentres o ColectivoEcoloxista do Salnés realizou unha visi-ta pola Illa de Sálvora e os seus illotes.

Pola súa parte, Verdegaia solicitou aoconcello de Vigo que mude a sinaliza-ción de carácter turístico da praia deRodas (Cíes), por outra que faga refe-rencia á súa condición de espazo natu-ral protexido. Tamén a FEG chamou aatención sobre a alteración da floradunar producida pola obra dunha depu-radora que dará servizo a un restauran-te das Cíes.

Amigos da Terra volveu a pedir áConsellaría de Medio Ambiente a supre-sión do valado cinexético de case 800ha no Bidueiral de Montederramo, noMacizo Central ourensán, proximamen-te parque natural. A pesares de que oDepartamento de Medio Ambiente xa se

comprometera a eliminar o valado, estaactuación aínda non se fixo efectiva,algo que denuncia esta organizaciónecoloxista xunto co movemento de eco-vixías. Os veciños do lugar tamén amo-saron a súa oposición ao coto de caza eao valado.

AS ILLAS XA SON "GALEGAS"

VALADO CINEXÉTICO EN MONTEDERRAMO

CONTAMINACIÓN ELECTROMAGNÉTICACon motivo do Día Internacional da Contaminación Electromagnética, o 24 de xuño,

16 asociacións da provincia de Pontevedra, entre colectivos ecoloxistas e veciñais, presen-taron un manifesto público en defensa do medio e da saúde das persoas e fronte á con-taminación por exposición a radiacións de hiperfrecuencias (antenas de telefonía móbil) ede baixas frecuencias (subestácións eléctricas, transformadores). Reclamouse así o pechecautelar das antenas ilegais e a regulamentación do espazo radioeléctrico, baseándose noPrincipio de Precaución en zonas sensíbeis e residenciais. Tras o verán, está previsto crearunha Plataforma en Pontevedra contra a contaminación electromagnética, promovidapola APDR, Luita Verde e varios colectivos de afectados.

A XUSTIZA DÁ ARAZÓN AO

COMITÉ CIDADÁNDE EMERXENCIA

Unha nova sentenza do TribunalSuperior de Xustiza de Galiza anulaa modificación do Plano Xeral doUrbanismo do concello de Mugardosque lle permitiu a Reganosa instalara planta de gas dentro da Ría deFerrol. O CCE considera este fallounha nova vitoria para o movemen-to cidadán e un novo fracaso paraReganosa. O ditame do TSXG estáfundamentado na anulación docambio de usos do solo por carecerda correspondente Declaración deImpacto Ambiental. Este feito,segundo o CCE, condiciona todo oprocedemento administrativo, desdea autorización de construción daplanta ata a venda dos terreos poloGrupo Tojeiro por 30 millóns deeuros, e solicita ao goberno galegoque retire os recursos presentadosante o Tribunal Supremo de Madride recoñez as diferentes sentenzas doTSXG desfavorábeis a Reganosa.

A Federación ecoloxista galega afirmaque a ampliación de 2.325 Mw de enerxíaeólica en Galiza terá un impacto crítico einasumíbel para o noso medio. Nestemomento hai instalados 4.000 Mw enterritorio galego repartidos en preto duncento de parques eólicos, aos que haberáque sumar unha nova partida de proxec-tos ata acadar os 6.000 Mw no 2012. AFEG di ter constancia da falla de conexiónentre as consellarías de Medio Ambiente eIndustria para acordar o emprazamentodos novos parques e critica que non seteña feito unha diagnose do impacto glo-bal xerado polos proxectos eólicos xa enfuncionamento antes de anunciar a con-cesión de máis megavatios.

Ram

sés

Pére

z

Morre na Serra do Suído(Pontevedra) unha aguiaalbela ao chocar cun aeroxe-rador do parque eólico pro-movido por Eurovento S.L. Aaguia albela (Circaetus galli-cus) é unha especie ameazadae está protexida pola Directi-va de aves silvestres e taménrecollida no Libro vermellodos vertebrados de España. ASerra do Suído está propostapara a ampliación da RedeNatura en Galiza pola súa

riqueza ecolóxica, nomeada-mente, pola presenza de avesque precisan de medidasespeciais de conservación, cofin de asegurar a súa supervi-vencia como especie. O grupoambientalista Asemblea doSuído solicita que nas novasconcesións eólicas autoriza-das pola Xunta se teña enconta este tipo de afeccións ese requiran avaliaciónsambientais máis rigorosas.

cerna 9

Dani

el C

ara

MORTE NO SUÍDOPLANEANDO SANXENXO

SOS COURELSeis asociacións do Courel instan á

Consellaría de Medio Ambiente a quecumpra os prazos para a presentacióndo proxecto do Parque Natural. Trasvarias accións informativas de cara ápoboación local, a viaxe a Somiedo e aentrega de 21.000 sinaturas reclamandoa declaración de parque natural, estasentidades non entenden por que o

goberno dilata tanto a súa decisión epor que non ofrece alternativas á situa-ción de deterioro progresivo á que estásometida a montaña courelá. Sobre tododespois de que a Comisión Europeaadvertise á Xunta das graves irregulari-dades que se están a dar nas canteiras edo impacto que estas provocan sobre osrecursos naturais da zona. Por outrabanda, SOS Courel criticou as actua-cións de ampliación da estrada que pasapolo alto da Devesa da Rogueira autori-zada pola Consellaría de Medio Rural.SOS Courel abriu unha conta de doazónsdestinadas a dilixencias xudiciais nadefensa ambiental da Serra.

O Colectivo Ecoloxista do Salnés propón melloras noPlano Especial de Infraestruturas e Dotacións de O Revel(Vilalonga, Sanxenxo), no que se contempla a construciónde equipamentos públicos como unha gardería, un centropara maiores, un campo de fútbol, etc. CES critica que oconcello de Sanxenxo retrasara un ano a redacción doInforme de Sostibilidade do proxecto e o expuxese aopúblico, incumprindo a lexilación europea. O informe,desde a perspectiva ecoloxista, non contempla o impactoda canalización do regato do Revel nin a afección no seubosque de ribeira. Tampouco fomenta o uso de medios detransporte menos contaminantes, implementando máis

estradas e aparcadoiros. Por outraparte, CES reclama a revisión do PlanoXeral de Ordenación Urbanística deSanxenxo, a protección do Monte Farofronte a urbanización, o desenvolve-mento de modelos turístico sustentá-beis baseados na riqueza ambiental epatrimonial da zona e maior vontadepor parte da Xunta de facer cumprir alei aos promotores.

Verdegaia solicita ao Departa-mento de Medio Ambiente de Santia-go de Compostela que elabore unestudo sobre plantas exóticas nomunicipio, co gallo de desenvolverprogramas para a súa erradicación.Ademais da Reynoutria japonica, daque o concello xa retirou algúnsexemplares, Verdegaia anima a que seinterveñan outras especies como aherba a Pampa (cortaderia selloana)na AP-9, a Tradescantia fluminensis,unha erva abundante nos regatos, ouo Senecio mikanioides, presente enBelvís e preto do Multiusos do Sar.Verdegaia tamén presentou alega-cións contra o proxecto de dragadona Ensenada de Esteiro, inlcuída noLIC Costa Ártabra, para rexenerar apraia urbana de Cedeira. Tamén solici-tou a ampliación en 150 ha do LIC dasGándaras de Budiño e Ribeiras doLouro para que se poida garantir ofuturo deste espazo natural.

FÓRA ESPECIESINVASORAS

10 cerna

A XESTIÓN DO LIXO A DEBATE Cerna/Redacción

En colaboración co CEIDA, aConsellaría de Medio ambiente organi-zou unha xornada baixo o título"Modelos de xestión de residuos urba-nos axeitados á dispersión da poboa-ción". A xornada tivo lugar o 15 de maioen Mabegondo, para repetirse ao díaseguinte en Pontecaldelas. Nela presen-touse o novo Plan de Xestión deResiduos 2007-2017, actualmente enfase de borrador, os modelos de recolli-da selectiva segundo a distribución dapoboación, con especial atención árecollida da fracción orgánica e a súacompostaxe ou ao aproveitamento dobiogás, a recollida "porta a porta" e acompostaxe caseira.

Presentáronse así experiencias pun-teiras e con clara viabilidade económica,social e ambiental, contando para isocoa presenza de expertos que participa-ron na redacción do actual plan, nodeseño, construción e operación deplantas de compostaxe en distintas zonado Estado, na organización da recollidaselectiva e a compostaxe en Austria, narecollida "porta a porta" e compostaxeen Catalunya, ou na compostaxedoméstica en Galiza.

Un dos aspectos interesantes dodebate foi a adecuación destas expe-riencias e liñas de actuación dentro donovo Plan de Residuos. Varios expertoscoincidiron en cualificar o plano comoun avance, ao presentar unha filosofíaencamiñada á sustentabilidade, queopta pola redución en orixe, a compos-taxe e a reciclaxe en detrimento da inci-neración e o vertido. Criticóuselle,porén, que segue a ser un plano centra-lizado e que non consegue plasmaraxeitadamente o principio de proximi-dade, o que debería traducirse nunhacomarcalización efectiva das instala-cións de tratamento, optando pornumerosas plantas de compostaxe parao tratamento a nivel local de fracciónsorgánicas recollida con elevada calida-de. As experiencias en Catalunya eAustria, e tamén en Galiza coa compos-taxe caseira ou mesmo coa planta doBarbanza, mostran que as pequenasplantas acadan excelentes resultadosambientais, ao tempo que son economi-camente competitivas e deixan unhaparte importante dos recursos no ámbi-to local. Pola contra, as grandes plantaspresentan resultados mediocres ou

negativos, e nese sentido indicouse queNostián non é unha excepción, senónque era previsíbel. Apúntase así que aexperiencia positiva da planta doBarbanza poderíase ver arruinada coaexcesiva ampliación das instalación e doámbito de aplicación.

Aposta o plano pola dixestión anaero-bia, mais tamén neste caso o éxito ou fra-caso das plantas (non só desde o punto devista da calidade do compost, senóntamén do biogás que se consegue produ-cir) está directamente relacionado co seutamaño. A maioría das grandes plantasconstruídas ao longo da última décadaestán practicamente inoperativas.

A compostaxe da fracción orgánicado lixo deféndese como unha opciónambiental e economicamente viábel,mais require que sexa mesturada contriturado ou fracción vexetal paramellorar o proceso e minimizar as emi-sións de substancias olorosas. O planonon prevé nin detalla a loxística darecollida e transporte desta fracción(restos forestais, etc.) que, por outrabanda, se ve dificultada no caso dasgrandes plantas.

O modelo austríaco, diverso en cantoa solucións, xa que están presentes acompostaxe caseira, comunal e comar-cal, ademais dos tratamentos mecanico-biolóxicos e a incineración, foi presenta-do como unha referencia válida a ter en

conta. Este modelo funciona con base atres prioridades: i) Compostaxe caseira,canta máis mellor; ii) Recollida selectivae compostaxe a pequena escala (a nivelde pequenas comunidades e a nivelcomarcal); iii) favorecer a compostaxeagrícola, para tratar residuos agrícolas epara a co-compostaxe con residuosdomiciliarios. Esta última vía de integra-ción ten grande importancia tamén enGaliza, e na práctica mostra un grandepotencial para aumentar as rendas nomedio rural. Así, máis de 500 plantas de

compostaxe están operativas nese país,desde pequenas plantas ate outras detamaño medio. A capacidade media é de2.400 t/ano, o que equivale a unhapequena comarca ou vila de dez a vintemil habitantes, e permite a creación deentre 3 e 4 empregos directos (a razónde 1 emprego por cada 800 t de residuoorgánico).

En definitiva, alternativas ecolóxi-cas, de baixo custo en investimento, debaixa tecnoloxía mecánica, e intensivasen emprego e actividades de educaciónambiental... no corazón da Europa "tec-noloxicamente máis avanzada".

©Al

bert

e SR

"O novo plan de residuos nonconsegue plasmar axeitadamen-te o principio de proximidade"

cerna 11

LIBROS REVISTASLA SITUACIÓN DEL MUNDO 2008.INNOVACIONES PARA UNA ECONO-MÍA SOSTENIBLE

VV.AA., TheWorldwatch InstituteIcariaEspañol (293 páx.)ISBN 978-84-7426-971-0

No seu 25 ani-versario, A Situacióndo Mundo 2008suxire que algogrande, poida que

ata revolucionario, está pugnando por nacer amedida que políticos, dirixentes empresariais,investidores e gran público crean a estrutura paraunhas economías sostíbeis. O camiño cara a unhaeconomía sostíbel está recheo de dificultades,desde a acumulación na atmosfera de emisiónsde gases de efecto invernadoiro ata problemas deescaseza de auga e toda unha serie de cuestiónsde contaminación e de xestión dos recursos natu-rais. Pero hai indicios esperanzadores: Destacasobre todo o cambio radical experimentadodurante os últimos anos na actitude empresarialcara ao medio ambiente.

MITOS E LENDAS DOS NOSOSANIMAIS

VV.AA.Néboa médioAmbienteGalego (40 páx.)

Interesante"libriño" querecolle mitos elendas asocia-

dos ao noso patrimonio natural nomeadamen-te dos animais salvaxes. A finalidade da publi-cación é que estes mitos e lendas sigan pre-sentes na nosa cultura pero tamén mudar a"mala imaxe" que moitas destas crenzas derondurante moitos anos a algúns deles.

Para cumprir o obxectivo que se pretende,o libro vai debullando os ditos e lendas de dife-rentes animais e a "súa verdadeira realidadecotiá", moitas veces moi afastada das crenzaspopulares. Seguindo a estrutura "Os vellos dinque..." e "Os biólogos din que..." preséntasenosa rapiña, o raposo, o sapo ou a píntega, morce-gos e serpes... e a un longo etcétera de veciñosque dende tempos inmemoriais viven con nós.

AMBIENTALMENTE SUSTENTABLEXULLO-DECEMBRO 2007

CEIDA e Servizode Publicaciónsda UDCGalego (160 páx.)ISSN 1887-2417

Ambientalmente sustentable ten porobxectivo divulgar as aportacións de carác-ter científico que desde distintas áreas docoñecemento se están a facer no ámbito daeducación ambiental. Neste número recó-llense comunicacións do Seminario sobreinstrumentos sociais (comunicación, educa-ción, participación e sensibilización), na con-servación de especies, fundamentalmente defauna, realizado entre os días 19 e 21 desetembro no Castelo de Santa Cruz, sede doCEIDA.

www.ceida.org

ECOLOGÍA POLÍTICA 34.AGROCOMBUSTIBLES. OUTROENFOQUE AL DEBATE SOBRE LOSBIOCOMBUSTIBLES

VV.AA.IcariaEspañol (136 páx.)ISBN 1139-6378

No últimonúmero da revistaEcología Políticaabórdase un temaque está dando

moito que falar, o dos biocombustíbeis. Naintrodución apúntase, "Nos últimos meses osbiocombustíbeis pasaron a formar parte dasaxendas internacionais no ámbito enerxético eno ámbito agrario. Un tema que sen ningunhadúbida para algúns países constituirá unharevolución respecto da situación actual noámbito enerxético e rural".

Podes acceder ao resto da introdución ouaos resumos dos artigos desta revista, ou aoscontidos completos dos números anteriores naligazón:

www.ecologiapolitica.info

RECURSOSRamsés Pérez

‘RECURSOS’ CERNAPIDE A TÚA COLABORACIÓN

Se estás interesad@ en que divulguemosen Cerna algún libro, CD, revista, etc, ponte encontacto con nós (ramses@adega.info), indi-cando ‘Recursos’ Cerna.

LIGAZÓN: www.sgea.orgGalego

SGEA, é o acrónimo da Sociedade Galega deEducación Ambiental, entidade que nace en2001, como nos din na súa páxina, "como aso-ciación profesional, coa intención de aglutinar otraballo de moitas persoas que se viñan signifi-cando, algúns desde finais da década dos seten-ta na promoción da Educación Ambiental enGaliza, e que decidiron asociarse para darllecontinuidade e profundidade a ese traballo eavanzar dende unha perspectiva colectiva e plu-ral na construción dunha sociedade máis xusta,respectuosa e responsábel co Medio Ambiente".

Na páxina da SGEA, pertence á Federaciónde Entidades de Educación Ambiental, podesacceder ás últimas novas relacionadas coa edu-cación ambiental, encontros, cursos ou xornadasorganizadas pola entidade ou outras actividadesque contribúen a divulgar. Outras seccións deinterese as que acceder son o Proxecto Fénix(Proxecto de Diagnose e actualización daEstratexia Galega de Educación Ambiental),documentos, grupos de traballo ou un directoriode empresas de EA.

NA REDEUNHA NOVA CULTURA FORESTALFRONTE AOS INCENDIOS. INFORMESE CONCLUSIÓNS.

Francisco Díaz-Fierros, XesúsBalboa e Xosé LuísBarreiro Rivas.Consello daCultura Galega. Osdebates no CCG.

Informe querecolle a sínteseglobal dos tresdebates celebra-dos sobre os

incendios forestais polo CCG. Podes descar-gar unha síntese ou o documento completona páxina do CCG:

www.consellodacultura.org/incendios/

cerna 13

EMISIÓNS E TENDENCIASEn 2006, Galiza emitiu un total de

34,6 millóns de toneladas equivalentesde dióxido de carbono (Mt CO2 eq).Destas, preto da metade corresponderonás instalacións produtoras de enerxía e ágrandes industrias, un total de 61 centrosen Galiza regulados pola Directiva2003/87 e a Lei estatal 1/2005. O Plandeixa á marxe estas instalacións paracentrarse nos sectores restantes, quexuntos suman outro 50% das emisiónstotais (Cadro I).

Desde o ano base (1990) até a actua-lidade, rexistrouse un forte incrementodas emisións totais (un 26,3% de incre-mento medio no período 2002-2007 enrelación a 1990), aínda que desigual paraos distintos sectores. O sector da enerxía,que por si só contabiliza entre o 40 e o50% das emisións totais, móvese encifras similares ás de 1990, ou lixeira-mente maiores, segundo o ano e a situa-ción do mercado de emisións. O sectorindustrial aumentou en conxunto as súasemisións en máis dun 50% neste período,aínda que o maior incremento rexistrou-se no sector do transporte, que as dupli-cou. Pola contra, o sector agrario, o resi-dencial e o de servizos mostran os meno-res incrementos.

O Plan realiza unha estimación daevolución das emisións globais até o ano2012 (Cadro II), tanto para o escenariotendencial (aquel no que non se adoptaríaningún tipo de medida) como para o esce-nario do Plan Galego. Os resultados mos-tran como, en calquera dos escenarios, asemisións seguirán aumentando, superan-

do no pri-meiro casonun 47% asemisións doano base, enun 37,5%no segundo.Así, para2012, none x i s t i r áredución dase m i s i ó n sg l o b a i s ,sobre todoporque seprevé que ossectores suxeitos ao mercado de emisiónssigan incrementando as súas emisións.

OBXECTIVOSMais os obxectivos do Plano son de

grande importancia, xa que prevé estabili-zar ou mesmo reducir de forma significati-va as emisións nalgúns sectores. Destacapolo seu carácter integrador e transversal,xa que incorpora os esforzos dos distintosdepartamentos autonómicos, e deixa unespazo importante para a acción individuale privada, que tamén deberán achegar oseu esforzo para a consecución dos obxec-tivos. O maior esforzo debe realizarse notransporte, sector no que o Plano esperaacadar o 56% das mitigacións totais (can-tidades de CO2 evitado en relación ao esce-nario tendencial) para estabilizalo oumesmo reducir lixeiramente as súas emi-sións no período 2008-2012. O sectordoméstico e de servizos será o segundo enresultados, xa que se espera unha achegade case un quinto das mitigacións, e unha

redución do14% dassúas emi-sións aolongo doperíodo. Osresultadosnon seme-llan tanoptimistaspara o sec-tor indus-t r i a l ,enmasca-rado polaevolución

das grandes industrias, e tamén seríanmenores nos sectores da agricultura ede residuos.

DÚBIDAS EN TRANSPORTEA análise das medidas propostas fan

críbeis os obxectivos de redución no sec-tor residencial, onde inciden importantesaccións xa en marcha (algunhas daConsellaría de Vivenda, outras do INEGA).Chama a atención a febleza das medidasapuntadas en agricultura/gandería, unsector con redución das emisións naactualidade, mais que supón o 20% dasemisións obxecto do Plan.

Finalmente, en relación co ambiciosoobxectivo de estabilizar ou mesmo reduciras emisións no sector transporte, adóp-tanse dous tipos de medidas: a)de redu-ción do consumo de combustíbeis (incluí-das algunhas tan polémicas como a reno-vación do parque de vehículos e o uso debiocombustíbeis) e b)de fomento do trans-porte sostible. Unha das medidas é aintrodución de criterios de mobilidadesostíbel a través da avaliación ambientalestratéxica do planeamento, mais non ficaclaro que se enfronte o grave problemaurbanístico que padece Galiza, e menosque da súa corrección se poidan esperarfroitos a tan curto prazo. A presentaciónquince días máis tarde, tamén poloPresidente da Xunta, do novo plano deestradas, non anima ao optimismo.

CAMBIO CLIMÁTICO Cerna/Redacción

PLAN DE MITIGACIÓN DE EMISIÓNSPPrreesseennttaaddoo ppoolloo pprreessiiddeennttee ddaa XXuunnttaa oo ppaassaaddoo 66 ddee xxuuññoo,, eessttee PPllaann qquuee tteenn ccoommoo oobbxxeeccttiivvoo mmiittiiggaarr aass eemmiissiióónnss ddeeGGaasseess ddee EEffeeccttoo IInnvveerrnnaaddooiirroo ((GGEEII)) nnaaqquueelleess sseeccttoorreess nnoonn ssuuxxeeiittooss aaoo mmeerrccaaddoo ddee eemmiissiióónnss.. DDeennttrroo ddoo pprrooggrraammaa ddeemmiittiiggaacciióónn,, pprrooppóónn aa aaddooppcciióónn ddee 5511 aacccciióónnss ddiissttrriibbuuííddaass eenn 77 ssuubbsseeccttoorreess ((TTrraannssppoorrttee:: 1111 aacccciióónnss,, DDoommééssttiiccoo:: 1111,, SSeerr--vviizzooss:: 1133,, IInndduussttrriiaa:: 1100,, AAggrriiccuullttuurraa:: 33,, ee XXeessttiióónn ddee rreessiidduuooss:: 33)).. OOuuttrrooss ttrreess pprrooggrraammaass ((aavvaalliiaacciióónn ddee iimmppaaccttooss,, iinnvveess--ttiiggaacciióónn,, eedduuccaacciióónn,, ......)) ccoommpplleettaann uunn ppllaann qquuee ssee aattooppaa aaggoorraa eenn ffaassee ddee ccoonnssuullttaa cciiddaaddáá..

Cadro II. Emisións totais de GEI en Galiza 1990-2007e proxeccións 2008-2012

Fonte: Elaboración propia a partir da Memoria do Plan(Xunta de Galiza)

Cadro I. Emisións de GEI en Galiza por sectores (2006), variación 1990-2006 e obxectivos do Plan para 2012

TENDENCIA DAS EMISIÓNS EN GALIZA 2000-2006

GASES DE EFECTO INVERNADOIROPor Ramón Varela Díaz, ex-presidente de ADEGA

O PROTOCOLO DE QUIOTOEn febreiro do 2005 entra en vigor o

Protocolo de Quioto, despois de que 55Estados responsábeis do 55% das emi-sións de gases de efecto invernadoiroratificaran o acordo conseguido endecembro do 1997. Na actualidade son166 países os que asinaron e ratificarono Protocolo de Quioto co obxectivo deconseguir reducir un 5,2% as emisiónsde gases de efecto invernadoiro para operíodo 2008-2012 sobre os niveis de1990. Estados Unidos responsábel daterceira parte das emisións mundiais degases de efecto invernadoiro seguenegándose a ratificar o protocolo e aadoptar medidas e obxectivos obrigato-rios para limitar as súas emisións comoquedou patente na reunión de Bali dedecembro do 2007.

Mentres na UE-27 no ano 2005 asemisións de gases de efecto invernadoi-ro se reduciran nun 7,9% respecto aoano de referencia, 1990, no Estadoespañol o incremento foi do 52,3%cando estaba obrigado a non incremen-tar en máis do 15%.

No crecemento anual das emisiónsde gases de efecto invernadoiro paísescomo China ou India van á cabeza convalores do 4,5% anual, no Estado espa-ñol acádase o nada desprezábel valor de3,1%. No noso país, Galiza, o crecemen-to é lixeiramente inferior ao do Estado,da orde do 2,1%, pero superior a outrosmoitos países como Estados Unidos

(1,3%), Xapón (0,9%), Federación Rusa,media da Unión Europea,...

GASES DE EFECTO INVERNADOIRO

Os principais gases implicados noefecto invernadoiro son: dióxido de car-bono (CO2), metano (CH4), óxido nitroso(N2O), e os gases fluorados: Hidrofluor-carbonos (HFC), Perfluorocarbonos (PFC)e Hexafluoruro de xofre (SF6). De todos omáis importante é o dióxido de carbonoque está a representar da orde do 80%do efecto invernadoiro total dos gasescitados.

EVOLUCIÓN DAS EMISIÓNS DE CO2

Transporte

As emisións do transporte no seuconxunto representaban no ano 2000 o15% do total das emisións de gases deefecto invernadoiro de Galiza. O trans-porte por estrada emitía 4,8 millóns detoneladas e representaba da orde do 94-95% das emisións do. sector transporte.

No ano 2005 estas emisións supera-ban os 5,7 millóns de toneladas (CadroI). O aumento de emisións entre o ano2000 e o 2005 no transporte por estra-da foi moi importante representando unaumento en só cinco anos de máis de850.000 toneladas o que significa un17,6% máis respecto ao ano 2000.

Centrais Térmicas

As centrais térmicas son as grandesemisoras de dióxido de carbono de Gali-

za, xa que no ano 2000 representaban o45% do total galego. O descenso dasemisións cuantificado en algo máis de

©Al

bert

e SR

14 cerna

A REALIDADE DO CAMBIO CLIMÁTICO

En base aos datos de case 40observatorios meteorolóxicos distri-buídos no Estado español, a situaciónpódese resumir así:

- Temperatura media anual: Subidamedia na Península no período1971-2000= 1,53ºC.

- Precipitación anual: sen cambiosou á baixa. Clara tendencia decre-cente da precipitación estacionalde inverno.

- Humidade relativa do ar: á baixa.- Número de días de neve: á baixa.- Número de días con temperatura

media maior de 25ºC: á alza, contendencia ao aumento das olas decalor tanto en frecuencia como enseveridade.

- Temperaturas máximas anuais emínimas anuais: á alza sen excep-ción.

- Nivel medio do mar: A taxa anualde subida multiplicouse por 3 nadécada 1990-2000 chegando a3,8 mm/ano.

- Temperatura da auga do mar enzonas de Galiza: á alza.

- Situación dos glaciares: Diminuíndo.

cerna 15

900.000 toneladas, só representa o 6%respecto ao ano 2000 dado o alto volu-me de emisións destas centrais.

Refinería de Petróleo

A Refinería de petróleo de Repsol YPFde A Coruña é un foco importante de emi-sión de gases de efecto invernadoiro, enconcreto de dióxido de carbono. As súasemisións diminuíron tan só 30.000 tonela-das, a penas o 1,9% de un total que emitede 1,5 millóns de toneladas/ano.

Industrias de ferroaliaxes e aluminio

Ferroatlántica é unha importanteempresa de ferroaliaxes con tres centroslocalizados en Cee, Dumbría e Sabón.Entre o ano 2001 e 2005 os aumentosde emisións en Dumbría e Cee foron moielevados , 127% de aumento en Dum-bría e o 31% en Ferroatlántica de Cee.Na planta de Sabón os aumentos -cosúnicos datos dispoñíbeis do 2004-2005- foron do 17%.

A factoría de Alumina- Aluminio deSan Cibrao (na costa de Lugo) é un doscomplexos máis importantes de Europae altamente contaminante. Obsérvaseun aumento das emisións moi conside-rábel no período 2001-2005, do 20%en Alumina- Aluminio de San Cibrao(Lugo) e do 1,9% na factoría da Coru-ña. Se consideramos o sector do Alumi-nio do grupo Alcoa o aumento supera o22% (Cadro I).

Industria de minerais

Dúas industrias destacan CementosCosmos do Oural e Magnesitas deRubián, ambas en Lugo. Galiza contacunha fábrica de cemento, localizada na

provincia de Lugo. A tendencia das súasemisións é aumentar lixeiramente nosúltimos anos, cun aumento do 5,6%desde o ano 2001. Igual que sucede conCementos Cosmos, Magnesitas deRubián, dedicada á obtención de mag-

TENDENCIAS ALCISTAS TAMÉN EN 2007?A finais de abril do 2008 a Consellería de Medio Ambiente facía públicas as emi-

sións rexistradas en sectores regulados. Segundo o informe, no ano 2006 emitíronse enGaliza 34,6 millóns de toneladas de CO2, mais non ofrece o valor total para 2007. A pre-gunta é obrigada: como están a evolucionar as emisións nos anos máis recentes?

Os datos ofrecidos (véxase un resumo no Cadro II) indican un forte aumento dasemisións no ano 2007 respecto do ano 2006 en sectores como o eléctrico (6,8%),coxeración (30,1%) e cemento (6,5%) e un lixeiro descenso (3,8%) no sector dorefino de petróleo. As emisións industriais pasaron de 16,5 a 17,7 millóns, aumen-tando nun 6,9%. As emisións das centrais térmicas seguen a representar da orde do80% das emisións industriais galegas. "Dispárase" Meirama, que pasa de 3,8 a 5,1millóns de toneladas.

Comprobamos unha vez máis que a asignación de dereitos de emisión nas cen-trais térmicas non serve para diminuír as emisións, xa que as grandes industriascontaminantes superan amplamente as emisións asignadas para o ano 2007, nun41% en As Pontes e nun 125% en Meirama. No conxunto dos sectores regulados,as emisións foron un 19% maiores que os valores asignados en 2006, e un 40%maiores en 2007.

No transporte por estrada as emisións no ano 2007 seguen aumentando ache-gándose xa a case sete millóns de toneladas, cando non acadaban 5 millóns no ano2000. Pola contra, o sector doméstico e institucional só representa o 8,3% das emi-sións totais.

CADRO II. Emisións de CO2 (en toneladas/ano) nalgúns sectores e instalacións nos anos 2006 e 2007

nesio, ten tendencia a aumentar as emi-sións, cunha diferenza do 4, 3 % en sóun ano de comparación.

EVOLUCIÓN DAS EMISIÓNS DOU-TROS GASES: CH4, N2O E PERFLUO-ROCARBONOS

O metano e os óxidos de nitróxeno,representan aproximadamente o 15%do total das emisións dos gases de efec-to invernadoiro e os compostos fluora-dos o 5% restante.

A tendencia das emisións de N2O é aaumentar no sector eléctrico térmico, ese se consideran todos os gases inverna-doiro menos o CO2 non se aprecia ten-dencia á baixa. Así, segundo datos doIPCC, as emisións de N2O da central tér-mica de Meirama pasaron de 35.200 tno ano 2001 a 33.700 t no 2005, men-tres Sabón pasou de 58.700 t en 2004 a97.200 t en 2005.

Nalgunhas empresas como nasindustrias de aluminio (Alcoa) o volumede emisións en equivalentes de CO2 des-

tes gases é da orde de 400.000 tonela-das.

EVOLUCIÓN DAS EMISIÓNS NOSDIFERENTES SECTORES

O sector transporte aparece cun fortecrecemento nas emisións da orde do3,5% de aumento anual ao longo doperíodo 2000-2005, aumento que vaiparalelo e supera lixeiramente á porcen-taxe de aumento do parque de vehículos.

O sector enerxético, que englobatres centrais térmicas e unha refineríade petróleo, presenta unha lixeira ten-dencia a diminuír as emisións, diminu-cións insignificantes na refinería depetróleo de A Coruña co 0,4% anual etamén moi pobre nas centrais térmicasque só acada o 1,2% anual.

A industria de produción e transfor-mación de metais, onde se engloban aindustria de ferroalixes e aluminio, concinco centros fabrís, presenta unha ten-

dencia ao aumento das emisión convalores que sorprenden do 31% deaumento anual en algunhas industrias evalores do 4-8% de aumento anual nou-tras.

A industria de minerais representadaen Galiza por dúas importantes indus-trias tamén presenta tendencia á alzacon valores que acadan o 4,3% e do1,4% anual.

INFORMACIÓN DO REXISTRO EPEREste estudo da tendencia foi reali-

zado fundamentalmente en base aoRexistro Estatal de Emisións e FontesContaminantes (EPER). O EPER presen-taba datos para Galiza e para o ano

2005 de 48 complexos industriais, eofrecía as emisións de dióxido de car-bono de tan só 12 instalacións, cifraque baixaba a 4 se as instalacións ofre-cían datos de emisión de metano ou deóxido nitroso e tan só unha instalaciónofrecía datos de Perfluorcarbono (PFC).Algúns aspectos a subliñar son osseguintes:

a) Os datos do EPER están moi incom-pletos, industrias que terían quedeclarar os datos anuais (bianual-mente), só ofrecen datos para unano dentro dunha serie de cinco ouseis. As industrias galegas no EPERrepresentan o 2,2% do total doEstado.

16 cerna

A Administración Galega debe enfrontar o problema con decisión e con medidas aomenos a tres niveis: o individual, o das entidades privadas, e o da propia administración.Individual: que podo facer eu?, onde se incluirían medidas a aplicar hoxe xa tendentes a:

* Consumir a enerxía necesaria e procurar o aforro enerxético (apagar as luces, cam-biar as lámpadas por unhas de baixo consumo...)

* Utilizar menos o coche, andar máis, utilizar na medida do posíbel a bicicleta, oautobús, o tren..

* Instalar paneis solares nas vivendas para auga quente e calefacción* Baixar o consumo de determinados produtos...

Nas empresas e no comercio: * Reducir as emisións, * Incentivar menos o consumo, * Utilizar enerxías renovábeis, * Buscar a maior eficiencia, * Fomentar o consumo de materias primas e produtos locais ou das proximidades

que aforran enerxía no transporte,...Na Administración:

* Penalizar consumos enerxéticos excesivos,* Dar exemplo de aforro enerxético,* Planificación enerxética, * Potenciar e investigar máis sobre a enerxía solar, maremotriz, das olas... * Potenciar o transporte colectivo tanto urbano como interurbano (electrificación

e mellora do ferrocarril),* Potenciar o consumo de produtos de orixe local-comarcal, * Plans e Medidas a curto prazo tendentes a diminuír as emisións nas empresas, * Campañas intensivas nos medios de comunicación, centros educativos...

CADRO III: Ccomo frear as emisións de efecto invernadoiro

CADRO I. Emisións de CO2 (en toneladas/ano) nos sectores de transporte por estrada, enerxético e algunhas industrias

* Fábricas en Cee, Dumbría e Sabón. O ano de referencia para Sabón é 2004; ** Alumina-Aluminio-Alcoa; ***A: Elaboración propia do autor

b) Non existe homoxeneidade, indus-trias que declaran a emisión dedeterminadas substancias e mentresoutras industrias similares de moitamaior potencia ocultan, por veces,os datos (centrais térmicas).

c) Algunhas industrias sistematica-mente ocultan datos.

d) No referente aos gases de efectoinvernadoiro, resulta inexplicábelque tan só doce industrias galegasteñan datos de dióxido de carbono. esó catro industrias galegas teñandatos de emisión de metano.

e) Esta situación de Galiza no EPERcontrasta coa situación a nivel doEstado, xa que o mesmo Rexistropara o mesmo ano 2005 ofrecíadatos de 2.148 complexos indus-triais.

CONCLUSIÓNS

Observamos unha tendencia á alzade emisións de gases de efecto inverna-doiro no transporte (+3,5% anual), naindustria de produción e transformadode metais, e na industria de minerais, esó se aprecia un estancamento ou redu-ción insignificante no sector enerxético.

A Administración Galega deberíaesforzarse en buscar un camiño propioacaído á situación e realidade galega(ver propostas no Cadro III) e non con-formarse só con aplicar aquelas medidasde política xeral que se plasman paratodo o Estado como poden ser as con-templadas no documento do Ministeriodo Medio Ambiente "Medidas Urgentesde la Estrategia Epañola de Cambio Cli-mático y Energia Limpia -EECCEL- dexullo de 2007.

En Galiza, a situación das emisións édistinta que noutros lugares, cunha pro-blemática que pode ser máis fácil deresolver. Os datos evidencian que seríamáis rendíbel enfocar as campañas deredución nunha gran empresa ou indus-tria concreta que en miles de pequenosusuarios dispersos. Con actuar sobre osector do transporte e unha decena deindustrias como as do sector enerxético,ferroaliaxes, alumina-aluminio e minei-ra, poderíamos dicir que estaríamos xaactuando na case totalidade.

Pero a pregunta é: Está a Adminis-tración galega realmente preocupada einteresada polo tema? Se o está temosque notalo,en algo, a curto prazo.

Emisións de dióxido de carbono: tendencia noperíodo 2000-2005 nos principais sectores eindustrias emisoras na Galiza (*ver Cadro I).

18 cerna

- Non se tiña feito nada neste eido atao de agora?

- O Cambio Climático interesa, desde opunto de vista educativo, porque lledá coherencia a todas as problemáti-cas ambientais ou a todas as ameazasá sostibilidade e, por outro lado, cal-quera acción ten unha repercusiónglobal. Non teño atopado proxectosarticulados desta forma, pero si haimoito traballado e cantidade de pro-postas de aula en didáctica do efectoinvernadoiro.

- Que temas aborda o proxecto ou queámbitos de estudo?

- Non só o quecemento global, tamén aenerxía, a dependencia do petróleo, osresiduos, o ciclo da auga, a biodiversi-dade, o territorio rural e urbano. Aidea é tocar todas esas temáticas bus-cando sempre a relación co CambioClimático en canto á orixe da proble-mática e consecuencias. Na Unidade 1do proxecto establécese esa conexiónentre as temáticas que se desenvolvennas outras sete unidades. Agora temospracticamente pechada a primeiraetapa do traballo e o ideal sería con-cluír o proxecto en oito anos, pero asúa continuidade depende da vontadeda Consellaría actual ou das futuras.

- Con que dificultades se atopou oproxecto?

- A maior dificultade foi conseguir unequipo complexo, solvente e diversode docentes. Atopar profesores de dis-tintas especialidades resultou compli-cado, tamén conseguir motivalos paraque sacaran un pouco do seu tempopara dedicar a Climántica. Para min, oequipo docente é un elemento chaveporque é a orixe do contido do pro-xecto. Asimesmo, foi difícil desenvol-ver unha rede de extensión "en casca-da" para transmitir os contidos deClimántica a diferentes ámbitos. E

FRANCISCO SÓÑORA, DIRECTOR DO PROXECTO “CLIMÁNTICA”

"O PROFESORADO PODE ADAPTAR O MATERIALDE CLIMÁNTICA AOS SEUS INTERESES"

Entrevista por Belén Rodríguez

OO PPrrooxxeeccttoo CClliimmáánnttiiccaa,, ccoommoo pprrooxxeeccttoo eedduuccaattiivvoo,, eessttáá iimmppuullssaaddoo ppoollaass CCoonnsseellllaarrííaass ddee MMeeddiioo AAmmbbiieennttee ee ddee EEdduuccaa--cciióónn ppaarraa aacchheeggaarr aa pprroobblleemmááttiiccaa ddoo CCaammbbiioo CClliimmááttiiccoo ááss eessccoollaass ggaalleeggaass.. OO pprrooxxeeccttoo ffooii pprreesseennttaaddoo eenn CCuubbaa,, PPoorrttuu--ggaall,, AArrxxeennttiinnaa ee,, mmeessmmoo,, ddiiaannttee ddaa OONNUU,, ccoo oobbxxeeccttiivvoo ddee iinnccoorrppoorraarr aa tteemmááttiiccaa ddoo CCaammbbiioo CClliimmááttiiccoo nnooss ccuurrrrííccuulloosseessccoollaarreess ddeesstteess ppaaíísseess,, eessppeecciiaallmmeennttee ppoolloo iinntteerreessee ddaa mmeettooddoollooxxííaa ddeesseennvvoollvviiddaa.. PPaarraa FFrraanncciissccoo SSóóññoorraa,, rreessppoonnssáá--bbeell ee ccoooorrddeennaaddoorr ddee CClliimmááttiiccaa,, oo ggrraannddee rreettoo eessttáá aaggoorraa eenn ffaacceerr cchheeggaarr eessttee pprrooxxeeccttoo eedduuccaattiivvoo aa mmúúllttiipplleess sseeccttoo--rreess,, bbuussccaannddoo mmeeccaanniissmmooss ppaarraa qquuee eessttaa ddiinnáámmiiccaa vvaaiiaa pprreennddeennddoo nnoouuttrrooss áámmbbiittooss ssoocciiaaiiss.. VVeellaaqquuíí aa ccoonnvveerrssaa ccoonnFFrraanncciissccoo SSóóññoorraa..

"Foi difícil desenvolver unha redede extensión 'en cascada' para

transmitir os contidos de Climánti-ca a diferentes ámbitos"

Ram

sés

Pére

z

logo, atopar técnicos do ámbito mul-timedia, audiovisual ou artístico, quenos quedaban máis distantes.Comunicar o proxecto como un pro-ceso non é doado, sobre todo candotraballamos desde distintas discipli-nas. O diálogo interdisciplinar é omáis bonito e satisfactorio, perotamén o máis complexo.

- Cal foi a maior satisfacción que obti-vo con Climántica?

- Unha delas foi que a metodoloxía fun-cionou perfectamente. Todo o quetiña pensado a nivel teórico foisedesenvolvendo cara á mellora dasexpectativas iniciais, incluso abordan-do dimensións novas nas que eu nonreparara, como a da orientación pro-xectiva, para a que hai un proxecto deI+D+I que estudará as tendencias ouciclos formativos de futuro, as compe-tencias profesionais ou como atenderás necesidades específicas de apoioeducativo. Tamén me sorprendeu oéxito que tiveron as primeiras expe-riencias das Escolas climánticas Avós-Netos.

- Con que técnicas se traslada a pro-blemática do Cambio Climático aosrapaces máis novos?

- Para superar a dificultade de chegarcun problema tan multidimensional aescolares por debaixo, do que se con-sidera en psicoloxía evolutiva, dasoperacións formais, nós optamos polocómic. É unha forma non alarmista detrasladar coñecementos a nenos dePrimaria. Xogamos bastante co move-mento no espazo e no tempo, co locale global, e coa imaxinación xuvenil,situando á Galiza do cómic no ano2.100. Tamén abordamos as crises cli-máticas de civilizacións antigas, comoa teoría de Harly sobre os maias ou deHassam sobre o Imperio Exipcio. Polotanto, debemos de chegar aos máisnovos evidenciando o problema e assolucións de forma intuitiva e en dis-tintas estacións. Neste senso, endecembro presentaremos un videoxo-go tamén para alumnos de Primaria.

- Climántica pódese aplicar tamén enciclos de formación profesional oude técnicos ambientais. Como seadapta a esta diversidade de públi-cos?

- Nós queremos facer un modelo cola-borativo que chegue a todos os secto-res sociais. Os libros de Climántica,que teñen unha organización e cohe-rencia semellante ás unidades didác-ticas, permiten unha serie de escena-rios sobre os que o profesional daeducación pode facer adaptacións

concretas, unha vez feito o curso pre-sencial onde se asentan as bases cien-tíficas e didácticas da elaboracióndese material. A través da web, nósestamos continuamente apoiando eretroalimentando ao profesorado.Tamén elaboramos produtos didácti-cos secundarios contextualizados,facendo uso da formación "en casca-da". Está pensado como un proxectopara ser espallado e chegar a todos osaxentes, polo que agora tamén esta-mos pensando en facer debates,

espectáculos, documentais e outrostipos de comunicación que chegue aun público xeral.

- Máis de 150 centros escolares detoda Galiza están aplicando o pro-xecto Climántica, pero algúns profe-sores quéixanse que é un materialdemasiado extenso…

- Os profesores estamos adestrados atraballar co libro de texto e cun currí-culo moi pautado. O material deClimántica non se adapta a esa pautae ademais sobrepasa o nivel de com-petencia curricular de 1º de ESO,sendo ese nivel o de referencia, xa quesabemos que en programas de diversi-ficación curricular de 3º e 4º de ESOestano seguindo. Tentar seguir o librofielmente resulta complicado.

- Sería Climántica o primeiro chanzopara a constitución dunha asignatu-ra formal específica sobre o medioambiente?

- Estas temáticas non deben ser asigna-turas. Non dá bo resultado. É incohe-rente que unha cuestión ambiental seconverta en disciplina e iso sabémolodesde os anos 70, cando se configurao marco da Educación Ambiental. Ofío condutor de Climántica é interdis-ciplinar e non disciplinar. Doutroxeito, tería certos riscos e dificultades,necesitaríanse profesores moi espe-ciais, acostumados ao diálogo inter-disciplinar amplo na Secundaria, emateriais moi bos, sobre todo, istoúltimo.

- Que papel xoga Climántica no Planogalego Contra o Cambio Climáticoda Consellaría de Medio Ambiente?

- O Plano galego de loita contra oCambio Climático ten varios aparta-dos: mitigación, adaptación, investi-gación e educación. Entón, Climántica

é o aspecto relevante no apartado daeducación e foi unha sorte para esteproxecto que xa estea en desenvolve-mento, desde o punto de vista admi-nistrativo-estrutural. Climántica foifeita buscando aglutinar todas astemáticas sen saber que se ía conver-ter no plano de educación do proxec-to da Consellaría.

- Porén, os ecosistemas evolucionaráne os datos variarán. Suporá isto quehaxa que actualizar cada certotempo os contidos de Climántica?

- Si, isto tamén está pensado e por isodecidín deixar para o final do proxec-to a cuestión do territorio, que recolleo avance das políticas e das iniciativassociais e as súas influencias sobre oterritorio galego e a nosa vida cotiá.Ademais o proxecto retroaliméntaseconstantemente a través da web. Poroutra banda, estamos avaliando oscursos de formación e imos tomandonota de todo o que facemos; pero creoque Climántica debería ter unha ava-liación externa técnica, por expertosen avaliación de proxectos educativos.

cerna 19

Climántica é un proxecto de Edu-cación Ambiental sobre o CambioClimático iniciado en setembro de2006 e dirixido sobre todo a alum-nos/as de Secundaria e que se desen-volver a través de varios modelos deaplicación: Climántica-Meteo, Cli-mántica ciencia-tecnoloxía, Climán-tica TV, Climántica multimedia e Cli-mántica bibliotecas. Consta de 8unidades didácticas que se podenutilizar no seu conxunto ou por capí-tulos illados. Os contidos están a dis-posición do profesorado na web deClimántica www.climantica.org enversión dixital e en papel, constituín-dose como unidades multimedia parao seu completo desenvolvemento ensoporte informático. Deste xeito, Cli-mántica permite que os usuariosadapten o proxecto aos seus intereseseducativos de xeito máis eficaz. Ade-mais das unidades didácticas, esteproxecto inclúe outros dous recursos:os libros didácticos para niveis edu-cativos concretos (Primaria e primei-ros cursos da ESO) e recursos para aparticipación e dinamización (cursospresenciais para profesorado e arevista dos estudantes de ClimánticaCLMNTK onde os alumnos son axen-tes de creación intelectual, entreoutros).

Máis información en: www.climantica.org

climantica@climantica.org

"Está pensado como un proxectopara ser espallado e chegar a

todos os axentes sociais"

Aconcentración dos gases de efecto invernadoiro estase a incre-mentar na atmosfera debido á

actividade humana, podendo dar lugarnas vindeiras décadas ao quecementosignificativo da superficie terrestre e aoutros cambios no clima. Os gases deefecto invernadoiro que están a causarmaior quecemento global son o dióxidode carbono (CO2), o metano (CH4) e odióxido de nitróxeno (NO2). Estes tresgases prodúcense, ademais de poroutras causas, nas actividades de trata-mento e eliminación dos residuos, acti-vidades que tamén dan lugar a unhaampla variedade de impactos ambien-tais. Os países desenvolvidos acordarontras a Convención de Nacións Unidassobre Cambio Climático (Protocolo deQuioto1) reduciren as emisións de gasesde efecto invernadoiro. Para a UniónEuropea (UE), as emisións no período2008-2012 deberán ser un 8% inferio-res ás do ano base (1990). Tendo enconta que no ano 2000 a xestión dosresiduos representaba o 3.1 % do con-xunto das emisións de gases con efectoinvernadoiro en Europa2, a política aseguir en materia de residuos xogará unpapel importante á hora de acadar estesobxectivos.

A lexislación europea en materiade residuos estabelece como xerarquíade xestión, en primeiro lugar, a pre-vención ou redución da xeración deresiduos e a súa perigosidade e, ensegundo lugar, a súa xestión mediantea reciclaxe, reutilización, valorizaciónenerxética e, por último, o seu depósi-to en vertedoiro.

Segundo datos oficiais da ComisiónEuropea, no ano 1998 na UE producí-ronse ao redor duns 200 millóns detoneladas de residuos municipais. Tendoen conta que os residuos biodegradábeismunicipais inclúen non só os residuos decociña senón tamén o papel, o cartón ea madeira, entre o 50 e o 70% destesresiduos son considerados biodegradá-beis. Xa que logo, na UE xéranse anual-mente entre 100 e 140 millóns de tone-ladas de residuos municipaisbiodegradábeis3. Segundo a Comisión,unha xestión correcta destes residuosbiodegradábeis contribuiría á reduciónde emisións de metano, á xestión efec-

tiva de recursos e ao uso sustentábel dopropio solo.

Os residuos biodegradábeis sonaqueles que se descompoñen en condi-cións aerobias ou anaerobias. Trátasedunha fracción inestábel, causa demolestias (cheiros, lixiviados, etc.), deemisións de gases de efecto invernadoi-ro (metano), e contaminación das capasfreáticas e das augas superficiais poloslixiviados. Trátase ademais dunha frac-ción que se pode contaminar facilmentepor outras substancias presentes no lixo.

Todo isto aconsella a súa recollida selec-tiva e o seu tratamento específico.

OPCIÓNS QUE XERAN GASES DEEFECTO INVERNADOIRO

Diversos estudos amosan o interesereal dos tratamentos biolóxicos desde opunto de vista do cambio climático. ADirección Xeral de Medio Ambiente daComisión Europea elaborou no ano 2001un estudo4 co obxectivo de avaliar asemisións de gases de efecto invernadoiropor parte das diferentes opcións de trata-

20 cerna

RESIDUOS E CAMBIO CLIMÁTICOPor Marta Domínguez

Ram

sés

Pére

z

mento dos RSU e o seu efecto sobre oquecemento global. Segundo este estudo,os procesos de tratamento que incre-mentan as emisións (fluxos positivos) degases de efecto invernadoiro son:

• Eliminación en vertedoiro de residuosbiodegradábeis (principalmente papele restos de comida e xardín), debidoás emisións de metano. O impacto dotratamento dos residuos en relacióncoa emisión de gases de efecto inver-nadoiro provén principalmente doCH4 liberado polos residuos biodegra-dábeis baixo condicións de anaero-biose nos vertedoiros.

• Combustión de plásticos e algúnstéxteis en incineradoras, debido ásemisións de dióxido de carbono.

• Incineración de residuos, debido ásemisións de óxidos de nitróxeno.

• Recolla, transporte e tratamento deresiduos, debido ás emisións de dió-xido de carbono polos combustíbeisempregados nestas operacións.

• Actividades que fan uso de aparelloseléctricos e electrónicos causantesde emisións de compostos haloxena-dos de alto potencial de quecemen-to global.

OPCIÓNS QUE FREAN O EFECTOINVERNADOIRO

Algúns procesos levados a cabo nos dife-rentes sistemas de tratamento, poden darlugar a emisións ou fluxos negativos degases de efecto invernadoiro, principalmen-te por dúas razóns diferentes, como son:a) unhas emisións menores que as que terí-an lugar no caso de non aplicar o tratamen-to, e b) a retención ou secuestro de carbonono solo. A continuación, indícanse cales sonestes procesos:

a) Non existencia de emisións que se teríanproducido se se realizara o tratamentoque se indica. Así:

• A reciclaxe evita as emisións xeradaspola produción de novos materiais a par-tir de materias primas.

• A compostaxe evita as emisións asocia-das ao emprego de fertilizantes inorgáni-cos ou de turba, aos que pode substituír.

• A enerxía obtida en distintos procesospode evitar o emprego doutros combus-tíbeis fóseis.

b) Almacenaxe de carbono (secuestro) nosolo nun horizonte temporal superioraos cen anos. Os procesos que contribú-en a este secuestro de carbono son:

• Carbono de degradación lenta acumula-do nos vertedoiros que recibiron residuosbiodegradábeis sen tratar.

• Residuos biodegradábeis que foron tra-tados mediante tratamentos biolóxicosantes de seren enviados a vertedoiro.

• Carbono presente no compost que seincorporará ao solo en forma dehumus estabilizado.

cerna 21

REFERENCIAS1 United Nations Framework Convention on

Climate Change, 1995 - the Kyoto Protocol.http://www.unfccc.int/resource/process/components/response/respkp.html

2 Béguier, S., CITEPA, Etats des lieux des émis-sions de GES issues du traitement des déchets enFrance et en Europe, en Gestión des déchets etchangement climatique, Congreso internacionalACR+, París, 21-22 novembro 2002.

3 Giró, 2002. Tratamento biolóxico de resi-duos orgánicos: instrumentos técnicos, económi-cos e marco legal. A experiencia de Catalunya.Curso de verán da USC. O compost: avanzos naprodución, calidade e usos. 16-19 xullo de 2002.Santiago de Compostela.

4 Smith, A.; Brown, K.; Ogilvie, S.; Rushton; K.e Bates, J. Waste Management Options and Cli-mate Change, Final report to the European Comis-sion, DG Environment, De AEA Technology, 2001http://europa.eu.int/comm/environment/waste/studies/climate_change.htm

VERTIDO E INCINERACI�N

Residuos biodegradabeis

CO2

Lixiviados

CH4 / CO2

Escouras, cinzas

VERTEDOIRO INCINERADORA CO2 CO2

Biomasa Fixaci�n

C18H19O9N1

CO2

COMPOSTAXE Incremento da materia orgÆnica do solo

Nova fixaci�n

Nova biomasa

Retorno

COMPOSTAXE

Gases de efecto invernadoiro na incineración de RSU3O carbono presente no compost incorporarase ao solo como humus esta-bilizado. A nova biomasa contribuirá á captación do CO2 atmosférico3

CONCLUSIÓNSAs conclusións máis relevantes deste

estudo4 poñen de manifesto que:

2. A separación en orixe dos RSU, seguida dareciclaxe (de papel, plásticos, metais, etc.)e da compostaxe/biometanización (pararesiduos biodegradábeis) producen asemisións netas totais de gases de efectoinvernadoiro máis baixas, en comparacióncon outras opcións de tratamento de RSUsen separación en orixe (incineración oueliminación en vertedoiro).

3. A captación e aproveitamento do metanoproducido nos vertedoiros é esencial parareducir a emisión de gases de efectoinvernadoiro.

4. Os beneficios da reciclaxe (evita a tala deárbores coa reciclaxe do papel, entreoutros), así como os beneficios do empre-go do compost en agricultura (melloras naestabilidade do solo, na fertilidade, nacapacidade de retención de auga, etc.),tamén se deben ter en conta á hora de eli-xir as mellores opcións de tratamento.

5. Aínda que a opción da redución na xera-ción de RSU non foi considerada nesteestudo, trátase da opción de tratamentomáis respectuosa co ambiente, xa queademais de evitar os problemas relaciona-dos co tratamento do residuo xerado, eli-mínanse aqueles relacionados coa produ-ción (gasto enerxético, emprego dematerias primas esgotábeis, etc.).

Máis información en: Domínguez, M. Axestión dos residuos biodegradábeis e o cambioclimático. Adega-Cadernos nº 16, pax. 41-51

pasa nada. Pois NON. Está diante dotexto dunha persoa á que lle gustousempre clarificar os conceptos e matinarsobre todo o referente ao ambiente. Istoanimoume a escribir o que escribín nasliñas anteriores, o que se pode resumirnunha frase: o clima cambiou sen pre-senza dos humanos e vai seguir cam-biando coa súa presenza, aínda que, porsimple lóxica, a acción humana ten que

afectar dalgún xeito. Pero, como ecanto?. Este é, ao meu modo de ver, overdadeiro problema.

Aquí podemos iniciar o debate.Sabemos realmente canto inflúe a acti-

Nos últimos tempos hai un temarecorrente a nivel mediático: o do Cam-bio Climático. Nos xornais, nas radios ena televisión estamos a escoitar e a verdiferentes persoeiros que falan doscambios que se están a producir no nosoclima e, o que máis chama a atención,do que vai pasar no futuro. Un, que levatrinta anos traballando no tema paleo-ambiental e ambiental, non pode menosque sorprenderse de todo o que está apasar e, sobre todo, do feito de que osdefensores do chamado (eu diría malenfocado) Cambio Climático estean afalar como se unha bola de cristal esti-vera diante dos seus ollos.

Cando no 1979 publiquei o meu pri-meiro artigo sobre os procesos perigla-ciares na Galiza, nun libro homenaxe aoProf. Lluis Solé e Sabarís, prestixiosoxeólogo catalán, houbo quen me acusoude herexe, dicíndolle aos seus alumnosque falar de periglaciarismo en Galizaera unha herexía (sic). Era unha herexíafalar de algo que, ao longo destes trintaanos, tiven ocasión de amosar en moidiversos foros e publicacións. O clima dehai uns 40.000 ou 50.000 anos era real-mente frío. Pola contra, o que había haiuns 120.000 anos era un pouco máisquente, igual que o que dominaba máisrecentemente, na época romana, dendeo punto de vista xeolóxico. De feito,para os que traballamos no tema, falarde "cambios climáticos" non é nadanovo porque sabemos desde hai moitotempo que o clima é cambiante pornatureza.

Por iso sorpréndeme moito que sealuda ao Cambio Climático en abstractosen referirse a ningunha época concreta.Entón, en relación a que intres do pasa-do o clima actual é diferente?, ao climade hai 120.000 anos?, ao de hai 40.000?,ao da Pequena Idade do Xeo, que domi-nou ata finais do século XIX?, ao dosanos corenta do século pasado?. Cal é o"clima tipo" a partires do que se di queestá a cambiar? Coido que esta non éunha cuestión banal.

Penso que na meirande parte doscasos, certos investigadores están afalar do cambio do clima nunha escala

de tempo moi corta e non analizandograndes períodos de tempo. Porén, estu-dando estes ou outros datos, a verdadeé que imos notar cambios porque, insis-to, o clima muda, mudou e mudará,independentemente do que fagamos oshumanos. E outro tanto acontece conivel do mar. Neste caso, actualmenteestase a falar de cambios de 15 cm. deascenso nos últimos anos. Ante estedato non podo menos que facer amesma pregunta: respecto a que nivel?,ao do Eemiense, hai 120.000 anos? Éevidente que non, porque neste caso onivel do mar estaba dous ou tres metrospor riba do nivel do mar actual, comoamosan as vellas paleoformas e depósi-tos de praia. Respecto a 40.000 anos, enplena glaciación? Tampouco. Realmentenaqueles intres o mar estaba moi pordebaixo. Cal é entón o nivel de partida?Posibelmente o nivel existente cando sepuxeron as boias de medición, por certo,no interior dalgúns portos. E de verdadealguén pensa que medir dentro dunporto é igual que facelo fronte á costa?

Se o/a lector/a chegou ata aquí,pode pensar que está lendo un artigo dealguén que pensa que isto do cambioclimático é unha "pamplina" e que non

22 cerna

"A situación do ar, do solo,

dos bosques, das augas ou

das paisaxes, non é a mesma

que a que había hai só 50

anos.... O que cambiou en

Galiza foi o AMBIENTE e non

só unha parte del, o clima"

ALGO MÁIS QUE CAMBIO CLIMÁTICOPor Augusto Pérez Alberti *

© Al

bert

e SR

É posíbel coñecer a cantidade dunelemento no ar; saber o grao de conta-minación das augas nun determinadolugar; abordar a cantidade de masaforestal que se perdeu ou gañou; calcu-lar a cantidade de auga que cae nunlugar e esvara cara a un río tamén; aperda da biodiversidade dun paraxe,igual... Agora ben, tentar predicir o futu-ro é unha tarefa imposíbel, digo ben,imposíbel, porque nunca sabemos comovai a reaccionar o sistema. Hai estudosque amosan que se teñen producidointensos enfriamentos despois dunhasubida das temperaturas, e ninguénpode asegurar que non imos cara unnovo ciclo glaciar ou que estamos no findo período interglaciar Holoceno. Ou si?

Veño dicindo dende hai tempo quepara comprender o presente e poder

planificar o futuro é necesario coñecer opasado. Desgraciadamente non houbonunca moito interese a nivel social, emenos político, por coñecer o que pasounoutros intres da nosa historia paleo-

vidade humana no clima? Coido quenon. Xa sei que hai moitos investigado-res, moitos recentemente chegados aotema e amantes dos modelos teóricos,que dirán que si; outros, que poden ela-borar modelos ben diferentes dirán ocontrario; e no medio, queda a inmensamaioría dos cidadáns que andan perdi-dos sen saber que é realmente o quepasa. Isto lévame a pensar que non é boseguir falando só do clima como ele-mento central dos problemas ambien-tais no mundo. Pode servir para pór oacento nos problemas, mais tamén paraconfundir a moita xente. Explícome.Cando falamos de clima temos que teren conta que estamos ante algo moicomplexo, moi dinámico e sometido acontinuos cambios motivados por múlti-ples comportamentos non lineais, senóncaóticos. Este feito dificulta a elabora-ción de calquera modelo e explica, porexemplo, a presentación de escenariostan diferentes nos primeiros informes doIPCC.

Sen embargo, seguro que moitoslectores están de acordo comigo que oque é perfectamente demostrábel é quea situación do ar, do solo, dos bosques,das augas ou das paisaxes, non é amesma que a que había hai só 50 anos.O ar non pode ser o mesmo dende ointre en que lanzamos polución áatmosfera. As augas non poden ser asmesmas dado que moitos dos ríos doplaneta xa non son ríos, senón encorosencadeados cheos de lixo. As augas dosfreáticos non poden ser as mesmas por-que están contaminadas. Esta afirma-ción é irrevatíbel, se comparamos osdatos de calidade da auga o do solotomados hai trinta anos cos actuais. Senon contamos con estas medicións,podemos preguntarlle á xente que viviua carón dos ríos como eran as súasaugas hai 30 ou 40 anos. Seguramenterespostarían que moi diferentes, porqueos que xa superan -superamos- os cin-cuenta coñecían -coñeciamos- comoeran os ríos antes de converterse ensimples canles receptoras de efluentesurbanos ou industriais. Entre outrascousas, bebían -bebiamos- directamen-te do leito.

Estamos ante feitos medíbeis e per-fectamente demostrábeis que están aindicar que o que cambiou respecto aosanos sesenta do século pasado, porexemplo, en Galiza foi o AMBIENTE enon só unha parte del, o clima. E eu

coido que é no debate ambiental -con-creto e medíbel- no que temos que póratención, e non reducir a cuestión a se oclima cambia máis ou menos polaacción humana ou se simplemente con-tinúa a ser un problema que xorde dapropia dinámica da Terra ou das rela-cións Terra-Sol.

cerna 23

"Para comprender o presente

e poder planificar o futuro é

necesario coñecer o pasado.

Se se tiveran en conta os coñe-

cementos dos cambios no nivel

do mar no pasado, posibel-

mente se tiveran impedido as

construcións a carón do mar"

ambiental ou paleoclimática. E foi unhapena, porque se se tiveran en conta oscoñecementos, por vía do exemplo, doscambios no nivel do mar no pasado,posibelmente -só posibelmente- se tive-ran impedido as construcións a carón domar, enriba de lugares que noutrosmomentos estiveron baixo as augas; ouque se ergueran casas en vales polosque pasaron as augas, ou a pé de abasque tiveron unha grande actividade nopasado.

Non se fixo e agora estamos ante unfuturo complicado. Se o nivel do marsegue a subir ata os niveis do Eemiense,vai ser complexo defender moitos luga-res da erosión. Pero tamén pode aconte-cer, se imos cara a un novo enfriamento,unha nova glaciación, que o nivel domar comece a descender e aparezanoutros problemas.

Estamos nunha etapa difícil, porquefalla unha visión de futuro. Non querersaber nada do que pasara anteriormen-te e só mirar para o presente levou ásociedade á encrucillada na que nosatopamos na actualidade, cunha ocupa-ción do territorio moi pouco conciencia-da -a nivel xeral- na importancia daprotección de elementos como a auga, osolo ou o ar, e moi influenciada pola

produtividade e o desexo de gañar amaior cantidade de diñeiro no menortempo posíbel. A produtividade futura éa que algúns ven en perigo e, témome,que moitas das cousas que se están adicir respecto ao Cambio Climáticodinse para preparar un certo futuro quenon é realmente o que algúns pensan

que están a defender. Explícome. Porunha banda estanse a levar a cabo reu-nións que tentan frear as emisións deCO2; por outra, en nome da produción deenerxías limpas, caso da eólica, estansemasacrando espazos de enorme intere-se. E agora comeza a aparecer un dis-curso que me preocupa: a necesidade debuscar unha enerxía "limpa" que nonemita máis CO2 á atmosfera: a nuclear. Eun, como é moi mal pensado, e comoestá a comprobar que as empresas pro-dutoras de enerxía cotizan na bolsa e

queren gañar máis e máis, para o que énecesario gastar máis e máis, para logoproducir máis e máis, non ten claro quetras o devandito cambio, non haxatamén gato agochado. Ou non?

Por iso, e remato, parece básicocomezar a pór o acento no CambioAmbiental; defender a necesidade defrear todo aquilo que afecte ao medioambiente e non só ao CO2; que se poñaen marcha unha política ambiental real-mente sostíbel baseada no uso racionaldos recursos e na súa distribución. E noncentrar o discurso só no Cambio Climá-tico. Deste xeito, se o clima cambia fun-damentalmente por razón naturais, vaiseguir o seu camiño. E se os humanossomos determinantes nese cambio,poderemos, por unha banda, mitigalo e,por outra, para min fundamental, evitarque os diferentes ambientes que sonparte esencial no devalar de todos osseres vivos deixen de ser degradados.

24 cerna

"Agora comeza a aparecer un

discurso que me preocupa: a

necesidade de buscar unha

enerxía "limpa" que non emita

máis CO2 á atmosfera: a

nuclear"

* Augusto Pérez Alberti é Catedráticode Xeografía da Universidade deSantiago de Compostela e Presidenteda Sociedade Española deXeomorfoloxía. É responsábel dunhainvestigación que busca a reconstru-ción paleoclimática e paleoambientalde Galiza nos últimos 40.000 anos.

Estamos asistindo, en xeral, a unhaversión xeralizada da política de aga-char a cabeza embaixo das ás, paraignorar a realidade que, teimudamente,se impón unha vez e outra.

En plena folga do transporte de mer-cadorías, o Presidente Touriño presentoupublicamente o seu Plano Director deEstradas, como un grande triunfo do seuGoberno Autonómico. Este Plano, deri-vado do PEIT español (Plano Estratéxicode Infraestruturas e Transporte) só serefire a máis construcións de autoestra-das. Este plano pretende duplicar as víasde alta capacidade de Galiza e multipli-car por 17 as autoestradas libres depeaxe.

Calquera sabe que por estas vías sópode ir o transporte alimentado porcombustíbeis fósiles, que veñen de subirata cotas nunca acadadas.

O petróleo non vai deixar de aumen-tar de prezo por unha simple razón: aaparición de novos xacementos é cadavez menor e os coñecidos xeran un pro-duto cada vez máis difícil de extraer.

A política sensata sería a de preverunha vida sen petróleo. Preparármonospara arranxar os nosos transportes e anosa vida independentemente destecombustíbel.

Por outra parte, a combustión desteé unha fonte importante de CO2, princi-pal responsábel da mudanza composi-cional da atmosfera que vulgarmentedetectamos como Cambio Climático.

Só na Galiza sabemos que as emi-sons debidas ao transporte supoñen un20% do total do Gases de Efecto Inver-nadoiro(GEI), aínda tendo aquí unha daschimineas máis poluíntes de Europarepresentada pola térmica de As Pontes.

Semella de todo improcedente apos-tar polas autoestradas como modelopara a mobilidade . A crise do transpor-te fáinolo ver dunha maneira espantosa.Non é que estea en contra dos transpor-tistas, pequenos empresarios que mete-ron seus aforros ou o que non tiñan paramercar un camión como única saídapara teren un posto de traballo.

Denuncio a política irresponsábel dequen, desde a súa seguranza de bos asa-lariados, e ignorando a súa responsabili-dade de Goberno, empurraron a todaEspaña cara a unha calexa de dificil

saída. O transporte, como calqueraoutra política debe apostar pola diversi-ficación. Se tivésemos unha rede ferro-viaria competente e non perdésemos anosa capacidade portuaria de cabotaxe,a problemática da subida de prezo doscombustíbeis non tería afectado tanto.

Nas recentes Xornadas sobre oTransporte, que ADEGA organizou enLugo concluiuse claramente que a únicasaída para combinar mobilidade e sus-tentabilidade é apostar fortemente polotren de proximidade e de cercanías.Transportes urbanos electrificados redu-cirían moita da polución das cidadesque ataca a nosa saúde e facilitaría aconvivencia entre cidadáns.

Nun alarde de cinismo a RENFEacaba de iniciar unha campaña de pro-paganda acerca dos trens de cercanías ede proximidade. Iso non di nada paraGaliza. Convídolles a que preman nasúa páxina web (renfe.com), e busquenpolo tren Lugo -Santiago; polas cercaní-as en Galiza; polos tempos de chega-das…. Comparen, en cambio, con outrascomunidades e saquen conclusións.

Anímolles a que envíen unha carta aoSr. Touriño demandándolle uns tranportescolectivos non poluíntes, saudábeis e quenon impliquen esnaquizamento do territo-rio como promete o último Plano Directorde Estradas; nin o gasto público que supón(16.000 millóns de )que comprometerá odesenvolvemento das nosas vías de comu-nicación por moitos anos.

Remítolles tamén a que consulten napáxina web de ADEGA (adega.info) asconclusions das I Xornadas do Transportede Galiza e, por último, a que se compor-ten como cidadáns activas/os e reclamenuns tranportes de presente e futuro,independentes do petróleo, que pouco vaidurar. Que pasará cando non o haxa? Queestá a pasar agora cos prezos e coa eco-nomía de Europa? Imos continuar a des-carregar as responsabilidades nos inmi-grantes, mediante acordos xenófoboscomo os recentemente discutidos na U.E.,ou na clase traballadora para que traba-lle 68 horas semanais!?

cerna 25

PLAN DIRECTOR DE ESTRADAS

"SEGUINDO A POLÍTICA DA AVESTRUZ"Por Adela Figueroa Panisse*

* Adela Figueroa é a presidenta de ADEGA.

No mapa de cercanías de RENFE do Estadoespañol, Galiza está ausente. / Extraído da webde Renfe.

© Al

bert

e SR

A Directora Xeral de Transportes daConsellaría de Política Territorial, MarChao, foi a encargada de inaugurar asxornadas e aproveitou o evento para darconta do PITGAL (Plano Integral doTransporte de Galiza), que intentaabranguer todos os tipos de transporte ede iniciativas concretas como "Chamaao Bus", o "Noitebús" ou o "Tes+Bus".Segundo Chao, nunca antes se estable-ceran políticas específicas de transporteen Galiza, amparadas por un estudo pre-vio sobre a mobilidade que logo derivena formulación dunha Lei do Transporte,na que se aposte decididamente polosmedios de desprazamento públicos e naque se aborde a problemática do trans-porte metropolitano e no medio rural.Así mesmo, anunciou a implantacióndun modelo de "integración tarifaria"que despenalice os trasbordos, e a futu-ra creación dun Ente Ferroviario Galegoque intente mellorar os servizos por trenen Galiza.

Desde o plano socioeconómico, oCatedrático en Economía, Xosé ManuelBeiras Torrado, fixo unha análise histó-rica do desenvolvemento infraestrutu-ral das redes viarias no país e das súasconsecuencias. Da súa análise extráeseque desde sempre Galiza estivo someti-da ao esquema de deseño estatal cen-trípeto e radial no tocante a infraestru-turas, convertíndose na "Fisterrapeninsular" e obstruíndolle as comuni-cacións co resto de Europa polo norteda Península e con Portugal. Por outrabanda, os sucesivos gobernos galegos eestatais nunca tiraron rendemento dasituación extratéxica de Galiza no EixoAtlántico, podendo converterse noposto avanzado de todo o tráfico marí-timo transoceánico e transcontinental.Co mesma indiferenza foi tratado otren, que quedou sometido ao desleixotras a imposición desorbitada do trans-porte por estrada. Coincidiu coaDirectora Xeral en que nunca existiuata o de agora un modelo autonómico

de transporte, mais subliñou que tam-pouco existe agora e que esa carenciaresponde, en definitiva, "á grande falladun modelo político territorial".

Luis Díaz Cabanela, médico e vogalde Saúde Ambiental de ADEGA, incidiusobre as consecuencias na saúde queestá a ter a contaminación difusa dotráfico, nomeadamente, pola emisión departículas contaminantes que podenchegar a causar a morte. Sinala que osfalecementos derivados da inhalacióndestas partículas triplica ao número demortes por accidentes de tráfico e que,aínda así, en Galiza non dispomos dunsistema rigoroso nin fiábel que mida enos indique os niveis de contaminaciónprovocados pola emisión de partículas.Recomendou substituír o sistema galegoactual polo sistema americano AQI (AirQuality Index), que recolle informacióndiaria e puntual dos índices de contami-nación e tipos de elementos contami-nantes, e fai recomendacións á socieda-

26 cerna

XORNADAS SOBRE TRANSPORTES

GALIZA, NO VAGÓN DE COLA Por Belén Rodríguez

AADDEEGGAA ppuuxxoo aa ddeebbaattee aa pprroobblleemmááttiiccaa ddooss ttrraannssppoorrtteess eenn GGaalliizzaa ccoommoo uunnhhaa ddaass pprriinncciippaaiiss ffoonntteess ddee ccoonnttaammiinnaacciióónnddiiffuussaa ddoo ppaaííss ee ffaaccttoorr ddeetteerrmmiinnaannttee nnoo sseeuu ddeesseennvvoollvveemmeennttoo eeccoonnóómmiiccoo ee ssoocciiaall.. FFooii nnaass XXoorrnnaaddaass ssoobbrree TTrraannssppoorrtteesscceelleebbrraaddaass nnaa ccaappiittaall lluugguueessaa ooss ppaassaaddooss 2233 ee 2244 ddee mmaaiioo,, nnaa CCáámmaarraa ddee CCoommeerrcciioo.. AA pprreevvaalleenncciiaa ddoo ttrraannssppoorrttee ppoorreessttrraaddaa,, aa ffaallllaa dduunnhhaa rreeddee ddee ccaammiiññooss ddee ffeerrrroo ggaalleeggaa ee aa aauusseenncciiaa ddee ppoollííttiiccaass ttrraannssvveerrssaaiiss qquuee aaccaaddeenn ccoonnsseennssooss ddeeccaarráácctteerr ccoolleeccttiivvoo ee ssoossttííbbeell nnaa mmaatteerriiaa,, ppuuxxeerroonn ddee mmaanniiffeessttoo aa uurrxxeenncciiaa ccooaa qquuee éé pprreecciissoo aabboorrddaarr eessttaa tteemmááttiiccaa..

cerna 27

de en xeral e aos grupos de maior riscopara protexer a súa saúde. Por outrabanda, aboga polo fomento dos tranpor-tes colectivos e eléctricos, tendo enconta a escaseza global de recursosfósiles e que Galiza é excedentaria enprodución de enerxía.

No plano ambiental, o Director Xeralde Desenvolvemento Sustentable, EmilioFernández, interpretou o último informeda Consellaría de Medio ambiente sobreas emisións de gases de efecto inverna-doiro en Galiza desde 1990 ata 2006.Neste documento, o transporte é o cau-sante do 20% do total das emisiónsgalegas, o 48% da contaminación difu-sa en Galiza e o sector que máis incre-mentou as emisións de CO2 neses deza-

seis anos, nun 104%. Isto convírteo nosegundo sector máis contaminante deGaliza, despois do industrial, e probabel-mente, segundo o director xeral, onde asAdministracións terán que facer máisesforzos para loitar contra o cambio cli-mático. Emilio Fernández sinala os pla-neamentos urbanísticos e a falla deordenación territorial en Galiza comoprincipais factores promotores da situa-ción actual dos transportes. "Estase aseguir o modelo anglosaxón, no que aconstrución de estradas se convirtenunha obsesión, cuxo paso seguinte é aurbanización arredor das estradas que, ásúa vez, provoca aglomeracións de tráfi-co que, consecuentemente, obrigan árealización de máis estradas: un círculovicioso", di Fernández. A dispersiónpoboacional de Galiza agrava a situa-ción porque "vivir dispersos é caro eenerxeticcamente pouco eficiente",razón pola que Emilio Fernández reco-menda aos concellos que opten pormodelos de ordenación non dispersos.

A Plataforma galega "Salva o Tren" ea Plataforma de Cambre polo Tren deProximidade informaron das liñas deservizo ferroviario existentes que van sereliminadas en favor do tren de alta velo-cidade e demandaron á Xunta a elabo-ración dun Proxecto galego para o Trende Proximidade, no que se manteñan asliñas actuais e se fomenten outras nofuturo, por ser a opción máis eficienteenerxeticamente, a máis servicial social-mente e a máis económica. Consideranque o goberno autonómico está priori-zando o enlace coa Meseta fronte aoservizo de comunicación entre os pobosgalegos, en contradición coas análisesteóricas de loita contra o cambio climá-tico.

A esta conclusión chegou taménXosé Carlos Fernández, enxeñeiro deObras Públicas e autor do libro "Tren enGalicia: pasado, presente e futuro",onde analiza os planos, proxectos eobras ferroviarias programadas pologoberno estatal e autonómico paraGaliza. Fixo especial fincapé no lamen-tábel estado do tren na provincia deLugo. A capital lucense non ten un trendiario nin diúrno a Madrid, nin tam-pouco comunicacións directas e diariascon Ourense, Vigo, Santiago, ou Ferrol.O FEVE da Mariña lucense acolle máisde 60 apeadeiros, sen electrificar ecunha soa vía. En xeral, a situación dotren en Galiza é precaria, segundo oenxeñeiro, quen reivindicou a súamodernización coa instalación dadobre vía, a electrificación dos trens, acompatibilización das liñas de altavelocidade con tren de paradas discre-tas, o incremento dos servizos entre asprincipais cidades galegas, a aperturade novas liñas para a provincia de Lugo(Lugo-Santiago e Lugo-A Mariña) e ainstauración do ancho de vía europeo.Tamén anunciou que o "AVE galego"chegará a todas as cidades galegas,agás Lugo, pois, de comezar a tramitaragora o proxecto, tardaría ao menos 18anos en estar executado.

A situación actual e as actuaciónsen marcha seguen a afianzar a marxina-ción secular do tren en Galiza. Distofalou o enxeñeiro Camilo Nogueira, paraquen esta situación constituíu unhagrande eiva para o desenvolvementoeconómico e social de Galiza e é para-digma da marxinación global que sufriuo noso país desde a RevoluciónIndustrial. Tamén criticou a falla dunharede ferroviaria interna e a tardanza daconexión galega coa rede europea dealta velocidade. Asemade, cualificou deperversa a acción do Estado español aodestinar Fondos de Cohesión europeosna estruturación dos eixes Andalucía-Madrid-Cataluña-Valencia e nas obrasdo Aeroporto de Barajas, deixando a

Galiza fóra da vertebración por liñas dealta velocidade, nomeadamente conPortugal. Polas razóns expostas, a con-clusión é ineludíbel: en materia detransportes, Galiza continúa a estar novagón de cola.

Xosé Manuel Beiras Torrado falou do desenvol-vemento socioeconómico de Galiza en relacióncoas infraestruturas do transporte.

O Director Xeral de Sostibilidade, Emilio Fer-nández, e a presidenta de ADEGA, Adela Figue-roa.

Representantes das plataformas en defensa dotren de proximidade tamén participaron nasxornadas.

Mon

tse

Lom

bard

íaM

onts

e Lo

mba

rdía

A Federación Galega de Pescadores ea organización ecoloxista Adega, pro-motora da Iniciativa Lexislativa Popularpara a protección dos ríos e inmersa nosproblemas que afectan á Natureza, nonsaímos do noso asombro ao observar ecomprobar o abandono por parte dasAutoridades autonómicas respecto aocoidado, restauración e mantemento doincomparábel patrimonio medioambien-tal que supoñen os nosos ríos e ribeiras,xa que as partidas económicas destina-das para a restauración dos afluentesforon insuficientes.

Esta indiferenza á que facemos refe-rencia, tradúcese nun mal que cada vezadquire maiores dimensións, xa que os

ecosistemas naturais que conviven nosnosos "malparados" ríos van desapare-cendo, deixando paso a paraxes inhóspi-tas con leitos e beiras cheas de "cultivosincontrolados", vertidos e desolación,debido aos erros de planificación á horade protexelos.

Poderíanse explicar diversas formas emesmo citar algúns textos de referenciaonde se trata a planificación e restaura-ción de ríos e ribeiras nos que se fala de

ofrecer indemnizacións anuais, paradisuadir aos ribeiráns a non cultivar asfaixas periféricas do leito. A FGP e Adeganon pretendemos impoñer nin adoutri-nar a ninguén, senón "alertar" do dete-rioro sufrido polos nosos ríos e instar ásAutoridades, así como ao resto dos axen-tes sociais a que traballen en prol deatallar e solucionar estes problemas.

Polo tanto, estamos dispostos a rexei-tar enerxicamente os proxectos ou obrasque se pretenden levar a cabo no río Miñoe no río Sil, así como todos aqueles queatenten contra a integridade dos ríos,nomeadamente, as minicentrais que,lonxe de reducir custos enerxéticos nanosa Comunidade, supoñen un impactomedioambiental de carácter grave quederiva nunha redución considerábel dafauna existente nestes leitos fluviais.

Non cremos pois, que sexa necesariosepultar máis vales construíndo encorosinnecesarios que converten ao noso paísnunha cloaca. Debemos centrar osesforzos colectivos en modificar emodernizar os xa existentes, mesmo eneliminar algúns deles, facendo semprefincapé na idea de base da restauracióne recuperación, cuxo primeiro paso é aconsecución da calidade das augas,tendo en conta os usos tradicionais(muíños, pesqueiras, batáns, etc.).

Non podemos esquecer a enormeriqueza piscícola da que dispoñemos,como os recursos naturais no que a pai-

saxe se reforza e que nas últimas déca-das perdemos a pasos axigantados pormor, ás veces, da man humana.

Preténdese que esta batalla sexagañada por todos e todas: ribeiráns,industrias, zonas urbanas, pescadores,...Pero temos o pleno convencemento deque isto é posíbel sen deteriorar, contami-nar e/ou desestabilizar o medio natural.

28 cerna

A RECUPERACIÓN DOS RÍOS E RIBEIRASPor Benxamín Cela*

"Pretendemos alertar do deterio-ro sufrido polos nosos ríos e ins-

tar ás autoridades e axentessociais a que traballen en prol

de atallalo"

Ram

sés

Pére

z

Ram

sés

Pére

z

Ribeira do río Tambre.

Por iso, no nome de todos e todas osque formamos parte deste proxecto,pedimos enerxicamente que se leven acabo accións e actuacións directas afavor da recuperación e restauracióndos nosos ríos e ribeiras realizando pro-xectos nos que especialistas na materiaestuden, aborden e atallen o problemade forma inminente.

A ILP para a protección, conserva-ción e mellora dos ríos galegos aproba-da como proposición de Lei polo Parla-

mento Galego o día 20 de xuño de 2006e, durmida xa nun caixón, non se podedesenvolver só coa participación socialou o voluntarismo, aínda que está namente dos cidadáns, mesmo a nivel glo-bal. É pois imprescindíbel que se desti-nen partidas económicas coherentes, talcomo se vén facendo con outro tipo depolíticas que esixen a vida moderna,como a de infraestruturas.

A consecución deste apaixonanteobxectivo debe estar baseada no controldos seguintes parámetros: a vixianza dosque contaminan o río durante todo o ano,coa mesma intensidade que en tempospasados se fixo cos deportistas da pesca,limitando a cota de troitas, para quefosen en aumento; pero ninguén se deude conta que os que botaban durantetodo o ano os refugallos aos leitos eranos que máis pescaban. Con todo, seguía-se a facer repoboación, que era comobotar auga nun cesto, cando as nosaspiscifactorías estatais poñían o corazónno tema. Era necesario continuar a vendade licenzas, facer un sistema de sorteo noque saían gañando os de sempre; aosribeiráns non chegaba un só permiso.Non se contaba con eles para nada, nonse lles deixaba nin deixa limpar as bandasperiféricas, nas que a leña lles pertence(que para iso pagan impostos). Por se isofora pouco, non se inclúen no proxectode recuperación dos leitos. Non lles dansubvencións anuais, como ocorre enEuropa, polos terreos que non lles permi-ten plantar ou sementar. E sabemos per-fectamente que sen eles, todo intento derestauración será un fracaso.

Tirando de datos das Comunidadesveciñas como Asturias, Cantabria, Cas-tela e León, promotores da "Saúde da

auga", avanzan sen Galiza de formaextraordinaria, xa que a ConfederaciónHidrográfica do Norte non nos inclúe noseu mapa de melloras.

Temos que engadir que en España,para a conservación da troita autóctonanon se miraron os ríos, ou quizais semiraron pero sen velos: nunha oficinacunha computadora diante, non se tivoen conta ou non se quixo ter aos quedurante décadas utilizaron os ríos comomedio de transporte dos seus lixos evertidos. Cangrexos e outros invertebra-dos e alevíns ían desaparecendo. Asindustrias, moi preto dos leitos pluviais,

cerna 29

H O M E N A X E A O R Í O N E I R A

"Sabemos perfectamente quesen os ribeiráns todo intento de

restauración será un fracaso"

núcleos de poboación con depuradorasobsoletas, rexeitaban esta riqueza, quexa hoxe non existe. Por outra banda,culpábase aos ribeiráns, pescadores ealgún furtivo. Vixiábanse os ríos e aospescadores durante a campaña de pescade xeito intensivo; mentres, ninguén sepreocupaba dos que ensuciaban a auga,dos que regaban hortas. Esa vixianza daque estamos a falar nunca se fixo eagora están aí os grandes problemas dosnosos ríos.

Benxamín Cela

* Benxamín Cela é pescador e membro deAdega.

Vaipolorío nace da necesidade derecuperar o río dos Gafos, ante o deterio-ro medioambiental que estaba a sufrir.Vendo que a resposta institucional nonchegaba, un grupo de veciños e veciñasdos concellos de Vilaboa e Pontevedradecidimos poñernos "mans á obra" e levaradiante a tarefa de recuperar o río.

Nun principio a Asociación CulturalChan do Vilar de Figueirido, Asociación deVeciños San Andrés de Figueirido, Asocia-ción Cultural O Toxal de Bértola, Asocia-ción Cultural San Cibrán de Tomeza, Aso-ciación de Veciños Heroes do Campo daPorta de Salcedo e Asociación de VeciñosRío Gafos levaron a cabo as primeirasactuacións no río, se ben despois por cues-tións de operatividade e funcionamentocreouse Vaipolorío.

Vaipolorío é un colectivo legalmenteconstituído en novembro do 2001 e o seuámbito territorial de actuación son osconcellos de Vilaboa e Pontevedra. Ten oseu domicilio social en Preescolar deCabanas, Salcedo, Pontevedra.

A existencia deste colectivo tencomo fins:

A promoción, o coidado, a defensa, alimpeza e o mantemento do río dos Gafos,así como todas aquelas actividades eaccións que vaian en beneficio de dito ríoe do seu contorno, en todo o seu percorri-do, dende o seu nacemento en Figueirido(Vilaboa) ata a súa desembocadura na ríade Pontevedra.

Para o cumprimento destes fins, reali-zamos actividades como roteiros, obradoi-

ros medioambientais, catalogación deflora e fauna, recuperación da toponimia eoutras en beneficio do río.

Vaipolorío constituíuse con 35 sociosfundadores e non existe cota, considerandoque cada persoa que participa nas activida-des pasa a formar parte deste colectivo.

Dentro da catalogación de flora efauna, realizouse a cualificación ornitoló-xica, recollida no libro do biólogo ponteve-drés Ramón Sineiro de Sáa, co título "Avese paxaros do río Gafos", editado polaDeputación de Pontevedra, que está a dis-posición do público nalgunhas librarías dePontevedra.

A catalogación das árbores e Plantasdo Río Gafos está en proceso de elabora-ción polo botánico pontevedrés JavierSilva Pando.

A catalogación de Insectos e artrópo-dos do río Gafos está en proceso de elabo-ración por membros de Vaipolorío. Estelabor foi iniciado no ano 2007 e ao menoslevará catro anos máis de recompilaciónfotográfica e catalogación taxonómica.

A catalogación micolóxica está en pro-ceso de elaboración polo enxeñeiro agróno-mo pontevedrés Jaime Bernardo BlancoDios, quen atopou ata o de agora dúas novasespecies non rexistradas con anterioridadena nosa Comunidade autónoma.

Pronto vai ver a luz o libro do filólogopontevedrés Carlos Solla Varela, "Microto-ponimia do Río Gafos", un importantísimotraballo de recuperación toponímica, gra-zas ao que quedan recollidos nomes delugares, fontes, pontes, muíños e regatosque ían quedar no esquecemento.

Dentro das sete campañas de Vaipolo-río, todos os anos faise a limpeza das mar-xes e leito do río e saídas educativasmedioambientais con todos aqueles cole-xios de Vilaboa e Pontevedra que o solici-tan. Por outra banda, denúncianse os ver-tidos contaminantes e agresións ao río.

Cara ao futuro, Vaipolorío ten previstocontinuar co coidado e mantemento docurso fluvial, rematar as diversas catalo-gacións que se están a facer e todo aquiloque poida mellorar o río e os seus afluen-tes, tal como se recolle nos seus estatutos.

Conta moito para a Asociación, aparticipación na Educación Ambiental.Transmitir os seus coñecementos e

30 cerna

ASOCIACIÓN VAIPOLORÍOTODO EN BENEFICIO DO RÍO E DO SEU CONTORNO

Por Gonzalo Sancho*

Vaip

olor

ío

Vaip

olor

ío

poñer a disposición de estudantes enaturalistas toda a información que aolongo destes anos fomos recompilandocoa supervisión de verdadeiros especia-listas, aos que nunca lles quedaremosenteiramente agradecidos polo seudesinteresado traballo.

Temos a honra de ser "Premio Cidadede Pontevedra 2001", outorgado poloConcello de Pontevedra, no apartado de

institucións, pola defensa do medioambiente natural; "Premio Amigos dePontevedra 2004", outorgado pola Asocia-ción Amigos de Pontevedra e premio "Bar-dos 2008" de Onda Cero Radio, polo tra-ballo de recuperación do río dos Gafos.

VAIPOLORIO é partidario de "destapar"o río, ao seu paso por Campolongo, comoestá o Lérez, o Miño, o Ebro, o Sena, oTámesis, o Nilo, o Huang-Ho (Amarelo), o

cerna 31

* Gonzalo Sancho é o voceiro da AsociaciónVaipolorío.

Amazonas, o Mississippi, e todos aquelesque non perden a beleza que oculta ocemento. Ser partidario é unha cousa,facelo, é outra. As Autoridades locais,autonómicas e europeas teñen que decidir,asegurar e lucir, segundo manda a directi-va europea Marco da Auga.

• Ano 2003: Recuperación dos peitorís daPonte Rebón, abandonados no leito dorío hai máis de 40 anos. Vaipolorío, encolaboración con un canteiro de Tome-za, volveunos colocar no seu sitio.

• Ano 2004: Plantación de árbores ao longodo río. Prenderon os máis deles. Algún xaacadan os catro metros de altura.

• Ano 2005: Presentación da UnidadeDidáctica " O RIO GAFOS É O NOSORIO", para todos os colexios públicos deprimaria de Vilaboa e Pontevedra, encolaboración con este último concello eo CEIP de Campolongo.

• Participación no "PROXECTO RIOS" promo-vido por ADEGA, con seguimento anual.

• Ano 2006: Fotografía do río para ter unhareferencia do seu estado no 2006, cara aofuturo; continuándose no 2007 coa adqui-sición de fotos aéreas, mapas do exército,fotos antigas e reprodución, acadando amellor colección fotográfica do río Gafos eo seu contorno que poida existir.

• Gravación e presentación do documen-tal "VÉMONOS NO RÍO, A DESCUBERTADO RÍO GAFOS", premiado co II premiode creación audiovisual, pola Universi-dade de Vigo.

• Fixar toponimia: colocación de carteisde pedra, destacando as pontes, rega-tos e lugares para coñecemento detodos os camiñantes do río.

• Anelamento de paxaros polo ornitólogoVítor Cabaleiro, membro de Vaipolorío eda S.E.O. con carné de anelador autoriza-do pola Xunta de Galicia, con participa-ción aberta ao público e moi especial-mente para os máis pequenos.

• Ano 2007: Presentación do E.N.I.L. (EspazoNatural de Interese Local) ante os concellosde Vilaboa e Pontevedra, para que o elevená Xunta de Galicia, coa finalidade de que oecosistema natural que abrangue o ríoCocho-Toxal-Tomeza-Gafos teña algúntipo de protección ambiental e para poñeren valor un espazo de lecer que é patrimo-nio de todos e todas. Asemade, é unha"marca" ambiental que xa quixeran para simoitos outros concellos.

VAIPOLORÍO: ACTUACIÓNS DESTACADAS

Dúas características territoriais dife-rencian aos montes de Galicia doutrosda Península Ibérica. Por unha banda, aextensa superficie de monte veciñal,arredor do 25% de todo o territorioautonómico. Por outra, Galicia é unhapotencia forestal: a produción vexetalnos seus montes destaca entre as máisaltas de Europa, de forma particularentre as áreas próximas ao litoral.

O monte veciñal é un tipo de propie-dade singular, privada pero cunha titu-laridade e xestión colectiva, e cun apro-veitamento comunal polos habitantesdun lugar. Está asociado e definido den-tro da unidade territorial parroquial, ouincluso se corresponde con asentamen-tos poboacionais diferenciados dentrodas parroquias. A superficie de cadamonte veciñal pode acadar centos dehectáreas, o que contrasta coa propie-dade privada individual, de monte ou deterreos agrícolas, fragmentada e cunhasuperficie pequena. O monte veciñalconstitúe pois unha oportunidade paraunha planificación e xestión integrada eavanzada dos seus múltiples aproveita-mentos potenciais. As plantacións deárbores destacan entre os usos estraté-xicos do monte galego, sempre que pro-duzan madeira de calidade e a súaexplotación sexa rendíbel e sostíbel.

Porén, a realidade é que o monteveciñal non goza sempre dunha xestiónforestal adecuada. En moitos casos, estaredúcese a un monocultivo arbóreo senprodución rendíbel para o seu propietario(a Comunidade de Montes), non preservaos seus valores ecolóxicos nin tampoucobeneficia aos veciños. Noutras palabras, axestión predominante do monte veciñal éinsostíbel, ás veces porque a produciónnon está diversificada ou os aproveita-mentos son inadecuados; outras, porqueestá abandonado, é pouco produtivo,sufre procesos de degradación irreversí-bel polo lume ou non xera rendas ninoutros beneficios para a poboación local.

No monte veciñal da Parroquia deVincios, enclavada no municipio ponte-vedrés de Gondomar, naceu en 2007 unproxecto innovador que é unha referen-cia para unha nova xestión forestal nomonte veciñal. Maderas Nobles de la

Sierra del Segura (MNSS) é unha empre-sa de silvicultura ecolóxica que promoveun modelo alternativo de produción sos-tíbel. Esta empresa, que recibiu o PremioRexional de Desenvolvemento Sostíbelde Castilla-La Mancha en 2006, acordoucoa Comunidade de Montes de Vinciostransformar unha parcela de tres hectá-reas de eucalipto nunha plantación conpredominio de árbores caducifolias, des-tinada á produción de madeira de cali-dade e alto valor económico. É unmodelo que produce beneficios econó-micos para todos. Por unha banda, paraa empresa MNSS, que realiza o investi-mento e asegura o mantemento daplantación, porque comercializa lotes deárbores madeirábeis e comparte as plus-valías derivadas da produción madeirei-ra cos clientes que adquiren estes lotes.Por outra, para a Comunidade de Mon-tes -e toda a poboación-, beneficiariadirecta de parte das rendas sen necesi-dade de investimento económico, xa

que cede temporalmente o uso da súapropiedade, e indirecta, porque aforra oscustes de mantemento do monte.

Ademais do proxecto técnico e a direc-ción da súa execución, a empresa MNSSencomendou á Universidade de Vigo a tare-fa de realizar unha investigación aplicada,un encargo ao que se sumou despois a Fun-dación MATRIX. Os obxectivos da investiga-ción son avaliar a viabilidade do uso de dis-tintas especies e variedades de árbores, asícomo técnicas ecolóxicas alternativas ásconvencionais para garantir o éxito daplantación e optimizar a súa produción sos-tíbel. O fin é dispor dos mellores coñece-mentos ecolóxicos experimentais no montepara a produción de árbores de madeirasnobres, de alta calidade e valor económico,e cunha demanda industrial crecente.

DESEÑO ECOLÓXICOMoitos dos principios ecolóxicos que

se agochan no proxecto técnico da plan-

cerna 33

CASOS DE SOSTIBILIDADE NOS MONTES GALEGOS

O MONTE VECIÑAL DE VINCIOS, GONDOMARPor Javier Montalvo e Belén Casaleiro Javier *

Parcela preparada para a plantación co aburatado de distribución irregular.

Parcela ós tres meses da plantación. Aprécianse os castiñeiros con protectores.

tación realizada en Vincios son aíndapouco frecuentes ou están ausentes nou-tras plantacións convencionais. Tanto ocontido da maioría dos proxectos como asúa execución, que en moitos casos reci-ben subvencións públicas, responden acriterios que antepoñen os fins produtivos-que as veces nin se acadan nin se xusti-fican- á prevención dos riscos ou impactosambientais. A preparación do terreo tras acorta de eucalipto consistiu na trituracióndos restos de pólas, tocóns e árboresestreitas non madeirábeis remanentes traso seu apeo. A trituración é unha alternati-va á súa recollida e eliminación por quei-ma. É un aporte de materia orgánica queprevén a erosión do solo e perda denutrientes pola chuvia e a escorrenta.Ademais, conserva a humidade e limita acompetencia das especies plantadas coavexetación preexistente. O aburatado rea-lizouse de forma mecanizada alterandomenos do 2% da superficie, contribuíndoasí a preservar a calidade do solo e mini-mizar a súa erosión. O contrario sucede amiúdo cando se rotura toda a superficie,dunha forma especial se a pendente doterreo é moderada ou alta.

O Profesor Ceballos ensinaba aos seusalumnos da Escola de Enxeñeiros deMontes de Madrid que un bosque non éun exército de árbores. En Vincios, a dis-tancia entre as árbores e a súa distribu-ción é irregular e con aparencia aleatoriae natural, asegurando un impacto positi-vo sobre a paisaxe. É moi probábel quesexa a primeira plantación con fins pro-dutivos e relativamente extensa que usouen Galicia un sistema de xeorreferencia-ción mediante a tecnoloxía GPS paraseleccionar os puntos de aburatado eplantación, predefinidos para cada árbo-re, realizando unha base de datos para asúa identificación e seguimento. As dife-rentes especies de árbores situáronsecontando coa variabilidade topográficanatural do terreo, de tal xeito que a pre-senza de afloramentos rochosos relativa-mente secos ou vagoadas húmidas con-dicionaba a selección e distribuciónespacial das especies. É dicir, o deseñoadaptábase ao terreo en vez de modificaro terreo para adaptalo ás especies.

A procedencia das especies de árboresé moi importante para o éxito da planta-ción. Deuse prioridade a especies ou varie-dades autóctonas, adaptadas ao clima dosur das Rías Baixas, como carballo; ou ben,preadaptadas ao cambio climático que seacentuará no futuro, usando especiescomo sobreira, érbedo ou cerquiño quetoleran ben a seca estival.

PRODUCIR CON ALTA DIVERSIDADEBIOLÓXICA

Unha plantación diversa pode produ-cir igual ou máis que unha plantacióndunha soa especie de árbore (cunhadiversidade nula). Un deseño ecolóxicodebe asegurar a diversidade biolóxica doecosistema, empezando polo número deespecies de árbores que utiliza. De entra-da, hai que preservar os exemplares deárbores autóctonas presentes antes daplantación, e evitar os danos durante acorta ou a preparación do terreo. Aíndaque moi escasos, marcáronse, protexé-ronse e conserváronse os exemplares dapereira brava, sanguiño e carballo exis-tentes, así como un único exemplar relí-tico de acivro de tamaño medio.

En Vincios plantáronse 21 especies deárbores diferentes. É a plantación confins produtivos -a súa corta está previstatras 25 anos da plantación- máis biodi-versa nunca feita nun monte galego,similar ao número de especies de árboresautóctonas do Parque Natural das Fragasdo Eume, en 4.700 hectáreas dos seusecosistemas forestais. Con todo, o máis

sobresaínte é a diversidade de especiesde árbores da plantación, una caracterís-tica do ecosistema que o Profesor Mar-galef denominou ecodiversidade. Estamide como se distribúen o total de árbo-res plantados, case 3.900, entre as 21especies. A diversidade de especies resul-tante creceu durante o primeiro ano caseun 200% respecto á baixa diversidadeprevia, da plantación de eucaliptos.

A alta densidade de plantación,unhas 1.300 árbores por hectárea, estádistribuída en especies con diferenteabundancia, aínda que o castiñeiro e ocarballo suman case o 80% das árbores,das cales a densidade diminuirá tras oclareo previsto en 2017. Estas especiesmadeirábeis son as principais, aínda quetamén se utilizaron outras secundariascomo freixo, cerdeira ou pradairo, que apesar da súa menor proporción no con-xunto da superficie, son predominantesnalgúns enclaves. O 90% das árbores sonde especies caducifolias. Ademais dasmadeirábeis citadas, outras acompañan-tes como cerquiño e bidueiro, situadas enlugares apropiados, diversifican a planta-

34 cerna

Detalle dalgunhas plantas presentes de especies madeirábeis principais (a: castiñeiro e b: carballo) esecundarias (c: freixo, d: cerdeira, e: pradairo e f: nogueira).

Outras especies arbóreas acompañantes: caducifolias (a: cerquiño, b: bidueiro e c: capudre) e peren-nifolias (d: acivro, e: loureiro e f: érbedo).

cerna 35

ción sen diminuír o crecemento dasoutras. No 10% restante das árbores des-tacan tres especies de folla perenne quenunca se usan en plantacións produtivas:érbedo, loureiro e acivro. Son compatí-beis coas demais, xa que no monte haiespazo para todas estas especies arbóre-as, que mesturadas dunha forma adecua-da aumentan a diversidade doutras espe-cies biolóxicas do ecosistema (fungos,bacterias, aves, insectos, etc.).

En Vincios tamén se promoveu adiversidade xenética e de tamaños, grazasá amábel cooperación da Consellería doMedio Rural que manifestou o seu intere-se e apoio institucional ao fomento einvestigación do modelo produtivo daempresa MNSS. Utilizáronse ata 10 varie-dades xeneticamente distintas de casti-ñeiro híbrido, que é a especie principal e

diferénciase do castiñeiro común por serresistente á enfermidade da tinta. Nomonte estas variedades non crecen igual.Respecto ao carballo, usáronse tres varie-dades de procedencias distintas, peroadaptadas ao clima local. Tanto de casti-ñeiro como de carballo utilizáronse dife-rentes tamaños de plantas (dende plan-tóns de menos de 50 cm. ata exemplaresde varios metros de altura), o que taméncontribúe á heteroxeneidade e naturalida-de do aspecto visual da plantación.

ECOTECNOLOXÍAS E FREOAO EUCALIPTO

A tecnoloxía entendida como aplica-ción de coñecementos e instrumentos áprodución forestal usouse de forma explí-cita en varios aspectos da plantación.Fíxose uso da micorrización ou inocula-

ción con micelio de ao menos cinco espe-cies de fungos micorrícicos na maioría decastiñeiros e carballos. O micelio destesfungos do solo, algúns produtores decogomelos comestíbeis como os coñecidosboletus, prodúcese mediante cultivo encondicións artificiais, e o seu uso nomonte exemplifica a aplicación dunhatecnoloxía ecolóxica que require avalia-ción experimental. Estes fungos asóciansede forma simbiótica coas plantas, en con-creto coas súas raíces, e poden favorecer asupervivencia e crecemento inicial dasplantas (facilitan a absorción de nutrien-tes escasos) e reducen os riscos de enfer-midades por axentes patóxenos.

De forma experimental, estudousecomo frear o crecemento do eucalipto porrebrote dende tocón, habitual tras a súacorta. Controlar o eucalipto é importantepor tres razóns. O control convencionalusa tecnoloxías agresivas (destoconado)ou con riscos (herbicidas). A eficacia destaúltima é limitada (require aplicaciónssucesivas) e incompatíbel coa presenzadoutras plantas cultivadas. En Galiciaplantáronse centos de hectáreas en 2008con especies caducifolias en montes queantes estaban ocupados por eucalipto e,probabelmente, sen dispor de recursoseconómicos para eliminar os rebrotes deeucalipto, que coa súa competencia podemalograr a plantación. MNSS desexacoñecer e usar as mellores tecnoloxías dis-poñíbeis para eliminar dunha forma eficazesta especie competidora e invasora e, portanto, indesexábel para favorecer a produ-ción das especies obxectivo. Os resultadosdo experimento preliminar en Vinciosdemostraron que un control mecánicomediante trituración é moi eficaz: a rexe-neración por rebrote é arredor do 1% dasárbores. Recentemente utilizouse en Vin-cios outro método pioneiro e mecánicomáis avanzado, aplicado de forma siste-mática ao conxunto dos tocóns rebrotadose do cal se agarda unha eficacia moi alta.

Outra razón adicional para previr arexeneración e competencia do eucalipto épromover a produción, diversidade e estabi-lidade do ecosistema. As especies caducifo-lias usadas destacan por ser pouco inflamá-beis en comparación co pino e co eucalipto,tan abundantes na paisaxe galega. Portanto, a plantación é menos vulnerábel aosincendios forestais, fenómeno que degra-dou a calidade dos solos, a capacidade pro-dutiva e a diversidade biolóxica de moitosmontes en Galicia.

Parcela ós seis meses da plantación. Os rebrotes de tocóns de eucalipto teñen alturas máximas de una dous metros.

* Javier Montalvo e Belén Casaleiro pertencenao Laboratorio de Ecoloxía Aplicada daUniversidade de Vigo-Fundación MATRIX

Este movemento solidario comezoucentrando a súa actividade en laboresde rexeneración, plantación de semen-tes e creación de barreiras contra a ero-sión que se desenvolvía con escolares,durante a semana, e con adultos, nasfins semana. O que puidera parecerunha acción motivada pola urxencia deresponder a unha necesidade puntual,converteuse no primeiro chanzo paraestablecer de forma continuada disposi-tivos de voluntariado nos montes gale-gos, adquirindo un valor engadido, tanou máis importante que o anterior, quese desenvolve entre os meses de marzoe setembro: o da vixianza disuasoria e aintendencia.

UNHA XORNADA COMO VOLUNTARIO/A

Unha xornada como voluntario/a devixianza nos montes galegos dá comezocando os persoas coordinadoras dogrupo reúnen aos participantes nunpunto de encontro onde recollen o

material e vestiario necesario para faci-litar o seu labor (traxe de augas, prismá-ticos, chaleques, etc.) e onde tamén selles informa de cal vai ser a súa función.A distribución do persoal polo montedepende do número de persoas e dascapacidades de mobilidade ou preferen-cias de cada unha, xa que poden seguiro itinerario dunha ruta ou establecersenun punto fixo. Como cabe pensar, nunmomento previo, os coordinadores dosgrupos xa deberan ter feito un recoñe-cemento rigoroso do territorio no cal sevan desenvolver todas as actividades devoluntariado, ademais de establecercontactos cos axentes de cada distritoforestal para que estes dean conta decales son as "zonas de sombra" ou defalta de visibilidade desde as súas "case-tas de vixianza". Esas zonas serán as quecubran preferentemente os voluntariose voluntarias.

Marcial Barral e María Xesús Domín-guez, son os coordinadores do volunta-riado nos concellos de Arzúa, Melide e

Agolada. A súa función é fundamental.Motivan aos voluntarios, coordinan assúas actuacións, establecen percorridose explican aos participantes, desde oque significa o monte e cales son assúas funcións, ata como se fai unha xes-tión sostíbel dos mesmos. "A nosa fun-ción, di María Xesús, tamén é algo psi-colóxica para que a xente se sintacómoda e se integre co grupo". E osresultados son bos, xa que "as persoasque se inician nisto, asegura Marcial,adoitan repetir a experiencia nas súasdiversas fases e acaban coñecendo aszonas de vixianza como se fosen dolugar".

Pilar e Roberto, son dous voluntariosque xa estiveron noutros dispositivosfacendo labores de rexeneración, eagora participan na etapa de vixianza.Ambos os dous asómbranse ao compro-bar as novas posibilidades que ofrece ovoluntariado de prevención, no que"coñeces paisaxes impresionantes,aprendes de xeografía, de xeoloxía, debotánica, falas coa xente da zona eintercambiamos ideas entre todos, éunha experiencia moi positiva que reco-mendamos", din.

APRENDER A VIXIARPara poder realizar funcións de

vixianza e aviso de posíbeis incendiosforestais, é preciso percorrer e recoñecero territorio obxecto de vixianza, perosobre todo saber orientarse sobre osplanos. Deste xeito, non fai falla que apersoa voluntaria saiba darlle nome atodos aqueles lugares, curutos ou valesque percorre, nin que sexa oriúndo dazona, aínda que esta cualidade facilita-ría moito a súa función. A metodoloxíaempregada para a orientación precisapois dun plano xeográfico e orográficoda zona percorrida co que poidamoslocalizar a nosa situación e maila dos

36 cerna

VOLUNTARIADO EN DEFENSA DO MONTE GALEGO

DEFENDER OS MONTES DOS LUMES É CUESTIÓN DE VONTADE Por Belén Rodríguez

Belé

n Ro

dríg

uez

TTrraass aa vvaaggaa ddee lluummeess ddee 22000066,, xxuurrddiiuu uunn mmoovveemmeennttoo ssoocciiaall ddee vvoolluunnttaarriissmmoo ee ssoolliiddaarriieeddaaddee ccoo ffiinn ddee eennccaammiiññaarraacccciióónnss ddee aaxxuuddaa ppaarraa ssuuppeerraarr,, eenn ppaarrttee,, ooss pprroobblleemmaass ddeerriivvaaddooss ddaa ccrriissee iinncceennddiiaarriiaa.. CCoonnssttiittuuííuussee aassíí oo cchhaammaaddoo""VVoolluunnttaarriiaaddoo eenn DDeeffeennssaa ddoo MMoonnttee GGaalleeggoo"".. NNuunn pprriimmeeiirroo mmoommeennttoo,, ccoooorrddiinnaaddoo ppoollaa AAssoocciiaacciióónn ppaarraa aa DDeeffeennssaa EEccoo--llóóxxiiccaa ddee GGaalliizzaa,, AADDEEGGAA,, cchheeggoouu aa ccoonnssoolliiddaarrssee nnoo ppaannoorraammaa ggaalleeggoo ddaa mmaann ddaa DDiirreecccciióónn XXeerraall ddee XXuuvveennttuuddee,, VVoolluunn--ttaarriiaaddoo ee SSoolliiddaarriieeddaaddee ddaa VViicceepprreessiiddeenncciiaa ddaa XXuunnttaa ddee GGaalliizzaa ee ccooaa ccoollaabboorraacciióónn ddaa CCoonnsseellllaarrííaa ddee MMeeddiioo RRuurraall.. PPaarraaeessttaa rreeppoorrttaaxxee aaccoommppaaññaammooss aa xxoorrnnaaddaa ddee ttrraabbaalllloo dduunn ggrruuppoo ddee vvoolluunnttaarriiooss//aass eenn tteerrrraass ddoo aallttoo UUllllaa..

A coordinación do voluntariado é fundamental

posíbeis lumes. Co plano, e axudadosdun compás, podemos establecer per-fectamente as coordenadas que axustennun punto xeográfico a presenza exactado incendio forestal avistado previa-mente. Sempre é mellor, segundo oscoordinadores, buscar certos referentesno primeiro contacto co territorio, comaestradas, núcleos de poboación ou curu-tos que faciliten a nosa orientación,porque "o máis importante e esencial ésaber onde estamos nós". O segundofactor preferente é saber a onde acudirpara avisar do lume. O ideal é ter con-tacto cos postos de vixianza forestal queestán en funcionamento durante todo oano e situados, normalmente, noscumios máis altos de cada distrito,desde onde é probábel que non semprese teña a suficiente visibilidade. Se nonfora así, o máis seguro é chamar ao 085,para as alarmas de incendios. "O anopasado, nalgúns casos, os voluntariosfomos os primeiros en avisar dun lume",comenta Marcial Barral.

O CONTACTO COA POBOACIÓNA presenza dos voluntarios e volun-

tarias nos montes do rural galego tenmáis finalidades que a vixianza, taménrealiza unha función disuasoria e deconcienciación contra o lume de cara áveciñanza do lugar. A curiosidade inicialque o grupo de voluntarios provocaentre a xente residente da zona axudaao grupo a tomar contacto coa ela epoder explicarlle cal é a razón da súapresenza e intercambiar pareceres sobreas cuestións de xestión forestal ou dou-tro tipo ligadas ao lugar. Deste xeito, osvoluntarios coñecen mellor a zona eestablezan lazos de colaboración cosresidentes do lugar, aos que lles fanentrega de material informativo sobre anova Lei de Prevención e Defensa contraos incendios forestais, teléfonos deatención e de alarma en caso de lumesou recomendacións para o coidado dosmontes. "Esta acción informativa e deconcienciación, normalmente é benrecibida pola xente da zona, da queaprendes moito", di Pilar, "aínda quetamén están os desconfiados que se sor-prenden de que os voluntarios faganeste labor de xeito altruísta e que, porriba, o pasen ben", engade Marcial.Outro dos voluntarios, Roberto, cre quea forma de buscar o entendemento cosoriúndos é a través do sentido común,procurando que eles valoren o lugaronde viven.

Agora o grande reto é conseguir quea poboación se involucre na acciónvoluntaria e que, incluso, estableza osseus propios grupos de voluntariado.

E CANDO NON HAI LUMES?É a gran dúbida dos voluntarios e

voluntarias. Afortunadamente, a clima-toloxía dos meses de abril e maio ten-dente ás precipitacións presentouunhas condicións pouco favorábeispara a aparición de lumes. Porén, estenon é motivo para que a acción devoluntariado perda senso. As alternati-vas son numerosas e diversas. Alén darealización de actividades informativas,de concienciación e contacto coapoboación ou de vixianza, podemosdescubrir o abondoso patrimonio cul-tural, histórico e natural que nos ofre-cen os montes galegos. A xornada naque acompañamos aos voluntarios doAlto Ulla foi un deses días nos que nonpuxemos en falta a presenza de lumes,e parte do noso percorrido dedicámoloa coñecer o patrimonio da localidadede Toques, desde o lugar de Paredes deCasa Camiño, onde observamos a sin-gularidade dalgunhas formacións xeo-lóxicas; a Hermida de San Cidre, puntoprivilexiado para o avistamento delumes; o Castro da Graña, un dos máisimportantes da zona e probabelmenteutilizado para os acontecementoscolectivos; a Fervenza de Toques ou oMosteiro de San Antolín, lugaresimpregnados de historia e de tradicióncultural.

cerna 37

Belé

n Ro

dríg

uez

A presenza dos voluntarios nos montes do rural galego ten máis finalidades que a vixianza

O VOLUNTARIADOVIXIANTE E INTENDENTE

Os voluntarios/as non son axen-tes forestais, nin brigadistas deextinción, tan só persoas con ganasde acabar coa lacra dos incendiosforestais en Galiza. As fins de sema-na achéganse a zonas con posibili-dades de caer baixo as chamas dolume para cumprir unha función devixianza, de formación e intercam-bio de coñecementos sobre o medio,tamén de contacto coa poboaciónpara informala sobre os perigos dolume e de como prevelo ou avisardel . Intentan crear concienciaambiental entre a cidadanía edisuadir as ansias de prender lume.Trátase dunha face máis psíquica,na que a interacción social cobrarelevancia.

O voluntariado non intervén noslabores de extinción das brigadas,mais pode colaborar en tarefas deintendencia e apoio, abastecendo dematerial ou avisando aos profesio-nais da presenza de lumes, así comovixiando pistas próximas aos focosdos incendios que poidan servir devías de escape aos incendiarios.

Para ser voluntario/a do montegalego tan só hai que chamar aonúmero de teléfono gratuíto 900400 800. Apúntate!

O sistema de produción agrario tra-dicional en Galiza caracterizábase porunha intelixente integración da activi-dade forestal, gandeira e agrícolamediante a utilización racional da terraen función da súa mellor aptitude paraos distintos usos. Este sistema aíndaproduce actualmente externalidades dealto valor social e medioambiental comoa elevada calidade da paisaxe e da bio-diversidade, xa que o 28,3 % das terrasde uso agrícola e gandeiro (SuperficieAgraria Útil, SAU) están incluídas dentroda Rede Natura galega (Eurostat, 2004),mentres que unicamente o 11,5% dasáreas forestais estarían dentro da Redesegundo os datos da Consellería deMedio Ambiente (2001). No século XIXos ilustrados eloxiaban o sistema de fer-tilización orgánico empregado en Galizapor ser un sistema que permitía obterrendementos por hectárea moi superio-res ao resto do Estado ao prescindir dobarbeito en moitas comarcas, conse-guindo incluso máis dun cultivo por anona mesma parcela, e sinalaban que envez de cambiar os métodos de fertiliza-ción, era prioritario "ensinar ao labradora perfeccionar as prácticas que exercedesde tempo inmemorial, mellorando oalmacenamento do esterco para evitarperdas de substancias fertilizantes"(Fernández Prieto, 1992).

Actualmente, as explotacións devacún de leite e carne, aínda herdan dosistema agrícola tradicional a interde-pendencia entre agricultura e gandería,que permite a reciclaxe de nutrientesmediante a xestión das feces e urina dogando como abono das forraxes produ-cidas na propia explotación. A diferenzadoutras rexións do Estado, as produ-cións de leite e carne de vacún en Gali-za están ligadas fundamentalmente aocultivo de forraxes xa que en Galiza cul-tívase o 74% e o 55% da superficie depradairos e millo forraxeiro de todo oEstado (MAPA 2007), que son fertiliza-dos, en grande medida, con abonosorgánicos: xurros e estercos, sendo estes

o abono principal de moitas explota-cións, que ben xestionados e utilizados,incluso poderían facelas "autosuficien-tes" (Raison et al., 2006).

CARACTERÍSTICAS DO XURRO EVANTAXES AMBIENTAIS DO SEUUSO COMO FERTILIZANTE

O xurro producido directamente porunha vaca de leite (feces e urina), é deaproximadamente 18 t/ano (49 kg/día),cun contido medio en materia seca do12% (Castro,2002), tendo unha consis-tencia semisólida. A adición de augas delimpeza (agás as augas de limpeza dasala de muxir, limpeza de circuítos etanque de leite, que deben ir a unhafosa distinta e a un filtro verde) e plu-viais reduce o contido de materia seca epermite manexalo como líquido. Esta

dilución é beneficiosa para aproveitarmellor o nitróxeno pola diminución dasperdas de amoníaco, mentres que a adi-ción de materias de camas, como porexemplo serraduras, palla, etc. para ogando aumenta o contido de materiaseca, e as perdas amoniacais. Cando sesupera o 20% de materia seca considé-rase esterco, sendo o toxo o materialfundamental utilizado na agriculturatradicional galega.

O xurro é un abono producido polafermentación anaeróbica das feces eurina de vacún ou porcino misturadas conaugas de limpeza e augas de choiva nasfosas de almacenamento, e contén todosos macro e micronutrientes necesariospara o desenvolvemento dos cultivos.

Segundo iremos vendo, a utilizaciónde abonos orgánicos reciclados dentro

38 cerna

O USO DOS XURROS MITIGA O IMPACTOAMBIENTAL NO AGRO GALEGO Juan Castro Insua* (texto e fotos)

OO aauuttoorr ssoossttéénn qquuee aa aaccttiivviiddaaddee aaggrrooggaannddeeiirraa aaccttuuaall nnaa GGaalliizzaa pprreesseennttaa uunn iimmppaaccttoo aammbbiieennttaall mmeennoorr qquuee oo ddoouuttrraassaaggrriiccuullttuurraass ddee rreeffeerreenncciiaa ggrraazzaass aaoo mmaanntteemmeennttoo ddaa iinntteeggrraacciióónn ddaa aaccttiivviiddaaddee aaggrrííccoollaa ee ggaannddeeiirraa ppoollaa vvííaa ddoo uussoo ddoossxxuurrrrooss ccoommoo ffeerrttiilliizzaannttee.. AAssíí mmeessmmoo,, aavvooggaa ppoolloo mmaanntteemmeennttoo ee mmeelllloorraa ddeessttee mmooddeelloo,, pprroommoovveennddoo aa vvaalloorriizzaacciióónn ddooxxuurrrroo ccoommoo uunn iimmppoorrttaannttee rreeccuurrssoo eeccoonnóómmiiccoo ee aammbbiieennttaall ee eevviittaannddoo qquuee ppaassee aa sseerr ccoonnssiiddeerraaddoo ccoommoo uunn rreessiidduuoo..

Ensaios de abonado con xurros no Centro de Investigacións Agarias de Mabegondo.

da propia explotación, en vez de fertili-zantes de síntese industrial, presentavantaxes medioambientais como:

• A redución do consumo de enerxíafósil na fabricación de abonos desíntese.

• A redución das emisións de gases deefecto invernadoiro (indirectas polafabricación de abonos, e directaspolas emisións de N2O derivadas doaporte de nitróxeno mineral ao solo).

• A redución da lixiviación de nitratos.

• A redución da produción de residuostóxicos industriais orixinados nafabricación de abonos.

• Aumento da materia orgánica dosolo e da súa fertilidade.

AFORRO ENERXÉTICO A maioría dos fertilizantes nitroxe-

nados de síntese química dispoñíbeis nomercado derivan da aplicación do pro-ceso Haber-Bosch. Neste proceso, onitróxeno atmosférico é fixado indus-trialmente do aire e combinado cohidróxeno para producir amoníaco, uti-lizando altas temperaturas, alta presióne osmio e uranio como catalizadores,sendo o gas natural, a principal fonte deenerxía. Dos consumos enerxéticosempregados na agricultura, o querequire a maior cantidade de enerxíafósil é a fabricación de abonos sintéti-cos, empregándose aproximadamente76,3, 8,6 e 6,4 MJ por kg fabricado denitróxeno, fósforo e potasio, respectiva-mente (Pimentel, 1980). Por exemplo, nocultivo do millo, os fertilizantes supoñenaproximadamente o 50% do gasto ener-xético (Figura1).

Estímase que a enerxía que anual-mente se pode aforrar en Galizamediante a reciclaxe do nitróxeno, fós-foro e potasio, contidos no xurro devacún e porcino como abono, é de 158Ktep (1 Ktep = 1000 toneladas equiva-lentes de petróleo = 11619 Mwh), maiorpor exemplo que a suministrada polaantiga central nuclear de Zorita, ouequivalente á metade do consumo anualeléctrico doméstico Galego (Castro,2002; INEGA, 2005).

AFORRO DE EMISIÓNS DE GASES DEEFECTO INVERNADOIRO

A "Estratexia Española de CambioClimático e Enerxía Limpa para o hori-zonte 2007-2012-2020" aprobada polo"Consejo Nacional del Clima de 25 deoctubre de 2007", establece unha serie demedidas co obxecto de cumprir os com-

promisos adquiridospolo Estado coasinatura do proto-colo de Quioto.Entre elas, e enrelación co temaque nos ocupa,podemos destacaras seguintes:

• Información epromoción parao cumprimentoeficaz das nor-mativas relati-vas á reducióndo uso de abo-nos minerais eprodutos fitosanitarios, así comopara a aplicación dos códigos deboas prácticas agrícolas.

• Medidas de apoio á racionalizaciónda xestión de estercos e á melloradas características dos alimentos dagandería intensiva.

• Presentación dun plan de reducióndo uso de fertilizantes nitroxenadospara minimizar as emisións do óxidonitroso.

A utilización eficiente do xurro dogando vacún e porcino como abono enGaliza suporía unha redución no consu-mo da enerxía fósil de 1.153.925 barrísde petróleo ao ano ( 1 tonelada de petró-leo = 7,3 barris), e, en consecuencia,unha redución de 610.929 t/ano de CO2

emitido á atmosfera. (Castro, 2002).

Ao mesmo tempo, tamén se poderí-an reducir as emisións directas debidas aemisións de óxido nitroso á atmosferaprocedentes dos solos abonados con fer-tilizantes nitroxenados. No solo, o N2Oprodúcese fundamentalmente por dousprocesos microbianos: a nitrificación, é

dicir, a oxidación de amonio (NH4) anitrato (NO3-), e a desnitrificación, é dicir,a redución de NO3-a formas gasosas deN, en última instancia, N2O e N2, sendo ataxa de produción de N2O principalmentedependente da dispoñibilidade de N nochan (Bouwman, 1996). O óxido nitrosoten un elevado efecto invernadoiro xaque un 1 kg de N2O equivale a 296 kg deCO2. A metodoloxía do IPCC (Good Prac-tice Guidance and Uncertainty Manage-ment in National Greenhouse Gas Inven-tories, 1996), estima un coeficiente deemisións para aplicacións de nitróxenoao solo de 1,25% de conversión a N2O,(independentemente de que o N aplicadosexa de orixen mineral ou orgánico). Poresta razón, o aproveitamento eficiente donitróxeno contido nos abonos orgánicosmediante unha adecuada valorizacióndos xurros, permitiría a redución da apli-cación dos abonos nitroxenados sintéti-cos, e polo tanto, diminuír as emisiónsdirectas de gases de efecto invernadoirodesde o solo en aproximadamente266.600 t ano-1 de CO2 (o 7,4 % dasemisións do sector agrario galego, Xunta,2006). Noutras palabras, reduciríase acontribución deste sector desde o 10,4%

cerna 39

consumo combustible15%

fabricaci�n fertilizantes50%

secado forraxe8%

outros15%

fabricaci�n reparaci�n e transporte de

maquinaria12%

Figura1: Deglose do consumo de enerxía fósil no cultivo do millo (Llove-ras,1999).

Paisaxe agrario no corazón dos Ancares (Nacemento do Río Ortigal)

actual ao 9,6 % de todas emisións pro-ducidas en Galiza..

MANTEMENTO DA MATERIAORGÁNICA DO SOLO

Outra vantaxe de reciclar o xurro naterra é o mantemento ou incremento damateria orgánica do solo, e polo tanto,de enerxía, para que a vida microbianado chan poida desenvolverse. A aplica-ción unicamente de fertilizantes quími-cos, como se fai en moitas zonas agríco-las do Estado e europeas onde nonexiste a integración da actividade gan-deira e a agrícola como en Galiza, pro-duce un progresivo empobrecemento docontido de materia orgánica do solo conconsecuencias graves de fertilidade,compactación, erosión etc. O contidomedio en materia orgánica dos nosossolos de cultivo é moi superior ao 2%,límite por baixo do cal a degradación dochan é inevitábel, e ademais esta mate-ria orgánica está ben humificada, o quese debe, en boa parte, a dotación dosabonos orgánicos e ao cultivo de prade-rías. A materia orgánica humificadaaumenta moi considerabelmente acapacidade de intercambio catiónico e,polo tanto, a reserva de nutrientes quepoden almacenar os solos galegos, quepola súa natureza, teñen una texturapredominantemente lixeira ou franco-areosa, e polo tanto unha baixa capaci-dade de almacenamento de nutrientes.A materia orgánica contida no xurroaumenta a estabilidade estrutural dosolo, diminuíndo así o perigo de erosión,e de compactación. Tamén aumenta aretención de auga e a temperatura dosolo, provocando ademais un aumentoxeral da porosidade, e da condutividadehidráulica, o que favorece a infiltracióne diminúe a escorrenta e o risco de ero-sión (Carballas, 1991).

Tamén convén destacar desde opunto de vista da fertilidade do solo, oaporte de microorganismos que levaconsigo a aplicación destes abonosorgánicos, o que vai axudar á minerali-zación e humificación da materia orgá-nica, xunto coa microbiótica autóctona,sendo o purín de vacún o abono queaporta unha poboación microbiana máisrica (Carballas, 1991).

REDUCIÓN DA LIXIVIACIÓN PORNITRATOS EN COMPARACIÓN AOSABONOS DE SÍNTESE

O nitróxeno total no xurro compon-se de nitróxeno amoniacal e de nitróxe-no orgánico. O nitróxeno orgánico está

fundamentalmente na parte sólida(feces), mentres que na urina se excretao nitróxeno en forma de urea que rapi-damente se transforma en nitróxenoamoniacal. A maior parte do nitróxenoamoniacal transfórmase en nitrato,sendo equivalente ao que se atopa nosfertilizantes minerais.

O compoñente orgánico debe mine-ralizarse por microorganismos do soloantes de que estea dispoñíbel para asplantas, liberando lentamente nitróxe-no. O nitróxeno contido no xurro está enforma orgánica nunha proporción deaproximadamente o 50% no de vacún, enun 30-40% no de porcino. Polo tantoa utilización de abonos orgánicos é maisrecomendábel que a dos abonos mine-rais para a prevención da contaminacióndas augas por nitratos, xa que estes sonmáis solúbeis e lixívianse cara a capafreática en maior medida que os xurros.

Nos ensaios de comparación deabonados de praderías con xurros enitróxeno mineral no Centro de Investi-gacións Agrarias de Mabegondo, con-clúese que as perdas por lixiviación denitratos en parcelas abonadas conxurros son inferiores aproximadamentenun 50% ás perdas en parcelas abona-das con nitróxeno mineral (nitrato amó-nico) para unha dose igual de nitróxenoaplicada en ambos os dous casos (Báeze Castro, 2007).

REDUCIÓN DOS RESIDUOS PERIGO-SOS DERIVADOS DA FABRICACIÓNDE ABONOS

O Súper Fosfato Simple (SSP) elabó-rase a partir da rocha fosfórica moídafinamente e sometida a unha reaccióncon ácido sulfúrico. Para facer 1kg defertilizante fosfórico, a industria crea 5kg de residuos de xeso radioactivo. Afonte da radioactividade do xeso é apresenza de uranio na rocha fosfórica.Dependendo da situación xeográfica dasminas onde se extrae a rocha fosfórica,esta pode conter desde por exemplo 12mg de U por kg en Gafsa (Túnez) ata 390mg de U por kg en Minjingu (Tanzania)(Van Kauwenbergh, 1997).

Aínda que o uranio e os seus produ-tos de desintegración se atopan deforma natural na rocha fosfórica mine-ral, a súa concentración nos residuos dexeso industriais, logo da extracción conácido sulfúrico do fosfato solúbel, sonata 60 veces superiores.

En corenta anos, Fertiberia, empresapertencente ao Grupo Villar Mir, deixouna Ría de Huelva, preto de 120 millóns detoneladas de fosfoxeso radioactivo,transformando así 1.200 has de terreospantanosos nunha das balsas máis gran-des de residuos industriais do mundo,segundo Carlos Bravo, responsábel dacampaña de enerxía nuclear de Greenpe-ace. Esta organización ecoloxista pediu

40 cerna

Táboa 1:Valor fertilizante e de emenda do xurro producido anualmente en Galiza

Maquinaria para inxectar xurros en pradeiras (CIAM)

ao Parlamento Europeo que declare deforma urxente estas balsas de fosfoxesosde Huelva "instalación radioactiva".Segundo medicións efectuadas por estaorganización na zona, rexístranse niveisde radioactividade 27 veces superiores ádose máxima permitida pola lexislaciónvixente para todo un ano.

Nos lodos resultantes do procesa-mento da rocha fosfórica pódense ato-par ademais outros contaminantes tóxi-cos como flúor, arsénico, cadmio, cromo,chumbo, mercurio, e os diversos produ-tos de decaemento do uranio.

AVALIACIÓN ECONÓMICA DOVALOR FERTILIZANTE DOS XURROSPRODUCIDOS EN GALIZA

Na táboa 1 aparecen as estimaciónsde produción anual de nitróxeno, fósforo,potasio e materia orgánica do gandovacún e porcino en Galiza (Castro, 2002).

Tendo en conta unhas necesidadesmedias de abonado anual por hectáreade 250, 120 e 250 kg de N, P2O5 e K2O,respectivamente, e unhas necesidadesde encalado de 280 kg de CaO (500kg/ano de CO3Ca), o valor fertilizante doxurro cubriría as necesidades de abona-

do de 234.000, 368.000 e 411.000 ha decultivo en función das necesidades denitróxeno, fósforo ou potasio respecti-vamente, e permitiría emendar con cal-cio 179.000 ha. Na cifra anterior para onitróxeno xa se consideraron unhas per-das do 20%, ou unha eficiencia do 80%respecto ao N mineral.

A materia orgánica do xurro devacún e porcino equivalería á aportadaaproximadamente por 459.0000 tonela-das de esterco, o que representa unaporte de 32 toneladas de esterco porhectárea cada tres anos no total das

426446 ha de cultivo de Galiza (Anuariode Estatística Agraria, 2004).

O xurro producido anualmente enGaliza polo vacún de leite, carne e porci-no intensivo pódese valorar en diñeiro. Ocusto actual dos fertilizantes sintéticos éde 127 millóns de, unha cantidade simi-lar ao valor da produción de uva ou hor-talizas ou superior en 2,2 veces ao valordas cortas de madeira de eucalipto deGaliza, a prezos de produtor (Anuario deEstatística Agraria, 2004).

cerna 41

* Juan Castro Insua é Enxeñeiro Agrónomo

CONCLUSIÓNSÁ interdependencia entre agricultura e gandería, que aínda caracteriza á maioría das explo-tacións de leite e carne de vacún en Galiza, permite que a reciclaxe de nutrientes sexa o sis-tema de fertilización principal das explotacións, e que o xurro poda substituír aos fertili-zantes químicos sempre que se xestione adecuadamente como abono e non como residuo.O xurro é un abono orgánico, e non un residuo, e así está recoñecido legalmente nunha sen-tenza do ano 2006 do Tribunal Europeo de Xustiza de Luxemburgo, e só pode chegar a serun residuo se existe unha mala planificación agraria, unha mala ordenación do territorio ouun mal consello técnico. Seguindo o principio de prevención, deberá fomentarse a extensi-ficación e a produción gandeira ligada á terra. Deberase dar seguridade e protección xurí-dica á agricultura fronte a usos urbanos, forestais, etc., no escaso solo agrícola de Galiza,onde as terras cultivadas representan só o 15,4% da superficie total do territorio (Xunta,AEA, 2004), sendo estas un ben estratéxico para o desenvolvemento dunha agricultura e unmedio rural sostíbel.

UN DESCOÑECEMENTO ENDÉMICO

Morcegos, muricegos ou espertellosson algúns dos termos que se empreganen Galicia para nomear ás especies daOrde Chiroptera. Apenas unha presa denomes empregados de xeito indiscrimi-nado para as máis de 20 especies queconforman a nosa quiropterofauna. Istoxa nos dá unha idea do descoñecemen-to existente en todo o que se refire aosmorcegos. En boa medida, o saber popu-lar baséase nunha visión mitificada quealimenta a extendida e irracional adver-sión cara a estes animais.

Tampouco a nivel científico temosmoita información sobre os morcegosdo noso país. Nin sequera podemos res-postar dun xeito satisfactorio a pregun-tas básicas como, que especies compo-ñen a quiropterofauna galega? Ou,como se distribúen estas especies enGalicia?

Ao longo destas liñas imos tentar desintetizar a información dispoñíbelsobre os morcegos de Galicia e formularos retos do presente e do futuro encanto ao seu estudo científico e á súaconservación.

O QUE IMOS SABENDO

A Orde Chiroptera reúne máis de 900especies, o 20% dos mamíferos coñeci-dos en todo o planeta. A meirande parte

delas teñen unha distribución tropical esubtropical.

En Europa existen ao redor de 40especies de morcegos. Foron moitasmáis noutras épocas xeolóxicas nas queo continente gozaba dun clima máiscálido que o actual, segundo evidencia orexistro fósil. Pero o enfriamento paula-tino das nosas latitudes e a marcadaestacionalidade que se impuxo ao longodo Cuaternario só permitíu a presenzadas especies capaces de sobrevivir a lon-gos e fríos invernos. Así se desenvolveua capacidade para hibernar na maioríadas especies das nosas latitudes, e a demigrar, nas menos.

Pola súa situación xeográfica, diver-sidade bioxeográfica e papel como refu-xio durante as glaciacións cuaternarias,a Península Ibérica é unha das rexiónseuropeas con maior diversidade de mor-cegos. Xa Ángel Cabrera describira 21especies de morcegos na súa "FaunaIbérica" de 1914, e hoxe sabemos dapresenza de, cando menos, 32.

Dúas obras abordaron nos últimos20 anos a recopilación de datos sobre os

OS MORCEGOS DE GALICIASITUACIÓN E RETOS DE CONSERVACIÓN Por Roberto X. Hermida*

Morcego montañeiroColonia de morcego grande de ferradura

"Os atlas de mamíferos de Espa-ña, do Ministerio de Medio

Ambiente en 2002 e 2008 supo-ñen un paso atrás no coñece-

mento da distribución dos morce-gos de Galicia."

morcegos galegos: o "Inventario dosmorcegos de Galicia" publicado en 1988e o Atlas de Vertebrados de Galicia de1995. Nestas obras cítanse 16 especiespara o noso país, aínda que a metodolo-xía empregada condiciona un fortesesgo que tende a representar comocomúns as especies máis doadas deidentificar e atopar nos refuxios, e como"escasas" e de "distribución irregular",boa parte do resto.

En Ourense, o traballo publicado porSerafín Gónzalez e colaboradores en1991 pode considerarse o primeiro tra-ballo "moderno" sobre a faunística dosmorcegos de Galicia. Aínda que o con-cepto "moderno", no que se refire aoestudo dos morcegos, evolucionou rápi-damente nos últimos anos.

Os atlas de mamíferos de España doMinisterio de Medio Ambiente dos 2002e 2008, non só non aportan máis infor-mación, senón que supoñen un pasoatrás no coñecemento da distribucióndos morcegos de Galicia.

Hoxe en día, o programa Morcegosde Galicia que a asociación Drosera véndesenvolvendo desde 2006 representa omaior esforzo en prol do estudo científi-co e a conservación das poboaciónsgalegas de morcegos. Ao amparo desteprograma estamos a realizar un Atlas deMorcegos de Galicia en formato dixital,cuxos resultados preliminares xa se

poden consultar na páxina webwww.morcegosdegalicia.org.

As publicacións derivadas deste tra-ballo poñen de manifesto varios puntosinteresantes:

1. Que algunhas especies consideradasata o de agora escasas en Galiciason en realidade frecuentes e estánben distribuídas pola maior parte danosa xeografía (como Myotis dau-bentonii ou Eptesicus serotinus, porexemplo).

2. Que a conservación dos morcegosgalegos depende en boa medida daadecuada conservación dos seusrefuxios e das ribeiras fluviais que amaior parte utilizan para desprazar-se e alimentarse.

3. Que é preciso facer un esforzo espe-cífico para coñecer a distribución, abioloxía e o estado de conservacióndas poboacións das especies máisdiscretas, como son os morcegosforestais.

O GRAN RETO DE CONSERVACIÓNO outro gran reto é, desde logo, a con-

servación das poboacións galegas de mor-cegos. A adecuada protección dos refuxiosdebe ser o primeiro paso neste eido. Espe-cialmente no que se refire aos refuxios dasespecies máis gregarias e ligadas a bioto-pos máis escasos e/ou ameazados comoson as cavernícolas e forestais. Taménrequiren de especial atención os morcegosantropófilos, que en Galicia inclúen espe-cies prioritarias a nivel europeo como sonos morcegos de ferradura. A gran maioríadas colonias de cría destas especies instá-lanse en construcións humanas, especial-mente no caso de R. hipposideros. A con-servación destas colonias pasainevitabelmente pola sensibilización dospropietarios dos inmobles e a realizacióndun inventario e un seguimento dos prin-cipais refuxios. Tan importante é a adecua-da xestión dos hábitats dos que dependenas diferentes especies, e dos elementos dapaisaxe que utilizan para desprazarse entreos refuxios e as zonas de alimentación,factores que están a cobrar cada día máisimportancia nos planos de conservacióndas poboacións de morcegos.

Debemos valorar, igualmente, aque-les lugares nos que os morcegos desen-volven comportamentos que aínda esta-mos lonxe de comprender, pero queprobabelmente teñen unha importanciafundamental na súa bioloxía. É o casodos "swarming sites" ou sitios de reu-

nión, utilizados principalmente polasespecies do xénero Myotis no final doverán, e no que se chegan a xuntar cen-tos de individuos durante a noite.

44 cerna

Estes son algúns dos aspectos queterá que abordar o Plano de Conserva-ción dos Morcegos Cavernícolas deGalicia no que está a traballar a Conse-llaría de Medio Ambiente, que afecta atres especies de morcegos de ferradura(R. ferrumequinum, R. hipposideros e R.euryale) e ao morcego de cova (Miniop-terus schreibersii).

MÁIS SOBRE OS MORCEGOS GALE-GOS

O programa Morcegos de Galiciaconta cunha web (www.morcegosdega-licia.org) na que se pode atopar infor-mación sobre a distribución dos morce-gos galegos e a súa bioloxía,bibliografía e enlaces a outras páxinasweb de interese. Ofrece tamén unnúmero de teléfono, o 608 541 748, eunha dirección de correo electrónico(info@morcegosdegalicia.org) a dispo-sición de calquera persoa que preciseasesoramento sobre morcegos, ben por-que ten morcegos na súa casa, igrexaou calquera outro inmmoble, ben porestar interesada nestes fascinantes ani-mais.

Desde Drosera estamos a traballarnun proxecto de conservación de colo-nias de morcegos, financiado pola Fun-dació Territori i Paisatge, utilizandoferramentas de custodia do territorio. Édicir, chegando a acordos cos propieta-rios de inmobles e/ou terreos que alber-gan colonias de morcegos para garantira súa conservación. Se tes morcegos natúa casa ou sabes da existencia dalgun-ha colonia de morcegos ¡chámanos!

"A conservación dos morcegosgalegos depende en boa medi-da da adecuada conservacióndos seus refuxios e das ribeiras

fluviais."

"Os sitios de reunión chegan axuntar centos de individuosdurante a noite de finais do

verán. Son comportamentos queaínda estamos lonxe de com-

prender."

R. Ferrumequinum

Biologos de Drosera tomando datos dun morcego

cerna 45

AGRADECEMENTOSNon queremos deixar pasar a oca-

sión de agradecer á Consellaría deMedio Ambiente o finanzamento departe dos traballos de campo para oatlas e á Fundació Territoti i Paisatge e aconfianza depositada en Drosera para arealización do proxecto de conservaciónde refuxios.

"Programa Morcegos de Gali-

cia que a asociación Drosera:

busca chegar a acordos cos

propietarios de inmobles ou

terreos que albergan colonias

de morcegos para garantir a

súa conservación. Se tes morce-

gos na túa casa, igrexa, etc.

¡CHÁMANOS!

Contactos: 608 541 748,

info@morcegosdegalicia.org

www.morcegosdegalicia.org."

Desentrañar a diversidade críptica éun dos principais retos no estudo da fau-nística de morcegos en Galicia. A simili-tude morfolóxica entre algunhas espe-cies oculta en realidade unha diversidadeque só co apoio das técnicas molecularesestamos comezando a comprender. Ondetiñamos unha única especie falamosagora dun "complexo específico" forma-do por varias especies con requerimentosecolóxicos e comportamentos diferentes.

Nos últimos 15 anos, o estudo dadiversidade críptica permitíu constatar apresenza de 6 novas especies na Penín-sula Ibérica: Myotis alcathoe, Myotisescalerae, Pipistrellus pygmaeus, Eptesi-cus isabellinus, Plecotus macrobullaris eunha especie do "complexo M. nattereri"aínda pendente de descrición.

Dentre elas, Pipistrellus pygmaeus eMyotis escalerae foron citadas por pri-meira vez en Galicia en 2007. P. pygma-eus amósase como unha especie ligada aambientes forestais de ribeira en boaparte da súa área de distribución, etamén en Galicia, onde ata o de agora, asmaiores poboacións foron atopadas nosbosques aluviais do alto Miño.

En canto a Myotis escalerae, é unendemismo ibérico recentemente descri-to, pertencente ao complexo específicode Myotis nattereri. Ocupa boa parte daPenínsula e foi citado no sur de Galicia.Outra linaxe ibérica deste complexoespecífico parece restrinxida ás zonasmontañosas septentrionais, e aínda queas diferenzas xenéticas suxiren que esta-mos ante unha especie nova, atópaseaínda pendente de descrición. Pola con-tra, sabemos que o verdadeiro M. natte-reri non está presente na Península Ibé-rica, o que obrigará a revisar os poucosdatos cos que contabamos atribuídos aesta especie.

Tamén as poboacións galegas de M.mystacinus e M. daubentonii precisandunha revisión taxonómica. No caso deM. mystacinus, conta cunha especiecríptica, M. alcathoe, presente tamén naPenínsula Ibérica. M. daubentonii, polasúa parte, recolle dúas subespecies enGalicia, M. d. daubentonii e M. d. natha-linae. Pero o estatus taxonómico destassubespecies non está claro e quizaisesteamos de novo ante un caso de diver-sidade críptica.

UN RETO PARA OS EXPERTOS

* Grupo Galego de Ecoloxía e Conservación deQuirópteros DROSERAinfo@morcegosdegalicia.org

A algaria é un mamífero da familiados Vivérridos. Habita no fondo das fra-gas e das matogueiras (unha furatoxos!)onde se move silandeira polas noitespara realizar as súas actividades vitaismáis importantes.

Recoñece ben á algaria quen teña unmínimo de interese pola nosa fauna.Non por tela observado evolucionar noseu medio, que é moi difícil, senón por-que, con ver algunha vez a súa imaxe,aínda que fora ex situ, xa non a esque-ce, ao ter un atractivo particular einconfundíbel.

A algaria imita a un gato, tanto naforma como no tamaño, pero ten pecu-liaridades que a distinguen dos nososdomesticados felinos: unha, a cola que élonga, moi longa, tanto como todo o seucorpo e cabeza incluída, e que, ademaisde servirlle como equilibradora nos seusmovementos, está adornada por aneisnegros regularmente distribuídos quefan do rabo un órgano rechamante efermoso. Outra diferenza cos nososfamiliares gatos é que as orellas sobre-saen da súa cabeza, que, xunto a unfociño aguzado e grandes ollos, fanlleunha figura singular e agraciada.

A algaria é considerada especieautóctona, aínda que a súa orixe

parece estar en África, onde aparecenrestos paleontolóxicos de data posteriorá súa separación, polo mar, de Europa.Deducen, pois, que foi traída poloshumanos probabelmente domesticadapara que fixese de matarratas e mata-rratos; porque iso é o que come: micro-mamíferos; e tamén algún coello, insec-tos, réptiles, anfibios, e de sobremesa,algo de froita. Non fai ascos ás galiñas...,todo hai que dicilo.

Como xa dixen, é noctámbula egusta de andar empolicada polas árbo-res con movementos elegantes, elásti-cos, áxiles e precisos como gran cazado-ra que é. Ademais é fuxidía, reservada,moi discreta. Por iso é difícil gozar dasúa presenza no medio natural, a pesarde non ter moitos inimigos naturais e deser relativamente abondosa. Pero ondesi é doado atopala é sobre o asfalto dasestradas, inmóbil.

Eu mesmo, como viaxante que son,teño rexistrado nas miñas notas, e nonson exhaustivas, 5 algarias mortas notreito de 45 km entre Carballo e San-tiago, concretamente desde o outonodo ano 1997 á primavera do 1998,cifra que habería que extrapolar aoscentos de quilómetros de estradas quecruzan o país. O macabro censo dealgarias atropeladas é doado de levar,

xa que o rabo, tancaracterístico, quedaben visíbel cando oscoches deixan un cerellode vísceras e pel esma-gados no asfalto.

Neste momento caseque con toda seguridadeson os vehículos os ver-

dugos máis activos desta espe-cie que non repara en cercados de

malla, xa que tamén as teño vistoesbandalladas nas autoestradas, recen-temente, na que vai de Santiago a Lalín.

Os mortais accidentes xunto coadestrución do hábitat, probabelmente,sexan os problemas maiores da algaria,que se ve expulsada das tranquilaszonas que precisa para habitar. Nestesenso, vén ao caso comentar que a teñovisto espantada un día de defuntoscando a xente acudía en masa a uncamposanto no acosado Morrazo, qui-zais porque tivera o seu agocho na pazdo cemiterio rural. Ou coma o rastrodoutra que caeu, por non mirar antesde cruzar, na entrada do expansivo Ber-tamiráns, que é lugar onde o medionatural vai cedendo a favor do estérilcimento.

Non obstante, un cazador do Inciocomentábame que, na actualidade, coaabundancia de mato, os animais, comoa algaria prosperaban. Ademais supoñoque nestes momentos as baixas por tirode escopeta diminuirían, porque hoxexa non se leva (estética horrorosa, porcharramangueira e un tanto primitiva)o de colocar na antena dos vehículos, amodo de bandeirola, as colas de rapo-sos e algarias.

46 cerna

LORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZAFAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNRA DE GALIZAFAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORLIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DFAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GA

Algaria (Genetta genetta)Fonte: Guía de mamíferos de Galicia (Edicións Baía).

OUTROS NOMES DA ALGARIA:

En galego: fuíña, rabisaco, mataraña,furatoxos, xenetaEn portugués: "jineta" En español: "gineta"

+INFO: Guía dos mamíferos de Galicia.Juan Ignacio Díaz d'a Silva. Yosy Carte-lle. Baía edicións.

Calros Silvar ©

* X. L. Salvadores é colaborador habitual deRadio Cerna na sección "A nosa fauna".

A ALGARIA, X.L.Salvadores*

DISCRETA FURATOXOS DE LONGA CAUDA

O torbisco ou trobisco, tamén secoñece chorobisco, churbisco, trebiscoou matapulgas. Tamén se lle pode cha-mar polo seu nome científico "Daphnegnidium" que vén a referirse á ninfagrega do mesmo nome e a Gnidus, cida-de da Illa de Creta.

O torbisco ten porte de arbusto epode superar facilmente o metro dealtura. As súas follas son tres veces máislongas que anchas e, ao tratarse dunhaplanta perenne, pódense ver todo o ano,tal que pequenas espadas, sempre ver-des. As súas follas distribúense ao longodo talo, pero concéntranse na partesuperior da planta.

Aflora de maio a xuño e as súa flo-res son brancas, pequerrechas e forma-das por catro sépalos soldados na base.Destas floriñas sairá un froito que, aocomezo, será verde e tornará en verme-llo. Ao igual que o resto da planta, ofroito é moi tóxico.

O poder velenoso do torbisco é debi-do a dúas substancias que contén: amezerina e a daphnetina. Esta cualidadeda planta non é para tomar á lixeira. Ainxestión dos froitos pode ser mortaltanto para nenos ou nenas como parapersoas febles.

Moito saben deste efecto os pesca-dores que teñen empregado as raíces ouas follas trituradas como método depesca. Ao botalas nas pozas dos ríos, astroitas e demais peixes non podíanresistir o poder da vexetal droga. Estadiscutíbel práctica poñía en perigo avida do río e mesmo ás persoas, quedebían agardar certo tempo para comero peixe afectado pola toxicidade do tor-bisco.

Mais o seu uso non se limita a esteaproveitamento. Con tiras da cortizapódese facer unha cordaxe, trenzándo-as, xa que son moi flexíbeis e fortes. Ecoas follas elabórase un ungüento quetingue o pelo de negro e elimina acaspa. Tamén ten natureza insecticida,resulta moi eficaz contra os piollos, for-migas e chinches. De aquí debe vir onome común de "matapulgas".

Ten asemade poder cicatrizante epor iso se usaba para as feridas ou paracurar os buratos dos pendentes, nos

que antigamente se poñía un anaquiñode pao para que non pechase. Na men-ciña popular, a cortiza e os froitosempregábanse como purgantes, perodeixáronse de usar pola súa alta toxici-dade.

E non só as persoas nos servimosdesta planta. Crese que algúns animaiscoma o raposo inxiren follas de torbiscopara vomitar todo o que non podendixerir.

O saber popular é coñecedor da toxi-cidade e perigosidade do torbisco. Probadisto atopámola nesta cantiga popular:

Chamáchesme torbisqueira,herba que o gando non come;

máis vale ser torbisqueiraque muller dun ruín home.

cerna 47

* María Xosé Castro é colaboradora de RadioCerna na sección "A nosa flora".

FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZAFAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAULORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNDE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA EFLGALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA EFLORZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA E FLORA DE GALIZA FAUNA EE FLORA D

María Xosé Castro* O TORBISCO

Ram

sés

Pére

z

IMPACTOS

Á tradicional extracción de area parausos industriais (áridos de construción)e domésticos, engádense desde hai unsanos unha crecente presión antrópicaderivada dun turismo desordenado. Acirculación de vehículos a motor e aexcesiva urbanización e humanizacióndo contorno están a producir unha rápi-da perda dos valores ambientais desteterritorio.

O deslinde do Dominio Público Marí-timo-terrestre realizado a finais dosanos 90, veu a incluir case toda a super-ficie dunar, maioritariamente dunas ter-ciarias, dentro da protección establecidana Lei 22/1988 de Costas. Porén, estaprotección legal non levou aparelladaunha mellora nas condicións de conser-vación deste espazo.

Ata hoxe, todas as medidas directasou indirectas tendentes a protexer aintegridade deste sensíbel ecosistemanon conqueriron frear a súa degrada-ción acelerada: nos últimos 5 anos, asdunas da Corna veñen sendo obxecto deroturación e apertura de pistas, creación

de aparcadoiros, colocación de instala-cións comerciais, liñas eléctricas e lugarde paso e circuito para vehículos todo-terreo. Estas actividades, repetidamentedenunciadas por ADEGA, prodúcensecon maior incidencia durante os mesesde verán, mais agora xa se están aextender ao resto do ano, impedindo anatural recuperación da zona durante oinverno.

HÁBITATS E BIODIVERSIDADE

ADEGA coida que se deben tomar asmedidas oportunas para garantir a con-servación deste contorno de valiososhábitats, como recolle a Directiva92/43/CE (Directiva de Hábitats) a res-peito das zonas dunares. Neste contornoestán presentes os hábitats de intereseeuropeo: código *2130 (dunas costeiras

fixas con vexetación herbácea -dunasgrises-, prioritario); código 2230 (dunascon céspedes de Malcomietalia); código2120 (dunas móbeis de litoral conAmnophila arenaria -dunas brancas-);código 2110 (dunas móbeis embriona-rias); código 2260 (Dunas con vexeta-ción esclérófila de Cisto-Lavanduleta-lia); código 4040 (Breixeiras secasatlánticas costeiras de Erica vagans);código 1210 (vexetación anual sobrerefugallos mariños); código 1230 (Acan-tilados con vexetación das costas atlán-ticas). É unha obriga das administra-cións públicas preservar estes contornosda destrución ou do deterioro irreversí-bel, artellando as medidas precisas paragarantir a conservación da súa xeomor-foloxía orixinal e biocenose.

PROPOSTA DE ACTUACIÓN

Comprende todo un conxunto deactuacións "brandas" en contraposiciónás "rexeneracións ambientais" ao uso,caracterizadas por un excesivo interven-cionismo e humanización do contorno.Son exemplos de intervencións desafor-tunadas en áreas próximas ao paseo e

miradoiro na punta de Cabío (Pobra doCaramiñal) ou a controvertida pasarelana grande duna móbil de Corrubedorecentemente retirada.

A filosofía do proxecto é permitir arecuperación natural deste espazo eli-minando determinados impactos eminimizando os factores de distorsiónderivados da presión antrópica. Destexeito, a propia dinámica do sistema per-mitirá unha recuperación cuxos efectospoden ser visíbeis incluso a curto prazo.

As principais intervencións sobre ocontorno son as seguintes:

a) Intervencións administrativas

Proxecto de ordenación do tráfico erexeneración ambiental do contornoa cargo da Demarcación de Costasdo Estado en Galiza dentro do DPMT.Precisa da colaboración dos conce-llos de Riveira e da Pobra do Carami-ñal para o control dos accesos roda-dos, aparcadoiros, instalaciónsturísticas, etc., e para que os laboresde limpeza se realicen co mínimoimpacto na fauna da praia.

48 cerna

O PROXECTO CORNAPROPOSTA EDUCATIVA E DE CONSERVACIÓN DE DUNAS Fins Eirexas*

A praia da Corna, nos límites dos concellos de A Pobra do Caramiñal e Ribeira,alberga un dos campos dunares máis importantes e ata hai pouco mellor conser-vados do Norte da ría de Arousa. Non entanto, historicamente, este espazo vensufrindo repetidos impactos que poñen en perigo o seu equilibrio ecolóxico e com-prometen a súa conservación. Neste contorno, ADEGA está a desenvolver un pro-xecto de restauración e conservación que inclúe diversas actuacións brandas, a rea-lizar maioritariamente por voluntariado ambiental, así como outras que sonreconmendacións para as Administracións implicadas.

"O Carpobrotus, planta de orixesudafricana, foi introducida comoespecie ornamental e estase aextender por amplas zonas cos-teiras, desprazando á vexetación

autóctona!"

Mig

uel C

onde

cerna 49

b) Caracterización ambiental e pro-xecto de actuación

Completouse a catalogación e des-crición das características xeobioló-xicas da área de estudo co obxectivode ter un coñecemento actualizadoda súa situación, identificando osimpactos e fixando as áreas priorita-rias de actuación. Como resultado,propuxéronse actuacións concretassecuenciadas temporalmente.

c) Renaturalización da morfoloxía dunar

Nas zonas recheadas e vertedoirosprocederase á retirada dos materiaisalleos (entullo, áridos, etc.). Naszonas afirmadas, pode ser precisofresar ou remover mecanicamente osustrato, complementado se forapreciso coa plantación de sementesdas especies da flora dunar orixinal.Nas zonas obxecto de extracción dearea pode ser preciso realizar apor-tes de materiais de simlares caracte-rísticas, preferentemente proceden-tes do propio sistema (zonas deacumulación artificial).

d) Restitución da coberta vexetalautóctona

Na zona dunar alterada a rexenera-ción da coberta vexetal pode levarsea cabo en poucos meses de xeitonatural, aínda que podería ser precisorealizar sementeiras selectivas

naquelas zonas máis desnaturaliza-das. A rexeneración da orla arbustivanon se pode realizar a curto prazo,polo que se fai necesario a repoboa-ción mediante estacado, plantaciónou sementeira segundo a especie.

A proposta contempla tamén areintrodución dalgunhas especiescaracterísticas do litoral galegohoxe desaparecidas ou a piques dedesaparecer da zona como a cara-miña (Corema album), ou a recupe-ración doutras como a Omphalloi-des litorallis.

e) Erradicación das especies invasoras

Deben eliminarse tamén aquelasplantas invasoras coma as pitas(Agave americana), a herba da pampa(Cortaderia sp.), algunhas canas

(Arundo donax) e piñeiros (Pinuspinaster) que colonizan as dunas, conespecial atención á herba do coitelo(Carpobrotus sp.) Xa actuamos sobreunha mata de Carpobrotus situadapreto do rego de Esteirón. Esta plan-ta, de orixe sudafricana, foi introduci-da como especie ornamental e estasea extender por amplas zonas costei-ras, desprazando á vexetación autóc-tona. Os Carpobrotus da Corna pro-veñen quizais das matas existentesna veciña praia.

f) Adecuación dunha charca temporale melloras de microhábitats

Coa finalidade de mellorar a capaci-dade de acollida dos anfibios pre-sentes (Bufo calamita, Lacerta sch-reiberi e Hyla arborea), proponse aactuación nunha pequena zona desomero encharcamento temporalcon algúns salgueiros.

g) Recuperación da píllara papuda(Charadrius alexandrinus)

A píllara papuda é unha especie pro-texida e en regresión na penínsulaibérica. Esta pequena ave aniñadirectamente sobre a area e os seusovos poden ser esmagados sen que-rer polos visitantes ou comestos porcans, gaivotas, corvos... O período decría vai desde abril a xullo, e no2007, unha limpeza mecánica dapraia estragou as dúas niñadas quehabía. A principios da época de críade 2008 aniñou unha parella da queviñamos facendo seguemento.Cando acudimos a sinalizar a praiana primeira actividade de volunta-riado (8 de maio de 2008) observa-mos que os ovos non estaban, poloque supoñemos que ou ben lograronos pitos (son nidífugos e marchan doniño ás poucas horas) ou ben foronestragados polos cans ou outros ani-mais oportunistas. A principios dexuño comprobamos a existencia dedúas parellas criando, unha xa contres pitiños. Os usuarios/as da praiapoden colaborar na conservacióndesta ave a través dunhas doadasrecomendacións, que fican explicita-das nos cartaces colocados.

h) Sinalización e información ambien-tal do contorno

Mediante a colocación de cartaces,paneis informativos e reparto dedípticos os usuarios/as poderáncoñecer as características ambien-tais do contorno e as intervencións

que se están a realizar. Informaráse-lles tamén dos usos e actividadescompatíbeis e incompatíbeis coaconservación do medio e dos lugaresmáis axeitados para realizalas.

i) Actividades de educación ambiental

Pretenden concienciar á cidadaníada importancia de conservar asáreas dunares. Estarán dirixidastando á poboación residente e aoscolexios da comarca como aos visi-tantes ocasionais. Constarán deroteiros autoguiados, unha guía dasaves comúns da Corna, charlas,obradoiros, concursos, viveiros deespecies da flora dunar, e volunta-riado (vixiantes das dunas...).

"O período de cría vai desde abrila xullo, e no 2007, unha limpezamecánica da praia estragou as

dúas niñadas que había"

* Fins Eirexas é o secretario executivo deADEGA

Impactos sobre praias e dunas

Voluntariado traballando na sinalización

Fins

Eire

xas

Fins

Eire

xas

Ram

sés

Pére

z

cerna 51

CRÓNICA DO I ENCONTRO SOLAR

ENCHUFÁMONOS AO SOL?Por María Xosé Castro e Ramsés Pérez*

O pasado mes de maio, Adega en colaboración con diversas entidades organizou o primeiro encontro solar galego, unha iniciativa quehai tempo se vén desenvolvendo noutras partes do Estado e de Europa.

* María Xosé Castro e Ramsés Pérez son educa-dores ambientais de ADEGA

O sol é o principal responsábel da vida noplaneta, regula o ciclo da auga e contribúe ásúa depuración, orixina os ventos polas dife-rencias de presión, produce a fotosíntese… édicir, é a orixe de case todas as fontes deenerxía: hidraúlica, eólica, biomasa, carbón,etc. Durante un ano o sol envía á terra catromil veces a enerxía que consumimos, porén,o seu uso aínda está moi pouco extendido.Chegou a hora de enchufarse ao sol.

O I Encontro Solar pretende ser un espa-zo de participación que divulgue entre dife-rentes ámbitos da cidadanía a aplicación daenerxía solar na vida cotiá e fomente o seuuso. Na mostra, ao longo de todo o día, rea-lizáronse diversas actividades que pretendencrear unha nova cultura enerxética que inci-da na redución e na eficiencia do consumo.Unha mudanza de comportamentos precisa,encamiñada a mitigar o cambio climático.

Nesta primeira edición, ADEGA en cola-boración con diversas entidades (INEGA,Concellaría de Medio Ambiente de Santiagode Compostela, Enxeñeiros sen Fronteiras,Alvarella e o Parlamento de Galiza) preten-deu divulgar as bondades do sol como ener-xía limpa, gratuíta e inesgotábel que leva xaenchufada uns cinco mil millóns de anos.

I ENCONTRO SOLARO pasado 3 de xuño tivo lugar na Praza

da Quintana de Compostela o I EncontroSolar. A pesares de que as nubes tiveron pro-tagonismo nas primeiras horas do día, istonon impediu que o sol se decidirá finalmen-

te a aparecer e se puidera celebrar unha xor-nada festiva na que a protagonista indiscu-tíbel foi a estrela nai.

A divulgación das aplicacións da enerxíasolar en diferentes ámbitos cotiáns enmár-case no programa Fogares Verdes, que pre-tende crear unha nova cultura enerxéticaque inflúa na redución e na eficiencia doconsumo. Facer unha aposta polo sol comooutra fonte de enerxía renovábel máis, quecontribúa a diversificar as enerxías emprega-das, é un dos seus obxectivos.

As actividades desenvolvéronse ao longode todo o día. Apenas unhas horas despoisdo amencer, achegáronse alumnos dos CEIPsRamón Cabanillas e da Colexiata do Sar e doIES do Sar para participar en diferentes acti-vidades segundo as diferentes idades, fabri-cación de fornos solares a partir de caixas decartón, pintar soles con cores de dedosnunha faixa de tea ou ben realizar un rotei-ro solar pola zona vella de Compostela noque se mostraron as implicacións da enerxíasolar na cidade e no noso contorno comoprincipal responsábel da vida no planeta.

Durante toda a xornada, especialmenteao mediodía -cando o sol andaba máis alto-, cociñóuse en fornos e cociñas solares dife-rentes e saborosos pratos: mazás asadas,guiso de tenreira ecolóxica, verduras varia-das, cacao… Así mesmo houbo unha exposi-ción permanente de aparellos solares talescomo cargadores de PDAs, móbiles, calcula-doras solares, lanternas, brinquedos, quenta-dor de auga, tendal con roupa, etc.

Xa pola tarde, Martiño Nercellas, técnicodo Parlamento de Galiza, guiou unha visitapolo edificio oficial na que se mostraron asexperiencia en aproveitamentos enerxéticoscon placas fotovoltaicas e paneles termoso-lares. Poidemos coñecer de preto as obraspara o aproveitamento xeotérmico que seestán a desenvolver.

Como remate da xornada, mentres o sol-por se achegaba na cidade de pedra, tivolugar na Galería Sargadelos unha animadacharla-debate na que interviron Nicolás Váz-quez, técnico da Área de enerxías renovábeisdo INEGA; Elvira Cienfuegos, concelleira deMedio Ambiente de Compostela; MartiñoNercellas, técnico do Parlamento de Galiza eLoli Rodríguez de Alvarella.

A intención é que este encontro se repi-ta ano tras ano, mesmo que sexa dun xeitoitinerante por diferentes cidades de Galiza.

O astro solar danos luz, danos calor,danos a vida.

Cociñas e fornos solares

Obradoiro de fornos solares

Ram

sés

Pére

z

Ram

sés

Pére

z

Amigos da Terra é unha entidade senánimo de lucro que ten como obxectivoprincipal a protección do medioambiente, vinculada a "Amigos de laTierra" e "Friends of the Earth Interna-tional", das que forma parte activa.

Amigos da Terra é unha asociaciónque sempre destacou por ter unha acti-tude realista e construtiva, que apoiaaquelas iniciativas que van xurdindo eaxuda a mellorar o noso contorno desdea práctica e a acción. A nosa misión éfomentar o cambio local e global caraunha sociedade respectuosa co medioambiente, xusta e solidaria.

Nesta liña levamos traballando dezanos, a través de proxectos concretos ecampañas, nas que incorporamos douseixes principais de actuación: Activismoe Reivindicación, e Educación Ambien-tal.

Dende o seu nacemento, Amigos daTerra soubo valorar a transcendencia daEducación Ambiental, e da Interpreta-ción do Patrimonio como estratexiabásica e fundamental de comunicación,polo que, ademais de darlle esta visióndiferencial á súa forma de traballo,apostou firmemente por un proxectovangardista orientado á formacióndunha nova cultura ambiental que inci-da en preferencias de consumo epatróns de convivencia. Foi así como secreou o Centro de Educación AmbientalAs Corcerizas, como un proxecto educa-tivo no que o propio equipamento seconverte no recurso interpretativo fun-

damental para, ademais de dar informa-ción, revelar significados e proporcionarexperiencias directas e persoais. Isto dácomo resultado a implicación das perso-as na problemática ambiental, á vez quechegan a sentirse parte da súa solución;traducíndose finalmente en comporta-mentos e actitudes responsábeis.

O feito de que exista unha coheren-cia entre as actividades e o equipamen-to fai que As Corcerizas sexa recoñecidoxa como un referente para o futurodeseño de equipamentos de EducaciónAmbiental. Utiliza técnicas e materiaisde bioconstrución e arquitectura biocli-mática, como medida de minimizacióndo impacto na saúde ambiental e de efi-ciencia e aforro enerxético. Todas as ins-talacións conforman unha illa enerxéti-ca, autoabastecéndose a partir dediversas fontes de enerxías renovábeis(solar térmica, solar fotovoltaica, eólica,microhidráulica e biomasa). Ademais, adepuración biolóxica das augas resi-duais mediante a utilización de plantas,xunto coa compostaxe dos sólidos orgá-nicos, dota ao Centro dunha case totalautosuficiencia na xestión de residuos.

O desenvolvemento do proxecto naSerra de San Mamede, no Macizo Cen-tral Ourensán (Rede Natura 2000), faci-lita a posta en práctica dunha diversaoferta de actividades de achegamentoao medio para todos os públicos, perodirixidas preferentemente a aqueles quexa hoxe en día teñen capacidade dedecisión e de incidir nas políticas sobreas que se sustenta o modelo actual.

cerna 5353 cerna

CENTRO DE EDUCACIÓN AMBIENTAL

CORCERIZAS Por Paula Vidal Abalo*

CAMPAÑA DE VERÁN

Ao longo do ano pódese partici-par nos diferentes programas educa-tivos ou facer uso do albergue situa-do dentro nas mesmas instalacións.Este ano ábrese a Campaña de Veráncon novas alternativas:

-Para tódolos públicos: Fins desemana alternativas no mes de agostoe setembro. Rutas pola montaña, acti-vidades de orientación, ioga, musicote-rapia, obradoiro de rastros de fauna,escoitas de animais nocturnos…

-Para nenos/as e mozos/as de 8 a18 anos: Campamentos ambientais ede aventura nos meses de xuño, xulloe agosto.

* Paula Vidal Abalo, responsábel o centro deEducación Ambiental de As Corcerizas.www.ascorcerizas.com, Tfno. 988 374 318

Amig

os d

a Te

rra

Amig

os d

a Te

rra

Nome e Apelidos: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................

NIF: ........................................................................... Data de Nacemento: ........................................................................... Teléfono: ...................................................................................

Enderezo: ............................................................................................................................................................................ Localidade: ............................................................ CP: ...........................

Provincia: ...................................................................... Profesión: ............................................................ Correo electrónico: .........................................................................................

Modalidade de Inscrición (Inclúe a subscrición gratuíta á revista Cerna): Suscripción:

� Normal 48 euros/ano � Revista Cerna (trimestral) 10 euros/ano

� Xuvenil ou parado/a 24 euros/ano � ADEGA Cadernos 4 euros/ano (desconto do 50% soci@s)

� Superior 78 euros/ano

Domiciliación: Titular da Conta: .................................................................................................................................................... Banco ou Caixa: ........................................................

Sucursal: ............................................................................Conta Número: __ __ __ __ / __ __ __ __ / __ __ /__ __ __ __ __ __ __ __ __ __

Prego que ata nova orde fagan efectivos á Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza, con cargo a miña conta, os recibos que ao meu nome lles presente a devandita asociación

Data: ............................................................................................ Sinatura: .....................................................................

Teléfono e Fax: 981 570 099Travesa de Basquiños, nº 9 baixo15704 Santiago de Compostela

Correo electrónico:cerna@adega.info

Librarías nas que se distribue Cerna, entreoutras:

- Ames (Mainomen)- Barcelona (Sargadelos)- O Barco (Sargadelos)- Boiro (Fábulas,

Cucadas)- Bueu (Miranda)- Cambre (A Libreira)- Cangas (Maraxe, Vilafer)- Carballo (Brañas)- Cee (Trazos)- Cervo (Sargadelos)- A Coruña (Couceiro, Inoa, Colon,

Lume, Sisargas, Arenas)- A Estrada

(Alberte Quiñoi)- Ferrol (Sargadelos, Limiar, Campus)- Gondomar (Libraida)- A Guarda (Cervantes)- A Laracha (Pondal)- Lugo (Biblos, Trama, Aguirre)- Muros (Sementeira)

- Narón (Galicia)- Noia (Loroño Lasiana, Sementeira, A

Rosa)- O Grove (Besada)- Ourense (Torga,

O Pobo–Dous,La Region, Tanco)

- Padrón (Pensamentos, Sar)

- Ponteareas (Nova,Milfollas)

- Pontevedra (Paz, Michelena, Escol-ma, Verbas)

- Porriño (Paz)- Sada (Cento Voando, Sargadelos)- Santiago: Universitas, Couceiro,

Pedreira, A Palavra Perduda, Gallaecia Liber, Sargadelos, Abraxas, Follas Novas

- Sarria (Galicia)- Silleda (Pili)- Vilagarcía (Arousa, Limiar)- Viveiro (Porta Da Vila)- Teo (O Trasno Viaxeiro)- Tui (Iris)- Vigo (Cervantes,

Librouro, Cartabon, Mendinho, Casa do Libro, Andel,A Libroteca)

- Vimianzo (Roget)- Xinzo (Vidal)- Zás-Baio (Trazos)

Á VENDA EN LIBRARÍAScerna

AAddeeggaa oorrggaanniizzaa unha charla informativa en Arbo (Pontevedra) sobre a pro-blemática dos vertidos nos ríos Deva e Ribadil, que obrigaron a cortar o sub-ministro de auga potábel no concello de Crecente e de Arbo...

AAddeeggaa aalleeggaa contra o Plano Director de Instalacións Náutico-Deportivas dePortos de Galiza por pretender triplicar o número de amarres na costa en 12anos (08/07/08)...

AAddeeggaa ssúúmmaassee á concentración (12/07/08) que organizan os veciños deVilar de Vacas (Cartelle, Ourense) pola defensa do río Arnoia, afectado desdehai anos por Salmonella derivada de sendos vertidos industriais...

AAddeeggaa ddeennuunncciiaa (03/07/08) a catástrofe ambiental que vén de aprobar oMinisterio de Medio Ambiente ao autorizar outra central hidroeléctrica nosCanóns do Sil e a concesión dunha nova minicentral en Mondoñedo queafecta ao río Figueiras (03/07/08)...

AAddeeggaa cceelleebbrraa o Lume Vello, véspera de San Pedro (28/06/08), na Eira daXoana, onde tivo lugar un encontro de voluntariado para facer traballos derecuperación do contorno e un roteiro ás beiras do río Ulla...

ÚLTIMA HORA: ADEGA ACTÚA (XULLO 2008)

AAddeeggaa ccrriittiiccaa a mortandade de centos de reos no río Eume (30/06/08) e a pri-meira reacción do goberno autonómico de botarlle a culpa do desastre áscaracterísticas propias do río...

AAddeeggaa aassiinnaa un convenio (25/06/08) coa Fundació Territori iPaisatge para un proxecto de recuperación dos hábitats de anfi-bios no concello de Monderramo...

AAddeeggaa aalleerrttaa sobre o perigo ao que estivo exposta a ría de Ferrol durante asmanobras de entrada na ría do gaseiro "LNG Rivers" cargado con 135.000 m3de gas natural licuado (02/07/08)...

Novas en www.adega.info