BIZKAIKO HITZA - Berria...2019/06/07 · Ozeanoen eguna 300 urpekari 9 eta beste 2.500 boluntario...

BIZKAIKOHITZA

NATA

LIA

SA

LA

ZA

R O

RB

E

Bilbon areagotzen ari dira euskara zokoratu eta bestelako hizkuntzak erabiltzen dituzten lekuakb Hizkuntza paisaiak duen garrantzia aztetu dute hainbat eragilek, udalak eta Eusko Jaurlaritzak b 2-4

Erdaren

hiria

010 zerbitzua Pribatizatutadituen zerbitzuei jarraipena egiteko

eskatu diote langileek Bilboko Udalari

9Ozeanoen eguna 300 urpekarieta beste 2.500 boluntario aritukodira Urdaibaiko itsasertza garbitzen

7Ostirala

2019ko ekainaren 7aX. urtea402. zenbakia

[email protected]

2 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko maiatzaren 31Astekoa

Natalia Salazar Orbe Bilbo

BBK Live, Bilbao

Exhibition Cen-

tre, World’s 50

Best Bilbao, Bay

of Biscay, Bilbao

Pride... Bilbo eta

Bizkaia munduan erakusteko

ekitaldi gisa aurkeztu dituzte

agintariek horiek guztiak, eta

beste hainbat. Bizkaitarrak eta

euskaldunak munduan kokatze-

ko bide omen dira. Baita bertako

kultura ezagutarazteko ere. Baina

bertako nortasunaren adierazle-

rik garrantzitsuena alde batera

uzten dute: jaialdi edo eraikin os-

petsuek ez dute hartzen euska-

razko izenik. Jarrera hori nagusi-

tzen ari da, gainera, duela sei-zor-

tzi urtetik. Hala azaldu du

Hizkuntz Eskubideen Behatoki-

ko zuzendari Garbiñe Petriatik:

«Geroz eta ohikoago bihurtzen

ari da dena delako eraikin,

proiektu edota egitasmori ingele-

sezko izenak jartzea. Badirudi

modan jartzen ari dela. Badirudi

euskarak ez duela erakargarrita-

sunik edo xarmarik. Kontua zera

da: erakunde publikoek hori egi-

ten badute, herriko edo hiriko

dendariari, jatetxeari edo komer-

tzioari nola eskatuko diogu karte-

lak, menua edo faktura euskaraz

eskaintzea?».

Izan ere, kalean ere hizkuntza

paisaia arrozten ari da. Bilbon na-

barmena da, bereziki, eremu ba-

tzuetan. Hala uste du Ander Hui-

dobro Bilboko Euskal Herrian

Euskaraz-eko eta Hau Pittu Hau

konpartsako kideak: «Agian, le-

hen, euskarak presentzia sinboli-

ko handiagoa izan du: denda eta

tabernen izenetan, agurretan...

Merkataritza turismoari zuzen-

tzen hasi zaion heinean, berriz,

presentzia sinboliko hori ere

apaldu egin da». Orokorrean le-

hendik ere baztertuta egon dela

uste du, baina orain bazterketa

hori nabarmenagoa dela: «Asko-

rentzat, euskara bigarren maila-

koa zen eta, orain, hirugarren

mailara pasatu da. Baina arazoa

lehendik dator. Euskararen pre-

sentzia Bilboko denda eta taberna

askotan urria zen lehen ere, ingu-

ru eta auzo batzuetan, batez ere».

Gero eta ohikoagoa da atzerri-

tik iritsitako turistei begira idatzi-

tako kartelak, menuak eta me-

zuak aurkitzea. «Breakfast,

lunch, desayunos y comidas»,

dioten kartelak, besteak beste.

Gaztelera, ingelesa, frantsesa zein

italiera jasotzen dituzte askok eu-

ren euskarrietan. Eta euskaren

arrastorik batere ez.

Herritarrak eurak ere kexatu

dira. Sare sozialetan batzuk, eta

Behatokiari berari beste batzuk.

Horien artean bat nabarmendu

du Petriatik. 2018an, Bizkaiko

Ostalaritza Elkarteak bere web-

gunean iragarri zuen itzulpen

zerbitzua jarri zuela martxan

Eusko Jaurlaritzaren Turismo,

Merkataritza eta Kontsumo Saila-

ren laguntzarekin. «Zerbitzu ho-

rrek ostalariei euren menuak

itzultzeko aukera eskaintzen die.

Baina, hara non, zerbitzu horren

helburua dela menuak ingelesez,

frantsesez eta alemanez egon dai-

tezen. Euskaraz, aldiz, ez».

Jokaera horren aurkako kexak

jaso zituen Behatokiak, eta Biz-

kaiko Ostalaritza Elkarteari bide-

ratu zizkion guztiak. Erantzuna,

ondokoa izan zen: «Hartzaileen

profila atzerritarra zenez, ingele-

sa, frantsesa eta alemana atzerri-

ko hizkuntzetara mugatzen zela

zerbitzua. Elkarteak berak esan

zigun Jaurlaritzari euskararen al-

deko proposamena egin ziola,

baina, tamalez, Jaurlaritzak ez

zuela aintzat hartu irizpide hori».

Ostalarien elkarteak berak es-

kaintzen die orain tabernari zein

dendariei euskarazko itzulpen-

gintza zerbitzua, doan. Hala dio

bere webgunean: «Berritasun

gisa, Eusko Jaurlaritzarekin du-

gun hitzarmenean jasota ez egon

arren, 2019 honetan, hainbat baz-

kideren eskaerari erantzunez, el-

karteak aukera emango du itzul-

penak euskaraz ere egiteko».

Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza

Politikarako Sailburuordetzak

itzulpen zerbitzu bat badu, doa-

koa, 2016az geroztik. Baina hitz

kopurua mugatuta dago: gehie-

nez 300 hitz dituzten testuak

itzultzen ditu.

Badira beste hainbat kexa ere,

euskararen presentziarik ezari

buruz. Bilbon, Nafarroa kalean,

aurten ateak zabaldu dituen kate

handi baten hizkuntza paisaian

euskararen arrastorik ez dagoela

salatu du oraintsu Mertxe Mujika

AEK-ko koordinatzaile nagusiak,

sare sozialetan. Jatetxeen kartak

gaztelera hutsean aurkitu dituz-

tenen kexak ere badira. BBK-k

joan den astean antolatu zuen pi-

raguismo festa iragartzeko karte-

lean ere gaztelera besterik ez zen

ageri. Beste batek salatu zuen El

Corte Inglesen banatutako esku-

orri batzuek bi aldeetan jasotzen

zutela informazio bera, eta bietan

gazteleraz zegoela. Villarias kale-

ko kirol denda handi batean ko-

bratzeko kutxen errotuluetan ere

gaztelera hutsa: caja 1, caja 2...

Hiriko merkataritza gune bateko

denda batean gazteleraz artatu

zutela eta fakturaren atzealdeko

informazioa gazteleraz, portuge-

sez eta ingelesez jasota zegoela sa-

latu zuen beste batek. Baina eus-

kararen arrastorik ez. Fnac-en

euskarazko liburuak zokoratuta

daudelako kexatu zen beste bat

Azkenaldian Bilbon nagusitzen ari diramezuak euskara ez beste hizkuntzetanematen dituzten taberna eta saltokiak.Hizkuntza paisaiak euskararen erabile-ran duen eragina azpimarratu duteHizkuntz Eskubideen Behatokiak etaEuskal Herrian Euskaraz-ek.

Norbereherrianarrotz

Turista gehien dabilen eremuetan nabarmenagoa da euskara ezabatu eta beste hizkuntza batzuk darabiltzatela. N. SALAZAR

d

Hizkuntza paisaiaBilbonEuskararen normalizaziorako oztopo

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7a Astekoa

sare sozialetan. Ingelesezko libu-ruei baino tarte eskasagoa eskain-tzen ziotela salatu zuen. Baina zer eragin dute jarrera

horiek hizkuntza paisaian etaeuskararen normalizazioan? Es-pazio publikoan dauden testu,kartel edo adierazpen linguistikoguztiek osatzen dute hizkuntzapaisaia. Hala azaldu du Petriatik:«Kalean edo eraikinetan aurkiditzakegun mota guztietako adie-razpenak dira: errotuluak, seina-leak, kartelak, grafitiak, pintake-tak, eskuorriak...». Beraz, herritarrak une oro dau-

de hizkuntza paisaiak inguratuta.Horrek duen eraginari dagokio-nez, argi mintzatu da: «Edozeintestu edo mezu euskaraz zabal-tzeak euskal hiztunari informa-zioa euskaraz jasotzeko aukeraematen dio. Euskaraz bizitzekobidea eskaintzen dio. Bestetik,funtzio sinbolikoa ere badu hiztu-naren pertzepzioetan edo psiko-logian. Azkenik, bere hizkuntzaportaeran eragin dezake. Baitahizkuntzaren aldeko jarrerak in-dartu ere».Antzera mintzatu da Huidobro

ere: «Hizkuntza paisaian euska-raren arrastorik ez badago, zailada euskaldunok lehen hitza eus-karaz esatera animatzea. Euskalhiztuna arrotz sentiarazten badu-zu egunero, Euskaraldia eta hala-ko egitasmoen eragina murritza-goa izango da».

Globalizazioak zanpatutaMundua gero eta globalizatuagoaizateak hizkuntza ohitura eta ja-rreretan ere eragina duela ondo-rioztatu du Petrietik. «Ingelesakgero eta presentzia handiagoa du.Baita errotulu eta testuetan ere».Eragin hori are handiagoa da hirihandietan. «Ingelesarekin baterabeste hizkuntza batzuk ere ageridira: frantsesa, alemana, italiera...Mezu horiek turistentzat izatendira. Badirudi horrek hiria kos-mopolitago edo modernoago egi-ten duela».Hala ere, uste horren aurrean

Uemak bisitarien euskararekikojarrera aztertu zuen, eta apirileanaurkeztu zituen datuak. 722 gal-detegi egin zituzten Bermeon,Leitzan (Nafarroa) eta Zumaian(Gipuzkoa). %85ek esan zuten es-kertu egiten zutela euskara en-tzutea edo ikustea; eta %47k es-kertu egiten zutela tokian tokiko-ari balioa ematea.Kontsumo harremanek egune-

roko bizitzan duten garrantziarierreparatu dio Petrietik. Eta eus-kaldunek kontsumo harremanhoriek euskaraz izateko duten es-kubideari. «Jendaurrean lan egi-ten duten entitate eta establezi-

menduetan nahitaezkoa izan be-harko luke arreta euskaraz ere es-kaintzea. Egunerokoan euskaraznormaltasun osoz aritzea posibleizango bada, beharrezkoa da gureherri eta hirietako bizitza sozialeaneragiteko neurriak hartzea. Beha-rrezkoa da esparru guztietan eus-karaz jarduteko aukerak ziurtatu-ko dituzten neurriak hartzea».

Hizkuntza eskubideaEusko Jaurlaritzaren Kontsumi-tzaileen eta Erabiltzaileen Hiz-kuntza Eskubideei buruzko de-kretuak jasotzen du herritarrekenpresa edo establezimenduekindituzten harremanetan nahi du-ten hizkuntza ofiziala erabiltzekoeskubidea. Hala ere, establezi-mendu guztiak ez daude behartu-ta eskubide hori bermatzera; soi-lik baldintza jakin batzuk dituzte-nak. Laburbilduz, arlo jakin ba-tzuetan aritzen diren enpresa etaestablezimendu handientzakodekretua da. Besteak beste, pro-duktuak saltzen dituzten edo zer-bitzua ematen duten enpresahandientzat, kreditu erakunde-entzat, merkataritza-establezi-mendu kolektiboentzat edo etxe-bizitzak saldu edo alokatzen di-

tuzten enpresa edo eraikuntzaobren sustatzaileentzat. Seinalez-tapen guztia, errotuluak, karte-lak, inprimakiak eta katalogoak,faktura, aurrekontuak, megafo-nia, bezeroarekiko arreta zuzenaeta telefono bidezkoa euskarazemateko betebeharra dute horiekguztiek.

Enpresek betebeharrok bete-tzen dituztela bermatzeko neurri-rik ez dago, ordea. Hala azaldu du-te Jaurlaritzako Hizkuntza Politi-karako Sailburuordetzatik: «Zi-gorrerako aukera dekretutik ken-du eta indargabetu zen 2011n.

2014ko txostenaren bitartez, ja-rraipena egin da; eta, horrekin ba-tera, Arlo SozioekonomikorakoPlan Estrategikoa lantzen ari da». 2014an kontsumitzaile eta era-

biltzaileen hizkuntza eskubideeninguruan egindako ikerketakondokoa erakutsi zuen: «Sektorepribatuan, dekretua bete behar-

ko luketenen %22kbaino ez dute egiten.Betetze maila altuenaduen jarduera-adarrafinantza erakundeenada (%50). Maila baxue-nak merkataritzan(%6) eta higiezinenagentzietan (%2) aurki-tu zituzten».Petrietik kritika egin

dio dekretuari: «Inon-go ondoriorik ez badu,entitateen borondatea-ren mende geratzen daerabiltzaileekiko eus-karazko harremana

bermatzea. Ez da tresna eraginko-rra herritarren hizkuntza eskubi-deak bermatzeko».Behatokiko zuzendariak uste

du dekretuak mota guztietakoenpresa, erakunde eta establezi-menduen hizkuntza betebeha-

rrak zehaztu beharko lituzkeela.Eta horiek betetzeko laguntzakeskaini. «Ez bakarrik diru lagun-tzak: planifikazioa egiten lagundubehar zaie, baliabideak eta pizga-rriak eskaini... Eta neurri horiekbetetzeko epeak zehaztu. Epeapasatuta ez badu bete dekretuakezarritakoa, zehapenak ere au-rreikusi beharko dira». Hala ere,uste du neurriak ez direla berdi-nak izan behar kate handi batensaltokientzako edo taberna txikibatentzako. Dena den, argi du:«Mota guztietako establezimen-du, enpresa eta erakundeek izanbehar dituzte betebeharrak».Huidobrok uste du instituzioek

badutela neurriak hartzeko au-kera. Besteak beste, «animatzea,mezuak ele bitan emateko lagun-tzak ematea, zergetan hobariakezartzea errotuluak euskaraz jar-tzen dituenari, edo derrigortzea».Euskaldunek euren presentziaerakusteko ere lehen hitza euska-raz eginez gero edo herri mugi-menduak presioa areagotuta ereaurrerapausoak lor daitezkeeladio. «Baina neurri orokor eta era-ginkorrak hartzea instituzioei da-gokie. Euskaldunari bidea erraz-tuz soilik lortuko dugu benetanegunerokoan hiztunak ahaldun-tzea».Katalunian 2010az geroztik

dute merkataritza harremanakkatalanez bermatzeko legea. Kar-telak, publizitatea eta errotuluakkatalanez izatera behartzen dituestablezimenduak. Eta isunak ereaurreikusten ditu. Euskarak inguruan dituen hiz-

kuntza indartsuei erreparatu diePetrietik berau babesteko beha-rra azpimarratzeko. «Hurbile-nak gaztelania eta frantsesa dira.Espainiako Estatuak gaztelania-ren presentzia bermatzeko 500lege baino gehiago ditu. Eta,zehazki, kontsumitzaile eta era-biltzaileen hizkuntza eskubideakbermatzeko dekretu bat du».Horren arabera, Espainian mer-katuratutako ondasunen etikete-tan edo zerbitzuen aurkezpene-tan gutxienez estatuko hizkuntzaofiziala den gaztelania agertubehar da. «Frantziako Estatuakere oso arkitektura indartsua duEuropan eta mundu zabaleaningelesaren mehatxuari aurreegiteko. 1994an onartu zen Tou-bon legeak finkatzen du frantse-saren erabilera iragarkietan, lanmunduan, kontratuetan, publizi-tatean... Horiek horrela jokatzenbadute, inor ez litzateke asaldatubehar guk egoera ahulagoadugun hizkuntza bat babestekoeta hiztun horien eskubideakbabesteko neurriak hartzeaga-tik».

EHEk uste du merkataritza turistei zuzentzen zaienetik euskarak zuen leku sinbolikoa ere galtzen ari dela. BIZKAIKO HITZA

Espainiako Estatuakgaztelaniaren presentziabermatzeko 500 lege baino gehiago ditu»Garbiñe PetrietiHizkuntz Eskubideen Behatokiko zuzendaria

«Hizkuntza paisaian euskararenarrastorik ez badago, zaila daeuskaldunok lehen hitzaeuskaraz esatera animatzea»Ander HuidobroBilboko Euskal Herrian Euskaraz taldeko kidea

‘‘

d

Hizkuntza paisaiaBilbon

Euskararennormalizaziorako oztopo

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Administrazio publi-

koek ere, eragileen

antzera, uste dute

euskara normaltasu-

nez erabiltzeko aukera bermatu

behar zaiela herritarrei arlo eta

esparru guztietan. Hala aitortzen

dute behintzat. Eragile askok za-

lantzan jartzen dutena da Eusko

Jaurlaritzak zein Bilboko Udalak

hartzen dituzten neurriak nahi-

koa ote diren eskubide hori ber-

matzeko. Paisaian eragin dezake-

ten saltoki eta establezimenduen

arduradunei euskararen erabile-

rak duen garrantziaz jabetzen la-

guntzen dihardute erakunde pu-

blikoek. Horretan eragin eta sa-

kondu behar dela deritzote.

Eragileek, ordea, neurri gehiago

nahi dituzte. Beharrezkoak izate-

kotan, baita isunak ere.

Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza

Politikarako sailburuordetzak dio

hizkuntza eskubideen babesa eta

hizkuntzaren erabilera «hertsiki

lotuta» daudela, eta lotura ho-

rrek «bizitzaren arlo guztietan»

izan behar duela eragina: «Hur-

bilenetik jasoenera, merkatari-

tzatik unibertsitateko ikerketa-

ra». Hala jaso zuen Eusko Lege-

biltzarrak 2013an onartutako

Euskara Sustatzeko Ekintza Pla-

nak.

Horretarako, hainbat proposa-

men egin ditu. Besteak beste, he-

rritarrengan eta merkatari edo

ostalariengan eragin nahi du,

«herritarren hizkuntza hautuari

egoki erantzuteko eta hizkuntza

paisaia zaintzeko». Errotulazio

finkoa eta noizbehinkakoa eus-

karaz ere ipintzeko kanpainak

martxan jartzea proposatzen du,

merkataritza elkarteen bitartez.

Jakina denez, dekretu horrek

zehaztu egiten du zer bete behar

duten establezimendu batzuek

kontsumitzaileen hizkuntza es-

kubideak bermatzeko. Besteak

beste, idatzizko informazioa eus-

karaz eta gazteleraz jaso behar

dute. Ahozko komunikazioan ere

bermatu beharko lukete euskara.

Hala ere, establezimendu guz-

tiak ez daude behartuta zerbitzua

euskaraz ematera. Funtsean, arlo

zehatz batzuetako establezimen-

du handiak besterik ez ditu be-

hartzen. Dekretuak, ordea, ezin

du bermatu establezimenduok

erabiltzaileen hizkuntza eskubi-

deari bermea ematen diotela. Ez

du jasotzen berau betetzen ez du-

tenentzako zigorrik edo bestela-

ko ondoriorik. Praktikan, beraz,

haien borondatearen esku gera-

tzen da betetzea edo ez. Bestalde,

dekretuak jasotzen ez dituen es-

tablezimenduentzat ez da aurrei-

kusten inolako betebeharrik.

Udalaren ekimenakBilboko Udalak ez du ordenan-

tzarik kontsumitzaile edo erabil-

tzaile euskaldunen hizkuntza es-

kubideak eta establezimenduen

betebeharrak arautzeko. Eskubi-

de hori bermatzeko, Jaurlaritza-

ren dekretua hartzen du oinarri.

Haren arabera, udalak gogorarazi

duenez, «herritarrek eskubidea

dute ondasun eta zerbitzuei bu-

ruzko informazioa bi hizkuntza

ofizialetan jasotzeko, eta enpresa

edo establezimenduekin dituzten

harremanetan nahi duten hiz-

kuntza ofiziala erabiltzeko».

Egoeraren argazkia egiteko,

zenbait datu eman ditu, baina

udalaren hizkuntza paisaiara

mugatzen dira. Jasotako azken

datuen arabera, errotulazio eta

ikus-entzunezko euskarrietatik

%74 euskaraz ere ageri dira. Eta,

udal eraikinen paisaian, %100ean

legoke bermatuta euskara.

Eremu pribatuari dagokionez,

merkataritzan euskararen pre-

sentzia indartzeko zenbait neurri

hartu ditu. Horietako bat Biribilko

programa da, «hiria sektore guz-

tietan euskalduna» izateko tres-

na. «Euskara Bilboko merkatari-

tza sektorearentzat erreferen-

tziazko komunikazio hizkuntza

eta errentagarritasun ekonomi-

korako faktore bilakatzea» du

helburuetako bat. Hori da, udala-

ren ustez, «Bilboko merkataritza

eremuan euskararen normaliza-

zioak jorratu behar duen bidea».

Programa horren bidez, ikasta-

roak eskaintzen dituzte, merka-

tariei gutxieneko euskara ezagu-

tzak irakasteko, edo duten ezagu-

tza hobetzeko. Iaz, 150 lagunek

hartu zuten parte. Horietatik %42

zerbitzuen sektorekoak —ostala-

ritza, ile-apaindegiak— eta arro-

pa, oinetako eta osagarrien ada-

rrekoak izan ziren.

Programak eman dituen da-

tuen arabera, Bilbon 97.000 beze-

ro euskaldun daude. Bilbo Han-

diak hartzen duen eremuan, be-

rriz, 252.000 inguru. «Horiei ia

euskaldunak direnen kopurua

batuta, metropoli eremuan eus-

karaz ulertzen duten 426.000

pertsona daude».

Paisaian eragin guranBestalde, hizkuntza paisaian era-

giteko beste bi egitasmo ari da lan-

tzen udala. Batetik, zabalik / itxi-

ta euskarria banatuko du, doan.

«Helburua da Bilboko merkatari-

tzaren kaleko hizkuntza paisaian

euskararen gutxieneko presen-

tzia bisuala erraztea, ahalik eta es-

tablezimendu gehienetan».

Bestalde, bezeroei zerbitzua

euskaraz emateko prest dauden

establezimenduen kaleko identi-

fikazioa ahalbidetzeko ikurrak

edo euskarriak prestatuko dituz-

te. Baliabide horien bidez, «ikus-

garritasun soziala» eman nahi

diete bezeroei euskara erabiltze-

ko aukera ematen dieten estable-

zimenduei.

Bigarren helburua da «Bilboko

eskaintza eta eskari euskalduna-

ren artean euskarazko harrema-

nak erraztea. Bereziki, euskara

erabili nahi duten bezeroei auke-

ra hori egitea erraztea». Egitasmo

horrekin bat egiten du-

ten merkatariei «bezero

euskaldunak fidelizatze-

ko tresna bat» eskainiko

dietela deritzo udalak.

Udazkenerako espero

dute prest izatea bezeroak euska-

raz artatzeko aukera eskaintzen

duten dendak identifikatuko di-

tuzten ikur horiek.

Dena den, udalaren ustez, eus-

kararen erabilera indartzeko,

sustatzeko eta normalizatzeko

arauak ez dira nahikoa. Beste

tresna batzuk garatu behar dira

hizkuntzaren normalizazioan

aurrerapausoak emateko. «Hel-

buruak lortzeko lanabesak eus-

kara planak dira, egitasmoak pla-

nifikatu eta jarraipena egiteko

aukera ematen dutenak».

Udalak 2018tik 2022ra arteko

Euskara plana onartu du orain-

tsu. Plan hori «tresna bat» dela

dio, «euskararen normalizazioa-

ren inguruan neurriak aplikatze-

ko aukera» emango diona: «Hel-

burua da erabilera areagotzea, bai

zerbitzu hizkuntzari dagokion ar-

datzean, bai lan hizkuntzari da-

gokionean».

Establezimendu handiak soilik hartzen dituaintzat kontsumitzaileen hizkuntza eskubideakbermatzeko Jaurlaritzaren dekretuak. Bilbokbaditu zenbait neurri, baina ordenantzarik ez.

Borondateonaren zain

Besteak beste, udalak Biribilko du martxan: merkatariei euskara irakasteko programa bat. BIZKAIKO HITZA

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7aAstekoad

Hizkuntza paisaiaBilbonErakunde publikoenjarrera

Euskara darabilten lokalakidentifikatzeko ikurrak edoeuskarriak banatuko dituudalak udazkenean

RPARAJETIKIgor Elordui Etxebarria

Mila bider ongi etorri

Aizu!-n, AEKren aldiz-karian, ikus daitezke,azken zenbakiko17.orrialdean. Goiko

argazkian korrika ikusten ditu-gu, ezkerretik eskuinera eta hu-rrenez hurren: Jatta, Zaka (OngiEtorri Errefuxiatuak elkartearenbanderola beilegia eskuan) etaMarta, 21. Korrikako 2.389. kilo-metro-zenbakidun petoa soine-an. Beheko argazkian, ostera, zu-tunik ageri dira, irribarretsu, es-kuinetik hasita, Zaka eta Marta;eta haien ondoan, Danilo. Aurre-an, eserita, Jatta; eta Jattaren al-damenean Lina eta, ezkerrerago,Gricelda. Aizu!-n argitaratutakoerretratu horren igual-igualadaukat nik, egun berean aterata.Desberdintasun bakarra dago:nirean eskuinaldean hutsik ikus-ten den berde koloreko eserleku-zatian, Jattaren ondoan, ni nago.Twitterrera igoditut Aizu!-koerreportajea, argazkia eta azal-pen testua: Ekaineko Aizu!-n Ar-teako Herriko Benta, Artea Sarea,elkartasuna, euskara... Euskal-duna ez delako jaiotzen, euskal-duna egin egiten delako. Bibazuok, ikasle maiteok!

Martak ezin hobeto kontatzendu euskara ikastera zerk bultza-tu duen: «Euskara garrantzitsuada hemen. Ez dakit beste lekubatzuetan gertatuko den, bainahemengo jendeak gurekin parte-katu nahi izan du bere hizkun-tza, eta aukera eman digu ikas-teko, elkarrekin hitz egiteko.Gainera, eskertu egiten dute gueuskaraz ahalegintzea. Guretzataukera handia da, eta gu eregarrantzitsu egiten gaitu».Marta Guatemalakoa da, Jatta

Gambiakoa, Zakaria Marokokoa,Danilo Nikaraguakoa, LinaKolonbiakoa eta Gricelda Hon-duraskoa. Errefuxiatuak dira.Eta euskara ikasleak. Ez duteeuskaldun prototipikoaren itxu-ra, inondik ere, baina, dudabarik, honezkero berton jaiotakoasko baino euskaldunagoak dira.Eta, ausartzen naiz esatera,beharrezkoagoak ere bai.Nork bere historia du, batzuen

kasuan gogorra, eta bestebatzuen kasuan... are gogorra-goa. Akordatzen zarete ManuChaoren Proxima estacion...Esperanza diskoaz? Segurubaietz. Bada, Jattaren, Zakaren,

Martaren, Daniloren, Linaren,Griceldaren eta beste askorenitxaropen-geltokia Bizkaikoherri txiki batean dago, Arratia-ko Artean.Artea. Kasualitatea izango da,

baina hiztegietan begiratuz gero,ikusiko dugu arte(a) dela, euska-raz, batetik, postposizio bat (adi-bidez, noiz arte), eta deklinatuzgero postposizio berria sortzendela (artean). Eta bestetik, arte(a)dela, baita ere, izena (hainbatizen): artea da tartea; artea dagauza ederrak sortzea helburu-tzat duen giza jardunbidea eta,jakina, artea da pagoaren fami-liako zuhaitz bat, euskal mitolo-gian sendotasunarekin eta bizi-tza luzearekin lotzen dena.Horrez gain, arteak hartu datrankildu eta artea hartu zerbaitegiteko aukeraz baliatzea. Arte-an, zelanbait, arte guztiek bategiten dutela: bitarteek zein tar-teek, lasaitzeek, aukera baliatze-ek eta, batez ere, artadi batenbabesean gauza ederra sortzenduen giza jardunbideak.Ongi etorri euskaraz bizi nahi

dugun herrira, lagunok. Milabider ongi etorri.

Irudia b Bilbo

Maila gorenera itzultzearen gozoaLortu du. Ez zuen lan erraza, baina galdutako maila gorena berreskuratu du urtebetean: ACB Ligan da berriro

Bilbao Basket. Harro beltzezko jokalariak, eta pozarren jarraitzaileak ere. Bilboko Udalak harrera egin zion aste-

lehenean taldeari, eta udaletxe barruan aitortza ofiziala jaso ondoren, herritarrena jaso zuten balkoira aterata-

koan. Esker hitzak izan zituzten jokalariek zein entrenatzaileak, jarraitzaileei zuzendutakoak batez ere: «Talde

honen zutabea zarete». Jokalarien zain zeuden zaleek, txalo eta oihu artean hartu zuten taldea. MARIELI OVIEDO

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7aIritzia

Aitziber Laskibar Lizarribar

Plastikozko poltsa batek 50 urte-

tik gora behar ditu guztiz desegi-

teko; plastikozko botila batek,

500 urte gutxienez; arrantzarako

hari batek, 600 inguru. Eta pila-

tzen ari dira itsasoan. Itsasertzera

gerturatuz gero, nonahi ikusten

dira; bakanka batzuetan, multzo-

ka besteetan. Urteetako joerek

eragindako arazo ekologikoaz ja-

kitun, gero eta gehiago dira egoe-

ra iraultze aldera sustatzen ari di-

ren egitasmoak. Egunotan, plas-

tikoaren kontsumoa gutxitzeko

eta kostaldeetako zaborra garbi-

tzeko ekitaldi ugari egingo dituz-

te.

Zero Waste proiektuaren eki-

menez, plastikoari boikota egite-

ko deialdia dago aste honetarako.

Igandera arte, plastikoan bilduta-

ko produkturik ez erosteko deia

egina du, instituzioei eta multina-

zionalei presio egin, eta batez ere

elikagaiak plastikoz biltzeko joera

amai dezatela eskatzeko.

Ekinaldi handia UrdaibainItsasotik plastikoa eta zaborra bil-

tzeko deialdi ugari ere badira egu-

notarako. Handiena, bihar Urdai-

baiko itsasertzean egingo dutena:

auzolanean garbituko dute ingu-

rua, Ozeanoen Nazioarteko Egu-

na dela baliatuta. Arrakasta han-

dia izan du deialdiak, eta jende-

tsua izango da bilketa: 2.500 la-

gun itsasertza garbitzen arituko

dira, eta beste 300 urpekari, ur

azpian. Txalupetatik ur gaina gar-

bitzen ere arituko dira. Guztiak,

modu boluntarioan. Lanean hasi

aurretik ere, positiboa izan da oso

deialdia: bihar egingo den bilketa

baino bi aste lehenago, beteta

zeuden musu truk lan egiteko

plaza guztiak. Eremu babestua

izanik, Urdaibaira sartzeko jende

kopurua mugatu egin zuten egi-

tasmoaren sustatzaileek, eta 300

urpekari eta beste 2.500 pertso-

narentzako lekua aise bete da.

Gaztelugatxetik Elantxoberako

itsasertza garbituko dute, hama-

lau tartetan banatuta: Gazteluga-

txe, Matxitxako, Bermeoko por-

tua, Mundaka, Sukarrieta, Bustu-

ria, San Kristobal, Urbieta,

Ubidea, Laida, Laga eta Elantxo-

betik kenduko dute zaborra, eta

eremu horretako itsasotik. Urdai-

bai Bird Center izango da ekinal-

diaren azken gunea.

Hain zuzen, garbitze lanetan

arituko ez direnek ere izango dute

Bird Centerrera joanda Zero Plas-

tiko Urdaibai proiektuan parte

hartzeko aukera. Izan ere, itsaser-

tza garbitzeaz gain, kontzientzia-

zioa sustatzea da egitasmoaren

beste helburu nagusia, eta ekital-

di sorta antolatu dute hartarako.

13:00etatik aurrera izango da

hori, Urdaibai Bird Centerren.

Bisita gidatuak izango dira ber-

tan, mikroplastikoei eta ibaiei bu-

ruzko hitzaldiak, bertsolariak,

musika emanaldiak, eta plastiko-

ak birziklatzeko lantegiak. Berre-

rabiltzearen aldeko filosofiari se-

gida emanda, Lesley Yendell es-

kultore ingelesak artelan bat

egingo du arratsaldean, hondakin

plastikoak erabilita. Garbitze la-

netan parte hartzen duten bolun-

tarioei bazkaria emango zaie Bird

Centerren bertan, egindako lana

eskertzeko.

Barrika, Gorliz, PlentziaOzeanoen Nazioarteko Eguna

dela baliatuta, garbiketa gehiago

ere egingo dira Bizkaiko kostalde-

an datozen egunotan: Barrikan,

esaterako, gaurko dute deialdia

egina. 11:30ean hondartzako

aparkalekuan bildu, eta hondar-

tza eta labarra garbituko dituzte

boluntarioek. Kokalekuagatik,

plastiko asko iristen da Barrikako

itsasertzera, baita haitzetan tra-

batuta geratzen diren sare eta so-

kak ere. Eta bereziki kaltegarriak

dira, denborarekin mikroplastiko

bihurtu eta arrainek irensten bai-

tituzte. Arrain horiek jaten dituz-

tenek barneratuko dituzte, era

berean, plastiko zati horiek. Ba-

rrika ingurua garbitzen laguntze-

ko prest dauden guztiei bertara-

tzeko gonbita egin diete antola-

tzaileek, eta arropa erosoa eta

bustitzeko moduko oinetakoak

eramateko eskatu diete.

Gorlizen, berriz, bihar elkartu-

ko dira, 11:00etan. Astondoko

parkinean batu, eta bertaratzen

direnen artean taldeak antolatu-

ko dituzte. Lurretik batzuek eta

itsasotik besteek, Billanora arteko

labarra eta itsasargira arteko ibil-

bidea garbituko dituzte. Itsaser-

tza uretatik garbitu nahi dutenei

neoprenoa eta txapinak eramate-

ko eskatu diete.

Igandean Plentzia izango dute

jomuga. 11:00etan Astillero pla-

zan batu, eta taldeka banatuko

dituzte itsasaldeko eta lehorreko

lanak. Itsasertzetatik mikroplas-

tikoa kentzeko ahalegin berezia

egingo dute han, eta itsasadarra

garbitzekoa. Uretan sartuko dire-

nei neoprenoa eta txapinak era-

mateko gogorarazi diete.

2.500 boluntariok eta 300urpekarik Urdaibaikoitsasertza garbituko duteOzeanoen Nazioarteko Eguna da bihar, eta kostaldea garbitzekohainbat deialdi egin dute Bizkaian b Plastikoan bilduta daudenproduktuei egunotan boikota egiteko ere eskatu dute

Urpekariak, itsasoko zaborrak biltzen. GETXOKO UDALA

Txangoak etatailerrak GetxokoAste Berdean

ROzeanoen eguna bihar,

baina Ingurumenaren

Nazioarteko Eguna ere asteon

izan da, asteazkenean. Hori

dela eta, ekitaldiz jositako Aste

Berdea egiten ari dira Getxon.

Herritarrak kontzientziatzeko

helburuarekin, hitzaldiak,

proiekzioak, tailerrak eta jola-

sak izango dituzte egunotan,

baita gaueko txango bat ere.

Gaur arratsaldean haurren-

tzako jolasak izango dira Algor-

tan, eta, aurrez, eguerdian, ko-

toizko poltsak banatuko dituzte

plastikozko poltsen truke.

Bihar goizean, berriz, hegaz-

tien eraztunketa tradizionala

egingo dute Bolue hezegune-

an, eta haurrentzako tailerrak

Areetan. Arratsaldean, material

birziklatuarekin musika tresnak

egiteko tailerra izango da San

Nikolas plazan, eta kontzertua

egingo dute gero. Gauean,

berriz, ibilaldia egingo dute

Gorrondoatxa hondartzara, apo

lasterkarien habitata ezagutze-

ko.

Landare inbaditzaileak kon-

trolatu eta Gorrondatxeko txi-

lardiak berreskuratzeko jardue-

ra izango da etzi goizean, eta

itsaslabarrak eta dunak garbi-

tzera ere joango dira. Astelehen

arratsean amaituko da astebe-

teko jarduna, Berandu baino

lehendokumentalarekin.

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7a Gaiak

Peru Azpillaga Diez Bilbao

Bizkaiko Gotzaindegiak berriki

jakinarazi duenez, Bizkaian saka-

banatuta dituen zerbitzuak egoi-

tza bakar batean elkartzeko as-

moa du. Horretarako, Bilboko Za-

balgunean duen Begoñako Andra

Mari irakasleentzako unibertsita-

te eskola eraitsi eta eraikin berri

bat egingo du, eskolaren ondoan

dagoen patio eremua aprobetxa-

tuz.

Hortaz, egungo eraikina baino

hiru aldiz handiagoa izango den

13.500 metro karratuko eraikin

berri bat altxatuko du Abandoko

erdigunean: Bizkeliza etxea. Hala

bataiatu du Gotzaindegiak bere

egoitza nagusia bilakatuko den

eraikina. Zazpi solairu izango

ditu, eta Gotzaindegiak egun

eskaintzen dituen «zerbitzu dio-

zesiano eta kultural guztiak» bil-

duko ditu bertan, hala nola Biz-

kaiko artxibo historikoa, teologia

pastoraleko institutua edota eliz-

barrutiko liburutegia.

Lanak abuztuan hasiko dituzte,

eta 2021eko abenduan amaitzea

aurreikusten dute. Murias talde-

ak izango du eraikin berria altxa-

tzeko ardura. Obrak iraun bitar-

tean, irakasle eskolako ikasleek

Deustuko Unibertsitatearen al-

boan dagoen behin-behineko

zentro batean jasoko dituzte es-

kolak.

Proiektu hori aurrera eramate-

ko, ordea, Gotzaindegiak kanpo

finantzazioa bilatu behar izan du.

Egitasmoa martxan jarri zutene-

tik, ekarriko zituen kostuei aurre

egiteko, eraikin berria beste

elkarteren batekin partekatzeko

intentzioa azaldu zuen Gotzain-

degiak. Zenbait proposamen jaso

ostean, akordio batera heldu da

Mutualiarekin, Gizarte Seguran-

tzarekin lankidetzan diharduen

enpresarekin. Gauzak horrela,

etorkizuneko eraikinaren %44

inguru —6.000 metro karratu—,

aseguru enpresaren esku geratu-

ko da. Bertan, langileen arretara-

ko Bizkaiko ospitalerik handiena

irekiko du Mutualiak.

Hautsak harrotu dituZabalguneko auzokideek eta

Andra Mari irakasle eskolaren

alboan dagoen Cervantes eskola-

ko gurasoek, ordea, ez dute begi

onez ikusi Elizaren proiektu

berria, eta horren aurkako kan-

paina bat jarri dute martxan.

Salatu dutenez, ez zuten jaso

proiektuaren nondik norakoen

berri, eta harrituta daude jakinda

eraikin berriaren zati batek

ospitale pribatu bat hartuko

duela.

Cervantes eskolako guraso

elkarteak kaleratutako oharrean

adierazi duenez, Bizkeliza etxea

eraikiz gero, irakasle eskolako

patioa –egun eremu osoan eraiki

gabe dagoen gune bakarra–

auzoarentzako espazio publiko

bilakatzeko aukera galduko da.

«Hiri antolamenduko plan oro-

korrean jasotzen da eremu

horrek espazio publikoen falta

duela, are gehiago kontuan har-

tzen badugu Cervantes eskolak

aisialdiari lotutako azpiegitura

gabezia nabariak dituela».

Horrekin batera, kezkatuta

azaldu dira eraikin berriaren ko-

kalekua eta garaiera dela eta. Izan

ere, argudiatu dute egungo patio-

ari esker eguzkiaren argia heltzen

dela ikastetxera, eta ezinbestekoa

dela ikasleen osasunerako;

«eraikin berriak zazpi solairu

izango ditu eta guztiz estaliko du

eskola».

Era berean, guraso eta auzoki-

deak «atsekabetuta» daude uda-

lak izandako jarrerarekin ere. In-

formazioa «behar bezala» hela-

razi ez izana salatu dute, eta haien

hitza ez dela kontuan izan: «Gal-

detu diegunean ez dugu erantzun

argirik jaso, eta ez dute gure iritzia

kontuan hartu inongo momen-

tuan». Horregatik guztiagatik,

Cervantes eskola babesteko eta

Zabalguneko eremua hobetzeko

eskatu diote Bilboko Udalari:

«Patioan ezer ez eraikitzea eta

erabilera publikoa ematea eska-

tzen dugu». Hori lortzeko, udala-

ri Gotzaindegiarekin ados jartze-

ko deia egin diote, Bizkeliza etxe-

aren egitasmoa hiriko beste gune

batera eraman dezaten edota pa-

tioaren erabilera publikoa ber-

matuko duen proiektu arkitekto-

niko bat adostu dezaten.

Gotzaindegiak Mutualiarekinpartekatuko du bere egoitza berriaZabalgunean eraikiko dute b Auzokideak eta Cervantes eskolako gurasoak kexatu egin dira

Andra Mari magisteritza eskolako patioa; atzean, Cervanteseko eskola publikoa. CERVANTES ESKOLAKO GURASOEN ELKARTEA

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7aGaiak

Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo

Herritarren galderei telefonozerantzunda informazioa ematenduen 010 zerbitzuko langilea daPaloma Antunez (Tours, Frantzia,1963). Bilboko Udalaren zerbitzuada berez, baina Lanalden enpre-sak kudeatzen du. Azpikontratahorrek ezartzen dizkien baldin-tzekin eta udalaren utzikeriare-kin kexu, sei greba egun egin di-tuzte langileek. Datozen bi astele-hen eta astearteetarako ere deituadute greba. Antunezek 29 urtedaramatza lanpostu horretan.Bilboko 010 zerbitzuetako lan-

gileak grebatan ari zarete. Zer-

gatik?

Lan honetan denbora gehien da-ramagunok 30 urte daramagu etagutxien daramatenek 11 urte. La-nean hasi ginenean telemarke-ting hitzarmenik ez zegoen etagure lan baldintzak finkatu behargenituen. Hitzarmenen bidezegin izan dugu beti. Baina 2017anamaitu zitzaigun azken hitzar-mena. Saiatu ginen enpresarekinberriro sinatzen akordio hori. Iazez ziguten kasurik egin, eta aur-ten grebara joatea erabaki dugu,ikusten dugulako gure lan bal-dintzak okertzen ari direla. Adibi-dez, oporrak hartzeko estaldurakonkretu bat geneukan eta mu-rriztu egin dute, inolako negozia-ziorik gabe. Ez ziguten informa-ziorik eman, ez ziguten galdetu,eta oporrak heldu zirenean era-baki zuten beste modu bateanhartu behar genituela.Nolatan?

Momentu horretan hamar langileginen. Horientzako geneukan es-taldura bat: pertsona kopuru ba-tek ordezkatzen gintuen oporre-tan. Gero, beste bi lankide hasi zi-ren eta beste lan baldintza batzukjarri zizkieten. Inork ez du uler-tzen zergatik, baina lan baldintzadesberdinak dituzte, okerragoak.Bi urte oporrik gabe egon dira bilangile. Badakigu ilegala dela

hori, baina horrela egon dira etahori ezin du onartu administraziobatek. Langileek salatu zutenegoera, eta auzibidea hasi bainolehen akordio batera heldu zirenenpresarekin. Oporrak aitortuzizkieten eta gure zakuan sartuzituzten; hamar langileren opo-rrak betetzeko pertsona kopuruberak bete beharko zituzten ha-mabirenak. Bi langile horiek ereoporrak dituzte, normala denez.Guk ulertzen dugu enpresaren-tzat zaila izatea kopurua handi-tzea, baina eseri nahi dugu eta ne-goziatu; ez diogu ezeri uko egiten,baina trukean zerbait eman be-harko digute...Ez zarete eseri ere egin?

Eseri ziren behin, esan genuene-an greba egingo genuela. Suma-tzen genuen izango zela aurpegiagarbitzeko udalari begira, eta halaizan zen: hamar minutuz eseri zi-ren eta esan ziguten ez zutela di-rurik. Altxatu ziren eta horrekinamaitu zen. Baina udalak, azkenlizitazioan, %4 igo die pliegoa etaguri soldatan igo digutena %1 in-guru da. Aldea handia da. Beste-tik, oporren kontua nolabait kon-pentsatu beharko digute, egunenbat gehiago emanda edo... Etabeste lankide bat ere eskatzendugu. Dei kopurua pila bat igo da,eta deiak luzeagoak dira orain,kudeaketak ere egiten ditugula-ko: udalekuetarako, plusbaliara-ko eta bisita gidatuetarako txan-dak ere ematen ditugu. Eta per-tsona kopuru bera gara.Zenbat langile zarete egun?

Hamabi langile.Denak emakumeak?

Bai, plantillan gaudenok bai. Or-dezkoren bat badago mutila, bai-na plantillan gaudenak emaku-meak gara guztiok.Azkenaldian kalera ateratzen ari

diren langile asko feminizatuak

diren sektoreetakoak dira...

Bai, hala da. Gertatzen dena da hi-tzarmenak oso txarrak direla.Guri ezartzen diguten telemarke-

tineko hitzarmena ez da hemen-goa; Madrilgoa da. Madrilgo hi-tzarmen guztiak dira hemengoakbaino okerragoak. Eta langileakemakumeak diren kasuetan, as-koz txarragoak.Zuek ematen duzuena zerbitzu

publikoa da, pribatizatu egin

dena azpikontrata baten bidez.

Halakoetan ari direnen protes-

tak ere areagotzen ari dira.

Bai. Bilbokoa da azpikontratagehien duen udala. Azpikontra-tazio pila bat ditu, ez du ondo ku-deatzen nora doan bere dirua, eta,bere dirua, azken finean, hirita-rron dirua da. Segimendu bat gu-txienez egin behar luke. Jarraipen bat egin dezala da

udalari eskatzen diozuna?

Bai, ea azpikontratatu duenak zerbaldintza dituen, nora doan di-rua... Eta, orain, arbitro lana egi-tea eskatu nahi diogu. Uste duguudalak badaukala nolabaiteko ar-dura eta exijitu behar diola enpre-sari gurekin negoziazio bat egitea.Zer moduzko erantzuna izaten

ari dira grebak?

Enpresak ez digu deitu. Udal go-bernua zenak, EAJk eta PSEk, ezdigute erantzun. PPk, EH Bilduketa Podemosek hartu gaituzte etajarraipen bat egin nahi dute, etaEH Bilduk eta Podemosek esandigute prest daudela gaia plenoraeramateko. Zeren 30 urte pasaondoren, hurrengo pliegoa atera-tzen denean beste enpresa bat ba-dator, gerta daiteke gu kalean ge-ratzea. Langileoi dagokionez, ha-mabi langileetatik bat bajan dago,eta gainontzekoak greban gaude,eta jarraitzeko prest. Udan ete-naldia egingo dugu, baina irailanberriro egongo gara kalean.Zer beharko litzateke grebak

bertan behera uzteko?

Enpresa esertzea negoziatzera etanegoziatzea. Eta udalari eskatzendiogu kontutan hartzeko laneandaramagun denbora, hurrengopliegoetan beste enpresa bat ba-dator gu kalean ez geratzeko.

«Bi urte opor gabe egondira bi langile; hori ezin duonartu administrazioak»

Paloma Antunez b Bilboko 010 zerbitzuko langilea

Bilboko Udalaren 010 zerbitzuko langileak azpikontratatuta ari dira.Euren egoera okertzen ari dela eta, greban daude. Negoziatzeko eskatzendiote enpresari; eta, udalari, dituen azpikontraten segimendua egiteko.

MARISOL RAMIREZ / FOKU

9BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7a Berbetan

Nerea Bedialauneta Alkorta

Ondarroa

Ia bi urtez Europako eta

Asiako hainbat herrialde

bizikletan zeharkatzeko

ausardia eduki du Iñigo

Prieto ondarroarrak.

Abentura hori, baina, ez du baka-

rrik egin; Maddi Urizar neska la-

guna eta Larre txakurra izan ditu

bidelagun.

2017ko apirilaren 21ean, bizi-

kletak hartu, eta Itsaso Beltzerai-

noko etapa luzeari ekin zioten

Arrasatetik —hangoxea da Uri-

zar—. Baina aste gutxi batzuetako

abentura izan behar zuena luza-

tu, eta, azkenean, 23.000 kilome-

tro inguruko joan-etorria egin

dute. «Asmo zehatzik gabe abia-

tu ginen. Hasiera batean, Itsaso

Beltzera ailegatzea zen gure as-

moa, baina, gustura genbiltzanez,

bidaia luzatzea erabaki genuen»,

dio Prietok.

Goizero, gosaltzeko orduan,

zein bide hartu behar zuten pen-

tsatu, eta pedalei eragiten zieten,

erritmo eta helmuga zehatzik ba-

rik. Modu horretara Frantzia, Ale-

mania, Suitza, Eslovakia, Hunga-

ria, Serbia, Bulgaria, Georgia, Tur-

kia, Grezia, Azerbaijan, Kazakhs-

tan, Kirgizistan, Tajikistan, Kur-

distan, Iran, Uzbekistan... hainbat

herrialde bertatik bertara ezagu-

tzeko aukera eduki zuten.

Beste toki batzuk ezagutzeko

asmoa ere eduki zuten, baina

abenturari beste bide batzuetatik

ekin zioten. Turkmenistanetik,

esate baterako, ez ziren igaro.

«Bost eguneko bisa ematen dizu-

te, eta oso zaila da baimena lor-

tzea. Hogei egun ere egon zintez-

ke baimena emateko zain, eta

gero ezezkoa jaso. Herrialdean,

gainera, basamortu asko dago,

eta, txakurrarentzat gehiegizko

beroa arriskutsua izango zenez,

herrialde horretatik ez igarotzea

erabaki genuen».

Berrogeialdiagatik, ezinTxinan ere sartu barik geratu zi-

ren, txakurrentzako berrogeial-

dia ezarrita zegoelako. Mongolia-

ra bidaiatzeko ideia, berriz, baz-

tertzea erabaki zuten; hango

neguak oso gogorrak dira, eta ur-

taro aldaketa gain-gainean zuten.

Afganistango muga-mugara

ere hurreratu ziren, baina herrial-

de horretara sartzea ez denez oso

gomendagarria, hara ere ez sar-

tzea erabaki zuten. «Bertara iga-

rotzeko gogoa eta aukera bageni-

tuen, baina, segurtasunagatik, ez

dute gomendatzen. Han, gainera,

ez da ibiltzen txirrindulari asko-

rik».

Ez zeukaten argi zein izango

zen bidaiaren azken helmuga,

baina hasiera-hasieratik argi

eduki zuten Larre eurekin era-

man behar zutela. «Argi genuen

edozein tokitara ailegatzen bagi-

nen ere gurekin etorri behar zue-

la». Horretarako, txakurra era-

mateko bi gurpildun orga bat ero-

si zuten, «baina, proba egiteko

irteeran, mendian barrena sartu,

eta irauli egin zen».

Aurrez erositako orgak balio ez

ziela ikusita, beste bat prestatu

behar izan zuten. Hainbat proba

egin ondoren, ideia ona iruditu zi-

tzaien maletak bizikletan erama-

teko gurpil bakarreko orgatxo bat

erabiltzea. «Hori ez zen iraultzen.

Larre eroso joan ahal izateko,

umeentzako erabiltzen den otza-

ra bat moldatu genuen, eta orgari

ipini genion; listo geratu zen

dena».

Europan zehar txakurragaz bi-

daiatu ahal izateko, neurri bere-

ziak hartu behar izan zituzten.

Besteak beste, amorruaren aur-

kako txertoa eman, osasun txar-

tela egunean eraman, eta Euro-

pan zehar ibiltzeko pasaportea

lortu behar izan zituzten. «Txerto

denak eman ondoren, analisi kli-

niko berezi batzuk egin behar

izan genizkion Larre-ri, ikusteko

amorruaren aurkako txertoak

eraginik egin zion edo ez. Esan zi-

guten derrigorrezkoa dela ziurta-

giri hori eramatea, eta, agindu

modura, gurekin eraman ge-

nuen. Esan zigutenez, amorrua-

ren aurkako ziurtagiria eraman

ezean, herrialde batzuetan txa-

kurra hiltzera ere derrigortzen

zaituzte».

Larre kontuan izan dute plan

guztietan. Baita lo egiteko tokia

aukeratzeko orduan ere; txaku-

rra onartzen zuten tokietara joan

dira. «Asko kanpatu dugu. Ahal

izan dugun neurrian, inork ez

ikusteko tokietan kanpatzen ge-

nuen, herrietatik nahiko hurre.

Beste herrialde batzuetan, berriz,

gasolindegietatik hurbil kanpa-

tzen genuen, han erabilgarri dau-

den hainbat zerbitzu genituelako

eskura».

Beste hainbat kasutan, berriz,

etxeetan edo jendeak utzitako lo-

kaletan atseden hartzeko lekua

izan dute. «Asia erdialdean oso

eskuzabalak dira, eta edozein to-

kitan lo egiteko lekua uzten zigu-

ten. Hori bai, Larre-k kanpoan lo

egin behar bazuen, guk ere bai».

Hainbat toki ezagutu dituzte bi

urtetan, baina, horien artean,

Kirgizistan eta Tajikistan modu

oso berezian gogoratzen ditu

Prietok. «Paisaiari dagokionez,

oso ederrak dira, ikusgarriak. Pa-

mir mendikatea eta inguruak ere

edertasun berezikoak iruditu zi-

tzaizkidan». Pamirren moduko

leku garaietatik igarotzean, or-

dea, mendiko gaitzaren hainbat

sintoma ere igarri zituzten. «Le-

kurik garaiena Pamir izan da. Ia

4.700 metro inguruko tokietan

ibili gara. Garaiera handiko tokie-

tan egon ginen bitartean, egunero

buruko minez esnatzen nintzen

eta neke handiagoa igarri nuen».

Muturreko beroaGaraiera handiari ez ezik, mutu-

rreko beroari ere aurre egin behar

izan diote. «Bero handia egin

zuen Kazakhstanen. Ordurik be-

roenak saihesteko, 05:00etan es-

natzen ginen, eta 10:00etan gera-

tu, 45 gradutik gorako tenperatu-

rak zeudelako. Gelditu, eta egun

osoa ematen genuen bidean aur-

kitzen genuen zuhaitzen baten

gerizpean, harik eta freskatzen

hasten zen arte. Iluntzean, bizi-

kletak hartu, eta lotarako tokia-

ren bila hasten ginen».

Edateko uragaz ere nahikoa

buruhauste izan dituzte, eta, he-

rrialde batzuetan ura erosteko le-

kuren bat aurkitzea zaila izango

zela aurreikusita, 10 litrotik gora

eramaten zituzten bizikleta gai-

nean. «Txakurrak eta guk biok

edateko, kozinatzeko... azkenean

ur asko behar izaten da».

Hizkuntzari dagokionez, be-

rriz, ingelesez eta bidean ikasita-

ko hitz gutxiekin ondo moldatu

direla dio Prietok. «Herrialde ba-

koitzean sartu baino arinago, oi-

narrizko hitzez osatutako hiztegi

bat egiten genuen. Eta, horrela

ere elkar ulertzen ez bagenuen,

imintzioka hasita nahikoa zen».

Baina dena ez da bidaiatu eta

leku berriak ezagutzea izan.

Abenturari eutsi ahal izateko, han

eta hemen atseden hartu, eta be-

harrean ere aritu izan dira diru

apur bat lortu ahal izateko. «Le-

henengo negua, esaterako, Gre-

zian lanean eman genuen». Oli-

bak batzen, igerilekuak garbi-

tzen, egurra mozten... askotariko

lan txikiak egiten ibili ziren.

Bizipen ederrekin bueltatu di-

rela azpimarratu du Prietok, eta,

bidaia luzea egin ostean, «mun-

duari beste begi batzuekin» begi-

ratzen diola dio. «Erraz ahaztuko

ez dugun esperientzia bat izan da.

Erronka handia izan da guretzat.

Txinako mugara arteko joan-eto-

rria bizikleta gainean egiteko gai

izan gara, txakurra alboan genue-

la. Gure kabuz egin izan dugu

dena, eta pozik gaude».

Arrasatetik Txinako mugara arteko joan-etorria bizikletan egiteko ausardia izan duteIñigo Prieto ondarroarrak eta Maddi Urizar arrasatearrak: 23.000 kilometro bizikletaz.

23.000 bizipen Eurasian zehar

Maddi Urizar eta Iñigo Prieto, Larre txakurragaz batera, Samarkandan (Uzbekistan). IÑIGO PRIETO EGIGUREN / BIZIKLETAN

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7aGaiak

Ander Makazaga Conde Ereño

Badira 13.000 urte

inguru Urdaibai gi-

zakien egonleku

bilakatu zela, eta

gaur arte iraun du-

ten artelanak dira horren lekuko.

Adibidez, Santimamiñe koban

aurkitutako animalien irudiak

garai hartako biztanleen testigan-

tza dira oraindik ere.

Gizakiaren, artearen eta natu-

raren arteko loturak ez du etenik

izan, eta Agustin Ibarrola artistak

1983 eta 1985 bitartean Omako

basoan sortutako lan abangoar-

dista da adibide bikaina: bertako

zuhaitzak margotu zituen, 47 obra

eraikitzeko.

Ez dira Urdaibain gizakiek egin

dituzten esku hartze artistiko ba-

karrak. 1960ko hamarkadan,

marmol gorriaren ustiapena na-

gusitu zen Ereñoko Geranda

mendiko harrobietan. Azken ur-

teetan ez dira erabilgarri egon,

baina harrobiak biziberritu egin

dituzte Rober Garai mundakarrak

eta Alberto Palomera bilbotarrak,

bertan egindako eraldatze artisti-

koarekin. Inguruko harrobiak az-

tertzen aritu ziren pare bat urtez,

eta Ereñoko Geranda mendiko bi

harrobiek txundituta utzi zituz-

ten. Urtarriletik lanean aritu dira,

eta zapatuan zabaldu zuten; ibil-

bideak zein bisita gidatuak egite-

ko aukera eskaini dute.

Esku hartzea harrobietanBi artistek bazekiten: orain dela

340 milioi urte, Paleozoiko ga-

raian, ozeano tropikal baten hon-

doa zen gaur egun ingurune

menditsua dena, eta garai horre-

kin elkarrizketa zabaltzea otu zi-

tzaien: «Ozeano hartan molus-

kuak eta itsas izakiak bizi ziren,

eta berorri balioa eman gura izan

diogu, antzinako orbainetan arte

garaikideagaz lotutako esku har-

tze bat eginez», azpimarratu dute

bi artistek. Hala, Sinfonia Arreci-

fal Ereñoko Arte eta Natura Beha-

tokia arte galeria sortu dute, be-

deratzi obrak aire zabalean osatu-

tako instalazio garaikidea.

Bertan, bisitariei dagokie obrari

zentzua ematea. «Gizakia obra

osatzen duen pieza da», argitu du

Garaik. Mundakarra, ilustratzai-

lea eta diseinatzaile grafikoa iza-

teaz gain, naturan esku hartzeak

egin zalea da.

Bestalde, Palomera margolaria

da, eta arte galeria sortzeko or-

duan teknika patafisikoa erabili

dutela azaldu du: «Patafisika sal-

buespena begiratzea da. Inguru-

ne naturalak zeharkatzen dituen

bidaiariaren begirada berresku-

ratu nahi izan dugu. Ezeri begira

ez doan mendigoizalearen begi-

rada indartu». Le Patafisic Cabi-

net taldea osatu dute biek, eta ez

zaizkie ezarritako konbentzioak

interesatzen. Konbentzio uniber-

tsalek «sormena hiltzen» dutela

uste dute. Horregatik, begiratze-

ko modu berriak aldarrikatzen

dituzte: «Ikuspuntuak».

Arrakalak aldarrikatuzSortzaileek bi harrobitan banatu

dituzte arte galeria osatzen duten

bederatzi instalazioak: Gerandape

Goikoa eta Geranda Erdikoa. Bisi-

tariek zientzia eta artea uztatzen

dituzten sorkuntza lanak aurkitu-

ko dituzte bi harrobietan. «Sines-

tesiaren lengoaia» erabiliz, giza-

kiaren zentzumenak pizten dituz-

ten loturak ezartzen saiatu dira,

baina modu desordenatuan: «Uki

daitezkeen testurak usaintzea lor-

tzea, koloreak entzutea edota lu-

rrinak ikuskatzea izan dugu hel-

buru».

Galeria nagusira iritsi aurretik,

bisitariek Domo Picto Mecanis-

mo Arrecifalobra aurkituko dute

Geranda Erdikoan: «Naturak

bere mugimenduen bitartez sor-

tutako eraikuntza bisualen ingu-

ruan hausnarketa egin beharra-

ren ondorioz sortutako pieza da».

Gune nagusia Gerandape Goi-

koa harrobian dago, eta sortzaile-

ek Pinacoteca Triastica izendatu

duten koadroz osatutako horma

batek egiten dio harrera bisitaria-

ri. Marmol gorriaren pigmenta-

zioa aprobetxatuz, artistek lanke-

ta piktoriko bat egin dute «gure-

an aurkitu ezinezkoak diren

kolore tropikalekin». Aurrez au-

rre, hegan egiten hasi zen lehen

izakia, sorgin-orratza, bihurtze-

ko aukera dute bertaratutakoek

Alas Meganeuras instalazioan.

Eta badira 340 milioi urte eralda-

keta hori gertatu zela; hala, den-

bora neurtzeko maskorrez bete-

tako erlojua ere — Reloj de Eones

izenekoa— sortu dute.

Harrobiak gaur egun oraindik

ere bizirik jarraitzen duela alda-

rrikatzen duen Tolva Crono-

Transformadora obrak bultza-

tzen du bisitaria galerian barrena.

Instalazio mekaniko horrek ha-

rriaren lokatza xurgatu eta proze-

satu egiten du, jarraian, hodien

bidez, eta maskor bihurtzen:

«Prozesu naturala alderantzika-

tu egiten du gailu honek. Ez du zi-

kinkeriarik igortzen, ur garbia

baizik, purua. Xede purifikatzai-

lea dauka».

Bizirik daude Geranda mendi-

ko harrobiak, baina gaixo, arra-

kalaz beteta. Hala, Garai eta Palo-

merak harrobia sendatu nahi izan

dute: «Kintsugi Reparadorobra-

rekin, harrobia sendatu dugu,

marmol gorriaren arrakalak estali

beharrean nabarmenduz, urrez-

ko maskorrekin zauriak indartuz.

Praktika japoniarra da; noizbait

sufrimendu bat egon dela balioes-

teko erabiltzen dute».

Bada joko bisual bat ere. Ha-

rriaren lokatzetik xurgatu ostean

eskuratu daitekeen maskor bat

hartu, eta arrakalak nabarmen-

tzeko erabilitako urrezko maskor

jakin bat aurkitzea, 340 milioi ur-

teko jauzi erraldoi bat egiteko.

Iraganeko soinu haiekin ko-

nektatzeko asmoz, Gabinete So-

noro. Escuchadores de Otras Eras

instalazioak proposamen ugari

eskaintzen ditu galerian. Soinua-

ren bitartez, denborak eraginda-

ko haustura tektonikoak kon-

pontzeko instalazioak daude

ikusgai bertan. «Gong de Geran-

da obrarekin, adibidez, kanpai

garaikideak eraiki nahi izan ditu-

gu, haizearen soinuarekin nahas-

tuz oihartzun interesgarri bat sor-

tzeko asmoz». Tremolo Bombar-

dino, Bocina del Coral, Octavas

Corrugadas, Baffle Abissal edota

El Arrecifonopiezek osatzen dute

instalazioa, marmol gorridun

horma «koadro soinudunez»

betez. Bozetoak margotzen joan

ahala, paperean sortutako kaosa

bere horretan eraman dute prak-

tikara; «paretan egindako zirri-

borroak» dirudite.

Keinua artearen historiari Iragan historiko eta naturalare-

kin mantendutako etengabeko

elkarrizketa artistiko honetan,

artearen historiari egindako kei-

nu eder bi ere aurki daitezke: ba-

tetik, El Grito de Munch bivalvo

obra, margolari espresionistaren

lan famatuari egindakoa. Beste-

tik, maskor, molusku, fosil edota

itsasoko izakien artean ageri den

Botticelli italiarraren Venusen

jaiotzakoadroari egindakoa.

Laburbilduz, azken urteetan

erabilgarri egon ez den marmol

gorriko harrobia eraldatu dute

Garaik eta Palomerak. Esku har-

tze artistiko garaikide baten bi-

tartez, «marmol gorri honetan

etenda egon den denbora balioe-

tsi» dute.

Rober Garai mundakarrak eta Alberto Palomera bilbotarrak arte galeria garaikidebihurtu dituzte Ereñoko Geranda mendian dauden marmol gorridun bi harrobi.

Marmol gorria arte bilakatuta

Ereñoko harrobiak arteleku bihurtu dituzte Rober Garai eta Alberto Palomera artista bizkaitarrek. AINTZINA MONASTERIO

11BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7a Gaiak

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7aProposamena

Peru Azpillaga Diez

Zallako herriak

Enkarterri Fest

jaialdi gastrono-

mikoa hartuko

du asteburu ho-

netan bertan.

Hala, bihar hasi eta igandera arte,

udaletxeko lorategiak hamaika

usain eta zapore bilduko dituzten

karpaz eta erakustokiz beteta

egongo dira; den-dena, zuzeneko

doinuez lagunduta.

Gastronomia du ardatz jaial-

diak, baina, batez ere, Enkarterri-

ko eskualdeko produktuen balioa

aldarrikatzea du helburu egitas-

moak. Eta, horretan, Bizkaiko es-

kualderik handienak badu beste

guztien gainetik azaltzen den

produktu bereizgarri bat: Zallako

tipula morea.

Hala uste du Leire Martinez En-

karterri Fest jaialdi gastronomi-

koaren antolatzaileetako batek.

«Zallako tipula morea sustatzeko

ideiari tiraka ibili ostean jaio zen

proiektua», azaldu du. «Orduan

tipula morea gure gastronomia-

ren erdigunean jarriko zuen festa

bat antolatzea erabaki genuen,

bertako gainerako produktuez

lagunduta».

Horregatik, urtero, Enkarterri

Fest egitasmoarekin batera, Za-

llako tipula morearen enbaxado-

re bat hautatzen du udalak. Enba-

xadore horrek bere jatetxean pro-

duktu hori erabili eta sustatzeko

konpromisoa hartzen du. Aurten,

Zuriñe Garcia sukaldariari eman

diote izendapena, Galdakaoko

Andra Mari jatetxe ezaguneko su-

kalde buruari. «Egun Euskal He-

rritik kanpo ere arrakasta du ti-

pula moreak; jatetxe onenetan

erabili egiten dute», erantsi du

Martinezek.

Enkarterriko gastronomiare-

kin lotutako mota guztietako

ekintzek osatzen dute eguneko

egitaraua: sukaldaritza tailerrak,

dastaketak, pintxo errondak, zu-

zeneko ikuskizunak... «Jendeak

era paregabean erantzun ohi du,

batez ere eguraldia alde dugune-

an». Showcooking sukaldaritza

tailerretarako lekuak, esaterako,

joan den urtean oso denbora gu-

txian bete zirela adierazi du Mar-

tinezek: «Ekitaldiek gero eta

proiekzio handiagoa dute; izen

ematea, adibidez, oso handia da

eta ekintza asko hamar minutu-

tan bete egiten dira». Hori dela

eta, saio horietako batzuen es-

kaintza zabaldu behar izan dutela

aitortu du Martinezek.

Besteak beste, showcooking

tailerrek izandako arrakasta ai-

patu du. «Joan den urtean sartu

genituen egitarauan, berrikuntza

Bihartik etzi bitartean, Enkarterri Fest jaialdi gastronomikoa izango da Zallakoudaletxeko lorategietan. Sukaldaritza tailerrak, dastaketak, bisita gidatuak...Zallako herria zaporez eta usainez lepo egongo da, urtero bezala, tokiko tipulamoreari omenaldia egiteko. Bilbotik etortzeko autobusak egongo dira, dohainik.

Janaria izango da nagusiEnkarterri Fest jaialdian

Showcooking tailerrek momentuan kozinatzeko aukera ematen dute; Enkanterri Fest jaialdiko ekintzarik arrakastatsuenetarikoa da. ENKARTERRI FEST

13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7a Proposamena

modura, eta aurten ez dugu ino-

lako zalantzarik izan errepikatze-

rako orduan». Sukaldaritza es-

kola batzuk direla azaldu du. Su-

kaldari profesionalek erakutsi

egiten dute nola egiten den plater

konkretu bat, eta, azalpenarekin

batera, aldi berean, jendeak pla-

tera kozinatzen du. «Ikusteaz

gain, parte hartzeko aukera ere

ematen dute, parte hartzaileek

haien sukalde propioa dute eta

momentuan, praktikaren bidez,

ikasten dute».

Umeen sukaldaritza tailerrek

ere «afizio handia» sortzen dute-

la erantsi du Martinezek, eta ho-

rregatik, aurten, adin tarteen ara-

berako eskaintza egitea erabaki

dute; «urtero saiatu egiten gara

zer edo zer hobetzen, umeek bizi-

tasun handia dute eta benetan

kozinatzeko gaitasun handia era-

kusten dute».

Horretaz gain, Zallako herriak

ere jaialdia bere sentitzen duela

azpimarratu du, eta pintxo erron-

da jarri du herritarren parte har-

tzearen adibide modura. «Herri-

ko ostalariek pintxo bereziak egi-

ten dituzte eta ibilbide bat

antolatzen da horiek dastatze-

ko». Hala, taberna bakoitzak ti-

pula morez egindako pintxo bat

egiten du eta Enkarterriko txako-

linarekin batera saltzen du. «Era

horretan tabernek ere parte hartu

dezakete, tokiko produktua sus-

tatzearekin batera».

Eguraldiak baldintzatuta«Enkarterri Fest kalean egiten

den jaialdia izanik, eguraldiak,

noski, asko baldintzatzen du egu-

na bera, baina ona egiten duene-

an, benetan jendetza hurbiltzen

da», nabarmendu du Martine-

zek. Eguraldiak laguntzen duene-

an, jendea egun osoa pasatzera

hurbiltzen dela esplikatu du, eta

hori bultzatzeko, berrikuntza bat

izango dute aurten: terraza gas-

tronomikoak.

Azaldu duenez, urtero, herrial-

de bat gonbidatzen dute Enkarte-

rri Festera, eta oraingoan, Anda-

luziari egokitu zaio. Herrialde

gonbidatuak, normalean, bere

lurraldeko produktuak eskaini

ohi ditu eta bere kulturari lotuta-

ko ikuskizunak ere antolatzen

dira. «Aurten, momentuan jate-

ko modukoak diren produktuen

aldeko apustua egin dugu», adie-

razi du Martinezek. «Beraz, eli-

kagaien postuak egoteaz gain,

momentuan bertan jateko mo-

dukoak diren platerak eskainiko

dituzten terrazak egongo dira».

Hala, produktuak etxera erama-

teaz gain, jendeak beste herrialde

bateko janaria bertan dastatzeko

aukera izango duela argudiatu

du.

Hortaz, asteburu osoan, Zalla-

ko udaletxeko lorategiak jendez

lepo egotea espero du Martine-

zek. «Pintxo erronda kenduta,

beste ekintza guztiak bertan izan-

go dira, eta erakustokiekin eta te-

rrazekin batera, jendea anima-

tzea espero dugu». Egun osoan

zehar, gainera, zuzenean arituko

diren musika taldeak egongo

dira.

Tailerren batean parte hartu,

dastaketaren bat egin, erakusto-

kiz erakustoki ibili... Jaialdiak au-

kera andana eskaintzen dituela

deritzo Martinezek, eta Enkarte-

rriko zein inguruetako herritarrei

hurbiltzeko gonbita egin die. Hori

errazteko, Bilbotik autobus zerbi-

tzu berezia egongo da asteburu

osoan zehar. «Nahi duenak ko-

txea etxean utzi eta dohainik Bil-

botik Zallara etortzeko aukera

izango du», gogorarazi du Marti-

nezek.

EGITARAUA

LARUNBATA

‘Showcooking’ tailerrak

11:00.Muskuiluak Enkarterriko

txakolin eskabetxean.

12:30.Bakailao tatakia Zallako

tipula morezko uztai kurruskarie-

kin.

14:00.Andaluziako gazpatxoa.

16:30.Belgikako txokolatezko

izozkiak lur jangarriarekin.

18:00. Showcookingsaioa Zu-

riñe Garciaren eskutik (Zallako

tipula morearen 2019ko enbaxa-

dorea).

19:00.Kantauriko legatz bon-

boia tipulazko natilla eta pikillo

piper konfitatuekin.

Andaluzia Karpa

18:00.Raices dantza taldea.

19:30.Hijos de Almachar elkar-

teko Rociero Axarquia korua.

Dastaketak

11:30.Ardo berezien bost barie-

tate.

12:30.Andaluziako produktuen

dastaketa.

13:30.Chardonay ardoa, erregi-

na zuria.

14:30.Garapar artisau garagar-

doa.

17:00.Artisau izozkien dastaketa

itsu-itsuan.

18:00.Ginebra, ron eta whisky

dastaketa.

19:00.Koktel tropikalak: mojitoa,

anana iragazia eta mai tai.

Performanceak

13:00.Ardoak eta zinemagintza.


Haurrentzako tailerrak

8-12 urte:

11:00. Jateko amarruak (kaktus

jangarriak).

12:30.Sukaldaritza molekularra.

14:00.Nigiri, maki eta beste

sushi motak.

17:00.Royal icing bidezko deko-

razioa.

18:30.Karolina tailerra.

4-7 urte:

11:00.Pizza.

12:30.Madalenak.

14:00.Txoripanak.

17:00.Cheesecake.

18:30.Mota desberdinetako

biribilkiak.

Musika

11:00.District One.

12:30.Dia de la Rumba.

14:00.Alain Concepcion & The

Soulman.

17:00.Steel Covers.

18:30.El Beso de Klimt.

20:00.Ellas Son Ellos.

21:30.Gwaya Reggae.

Bisitak enpresetara

11:00.Virgen de Lorea upategi-

rako bisita.

13:00.Txabarri txakolina, bisita

mahastietan.

IGANDEA

‘Showcooking’ tailerrak

11:00.Karrantzako gazta mous-

sez betetako krepeak.

12:30.Pintxo kreatiboak.

14:00.Taloa baserriko oilasko-

bularkiekin, soja emultsioa eta zi-

trikoak zallako tipula bigundua-

rekin.

Andaluzia karpa

12:30.Triana dantza taldea.

14:00.Hijos de Jaén elkarteko

Rociero Zambra taldea.

Dastaketak

11:00.Covila ardoen dastaketa.

12:00.Aragoiko produktuen

dastaketa.

13:00.Enkarterriko txakolinen

dastaketa.

13:15.Putxera dastaketa (hain-

bat babarrun barietate).

14:00.Munduko bermuten das-

taketa.

14:00.Putxera dastaketa (hain-

bat babarrun barietate).

Performanceak:



Haurrentzako tailerrak

8-12 urte:

11:00.Calzone pizza.

12:30.Artisau izotzak.

14:00.Frutazko muffinak.

4-7 urte

11:00.Cake pop.

12:30.Burguer.

14:00.Txokobanana.

Musika

11:00.District One.

12:30. Irantzutaale (musika eta

zeinu hizkuntza).

14:00.Pushermen.

Bisitak enpresetara

11:00.Virgen de Lorea upategira

bisita.

13:00.Txabarri txakolina, bisita

mahastietan.

Mota guztietako produktu gastronomikoak eskainiko dituzten erakustokiak egongo dira. ENKARTERRI FEST

Tokiko produktuguztien artean, Zallako tipula morea daEnkarterri Fest jaialdikoprotagonista nagusia

Tokiko produktuak,momentuan jatekoplaterak eta ume zeinnagusientzako ekintzakbilduko ditu jaialdiak

MUSIKA

ABANTOParabellum eta Sukar.

bGaur, 23:30ean, Gallartan,

Eusko Gudariak plazan.

ABANTORaspu.

bBihar, 23:00etan, Gallartan,

El Minero etorbidean.

ABANTOEsmeralda Orkestra.

bBihar, 00:00etan, Gallartan,


ABANTOKantu Kolore.

b Igandean, 18:30ean, Gallartan,


ABANTOLos Blue Yeyes

eta DJ Pok.

bOstegunean, 19:00etan,

Gallartan, Eusko Gudariak plazan.

AMOROTOModus Operandi

eta Oxabi.

bBihar, 23:00etan, plazan.

ARRIGORRIAGASonic Free

Station.

bBihar, 22:00etan, Lepanto’s-en.

BARAKALDOAmplify eta Striknina.

bGaur, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDORemember Paradise.

bBihar, 20:00etan, BECen.

BARAKALDOEscombros

eta Ectoplasmas.

bBihar, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDONegracalavera

eta Discipulos de Dionisos.

bBihar, 21:00etan, Mendigon.

BASAURITodos los Fuegos.

bGaur, 22:15ean, Baietz-Ezetzen.

BERMEOKankinkabara txistu

taldea: Haizeak dakarren dantza.

bBihar, 20:00etan, Artza frontoian.

BERMEOWarbly Jets.

bBihar, 22:00etan,

Beleza Malandran.

BILBOHotsetan: Miguel A. Garcia

& Ensemble.

bGaur, 19:00etan, Azkuna zentroan.

BILBODientes de Luna.

bGaur, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOLa Ribera House Band.

bGaur, 19:30ean, La Riberan.

BILBOOctavio Nievsky & Los Raros

eta Mundo Raro.

bGaur, 19:30ean, Mytho aretoan.

BILBOSutan, Itziarren Semeak

eta Akatz.

bGaur, 20:00etan, 7 Katu gaztetxean.

BILBORum for All eta Sully Riot.

bGaur, 20:00etan, Baratzen.

BILBOTracy DJ.

bGaur, 20:00etan, Otxarkoagako

jaietan, Txalapartan.

BILBOSicacustica.

bGaur, 20:00etan, Areatzan.

BILBOCharlie Cosh & Mikel

Gaztañaga.

bGaur, 20:00etan, Eguzkin.

BILBOVita Imana eta Bleed.

bGaur, 20:30ean, Stage Liven.

BILBO Jaime Buenaventura.

bGaur, 20:30ean, Rockstarren.

BILBOThe Crab Apples.

bGaur, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOEl Altar del Holocausto.

bGaur, 21:00etan, Satelite T-n.

BILBODeus Ez.

bGaur, 21:00etan, Shaken.

BILBOClarisse.

bGaur, 21:30ean, Azkenan.

BILBODJ Nash.

bGaur, 22:00etan, Ambigun.

BILBODr. Feelgood

eta The Reverendos.

bGaur, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOArt After Dark: Gui Boratto,

Demian eta DJV Sound.

bGaur, 22:00etan, Guggenheim

museoan.

BILBOLas Majas DJ.

bGaur, 22:30ean, Badulaken.

BILBOXatiro.

bGaur, 00:00etan, Otxarkoagako

jaietan, Ugarte plazan.

BILBOMakala DJ eta On & On.

bGaur, 00:00etan, Muellen.

BILBOAl DJ.

bGaur, 02:00etan, Kremlinen.

BILBO Iker & Ruth Discofagia.

bBihar, 12:30ean, La Riberan.

BILBOUger, J.A.N, Potrotaino,

Elfo Negro eta Criatura.

bBihar, 18:00etan, Bilbo Zaharrean.

BILBOVomitando Desperdicios,

Tu Padre en Bolas eta Primeros

Auxilios.

bBihar, 19:00etan, Otxarkoagako

jaietan, Lozoñon.

BILBOEñaut Elorrieta & Kaabestri

String Ensemble: Harian.

bBihar, 20:00etan, Euskal Museoan.

BILBOHilda Lizarazu.

bBihar, 20:00etan, Muellen.

BILBODevil Vow eta La Ultima Bala.

bBihar, 20:00etan, Satelite T-n.

BILBOAnimal Scrape.

bBihar, 20:00etan, Mytho aretoan.

BILBOMalakato Murphy Lawyers.


jaietan, Txalapartan.

BILBOFalete.

bBihar, 20:00etan, Campos Eliseos

antzokian.

BILBO+dMana.

bBihar, 20:30ean, Stage Liven.

BILBOMaldito Murphy

eta Volumnia.

bBihar, 20:30ean, Shaken.

BILBOEl Chelista.

bBihar, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOPiratas Rumbversions.

bBihar, 21:00etan, Azkenan.

BILBOQloaqa Letal

eta Subversion X.

bBihar, 21:00etan, Zorrotzako

gaztetxean.

BILBOReal Straits.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBORecycled J.

bBihar, 22:00etan, Santana 27n.

BILBO Jose Ignacio Martorell.

bBihar, 22:00etan, Serie B aretoan.

BILBOMenta.


jaietan, Ugarte plazan.

BILBOMiguel Costas.

bBihar, 22:00etan, Bilborocken.

BILBOOn & On.

bBihar, 22:00etan, Ambigun.

BILBOFunny Boys DJ.

bBihar, 22:30ean, Badulaken.

BILBOMiqui Brightside DJ Set.

bBihar, 00:00etan, Muellen.

BILBOMr. Postman & Marieta Sin

DJ.

bBihar, 01:00ean, Kremlinen.

BILBOLindy Band Collective.

b Igandean, 11:30ean, Artelan

Berreginen museoan.

BILBOLolo Garcia Trio.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBOThe Chameleons UK

eta Second Still.

b Igandean, 19:00etan,

Kafe Antzokian.

BILBOVocalia eta Cristina Saldias.

b Igandean, 19:30ean, Atxurin,

Gizakunde elizan.

BILBOLurdark.

b Igandean, 20:00etan,

Otxarkoagako jaietan, Txalapartan.

BILBO Juanjo Navas.

bAstelehenean, 19:00etan,

Otxarkoagako jaietan,

Ugarte plazan.

BILBOEuskadiko Orkestra

Sinfonikoa eta Alexei Volodin.

bAstelehenean, 20:00etan,

Euskalduna jauregian.

BILBOLawrence Arabia.

bAstelehenean, 20:00etan, Muellen.

BILBOHueco.

bAstelehenean, 20:30ean,

Guggenheim museoan.

BILBOSonambula eta Envite.

bAsteazkenean, 18:00etan,


Ugarte plazan.

BILBOMike Ross.

bAsteazkenean, 21:00etan,

La Nuben.

BILBOEkai Txa.

bOstegunean, 20:00etan, Muellen.

BILBOMugalari eta Eztanda.



Ugarte plazan.

BILBOMabu.

bOstegunean, 20:30ean,

Cotton Cluben.

BILBOThe Jackets.


Itsas Museoan.

BILBOTooth eta Rodeo.


Kafe Antzokian.

BILBOMano de Santa DJ.

bOstegunean, 22:30ean, Badulaken.

DERIOParkea Musik Fest:

Desert Tracks, Carlos Tego,

Part Time Job, Old Skull, Borderline

eta Bilongo Latin Trio.

bGaur, 14:00etatik aurrera,

Baserri antzokian.

DURANGOGari & Maldanbera

eta Erabatera.

bGaur, 22:00etan, Plateruenan.

DURANGOTxistu Fusion

& Flamenco: Emociones.

bBihar, 20:00etan, San Agustin

kulturgunean.

DURANGOSerrulla.


Intxaurreko terrazan.

ERANDIOHesian.

bBihar, 22:00etan, Altzaga ikastolan.

ERANDIOGarilak 26 eta DJ Txurru.

bBihar, 23:30ean, Goiherrin.

ETXEBARRIClan Zero.

bGaur, 23:00etan, Zintururi plazan.

ETXEBARRIBekosolo Beti taldea.

bBihar, 12:30ean, Zintururi plazan.

ETXEBARRIGaribaldi Orkestra.

bBihar, 23:00etan, Zintururi plazan.

Bilbo b Kultura alternatiboa

DDT, 30 urteak ospatzenDDT Banaketak Bilbo Zaharreko denda alternatiboak badu zer ospatua,

30 urte bete baititu. Eta, okasiorako, jaia antolatu du biharko: banatzaile-

en azoka izango da; 16:30ean Mierda de Bizkaia y sus grupos maqueteros

liburua aurkeztuko dute, eta 18:00etatik aurrera kontzertua izango da, Bil-

bo Zaharreko plazan: Criatura, Elfo Negro, Potrotaino, JAN eta Uger. DDT

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7aAgenda

GALDAKAOKaiola Festibala: The Ex, Enablers, Heather Leigh

& Peter Brotzmann, Christine

Abdelnour & Chris Corsano eta

Ghedalia Tazartes.

bBihar, 20:30ean, Torrezabalen.

GALDAKAOTodos los Fuegos.bBihar, 22:30ean, Jazz Giroan.

GETXOMariachi Azteca de FlorFernandez.

b Igandean, 13:30ean, Muxikebarrin.

IGORRESkabidean eta Akerbeltz.bGaur, 23:00etan, jaigunean.

IGORRERaust, Mafalda eta Zirkinik Bez.

bBihar, 23:00etan, jaigunean.

LEIOALa Mara eta Jose de Arte.bGaur, 23:00etan, Txorierriko

jaietan.

LEIOA Jaikide.bBihar, 23:00etan, Txorierriko

jaietan.

MARKINA-XEMEINElena Setien.bBihar, 20:00etan, Uhagonen.

MUNGIAMaseda.bBihar, 22:30ean, Zubikoan.

MUXIKABultz, McOnak, Madmuasel, Altxa Porru

eta TPR & Kool Things.

bBihar, 20:30ean, plazan.

PORTUGALETEThe Faithless, Lebeback, The Wizards eta

Runaway.

bGaur, 20:00etatik aurrera,

Buenavista Metal Fest jaialdian.

PORTUGALETEThe Name, Warg,In Thousand Lakes eta Morphium.

bBihar, 20:00etatik aurrera,

Buenavista Metal Fest jaialdian.

PORTUGALETEThe Victor’ Squalos Show.

bBihar, 20:30ean, Adimusiken.

SANTURTZIFRAC, Against Youeta RPG- 7.

bBihar, 20:00etan, La Kelo

gaztetxean.

SANTURTZIRuaille Buaille.bBihar, 22:30ean, Gernika parkean.

SOPELAElortegi Anayak eta Basaki.

bGaur, 21:00etan, Plaza Beltzan.

SOPELACharlie Cosh & MikelGaztañaga.

bBihar, 21:00etan, Hor Konponen.

SOPELADeus Ez eta Insensathors.bBihar, 21:00etan, Plaza Beltzan.

URDUÑABizkaiko AbesbatzenEguna.

b Igandean, 12:15ean, Foru plazan.

ZAMUDIOEsne Beltza eta Oxabi.bGaur, 23:30ean, plazan.

ZAMUDIOBroken Izotz.bBihar, 15:30ean, Bidekoetxe

parkean.

ZAMUDIOKartzarot, Kaotiko eta Akerbeltz.

bBihar, 23:30ean, plazan.

ZAMUDIOD’Capricho.b Igandean, 18:00etan, plazan.

ZARATAMOBarullo, Sinmas, Los Primos eta DJ Markelin.

bGaur, 23:00etan, Arkotxako jaietan.

ZARATAMOXabior, Auxili, La Basu, Lehian eta Oihan Vega.

bBihar, 23:30ean, Arkotxako jaietan.

ANTZERKIA

AREATZA 7 Grados: Y todo poramor.

bGaur, 19:30ean, udal aretoan.

BILBOGanso & Cia: Babo Royal.bGaur, 18:00etan, Casilda Iturrizar

parkean.

BILBOTrapu Zaharra: Turistreatzen.bGaur, 18:30ean, Zorrotzako plazan.

BILBOBeate Linne: El cuerpo imperfecto.

bGaur, 19:30ean, San Frantziskoko

udaltegian.

BILBOAtakados: Hoy, milagro.bGaur, 20:00etan, Pabilioi 6an.

BILBOSac MJJ eta DaBeat: I Want U Back: Michael Jackson.

bGaur, 20:00etan, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOPollo Rosa: Las amistadesde Gertrudis.

bGaur, 20:00etan, Fundicionen.

BILBOMoon Produkzioak: Las muertes de los otros.

bGaur, 20:00etan, Bilborocken.

BILBOSusi Caramelo: Pibonéxica.bGaur, 20:30ean, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOPanpotx: Tramankuluaketa Baserrian jai.

bBihar, 11:00etan eta 18:00etan,

Casilda Iturrizar parkean.

BILBOTaberna Da Da: Dá, Dá, Dá.bBihar, 18:30ean, 19:15ean

eta 20:00etan, Sarean elkartean.

BILBOBizkaiko Antzerki Ikastegia:Isla de sirenaseta Pic-nic.

bBihar, 20:00etan, Pabilioi 6an.

BILBOParasite: Hot Water.bBihar, 20:00etan, Fundicion

aretoan.

BILBOAmeztu: Organik.b Igandean, 13:00etan, Basurtun,

Sabino Arana kalean.

BILBOTeatro del Cuarto: Te invitamos a cenar.

b Igandean, 19:00etan, Pabilioi 6an.

BILBOBeheko Larraine: Manifestu bat.

b Igandean, 19:00etan, Fundicion

aretoan.

Galdakao b Kaiola Festibala

Bestelako musiken plazaAtzerriko musika esperimentalaren topaleku bihurtu da Kaiola Festibala.

AEBetako, Alemaniako, Frantziako eta Herbehereetako artistak batuko

ditu Galdakaon, bihar: The Ex —argazkian—, Enablers, Heather Leigh

& Peter Brotzmann, Ghedalia Tazartes eta Christine Abdelnour & Chris

Corsano. Gaur, Servando Rocharen solasaldia izango da. ALBERTO BELOKI

BILBOHaur Antzerki Topaketak.bAstelehenean eta asteartean,

18:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOGarazi & Cia: Erraia.bOstegunean, 18:30ean,

Santutxun, Karmelo plazan.

DERIO Imperfeccionismo Magico:Mi problema es tu problema.

bGaur, 20:30ean, Gurea aretoan.

GETXOMalas Compañias: Prozak.bGaur, 19:00etan, Erromoko

Santa Eugenia plazan.

GETXOSalitre: Mr. Soft.Silence, dance o no!!!.

bBihar, 12:15ean, Erromoko


GETXOZirika Zirkus: Zinemaz blai.bBihar, 13:00etan, Erromoko


GETXOTrapu Zaharra: Turistreando.bBihar, 19:00etan, Erromoko


GETXOSarini Zirko: Txoriak txori.b Igandean, 13:00etan, Erromoko


GETXOEl Gran Rufus: Pink Impact.b Igandean, 19:00etan, Erromoko


LEIOAPirritx, Porrotx eta Marimotots: Musua.

bGaur, 17:00etan eta 19:30ean,

Kandelazubieta kiroldegian.

MARKINA-XEMEINAbarka: Ortentsia izan nahi dut.

b Igandean, 18:00etan

eta 20:00etan, Uhagonen.

PLENTZIAPirritx, Porrotx eta Marimotots: Musua.

bBihar, 18:00etan, Astillero plazan.

PORTUGALETEUmore Gauak:Jose Campoy, Eva y Qué

eta Sergio Encinas.

bGaur, 22:00etan, Santa Klaran.

DANTZA

ABANTOMeatzaldeko Harrigorria:Antrexatak eta alardea.

bBihar, 22:00etan, Gallartako

Txikito frontoian, eta igandean,

12:30ean, Eusko Gudariak plazan.

BARAKALDOErreka Ortu Dantzan.bGaur, 18:30etik aurrera; bihar,

13:00etatik 23:00etara; eta

igandean, 13:00etan, herrigunean.

BILBOKrego-Martin Danza: Moliendo café.

bGaur, 18:00etan, Atxuriko

Gizakunde plazan.

BILBO Jose Lerida, Paco Vega,Antonio el Marselles, Loquito del

Puerto, Perico el Pañero, Juanfran

Carrasco, El Purili, Jose de Pura eta

Ruben Lara: Flamenco de fiesta.

bGaur, 20:00etan, BBK aretoan.

BILBOAll Style Dantza: B-Wild, Relik, Nuhproud, Hula Hop, Yunik,

Amets.

bBihar, 18:00etan, BBK aretoan.

BILBOAiko Taldea.bBihar, 19:00etan, Euskal Museoan.

BILBOAdriana Bilbao & BeñatAxiari: Burdina.


Berreginen Museoan, 20:15ean,

Sarean elkartean, eta 21:00etan,

Marzana tabernan.

GERNIKA-LUMODantzaz: Ehuna.b Igandean, 17:00etan, Lizeoan.

LEIOADantza alardea.b Igandean, 12:30ean, Txorierriko

jaietan.

ZAMUDIOHiru Bat taldea.bBihar, 18:30ean, kultur etxean.

BERTSOLARITZA

BERRIZDurangaldeko Kopla Txapelketa: Bittor Altube, Txaber

Altube, Iruri Altzerreka, Miren Amu-

riza, Irune Basagoiti, Igor Elortza,

Eider Gallastegi, Gorka Lazkano,

Gorka Pagonabarraga, Ander

Sarriugarte, Garikoitz Sarriugarte

eta Beñat Ugartetxea.

bGaur, 22:00etan, gaztetxean.

BILBOUnai Agirre eta SebastianLizaso.

bGaur, 11:30ean, Areatzan.

BILBOAmets Arzallus eta Onintza Enbeita.

bBihar, 12:00etan eta 14:00etan,

Kafe Antzokian.

IURRETAOihana Bartra, Nerea Ibarzabal, Unai Iturriaga

eta Julio Soto.

bBihar, 19:00etan, plazan.

HITZALDIAK

GALDAKAOServando Rocha: Kaosa eta urte ilunak.

bGaur, 20:00etan, Torrezabalen.

BESTELAKOAK

BILBOBLV-Art jaialdia: Arty-Walks.bGaurtik igandera, Bilbo Zaharreko

arte eta sorkuntza espazioetan.

ETXEBARRIEleder magoa.bAsteazkenean, 19:00etan,

Zintururi plazan.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko ekainaren 7a Agenda

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko ekainaren 7a

Zuzendaria: Aitziber Laskibar Lizarribar. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus [email protected]

Zerua eta infernua. Jainkoa eta deabrua.Gaizkiaren eta ongiaren arteko gatazkaamaigabea. Hamaika dira etengabekoborroka hori irudikatzeko erabiltzendiren bideak; maiz, lezio moralakezkutatu izan dira kondairen atzean.

Milakaaurpegi ditudeabruak

sHALA BAZAN EDO EZ BAZAN...

Peru Azpillaga Diez

Bestelako izaki mito-

logikoetatik hara-

go, kondaira askok

gaizkiaren eta on-

giaren arteko ga-

tazkaren testigantzak bildu izan

dituzte. Hala, Euskal Herriko mi-

tologiak gorde bezala, historian

zehar hainbat izan dira deabrua-

rekin hartu-emana izan duten

euskal herritarrak.

Gaizkiak lurrean duen ordez-

kari nagusia dugu deabrua; ames-

gaizto eta madarikazio zitalenen

protagonista, akordio makurren

maisua. Batzuetan tentazioaren

arriskuei buruz ohartarazteko

azaldu ohi da kondairetan, beka-

tuen zaindari eta bide okerraren

gidari modura. Beste askotan, or-

dea, deabruaren presentzia testi-

gantzazkoa baino ez da, guztiei

gogorarazteko hor dagoela beti,

bere abagunearen zain, inoiz ikusi

ez arren, hainbat baitira deabruak

har ditzakeen formak. Eta gu-

txien espero denean, gizakia gaiz-

kiaren putzu sakonean hondorai-

no murgiltzeko prest azalduko da.

Leku eta toki askotan bistara-

tua izan da deabrua Euskal He-

rrian. Esaterako, orain aspaldi,

Ondarroako Kobastegi familiak

neguko gau ilun horietako batean

topatu zuen, eta egun hartan bizi

izandakoa bizirik da egun, belau-

naldiz belaunaldi familiakoen ar-

tean helarazi ostean.

Gabon gau hotz batean gertatu

zen. Osaba Manuel Txikiarenean

kafea hartu ostean, Manex, Ko-

bastegi familiako semerik gaztee-

na, etxera abiatu zen ordu bata al-

dera. Kalean ez zen ezer berezirik

nabari. Herriko etxeetako leihoek

argia zuten oraindik, eta algarak

eta ospakizun garrasiak nagusi zi-

ren kale estuetan zehar. Etxera

heldu zenean, Manex aitarekin

gurutzatu zen.

Aita arrantza tresnak batzen ari

zen. Itsasoa ondo zegoenez angu-

letara zihoala azaldu zion Mane-

xi, eta, bere anaiak oraindik

heldu ez zirenez, ea laguntzeko

prest zegoen galdetu zion seme

gazteenari. Gehiegi pentsatu

gabe, esekitokian utzi berri zuen

jaka hartu eta aitarekin batera

abiatu zen, kalean behera, kaira

bidean. Arrueta ingurura heldu

zirenean, aitak txalupa hartu eta

lokatzetan sartu zen, ur gutxi

zegoen itsasadarraren zonalde

batean. Manex, berriz, Simonen

kaian geratu zen.

«Ba al dago ezer hortik?», egin

zion oihu aitak txalupatik. «Ezer

ez», erantzun zuen Manexek.

«Etorri, bada, hona, angula de-

zente dago eta!». Entzun eta egin.

Tresneria hartu eta aita zegoen to-

kira abiatu zen Manex. Hara hur-

biltzen ari zela, ordea, lokatzetan

zerbait bazela sumatu zuen aitak;

txerri moduko animalia basati

bat. Txalupara hurreratzen ari

zela ikusita, aitak, ikaratuta, txa-

lupan zeraman palanka hartu eta

itsasadarraren erdialdera bultza-

IBONELORRI.EUS

tu zuen ontzia, bertan sakonera

handiagoa baitzegoen. Kaitik be-

gira zegoen Manex, baina ez zuen

ezer ikusterik lortu.

Ustekabearen ostean, arrantza

utzi eta Alli baserrira abiatu ziren

biak. Aita arte baten azpian gera-

tu zen, eta Manex, berriz, baserri-

ko sarreraren alboan, ortura begi-

ra. Goizaldeko ordu txikiak ziren

jada, eta, ilargirik gabeko gaua ze-

nez, iluntasunak soilik agintzen

zuen. Bat-batean, ortutik zeto-

rren ufada bat aditu zuen Mane-

xek. Hasieran ez zion jaramon

handirik egin, baina, handik gu-

txira, bigarren ufada aditu zuene-

an, urduritzen hasi zen.

Esku-argi bat hartu, eta ortura

sartu zen Manex: «Nor arraio

dabil hor?», egin zuen oihu.

Baina isiltasuna izan zen gazteak

jaso zuen erantzun baka-

rra. Adi-adi zegoen ingu-

rura begira, baina ez zen

ezer ikusteko gai. «Zertan

zabiltza?», galdetu zion

orduan aitak Manexi, zer-

bait gertatzen ari zela

ohartu ostean. «Zertan?

Bada, zarata handi bat

entzun dut nire inguruan,

baina ez dut ezer ikus-

ten», erantzun zuen semeak bel-

durtuta.

Urduritzen hasia bazen ere, ga-

rrantzia kentzen saiatu zen aita.

«Baserritarren bat izango da, eto-

rri hona», bota zion. Manexek,

ordea, ez zion sinetsi, eta aitak ere

ez zuen inondik ere hala zenik

uste. Artearen azpian elkartu zi-

ren aita-semeak orduan eta, lo

aurreko errezoak egin ostean,

etxera abiatu ziren, lasaitasun fal-

tsuz, arreta jarriz inguruan jazo-

tzen zen zarata bakoitzean. Izan

ere, aita urduri zegoen, gaueko

gertakariekin ernegatuta. Hala

ere, Manexi ezer ez esatea erabaki

zuen, semea gehiago ez kezkatze-

arren.

Lo bapo egin zuten biek gau

hartan, eta eguzkiak gogoz

BIZKAIKO HITZA - Berria...2019/06/07 · Ozeanoen eguna 300 urpekari 9 eta beste 2.500 boluntario...

Documents

Transcript of BIZKAIKO HITZA - Berria...2019/06/07 · Ozeanoen eguna 300 urpekari 9 eta beste 2.500 boluntario...