AurreraAurreraAurrera!!!  BulegoTeknologikoakargitaratua

InformatikaetaTelekomunikazioetakoZuzendaritza

Aleguztiakeskuragarridituzueondorengowebgunean:www.euskadi.net/informatika Bidalizueniradokizunak:aurrera@euskadi.net

A skokpentsatukodute«birtualizazioa»,Aurrerabuletinberrihonenlehenengo gaia, teknologia berria dela eta lehenengo urratsakematen ari dela. Bada, oraingoan egin dugun artikuluan ikusikodugunmoduan, birtualizazioak 1960ko hamarkadan eman zituen

lehen urratsak, hain justu ere. Artikuluan, besteak beste, haren ezaugarrinagusiak zein diren, zehazki zertan datzan eta zertarako erabili ohi denazaldukodugu.Bigarren gaian, cookieiburuz jardungo gara. Egia esanda, guztiok entzun edoirakurriduguhorieiburuzkoerreferentziarenbat,etaaregehiagoazkenaldian,Interneteko orriren batean sartzen garen bakoitzean, baina oraindik ereezezagunakdiraaskorentzat.Hortaz,buletinhauaprobetxatukoduguzerdiren,zehazki noiz erabiltzen diren eta dituzten abantailak eta desabantailak zeindirenazaltzeko.«Alboan» atalaren barruan, Lanbideri egingo diogu lekua. Kasu honetan,erakundeautonomoarenarduradunek leheneskutikazaldukodigutehurrengohilabeteetan abiatuko duten proiekturik garrantzitsuena: beren prozedurakEuskoJaurlaritzarenegoitzaelektronikoantxertatzea.«Berrilaburrak»atalean,ohibezala,biberriaipatukoditugu:Batetik,IVAPenabianjarritakoekimenbatenberriemangodizuegu,hainzuzenere euskararekin eta web‐orriekin lotuta dagoena. Administrazio‐hizkerahobetunahian, IVAPek liburubateanbildudituhainbatoinarrizkoaholku, etahorieijarraitubeharkogeniekeherritarrekindugunkomunikazioelektronikoakarrakastaizatealortunahibadugu.Bestetik,gureirakurleengehiengoariinteresatukozaionberriadaukagu,hauda,sakelan smartphonebat duten guztiei. «Conan mobile» aurkeztuko dizuegu,telefono mugikorretarako doako aplikazio bat. Gure gailua aztertzen du, etasegurtasunean zein alderdi hobetu beharko genituzkeen jakinarazten digu,ezustekodesatseginaksaihesteko.

49. zk. 2014ko iraila 

BerrikuntzarenetaTeknologiaBerriendibulgaziozkobuletina

AURKIBIDEA 

Birtualizazioa2.or.

Zerdacookienkontuhori?

6.or.Alboan:LanbideEuskoJaurlaritzarenegoitzaelektronikoansartuda

10.or.Berrilaburrak:Euskarazkalitatezkokomunikazioelektronikoaizatekoaholkuak«CONANmobile»,telefonomugikorrekosegurtasunahobetzeko

12.or.

http://www.euskadi.netmailto:aurrera@euskadi.nethttp://www.euskadi.net/informatika

2 2014koiraila

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea  49. zk.  

Birtualizazioa Seguru asko, askok pentsatuko dute «birtualizazioa» kontzeptumodernoa dela. Halaere,ordenagailubat«birtualizatzeko»aukeraematenduen teknologia IBM1enpresakjada garatua zuen 1960ko hamarkadan. Ikus dezagun, hortaz, nola sortu zen etazertarakoerabiltzendengauregun.

1 960ko hamarkadan hainbat erakundekerabiltzen zituzten ekipo informatikoakosogarestiakziren(baihoriekerostearizegokionez, bai mantentze‐laneizegokienez). Enpresek ekipo horiengatik(superkonputagailu, mainframeedo hostdeituak)ordaintzen zuten prezioa altua izan arren,lehenengo makina horiek ataza bat exekutazezaketen soilik aldiko. Enpresek egindakoinbertsio handiak amortizatu ahal izatekoasmoarekin, ekipo horiek hainbat ataza aldiberean egin zitezen erabiltzeko aukera aztertzenhasiziren.Hortik aurrera, IBM enpresak teknologia batgaratu zuen, enpresei hainbat «partizio logiko»sortzeko aukera eta batak bestearengandikindependenteki lan egiteko aukera eskaintzenziena. Partizio horietako bakoitzak mainframegailuaren baliabideak erabiltzen zituen. Horihorrela izanda, IBMSystem/360mainframegailua(1972anharensistemaeragileaVM/CMSzen)izanzen birtualizaziorako espezi ikoki diseinatutakolehen ordenagailua. Partizioak kudeatzeko, IBMenpresak software bat garatu zuen eta«Supervisor» deitu zion (beste batzuek«monitore»deituzioten).Izenhorialdatueginzendenborarekineta«Hypervisor»deituzitzaion.Ondoren, 1980ko hamarkadan, x86arkitekturadun makinak iristean, aro berri bathasi zen, eta orduan sortu ziren mahai gainekoordenagailuak, bezero‐zerbitzari aplikazioak eta«banatutako» arkitektura. Horrek guztiak bideeman zuen mainframe handi eta ahaltsuetatik(makina isiko berean ataza asko hartzenzituztenak) ahalmen berekoak edo handiagoakbaina merkeagoak ziren zerbitzarietaraigarotzeko. Merkeak zirenez, aplikaziobakoitzerako makina (zerbitzari) bat erabiltzenhasi ziren enpresak. Hortaz, birtualizazioabigarren mailan geratu zen berriro; izan ere, ezzegoen zerbitzarien erabilera optimizatzekobeharrik.

1990ekohamarkadan,garaikomakinekkalkuluakegiteko eskaintzen zuten gaitasun handiari eskerbatik bat, hainbat aditu 1960ko hamarkadakoiloso ia defendatzen hasi ziren berriro: makinaisikobataplikaziobakarbaterakoerabiltzeazerazen: baliabideen, espazioaren eta energiarenxahutze handia. Horregatik, hardwarea «zatitzea»proposatu zen, eta ahalbidetu zen makina bateklan egiteahainbat zerbitzari independente izangobalitzbezala(horrela,makinaedozerbitzari isikoberaren baliabideak partekatuz). Une horretansortu zen, hain zuzen, «birtualizazioa»2 deitzenduguna.

AzpimarratubehardaIBMenpresarenmainframegailuek erabiltzen zuten agindu multzoa erabatbateragarria zela birtualizazioarekin; x86arkitekturak, ordea, 17 agindu ez‐bateragarrizituen eta arazoak ematen zituzten birtualizazioaexekutatzerakoan. x86arkitekturakarazorikgabefuntzionatzeko, agindu horiek moldatzen etabihurtzenzitueninterfazebatgaratuzuenVMwareenpresak. 1999an aurkeztu zuen VMwareenpresak lehenengo Hypervisor gailua x86arkitekturarako.

MAKINA BIRTUALAK 

Gaur egun, informatikan «birtualizazioaz» hitzegitean, baliabide teknologiko baten bertsio«birtuala» sortzeaz ari gara (software baten

HIZTEGIA

1IBM:enpresamultinazionalbatdaetaegoitzanagusiaAmeriketakoEstatuBatuetandauka(zehazki,NewYorkhirian).IBMenpresakordenagailuetarakohardwareaetasoftwareaekoiztenetamerkaturatzenduetaaholkularitza‐zerbitzuakeskaintzendituteknologiaberrienarloan(IKTak).Enpresa1911nsortuzen,TabulatingRecordingCorporationizenarekin.Halaere,1924anizenaaldatuzuenetaInternationalBusinessMachinesdeituzen,hots,IBM.2BirtualizazioaetaPopeketaGoldbergegileeneskakizunak:birtualizazio‐sistemabatmodueraginkorreanjasateko,arkitekturabatekbetebehardituenbaldintza‐multzoada.1974ansortuzituztenGeraldJ.PopeketaRobertP.GoldbergegileeketaFormalRequirementsforVirtualizableThirdGenerationArchitecturesartikuluanargitaratuzituzten.[Iturria:Wikipedia]

2014koiraila 3

49. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea 

bidez), esate baterako, hardware plataforma bat,sistemaeragilebatedobiltegiratzekogailubat.Teknologia horrek bide ematen digu hardwareaetasoftwarea«banatzeko»,zerbitzariedoPC(hostedo ostalari deitzen da) bakar batean hainbatsistema eragile aldi berean exekutatzeko aukera

eskainiz. Arestian esan bezala, birtualizazioakaukeraematendiguhainbat«ordenagailubirtual»edukitzeko makina isiko berean. Ordenagailubirtual horiei virtual machines («makinabirtualak») edo guest(gonbidatu) deitzen zaie.Makina birtual horiek ordenagailu isiko berekobaliabide guztiak partekatzen badituzte ere,horietakobakoitzakmoduerabat independenteanlanegitendu,hauda,berenkon igurazioa,sistemaeragilea,aplikazioak,etaabardituzte.Ideiazerada,programaedosoftware3batenbidezhardware bat emulatzea, eta haren gaineanmuntatzea zerbitzu, zerbitzari edo sare bat.Hainbat «makina birtual» sortu ohi dira etahorietako bakoitzean software desberdinakinstalatzen dira (izan Windows‐en bertsio osoa,Linux‐enbanaketabatedoMacOS‐ena).Zenbait estatistikaren arabera, gure zerbitzarienprozesamendu‐gaitasunaren %20 soilikaprobetxatzendugu;hots,gurebaliabideen%80riezdioguetekinikateratzen,eta,beraz,gureDatuakProzesatzeko Zentroetan (DPZ) ditugunzerbitzariak erabat gutxiegi erabilita dauzkagu.Horregatik, makina isiko bakar batek hainbatmakinabirtualharditzakegauregun,zerbitzuetaneraginik izan gabe edo errendimendua txikitugabe.Hori dela‐eta, hainbat erakundek sei zerbitzariisiko erabili ordez, horietako bakoitzazerbitzariaren baliabideen % 20 inguru soilikerabiltzen duen aplikazio batekin, 10 makina

birtual instalatu ohi dituzte (bakoitza berekon igurazioarekin) zerbitzari bakar batean;horrela, zerbitzariaren gaitasunaren %80‐90erabiltzerairistendiragehienez.Arrazoihorrengatik, aholkulari askokegitendutezerbitzari isiko horietako bakoitzean hainbatmakina instalatzearen alde, horretarako makinabirtualak erabiliz. Modu horretan, ez genukezerbitzari berriak erosi beharko zerbitzu gehiagoeskaintzeko.

ABANTAILAK 

Birtualizazioa aukera ona izan daiteke zenbaitkasutan(betihalaizanezarren)baiprofesionalkiinformatikan aritzen direnentzat, bai etxekoerabiltzaileak izan eta programa jakin batekinprobakeginnahidituztenentzatere,adibidez.Informatikarien kasuan, birtualizazioa oinarrizkotresna da gaur egun beren eguneroko lanean(esaterako, probak egiteko, sarea kudeatzeko,segurtasuna kudeatzeko...); izan ere, zerbitzubatzuk besteengandik oso modu malguanbereizteko aukera ematen die, eta ekoizpen‐inguruneaukitugabe.

Ondoren,birtualizazioazerarlotanerabiltzendenetazerabantailadituenzehaztukodugu:Datuak Prozesatzeko Zentroa: DPZetanerabili ohi da, zerbitzarien inkatzeaahalbidetzen baitu, hau da, makina isikoenkopuruanabarmenmurriztudezakegu(horrekdakarrenarekin kostuak aurreztearidagokionezetaabar).

Proba‐ingurunea: gero eta gehiago erabiltzenda aplikazioen funtzionamendua probatzeko;izan ere, «ingurune kontrolatu» batean lanegitea ahalbidetzen du, hau da, ezin hobea damota guztietako probak egin ahal izatekoekoizpen‐ingurunean ezer ukitu behar izan

HIZTEGIA

3Birtualizazio‐programakedosoftwarea:VMware(Windows/Linux)www.vmware.com/esCameyowww.cameyo.comVirtualbox(Windows/Mac/Linux)www.virtualbox.orgSandBoxiewww.sandboxie.comCitrixwww.citrix.esDosBox(DOSenemulatzaileaprogramazaharrakleheneratzeko)www.dosbox.comParallels(Windows/Mac/Linux)www.parallels.comQEMU(Linux)http://wiki.qemu.orgWindowsVirtualPC(Windows)www.microsoft.com/windows/virtual‐pc/KVMwww.linux‐kvm.orgOpenVZhttp://wiki.openvz.orgLinux‐VServerhttp://linux‐vserver.org/Welcome_to_Linux‐VServer.orgXenwww.xen.orgSymantecWorkspaceVirtualizationwww.symantec.com/workspace‐virtualization

«Birtualizazioa irtenbide teknologiko oso interesgarria izan 

daiteke bai profesionalki informa kan aritzen direnentzat, bai etxeko erabiltzaileentzat» 

http://www.vmware.com/eshttp://www.cameyo.comhttp://www.virtualbox.orghttp://www.sandboxie.comhttp://www.dosbox.comhttp://www.parallels.comhttp://wiki.qemu.orghttp://www.microsoft.com/windows/virtual-pc/http://www.linux-kvm.orghttp://wiki.openvz.orghttp://linux-vserver.org/Welcome_to_Linux-VServer.orghttp://www.symantec.com/workspace-virtualizationhttp://www.citrix.eshttp://www.xen.org

4 2014koiraila

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea  49. zk.  

gabe, adibidez.Ohikokasuadaaplikazio zahar(edozaharkitu/legacy)batdaukaguneanetaezdakigunean zuzen funtzionatuko duen guresareko ordenagailuetan. Kasu horretan,erakunde askok zera erabakitzen dute,aplikazio hori instalatzea aldez aurretikbirtualizazio‐softwarea instalatuta duenordenagailu batean, eta han egiten dituztebehardirenprobaguztiak.Probakondoaterazgero, programa instalatu ahal izango duguenpresako ordenagailu guztietan. Emaitzakonakizanezbadira,berriz,zegoenmoduanutziahal izango dugu eta ez dugu gorabeherariksortuko.

Segurtasuna: birtualizazioak gure sistemensegurtasuna hobe dezake. Demagun LAMP(Linux,Apache,MySQLetaPHP)zerbitzaribateta itxategi‐zerbitzari bat instalatu behardugula. Kasu hauetan bi aukera ditugu:zerbitzari bakar batean bi inguruneakinstalatzea (LAMP eta itxategiak partekatzekozerbitzua) edo «birtualizazioa» egitea.Lehenengo kasuan, hacker batek webeanahultasunen bat topatzen badu, zerbitzariarenkontrola har dezake. Kasu horretan, webekoitxategietara sarbidea izateaz gainera,partekatutaditugun itxategiguztietarakoaereizango du. Emaitza zera da, web‐zerbitzarianakats bat izatearen ondorioz, gureerakundearen itxategi guztiak ere arriskuanjartzen ditugula. Bigarren kasuan,birtualizazioa erabiliz gero, bi makina birtualsortuko ditugu gure zerbitzarian. HorietakobateanLAMPzerbitzaria instalatukodugu,eta,bigarrenean, berriz, itxategi‐zerbitzaria.Hackerrak, kasu honetan,webean ahultasunenbat aurkitzea lortzen badu ere, LAMP

zerbitzaria hartzen duen makina birtualeraizango du sarbidea soilik, baina inolaz ere ezlitzateke gure erakundearen itxategietarairitsiko; bi inguruneak isolatuta baitaude.Horregatik, enpresa askok aukeratzen dute

«makina birtual» bat sortzea eskaintzen dutenzerbitzubakoitzerako.

Segurtasun‐kopiak: DPZ gehienek badituztesegurtasun‐kopiak (backups) egiteko sistemaketa horiek leheneratzeko aukera, beharrezkoaizatean.Nolanahiere,segurtasun‐kopiakezdira«osoak» batzuetan, hau da, badituzte datuak

baina ez dituzte gordetzen dagozkienkon igurazioak edo pro ilak. Aldiz, «makinabirtualak»erabilizgero,zerbitzariaprogramatuahal izangodugumakinabirtualarenkopiabategin dezan egunero, eta, horrela, segurtasun‐kopiabat leheneratunahi izanezgero,nahikoaizango da kopiatuta dugun makina martxanjartzea, etabeste ezer egin gabe funtzionatukodu.

Migrazioak:gurezerbitzariatxikigeratuzgeroeta handiago bat behar izanez gero, zerabesterik ez dugu egin beharko: konektatu,kopiatuetaitsatsibehardirenmakinabirtualaketa lanean hasi, zerbitzari zaharrean egindakoguztiaberrizkon iguratubeharizangabe.

Hardwarearen akatsak: egun batean gurezerbitzarian hardware akats larriren batgertatuzgero(adibidez,memoria,plakanagusiaeta abar hondatzea), kaltetutako elementuaordezkatubeharkodugu,eta,ondoren,sistemaeragilea berriro instalatu, kon iguratu, lehengenituen programak instalatu, horiekkon iguratu eta segurtasun‐kopiak kargatu,ordura arte lan egiten genuen moduan lanegiten jarraitu ahal izateko. Horrek guztiak,jakina, denbora‐ eta baliabide‐kostu nahikohandiadu.Halaere,makinabirtualekin laneanarituz gero, zerbitzari batek huts egiten badu,ordezkatu, kopiatu beharrezko makinabirtualetan etamartxan jarri ahal izango dugu(eta minutu gutxian lanean aritu ahal izangogaraberriro).

BIRTUALIZAZIO MOTAK 

Oinarrizkokontzeptuak4zehaztuondoren,gehien

HIZTEGIA

4Oinarrizkokontzeptuak:Ostalari(host):birtualizazio‐softwareaexekutatzenduenmakinada.Softwarebatenbidezarduratzendahardwareerrealakontrolatzeaz.Gonbidatua(guest):birtualizatutakosistemaeragileada.Hainbatsistemaeragileegondaitezkeostalariberean.Gonbidatuekezduteinterferentziariksortubeharberenartean,eztaostalariarekinere.Hiperbisore:birtualizazio‐softwareada,etaMakinaMonitoreBirtual(VMM,virtualmachinemonitor)eredeitzenzaio.Birtualizazioarennukleoada.Horriesker,ostalaribakoitzakVMbatikustendu,hardwareerrealbatenordez.Softwarehoriarduratzendazerbitzaribatenlaubaliabidenagusiakkudeatzeaz(PUZ,diskoa,memoriaetasarea).Horrela,modudinamikoanbanaditzakeordenagailuaninstalatutakomakinabirtualguztienartean.

«Ordenagailu bat birtualizatzeko aukera ematen duen teknologia garatu zuen IBM enpresak 1960ko 

hamarkadan» 

2014koiraila 5

49. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea 

erabiltzen diren birtualizazio motak aipatukoditugujarraian:Plataformak:makinaerrealbat(zerbitzaribatedoPCbat)simulatzeandatza,osagaiguztiekin,etazuzenfuntzionatzekobehardituenbaliabideguztiak jartzean. Oro har, software ostalaribatek kontrolatu ohi du «makina birtual»desberdinak zuzen zainduta daudela, etahardwarearen eta makina birtualen arteankokatuta dago. (Eskema horren baitan sartzendira birtualizazio mota ezagunenak, baitasistema eragileen birtualizazioa, aplikazioenbirtualizazioa eta sistema eragileen emulazioaere).

Sareak: sare isiko bat softwarean osorikerreproduzitzea da. «Sare birtualek» benetakosare isikoen ezaugarri berberak dituzte. Halaere, abantaila eraginkorrak nahiz hardwareaeta birtualizazioa independenteak izateaeskaintzen dute; besteak beste,azpimarratzekoak dira hornidura azkarra,etenik gabeko inplementazioa, mantentze‐lanautomatizatuak eta oinordetutako aplikazioenetaaplikazioberrienbateragarritasuna.Sareenbirtualizazioak, beraz, konektatutako lan‐kargeneraginpeanjartzenditugailuaketasare‐zerbitzu logikoak (atakak, switchak, routerrak,irewallak,karga‐orekatzaileak,etab.).

Mahaigainak: hori da erakundeetan gehienezagutzen eta erabiltzen den birtualizazio‐motetako bat. Mahaigainak «kudeatutakozerbitzu» gisa inplementatzeak ahalbidetzen

dien IKTen arduradunei azkarrago erantzuteaerakundeak egunerokoan izaten dituenaldaketei. Abantaila handi bat da gastuakmurriztea eta erantzuteko denbora hobetzeaahalbidetzen duela azken erabiltzaile batekbaliabide bat behar duenean. Izan ere, behardituzten aplikazioak eta mahaigainak(birtualizatuak) eskain daitezke oso denboralaburrean,duten«pro ila»edozeindelarikere:ordezkaritzan dagoen pertsona, hots, egoitzanagusitik kanpo dagoena; tabletak erabiltzendituen eta pro il «mugikorra» duen pertsona;gureerakundetik«kanpoko»pertsona,etaabar.

Aplikazioak: gero eta erakunde gehiagokbirtualizatzen dituzte beren plataforma etaenpresa‐aplikazio garrantzitsuenetako asko,adibidez, datu‐baseak, ERP, CRM, postaelektronikoa,etab.[Ikus«AplikaziozaharkituakEuskoJaurlaritzan»taula].

Biltegiratzea: biltegiratzearen birtualizazioakerrendimendu‐hobekuntzak eta espazio‐eraginkortasunaeskainibeharduensoftwareakzehaztutako biltegiratze‐kaparen zatia da,biltegiratze‐hardware gehiago erostekobeharrikgabe.

Birtualizazioak hainbat abantaila dituen arren,desabantailaren5baterebadu;beraz,betiezindaaplikatuetaezda irtenbiderikegokienaaplikazioguztiekin lan egiteko. Hortaz, kasu bakoitzaarretazaztertzeakomenida.

HIZTEGIA

5Birtualizazioaerabiltzearendesabantailak:Akats‐elementua:zerbitzuguztiakzerbitzaribakarbateaninstalatuzgero,horiizangodaakats‐puntubakarra(kritikoa).

Moteltasuna:sarrera/irteeraeragiketaaskobehardituztenaplikazioakezbirtualizatzeagomendatzenda.

Hardwareberezia:ezdakomenihardwareosoespezi ikoabehardutenzerbitzariakbirtualizatzea,bateraezintasun‐arazoaksorbaitaitezke,funtzionamenduokerrakgertabaitaitezke.

Segurtasuna:zerbitzari isikoamoduegokiankon iguratubehardugu;txartoeginezgero,hainbatzerbitzaribirtualetaneraginaizanbaitezake.

Aplikazio zaharkituak Eusko Jaurlaritzan 

Zeinahi  erakunderentzat,  aplikazio «zaharkituak» edo legacy erabiltzea arazo larri bilaka daiteke, erakundea behartzen baitu giza baliabide,  diru  eta  denbora  askoz  baliatzea egunerokoan  sortzen  diren  gorabeherez arduratzeko. 

Horrega k,  EJIE  aholkularitza‐lana  egiten  ari da,  honako  helburu  honekin:  «zaharkitutzat» sailkatutako  aplikazioen  birtualizazioak (zenbait  sailetan  oraindik  ere  erabiltzen direnak) zein puntutara arte konpon ditzakeen gaur  egun  dituzten  gorabeherak (bateraezintasunak  gertatzea  beste  ingurune batzuekiko, erabiltzaile‐gorabeherak, etab.). 

Aurrera  dezakegu  ikerketa  horren  ondorio nagusietako  bat  zera  dela:  aplikazio zaharkituak  migratu  egin  behar  direla (gehienez  ere  3  urteko  epean);  izan  ere, bestela, gorabeheren kopurua hazi egingo da, eta  horien  mantentze‐lanen  kostua  izugarri igoko da. 

 

6 2014koiraila

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea  49. zk.  

« Gure eta hirugarrenen cookieakerabiltzen ditugu gure zerbitzuakhobetzeko,zurenabigazio‐ohiturakaztertzearen bidez. Nabigatzenjarraituz gero, ulertuko dugu horien erabileraonartzen duzula. Kon igurazioa alda edoinformazio gehiago lor dezakezu hurrengo webhelbidehonetan». Horrelako mezuak edo antzekoedukia dutenak agertu ohi zaizkigu etengabeInternetennabigatzendugunean;horietan,cookiehitza irakurtzendugu,etaelementuhorrenxedeadawebguneenerabiltzaileenbisitakerregistratzeaeta horri dagokionez nolabaiteko informazioagordetzea, sartutako wegbuneak adibidez,nabigazio‐historia bat sortzeko esaterako.Ondoren, bisitatzen ari garen webguneek erabildezakete hori gure «nabigazio‐esperientzia»6hobetzeko, edo, bestela, publizitate‐enpresek etaerakundekomertzialek.

ZER DIREN COOKIEAK BENETAN 

Cookieihttpcookie,webcookie,ordenagailukocookieedojarraipenekocookieeredeitzenzaie,jateko diren gailetetatik bereizteko (ingelesezcookie hitzak «gaileta» esan nahi baitu).Informazio‐kantitatetxikiakdira, testu formatuan(testu‐ itxategiak) eta gure ordenagailuradeskargatzen dira web‐orrietatik nabigatzean.Bisitatzen ditugun webguneek sortzen dituzteitxategi horiek, eta gune horietatik gureordenagailura jaisten dira; hark onartu etaprozesatu egiten ditu (hala badagokio). Gainera,erabilitakonabigatzailearilotutakokarpetabateanbilduta geratu ohi dira. Oro har, itxategi txikihoriek gure ordenagailuan berez instalatu zituenguneak leheneratu ditzake soilik (domain edodomeinu7atributuarenbidez).Cookiean identi ikatzaile bat izendatzen zaigueta berau «jaurti» digun webgunean nabigatzeanberriro, gure nabigatzaileak cookiean bildutakoinformazioa erabiltzen du nabigazioa arruntagoa

izateko: besteak beste, ahalbidetzen du saioaautomatikoki hastea; lehen aukeratutakolehentasunak, hizkuntza, pasahitzak, erosketa‐organ haututako artikuluak gogoratzea eta abar.Laburbilduz, cookieak irtenbide tekniko arruntadira Interneteko HTTP8 saioek dituzten

arazoetarako. Horien funtzionamenduarenoinarria zera da, «egoerarik gabeko» (stateless)komunikazio‐protokolobat, eta protokolohori ezda gai informazio iraunkorrari eusteko eskaeradesberdinenartean;izanere,ezdagolotura isikoiraunkorrik komunikazio horren bi muturrenartean. Hortaz, cookiei esker webgune bereko biorri desberdinen artean informazioa partekadaiteke (edo baita web‐orri berean ere, bainadenbora‐unedesberdinetan).Cookiekezdutekodeexekutagarririk;ezdirajaitsiondoren gure ordenagailuan exekutatzen direnprogramak. Hala ere, badago nolabaitekoeztabaida cookiek egiten duten pribatutasun‐inbasioari dagokionez (aurrerago ikusiko dugu).Cookiek pertsona baten nabigazio‐historiaerregistratzen badute ere, erregistro hori muga

Zer da cookien kontu hori? 

Duela zenbait denboraz geroztik, webean nabigatzean eta zenbait web‐orritarasartzean,mezubatagertzenzaigucookieakerabilikodirela,horiekdesgaitudaitezkeelaeta hori nola egin jakinaraziz (erabiltzen dugun nabigatzailearen arabera). Cookienjatorriaazaltzenahalegindukogara,baitamezuhoriekzergatikagertzendirenere.

HIZTEGIA

6Nabigazio‐esperientzia:erabiltzailebatekbisitatzendituenwebguneekinizatendueninterakzioarekinetaharkhorieiburuzduenpertzepzioarekinzerikusiaduenfaktoreetaelementuguztienlaburpenada;irisgarritasunarekin,orriendiseinubisualarekin,edukienkalitatearekin,erabilgarritasunarekinetaabarrekinlotutadago.7Domeinu:edodomeinu‐izenadawebgunebatidenti ikatzenduenizena;bakarradaInternetenetabizatiditu:erakundearenizenaetaerakunde‐mota;adibidez,euskadi.netedoejie.eus8HTTPsaio:saiobatweb‐nabigatzailebatenetaurrunekozerbitzaribatenartekokomunikazioada,etaeskaerenetaerantzunensarekotransakzioensekuentziabatdakar.HTTP,bestalde,hipertestuatransferitzekoprotokoloaren(HipertextTransferProtocol)siglada,Interneteninformazioatrukatzeko.

«Cookieak zerbitzari batek erabiltzaile baten nabigatzailean jarritako datu‐multzo bat dira, eta gerora, datu horiek eska ditzake erabiltzaile hori ezagutzeko, 

zenbait bisitatan. Cookien xedea da erabiltzaile horren bisita 

erregistratzea eta nolabaiteko informazioa gordetzea.» 

Komunikazio Teknologien Ins tutu Nazionala (INTECO) 

2014koiraila 7

49. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea 

daiteke nabigatzaileen kon igurazioaren bidez;denaden,cookieakdesgaitzearenondoriozzenbaitwebguneezindaitezkeerabili.

COOKIEN JATORRIA 

Cookieak agertu baino lehen, Internetennabigatzea jarduera pribatua eta pasiboa zenfuntsean, baina, horiek agertu ondoren,monitorizazioa egin daitekeen leku bihurtu daweba, eta, gainera, nahiko modu sakonean.Interneten jarraipeneko teknikek, besteak bestecookiek, pertsona batek, ordenagailu batek edogailu batek denboran zehar Interneten egindakojarduereiburuzkodatuakbiltzenetaerlazionatzendituzte.Cookieak web‐nabigatzaileen programatzailebatek sortu zituen, Lou Montulli izenekoak,NetscapeCommunications9enpresarakolaneanarizela. (Adierazi behar da ingeniari horrek berakgaratu zuela testu‐moduko web‐nabigatzaile bat,Lynx izenekoa, 1990eko hamarkadako lehenurteetan). Montullik diseinatutako cookienhelburua zera zen: Netscape webguneko zeinbisitari ziren berriak eta zeinek bisitatuta zeukanaurretikwebgunehori.Hurasortzekopatentebateskatu zuen 1995ean, eta 1998an eman zitzaion.Bitartean, cookieakwebgune askotan ezarri zireneta onartu egin ziren ezjakintasunagatik, hau da,

ezer gutxi ezagutzen zen haiei buruz.Nabigatzaileetan lehenetsita onartzen ziren etaerabiltzaileei ez zitzaien ekintza horren berriematen. Arazoa 1996an hasi zen, AmeriketakoEstatu Batuetako Financial Times egunkariakartikulu bat argitaratu zuenean cookiei eta

pertsonen Interneteko ohituren jarraipeneanzutenerabilerariburuz:artikuluhorretanadieraziziren pribatutasunaren arloan zituzten arriskuak.Une horretatik aurrera, garrantzia hartu zutenkomunikabideetan, batez ere pertsonenpribatutasunaren arloan zituzten ondorioengatik,webguneetarako sarbideei dagokienez pertsonapartikular baten jarduera behatuz datuakbiltzearen bidez. Bestalde, azpimarratu behar datestu‐ itxategi txiki horiek gabe, hainbat jardueraarrunt ezinezkoa izango litzatekeela, hala noladenda birtual batean erosten ari garenari«memorian»eustendionerosketa‐orgabatizatea,baita saioa amaitu ondoren ere; era berean,ezinezkoa izango litzateke banka elektronikoannabigatzea egin nahi dugun ekintza bakoitzeanidenti ikatubeharrikgabe.Laburesanda, cookiekahalbidetzen dute zerbitzuen eskaintzawebguneen bidez. Halaber, erabilera‐ohitureiburuzko azterketa estatistiko eta anonimoek(esaterako, Google Analytics10 tresnaren bidez),cookiemotaespezi ikobatenbidez,Internetenlanegiten duten enpresen edukien eta zerbitzuenberriematendigute.

COOKIE MOTAK 

Webgune batera sartzean, informazio hori etaerabiltzendiren cookiemotak zeindiren argi etazehatz azalduta egon behar du «Cookiei buruzkopolitika» deiturikoan. Cookien taxonomia hiruezaugarritan oinarritzen da: nork kudeatzendituen,zenbatdenboraegotendirenaktiboetazerhelburuduten.a.Kudeatzendituenerakundearenarabera:Berezko cookieak (First‐Party cookies):bisitatzendenwebguneaksortutakocookieakdiraetagunehorreksoilikirakurditzake.

Hirugarrenen cookieak (Third‐Partycookies):hirugarrenek sortutako cookieak dira etaerabiltzaileak bisitatzen dituen webguneekerabil ditzakete, webgunea aztertzeko edopublizitate‐helburuetarako, adibidez. Erabil‐tzaileak eskatzen duen zerbitzuak ez direnbestebatzuekin lotutaegonohidira,orohar,cookiemotahoriek.

b.Aktibodaudendenborarenarabera:Saioko cookieak (Session cookie): datuakbiltzen dituzte erabiltzailea web‐orri jakinbatean dabilen artean; horien xedea daerabiltzaileakaldizehatzhorretaneskatutako

HIZTEGIA

9NetscapeCommunications:NetscapeNavigatornabigatzaileasortzeagatikezagunadensoftware‐enpresadaeta90ekohamarkadarenerdialdera«nabigatzaileengerran»protagonistaizanzen,MircrosoftenpresakExplorernabigatzaileajaulkizuenean.10GoogleAnalytics:Googleenpresarentresnabatda,etaosozabaldutadagowebguneenjabeenedoadministratzaileenartean,erabiltzaileekwebguneekinduteninterakzioaneurtzeko;neurketahoriekcookieakerabiltzearieskeregitendira.https://developers.google.com/analytics/devguides/collection/analyticsjs/cookie‐usage?hl=es

https://developers.google.com/analytics/devguides/collection/analyticsjs/cookie-usage?hl=es

8 2014koiraila

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea  49. zk.  

zerbitzua eskaintzen laguntzea. Eskuarki,horiek ezabatu egiten dira erabiltzaileaknabigatzaileaixtenduenean.

Cookie iraunkorrak (Persistent cookie):cookiearen datuek gordeta jarraitzen duteterminalean eta horietara sar daiteke etahoriek balia daitezke cookiearenarduradunak zehaztutako denbora‐tartebatean. Zenbait minututako edo zenbaiturtetakoiraungitze‐dataizandezakete.

c.Helburuarenarabera:Cookie teknikoak: web‐orri, plataforma edoaplikazio batean nabigatzea ahalbidetzendute.

Pertsonalizazio‐cookieak: erabiltzaileariahalbidetzen diote zerbitzura sartzeahasieratik zenbait ezaugarri orokor ezarrita,hala nola hizkuntzaren, web‐nabigatzailemotaren edo eskualdeko kon igurazioarenarabera.

Analisi‐cookieak: erabiltzaileen jarraipenaegitea eta horien jokabidearen azterketaegitea ahalbidetzen dute, nabigazioaridagokionez.

Publizitate‐cookieak: publizitate‐espazioakmodurik eraginkorrenean kudeatzen dituzte(adibidez, badakite erabiltzaile batentzatiragarki bat erakutsi bada, ez dela ekintzahorieginbehardenborajakinbateraarte).

Jokabide‐publizitateko11 cookieak: erabiltzai‐

learen ohituren eta lehentasunen araberakopublizitate‐informazioa erakustea ahalbi‐detzendute.

Kontuan izan behar da cookie batek helburu batbainogehiagoizanditzakeela.

COOKIEN ERABILERA‐ARAUAK 

Informazio Gizartearen eta MerkataritzaElektronikoaren Zerbitzuei buruzko 2002kouztailaren11ko34/2002Legearen22. artikuluak(2012ko martxoaren 30eko 13/2012 ErregeDekretuak aldatua, elektrizitatearen eta gasarenbarne‐merkatuen arloko eta komunikazioelektronikoen arloko zenbait zuzentaraurentransposizioa egiteari, eta gasaren etaelektrizitatearen sektoreetako kostuen eta diru‐sarreren arteko bat ez etortzeek eragindakodesbideratzeak zuzentzeko neurriak onartzeariburuzkoak) zera ezartzen du: «erabiltzailearenbaimena behar da erabiltzailearen ekipoaninformazioa gordetzen duten eta informaziohorretara sartzeaahalbidetzenduten itxategi edoprograma informatikoei dagokienez (esatebaterako, cookie deiturikoak); hain zuzen, gailuhoriek sarean nabigatzea erraztu dezakete, bainahoriek erabiliz gero, erabiltzaileen arlo pribatukoalderdiak argitu daitezke, eta, beraz, osogarrantzitsua da erabiltzaileak behar bezalainformatuta egotea etapribatutasunarieustekomekanismoak izatea» (baimen informatua).Gainera,cookiebatezartzeakedoerabiltzeakdatu

HIZTEGIA

11Jokabide‐publizitate:webguneenerabiltzaileenpro ilasegmentatzeandatza,denbora‐tartebateanduenjokabidearenetagustuenarabera,erakutsibeharrekopublizitateaneraginkortasunikhandienalortzenahaleginduz.12DatuakBabestekoEspainiakoAgentzia:agentziahonek«Cookienerabilerariburuzkogida»batargitaratuduetahorrenxedeadacookienezarpenarietaerabileraridagokionezlege‐betebeharrakbetedaitezensustatzea.Gidarakosarbidea:http://www.agpd.es/portalwebAGPD/canaldocumentacion/publicaciones/common/Guias/Guia_Cookies.pdf

29. ar kuluko Datuak Babesteko Europako Taldea eta baimen informatuaren salbuespena 

95/46/CE  Zuzentarauaren  arabera  sortu  zen lantalde hau. Kontsulta‐organo independentea da  eta  estatu  kide  guz etako  Datuen Babeserako  agintariek,  Datuak  Babesteko Europako  Gainbegiratzaileak  eta  Europako Batzordeak  osatzen  dute  (Datuak  Babesteko Espainiako  Agentziak12  hasiera k  hartzen  du parte). 

Cookiei  dagokionez  baimen  informatuaren salbuespenari  buruzko    4/2012  Irizpenean  adierazten  da  salbuetsitako  cookieak  direla honako  irizpide  hauetakoren  bat  betetzen 

dutenak: 

Cookiearen  helburu  bakarra  komunikazio elektronikoen  sare  baten  bidez komunikazioa igortzea bada, hau da, cookiea gabe komunikazioa ezin badaiteke gauzatu. 

Cookiea  erabat  beharrezkoa  bada  zerbitzu baten hornitzaileak  zerbitzua eskaini dezan; be ere,  zerbitzu  hori  erabiltzaileak  eskatu badu,  hots,  zerbitzua  berariaz  eskatu  bada eta  cookiea  gabe  zerbitzua  eskaini  ezin badaiteke. 

 

h p://ec.europa.eu/jus ce/data‐protec on/ar cle‐29/index_en.htm  

http://www.agpd.es/portalwebAGPD/canaldocumentacion/publicaciones/common/Guias/Guia_Cookies.pdfhttp://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/documentation/opinion-recommendation/files/2012/wp194_es.pdf

2014koiraila 9

49. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea 

pertsonalak tratatzeabaldinbadakar, tratamenduhorren arduradunek ziurtatu beharko dute datupertsonalak babesteari buruzko araudianezarritako eskakizun gehigarriak betetzen direla.Nolanahi ere, 29. artikuluko Datuak BabestekoEuropako Taldeak (ikus aurreko orrikobehealdeko laukia) irizpen bat egin du cookienbaimen‐eskaerarensalbuespenariburuz.Arazobatdagowebguneen jabeenkontrolikgabehirugarrenek ezarritako cookiekin, adibidezWordpresstresnan oinarritutako blogak erabiltzendireneanetaezdagoeneankontroliktresnahorrekerabiltzen dituen cookiei dagokienez. Hala ere,horriburuzindarreandagoenaraudiaerrespetatubehar dute (ikus Datuak Babesteko EspainiakoAgentziarenebazpenhau:R/00936/2014).

GURE PRIBATUTASUNA BABESTEKO PROIEKTUA 

Pribatutasun Lehenespenen Plataforma (Platformfor Privacy Preferences ‐ P3P) deiturikoprotokoloa garatu zuen World Wide WebConsortium (W3C)13 erakundearen mendekolantalde batek. Protokolo horrek webguneeiahalbidetzendieerabilera‐asmoakadierazteawebhoriek bisitatzen dituzten erabiltzaileeidagokienezjasotakoinformazioariburuz;halaber,

erabiltzaileei aukera ematen die kontrolatzekoberen pribatutasun‐aukerak on line, formatuestandar bat erabiltzeari esker, betierenabigatzaileek protokolo hori (P3P)

inplementatzen badute, erabiltzailearen eskuetanutzizinformaziohoripartekatunahidutenedoezetazerbaldintzetaneginnahidutenhori.P3P protokoloak sinpli ikatu eta automatizatuegiten du webguneen pribatutasun‐politikakirakurtzekoprozesua,webeankon iantzasustatuz.Gauregungobertsioa1.1da(P3P1.1).Bestalde,azpimarratubehardanabigatzaileekoroharpribatudeiturikonabigazio‐moduadutela,etaeragotzi egiten duela informazioa nabigatzaileanatxikitzea,halanolanabigazio‐historia,erabiltzaile‐izenaetapasahitzak,cookieak,etaabar.

ORDEZKO SISTEMAK 

Gaur egun cookietzat ulertzen duguna bestesistema batzuek ordezka dezakete, besteak bestelocal shared objects (objektu lokal partekatuak)sistemak, Flash (animazioak eta edukiinteraktiboak sortzeko programa) teknologianoinarritua eta localstorage (tokiko biltegiratzea)izenekosistemak,HTML514estandarrareneskutikdatorrena.Local shared objects (objektu lokalpartekatuak)

«Cookie lash», ere deitzen zaie eta Adobe Flashteknologia erabiltzen duen webgune batbisitatzean erabiltzailearen ekipoan biltzen direndatu‐multzoa dira; ezin dira partekatu domeinudesberdinen artean, eta desgaitu egin daitezkedomeinukaedoorokorrean.Localstorage(tokikobiltegiratzea)

Cookie tradizional batek (azken hori 4 Kb‐eramugatzenda) bainomemoria‐gaitasunhandiagoaduteezaugarritzat,eta tokikobiltegiratze‐sistemahonek 5‐10 Mb biltegira ditzake (erabilitakonabigatzailearen arabera). Era berean, ez dirairaungitzen(cookiekiraungitze‐datadaukate),eta,beraz, berariaz ezabatu behar dira. Cookiekin ezbezala, informazioa ez da bidaltzen zerbitzariraeskaerabakoitzean.Cookie tradizionalen, Flash eta HTML5 sistemenetadatu‐baseensistemenartekokonbinazioadira«cookie zonbi» edo «supercookie» deiturikoak.Hain zuzen, horiek bide ematen duteerabiltzailearen jarraipena egiteko, baita harenonarpenik gabe, bilaketa‐ nahiz nabigazio‐historiariburuzkodatuakjasota.

HIZTEGIA

13W3C:WorldWideWebConsortium,nazioartekopartzuergoadaetaWorldWideWebsistemarakoaholkuakekoiztenditu.

14HTML5:HyperTextMarkupLanguage,5.bertsioa,WorldWideWebHTMLhizkuntzarenbosgarrenberrikuspenada.

http://www.agpd.es/portalwebAGPD/resoluciones/procedimientos_sancionadores/ps_2014/common/pdfs/PS-00320-2013_Resolucion-de-fecha-14-05-2014_Art-ii-culo-22.2-LSSI.pdf

10 2014koiraila

AURRERA! aldizkari dibulgatzailea  49. zk.  

ALBOAN:

Lanbide Eusko Jaurlaritzaren egoitza elektronikoan sartu da  

L anbiden (Eusko Jaurlaritzarenerakunde autonomoa) administrazio‐prozeduren kudeaketa eta izapidetzeaespedienteen kudeatzaile korporatibo

baten bidez garatzen da gaur egun, eta horierabiltzen dute erakundea osatzen duten arloguztiek. Une honetan, 715.000 espediente bainogehiagoren informazioa du, guztira 34administrazio‐prozeduratarako. Kudeatzaile hori,aldi berean, hainbat arlotako beste aplikaziobatzuekin integratzen da, baita Lanbiderenplataforma teknologikoko zerbitzuhorizontalekinere. Horrela, prozedura guztietarako kudeaketa‐biltegi bat dago eta horrek ahalbidetzen duhainbat alderdi aztertzea, hala nola jarduera etaemaitzak, eta, halaber, aukera ematen dubaliabideak izendatzeko, buxadurakidenti ikatzeko,Lanbiderekinharremanetandirenpertsonen ikuspegi bakarra izateko etaespedienteen egoerari buruzko informazioxehatuaeskaintzeko.

TELE‐IZAPIDETZERANTZ AURRERA EGINEZ 

Lanbidek barne‐kudeaketako tresna hau izanda,eta Eusko Jaurlaritzaren ildoekin bat egitekoasmoz administrazio elektronikoarenezarpenaridagokionez,Lanbidekerabakiduberezerbitzuentele‐izapidetzerantzaurreraegitea.Horretarako, digitalizazio‐plan bat zehaztu da,Eusko Jaurlaritzaren Herritarrak Hartzeko etaAdministrazioa Berritzeko eta HobetzekoZuzendaritzaren (HHABHZ) ildoak jarraitzendituena. Planak ahalbidetuko du zerbitzuak bidetelematikoen bidez eskaintzea, administrazio‐izapideguztiakedozatibatInternetbidezegitekoaukera emanda, herritarrekiko harremanahobetzekotestuinguruan.Digitalizazio hori gauzatzeko, Lanbideren

espediente‐kudeatzailea (Regexlan) EuskoJaurlaritzaren eAdminstrazioa plataformanintegratukoda,hauda,PLATEAdeiturikoan.Gauzatubeharreko integrazioguztiak espediente‐kudeatzailearen nukleoari ez eragiteko moduangaratuko dira; halaber,modumodularrean ezarribeharko dira, sistemen arteko komunikazioa etaparametrizazioa ahalbidetzen duten frontalenbidez,ahaliketamodumalguenean.

ProiektuanerabilikodirenPLATEAplataformarenosagaiakhonakohauekdira:Euskadi.netguneko«Nirekudeaketak»atalean,informazioa argitaratuko da: egoitzaelektronikoaren baitako lekua da, eta bertan,administrazioarekindituenespedienteakkudeaditzakeedonork.

Eskaera‐inprimakiak bete eta dokumentuakaurkez daitezke euskadi.net gunearen bidez:eskatzaileariaukeraematendioespedientebatilotutako eskaerak eta dokumentuaktelematikokibeteetaaurkezteko.

Sinadura elektronikorako plataforma:sinadurarekin lotutako funtzio guztiakzentralizatzen ditu. Sinadurak sortu etaegiaztatzeabezalako funtzioakeskaintzenditu,baita «denbora‐zigiluak» (timestamping) sortuetaegiaztatzekoaukeraere.

Oharrak Erregistro Telematikoan: horiarduratzen da sarrera‐ eta irteera‐erregistroelektronikoez, baita erregistro‐frogagiriakjaulkitzeaz eta dagokion Erregistro Liburuanoharrak inkatzeazere.

Jakinarazpen telematikoen plataforma:jakinarazpenak lege‐berme guztiekin modutelematikoanegitekobideematendu.

ALBO

AN 

«Baliabideak op mizatzen dira, irtenbide eta azpiegitura 

komunak erabiliz.» 

http://www.lanbide.nethttp://www.euskadi.nethttps://www.euskadi.net

2014koiraila 11

49. zk.  AURRERA! aldizkari dibulgatzailea 

beharrezkotzat ikustea, eta eskaintzen denzerbitzuahobetukoduelaetaalderdidesberdinenartekokomunikazioaerraztukoduelapentsatzea.Proiektuaren barruan hainbat eragile daude:Lanbideko arloak (digitalizazio‐prozesuaren etahorren fase bakoitzaren arduradun gisa);AntolakuntzaetaKoordinazioarloa(proiektuarenkoordinatzailegisa);Lanbideko Informatikaarloaeta EJIE (arduradun teknologiko gisa) eta baitabesteenpresahornitzailebatzukere.

ABANTAILAK 

Zerbitzuentele‐izapidetzearenabantailakaskoetanabariakdira.Honakohauekazpimarradaitezke:Baliabideak optimizatzen dira, irtenbide etaazpiegitura komunak erabiltzen baitiragarapenak eta inbertsioak bikoiztea saihestuz,batez ere teknologian eta informatikan PLATEA plataformaren eta euskadi.netgunearenerabilera.

Erakundeen arteko elkarreragingarritasunabultzatzen da datuak eta informazioapartekatzeari dagokionez, eta, horrela,herritarrei administrazio‐izapidetzea erraztenzaieeklarreragingarritasun‐zerbitzuak.

Komunikazio‐kanal berri bat gaitzen da Internet.

Gardentasun handiagoa eskaintzen dakudeaketan eskatzailea informatuta dagouneorobereespedientearenegoerariburuz.

Informaziora sartzeko erraztasun handiagoaeta«bezeroarentzako»elkarreragitekogaitasunhandiagoa lortzen dira hainbat kanalerabiltzea:helbideelektronikoa,weba,SMS...

Papereko dokumentazioa murrizten da etainformazioa grabatzeko denborak gutxitzendira datuak aurrekargatzen diraespedientean, eskatzaileak grabatutakoinformazioa erabiliz. Eskakizunak etajakinarazpenak modu telematikoan egindaitezke.

Dokumentu‐kudeatzailea (Dokusi): EuskoJaurlaritzan jasotzen edo sortzen direndokumentu elektronikoak biltegiratzeazarduratzenda.

Elkarreragingarritasuna: zerbitzu horien bidezbeste sistema batzuetako informazioa eskuradaiteke.Horrekerraztuegitendukudeaketaetasaihestu egiten du laguntza eskatzen duenpertsonak, adibidez, Eusko Jaurlaritza ez denbeste administraziobateneskuetandagoenekobadauden dokumentuak aurkeztu beharraizatea.

Lehenengo fasearen barruan, honako lauprozedurahauekdigitalizatukodira:1. Lana eta familia uztartzea (17.000 espedienteekoizpenean, urteko 2.000 espedientekalkulatzendira)

2. Kexak eta iradokizunak (1.200 espedienteekoizpenean, urteko 400 espedientekalkulatzendira)

3. Prestakuntza‐zentroen eta ‐erakundeenmantentze‐lanak(prozeduraberria)

4. Prestakuntza‐espezialitateen mantentze‐lanak(prozeduraberria)

Prozedurahoriekizangodiraabiapuntuaetagauregundaudengainerako izapideguztiakpixkanakahartubeharkodituhedapenak.Hurrengofaseetandigitalizatuko dira txertatze‐enpresekin, enplegu‐zentro bereziekin, Gizarte Segurantzarako kuotenhobariekinetaabarrekinlotutakoprozedurak.Garrantzitsua da kontuan izatea digitalizazio‐proiektua ez dela mugatzen arlo teknologikorasoilik: aldiz, baditu beste alderdi batzuk ere,prozesuari, antolakuntzari edo kalitatearilotuta. Zerbitzu telematikoa ezartzeak, beraz,erakundea osatzen duten pertsonen lan egitekomodua eraldatzea eskatzen du. Horrek berarekindakarLanbidekaldaketarenkudeaketaegokiaeginbehar izatea aldaketak eragingo dien pertsonaguztienparte‐hartzea lortzeko,eta,horrela,berenlankidetza.Izanere,azken inean,garrantzitsuadadigitalizazio‐prozesu hau positibotzat eta

ALBO

AN 

[Informaziogehiago]:

EuskoJaurlaritzarenweb‐orria:

http://www.euskadi.netLanbiderenweb‐orria:

http://www.lanbide.net

«Zerbitzu baten digitalizazioak 

arlo teknologikoa 

soilik ez, baditu beste alderdi batzuk ere, 

antolakuntzari, prozesuari edo kalitateari lotuta.» 

http://www.euskadi.nethttp://www.lanbide.net

BERRI LABURRAK!! 

Euskaraz kalitatezko komunikazio elektronikoa 

izateko aholkuak  IVAPek hainbat hamarkada daramatza lanean administrazio‐hizkera sinpli ikatzen, administrazioa herritarrenganahurbiltzen duen komunikazio eraginkorra eta kalitatekoa

sortzeko, euskaraz nahiz gaztelaniaz.Une honetan, bere helburuetako bat dakomunikazio elektronikoa bultzatzea,argia izan dadin eta gaur egungogizartearen premietara egokituta egondadin.Horregatik, IVAPek KomunikazioElektronikoa. IVAPen gomendioak web‐orriak idazteko liburua argitaratu duberriki. Liburu horretan jasotzen dira

web‐orrietan erabiltzen den hizkuntzari eta hori bisualkiantolatzekomoduariburuzkooinarrizkogomendiobatzuk.Eskuliburuak gomendioak eskaintzen ditu edonork web‐orriak eta web‐edukiak sor ditzan euskaraz eta kalitatez.Liburuaklauatalditu:Nabigazioa: zer egin pertsona bat ez dadin gal gureweb‐orrian.

Diseinua: zer hartu behar dugun kontuan web‐orri batenirakurketaerakargarriaizandadin.

Idazketa‐prozesua: zein pausori jarraitu behar zaionkalitatezkoweb‐orribatidazteko.

Estiloa: zer berezko ezaugarri dituen web‐orri batentestuak.

Eskuliburuaezdaespezialistentzako liburubat; izanere,osoerrazazaltzendainteresdunororentzatzerurratsemanbehardirenweb‐orriaksortzekoetabertakoedukiakantolatzeko.Gidako edukietan sakontzeko, IVAPek on‐line ikastaro bat(Weberako nola idatzi) antolatu du liburuaren edukianoinarrituta, eta euskal administrazio publikoetako langileguztieieskainikozaie.

Liburua doan deskarga daiteke IVAPen web‐orrian(«Argitalpenenkatalogoa»atalean).

49. zk. 2014ko iraila 

«CONAN mobile», telefono mugikorreko segurtasuna 

hobetzeko Androidplataformabihurtudagauregunhackeretaprogramamaltzurren sortzaileen helburuetako bat, merkatuko gailumugikorretan duen ezarpen zabalagatik batik bat (Espainian,esaterako,%88komerkatu‐kuotadu).Horregatik, Komunikazioaren Teknologien InstitutuNazionalak (INTECO) «CONAN mobile» izeneko aplikazioagaratu du. Aplikazioaren xedea da Android sistema eragileaduen (2.2 bertsioa edo goragokoa) gailu mugikorraren(smartphone, tablet, etab.) segurtasun‐maila ebaluatzea,erabiltzailea bere gailua ahuldu dezaketen arriskuezohartarazteko.Aplikaziohorrekaukeraematendu segurtasun‐kon igurazioa,instalatutako aplikazioak ( idagarriakdiren edo ez), horiek dituztenbaimenak eta Internetera egitendituzten konexioak aztertzeko nahizsegurtasun‐gorabehera garrantzitsuakazaltzeko (WiFi sare ez‐seguruetarakokonexioa,etab.).Tresna hori doan deskarga daitekeGooglePlay atarian, eta segurtasun‐irtenbideen fabrikatzaileek eskaintzendituzten segurtasun‐ eta babes‐aplikazioen osagarria izatea nahi da.Horregatik,CONANmobiletresnakgailuarenkon igurazioaetainstalatu beharreko aplikazioen ospea ardatz duen azterketaeskaintzendu.Bitxitasun gisa adierazi behar da CONAN hitza«Con iguración» (kon igurazioa) eta «Análisis» (analisia)hitzetatikdatorrela.INTECOerakundearenweb‐orria:http://www.inteco.es

GooglePlaydendarenweb‐orria:https://play.google.com

http://www.euskadi.nethttp://www.ivap.euskadi.net/r61-veds20me/eu/s20aWar/comunJSP/s20aCambioIdioma.do?s20aNuevoIdioma=euhttp://www.inteco.eshttps://play.google.com

AURRERA aldizkaria (49. zkia.)AurkibideaBirtualizazioaZer da cookien kontu hori?Alboan:Lanbide Eusko Jaurlaritzaren egoitza elektronikoan sartu da Berri laburrak:Euskaraz kalitatezko komunikazio elektronikoa izateko aholkuak"CONAN mobile", telefono mugikorreko segurtasuna hobetzeko