[ 42.alea ]

2010ekoabendua

EUSKOGOL, fUTbITO TxApELKETAKOTALDERIK GAZTEENA

/ / ZAHARRAK BERRI17

// HIZKETAN

/ / KIROLAK7

TOMAS ZUMALAKARREGIETA ONDRAMUÑOKOANAIAK

SONIA JAQUELINETORRES:"Herri honek zerbait berezia du"

14

Euskogol, futbito txapelketako talderik gazteena

Euskogol, futbito txapelketako talderik gaztee-na

GAZTETXEA:

HAMAR URTEZHERRIKO GAZTEENTOPAGUNE

aldaize 42 > 3

illatiren txokoa

# 42ALDAIZE: Idiazabalgoherri aldizkariaArgitaratzailea: lllati euskara elkartea [Pilar Eneaetxea_20213 IdiazabalTfnoa: 943 18 72 08 E-maila: aldaize.illati@gmail.com ]

Erredakzio taldea: Eider Alustiza, IñakiArriaran, Eunate Elio, Nerea Garcia, ItziarMujika, Ion Telleria, Xabier Urteaga, IzaskunVazquez eta Myriam Aranburu.

Ale honetako laguntzaileak: Antton Altolagirre,Ana Mari Ansalas, Idiazabalgo Agenda 21, AitaIparragirre Herri Eskola, Anttonio Berasategi,Migel Mari Imaz, Maite Iparragirre, Maria CelmaPalauvalle.

Diseinua eta maketazioa: ZUM Edizioak.

Inpimaketa: Gráficas Ona.

Tirada: 1.000 ale.

Lege gordailua: SS-0151/04

ISSN: 1697-512X

Aldaizek ez du bere gain hartzen aldizkarianadierazitako esanen eta iritzien erantzukizunik.

Idiazabalgo Udalak eta Gipuzkoako ForuAldundiak diruz lagundutako aldizkaria.

Idiazabalgo Udala Gipuzkoako Foru AldundiaKultura, Euskara, Gazteria eta Kirol

Departamentoa

EUSKARA ELKARTEKO BAZKIDE egiteko edota ALDAIZE herritik kanpo jasotzekoIzen Abizenak: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Helbidea: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Helbide elektronikoa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Telefono zk.: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Kontu korronte zenbakia: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

bazkidetza:

bIDALI ZURE DATUAK: aldaize.illati@gmail.com, Pilar Enea etxea 20213 Idiazabal edo utzi udaletxean

Langileak: 30€ Ikasle, langabetu eta jubilatuak: 5€ Harpidetza (Idiazabaldik kanpo): 10€

Abenduaren 3a pasatu berri da. Euskararennazioarteko eguna. Urtero legez, “ospatu” ohiduguna. Aldarrikapenak edozein gaietakoakdirela ere, gustukoa dugu antza egun bereziaantolatzea, baita euskararena ere. Euskararenegoera zein den ikusita, bere eguna eguneroizan behar litzatekeela esatea ez litzateke hainaldrebesa.

Duela gutxi LABetik idatzi bat jaso du Aldaizekeuskararen egoeraz hausnartuz. Ezin izan duguosorik argitaratu, ordurako ale hau ia itxitagenuelako. Bertan ikastereduak zalantzan jar -tzen dira. Diotenez, egungo ereduen sistemak ezdute euskalduntzen. Sistema aldatzeko premiadagoela adierazi dute.

Jaurlaritzak Irekia izeneko web gunea dauka,herritarren eta administrazioaren arteko harre-mana internet bidez bideratzeko pentsatua.Irekia web gunean euskararen egunean PatxiLopez lehendakariaren agerraldia egingo zuelairagarri zuten, akats ugari eginda. Begiratu iru-dian, egindako akatsak (5 daude, ea aurkitzendituzuen):

Euskal hiztunok berriz, lehen hitza beti euskarazegiteko lotsaz edo ausardia faltaz gabiltza.Saiatzen gara, baina beti dago egoeraren baterdarara jotzen duguna. Geure artean gaztela-niaz eta haurrekin, zergatik ez, euskaraz hitz egi-ten dugu. Eredugarria oso…

Argi dago: Administrazioari dagokio hizkuntzapolitika egokia egitea eta hori da bere ardura,gaur-gaurkoz lortu gabe dagoena. Gainera, ere-dugarriak izan behar dute agintariek; euskarazhitz egin behar lukete, dudarik gabe. Bainahorretara iristeko asko falta da. Euskaldunok,euskaraz bizi nahi dugunok, ahaleginean jarraitubehar dugu beste behin ere. Administrazioakberea egiten ez badu, salatu edo-eta hauteskun-deetako bozketan eragin daiteke. Baina lagunok,euskaldunok ez badiogu euskarari tira egiten,alegia, euskaraz ez badugu hitz egiten, zertara-ko behar dugu Gobernuak ezarritako politikaeraginkorra? Biak osagarriak dira, jakina, bainaeuskaldunok eutsi behar diogu.

Euskararen eguna egunero izan dadin gonbida -tzen zaituztegu. Euskaraz hitz egitea da urteberriari eskaini diezaiokegun oparirik onena.

ILLATI ETA ALDAIZEREKIN HARREMANETAN JARTZEKO: 943 187478ALDAIZE.ILLATI@GMAIL.COM

EUSKARAREN EGUNA, EGUNERO, EZTA?

4 < aldaize 42

iritzie

[ BERTSOA ]:

Badakizue bertsoa deladoinuarekin errimaaldiz pertsona hartzen badegugorputza eta arimaIparra eta Eduarenakbizi-bizi direnakhauxe da gauza jakinabai zuekin, bai zuengatikbeti Euskal Herri sorgina

Etorkizuna buruan etairagana egiteaharrotasunez jaso nahi degulekukoa ta bideazuen konpromisoaherrian desioakomeni da jakiteabetirako zuen ereduaagur bat adiskidea

EGILEA:Migel Mari Imaz

DOINUA: Iparragirrerena

IZALDIK PANPARA1970eko ekainean, delineatzaile ikasketakbukatuta, gazte guztiek bezala, nire buruanasmo bakarra zegoen: uda ederra igarolanik azaltzen ote zen begira eta gidatzekobaimena ateraz. Baina aldaketa ederra eman behar zuen nire bizitzak.

Europako herri askotatik bezala, Euskal Herritik ere jende asko joan zenAmeriketara eta nola ez, Izaldik ere bai. Zerbaitengatik ezagutzen daamerikarren herria bezala. Ez da egungo senitarteko bakarren bat ezdenik lur haietan.

Nire aita Zabarain baserrian jaioa da eta handik ere joan zirenAmeriketara. Denborarekin nire aitonak lur sail batzuk eskuratu zituenbere osaba batengandik eta haietan lan egiteko asmoarekin joan zirenbi osaba. Aita ere izan zen han bazterrak ezagutzen eta berak ere berepuska bat zuenez, jakinarazi zidan hara joan nintekeela, eta gustukoaizanez gero, han lan egitea ere izango nukeela. Azkar eman nion baiez-koa, baina azkenean 18 urterekin, 1970eko azaroaren 1ean irten nintzenetxetik Panpako lurretara.

Hura mundua! Erabat desberdina gure Euskal Herriarekin era guztieta-ra, baina bai mundu ederra ere. Berrogei urte joan dira eta hor gabiltzaoraindik Panpako lur horiek eta Euskal Herria gozatzen.

Garai batean Euskal Herritik joandako jendeak garbi utzi zituen euskalodolaren zuztarrak. Ameriketan euskaldunak zer esan handia dugu.Mundu berria ezagutu zenetik osagai izan gara beti. Argentinan batezere, euskal izeneko herri asko daude, euskal etxeak ere nonahi dira, etahor ikusten da bere fruitua. Aspaldiko ohiturari segiz, urtero ospatzenda Euskal Festa Nazionala euskal etxe desberdinen artean. Aurten izanberria da Mar del Platan eta datorren urtean Necoechean izango da.Hainbeste urtean kilometrotara bizitza, holako euskal giroa ez da erra-za adieraztea. Esaerak dioen bezala, bizi egin behar da sinesteko.

Nahi duzuenean hemen dago euskaldun bat itxoiten.

Beste bat arte!

SUASua. Antzinako garaietara eramaten gaituensuaren dantza. Garrak ilargiraino iritsi nahidute gau berezi honetan. Eta une batez, segun-doak gelditu egin direla dirudite, baina gauaeguzkirantz gerturatzen doa.

Hau da Idiazabalgo nire lehenengoetako inpresioa eta, honez gain, bertakojendearengandik jaso nuen sentsazio goxoa, hunkigarria, bazirudien gureharremana urte askotan landutakoa zela. Nahiz eta euskara ez ezagutu, ezzen elkar ulertzeko zailtasunik egon, hizkuntza zahar, aberats, zentzudun etairaganeko bizietatik horrenbeste mezu dituen zuen hizkera honetan (eta las-ter nirea ere izatea espero dudan honetan).

Lehenengo egunetan, nire herri Sant Jaume dels Domenys-en bezala senti-tu nintzen, soilik hango jendea hemen aurkitzea besterik ez zitzaidan falta.Izan ere, leku guztietan gauzak antzekoak izaten dira: bizitzako gazi-gozo-ak… bizitza bera. Helburua zoriona bilatzea da, lekuak ez dio axolarik.

Bisitatzera etorri zaidanei asko gustatu zaie Idiazabal, bere mendi berdeak,behe lainoa, eta eguraldi umela eta euritsua izan dutenek ere, oso ondopasatu dutela esan behar. Nire Penedesekin alderatuta zein ikuskizun ezber-dina! Hala ere, xarma handikoak biak.

Lehenengo begi kolpean, inguruaren edertasuna sumatu nuen, eta baitaere, urez betetako erreken indarra, nortasuna duen lurralde baten ezauga-rriak. Hala eta guztiz, Penedeseko isiltasunaren eta lasaitasunaren mirasentitzen dut (ez naiz ohitzen hemen dagoen autobidearen zarata etenga-bera, esate baterako), batik bat hango mahastiak, olibondo eta almendrozbetetako zabal uneak eta, hauei amaiera emanaz, Mediterraneo itsasoabegi bistan. Baina, dena ez da lore eta laudorio nire lurraldean ere, ezin bai-tugu ahaztu itsas ertza hotel handiz bete dutela eta herriak etxebizitzaz gai-nezka. Honek inguru guztiaren desitxuratze eta nortasun galtzea ekarri du.Baita ere, lehen paseatzera joaten ginen mendi garbietan orain urbaniza-zioak eta industria guneak ikusten ditugu. Hau horrela izanik ez dago zalan -tzarik “ garapena ” denon artean ordaintzen dugula, hango, hemengo etabazter guztietako pertsonok.

Suak hitz egingo balu gure sustraietara itzuliko ginateke, baina momentuz,suaren dantzarekin konformatu beharko dugu. Eta gustura!

Hona hemen, bi lurraldeon arteko antzekotasun eta diferentziak, antzekohistoriarekin, baina berezitasun nabarmenekin. Hala ere, Penedesko ardo-ak eta Idiazabalgo gaztak bikote ederra egiten dute, katalanak eta euskal-dunak bezalaxe.

[ HEMENDIK ] Idiazabal[ HANDIK ] Panpa, Argentina

mariacelmapalauvalleanttonaltolagirre

BARATZA PROIEKTUA AITA IPARRAGIRRE HERRI ESKOLAN

kolaborazioak [herri eskola]

aldaize 42 > 5

[ laburrak ]:

Ikasturte honetan 2. zikloko irakasle, ikasle etahainbat guraso partaide izanik, baratza proiek-tua martxan jarri dugu.

Proiektu honetan landuko diren jarduerak curri-culumeko helburuekin bat egiten dute eta beste-ak beste, hauek dira indartu nahi ditugunak:

- Esperientziaren bidetik lurrak elikagaiak sor -tzeko eskaintzen dituen aukerak ezagutzea.

- Elika katearen prozesu osoaren partaide akti-bo izatea: konposta, lurra, hazia, landarea, eli-kagaia.

- Hazi baten eraldaketa , garapena une ezber-dinetan bizitzea.

-Lurra lantzeko modua ezagutzea eta praktikanjartzea.

Jarduerak burutzeko Haur Eskolaren ondoankokatzen den lur eremua erabiliko dugu etasaioak astearte arratsaldetan izango dira.

Antolamendua honakoa izango da: 3. eta 4.mailako ikasleak hiru taldetan banatuko dira.Talde bakoitza hiru hilean behin arituko dabaratzean. Gainontzeko biak beste tailer edoeskulan batean arituko dira. Modu honetan,haur bakoitza hiruhileko bakoitzean 4 bat astezjoango da baratzera.

Jadanik hasi gara lurra lantzen eta bertan hain-bat landare eta hazi landatu ditugu.

Ekintzaz eta jarduerez betetako udazkenadaukagu Herri Eskolan.

• Alde batetik, Lehen Hezkuntzako 1., 2. eta3. mailako ikasleak azaroaren 9an “Pnyo”pelikula ikusiko dute Beasaingo Usurbezineman.

• Azaroaren 12an berriz, bigarren ziklokoikasleek piano-jole famatu bat izango duteberaien belarriak alaitzen.

• Eta azaroren azken ostiralean, 26an,AZOKA TXIKIA egingo da polikiroldegian.Ekintza hau aurten ere egitea erabaki da, iazarrakasta handia izan zuelako.

KALITATEA HEZKUNTZAN Azken hiru urteetan Herri Eskola KalitateaHezkuntzan izeneko proiektuan murgildutaegon da. Lanketa handia ekarri du eta biesparru nagusietara bideratu ditu esfor -tzuak: ikastetxeko ikaskuntza-irakaskuntzaprozesuei eta ikastetxeko barne dokumen-tazio eta informazioaren kudeaketari.Lanketa hiru urtetarako zenez, amaitu ondo-ren, urriaren azken egunetan, auditoreakizan genituen gure eskolan, aztertzen egin-dako lana. Nahiz eta oraindik jaso gabe izanauditoreen txostena, ona izango delakoangaude denok.

6 < aldaize 42

agenda 21eko txokoa

IDIAZABAL DENON ARTEAN EGINEZHASI GARA IDIAZAbALGO HERRI pLAN bERRIA GARATZEN. HELbURUA: DATOZEN URTEETAN ZEHARHERRI MAILAN LANDU bEHAR DITUGUN EKIMENEN INGURUKO pLANA HERRITARREN pARTE HARTZEAREKIN EGITEA DA.

2005ean ere, herrian hainbat bilera egin geni-tuen Agenda 21 egitasmoaren barruan, bertanherriak gai ezberdinen inguruan hartu beharre-ko bideak markatzen ziren. Bost urte berandua-go, eta orduko plana aztertu eta ebaluatuta,herriari egokitutako plan berri baten beharraagerian geratu da: 2005ean onartutako planak48 ekintza jasotzen zituen bere baitan, eta egunhauetatik 5 geratzen zaizkigu hasi gabe. Hauda, azken lau urteotan, udala plan hartan zehaz-tutako ekintzak egiten aritu da:

- Bikuña Kalea oinezkoentzat bihurtu- mugikortasuna aztertuko duen lan-taldea

eratzea- hondakinen inguruko informazioa hobetzea- sentsibilizazio mailako ekintza ezberdinak

egitea-eta abar

Orain guztion artean hausnarketa eta eztabaidamartxan jartzeko garaia iritsi zaigu, berriz ereherriaren egoera zein den ikusita, datozen urte-etara begira garatu beharreko ekintzak guztionartean adosteko.

Guztion artean esaten dugunean, udalekoordezkari politiko, udal –teknikari eta herrita-rrez ari gara, hain zuzen ere denon parte har -tzearekin osatu nahi diren 3 lan-taldeen bidez,plana eztabaidatu eta osatu nahi baita.

Datorren urte hasieratik hasita, hiru lan-taldeabiarazi nahi dira: INGURUMEN BEKTOREAK,BIOANIZATSUNA ETA MUGIKORTASUNA etaHERRI BIZITZA. Lan-talde bakoitzean hainbatgai landuko dira:

Ingurumen bektoreak

• Ura• Energia• Hondakinak• Udal Ingurumen Kudeaketa

Bioaniztasuna eta mugikortasuna

• Bioaniztasuna, paisaia• Mugikortasuna eta garraioa

Herri-bizia

•Turismoa•Kultura•Kirola•Parte hartzea

Lan-talde hauetan udaleko ordezkari politikoeta teknikariek parte hartzeaz gain EZINBESTE-KOA ikusten da herritarrek ere parte hartzea.Lerro hauen bidez, zuri ere bertan parte hartze-ko gonbitea luzatu nahi dizugu.

DIAGNOSTIKOAREN SINTESIAHerriaren inguruko hausnarketa hau,Diagnostiko batetatik abiatuta burutuko da.Agenda 21eko azken foroan diagnostiko hone-tako hainbat datu esanguratsu aurkeztu ziren.Hona hemen hauetako zenbait:

URA

ETXEKO UR-KONTSUMOA BIZTANLE ETA EGUNEKO:

- EAE: 120,8l/bizt/egun- Idiazabal: 117,8 l/bizt/egun

UDALERRIKO UR BANAKETAKO GALERAK (%)- EAE: %31,1- Idiazabal: %16,9

MUGIKORTASUNA

GARRAIO PUBLIKOAN EGIN OHI DIREN LEKUALDAKETAK (%)

- EAE: %17.5- Idiazabal: %8

ENERGIA

ENERGIA BERRIZTAGARRIEN SORKUNTZA (2008)- EAE: %5- Idiazabal: 0

HONDAKINAK

HIRI HONDAKINEN SORKUNTZA BIZTANLE ETAEGUNEKO (2008):

- EAE: 1,24 kg/bizt/egun- Idiazabal: 1,34 Kg/bizt/egun

BIRZIKLATZEN DIREN HONDAKINEN EHUNEKOA (2008)EAE: %26,4Idiazabal: %28

UDALAK DEI EGITEN DIE HERRITARREIHERRIAREN GARAPENAZ HAUSNARTUETA EKINTZA BERRIAK DISEINATZEKOANTOLATUKO DEN BATZORDEAN PARTEHARTZERA

aldaize 42 > 7

kirolak

Futbitoko txapelketa puri-purian dagoaurten ere. Irabazlearen txapela jokoandago oraindik, irabazle izateko aukeraduten taldeak hainbat dira. Aurten taldeberri bat ari da parte hartzen, 'Euskogol',eta bertako kide den Josu Aranburure-kin hitz egiten egon gara.

Zergatik animatu zarete futbito txapelketanparte hartzera?

Lehengo urtean parte hartu genuen. Iazkoesperientzia oso polita iruditu zitzaigun, etaaukera ikusi genuenean, errepikatzea erabakigenuen. Gainera, Euskogol-eko kide gehienoiasko gustatzen zaigu futbola, eta aukera onaizango zela pentsatu genuen, lagunartean fut-bolean jolasteko.

Zergatik aukeratu zenuten Euskogol izena?

Izena aukeratzea ez zen horren erabaki errazaizan. Izen orijinal baten bila genbiltzan, etaizena futbolarekin lotuta egotea nahi genuen.Hainbat tirabira izan ondoren, Euskogol izenahautatu genuen, txapelketarako egokiena irudi-tu zitzaigun eta.

Ze aurreikuspen dituzue aurtengo partidak ikusita?

Punturen bat edo partidaren bat irabaztea dagure helburu nagusia. Badakigu ez dela errazaizango, izan ere, talde onak daude, eta espe-rientzia asko dute txapelketa honetan. Bainahala ere, puntu batzuk lortzea espero dugu.

Entrenamendu bereziren bat egiten duzue par-tiduetako prestatzeko?

Ez. Gure taldeko askok futbolean jolasten duteeta orduan, ez dugu entrenamendu berezirikegin beharrik, astean zehar egiten baitituzteberaien entrenamenduak. Horrez gain, gure tal-dea osatzen dugunok elkar ezagutzen dugu etabadakigu elkarrekin jolasten.

Orain arteko emaitzak ez dira oso onak izan,zergatik uste duzu? Arrazoi bereziren bat bada-goela esango zenuke?

Talderik gazteena garelako dela uste dut.Txapelketan talde asko daude, eta denak gubaino zaharragoak dira. Gainera, esperientziakere garrantzi handia duela esango nuke. Bainahala ere, pixkanaka-pixkanaka hobetzen goaz.

Orain arteko partidak ikusita, zein ikusten

duzue garaile izateko aukera duena?

Aurten zaila dago talde baten izena esatea.Taldeak urteak pasa ahala geroz eta hobe jolas-ten dute. Hala ere, izenen bat esatekotan,Tuberias edo Barrigas izango dela esango nuke.Nahiz eta hauek izan nire ustez garaile posible-ak, esan beharra dago Haitow eta Txantxo eregertu ibiliko direla uste dudala.

Zuen taldean mutilak bakarrik zarete; neskarikez da animatu parte hartzera?

Futbitoko txapelketatako partidutan, neskakbakarrik partidak ikusten egoten direla ikusgenezake. Esango nuke ez dagoela arrazoiberezirik neskak ez parte hartzeko.Interesgarria izango litzateke hala ere neskabatzuk animatuko balira parte hartzera txapel-ketan.

Zer dela zailagoa esango zenukete, nesketanegitea edo partidu bat irabaztea?

Oraingoz partidu bat irabaztea zailagoa delaesango nuke. Nesketan ez dakit hobeto molda -tzen garen edo ez, baina emaitzak hobeak dirabehintzat.

EUSKOGOL:”PIXKANAKA PIXKANAKA HOBETUZ GOAZ”

8 < aldaize 42

ze berri ?

ETXEGARATEN 800 KILOKOBRE ZITUZTELA BI LAGUNATXILOTU ZITUZTENAzaroaren 23ko goizaldean gertatu zen. Etxe-garaten 2 lagun atzeman zituzten, esan zute-nez, Miranda de Ebron (Burgos) lapurtutakokobrea zutelako. Burgosko hiriko lantegi bate-an lapurtu zutela diote iturriek. Hango udal -tzainak atzetik segika izan zituzten, baina ezomen zituzten han harrapatu. Ustezko lapu-rrak ihesi zihoazela, Araban sartu ziren etaordutik aurrera Ertzaintzak parte hartu zueneurak harrapatzeko lanetan. Etxegaratenlortu omen zuten atxilotzea, atzetik denbora-tan joan ondoren.

GAZTAREN INTERPRETAZIO ZENTROAK ETA GUARDI JATETXEAK IRISGARRITASUN-PREMIAK DITUZTENENTZAKO KALITATEZKO ZERBITZUA ESKAINTZEN DIEHorrela adierazten du azaroaren 12an jasozuten irisgarritasun-zigiluak. Biek jaso dute ziur-tagiria eta behar edo-eta ezintasun bereziak di-tuzten pertsonei kalitatezko turismo-zerbitzu se-guru eta erosoa emango dietela ziurtatzen du.

Zigiluak Eusko Jaurlaritzak ematen ditu, Turismosailak. Joan den azaroan 32 zigilu berri banatudituzte eta horietariko bi etorri dira Idiazabala.Euskal Autonomia Erkidegoan 140 establezi-menduk daukate.

Zigilua jaso aurretik, establezimendu hauetakoordezkariek kalitatearen inguruko formazioajaso zuten. Aholkulariek, gainera, irisgarritasu-naren arloko diagnostikoa egin zieten.

HIZKUNTZEN GINKANA: HERRI MAILAKO JOLAS-LEHIAKETA EGINDA IEP! EUSKARA PLANAK ANTOLATUTA.

PATXI BAZTARRIKA HIZKUNTZA POLITIKA-RAKO SAILBURU ORDE OHIAK HITZALDIAEMAN DU

Astero batez beste, 160 lagunekparte hartu dute lehiaketan. Urteabukatzearekin batera amaitu da.Aste guztietan zehar puntu gehienlortu dituenen artean zozketa egin-go da eta 3 irabazle aterako dira.

Hizkuntzen inguruko galderak izandira. Horietariko bat munduko hiz-kuntza kopuruari buruzkoa izan da.Munduan hizkuntza asko dago,3.000 eta 8.000 artean, adituenarabera. Batzuentzat dialektoadena beste batzuentzat hizkuntza

da. Beste galdera batean, bostbokalak dituzten hitz asko jasoziren baina hitz horiek onartzekohiztegietan agertzen ziren ala ezbegiratu genuen, eta horiek onartuziren. Ordularie oso hitz polita daeta bokal guztiak ditu, baina hizte-gietan ez da agertzen, ordulari bai.Hirugarrenean obra bat bukatzeanlangileei trapalea edo trapala ema-ten zaiela jakin dugu.

Euskararen egunaren harira gonbidatuzuen Kultura Komisioak Baztarrikaataundarra Idiazabala. Xabier Urteagakbideratu zuen elkarrizketa etaBaztarrikak argitaratutako Babeli gora-zarre liburuaren inguruan aritu ziren.Liburua saiakera da eta hizkuntza politi-karen ingurukoa da. Baztarrikak hiz-kuntza aniztasuna defendatzen du,kohesio soziala helburutzat hartuta.Hona hemen liburuko pasarte bat: hiz-kuntzak ere berea aurkitu behar du hiz-kuntza artean: handikeriazko mentura-rik gabe, iraupena eta hazkuntza segur-tatzeko behar adinako tokia. Beste non-bait esan eta idatzi dudan bezala, diglo-siaren purgatorioetatik ihesi goazela,ez gaitezela ghettoaren infernuan eror.Hizkuntza integrazioa beste ezeinbezain beharrezkoa dugu.

aldaize 42 > 9

ze berri ?

URTE bUKAERA bITARTEKOLANAK

2010. urtea bukatu baino lehen, oraindik lanbatzuk egin gabe ditugu Idiazabalgo Euska-ra Planaren barruan eta horretan ari gara:

-Udalak ezarrita dituen hizkuntza irizpideenjarraipen sistema diseinatzeko lehen pau-suak emango dira.

-Enpresei begirako bigarren aldizkaria argi-taratu eta banatuko da.

-Aisia elkarteetan bisitak egingo dira, eus-kararen erabilera neurtu eta hobetzeko zeregin daitekeen aztertzeko.

-Abenduan euskarazko materialari (jolas, li-buru, musika ...) buruzko informazioa eman-go da, gurasoei begira gehienbat.

-Martxan dagoen ginkana bukatu eta bukae-ra egokia ematen saiatuko gara.

Gabonetako oporrak hartu aurretik EuskaraPlanaren Jarraipen Batzordearen bileraegingo da. Data ez dugu zehaztu baina bilerahorretan aurten egindakoaren balantzeaosatu eta datorren urterako ildoak zehaztu-ko dira.

Ale hau ixterako jakin dugu zein izan den ira-bazlea: Gillermo Urrestarazu. Zorionak!!!

[ Herriko EuskaraPlana. Illati-Udala ]

GAZTETXEAK 10 URTE BETE DITU ABEN-DUAREN 1EAN. FESTA BATEKIN OSPATUDUTE URTEURRENA.

IGAk, Izalgo Gazte Asanbladak, hamarkadabateko ibilbidea egin du jada eta hori ospa -tzeko asmoz, festa antolatu zuten abendua-ren 4 eta 5erako. Duela 10 urte gazte zirenakgaur egun ez dira “hain” gazteak izango,baina Gaztetxean belaunaldi berriek partehartzen dute eta bizirik dago gazteen mugi-mendua. Uztail bukaerako Kateko Pestakeurek antolatzen dituzte gaur egun, esatebaterako. Ia galduta zeuden festak berresku-ratu ditu IGAk, gazteen ekimenez.

Ospakizun berezia egin dute gazteek, urteguztia hauetan Gaztetxetik pasa den jendeabiltzeko helburua izan dute. Azaroan aurkeztuzuten festa agerraldi baten bitartez eta hona-koa adierazi zuten: “Idiazabalen Gaztetxealortu izana, herriko gazteontzako espaziobaten beharra aldarrikatzea suposatu zuenorain 10 urte.Gaur ohikoa da eta normaltasu-nez ikusten dugu herrian gazteei begirakoekitaldi eta jarduerak antolatzea, baina garaihartan ezer gutxi egiten zen gazteei begiraIdiazabalen” . “Bitarteko bikaina izan da,herria pizteko. Ordura arte, apenas egitenzen kontzerturik, hitzaldirik edo gazteeizuzendutako bestelako ekintzarik. Lorpenhandia izan da herriko gazteentzat”.

Gaztetxea gaur egun plazan dago, udaletxeaizandako eraikinaren beheko aldean. Sortuzenean, ordea, gaur egun liburutegi berriadagoen horretan zegoen, garai batean zaha-rren elkartea egon zenekoan.

Festarako lema ere jarri zuten: “Belar gaiz-toik, ez da galtzen!”. Agerraldian argi utzinahi izan zuten: Gaztetxea ez da helburua,bitarteko bat da. Gazteok elkartzeko guneada. Hemen erabakiak geuk hartzen dituguherriko gazte guztientzako irekiak diren asan-bladen bidez”.

Bi egunetako egitaraua antolatu zuten.Zapatuan: hasiera ekitaldia, kalejira kolore -tsua eta “Egurra eta Kitto” eta “Ze Esatek”musika taldeen kontzertuak. Eta igandean:gazte jolasak, triki poteoa eta bertso saioa,eta amaitzeko herriko The Pardels musika tal-dea.

Festan zehar Ion Telleriarekiko elkartasunaadierazi zuten IGAkoek. Taldearen sorreranparte hartu zuen Ionek eta gaur egunMadrilgo Soto del Realgo espetxean dago,Segi auzia dela-eta.

Idiazabalen zer gertatu den jakiteko, iturri onada Zirika Irratiaren bloga. Herrian gertaera-ren bat dagoenean, di-da argitaratzen dute al-bistea. Dagoeneko hilabete batzuk ditu blo-

gak, baina bizi-bizirik dago eta Aldaizerentzatere erreferentzia da bere lana ongi egiteko.Hau da helbidea: http://zirikairratia.word-press.com/

ZIRIKA IRRATIAK BLOGA DU ETA HERRIKO INFORMAZIO EGUNERATUA ESKAINTZEN DU

10 < aldaize 42

ertzea [izal ezautuz]

LARRASTEGINoizdanikoak dira gaurko egunean,bere kanpo itxuran bezala, antolaketaneta gizarte bizitzako funtzioan galtzebidean diren baserriak? Beti berberakizan al dira itxura hori eta funtzio hori?Galdera horiei, eta horrelako besteaskori eran tzuteko moduan al gaude?

Ez, beharbada, Idiazabalgo eremu txikihonetatik edo gure jakintza mugatutikbegiratuta, baina adituek gai haueninguruan egin dituzten eta egiten aridiren azterlan geroz eta sakonagoetansartuz, laguntzatxoren bat eskura deza-kegu (zerbait bere begiz “ikusi” nahiduenak, bestalde, urruti ez dagoenEzkioko Igartubeitiko baserrian baduzer ikasia).

Antzinako baserrien aurretik, ErdiAroan, oraingo etxeen lekuan, txabolabatzuk izan omen ziren ordukoen bizile-ku, egurrezkoak hasieran, harria ereerabiliz eginak gero; bere barruan erai-kin haiek ez zuten gela banaketarikbatere. Baliteke txabola haiek aspaldi-ko neguko saroietan eginak izatea.Nolanahi ere, baserrien aurrekari haienberri oso gutxi dago.

XV. mendearen bukaera aldera –nola-nahi- txabolen lekuan, etxe handiak egi-ten ikasiak ziren zurgin eta hargin pro-fesionalei agindu eta haritz egurrezkoegitura sendoa eta harri eta kareorez-ko paretak zituzten etxeak hasi zireneraikitzen.

Idiazabalgo baserrien lehen testigant-zak hori baino geroxeagokoak dira, XVI.mendearen bigarren zatikoak, hainzuzen. Pentsatzekoa da, ordurakobaserri berriak eginak zirela edo,beharbada, orduantxe ari zirela eraiki -tzen.

Lehenagoko txabola eta baserri berrigehienek lekuaren izena bereganatuzuten. Horrela, gaur aztergai dugun La-rrastegiri helduz, 1533an “Miguel deLarristegui” izeneko bat badugu doku-mentatuta, Larristegikoa zelako, jaki-na. Egina ote zegoen ordurako Larriste-giko etxe berria edo, artean, txabolasoila zen haren bizilekua? Ez da errazajakitea.

Izenaren leku jatorriarekin zerikusiaizan dezakeelako, jasota gera bedi,1572. urtean, Zubimendiko baserriareninguruko “Larreistegui”ko harizti edogaztainadiaz mintzo dela beste doku-mentu bat. Bestalde, ondorengo mende-etan, “Larristegi” bezala, “Larriztegi”erabili zuten orduko eskribauek. KoldoMitxelenak dioenez, izenaren lehen za-tian “larre” edo, bestela, “la(h)ar” izan-go genuke eta bigarrena baliteke “iste-gi” izatea (ardientzako eskorta).

Kontuak kontu, 1800. urte ingurutikhonanzko dokumentuetan “Larrastegi”forma nagusitu zen eta horrela iritsi dagureganaino.

Bitarte horretan –beste asko bezala,nola ez- erre ere egin zen Larrastegi(1811n hala ageri da) eta berreginbehar izango zuten.

Eta, nola eman segida –edo bukaera?-baserriaren hasierako historia hari?XX. mendean zehar hustu eta galduziren urrutiko baserrien aldean, kaletikgertuxeago zeudenetan aldaketa han-diak gertatu ziren. Etxeak, behintzat,berriztu eta dotoretu egin zituzten,batez ere, 1950-60tik aurrera, bestefuntzio batzuk alde batera utzi eta bizi-leku izatea bihurtuz beraren zereginnagusi. Horra oraingo Larrastegi.

LARRASTEGIK GARAI BATEAN ZUEN ITXURA

ETXEBIZITZAK GAUR EGUN DUEN ITXURA

anttonioberasategi

HaMar UrteZ HerrIKo GaZteeNtopaGUNe

erreportajea

Egungo liburutegia dagoen lokalean lehendabizieta garai bateko Artzain Gaztarenean ondoren,

gaztetxeak hamargarren urteurrena egin duIdiazabalgo agenda hornitzen.

Abenduaren 3 eta 4an ospatu zuten herrikogazte guztiek gaztetxearen hamargarren urteurrena, jai giro betean. Herriko jendeakbakarrik ez, kanpotik etorritako bisitariugarik ere hartu zuten parte ekimenean.“Bai gaztetxean eta baita frontoian ere jendeasko elkartu gara goizaldera artean bi egune-tan”, adierazi du Ander Telleriak. Baloraziooso baikorra egin dute haren inguruan.

UrteUrreN MUNDIaLa »

000. urteko abenduaren 1a datagarrantzi tsu eta sinboliko bihurtu zen herrikogazteentzat: gaztetxeak ateak ireki zituen, etaIzalgo Gazte Asanbladak (IGA) garai berribati hasiera eman zion. Gazte ugari bilduziren gaztetxearen bueltan, herriko gazteenbilgune bihurtu zen zaharren egoitza ohian.

Herriko gazteek geroz eta ekintza gehiagoantolatzeari ekin zioten. Aurretik ere bazengazte asanblada herrian, baina erabat gal-duta zegoen garai hartarako. “EAK koadrila-koak izan ziren, hein handi batean, IGA ber-pizteari ekin ziotenak”, aitortu dute SaraMujika eta Ioana Prados gazteek, garai bate-an IGAko kide izandakoek. Beraien ekime-nez, gazte koadrilak bilerak egiten hasi ziren,eliza azpian lehendabizi (uda garaia zenartean, eta eguraldiak ere freskotasunerabultzatzen zuen) eta garai bateko kultur etxe-ko “danborren gelan” ondoren, negua iriste-rako. Belaunaldi berri batek erreleboa hartuzion garai bateko IGAri.

Hogeita hamar lagun inguru elkartzen ziren,koadrila askotarikoak. “Hasiera batean gaz-teen arteko lotura eta harremana sustatzeazen”, aitortu dute Pradosek eta Mujikak. Be-randuago, gazteek izan zitzaketen arazoaklantzen ere hasi ziren. “Ostiralero egiten geni-tuen bileretan jende asko elkartzen ginen etabeti zegoen ideia berriren bat, proposame-nen bat”, gogoratu du Pradosek. Hainbatekintza antolatzeari ekin zioten segituan:haur jolasak, ikastaroak, kanpaldiak, jaial-diak, kontzertuak… Baina geroz eta gehiagoziren elkartzen zirenak eta gela hura txiki ge-ratzen zela ikusita, haren berri eman ziotenUdaleko ordezkariei. Une hartan bertan ez,baina handik hilabete batzuetara, eta Pilarre-neko eraberritze lanak amaituta, Udalak or-dura arte zaharren egoitza bezala erabilitakolokala eskaini zion IGAri. Eremua garbitu, txu-kundu eta berrantolatu zuten auzolanean,eta 2001eko Sanblasak pasata, gaztetxea-ren inaugurazio ofiziala egin zuten, egunosoko jaialdi batekin.

Berrikuntzak eta tradizioak uztartuta

Herriko panorama kulturalean bizitasuna es-kaini nahi izan zuen IGAk, eta ekitaldi ugari an-tolatu zituen, baina baita ordurako galdutazeuden beste hainbat eskuratu ere. San Blasjaietako goitibehera txapelketa adibidez,edota Kateko San Inazio jaiak. Guztiz galdutazeuden bi ohitura ziren horiek, eta orain, berriz,jarraitzaile asko dituzte. “Guk txikitatik ezagutuegiten genituen eta oroitzapen oso onak geni-tuen. Horregatik, horiei berriz ere heltzea era-baki genuen”, gogoratzen dute.

“Garai hartan gu gazteak ginen, parrandaegiten hasi berriak, horretarako gogoare-kin”, gogoratzen dute Pradosek eta Mujikak,eta ekitaldi asko ere antolatu zituzten pa-rranda baten bueltan: kontzertuak, jaial-diak, afariak… Ordutik ekintzak ugaltzenjoan zitzaizkien, agenda erabat beteta edukiarte. IGAk bere ekintza propioak antolatzeazgain, herriko eragile askorekin ere partehartzen hasi zen. “Herritar askorekin egingenuen harremana, ez ginen gazteok gazte -txean geure artean bakarrik bilduta geratu”,aitortu du Mujikak.

Atzera begira jarrita, oroitzapen onak besterikez dituzte gogoan: “Gaztetxeak gure nerabe-zaro osoa ezaugarritu du; oroitzapen zoraga-rriak ditugu”.

2 “Herriko panoramakulturalean bizitasu-na eskaini nahi izanzuen IGAk, ekitaldiugari antolatuz”

Lokal berria, garai berriak

Gutxinaka, IGA berpiztu zuten gazteek herri-tar gaztetxoagoei pasa zien testigua. “Zer-bait naturala izan zen, adinarekin lotutakoaagian”, hausnartu dute Mujikak eta Prado-sek. Unibertsitateko ikasketak egitera herri-tik kanpora joan ziren batzuk, beste asko la-nean hasi ziren eta gaztetxean geroz etadenbora gu txiago egiten zuten. Beste gazteasko gerturatu ziren, eta pixkanaka, IGAnmodu aktiboan hasi ziren parte hartzen.Egungo gazte asanbladako kide Ander Telle-riak ere gogoan du garai hori: “aldaketahandia izan zen. Gazteagoak ginenak sart-zen joan ginen heinean aurretik zeudenakateratzen joan ziren. Kolpe handia izan zen,ohitu egin behar izan genuen, kaos uneakere izan ziren, baina laguntza handia izangenuen aurretik lanean aritu zirenen aldetiketa atera ginen aurrera”.

Garai bateko zaharren egoitzan garatutakoekimenen sorburuak baina, lokal berri bate-an egingo zuen aurrera, kultur etxe zaharreanegungo udaletxea egiteko obrak hasi zirene-an. “Guk geuk eskatu genuen egun dugun lo-kala, eta Udalak inolako arazorik gabe emanzigun” kontatu du Telleriak. Sei hilabete pasazituzten gela txukuntzen, gaztetxea eraikinbatetik bestera moldatzen. Eta behin garaiberrietara moldatuta, lanari ekin zioten. “Ur-tean finkoak diren hainbat ekintza antolatzen

ditugu: San Joan gaua, Olentzeroren etorrera,San Inazio jaiak, San Blasetako barra etagoitibehera txapelketa… Ondoren, dinamikahorretatik kanpo, ekintza gehiago egiten eresaiatzen gara: akanpadak, futbito, frontenisedo pilota txapelketak…”, azaldu du. “Azkenfinean, herrian gazteentzako aisialdi eskain -tzarik ez dagoela ikusita eta horrelakorik hel-duengandik ez dela etorriko jakinda, guretza-ko aisia guk geuk antolatu behar dugula ustedugu. Gaztetxea horretarako tresna bat da,eta IGA baliabidea”.

Etorkizunari begira ere jarrita daude egungoIGAko kideak, esperientziak erakutsi dienarenharira. Jende berria erakarri nahi dute eureningurura, eta denen laguntzaz bai gaztetxeabera, bai gazte asanblada eta baita herrikogazteen aisialdi eskaintza ere dinamizatu eginnahi dituzte. “Goierriko Gazte Akelarrea mart-xan jarri da eta gu ere lanean ari gara horre-tan, herriko gazte asanbladak ere eskualdemailatik ekarpenak izan ditzan”. Gogotsudaude egungo IGAko kideak, eta, oraingoz, lanhau uzteko inolako asmorik gabe.

“Ilusioarekin jarraitzea oso garrantzitsua da,baina baita etorkizunera begira egindakoguztiari jarraipen bat ematea eta ziurtatzeaere”, diote Prados eta Mujikak, esperientziaz.Euren eskarmentutik, gomendio bat eskainidiete egungo gazteei: “gazteen problematika-ri heltzea beharrezkoa da, beti ere gaztetxeabitarteko bat dela ahaztu gabe”.

“Ilusioarekin jarrai -tzea oso garran -tzitsua da, bainabaita etorkizunerabegira egindako guz-tiari jarraipen batematea eta ziurtatzea ere”

Gogotsu daude egungoIGAko kideak, eta,oraingoz, proiektuauzteko inolako asmorikgabe

14 < aldaize 42

Nolatan etorri zinen izala?

Nire lagun batek hemen pisu bat zuen alo-kairuan, eta berak ez zuenez nahi, nirieskaini zidan. Gaintzan nengoenez etxebarruko langile bezala, bi aldiz pentsatugabe hona etorri nintzen. Egia esan, askogustatu zitzaidan herria, abegi oneko herrilasaia baitzen. Gainera, zorte handia izannuen, izan ere, bi aste geroago lana aurki-tu nuen herrian, Mugika tabernan zerbitza-ri bezala. Eta pentsa, dagoeneko hiru urtedaramatzat hemen.

Euskara ikasten ere hasizinen...

Gaintzan lanean nenbilela, egun batetikbestera nagusiak barra atzean jarri nin-duen. Hasiera batean, nik ez nekien ia ezer -txo ere, aurretik ez bainintzen ibili zerbitzaribezala lanean. Horrela, poliki-poliki herrita-rrekin harremanean jartzen hasi nintzen etaaldi berean euskara ulertzen. Herriko jende-ak asko erakutsi zidan, zerbait eskatzenzidaten bakoitzeko azalpena ere ematenzidaten. Horrela, ikasi nituen kafe hutsa,kafesnea... Gero, ikastaro batean ere apun-tatu nintzen, gehiago ikasteko asmoz. Baina,lan kontuak zirela eta, ezinezkoa zitzaidanjoatea, eta orduan utzi egin beharra izannuen. Horregatik, esan dezaket, euskarazdakidan pittin hori Gaintzako herritarreiesker izan zela. Oso jende jatorra eta nire-kin ondo portatu zena. Nik zerbait galdetzennien bakoi tzeko lagundu egiten zidaten.Gainera, gero sukaldean ere laguntzailebezala ibili nin tzenez gehiago ikasi nuen,izan ere, eskaerak euskaraz iristen ziren eta

hor ikasi nuen xerra, haragia zela, arku-mea... Esparru ezberdinetan aritu nintzenezlanean, asko ikasi nuen eta baita ireki ere.Azken finean, hau beste kultura bat da etakomeni da irekitzea, ausarta izan behar da.

Nola sentitzen zara herrian?Barra atzean lan egitea erelagungarria egingo zitzaizun.

Oso gustura egia esan. Asko gustatzen zaithemengo lasaitasuna. Ordizian ere lan egi-ten dudanez, herrira askotan oso nekatutairisten naiz, eta asko eskertzen da lasaitasunhori, atseden denbora lasai egiteko aukera.Herri honek, zerbait berezia du, pasai berdezoragarriek beren xarma dute. Ekuadorrenbizi nintzenean Quiton bizi nintzen, eta hanzarata besterik ez dago, estresa da nagusi.Horregatik, bai Gaintzan eta Idiazabaleraetortzean, gustura nago, aire freskoa senti -tze hori zoragarria da.

Barra atzean lan egitea oso lagungarria izanzait, asko lagundu dit, jendearekin irekitzekoorduan. Herrian, integratzen lagundu dit,baita herrikoekin komunikatzeko ere.

SONIA JAQUELINE

TORRES zerbitzaria

Amazonas ekialdekoa denSonia Jaqueline

Torresek, dagoenekohiru urte daramatza

Idiazabalen. Osogustura dagoela

kontatu digu, etaasko gustatzen zaio-

la Euskal Herria.

Egia esan hasieranhitza bera ere gaizkiesaten nuen, yuske-ra. Nire amak ereesaten zidan: 'ten-dras que aprenderyuskera'. Esan zida-ten saiatu beharnintzela zerbait ikasten.

“Herri honek zerbait berezia du”

aldaize 42 > 15

hizketan

Lehenago zertan egiten zenuen lan?

Ekuadorren, hamar urte nituenetik lanean nen-bilen osabaren jatetxean. Hamabi urterekinindependizatu egin nintzenez, ikasten hasibeharra nuen, eta nire aitak goizez lan egitekoesan zidan. Horrela, goizeko zazpietatik eguer-diko hiruretara, lanean aritzen nintzen.Ondoren, etxeko lanak egiten nituen eta arrat-saldeko seietatik goizeko ordubateraikasi egi-ten nuen. Ordutik, sukaldean edota zerbitzarilanetan aritu naiz beti. Betidanik gustatu zaitsukaldea. Pentsa, hasiera batean sukaldelaguntzaile gisa bilatzen nuen lana, baina, haueskaini zidatenez onartu egin nuen.

Faltan botatzen al duzu zureherria? Aurrera beira bueltatzekoasmorik ba al duzu?

Bai. Bizi kalitateari eta erosotasunari dagokie-nez, oso gustura banago ere, faltan botatzendut familia. Ez dut nire familiako inor gertuan,eta hori gogorra egiten da. Hango pasaiak ere,maiz gogoratzen ditut egia esan, hango natura,ur gardeneko ibaiak eta nola ez, bertako klima;hura epelagoa da.

Zergatik etorri zinen?

Nire lagun batek kontratu bat lortu zuen niretzateta aurrera ateratzeko bi seme ditudanez, horrek

motibatu ninduen. Bananduta nago eta 11 eta 6urteko bi seme ditut, eta hori aurrera ateratzea ezda erraza. Han lanik gabe nengoenez, nire seme-entzako eta niretzako etorkizun hobe baten aldeapustu egin nahian etorri nintzen.

Nire asmoa ez da ni bueltatzea, nire bi semeakekartzea baizik. Ekonomikoki ahal dudanean bialdiz pentsatu gabe ekarriko ditut hona, etagero ikusiko da zer egingo dugun, edotaEkuadorrera bueltatu edo hemen gelditu.

Nolako harrera egin zaizuIdiazabalen?

Nire lehen egunean aitortu beharra daukat oso

galduta ibili nintzela. Izan ere, Gaintzan egonnintzen denboraz etxe barruko langile bezalanengoenez, nire nagusiak eramaten ninduenleku guztietara eta autobusa hartu behar izate-ak despistatu ninduen. Idiazabalen, oso ona,jendea oso jatorra da eta ez dut inongo kexarik.

Bi kulturen artean ezberdintasu-nik ba al dago? Eta antzekotasu-nik?

Bai, batez ere ohituretan. Hemen konturatunaiz, garaika produktu ezberdinak jateko ohitu-ra dagoela. Negua iritsi eta mondejua, indabak,gaztainak...jaten dira. Guk Ekuadorren aldiz,hori nahi dugunean egiten dugu, ez ohiturabezala. Han txerria akabatu, odolkiak egin etafamilia bildu eta jan egiten dugu. Bestalde, kon-turatu naiz, hemen santu guztiak ospatzen dire-la, san Inazio ezpada Santa Ana da. Han berriz,kasu gutxi egiten diegu santuei.

Egun konkretuei dagokienez ere ospakizunaezberdina egiten dugu. Esate baterako, urriaren12an, Ekuadorren nazioarte mailan oso entzu-tetsua den Arrazaren Eguna ospatzen dugu.Han, denok indioak bagara ere, arraza ezberdi-nekoak gara. Egun horretan, ni Amazonasekoanaizenez, tigrearen larruzko trajea, txori ezber-dinez osatutako luma eta koilarea jantzi etabertako dantza tipiko bat egiten dut. SantoDomingokoek, beste dantza bat egiten dute, etahorrela beste lekukoek ere. Indioak ere badira,baina mozorrotutakoak, izan ere, zibilizazio horidesagertu egin da, gaur egun kultura hori ikasiduen jendea baino ez dago. Azken finean, egunhorretan kultura bateko kultura txiki ezberdinenerakusketa egiten da.

Antzekotasunen bat ere badago, jende zaharrakelizara joateko duen ohitura esate baterako.Nire ama adibidez igandero mezetara joatenda, eta joaten ez denean mila buelta ematendizkio buruari errudun sentituz.

Zer izan zen Idiazabala etorri etaatentzioa deitu zizuna?

Gazta. Izan ere, han gazta egin eta berehalajaten dugu. Hemen aldiz urtebetez uzten da ket-zen Nik ez neukan horrelakorik entzunda inoiz,han gazta freskoa jateko ohitura baitugu. Etahori entzun eta berehala usaindu egin nuen.Gainera, han behiaren esnearekin egindakoajaten da, ardiarena partez. Gero bestalde, Izalekduen gaztaren famak atentzioa deitu zidan,herria ospetsua da horregatik.

Euskal Herriaz ba al zenekien zer-bait etorri aurretik?

Ez, egia esan ez. Soilik esan zidaten beste hiz-kuntza bat hitz egiten zela, Euskara, soilik ber-tan hitz egiten zena. Egia esan hasieran hitzabera ere gaizki esaten nuen, yuskera. Nire amakere esaten zidan: 'tendras que aprender yuske-ra'. Esan zidaten saiatu behar nintzela zerbaitikasten.

“Arrazaren Egunaospatzen dugu. Han,denok indioak baga-ra ere, arraza ezber-dinekoak gara. Egunhorretan, niAmazonasekoa naize-nez, tigrearen larruz-ko trajea, txori ezber-dinez osatutako lumaeta koilarea jantzi etabertako dantza tipikobat egiten dut”

16 < aldaize 42

iparrorratza

TUKKI SENEGAL

[ webgunea ]: www.euskalmapa.com

[ liburua ]: AUTOKARAbANA / fermin Etxegoien / pamiela / 22.50€

Munduko toki izenak euskaraz ikusteko aukera dugu Euskalmapa.com-en. Mundu zabale-ko lurralde, herri eta kaleek euskarazko izena badute, hura lehenesten dute eta bestelajatorrizko izena agertuko zaigu. Mapan agertzen diren toki-izen, eta gainerako datuak,OpenStreetMap ekimenetik ateratakoak dira. Momentu honetan, bereizmen ezberdinenarabera ikusten da mapa euskaraz. Oraingoz, 3 zoom mailatan ikusi daiteke. BainaOpenStreetMap-eko informazioa edozein erabiltzailek editatu dezakeenez, gu guztiokmapen euskarazko bertsioa osatzen joan gaitezke.

Euskal Mapek bloga ere badauka, helbide honetan: http://www.euskalmapa.com/bloga/

Aurtengo irailean Afrika beltzean izan naiz egunbatzuk pasatzen, Senegalen eta Ganbian. Bi-daia zoragarria izan da, eta ez da erraza hone-lako tarte motz batean kontatzeko pasarterenbat aukeratzea.

Ia laurogei orriko egunerokoa zabaldu dut le-rrok idazteko, eta irakurtzen jarrita oroi tzapenugari etorri zaizkit burura. Inozokeria dirudienarren, Afrika beltzera iritsitakoan, egiten duenberoaz gain, bada harridura sor tzen duen beste

zerbait: denak beltzak direla. Hemen ez gaudeohituta ezberdinak gu izatera, eta han non-nahisalatzen gaitu azalaren koloreak. Alde guztieta-tik agertzen diren umeek, zuri bat ikusten dutenbakoitzean “Tubáb!” ohikuka hasten dira, zuriawolof hizkuntzan, eta jarraian, zuriak ikusteraohituta dauden edo ez, opari bat eskatu edobeldurtuta negarrez alde egiten dute.

Senegalen pasatako egunetan, denetarako pai-saiak eta etniak ezagutzeko aukera izan dut.Ousseynou gazte senegaldarra izan dut bidaiangidari, eta guztiz aberasgarria izan da, hariesker sekula sartzera ausartuko ez nintzateke-en lekuetan izateko aukera izan baitut: merka-tuak, tangana izeneko jatetxeak, herri animis-tak, tribuen erritoak... pen tsa, baso-sakratuanere izan nintzen Maan, Senegalgo errege ani-mista bat, ezagutzen!

Autoan sartu, eta zuloz betetako errepideetanaurrera eta atzera, Senegal osoari eman ge-nion buelta. Tartean pasa genituen, Badara nirelaguna kaiukoan irten zen portua, paradoxikokiesklabistek sortutako Saint-Louis hirian, edoIdiazabalen pitxiak saltzen aritzen den Cheick-en herria, Louga. Sabanak, desertuak, basoaketa itsasoak marrazten dute Senegal ederra.Dena den, zalantzarik gabe, bertako jendearenirekitasuna eta alaitasuna dira lurralde honeta-ko ondare preziatuenak.

Zertzelada handietan, hauxe izan da Senegalaegin dudan bidaia, tukkia.

Fermin Etxegoien oñatiarrak 2010eko Euskadi Literatura Saria irabazi berri du Autokarabana obrarekin. Epaimahaiaknabarmendu zuen liburuak eite "konpaktoa eta sendoa" duela eta egungo sasoiko bizitzaren "kronika orohartzailea etaoso gurea" egiten duela.

Autokarabana eleberriko protagonista istorioaren kontalaria bera da. Herri bateko kooperatiba batean lan egiten dueta zenbait tramaren erdian aurkituko du bere burua. Gurutzatzen diren gertakizunek, espero ez den amaiera bateradarama irakurlea. Esperientzian oinarritutako literatura da, beraz, familia zein laneko bizipenak jasotzen dituena. Bainabeti ere, errealitatearen ikuspegi sarkastiko batekin eta autokarabana, modernitatearen metafora gisa hartuta.

iñakiarriaran

aldaize 42 > 17

zaharrak berri

Lehengusu eskribauarekin lanean ikasteko amakIdiazabala bidali zuen Tomas Zumalakarregi 13urte zituenean. Ormaiztegitik zetorren mutilgazte hark ordea, ez dirudi, bere jaioterrian zuenkarisma mantendu zuenik, haitzik, aurkariak askoizan omen ziren. Ondramuñoko bi anaiarekinizandako liskar baten berri aurkitu dugu.

Gehienentzako gauza jakina da, TomasZumalakarregi jeneral karlistaren familiaOrmaiztegira joan aurretik, IdiazabalgoErrekarteko etxean bizi zela. TomasZumalakarregi umetan Idiazabalen bizitzenegon zela, ordea, ez da hain ezaguna.Zumalakarregi umetan Idiazabalen egon zene-koa Francisco de Paula Madrazok 1844an idatzi-tako “Historia Militar y Política de Zumalárregui,y de de los sucesos de la guerra de las provin-cias del Norte, enlazados á su época y á su nom-bre” liburuan aurkitu dugu. Liburu honetan,Ordamuñoko bi gazterekin izandako pasarteakontatzen da.

1801 urte inguruan, Maria Ana de ImazAltolagirrek, Zumalakarregiren amak, hala era-bakita, Tomas Zumalakarregi 13 urterekin esko-latik atera eta Ormaiztegi, bere jaioterria utzizuen. Karrera bat eman nahian, Idiazabala bida-li zuen amak, Pedro Jose de Urreta, Tomasenlehengusu eskribauarekin kuria-lanetan aritze-ko. De Paularen liburuan kontatzen denez,Zumalakarregi Idiazabalen bizi izan zen garaian,lanean buru-belarri aritzen zen, bere familiareneta Ormaiztegiko lagunen falta handia sumatzenzuen: “se le veía frecuentemente solo, melancó-lico y taciturno”.

Idiazabalgo Ondramuño baserriko gaztetxo ba -tzuekin liskar bat ere izan omen zuenZumalakarregik. Ormaiztegin inguruko guztiakpoltsikoan zituen liderra omen zen 13 urtekoumea De Paulak dionez. Idiazabalen, ordea,liburuan jasotakoaren arabera, aurkari ugarizituen.

Ondramuñoko umeekin izandako borrokarenondorioz, eskolan, plazan, baserritarren arte-

an… egun batzuetan zehar, liskar haren milakaesames entzun omen zirela dio liburuak, galtzai-le izan zen Zumalakarregiri burla eginez, eta ira-bazleak goratuz.

Egoera hartan, Zumalakarregi atzera Ondramu-ñoko gazteekin kalean elkartu zenean, irabazlezirenei zerbait esan omen zien “ dando riendasuelta á su cólera hubo de dirigir algunas pala-bras, fuertes y un tanto ofensivas á los desvane-cidos vencedores”. Ondramuñoko mutilak,antza, ez ziren ixilik geratu Zumalakarregikesandakoaren aurrean “contestandoles estoscon la altanería que tenian de costumbre, y quehabia aumentado la reciente victoria”.

Ondramuñokoek eta Zumalakarregik kaleanizandako ika-mikari Ormaiztegikoak eman zionamaiera. Amorruak itsututa, inork nondik aterazuen ez dakien, eskuko-sable bat atera omenzuen Zumalakarregik ,eta izututa, bi anaiak,korrikan txikitzen etxeraino arnasestu bateanjoan omen ziren Zumalakarregik atzetik jarrai -tzen zien bitartean.

Egurrak bi aldiz berotzen doo: aurrena txikitzerakoan eta gero erretzerakoan[ ESAERA ]

JENERAL KARLISTAREN FAMILIA ORMAIZTE-GIRA JOAN AURRETIK IDIAZABALGO ERREKARTEKO ETXEAN BIZI ZEN

IDIAZABALEN BIZI ZEN GARAIAN FAMILIARENETA ORMAIZTEGIKO LAGUNEN FALTA HANDIASUMATZEN ZUEN

ONDRAMUÑOKO ANAIEI ESKUKO-SABLE BATATERA ETA KORRIKAN TXIKITZEN JOAN OMENZIREN ETXERA

TOMAS ZUMALAKARREGI ETA ONDRAMUÑOKO ANAIAK

// ZUMALAKARREGI ONDRAMUÑOKO GAZTEEN ATZETIK, DE PAULAREN LIBURUKO GRABATUAN

18 < aldaize 42

saski-naski

[ RZ ] maiteiparragirre

BELARRIKOMINEZ? ORDUAN,GATZA, BERBENAEDO OLIOABadira bi min oso gustagarri egiten ez direnak. Belarriko mina eta hor -tzetako mina. Belarriko mina kentzeko gomendioak eman ditu Anamarikbere azkeneko agerraldi honetan.

Gatza berotuta

Hartu gatz lodia eta berotu zartagin batean. Ondo berotuta dagoenean,kotoizko galtzerdi batean sartu eta jarri belarriaren inguruan. Gatza hoz-ten joango da eta orduan, kendu egin behar da. Egunean behin baino ge-hiagotan egin daiteke, aldiro gatza berotuta. Gatzak botatzen duen bero-ak mina leuntzen du.

Berbena pomada

Berbenak belarrirako ere balio du, nola ez! Berbena belarraren pomadapixka bat hartu behatzarekin eta igurtzi belarriaren atzeko aldea. Eginbehin baino gehiagotan egunean zehar. Belarriko zikin aterako du.

Oliba olio epela

Epeldu oliba olio pixka bat. Hartu konpresa bat eta oliotan busti. Jarrikonpresa belarriko zuloaren parea eta estutu konpresa, utzi olio bizpahi-ru tanton zulotik barrura erortzen.

SAGAR TARTAOSAGAIAK -500gr sagar-3 arrautza-10 koilara azukre-10 koilara irin

> PRESTAKETASagarrarekin konpota egin. Horretarako, sagarra zuritu eta uretanegosi, 15 minutuz. Ondoren, ura kendu konpotari.

Ontzi batean nahastu arrautzak, irina, azukrea, esnea, legamia, gurinaurtuta, eta azkenik konpota. Hori eta gero, molde batean jarri, gurina-rekin igurtzita.

Moldeko orea sagar xerra finekin estali. Ondoren, aurrez berotutakolabera sartu, eta 180 ºCtan mantendu 45 minutuz.

Azkenik, moldea labetik atera, eta albarikoke mermelada gainetikeman.

[ LILI-MALLU ] anamariansalas

-10 koilara esne-Legami poltsatxo bat-100gr gurin-Albarikoke mermelada

*ALDAIZEREN OHARRA*

Anamarik deskantsua hartuko du 7 urtez gurekin lanean aritu ondoren;honako hau Aldaizen egingo duen azken agerraldia da. Esker-ona adiera-zi dio Anamarik Aldaizeri urte guzti hauetan egin dion bisita eta elkarriz-keta guztiengatik, poz-pozik aritu da bere aletxoa Aldaizeri eta herriarieskaintzen. Aldaizekook mila-mila esker eman nahi dizkiogu Anamariri.Beste bat arte!

saski naski

Ze asma?

aldaize 42 > 19

Elurrak herriaren beste ikuspegi batematen digu beti. Dena bihurtzen daixil eta garbi elurraren izarapean. Kalezuri paketsuak, umeen elur-josaletakoohiuek baino ez dute apurtzen. Irudian, 1956. urteko otsailean elurteakIdiazabalgo Kale Nagusian utzitakoirudia duzue. Eskubiko aldean Giona,ezkerretara Unsain Torrea eta honenaurrean, elurra bezalaxe, umeen goza-garri, festetarako Idiazabala etorritakoautotxokeak.

KALE ELURTUA

OSATU EZAZU HONAKO HITZ-DORREA, AGERTZEN DIREN ESALDIEN BALIOKIDEA BILATUZ. GOITIK BEHERA-KO ZUTABEETAN HIZKI BERDINA ERREPIKATZEN DA. ZIUR PISTA HORREK LAGUNDUKO DIZULA!

Erantzunak: 1. Galtzerdi. 2. Erditu. 3. Balerdi. 4. Erdilari. 5. Izerdi. 6. Erdibitu. 7. Baxoerdi. 8. Erdibide. 9. Alderdi. 10. Erdimin. 11. Gaitzerdi.12. Erdietsi.

Iturria: www.ikasbil.net