A democracia na Galiza

-¿A opinión pública é inducida polo poderpolítico, ou é esta quen condiciona e determina aopoder político?

-¿Debe dárselle dereito a decidir sobre asuntostan complexos como é o goberno do país, a xentes quecarecen dun mínimo nivel cultural?

Todas estes temas foron abordados nos artigos deRoberto Blanco Torres, mais non é el o primeiro enfacelo. Son asuntos tan antigos como a propia idea dedemocracia.

Desde que os seres humanos viven en sociedade, apolémica sobre a organización da toma de decisións,ocupou de xeito práctico, pero tamén teórico, a todosos afectados por esas decisións, na medida en que seconsideraron partícipes no seu proceso dedeterminación: e conseguintemente, comprometidoscoa súa execución; ou na medida en que consideranque o seu compromiso só abrangue a realización doque outros acordan pois están excluídos de participarno procedemento de resolución.

Fálase do nacemento da democracia propiamentedita, en Atenas, a raíz da constitución elaborada porSolón no ano 594 a.c. Moitos dos debates abertossobre este réxime arrancan dese momento, e ao longode moitos anos non se fixo senón que reproducir osargumentos que se daban naquel entón.

Por exemplo, unha das cuestións fundamentais áhora de establecer un réxime democrático é definir aos

titulares do dereito a decidir, aos "cidadáns". Solóninicialmente dividiu os cidadáns en catro

clases baseándose na riqueza ou naspropiedades que posuían, e establecía

en que niveis podían participar enfunción da clase á que pertencían.

O alargamento dos "círculoselectorais" foi unha

preocupación constante dademocracia ateniense, se benas mulleres nunca foronabranguidas polo conceptode poboación adulta.

Outro asunto, os dereitosdos anti-demócratas nomarco democrático, foioutro dos grandes motivosde controversia. Cando sexulgou e executou aSócrates no 399 a.c. porsacrilexio e corrupción de

xoves, este foi un dos temascapitais: como preservar a

unha democracia débil dUrlinimigo como Sócrates se non é

a través de procedementos anti- \democráticos. Tamén se quixo ver

neste asunto -e así o fixeroninimigos da democracia ateniense como

Aristóteles e Platón- o problema da tiraníada maioría. Aínda que o axustado resultado da

votación da culpabilidade de Sócrates, 281 contra 220;indica que non foi producto dunha histeria das masas;o certo é que no fondo o que critican os inimigos doréxime é a idea de goberno da "chusma", dos"ignorantes"; fronte á idea de goberno dos sabios:"Como poderán desviar o espírito do arado para apolítica" dicía Eurípides; "A ninguén se !le ocorreque un home sen ningunha cualificación técnica ...pretenda expresar opinión ", escribía Platón. _

Pero habería que agardar algúns anos, quizais ata areaparición da Democracia no centro do litixio político

• XOAN CARLOS GARRIDO COUCEIRO

Dúas balas remataron coa teimuda e obsesiva loitapola democracia de Roberto Blanco Torres. Foi aconclusión traxicamente lóxica do fracaso do seuideario. Sesenta anos despois atopámonos coa súaescolleita como protagonista do Día das letras galegas.Entrementres a penas nada se fixo por coñecer cal foiese ideario que o levou á tumba (mellor, á foxacomún). Silenciado mais que descoñecido, hoxe podeque haxa quen quer facer desta homenaxe un motivode promoción persoal a conta dos achados que se vanexhibindo como trofeos e como mérito do descubridor,facendo que o debate se reduza á simple aparición dodato illado máis que a súa interpretación e a análise.Pero a interpretación e análise só é posible unha vezrescatada toda a información acadable sobre o asuntoa través dun arduo esforzo investigador que e.stahomenaxe pode incentivar. Neste senso, hai querecoñecer a contribución honesta que están a facermoitos especialistas para rehabilitar esta figura dasnosas letras a que se lle rende tributo.

Ese non é o meu caso, eu puiden aforrar grandeparte deste traballo gracias o labor colectivo e rigorosoda Asociación Cultural "O Meigallo" de Cuntis e aosestudios levados a cabo por Marcos Seixo, así como aactitude aberta e accesible da familia de Roberto, econcretamente do seu sobriño Mario Blanco Fuentes.

A eles debo a oportunidade de analizar opensamento de Roberto Blanco Torres arespecto da construcción da democraciana Galiza, centrándome sobre todo nosseus artigos do períodoRepublicano, fundamentalmente através da súa columna "Crónicasde Galicia" do xornal "ElLiberal" de Madrid, "LaZarpa" de Ourense, "ElPaís" de Pontevedra, e "ElNoroeste" de A Coruña.

Entrando xa en fariñaternos que adiantar que, domesmo xeito que ADemocracia na América deTocqueville é esencialmenteun estudio da sociedadeamericana e non dunhaforma de gobernodeterminada, a obra deBlanco Torres é tamén unhareflexión sobre as condiciónssociais nas que se pode e sedebe levar a cabo odesenvolvemento dun réximedemocrático no noso país. Para isto,ten que dar resposta as contradicciónsque xerará a aplicación sobre a nosarealidade deste vello ideal:

-¿É posible unha Galiza democráticadentro dun Estado Español que non o é?

-¿É posible un Estado Español democrático quenega o dereito a auto-gobernarse da Galiza?

-¿É posible a democracia cando existe adominación?

-¿Debemos dar dereito ao voto aos dominados seestes votan coaccionados por quen os domina?

-¿É democrático darlle cabida no réxime aosinimigos ~a democracia?

-¿É anti-democrático desobedecer e loitar contraun goberno elixido polo pobo?

A SÚA OBRA É UNHAREFLEXIÓN SOBRE ASCONDICIÓNS SOCIAIS

NAS QUE SE PODE E SEDEBE LEVAR A CABO O

DESENVOLVEMENTODUNRÉXIME

DEMOCRÁnco.

a raíz da revolución francesa e as revoltas de escravosnas Caraíbas, no Haiti, e a independencia política naAmérica do Sur, para que xurda con forza outradisputa de grande importancia: ¿a democracia consisteen elixir periodicamente a quen decide diariamente ouen participar de permanentemente na toma dedecisións? Para os gregos esta distinción non se daba.Ou existía democracia directa ou non existíademocracia. Quizais entón non había a separaciónentre Sociedade e Estado que posuímos actualmente eque ten unha segunda consecuencia: ¿como é posible ademocracia cando os centro de decisión política estánseparados do poder económico e ideolóxico que nonestá suxeitos a eleccións, nin a control público?

O socialismo quixo facer fronte a esta separacióndo Estado e Sociedade e a necesidade de fundar a

\, democracia sobre a igualdade de oportunidades através da universalización da educación, a sanidade, oemprego, etc... ("En verdade, as palabras democraciae fraternidade de nacións teñen hoxe un senso social epolítico... A democracia significa hoxe comunismo....A democracia converteuse nun principio proletario,un principio das masas...." Engels). Mais a súa críticada democracia liberal ("democracia burguesa") taménfoi interpretada por algunhas correntes como unhaposición contraria a calquera réxime democrático degoberno. Por outra parte considerouse a emancipacióneconómica de clase prioritaria antes que calquera outraconsideración, co que se xustificou para este fin, autilización de medios contrarios as liberdadesindividuais necesarias para fundar un réxime departicipación popular no goberno nacional (partidoúnico, censura, etc... ) por canto se confiaba en que aliberación económica desencadearía mecanicamente asdemais liberdades.

Na actualidade a democracia semella unhaconquista irreversible -ao menos nominalmente- e adiscusión parece terse aparcado, mais, na realidade,ningunha das consideracións antes expostas ficaresolta. Simplemente, antes os demócratas estaban malvistos ("pertenzo a esa clase odiosa de homeschamados demócratas" confesaba Wordsworth en1794), e hoxe ninguén que pretenda ter éxito políticopode deixar de usar esta denominación de xeitooportunista e pomposo. Parece -cando menos­perigoso pechar en falso o debate sobre este conceptosen resolver os problemas apuntados. Por isto, resultamoi útil retomar a inacabada reflexión de RobertoBlanco Torres.

A opinión pública e a opinión publicada

No 1859 xa escribía John Stuart Mill que "na políticaé agora unha banalidade dicir que a opinión públicagoberna ao mundo". De feito, na chamada "Guerra deCuba", tanto o comportamento de Sagasta como dopresidente americano, non se explican s'ó en termoseconómicos, senón que debemos ter en conta a presiónda opinión pública nos respectivos países. O 'Journal'de W. R. Hearst, e o 'World' de Pulitzer competíanpor empuxar aos EEUU a entrar na Guerra e mentres,no Estado español, o goberno enviaba a súa flota navala un sacrificio inútil pero que permitiría xustificar oabandono da illa diante da súa opinión pública. Alexitimidade do poder que antes se fundaba en Deus,na modernidade, aséntase directamente sobre aopinión pública, da cal se di ser expresión fiel eauténtica. Isto con independencia de se o réxime édemocrático ou totalitario. Pois non hai dictador quenon promova mobilizacións de masas que proxectenesta idea de responder á vontade popular l .

Mais, aínda que o discurso de lexitimidade noantigo réxime estivera baseado na providencia divina,a ninguén se lle escapa, que xa entón, se un

1. É outra das consecuencias do xiro da subxectividade do que fa­la Heidegger.

determinado rei ou nobre non era moi popular, corría orisco de perder o posto e conseguintemente a súa vidaque ía unida ao cargo. Así cando decapitaron a Carlos1, rei de Inglaterra Dei gratia, Cromwell sent.enciabaque a gracia lle fora retirada tal como probaba a súacabeza seccionada. Polo que hai unha corrente depensamento que afirma que a falla de resistencia aogoberno é un signo de aceptación popular, e por tantoexiste e existiu sempre democracia na medida en que ogobernante se sostiña sobre un consenso osuficientemente amplo que impedira o seuderrocamento. Idea 'que John Locke levaba ata asúltimas consecuencias afirmando que habitar nundeterminado país implicaba un acordo tácito enrelación co seu sistema político.

Unha '1ez establecido o marco do debate, eentrando xa de cheo na posición de Roberto BlancoTorres, podemos condensar o seu pensamento aorespecto da idea de "goberno por consenso implícito",coa súa tese de que é insostible para un réxime onde aoposición ou a crítica teña condicionada a expresión.Nese caso RBT fala de "secuestro" mais queaceptación. A pasividade popular baixo coacción nonlexitima ningún tipo de goberno, senón, polocontrario, un pobo pasivo desautoriza o seu gobernoporque suporía unha demisión en masa de cidadanía.A pasividade non se pode interpretar en positivo comoapoio ao goberno cando non existe un réxime deliberdades que permita manifestar o rexeitamento senmedo a represalias; pois, nese caso, a pasividade podeser interpretada en negativo, como temor, mais queapoio ao goberno.

En todo caso, hai que distinguir entre réxime egoberno. A inactividade ou indiferencia popular éentendible como apoio a un réxime (consenso sobre asregras de xogo) nun marco de liberdades, e nunca a ungoberno determinado. Por iso cando réxime político egoberno coinciden, é dicir, non hai posibilidade decambiar de goberno dentro dese réxime, o rechazo aogoberno é tamén un rexeitamento do réxime. Mais,como di RBT, o réxime é o medio (a República e aAutonomía, no seu caso) e non un fin (un gobernodeterminado). O problema naquel momento preséntaseen que o que está .en xogo é o réxime unido aogoberno. Este é o eixo de debate, e en torno a el sepolarizan as distintas opcións de goberno(republicanos e monárquicos). Para RBT éinconcebible un goberno monárquico nun réximerepublican02 e propón como prioritario impulsar oconsenso sobre o réxime antes de entrar no xogoelectoral das distintas opcións de goberno. Mais esteconsenso debe lograrse na sociedade, non nas elitespolíticas. Por iso rexeita a idea de "ensanchar as bases

2. RBT: "La verdadera incompatibilidad (Los monarquicos y la re­pública)", El País, 18-6-1935. Pontevedra.

o nacionalismo galego artellouse enasambleas como a celebrada enMonforte.

COMO DI RBT,O RÉXIME É O MEDIO(A REPÚBLICA E AAUTONOMÍA, NO SEUCASO) E NON UN FIN.

LEMBRA QUE DETRÁSDO FASCISMO TAMÉN

HAI "MASASORGANIZADAS

DEMOCRATICAMENTE yQUE HAN DEGENERADO

EN EUROPA ENPEDESTAL DE DOS

DESPOTISMOS".

do réxime republicano" a través da inclusión doslíderes monárquicos nos aparatos de poder. Para el asbases do réxime deben "ensancharse" na opiniónpública;,mentres, aos contrarios do sistemademocrático hai que excluíLos de calqueraparticipación no propio sistema3.

Nese contexto, mobilizar a opinión pública é aprimdra misión dun demócrata, e o goberno da"opinión pública" só pode ter un sentido democráticocando se realiza nun marco de liberdade de expresiónde ideas e debate público. Por isto a prensa libre ten unpapel fundamental no desenvolvemento dun réximedemocrático, non só como notarios do que ocorre,senón como creadores de opinión. Asi vía RBT o papelda prensa c'u pÜ~la "n marcha do réxime democrático:

"El periodista republicano tiene hoy sobre todasuna misión urgentísima que cumplir. Eladvenimiento de la República no puede traeraparejado el ocio, no implica paz para la plumacombatiente, como si su obra en la oposición alrégimen caído estuviese ya consumada. No se hacerrado todavía el ciclo del combate. Hacomenzado la República, y tras ella han de seguirsus defensores con las armas al hombro ':4.

Para RBT a labor xornalística non é neutral desde omomento en que o poder político está condicionadopoIa opinión pública, e neste senso, todo periodismo éperiodismo político:

"yo me tengo por político, como todo ciudadanoque haya cuidado de ordenar sus ideas, y al mismotiempo me ufano de no serlo... en la acepcióncorriente, acepción más que errónea ycorrompida, abyecta... Un político en mi tierra'hade ser ante todo un hombre sin ideas niescrúpulos. Se adaptará según le convenga, atodas la circunstancias"5,

por eso o seu labor pedagóxico exixe unha especialresponsabilidade á hora de escribir por canto non sóestá opinando, senón, sobre todo, difundindo opinión;el por isto distingue entre "conquistar" e "educar" as

3. RBT: "La opinión del pueblo", El Liberal, 4-8-1934. Madrid.:'TLerroux] ha entregado la República a los enemigos, pretendiendo co­honestar esta felonía con un tópico tan necio y falso como el de «en­sanchar las bases del régimen». ¿Qué autoridad tiene para proferiresas ufanías verbales quien ha consentido en su partido el ingreso delos caciques más patibularios de Galicia, con toda la peor chusma delviejo régimen, y quien desde el Poder los ampara y consiente las mil yuna tropelías que se están haciendo en Galicia por gobernadores aúnayer monárquicos... "

4. RBT: "El ejemplo de un alcalde y la realidad política", El Liberal,1-5-1933. Madrid.

5. RBT: "Política", El Liberal, 17-9-1933.Madrid.

"masas". Os intelectuais deben conseguir que o pobopense por si mesmo e non que simplemente os sigacegamente. Como repite insistentemente, tratase deconverter á "muchedumbre en ciudadanos"6.

Neste sentido é moi crítico co esquerdismomecanicista ao que denuncia pola súa

"actitud antidemocrática de quienes precisamentedebían ser los mas atentos cuidadores de lademocracia porque a ella se debe lo que en elcurso evolutivo han adquirido los pueblos ygracias a ella se ha producido justamente elascenso social y político que registra la Historiaen estos dos últimos siglos "7.

A través da rexeitamento á República estasecolaborando co desprestixio do réxime en beneficio dofascismo en alza na Europa. Lembra RBT que detrásdo fascismo tamén hai "masas, masas organizadasdemocráticamente y que han degenerado en Europaen pedestal de dos despotismos "8. RBT condenacalquera tipo de acción política baseada no que Weberchama a "em6tividade das masas". Pois só pode terfuturo unha actuación tendente a que o pobo asuma aresponsabilidade dos seus propios actos: "Hay que serpueblo, no población"9. É neste senso que RBTdistingue entre habitantes e cidadáns.

O labor dos dirixentes sociais co pobo non ten quever coa postura clásica dos críticos da democracia(Platón e Aristóteles) de diferenciar entre os"competentes" e a "ignorancia popular", atribuíndoaos primeiros a responsabilidade de gobernar; senónque RBT queda alineado claramente neste antigodebate coa posición de Protágoras: A sabedoría políticanon é un coñecemento especializado, por canto osproblemas políticos coñéceos mellor quen os sofre ("ohome é a medida de todas as cousas "), e a políticaafecta a todos. Por iso o pobo debe adquirir ascapacidades e a responsabilidade de implicarse napolítica. Michels cando fala da capacidade de suxestióninmediata e de impulsar unha vontade colectiva dolíder carismático, xa advirte que esa vontade tandependente de factores extrínsecos as masas,descompoñíase e compúñase continuamente. Nesesenso Gramsci xa fala naquel entón da necesidade deresolver as distancias entre "dirixentes" e "dirixidos"como garantía de consolidación do cambio social10.

En calquera caso é o pobo quen máis sabe o quelle ocorre, cales son os seus problemas e mesmo assúas ansias, o político debe catalizar esa opinión através da súa labor. No seu artigo "La opinión delpueblo" 11, fai chamamento para que os líderes deopinión, tanto políticos como xornalistas "recorrantodos los pueblos de E~paña, que se pongan encontacto con las multitudes rurales y que escuchen susquejas y ausculten sus ansiedades". É labor doshomes públicos non só falar ao pobo, senón,fundamentalmente, escoitalo. Mais RBT considera quea expresión da vontade popular non só se reflicte' nasurnas, ao contrario, ás veces o fraude electoral ou ocontrol social fai que as urnas manifesten todo ocontrario do que o pobo quere. Diante do tronfo dadereita nas eleccións de novembro de 1933 RBT negaexpresamente o seu recoñecemento aos resultados enartigos como "Terapéutica política indispensable"

6. RBT: "El problema fundamental", El Liberal, 5-11-1932. Madrid:"La República tiene que hacer esta obra de cultura, de conversión delparia en ciudadano, del siervo en hombre libre. Las instituciones repu­blicanas, el espíritu del régimen son la condición propicia para estagran labor civilizadora".

7. RBT: "Las masas y la educación política", El Liberal, Madrid, sendata. Arquivo Blanco Torres.

8.lbidem.9. RBT "Una consigna de honor", El Pais. Pontevedra. 20-4-193610. Gramsci, Antonio: "La política y el Estado moderno". Ed.

Planeta-Agostini, 1985. Barcelona: "O xefe político de grande ambia­ción [frente ao demagogo caudillista], tende a suscitar posibles concu­rrentes e iguais, a elevar o nivel de capacidade das masas, a'crear ele­mentos que poidan substituílo na función de xefe".

11. RBT: "La opinión de un pueblo", El Liberal, Madrid. 4-8-1934.

\

Evidentemente só desde unha postura non partidaria se ..pode deixar sentado que

Blanco Torres sentiu devoción polafigura intelectual do republicano

español~anueIAzaña,quen

aparece retratado figurando á súadereita Santiago Casares Quiroga.

A OPINIÓN PUBLICADADEBE SER A XUICIO DE

RBT A OPINIÓN DOPOBO, PARA AVANZAR

ASÍ NO PROCESO DEDEMOCRATIZACIÓN.

(abril do 34), "Cinismo Ejemplar"(5-5-1934) de ElPaís de Pontevedra, nos que arremete contra

"algunos señores que 'siguen diciendo que estasCortes representan autenticamente la voluntadnacional. .. Para ellos son válidos los conceptosdemocráticos cuando les conviene, cuandofavorecen sus designios.

Pero la democracia no tiene nada que ver eneste caso. Por el contrario, lo democrático esnegar la validez de esa afirmación porque esabsolutamente falsa, por que se basa en unaparodia que mistificando las esenciasdemocráticas, tiende a desacreditar y denigrar laverdadera Jemncracia.

Si los que aluden a la opinión nacionalmanifestada en las urnas de Noviembre lo hiciesensinceramente; esto es, si creyesen que en efecto, loacontecido en las últimas elecciones significaba lapreponderancia de la opinión que ellos sustentan,no harian mas que incurrir en un error, por queeso no es cierto; y si fuera cierto nada tendriamosque hacer ni que objetar los adversarios, sinoaceptar el fallo y resignarnos a esperar vientosmas propicios"12.

Así, RBT, o grande defensor da democracia, é tamén ogrande crítico do sufraxio universal:

"Sin libertad no puede haber efectividad pura delsufragio"13. "... el sufragio, que hafracasado enEspaña como fracasa toda institución democráticasi no tiene el control de un Estado fuerte y de unPoder público que prescinda, en momentos dehonda transformación, cuando la salud delrégimen y del porvenir nacional lo imponenimperativamente, de ciertos escrúpulos de unliberalismo periclitado, hoy puniblementecandoroso e ingenuo"14

o sufraxio debe pois subordinarse a unha previatransformación social e política que o fagan posible. Aeliminación daqueles resortes de poder do antigoréxime que están a condicionar a "voluntadnacional"15. A vontade non é a que dá o poder, é opoder o que da vontade16•

12. RBT: "Cinismo ejemplar", El Pais, Pontevedra. 5-5-1934.13. RBT: "Terapeutica política indispensable", El Pais, Pontevedra.

Abril de 1934.14. RBT: "Retorno al espíritu de 1931 ", El Liberal, Madrid. 16-9-1934.15. ".. .Ia redención política de un pueblo cuya voluntad es sin inte­

rrupción secuestrada por unos cuantos viejos caciques". ("Ergástulairredenta", El Liberal, Madrid. Arquivo RBT.

16. Sobre esta tese remitímonos ao traballo de Niklas Luhmann"Poder" Ed. Anthropos. 1995. Barcelona. Nel explicase esta idea, asu­mida hoxe, de xeito bastante xeneralizado, polas ciencias sociais, se­gundo o cal a vontade non é unha propiedade quimicamente detecta­ble na bioloxía dos individuos, senón inducida socialmente polo afian­zamento da confianza nas propias posibilidades a través das espectati­vas que se logran xerar.

Por outra banda, o sufraxio limítase a un día cadacerto tempo (catro, seis anos, etc...) pero non é o únicomomento de contacto entre o Estado e a Sociedade. Ademocracia indirecta baséase na imposibilidade departicipar, nas sociedades complexas e de grandesdimensións, na toma diaria de decisións, para superaresta dificultade establécese a elección dun gruporeducido de representantes que faga operativa aadopción de resolucións. Pero estes representantestoman as súas decisións diarias tendo en conta aopinión pública (se queren renovar os seus mandatos)producíndose unha constante dialéctica entre o pobo eo goberno a través de distintos medios de presión eexpresión (manifestacións, folgas, prensa, lobbies,sindicatos...).

Se o gobemo é a encamación da vontade popularexpresada a través opinión pública. A opiniónpublicada debe ser pois, a xuízo de RBT, a opinión dopobo, para avanzar así no proceso de democratizaciónque venza as dificultades sociais que impiden que osufraxio electoral exprese realmente esa vontade co finde conseguir que o voto sexa libre, porque quen oexercita taméri o é. A prensa debe ser pois a canle deexpresión do pobo e os xomalistas debencomprometerse a dicir o que as clases populares estánobrigados a calar porque se atopan na "servidumbre".Se, pola contra, os medios de comunicación están aoservicio dos poderosos e a opinión pública reflicte só osintereses dun limitado grupo de privilexiados, o gobemoda opinión pública non é o gobemo do pobo, e ademocracia, para RBT, pasa a converterse nunha farsa.

Mais como di Niklas Luhmann

"o diñeiro ten influencia na producción dasverdades... sen embargo non existe un pago directodas afirmacións verdadeiras ou falsas, moito menosunha correlación de modo tal que o diñeiro poidaser cambiado directamente por verdade sen amediación do código específico de outro medio"17.

Isto é, os cartos non poden construír da nada as"verdades" que lle interesen, porque para quefuncionen como tales teñen que ser "creibles" e paraque sexan creíbles teñen que presentarse como"independentes" do prezo que pagan por elas. Fronte aesas verdades producidas polo poder económico, oxornalista comprometido debe contrarrestar coasverdades populares, pero tamén, para que sexa eficaz oseu labor debe combinar compromiso conindependencia. Neste senso RBT considera que o seulabor militante máis adecuado é precisamente desde aindependencia, para poder abalar as súas teses ecombater mellor as verdades mercenarias, as verdadesdo poder; independencia que exhibe como garantía deobxectividade18 :

"Yo no pertenezco al partido-galleguista, noporque sus postulados no me parezcan los mp,seficaces para hacer de una muchedumbre unpueblo e insuflarle su alma o despertársela, sinoporque no suelo avenirme a los encasillamientos y..no soy de buen asiento en eso que dieron enllamar disciplina y que no es cotra cosa quegregarismo para disimular la carencia de ideas ydeterminaciones propias, individuales" 19.

17. Luhmann, Niklas: Op. Cil. pp.14218. Estamos falando do que Gramsci denomina "Ioita pola obxecti­

vidade", entendendo que "obxectivo significa sempre humanamenteobxectivo, o cal se corresponde exactamente a historicamente subxec­tivo; é dicir, obxectivo significaría universalmente subxectivo. O homecoñece obxectivamente na medida en que o coñecemento é real partodo o xénero humano historicamente unificado nun sistema culturalunitario". Gramsci, Antonio "La política y el Estado moderno". Ed.Planeta-Agostini, 1985. Barcelona. Pp.35 -

19. RBT: "El maestro y los humoristas", El Pais, 20-2-1935.Pontevedra.

\\,

"Sólo los "galleguistas dan la sensación de que lasconvicciones, las ideas y las promesas no sonarrequives de circunstancias ni verbalismosimprudentes"2o... "[os galeguistas] son lo únicovivo que hay en Galicia, desde el punto de vistaespiritual y vitalmente dinámico, lo más sano,políticamente hablando; los más enterados de losproblemas de Galicia y de otras partes y a los quemás se debe el impulso adquirido en estos últimosveinte años por la cultura del pais..."21.

Esta afirmación en boca dun militante tería ben poucaverosimilitude. O fin é que esta tese calle napoboación e pase a formar parte da súa concepción darealidade:

"Las reivindicaciones galleguistas - bandera hasta,hace poco de una minoria selecta- van infiltrándoseen las masas y haciendo nacer en ellas nuevos ysalvadores anhelos "22.

Si pero... ¿Quen é Q pobo?

Como vimos, este é o primeiro problema que se atopacalquera demócrata a hora de definir os titulares dasoberanía. Se a conquista do poder se fai a travésdunha revolta houbo sempre unha opinión favorable aque os revolucionarios pasen a ter dereito a serchamados "cidadáns", desde 1647 en que osigualitaristas argumentaban na Inglaterra diante deCromwell e Ireton, que os que tiñan combatido aolado do Parlamento tiñan gañado o dereito ao voto:

"Hai moitos millares de nós, soldados, quearriscamos as nasas vidas; poucos bens tivemosno reino, no entanto temas dereitas por nacemento.Mais parece que agora, a non ser que un homeposúa propiedades fixas neste reino, non tendereitas nel. Non sei como puidemos ser tanenganados. Se non temas dereita ao reino, entónfamas soldados mercenarios".

Xa superada a definición de pobo restrinxida a aquelesque posúen propiedades, atopamos na Constitucióncubana na definición de cidadanía para os que nonnaceron na illa, esa mesma idea:

"Artigo 30: Son cidadáns cubanos pornaturalización... os que tivesen servido á 10Uaarmada contra a tiranía derrocada o primeiro dexaneiro de 1959, sempre que acrediten esacondición na forma legalmente establecida".

Esta fórmula, que permitiu que o Ché fosenacionalizado cubano, baséase na mesma filosofía deque a loita contra un goberno despótico outorga sermembro de todo dereito do novo réxime.

Se nos fixamos na aplicación do concepto de"pobo" como titular da soberanía nacional no DereitoInternacional actual, e mesmo se analizamos o accesoao dereito ao voto das mulleres, isto é, a súaintegración no concepto de pobo, atopámonos con quea súa posta en práctica está intimamente relacionadacoa participación nun conflicto dos novos socios dacategoría, por exemplo a 2a Guerra mundial. Certo queen países como Suíza que non participaron nestacontenda conseguiron finalmente as mulleres o seudereito, pero moito despois que os que si o fixeron eque desenvolveron un sistema de democracia liberal.

No fondo do que se trata é de que hai unha idea depobo activa que descansa na noción de que un pobo é

20. RBT: "El panorama autonomista de Galicia", El Líberal, 3-9­1933. Madrid

21. RBT: "El maestro y los humoristas", El País, 20-2-1935.Pontevedra.

22. RBT: "En torno al día de Galicia", El País, 1-8-1934.Pontevedra.

aquel que quer ser un pobo (que loita por selo).Vontade que nace sempre do conflicto coa vontade dosdemais. M~ntres se é pasivo non hai conflicto, peropara xerar"unha vontade colectiva é preciso aexistencia de elementos obxectivos compartidos polosdistintos individuos que poden participar desa vontadecomún. Isto é, un pobo só pode xerar esa vontade depobo se xa é un pobo.

Os dereitos abstractos (Dereitos Humanos,Sufraxio Universal, Dereito de Autodeterminación,etc...) só se fan co~cretos -isto é, fora da hipocrisíahabitual- logo de conquistar o recoñecemento de"suxeitos activos" aos seus titulares, co que comportade aceptación das decisións sobre o seu destino, esobre os seus "obxectos pasivos", aos. que se Herespecta a·-súa libre disposición. E, aínda que o debatehabitual sobre cando un pobo é un pobo fixa nosaspectos subxectivos (vontade de ser pobo) ouobxectivos (características distintivas como pobo), ocerto é que na práctica trátase do resultado dadialéctica entre ambos os dous no marco dun procesohistórico.

Proceso como o que desembocou na proclamaciónda República o 14 de abril de 1931, que nun puido sermáis confuso desde o punto de vista dasubstantivización do concepto de pobo. Non foi froitodunha revolución de clase, nin un proceso deliberación nacional das nacións periféricas encabezadopor Cataluña, porque tanto o PSOE como Cambócolaboraron coa dictadura; aínda que tamén se deuunha conspiración clara contra a dictadura desde oprincipio, do PC a CNT e Maciá. O nacionalismovasco recoñece como o seu grande erro quedarse ámarxe do pacto de San Sebastián, ao que atribúen ademora na concesión do seu estatuto. E as mulleresque estaban a librar máis activamente a loita pola súaliberación estaban organizadas na CNT, que non tiñaas súas espectativas postas no réxime republicano.

É neste contexto histórico no que se libra a desputapola definición de pobo, que ten como consecuenciaprincipal (l Constitución da República e o seudesenrolo. O recoñecemento de Galiza como pobo, orecoñecemento das mulleres como pobo, terá queagardar e estará condicionado polo desenvolvementodun debate na opinión pública no que participaactivamente RBT. Debate que ten dúas vertentes. A

ANOSATERRA

~~---------

9

Blanco Torres no balneario deMondariz. Arriba, nunha caricaturade Castelao.

A BATALLA DE BLANCOTORRES NA REPÚBLICAVAl SER CONSEGUIR ORECOÑECEMENTO DUNÁMBITO DE DECISIÓNDIFERENCIADO PARAGALIZA.

ANOSATERRA

Goberno da II República deFebreiro do 36 con Casares Quiroga

de ministro. Poucos meses despoisBlanco Torres convertiriase en xefe

de prensa do Ministerio deGobernación.

o OBXECTIVO DE RBT ÉAMOSAR UNHA GALIZA

DOMINADA PEROCREATIVA E

VANGARDISTA.

primeira, en negativo, coa sua teoría da"Desnaturalización" da república segundo a cal non sepodía dar cabida no concepto de pobo ás persoas .implicadas'"no antigo réxime, con iguais dereitos eprivilexios que os demais cidadáns, non é. "pobo"aquel que está en contra de ser "pobo"23; e outravertente, en positivo, a delimitación dos titulares dasoberanía nacional, será "pobo" quen vaiademostrando a súa capacidade e vontade de selo. Aprimeira vertente verémola logo á hora de analizar asúa postura sobre como tratar os anti-demócratas nunréxime democrático.

En canto á inclusión no concepto de pobo, ternosque ter presente que esta noción ten dúas dimensións:unha espacial (acotación do universo humano) e outratemporal (madurez, maioría de idade). Dimensiónsque van unidas no debate político a hora de establecero dereito ao sufraxio e determinar os asuntos obxectode dito sufraxio. O artigo 36 da Constitución darepública establecía que "Os cidadáns de un e outrosexo, maiores de vintetrés anos, terán os mesmosdereitos electorais conforme determinen as leis"; maisa lei que outorgou o dereito a voto as mulleres sae o27 de xullo de 1933; e tamén a Constitución estableceno artigo 11 o dereito aorganizarse en "rexión­autónoma para formar un núcleo político­administrativo, dentro do Estado español", no 12recoñece como entidades que poden ter esta iniciativaaos Concellos, e exixe un plebiscito no que debenvotar favorablemente dous tercios dos inscritos noCenso. Isto é, Galiza, como suxeito colectivo, nonrecibe recoñecemento e para demostrar a súaexistencia terá que ser a través dunha mobilizaciónactiva e conxunta de case todos os seus cidadáns.

A cuestión é que Galiza non recibe recoñeceme:qtoespacial nin temporal polo réxime republicano. .Espacialmente son os Concellos, e temporalmentedepende do nivel de desenrolo político da cidadanía(Di o artigo 12: "Se o plebiscito for negativo, nonpoderá renovarse a proposta de autonomía atatranscorridos cinco anos"). A batalla de RBT nestemomento vai ser conseguir o recoñecemento damodernidade (idade adulta para decidir) eterritorialidade (ámbito de decisión diferenciado) paraGaliza no marco da República.

Ternos que dicir que para el está claro que Galizasó pode conquistar a súa soberanía no marco dunEstado Democrático, e nisto non é accidentalista comooutros correlixionarios seus das Irmandades da Falaque -como Arturo Noguerol- consideraban que osgaleguistas non se debían pronunciar sobre a forma deréxime (a principios do 31 as 11. da P., como a maiorparte das agrupacións nacionalistas seguían senpronunciarse expresamente polo sistemarepublicano)24. Mais tampouco acepta que a Repúblicapoida desenvolverse sen recoñecer os dereitosdemocráticos das minorías nacionais dentro do Estado.

23. RBT: "Ya es demasiado", El Pais, Maio. 1934.. Pontevedra.:"Hubo un tiempo en que pensábamos que la libertad debía otorgarseincluso a sus mismos enemigos, presumiendo que en su goce llegarí­an a conocer su bien y a ponderar su valor inmarcesible. Pero eso eraun error".

24. Castro Pérez, Xavier: "O Galeguismo na encructHada republi­cana". Diputación-Prúvincial de Orense. Ourense. 1985. Pp. 34.

E con isto entramos noutro dos asuntos capitais: se ademocracia é o goberno da maioría, ¿como lograr queas minorías se sintan integradas nun réxime no quesempre perden por estar en inferioridade numérica?Como facer que os Galegos, os Cataláns e os Bascos-que son minorías culturais e socio-económicasdiferenciadas do resto do estado- vexan que, á horade tomar decisións sobre asuntos que lle afectan aeles, están democraticamente gobernados no marcodun estado no que electoralmente son maioritariossempre os que non teñan a súa cultura ou idioma, ninos seus intereses socio-económicos.

Nos seus artigos na prensa madrileña destaca estasdúas ideas sobre Galiza: Modernidade eterritorialidade. En canto á territorialidade RBT insistena realidade socio-económica e cult~ral diferenciadaque exixe un trato distinto da do resto do Estado.Artigos de El Liberal como "El Turismo y la cultura"(19-6-1929), "Lugo y el ferrocarril central" (1930),"Urgencia de la compenetración regional" (3-6-1930),"Las tarifas ferroviarias y el transporte del pescado"(22-4-1934), "L~ tragedia del ribero" (16-8-1934),"Los arrendamientos rústicos" (1-1-1935), "La granobra de la Misión Biológica de Pontevedra está apunto de truncarse" (17-11-1935),"Las principalesindustrias de la región" etc... dan conta desa realidadeeconómica e social que non é recollida polo interesemaioritario do Estado, se ben considera que Galizanon pode agardar que lle solucionen os seusproblemas desde fóra:

"Mientras Galicia no se percate de sus problemasmás urgentes y no se decida a resolverlos por símisma, con sus propias energías; mientras confíeen que el tiempo o la suerte realice lo que no hagacon sus fuerzas; mientras en ella se habledemasiado y no se actúe y se siga prestando oídosa los cantos a su belleza, en tanto se hace casoomiso de sus cuestiones trascendentales, suvitalidad se amenguará cada día y el país se iráempobreciendo irremediablemente "25.

"La importación de carne y la ganadería gallega"(13-8-1933) é un exemplo do que estamos a dicir.Neste artigo argumenta a necesidade de contar Galizacon peso propio na toma de decisións en materiaeconómica. Neste texto RBT denuncia que

"para facilitar la exportación del aceite, cuyovalor de producción y subproducción es de 204,98millones se hiere de muerte la ganadería, queimporta una riqueza de 1.300 millones como rentaanual".

Despois de describir con precisión o que supón agandería no campo galego, remata con estaconclusión: -

"El panorama de la vida rural gallega estácercado de sombras. Entre tanto en Madrid,donde, como antaño, se guisa y expedienta paratoda la nación, el cotilleo político está en suapogeo..."

O espacio diferenciado vai unido ao tempo demadurez dunha sociedade que RBT pinta comocontemporánea desde a súa singularidade:

"La primera etapa regionalista de Galicia está yacumplida. La siembra espiritual, la obra de losagitadores, de los inquietadores de la concienciapopular, ha producido esta madurez ideal quereclama para el cumplimiento de sus fines otroscauces, otras perpectivas "26.

25. RBT: "La principales industrias de la región", El Liberal; ArquivoRBT.

26. RBT: "Hacia una nueva etapa", El Liberal, Madrid. 18-1-1933.

\

lIadl"td a d Julio de 1916.

Signos de modemidade é o panorama literario galegodo que RBT dá conta, con especial énfase na obra deManuel Antonio, Rafael Dieste, ... pero taménCastelao, de quen comenta a respecto de 'Os dous desempre':

"Con este libro se acentúa la entrada de las letrasvernáculas, ya independizadas de la. anécdotalugareña y el estrecho costumbrismo finisecular, enla pleamar de los temas universales "27.

Para RBT o"ciclo juvenil" literario arrinca do ano 24e a laboura das Irmandades da Fala, que fixo queestendera

"la emoción nacionalista, una emoción queabarca integralmente todos los aspectos de la vidagallega. Había que vertebrar -idea delmovimiento inicial- la conciencia de Galicia yfecundar el espíritu autóctono, sin cohesión yadormecido, abriendo amplias perspectivas a sudestino como grupo étnico y psicológicodiferencial con personalidad específica "28.

Pero RBT non quer esquecer figuras como as de PacoRoque ou Juan de la Coba Gómez, que conectan onoso país co vangardismo a través destes"precursores" cheos de orixinalidade eexperimentación29 •

En definitiva, o obxectivo de RBT é amosar unhaGaliza dominada pero creativa e vangardista. UnhaGaliza que debe ser recoñecida como suxeitocolectivo, pois para el República e Autogobemo deGaliza van inevitablemente unidos, como deixaexplicitamente referido no artigo de 'El Liberal'"¿República? ¿Autonomía? No hay dilema" no quecontesta ao seu amigo Poza Juncal:

"No sólo República y autonomía no son dosdirecciones divergentes de un mismo punto departida, sino que tienen una trayectoria paralela,y son, en suma, una misma cosa. Galicia esrepublicana y es autónoma".

Está claro pois que para RBT Galiza é'un pobo, e portanto debe ser titular de soberanía colectiva sobre osseus asuntos.

Mais, ¿que pasa coas mulleres e os labregos? Apostura de RBT é contundente e non cabe porllemaquillaxe ás súas palabras:

"La salud nacional exige, pués la restricción delvoto... suprimir el voto rural. Y no se nos vengacon escrúpulos casuísticos de democracia "30. "Ennuestro medio social, si la mujer tuviese el derechodel voto, ganaría tal vez lo que hay de aparienciaen toda fraseología democrática, pero nosamenazaría un peligro tremendo: elreaccionarismo, porque contaría con un factor

27. RBT: "Novela de Castelao", El Liberal, Madrid. 5-12-1934.28. RBT:. "La nueva generación literaria", El Liberal, Madrid.

Arquivo RBT.29. RBT.: "Dos precursores olvidados", El Liberal, Madrid. Arquivo

RBT.30. RBT: "Terapuetica políticp. indispensable", El Pais, Abril de

1934. Pontevedra.

importantísimo. La nostalgia del autoritarismoteocrático que todavía pervive en ciertos sectoresretard(ltarios, reviviría con un empuje y unalozanía de fronda tropical y selvática. Bástele porel momento a la mujer ser elegible; ser electora nole convendría a la salud de la República "31.

Pero, ¿que sentido ten que un loitador pola democraciasosteña tan anti-democráticos argumentos?Lembremos que RBT é o axitador agrario de LaZarpa, o colaborador de Feminista, órgano oficial doPartido Feminista de Cuba. Non é un misóxino elitista.Mais este debate non ten que ver coa definición depobo que manexa RBT, que evidentemente abranxe oslabregos e as mulleres. Ten que ver co-debate sobre aposibilidade de exercer o sufraxio no marco dunhadominación de xénero ou de clase que inviabiliza aoseu xuízo a autonomía dos electores:

"El campesino vota por quien le mandan, cuandovota, cuando no se amañan las actas la víspera dela elección y no se abre un sólo colegio, como enGalicia acaba de acontecer. Eso de la pureza delsufragio universal es un mito en España, unatributo democrático que oculta una falsedad yperpetúa una ficción "32. "las mujeres acudían alas urnas con una papeleta que les habíaentregado quien tiene sobre ellas ·un ascendienteespiritual o un poder material "33.

RBT, como queda dito, nisto é radical: non pode haberdemocracia onde existe dominación; e por outra parte,o seu pesimismo lévao a afirmar que a través das"eleccións" non é posible corrixir esa desigualdade,senón que debe ir implantándose o sufraxio a medidaque se faga a transformación social:

"La democracia abstracta sólo tiene sentido si alcorporizarse no tiene en cuenta los grados desocialización de los medios orgánicos en que hande dl!.sarrollarse sus postulados "34.

E~ta última postura non a matizará ata o trunfo doFronte Popular en febreiro do 36, e sobre todo, coavictoria no referendo estatutario de xuño; cando assúas excesivas gabanzas ao voto labrego e femininoparecen ter un sentido compensatorio, se benconsideraba que non fora el quen cambiou de opinión,senón que fora a realidade:

"La Galicia campesina ya no es un reductoaislado de la vida civil, almáciga de caciques ycaciquillos, conejo de indias ,de los ensayos de unapolitiquería mísera, incapaz y rapaz. La Galiciaaldeana se ha incorporado en este torneociudadano a las inquietudes sociales y a laspreocupaciones de superación de los modospolíticos vigentes hasta ahora "35.

Este erro de RBT, moi común naquel momento debidoao inmediatismo con que se abordaba a situación,baséase na incomprensión de que participar naseleccións serve a medio prazo para xerar conciencia desuxeito político e dá poder aos participantes, algo queten claro a respecto do pobo galego como tal candodefende a necesidade de que se autodetermine. Nocaso das mulleres e dos labregos, teme que sirva comocoartada para lexitimar o poder, dando a impresión deque estes colectivos deciden libremente seguirdominados, cando o que He interesa a RBT é poñer en

31. RBT: "Los derechos políticos de la mujer". La Zarpa. ArquivoRBT.

32. RBT: "Lecciones y advertencias", El Liberal, 22-12-1933.Madrid.

33. RBT: "Sobre el voto de la mujer", El Liberal, 24-12.J933. Madrid.34. RBT.: "Ajetreo reaccionario", El Liberal, 18-11-1933, Madrid.35. RBT: "El valor de una victoria (un pueblo que renace)", El

Liberal, Madrid. 26-2-1936.

Blanco Torres escribiu parapublicacións do republicanismo máisvangardista como as madrileñasPolítica e Nueva España. Antesfixérao para España. Semanario dela Vida Nacional.

TEME QUE O VOTO DASMULLERES E DOSLABREGOS SERVA COMOCOARTADA PARALEXITIMAR OS PODERESCACIQUÍS.

Desde os tempos en que utilizou oseudónimo de Fray Roblanto, Blanco

Torres gustou de colaborar naprensa galega da emigración, por

exemplo no Galicia. Semanario de laFederación de Sociedades Gallegas

Agrarias y Culturales de laArgentina.

Unllllltl"'llUu.nnt"'~__'_~"""''''f'''''''U'U'H'httuudtflll1nUUU''ulUuumuu-u ..u

GLOSAS DE FRAY ROBLANTO

As dúus cuosas: beterodolÍa eor1odoliu

PARA RBT o PODERIDEOLÓXICO EXERCIDOPOLA IGREXA É OUTRO

DOS OBSTÁCULOS PARAO EXERCÍCIO LIBRE

DO VOTO.

evidencia dita dominación, a cal teme que quedeoculta baixo uns resultados electorais favorables aopoder económico, ideolóxico e militar. Se estesresultados non son así -como ocorre en febreiro do1936- a súa postura será evidentemente distinta poisnon entran en colisión co fundamental para el que édenunciar a coacción36•

o Estado e a Sociedade

Así pois, a democracia para RBT debe basearse nungrao substancial de igualdade social e económica-isto é- na existencia na sociedade dun interesecomún real e concret037 • En "Patronos y caciques" deEl País de Pontevedra, expón as súas ideas a través daanálise da lei de Termos Municipais que obrigaba aosempresarios a dar traballo aos que figuran inscritosnos censos obreiros de cada pobo:

"Los patrones, los labradores, los terratenientes,no perdonarán nunca al obrero que ha sacudidQ~

su férula durante dos años y medio de República yse ha afiliado a una organización que lo proteje ydefiende. La Ley de Términos municipales... tendíaa impedir las represalias del patrono y del caciquecontra los obreros que tuvieron la osadía de votarla República, primero, y luego fueron candidatosde un partido. El cacique y el patrono no estabanacostumbrados a ese 'libertinaje '. ¡Pues faltabamás que aquellos pobres seres que no teníandonde caerse muertos se les subiesen a las barbasy dejasen de obedecerlos como hasta entonces lesobedecieron!".

RBT, crítico cos socialistas ("en sus errores") dállenisto a razón por canto considera que se non existengarantías para evitar a vinganza dos poderosos, osufraxio universal é unha pantomima.

O Estado Democrático debe resolver, antes denada, as grandes inxustizas sociais, senón, por outrabanda, os pobres, os desposuídos, acharán que nonpaga a pena apoiar a democracia:

"El campesino no quiere saber nada de política yes inútil -si es lícito- invocarle ideales que sólopudiera comprender de una manera pragmática,según los tocase palpablemente en elmejoramiento de su vida, en el aligeramiento desus cargas y ~n la realización de una justicia

36. Na modernidade o suxeito pasa a ser o fundamento da verda­de, da realidade e da razón (Descartes). Xa non se pode prescindir osuxeito se ben se precisa o obxecto compartido para pasar do suxeitoindividual ao suxeito colectivo. A coerción -como di Luhmann- é unfracaso do exercicio do poder porque converte en obxecto ao receptorde poder deslexitimando a acción. Quen exercita a coacción faise res­ponsable da elección do coaccionado, pero "esperase que a persoasuxeita ao poder sexa alguén que elixa a súa propia acción e así teñaa posibilidade de autodeterminación". Do que se trata é de que parezaque o dominado elixe libremente, porque senón queda en evidenciaque elixe quen o domina. Mais unha elección baixo ameaza exculpa detoda responsabilidade ao ameazado, e do que se trata é de imputar aocoaccionado a autoría das súas propias accións. O que resulta xa in­sostible é imputarlle a súa non acción nun contexto de coacción comomostra de apoio ao portador de poder.

37. Nesto tamén topamos semellanzas con Gramsci que escribíanaqueles anos: "non pode existir igualdade política completa e perfectasen igualdade económica". Op. Cit. Pp. 173. .

social que nunca se aproximó a sus puertas y quepor tanto no conoce "38.

En "La República y los obreros"39 arremete contra aclase media, sobre a que debía descansar os cimentosdo réxime -idea común a moitos teóricos que comoMaurras consideraba que en Suíza era posible estaforma de goberno precisamente pola "mediocridadedas fortunas económicas" en dito país. Denuncia a súaincomprensión cara os obreiros, e a alianza coaburguesía, no que el chama a nosa "crónica guerracivil". O tendeiro, non se decata de que "su cajarefleja las alternativas del pequeño orbe financiero dellabriego, si bien desconoce su esclavitud perenne".

Xunto co poder económico, é o poder políticooutra ameaza para a democrácia. Desde as institucións-usadas de xeito partidista ou patrimonialista­podese condicionar igualmente a vontade popular. Esteé o caso da Xustiza:

"La República, por añadidura, ha cometido eldisparate de acordar el nombramiento de juecespor elección, amplificando el radio de lainstrusión política en las funciones oficiales,poniendo en manos de las rudas pasionesaldeanas, en los bandos políticos, sin conciencia ysin entrañas, una función tan augusta y elevadacomo la administración de justicia "40,

ou os Gobernos Civís, cargo que el tivo que abandonaren Palencia, por non conseguir darlle a orientaciónecuánime que debía ter ao seu xuízo:

"Lo que ocurre en Palencia es un resabio delrégimen monárquico, agravado por la presión quepretenden hacer sobre la autoridad los que secreen usufructuarios, por falta de educacióncívica, del nuevo régimen. Es el resabio de unapolítica funesta que, durante la monarquíaconsignaba al gobernador fletándolo como unfardo, a la orden del cacique provincial-provincial y provinciano- y así se manteníaaquel régimen de cacicazgos inmundos que eranun estigma para la soberanía popular y para laslibertades colectivas."41.

Esta crítica do exercicio partidario da administración noné unha defensa da despolitización ou desideoloxización;pois para el, nun sistema democrático, non é concebibleunha persoa sen ideas. Critica as "jefaturas políticas"que non se conseguen pola "obra persoal en beneficiopúblico, por una actuación pública elevada y enprovecho de los intereses colectivos42" a través do "libro,la Prensa y la Tribuna", senón polo "favor oficial". Oconcepto de "jefatura política" que manexa RBT non éo de "lider carismático" de Michels, senón maisparecido ao "boss" americano ou empresario político,que analiza Max Weber:

"O 'boss' non ten principios políticos firmes,carece totalmente de conviccións e só preguntacomo poden conseguirse votos. Non é raro que sexaun home bastante inculto, pero xeralmente a súavida privada é correcta e irreprochable. Só na súaética política se acomoda á moral media daactividade política que en cada momento impera "43.

O 'boss' é indispensable nun modelo de spoils systemno que os que ocupen o poder se repartan o botín da

38. RBT: "Experiencia de las elecciones", El Liberal, 25-11-1933Madrid

39. RBT: "La república y los obreros (Aberraciones de la incom­prensión)", El Liberal, 26-12-1934 Madrid

40. RBT.: "Lecciones y advertencias", El Liberal, Madrid. 22-12-1933.41. RBT: "Los gobernadores y al política", El Noroeste, A Coruña.

22-3-193342.lbidem.43. Weber, Max: "El político y el científico". Ed. Altaya. Barcelona.

1998. Pp.143

administración (os despoxos) entre o séquito docandidato victorioso. Como di RBT

"¡Cómo puede un gobierno nombrar tantos milesde alcaldes sabiendo a quien nombra! ¿No tendráque recurrir a los viejos políticos para que lesfaciliten nombres? Esto es lo que está haciendo "44.

A eliminación do "boss" ou "cacique" -en termosde RBT- exixe ir a raíz do spoils system procedendoa unha revolución democrática ("Ahora hay quearrumbar todo lo viejo, inhumar todo lo podrido,injertar nueva savia a lo caduco; construir, en unapalabra "45) pois se se deixa intacto o aparato de poderdas "jefaturas políticas" o cambio de réxime serápuramente formal: "una democracia mitológica quesolo existe en el papel constitucional"46.

Por último, para RBT o poder ideolóxico exercidopola igrexa é outro dos obstáculos para o exerciciolibre do voto. É imprescindible a súa separación doEstado, retirándolle a educación ou calquera outroservicio público que poida administrarideoloxicamente coa orientación anti-democrática quecaracteriza a institución eclesiástica. RBT critica autilización política da relixión en favor da oligarquíadominante: "el Dios que para si han fabricado lasderechas del latifundio y del garrote "47.

Como queda dito, o radicalismo de RBT na críticado sufraxio universal lévao coherentemente a pedirtransformacións sociais antes que permitir o voto encondicións de submisión. O seu máis que discutibleargumento da restricción provisoria do voto femininoe labrego baséase na súa denuncia das condiciónseconórrlicas, culturais e organizativas nas que seatopan estes colectivos, e no hipócrita que resulta, aoseu xuízo, o dereito a voto nesas condicións.

Aínda que nos escandalicemos hoxe da súapostura, a verdade é que en certo modo non é maisque levar ata as últimas consecuencias a crítica dademocracia liberal no marco dunha sociedadedesigual. Actualmente convivimos con Mauritania,Estado no que existe a escravitude a pesar de serabolida por terceira vez en 1980, mais case ninguén seescandaliza pois nos decretos iso xa está resolto, e coniso tranquilizamos as nosas conciencias.

Anthony Arblaster afirma:

"non existe unha diferencia nítida e clara entreigualdade política e igualdade económica e social.A convicción de que a igualdade política seconseguía instituíndo o sufraxio universalbaseábase no presuposto de que os gobernos eranna verdade soberanos sobre a sociedade, e que, enúltima análise, nada podía impedir un gobernoeleito polo pobo de concluír o seu mandato. Estepunto de vista socioloxicamente inxenuo xa haimoito tivo que ser abandonado. Ninguén agora creque os procesos políticos comezan e rematan coaseleccións, ou que os gobernos electos teñen omonopolio do poder político. Por tanto no quetoca á democracia, a cuestión ése, fóra doscírculos eleitorais, o poder de influír nas políticase as prioridades gobernamentais está distribuídouniforme e igualmente por toda a socieddde."48

44. RBT: "Perspectivas políticas en Galicia", Diario Español, Cuba.5-5-1930

45. RBT: "Hacia una nueva etapa", El Liberal, Madrid. 18-1-193346. RBT: "Lecciones y advertencias", El Liberal, Madrid. 22-12­

193347. RBT: "Unamuno defiende la religión", El Liberal, Madrid. 19-12­

1934. Out ros lugares: RBT. "Viñetas del Tiempo (CatolicismoRevolucionario)", El Pais, 29-3-1935. Pontevedra:"Aquí se ha identifica­do hasta la heteronomía a Dios y al César, siempre que la palabra deDios no descontertase con la palabra del César". RBT. "Hipócritas y far­santes", El Pais, 31-5-1935: "Se separó la Iglesia del Estado, como eranatural y lógico, y se puso a buen recaudo a elementos religiosos quese salían de su esfera propia y tradicionalmente venían influyendo enla vida del Estado con actitud dominadora. Pretendían conciliar su ser­vicio a Dios -un Dios extraño y personal, un Dios de ellos, muy distintoal sentimiento, por otra parte rudimentario y supersticioso, que de Diostiene el pueblo- con su ingerencia en las cosas del Cesar... ".

48. Arblaster, Anthony: "A democracia". Ed. Estampa. Lisboa. 1988.

En conclusión, como tamén afirma Arblaster, ademocracia só é posible en base a unha serie de valorescompartidos ou como di Habermas "Democracia é acondición de iguais oportunidades para todos naparticipación nun proceso de lexitimación canalizado através do medio da opinión pública"49. É neste senso noque RBT cuestiona a democracia onde existedesigualdade, onde non hai valores compartidos, ondenon todos teñen acceso a conformar a "opiniónpública". Mais RBT non só presenta esta crítica desde opunto de vista vertical (de clase) coincidindo en grandeparte co socialismo, senón tamén horizontal (centroperiferia, rrlinorías nacionais), e nisto si que se enfrontacos socialistas50, e mais concretamente co PSOE:

"El socialismo se negaría a si mismo, contradiríasus postulados fundamentales si se opusiera a lasreivindicaciones de nacionalidades sometidas. Sinlibertad no hay pueblos y sin pueblos organizadosen régimen de derecho y de libre determinación,no puede haber inteligencia ni asociación de finesinternacionles. Sin naciones no hayinternaciorialidad"51.

A construcción dun Estado Democrático nunhasociedade plurinacional exixe o recoñecemento dodereito de autodeterrrlinación das minorías nacionais.En caso contrario o sufraxio universal sería un fraudeporque as minorías sempre perderían cada vez que sedebatese sobre cuestión que só lles afectan a eles. Alíonde existe unha comunidade cunhas característicassocioeconómicas e culturais diferenciadas é precisoestablecer un réxime de autogoberno:

"Dénle las vuestas que le dén, el problema básicode esta tierra es el de su autodeterminación, el del

49. Habermas, Jürgen: "Identidades nacionales y postnacionales".Ed. Tecnos. Salamanca. 1994. Pp. 82. O subliñado é meu.

50. Non con socialistas como Gramsci, que cuestionan a autorida­de dun goberno nos dous planos de desigualdade: "A cuestión da per­sonalidade e liberdade non se presenta en relación co feito da discipli­na senón en relación coa orixe do poder que ordena a disciplina. Seeste orixeé democrático, é dicir, se a autoridade é unha función técni­ca especializada e non un arbitrio ou unha imposición extrínseca e ex­terior, a disciplina é un elemento necesario de orde democrático, de Ii­be.rdade. Será unha función técnica especializada cando a autoridadese exerce nun grupo socialmente (ou nacionalmente) homoxéneo;cando a autoridade a exerce un grupo sobre outro, a disciplina seráautónoma e libre para o primeiro, pero non para o segundo". Op. Cil.

51. RBT: "Comentario a una acotación", El Pais, Pontevedra. 22-6­1934.

1lIIIlUlIIl1l11lIllnllfuIUUlllllllllll" "' I _ , , " l ..11lIlIIlItIUIIlIIIlIlIlIlIl

GLOSAS DE FRAY ROBt.AI\'TO

LO QUE NOS INTERESA ALLECTOR Y A MI

E t t 1'1 l':·." ""111" ~"" ("~r,h(l flo r~ IIIhn~:hle: pprn yofJtll wr·) 'pl' jlll~ " nll ' ....:·ulft ,'n rl p.'r¡o·-h"fIlll dI" hn~, un I'rdll\'-lo n Jlh.lld ,wl,' 1'1 '1111" .. r {Idl!\ rf' .. t', PIII' !'I'~lIIpln. pi Iftpiz rUJo \rf,"¡ 1"','11".0['.•\~pl 11 ti ,."., !ltI 1'0" fll',:;:'ulIH ni 1""" prl\ dp;.....¡Il .... 1111\,~i~II.·.¡I.I:lIt·PI.'. ¡'VI' UlIa 1" ¡l/'" prtti .. ',11 If' : 1'\11"111{' 11ft t4'1I;;ll ílltt'rti ....ll~tlno ¡'n Ifl"l'llITJI' I'n !I ... pr•• llll'lt'IOllt' .. olki;t1!1I1'lJft· dl"-plH'... la,,

~ IHTllll.O " \.; n.'HIlH "011 1,\ l.t;'Sl'Il\)

1.:U /11 f" t· ...cllj" Hfl ,1'uulll 1','1'.1 11·,.lH'lo, 1111 IlIr1I.1lf1'111 1.1 ,tlt'IIf";';11 1" ... '111"1· ... " .. I .titWtt" 'i f' .. 41"1' lo .. h,l~. lIí ...l'.... 1 t"'''''t' ,.¡ I.II·'·.·!I''''", tl "'1 ,.J liftiti""IIo 1l1.1 h~· .. hll llll·'t " tila Ial~IJ/l1 "'/-:1, Tn.J.1 t'II(, IIh~ li"J1l~ ,"H1l1l/lt'lafllPfllt, "'in "'lI~l.ldro. :\tJ¡'1'('O 11"" IIlJ,. ~,. 11 p.lI't¡o 1if' (t ... 1'Í1rd{.d IlItl" ~. Pl'l'fJl'lJl)f' U:Ú'" '¡JJI'

~o d,' '·'"':..... 1'11.. :1 ... ~. "'1 lo h,ln"1. "1JI;·.,,'III'" "'011 ""11 g'11.,to r .... tI lil'ul_In~.. ,\ 1111 l~l" 1':ll·1'I"";I. \'11 (·,101h.o, pClrqllt' 1'110 ~ .. I ' pNH edlll )lll­

))1110. ') pUl {fllt' Iln tll,'bt"811In u ¡da d~" lo t',l:lltlifltl "HIt,·" 11('('n"III',l - qur lo .. (,Lrrr"l'~ /1'115.111 traltoj.l. IIIh' la'" "IlIh ... j,I¡\w';:t .."l~ .ab.lI~itlt'lI. qlll~ ·Iu~ lIirjn .. kn JI /· ... ·IIf"la.: dondl" !tpl'pndl'r .Il·t:'· y,,, ... "ldoll'V... lt',lfl p.,.r~ -4 11 h' ... il1ll11t!\lh~"'1l hl \·('''fii.k. dl'l("lIe.rrH ('''''. C'I \ (· .. IHln d(' b inl("Ji(lt'lk'w: qlh' rlllJlf-1II0"htll1f'1l

mt:llll' r ·In.', .. h;u'alo .qllt' d de I I.\'·f"~·n.jot.(jf"j.,. "'ltfU'i-:Jli('ntlf) 1'''1'mOJhtnhh,.~ IIlhIlO,.oll"o••' 1'011"'11111.1111,1· :17.Úo(":lr .lo fin' ir, .. 111:'1 .. 1111"­dlt·lt.... 11':1\"1111'0141 t)., Cult,( jo' ,)1' Lt .,hin.l. ~. (rUt' J•.., l'Olll"iluh'¡"_~::~:~:.,¡~;ltIlll('lltí'lI !' tlllt' \\.I~JIl ~l .""lrl·l!t·l·U.... la.: nn'lIo.. Ill'olctn.,

1:,'1'0 qt~¡' }h~ 11:,hJ:wff, hit'f1. IIIUlq~UI nlt' qlll'lt:J.IJI f'1I '''1 tlllll'r'Jnll':l~ Ittl,dr.t ... 4·0 .... : fU'I'(1 J.~y 111:... tfh~ ljl~' JOfl,Q",lIti.l,[t ...

....,.:).' Uohl.Hlto.

AINDA QUE NOSESCANDALIZEMOS HOXEDA SÚA POSTURA, ENREALIDADE NON É MÁISQUE LEVAR ATA O FINALA CRÍTICA DADEMOCRACIA LIBERALNUNHA SOCIEDADEDESIGUAL.

Deixou claro nas opiniónsxornalísticas a súa postura respecto

os dereitos da muller e aautodeterminación de Galiza.

PARA RBT O ESTADODEMOCRÁTICO SÓ É

POSIBLE SOBRE A BASEDUNHA SOCIEDADE

ASENTADA EN TERMOSDE IGUALDADE DEOPORTUNIDADES.

1II',••••11111•••1.1•••••1.1•••••••••"1'JIIII • i 1.1-.1 .-. e

ACOTACIONBS

de mujer

gobierno propio, como punto de partida paraabordar y resolver todos sus otros problemas ointegrarla en la comunidad de pueblos civilizados.;para hacer de un clan, de un grupo étnico deestructura tribal, un pueblo con conciencia,_ unasociedad de hombres libres "52.

A cuestión é combater a dictadura do número,recoñecer cando existe un colectivo con intereses evalores compartidos, e tratalo colectivamente.

Curiosamente o asunto das minorías foi central nodebate democrático desde comezo da era moderna porcanto o medo á "tiranía da multitude inmunda" -enpalabras de Edmund Burke- foi o condicionantefundamental de calquera proceso de democratización:"Dean todo o poder aos moitos e eles oprimirán aospoucos. Dean todo o poder aos poucos e elesoprimirán aos moitos" afirmou Alexander Hamiltonna Convención Federal de 1787. Mais a maior partedos demócratas de entón referíanse por "poucos" epor "moitos" ás clases sociais, e non as minoríasnacionais, pois ata que Marx e Engels mudaron deopinión53 (nos casos de Polonia, Irlanda, e India,fundamentalmente), era común desde a RevoluciónFrancesa de 1789, considerar que a anexión denacionalidades era democrática se a cambio osmembros do pobo anexionado podían desfrutar dosmesmos dereitos individuais que os da potenciaanexionante. Era o que se chamaba 'a compensaciónda democracia' .

A 'democracia' así entendida converteuse nagrande coartada para a expansión imperialista porquedesde o momento en que desaparecen as demarcaciónsobxectivas (trazos socio-culturais e socio-económicoscolectivos empricamente diferenciab~es), e todos sonindividuos, en onde están os límites da nación?Samuel J. Tilden -reivindicaba no 'Morning News' aconquista do territorio de Oregon "polo dereito donoso destino manifesto para ocupar o continente quenos entregou a Providencia e cumprir co grandeexperimento da liberdade".

Mais os novos socios, a minoría recentemente

52.lbidem.53. Davis, Horace B.: "Nacionalismo y socialismo". Ed. Península.

Barcelona. 1975.

chegada, debe aceptar "democraticamente" o gobemoda maioría, e acatar a decisión maioritaria en canto aoidioma oficial, os costumes, a relixión, a cultura, etc...E se non o fan, sempre queda o recurso "democrático"do linchamento. Esta idea está de fondo en RBT na súateoría de que o fascismo respondía tamén a unhalectura da democracia, fundando a súa lexitimidade,tamén, na vontade popular ("un pueblo embriagadopor la pompa aparatosa de los desfiles militares", "unpueblo apretujado en el indumento elemental que tienepor paradigma el uniforme ", "un pueblo que hacreado con la razón un nuevo Dios y reformado elcosmos de las viejas teogonías"54) o que,conseguintemente, fai necesario revisar precisar máis oconcepto de democracia. En "El crimen de un hombrey la demencia de un pueblo ", "El mundo moral enruinas" e "La neutralidad es la guerra" (El PaísPontevedra), referíndose á invasión italiana deAbisinia, dá conta desta perversión da democracia quenon recoñece os dereitos colectivos dos pobos á súasoberanía.

Se queremos revisar o concepto para evitar estasconsecuencias, sería útil remontarse a Rousseau -opai do pensamento democrático moderno- quen partedo principio das decisións maioritarias, pero a costa deidealizar as condicións en que a maioría representaseverdadeiramente a comunidade como un todo e non apenas intereses parciais. A conclusión a este respecto éque a democracia roussoniana só era posible enpequenas sociedades relativamente unificadas, senexcesiva división do trabaUo. Mais el inspirou aos quedefendían a primacía da vontade popular ou xeralsobre os intereses parciais ou sectoriais nas sociedadescomplexas e de grandes dimensións. E fronte a elesreaccionaron os Fundados Americanos como Whigs eBurke cos devanditos argumentos en defensa dasminorías. Podemos dicir que coa excepción deburgueses confiantes como James MiU e EdwardMiaU, todos consideraban que o sufraxio universallevaría ao dominio político da clase traballadora sobrea burguesía pola súa evidente maioría numérica, e queusarían o poder político para "empobrecer os ricos"como acusaba Macalaulay.

Así topámonos cun paradoxo teórico segundo o calos defensores das minorías (burguesía) fronte aogobemo das maiorías (proletariado e clases populares),os críticos da idea de interese xeral, e da vontadepopular provocan unha reacción intelectual contra adominación e os privilexios desde o punto de vistaprogresista que ten como última consecuencia odominio e o privilexio duns (maiorías nacionais) esometemento e opresión doutros (minorías nacionais).

Cando o Abade Sieyes no seu célebre panfleto de1789 '¿Que é o Terceiro Estado?' proclamaba que oscomúns (coa exclusión explícita de muUeres evagabundos) son a nación, e sobre eles descansa asoberanía nacional, non só estaba a aefender asupremacía das clases populares sobre os outros dousestados (nobreza e clero) senón estaba a sacralizar odominio dos mais sobre os menos. De aí arrinca atradición xacobina contraria ao recoñecemento dasminorías. Tradición que continuará ata os grandespartidos socialdemócratas europeos condicionadospola defensa dos dereitos das maiorías á hora dereivindicar o sufraxio universal, a pesar de que logo secomprobou que iso de que o voto da clase trabaUadoraía darUe o poder ao proletariado era unha inxenuidade.

Este é o marco do debate entre RBT e ossocialistas sobre os dereitos nacionais. Mais non sóconsidera RBT inviable unha democracia que nonrecoñeza os dereitos colectivos das minoríasnacionais; senón que cr~tica ao PSOE por nonapreciar o potencial progresista e revolucionaria dadefensa deses dereitos nacionais: "No acertaron adisociar el nacionalismo regresivo de las nacion(?s

54. RBT: "El monstruo nazista", El País, Pontevedra. 11-3-1936.

constituídas del nacionalismo liberal de las nacionesirredentas"55. Para RBT Cataluña é o maior baluarteque ten a república gracias a que o seu proceso deliberación nacional obriga necesariamente ao pobocatalán a unir a defensa da súa soberanía nacional coareivindicación do recoñecemento da vontade popular(a democracia)56. En "Las hogueras catalanas" (ElPaís, 1934) arremete contra os que se opoñen avontade de liberación de Cataluña, e afirma o seucarácter exemplar, que debería servir de guía aosgalegos, e ao resto do Estado español: "De Cataluñahan venido y esperamos que seguirán viniendo, porfortuna, las pautas de la acción civil". O patriotismobaseado na defensa da soberanía popular é un valorpositiv057, pero cando ese patriotismo se basea nanegación do progreso popular convértese nun"sentimiento negativo, o fraudulento no sólo estéril,sino además nocivo y peligroso"58. Ese é opatriotismo que hai que combater, que só podemoschamar patriotismo, se nos referimos nós seus termos-e 'tamén nos de Habermas59- como nacionalismonegativ060.

55. RBT: "Comentario a una acotación", El Pais, 22-6-1934.Pontevedra.

56. RBT: "En torno al día de Galicia", El Pais, 1-8-1934.Pontevedra: "¿ Que hubiera sido de la República sin el baluarte deCataluña?"

57. "El patriotismo sólo es un valor de primera categoría cuandosignifica abnegación y sa'crificio, cuando es fecundo, cuando se encau­zan las energías de un pueblo hacia una meta superior y se transfor­man las realidades sociales en un sentido de avance, de mejoramientoen el nivel de vida material y de pOrogreso en el orden moral y espiri­tual". RBT "El atavismo derechista". El Pais. 21-3-1935.

58.lbidem.59. Habermas fala de "patoloxía nacional cambiada de signo" ou

nacionalismo negativo por canto se produce un desprazamento doscompoñentes esenciais do nacionalismo (soberanía popular dos- cida­dáns e poder político da nación soberana sobre si mesma).

60. "La patria les ha servido para fomentar la ignorancia y mante­ner la miseria en el país; para acaparar su riqueza, de las que fueronsiempre parásitos y usufructuar sus privilegios, Han vivido tradicional­mente a costa de la patria...". RBT "La lente del patriotismo", El Pais,Maio de 1935.

En conclusión, para RBT o Estado Democrático sóé posible sobre a base da sociedade concreta sobre aque se asenta en termos de igualdade de oportunidades,libre expresión da opinión pública, e valores­compartidos. Non é posible o Estado Democrático enabstracto, é mais, resulta perigoso e mesmo contrarioao desenvolvemento das liberdades democráticas. Todaabstracción se fai a partir da selección duns elementose a exclusión doutros. Na formación do EstadoDemocrático a cidadanía política igual para todos só éposible se existe u~ha igualdade social, e aconsecución e defensa da igualdade social, para RBT, écondición necesaria para establecer a igualdadepolítica. A igualdade social en termos de clase pasapola perda de privilexios da burguesíé:l e o asentamentodunha clase media consciente de que os seus aliadosnaturais son os desposuídos, e na defensa dos seusintereses cara mellorar a súa situación ata equipararsesocialmente, vai consubstancialmente unida aodesenrolo da democracia. Pero igualdade social dosindividuos en termos de clase non debe ser entendidacomo homoxeneidade en termos nacionais -comofacían os socialistas- senón que o pluralismo nacionale o recoñecemento da soberanía nacional é condiciónnecesaria para unha articulación en termos deigualdade das relacións entre os distintos pobos, comogarantía de que os cidadáns das distintas comunidadespoden exercer libremente a súa cidadanía.

Armas anti-democráticas para defender ademocracia

Así pois, para RBT a democracia exixe unhascondicións sociais que a fagan verificable. E paraconseguir ditas condicións RBT non dubida en apelara métodos non democráticos (falamos antes darestricción temporal do voto feminino e rural), maispara el non serán anti-democráticos na medida en que

I.J " flOr Ctlmóó ¡,11 b{IÓ/tld(), •..

Movéndo'nos pola cultura

Museo de Pontevedra. Sala de miliarios.

La Diputación de Pontevedra desarrolla unaimportante labor de apoyo a la cultura,dedicando buena parte de sus presupuestos apromover y financiar distintas iniciativasculturales. Exposiciones como la Bienal de

Pontevedra, ce:t;támenes como el de los NuevosValores, instituciones como el MuseoProvinciat asi como la importantes dotacionespara la restauración de monumentos, premiose bolsas, son un buen ejemplo ello.

iDEPUTACIÓN DE PONTEVEDRA

movémonos pola provincia, movémonos por ti

ANOSATERRA

o xornal madrileño El Liberal foiunha plataforma desde a que Blanco

Torres publicitou a súa idea deGalicia entre os lectores españois.

BLANCO TORRES NON ÉUN GRANDE ESCRITOR

POR SER ASASINADO,SENÓN FOI ASASINADO

POR SER UN GRANDEESCRITOR.

se non se dan esas circunstancias que nos permitenfalar dunha democracia auténtica, e os seus fins sonclaramente democráticos.

Isto ten un problema por canto o fascismoxustifícase tamén na incapacidade das masas paragobernarse a si mesmas, e defende igualmente arestricción do sufraxio, ou mais exactamente, a súadefinitiva eliminación. Para isto RBT distingue entredemocracia e liberalismo. O fascismo pode chegar aopoder a través dun proceso democrático (como ocorreuen Alemaña) e basear o seu poder na vontade popularexpresada nas furnas~ -Pero o que nunca poderá ofascismo é dicir que é democrático no sentido liberalpor canto conculca as liberdades individuais ecolectivas. O fascismo baséase na superioridadedunhas castas ou dunhas nacións sobre outras, mentreso liberalismo -que RBT defende- baséase naigualación de todos os cidadáns. E para conseguir ditaigualdade, RBT acepta que se poidan seguir mediospoliticamente non democráticos pero non aceptarámétodos socialmente anti-liberais. Isto é, podenrestrinxirse os dereitos políticos, pero non os seusdereitos civís, senón ao contrario. No caso dasmulleres queda evidenciada a distinción que fai elentre dereitos políticos e dereitos civís relegando osprimeiros á consecución dos segundos:

"somos partidarios de que se le otorguen a lamujer los derechos civiles reconocidos al hombreen nuestras leyes. En ellas ocupa todavía la mujerun lugar de inferioridad como persona jurídica;está relegada -resto atávico a través de lostiempos- a la consideración de hembra de baróno serrallo...." (La Zarpa).

O obxectivo da "dictadura Liberal" defendida porRBT, pero tamén por moitos outros republicanos, sería"promover la ascensión del paria a la categoría deciudadano "61, isto é, eliminar as barreiras sociais,económicas e culturais que impiden a igualdade socialcomo condición previa a igualdade política. Non setrata tanto dun despotismo ilustrado como dunharevolución co fin de capacitar o pobo para exercer asúa soberanía. Non pretende -como queda ditoantes- un goberno dos mellores ao xeito aristotélico,senón unha mellora do pobo. Non se imaxina RBT ungoberno liberal se non se sostén polo respaldopopular: "... no hay un poder sin un pueblo a lazaga "62, como non se imaxina unha democracia sencidadáns con cultura democrática, co que el chama"moral cidadá4 '63. Querer salvar a un pobo en contrada súa vontade, dirá RBT, é -no mellor dos casos­facer o ridículo. Do que se trata é de suscitar a vontadede salvarse a si mesmos.

Outra distinción que fai RBT a respecto dofascismo é que non se pode equiparar a violencia dosdominados coa dos dominantes. O recurso a métodosanti-democráticos para liberarse non ten a mesmacatadura que o seu uso para oprimir:

61. RBT: "El liberalismo. La democracia", El Noroeste, A Coruña.15-3-1933 -

62.lbidem.63. RBT: "Los negociantes de la revolución", El País, Pontevedra.

18-12-1934

"Los puños en alto de las izquierdas extremas noson una bandera de rencor, sino un símbolo de sulealtad y de su firmeza, una señal monitoria deque se precisa estar alerta con el arma al brazo,no para ofender, sino para defenderse, no paraperpetuar un estado social de oprobio y deiniquidad, sino para instaurar un régimen socialde libertad y de justicia "64.

A "dictadura Liberal" concrétase fundamentalmentenon só na "conversión de paria en ciudadano" senóntamén na represión dos inimigos da democracia. Esarepresión ten límites nunha dictadura liberal(oposición á censura, á pena de morte, a rebentarmítins, axustes de contas, defensa dos dereitoshumanos, etc... ), pero debe ser contundente na súaautoridade para desmantelar as bases do poder dosanti-demócratas que herdaron o seu dominio doanterior réxime no que o acumularonfraudulentamente.

"De este escrúpulo democrático se hanaprovechado los enemigos de la democracia no sinreirse para sus adentros de la ingenuidad de losgobernantes republicanos "65.

Antes de establecer o réxime democrático é precisodepurar os aparatos de poder de anti-demócratas. NistoRBT coincidía con Castelao cando afirmaba: "O quese fai demócrata cando lle convén, farase feixistacando lle conveña"66. RBT fai continuos chamamentosao "saneamento republicano", fronte aos "caciquesmonárquicos agazapados en los primeros dos años dela República, y a los cuales la República además deno exigirles cuentas, permitió que levantarancabeza"67..

A democracia inexplorada

Ao final os inimigos da democracia triunfaron, e a"Guerra Civil", á que RBT dicía que estabamoscondenados, púxolle na encrucillada de ter queescoller entre morrer de noxo, ou morrer asasinado.Non había lugar para el no réxime do 18 de xullo. Nontiña acomodo posible. O seu asasinato non é froito doazar, da mala sorteo Non é unha anécdota. É odesenlace máis coherente da súa traxectoriaintelectual.

RBT non é un grande escritor por ser asasinado,senón foi asasinado por ser un grande escritor. E a súagrandeza non só reside na calidade da súa prosaxornalística, QU na súa poesía, senón no compromiso,na dignidade, na autenticidade.

Hoxe, que "sólo pueden vivir los periódicos delcapitalismo imponiendo a la opinión el hierro de suvacada, aherrojando definitivamente el espíritu delibertad en la nación "68 -como e1 pronosticaba- eque "el periodista liberal no tenga donde caersemuerto, so pena de que se venda como guiñapo"69.Aínda que o progreso económico e social que sedesfruta e mesmo as liberdades individuais ecolectivas que conquistamos, son superiores ás dosseus tempos, debemos confesar que botamos en falla,na prensa diaria, un Roberto Blanco Torres. E non éque non haxa xornalistas da súa categoría moral,senón que non teñen cabida no actual panoramamediático. Isto debería facernos reflexionar serealmente a democracia xa existe, como cansan derepetirnos, ou aínda está lonxe a democracia coa quesoñara, e pola que morreu, Roberto Blanco Torres.•

64. RBT: "Los puños en alto", El País, Pontevedra. Arquivo RBT.65. RBT: "Fisiología del caciquismo", El País, Pontevedra. 3-5-1935.66. Rodríguez Castelao, A. D.: "Prosa do Exilio". Ed. Patronato da

Cultura Galega. Montevideo. 1976. pp. 5467. RBT: "El gran fracaso", El País, 12-4-193568. RBT: "Cuatro siglos de Salvamento", El País, Pontevedra. 14­

8-1935.69. Ibídem.