ค าน า - DIWphp.diw.go.th › safety › wp-content › uploads › 2015 › 02 ›...

ค าน า

จากสถตการระเบดของฝนในโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ ทงในและตางประเทศในแตละครง

กอใหเกดความสญเสยตอชวตและทรพยสนอนประเมนคามได และมแนวโนมทจะเพมมากขนเรอย ๆ

เนองจากโรงงานอตสาหกรรมสวนใหญยงไมทราบถงสาเหตการระเบดของฝน ลกษณะของอนตรายและ

วธการปองกนอนตรายทจะเกดขน

กรมโรงงานอตสาหกรรม ตระหนกถงปญหาดงกลาวจงไดจดท าคมอการจดการความปลอดภย

โรงงานทมฝนระเบดไดขน เพอใหผประกอบกจการโรงงานอตสาหกรรมทมฝนระเบดไดใชเปนแนวทาง

ปฏบตเพอใหเกดความปลอดภย รวมทงใหเจาหนาททเกยวของใชเปนแนวทางในการก ากบดแลและให

ค าปรกษาแกโรงงานอตสาหกรรมเพอใหประกอบกจการโรงงานดวยความปลอดภย คมอการจดการความ

ปลอดภยโรงงานทมฝนระเบดไดเลมน ประกอบดวยเนอหาทเกยวกบ ชนดของฝ นระเบดได ทฤษฎและ

สภาวะทท าใหเกดการระเบดของฝน รวมถงมาตรการปองกนการระเบดของฝน โดยเฉพาะอยางยงการ

ควบคมฝนและการก าจดแหลงจดตดไฟ

กรมโรงงานอตสาหกรรม หวงเปนอยางยงวา “คมอการจดการความปลอดภยโรงงานทมฝนระเบดได”

เลมน จะเปนแนวทางใหโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ ทมฝนระเบดได น าไปใชในการปองกน ลด หรอ

บรรเทา อนตรายจากการระเบดของฝนไดอยางมประสทธภาพมากขน หากมขอคดเหนประการใด

กรมโรงงานอตสาหกรรมยนดนอมรบ เพอจะไดน าไปประกอบการพจารณาปรบปรงแกไขตอไป

กรมโรงงานอตสาหกรรม

พ.ศ. 2553

กตตกรรมประกาศ

กรมโรงงานอตสาหกรรมขอขอบคณ บรษท เชาวนด สตารช (2004) จ ากด บรษท โชคยนยง

อตสาหกรรม จ ากด บรษท ชลเจรญ จ ากด บรษท ยเนยน ฟอรเรส จ ากด บรษท ท.เค.เฟอรเทค จ ากด

บรษท โตเกยวพาราวด (1986) จ ากด บรษท กระดาษสหไทย จ ากด (มหาชน) บรษท ปนซเมนตนครหลวง

จ ากด (มหาชน) และบรษท ไออารพซ จ ากด (มหาชน) ทใหความอนเคราะหในการใหขอมลทเปนประโยชน

ตาง ๆ พรอมทงอ านวยความสะดวกในการใหเจาหนาทฝกปฏบตในการน าคมอไปใช ตลอดจนใหขอคดเหน

และขอเสนอแนะเพอใหคมอฉบบนมความสมบรณครบถวนและเกดประโยชนสงสด

สดทายนขอขอบคณส านกงานอตสาหกรรมจงหวดระยอง ทชวยประสานงานและอ านวยความ

สะดวกตาง ๆ อยางดยง กรมโรงงานอตสาหกรรมขอขอบคณมา ณ โอกาสน

กรมโรงงานอตสาหกรรม

พ.ศ. 2553

คณะท างาน

ทปรกษา

นายประพฒน วนาพทกษ อธบดกรมโรงงานอตสาหกรรม

นายอฤทธ ศรหนองโคตร รองอธบดกรมโรงงานอตสาหกรรม

นายประสงค นรจตร ผอ านวยการส านกเทคโนโลยความปลอดภย

คณะกรรมการประสานและรบมอบงาน

นางสาวรตนา รกษตระกล ส านกเทคโนโลยความปลอดภย

นายประสาท รกพาณชสร ส านกเทคโนโลยความปลอดภย

นางสาวอสราภรณ วจตรจรรยากล ส านกเทคโนโลยความปลอดภย

นายศภวฒน ธาดาจารมงคล ส านกเทคโนโลยความปลอดภย

นางสาวปยะพร เธยรเจรญ ส านกเทคโนโลยความปลอดภย

คณะผจดท า

รศ. วชย พฤกษธาราธกล ภาควชาอาชวอนามยและความปลอดภย

มหาวทยาลยมหดล

รศ. ดร. เฉลมชย ชยกตตภรณ ภาควชาอาชวอนามยและความปลอดภย


รศ. ดร. วนทน พนธประสทธ ภาควชาอาชวอนามยและความปลอดภย


นางสาวสมรก อองศร ภาควชาอาชวอนามยและความปลอดภย


นางสาวอนทพร ทพยเนตร ภาควชาอาชวอนามยและความปลอดภย


นางสาวพนตนาฏ จกรเพชร ภาควชาอาชวอนามยและความปลอดภย


นายสทธพงษ พยงเกยรตบวร บรษท ไทยสตมเซอรวส แอนด ซพพลาย จ ากด

สารบญ

หนา

บทท 1 สถานการณการระเบดของฝน 1

1.1 สถานการณและสถตการระเบดของฝนในประเทศและตางประเทศ 1

1.2 กรณศกษาการเกดอบตเหตจากการระเบดของฝน 3

กรณท 1 โรงงานผลตแปงมนส าปะหลง เกดการระเบดจากฝนแปง 3

กรณท 2 โรงงานท าเฟอรนเจอรไม เกดการระเบดจากฝนไมทถงกรองฝน 8

บทท 2 ทฤษฎการระเบดของฝน 12

2.1 ค าจ ากดความ (Definitions) 12

2.2 องคประกอบและลกษณะการระเบดของฝน 15

2.3 ชนดของฝนระเบดได 24

2.4 ประเภทโรงงานอตสาหกรรมทอาจมฝนระเบดได 31

บทท 3 การประเมนอนตรายการระเบดของฝน 34

3.1 องคประกอบทหนง เชอเพลง (ฝน) 36

3.2 องคประกอบทสอง การฟงกระจายของฝน 39

3.3 องคประกอบทสาม ขอบเขตหมอกฝน 41

3.4 องคประกอบทส ออกซเจน 42

3.5 องคประกอบทหา แหลงจดตดไฟ 42

บทท 4 การจดการความปลอดภยโรงงานผลตแปงมนส าปะหลง 45

4.1 กระบวนการผลตแปงมนส าปะหลง 45

4.2 การประเมนจดเสยง 46

4.3 มาตรการความปลอดภย 51

บทท 5 การจดการความปลอดภยโรงงานผลตเฟอรนเจอรไม 60

5.1 กระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม 60



สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 6 การจดการความปลอดภยโรงงานทมการใชถานหนเปนเชอเพลง 68

6.1 กระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหน 68



บทท 7 กฎหมายและมาตรฐานเกยวกบฝนระเบด 80

7.1 กฎหมายในประเทศและตางประเทศ 80

7.2 มาตรฐานทเกยวของ 83

บรรณานกรม

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1.1 แสดงสถตการระเบดของฝนในประเทศสหรฐอเมรกา

ตงแตป พ.ศ. 2523 – พ.ศ. 2548

1

ตารางท 1.2 แสดงสถตการระเบดของฝนในประเทศเยอรมน

ตงแตป พ.ศ. 2508 – พ.ศ. 2523

2

ตารางท 1.3 แสดงสถตการระเบดของฝนในประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. 2545 – พ.ศ. 2552 3

ตารางท 2.1 แสดงอณหภมทจดตดไฟของฝนชนดตาง ๆ แยกตามลกษณะวาเปนกองฝนอย

หรอเปนหมอกฝน

18

ตารางท 2.2 การจดกลมฝนทสามารถระเบดได 21

ตารางท 2.3 แสดงการเปรยบเทยบคาปจจยทมผลตอการระเบดระหวางฝนแปงชนดตาง ๆ

และฝนอะลมเนยม

22

ตารางท 2.4 แสดงชนดฝนระเบดได และประเภทโรงงานอตสาหกรรมทอาจมฝนระเบดได 32

ตารางท 3.1 แสดงสถตการเกดอบตเหตฝนระเบดทเครองจกรหรออปกรณในสหรฐอเมรกา

องกฤษและเยอรมน

41

ตารางท 4.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมของการระเบดในกระบวนการ

อบแปงมนส าปะหลง

50

ตารางท 4.2 แสดงจดเสยง ลกษณะการเกดอนตราย สาเหตการเกดอนตราย และมาตรการ

ความปลอดภย

52

ตารางท 5.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมของการระเบดของฝนใน

กระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม

63

ตารางท 5.2 แสดงจดเสยง ลกษณะการเกดอนตราย สาเหตการเกดอนตรายและมาตรการ


64

ตารางท 6.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมการระเบดของฝนในกระบวนการ

ใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหน

72



73

สารบญรป

หนา

รปท 1.1 แสดงกระบวนการอบแปงมนส าปะหลง 5

รปท 1.2 แสดงอาคารโรงงาน บรเวณไซโคลนเยน และหองบรรจแปงเสยหาย

จากการระเบด

6

รปท 1.3 แสดงจดทมไฟไหมทงไสกรองอากาศและทอใตไซโคลนรอน 7

รปท 1.4 แสดงอปกรณทเกดการระเบดครงท 2 8

รปท 1.5 แสดงความเสยหายของไซโลเกบฝนไม 9

รปท 1.6 แสดงการปรแตกของไซโลเกบฝนไม 9

รปท 1.7 แสดงจดตดตงมอเตอรพดลมเปาถงกรอง 10

รปท 1.8 แสดงถงกรองฝนทถกไฟไหม 10

รปท 1.9 แสดงรอยไหมทอดดฝนจากเครอง Sander Machine 10

รปท 1.10 แสดงรอยไหมจากทอดดฝนจาก Sander Machine 10

รปท 2.1 แสดงหาเหลยมของการระเบดของฝน 15

รปท 2.2 แสดงการเปรยบเทยบชวงความเขมขนของฝนแปงขาวโพด 17

รปท 2.3 แสดงคาความดนอากาศเมอเกดการระเบดภายในพนทปดทความเขมขนของ

ฝนคาหนง

21

รปท 2.4 แสดงการเกดระเบดครงท 1 และครงท 2 23

รปท 2.5 แสดงปรากฏการณการระเบดของฝนทกองอยทพน 23

รปท 3.1 องคประกอบการระเบดของฝน 34

รปท 3.2 แสดงการประเมนความเสยงการระเบดของฝน 35

รปท 3.3 แสดงแหลงจดตดไฟ 42

รปท 4.1 แสดงกระบวนการผลตแปงมนส าปะหลงชนดมาตรฐาน โดยเสนประแสดงถง

กระบวนการทสามารถเกดการระเบดของฝนได

46

รปท 4.2 แสดงกระบวนการอบแปงมนส าปะหลงโดยแถบสสมแสดงบรเวณความเขมขน

ฝนอยในชวงระเบดได

48

รปท 4.3 แสดงจดตดตงประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration ททออบแปง

ไซโคลนรอน ไซโคลนเยน ไซโล และ Bag House

56

รปท 4.4 แสดงการตดตงเกทวาลวความเรวสงพรอมอปกรณตรวจจบความดนหรอแสง 57

สารบญรป (ตอ)

หนา

รปท 5.1 แสดงกระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม โดยเสนประแสดงถงกระบวนการท

สามารถเกดการระเบดของฝนได

61

รปท 5.2 แสดงการตดตงเกทวาลวความเรวสงพรอมอปกรณตรวจจบความดนหรอแสง 65

รปท 5.3 แสดงการตดตงแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration 65

รปท 6.1 แสดงกระบวนการขนถาย การล าเลยง การเกบ และการใชถานหน

โดยเสนประแสดงถงกระบวนการทสามารถเกดฝนระเบดได

69

รปท 6.2 แสดงการตดตงประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration 76

รปท 6.3 แสดงอปกรณระงบการระเบด 76

รปท 6.4 แสดงวาลวความเรวสง 76

กรมโรงงานอตสาหกรรม คมอการจดการความปลอดภยโรงงานทมฝนระเบดได

1

บทท 1

สถานการณการระเบดของฝน

1.1 สถานการณและสถตการระเบดของฝนในประเทศและตางประเทศ

ตงแตป พ.ศ.2328 เปนตนมา มรายงานสถตการระเบดของฝนในตางประเทศ ทงในสหรฐอเมรกา

ยโรป และแอฟรกา โดย Abbasi and Abbasi ไดท าการรวบรวมขอมลสถตการเกดอบตเหตทเกดจากการ

ระเบดของฝนในชวงระหวางป พ.ศ. 2328 – พ.ศ. 2522 พบวามการระเบดจากฝน จ านวน 42 ครง ม

ผเสยชวต จ านวน 411 คน ผบาดเจบ จ านวน 2,346 คน เปนการระเบดจากฝนแปงเปนสวนใหญ จ านวน

19 ครง รองลงมาคอ การระเบดจากฝนก ามะถน จ านวน 9 ครง ทเหลอเปนการระเบดของฝนเรซน ผงด า

(Black powder) ฝนซลกอน และฝนอะลมเนยม โดยโรงงานทเกดการระเบดของฝนจะเปนโรงงานท าขนมปง

โรงงานผลตแปง โรงงานผลตอาหารสตว โรงงานผลตปนซเมนต โรงงานหลอโลหะ โรงงานผลตไฟฟา

และเหมองแร ส าหรบจดทเกดเหตสวนใหญ ไดแก ไซโล อปกรณล าเลยง ถงบรรจ เครองบด เครองผสม

เตาอบ และเตาเผา เปนตน

จากรายงานการสอบสวนอบตเหตของคณะกรรมการสอบสวนความปลอดภยแหงประเทศ

สหรฐอเมรกา (CSB: U.S. Chemical Safety and Hazard Investigation Board) เกยวกบอนตรายของฝน

สนดาปได ป พ.ศ. 2549 ดงแสดงในตารางท 1.1 แสดงสถตการระเบดของฝนใน 44 รฐ ของประเทศ

สหรฐอเมรกา ตงแตป พ.ศ. 2523 – พ.ศ. 2548 พบวา มการเกดอบตเหตทงหมด จ านวน 281 ครง ม

ผเสยชวต จ านวน 119 คน ผบาดเจบ จ านวน 718 คน และทรพยสนเสยหายจ านวนมาก ซงสวนใหญเกด

การระเบดของฝน เชน ฝนจากอาหาร พลาสตก ไม ถานหน โลหะ ผา ส และสารเคม เปนตน

ตารางท 1.1 แสดงสถตการระเบดของฝนในประเทศสหรฐอเมรกา ตงแตป พ.ศ. 2523 – พ.ศ. 2548

ชนดฝนระเบดได ประเภทโรงงานอตสาหกรรม จ านวน

(ครง)

เสยชวต

(คน)

บาดเจบ

(คน)

ไม (Wood) - เฟอรนเจอรไม

- โรงเลอยและแปรรปไม

- กระดาษ

66 17 131

อาหาร (Food) - อาหาร

- บรรจและเกบ

65 12 107

โลหะ (Metals) - โรงเหลกขนตน

- ประกอบชนสวนโลหะ

- ผลตอปกรณ

55 32 118

คมอการจดการความปลอดภยโรงงานทมฝนระเบดได กรมโรงงานอตสาหกรรม

2

ตารางท 1.1 แสดงสถตการระเบดของฝนในประเทศสหรฐอเมรกา ตงแตป พ.ศ. 2523 – พ.ศ. 2548 (ตอ)

ชนดฝนระเบดได ประเภทโรงงานอตสาหกรรม จ านวน

(ครง)

เสยชวต

(คน)

บาดเจบ

(คน)

พลาสตก (Plastics) - ผลตยางและพลาสตก

- ผลตสารเคม

- ผลตอปกรณพลาสตก

40 29 204

ถานหน (Coal) - โรงไฟฟา

- โรงเหลกขนตน

- โรงงานผลต Stone, Clay,

Glass, Concrete

23 15 90

สารเคม

(Inorganic)


- บรรจและเกบสารเคม

15 10 33

อน ๆ เชน

- ยา (Pharmaceutical)

- ผา (Textile)

- สารเคม (Organic)

- ผลตยา

- ทอผา


17 4 35

รวมจ านวน 281 119 718

Beck (พ.ศ. 2525) ไดรวบรวมสถตการระเบดของฝนในประเทศเยอรมน ตงแตป พ.ศ.2508 – พ.ศ.

2523 พบวามการระเบดของฝนจ านวนมากกวา 357 ครง สวนใหญเกดจากฝนไม อาหาร โลหะ พลาสตก

และถานหน เชนเดยวกบทเกดในประเทศสหรฐอเมรกา รายละเอยดดงแสดงในตารางท 1.2

ตารางท 1.2 แสดงสถตการระเบดของฝนในประเทศเยอรมน ตงแตป พ.ศ. 2508 – พ.ศ. 2523

ชนดฝนระเบดได จ านวน (ครง) เสยชวต (คน) บาดเจบ (คน)

ไม (Wood) 113 12 124

อาหาร (Food and Feed) 88 38 127

โลหะ (Metals) 47 18 91

พลาสตก (Plastics) 46 18 98

ถานหน (Coal and Peat) 33 7 39

กระดาษ (Paper) 7 0 0

อน ๆ (Other) 23 10 13

รวมจ านวน 357 103 492


3

ส าหรบในประเทศไทยยงไมมการรวบรวมสถตการระเบดของฝนทแนชด เนองจากโรงงาน

อตสาหกรรมสวนใหญไมทราบวาสาเหตของการเกดอบตเหตเกดจากการระเบดของฝน จงมรายงานขอมล

การเกดอบตเหตจากการระเบดของฝนคอนขางนอย มเพยงจ านวน 5 ครง ดงแสดงในตารางท 1.3 เปน

รายงานการเกดอบตเหตของส านกเทคโนโลยความปลอดภย กรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวง

อตสาหกรรม จ านวน 4 ครง และรายงานจากหนงสอพมพเดลนวส ลงวนท 19 พฤศจกายน 2551 จ านวน

1 ครง นอกจากนนยงมขอมลการเกดอบตเหตอยางไมเปนทางการวามการระเบดของฝนอกหลายครง จาก

ฝนอะลมเนยม ถานหน และพลาสตก

ตารางท 1.3 แสดงสถตการระเบดของฝนในประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. 2545 – พ.ศ. 2552

ชนด

ฝนระเบดได

ประเภทโรงงาน

อตสาหกรรม

จ านวน

(ครง)

เสยชวต

(คน)

บาดเจบ

(คน)

ทรพยสนเสยหาย

(ลานบาท)

แปงมนส าปะหลง ผลตแปงมนส าปะหลง 2 2 7 8

ไม ท าเฟอรนเจอรไม 1 - 9 0.2

ครมเทยม อาหาร 1 - - 16

ขาวโพด ไซโลอบขาวโพด 1 - - 10

1.2 กรณศกษาการเกดอบตเหตจากการระเบดของฝน

จากรายงานขอมลการเกดอบตเหตจากการระเบดของฝนในประเทศไทย ทส านกเทคโนโลย

ความปลอดภย กรมโรงงานอตสาหกรรม ไดสอบสวนหาสาเหตอบตเหตจากการระเบดของฝน 2 กรณ

โดยแตละกรณมรายละเอยดดงน

กรณท 1 โรงงานผลตแปงมนส าปะหลง เกดการระเบดจากฝนแปง

ขอมลทวไป

โรงงานทเกดอบตเหตเปนโรงงานผลตแปงมนส าปะหลงชนดมาตรฐาน (Native Starch) มก าลง

การผลต 250 ตนแปงแหง/วน โรงงานจะเดนเครองจกรตอเนอง 24 ชวโมง วตถดบทใชเปนหวมน

ส าปะหลงสด โดยกระบวนการผลตจะเปนการน าหวมนสดมาบดหยาบ บดละเอยด แยกกากมนออกจากน า

แปง ท าน าแปงใหขน แยกแปงออกจากน าดวยเครองเหวยงหนศนยกลาง จากนนน าแปงหมาดทไดมาท า

การอบแหง แลวบรรจ


4

อาคารผลตเปนอาคารชนเดยวยกสง ท าดวยเหลกและคอนกรต หลงคามงกระเบอง พนอาคาร

เทดวยคอนกรต ระบบทอในกระบวนการล าเลยงแปงท าดวยสแตนเลส เครองจกรใชไฟฟาเปนพลงงาน

ส าหรบหมอตมน ามนรอน (Hot Oil) ใชกาซชวภาพเปนเชอเพลงหลกและใชน ามนเตาเปนเชอเพลงส ารอง

กระบวนการผลตสวนใหญท างานอตโนมต มผปฏบตงานคอยตรวจสอบและปรบแตงเปนจด ๆ ยกเวนตอน

บรรจแปงลงถง จะใชแรงงานคนเปนหลก กรณบรรจถงแปงขนาดใหญ จะมรถยกเขามาชวยในการ

เคลอนยาย

ขอมลเฉพาะ

แปงมนส าปะหลง องคกรอาชวอนามยและความปลอดภย (OSHA: Occupational Safety and Health

Administration) สมาคมปองกนอคคภยแหงชาต (NFPA: National Fire Protection Association) ก าหนดให

เปนฝนสนดาปได และอาจเกดการระเบดได ถาเปนฝนแปงมนส าปะหลงทมขนาดเลกกวา 420 µm มความ

เขมขนมากกวา 125 g/m3 (Echoff 2003) และมอณหภมต าสดทจดตดไฟ เทากบ 290๐C (กองฝน) แตถาเปน

หมอกฝน อณหภมต าสดทจดตดไฟ เทากบ 450๐C (BARTEC)

จากรปท 1.1 การอบแปงจะเรมจากแปงหมาดทมความชน 32-36% ถกปอนออกจากเครอง

สลดแหง หมายเลข 1 แลวสงเขาไปสลงเกอร หมายเลข 2 ทจะท าหนาทตแปงใหแตกตว จากนนความรอน

จากชดแลกเปลยนความรอน หมายเลข 4 กจะถกสงเขามายงสลงเกอร เพอพดพาเอาแปงทมความชนสง

ลอยขนไปดานบนตามทออบแปง หมายเลข 6 ทความสงเหนอสลงเกอร 2-4 เมตร จะมความชนลดเหลอ

12-13% แปงจะถกสงไปยงไซโคลนรอน หมายเลข 7 จ านวน 6 ลก โดยทางออกดานบนของไซโคลนรอน

จะมพดลมดดเอาความชนและฝนแปงบางสวนออกไป ไซโคลนรอน 2 ลก ดานลางจะตอรวมกน แลว

มโรตารวาลว หมายเลข 8 ส าหรบสงแปงลงไปขางลาง ดงนน ไซโคลนรอน 6 ลกจงมโรตารวาลว 3 ชด

แปงทตกลงมาจากโรตารวาลวจะมาเขาทอสงแปง หมายเลข 12 จากไซโคลนรอนไปยงไซโคลนเยน

หมายเลข 13 โดยใชพดลมดดอากาศ ชดไซโคลนเยน หมายเลข 15 โรงงานแหงนมไซโคลนเยนขนาด

เสนผานศนยกลาง 1.50 เมตร จ านวน 4 ลก ทางออกดานลางของไซโคลนเยนทง 2 ลก จะตอรวมกน

แลวสงแปงไปยงตะแกรงรอน หมายเลข 17 ใตตะแกรงรอนจะมไซโลเกบแปง หมายเลข 18 แลวสงไป

ยงหวบรรจแปง หมายเลข 19 ตอไป


5

1. เครองสลดแหง 11. ทอระบายออกของไซโคลนรอน

2. สลงเกอร 12. ทอสงแปงจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยน

3. หมอตมน ามนรอน ฯ 13. ชดไซโคลนเยน

4. ชดแลกเปลยนความรอน 14. ทางออกอากาศชดไซโคลนเยน

5. ชดกรองอากาศ (Filter) 15. พดลมดดอากาศชดไซโคลนเยน

6. ทออบแปง (Flash Dryer) 16. ชดไซโคลนดกฝน

7. ชดไซโคลนรอน 17. เครองรอนแปง

8. โรตารวาลว 18. ไซโลเกบแปง

9. ชดกรองอากาศใตไซโคลนรอน 19. หวบรรจแปง

10. พดลมดดอากาศชดไซโคลนรอน

รปท 1.1 แสดงกระบวนการอบแปงมนส าปะหลง


6

การเกดเหต

เมอวนท 8 พฤษภาคม 2552 เวลาประมาณ 00.45 น. กระบวนการผลตท างานปกต หลงจาก

การเปลยนกะได 45 นาท ผปฏบตงานไดยนเสยงระเบดขน 2 ครง หางกนเลกนอย โดยครงแรกเกดขนท

ไสกรองอากาศทอลมเยนทอยใตไซโคลนรอน จากนนไดยนเสยงระเบดครงท 2 ทไซโคลนเยนทอยเหนอ

หองบรรจแปง

ความเสยหายทเกดขน

ผปฏบตงานไดรบบาดเจบและหยดงานเกน 3 วน จ านวน 3 คน โดยผปฏบตงานทท าหนาทควบคม

ชดอบแปง ไดรบบาดเจบจากไฟลวกใบหนา แขนทงสองขาง และหลง ผปฏบตงานทท าหนาทปลอยแปงท

ท างานในหองบรรจแปง ซงอยใตไซโคลนเยน ไดรบบาดเจบจากไฟลวกบรเวณใบหนา แขนทงสองขางและ

ดานหลง นอกจากนนยงตกจากทสง ท าใหขาซายหก และผปฏบตงานทท าหนาทบรรจแปง ซงท างานใน

หองบรรจแปง ไดรบบาดเจบจากไฟลวกบรเวณแขนซาย

ทรพยสนเสยหายกวา 8 ลานบาท อาคารโรงงานสวนทเสยหาย ไดแก ผนง หล งคา บรเวณชด

ไซโคลนเยน และหองบรรจแปง ดงแสดงในรปท 1.2 สวนเครองจกรและอปกรณทเสยหายมาก ไดแก

ไซโคลนเยนทง 4 ลกขาดกลาง ทอสงแปงระหวางไซโคลนรอนไปยงไซโคลนเยน ขาดออกจากกน ทอ

ระบายอากาศจากไซโคลนเยนกบพดลมดดอากาศขาดออกจากกน

รปท 1.2 แสดงอาคารโรงงาน บรเวณไซโคลนเยน และหองบรรจแปงเสยหายจากการระเบด

ขอสนนษฐานการเกดเหต

การระเบดของฝนในครงน มการระเบดตอเนอง 2 ครง ดงน

การเกดระเบดครงท 1 ระเบดททออบแปงหรอชดไซโคลนรอน ความเสยหายสวนนไมมาก

เนองจากความดนทเกดการระเบดถกระบายออกทประตระบายการระเบด (Deflagration Vent Door) ท

ตดตงไวททออบแปง สาเหตทท าใหเกดการระเบด สนนษฐานไว 2 กรณ

กรณท 1 ในกรณแปงขาดรางเนองจากแปงหมาดมความชนสงหรอแปงเปยกมาก แปงจะ

จบตวเปนกอน และตกคางสะสมอยใตสลงเกอร เมอแปงกองสะสมอยไดรบความรอนจากลมรอนทม


7

อณหภม 180 – 200 oC แปงจะเกดการคตว และมอณหภมสงขนเกนกวา 290 oC จงเกดการลกไหม และ

เกดสะเกดไฟลอยตามลมรอนไปจดระเบดฝนแปงทแหงในทออบแปง

กรณท 2 การอบแปงเกดขนตามปกต ไมไดขาดรางเหมอนกรณท 1 แตโรตารวาลวของ

Hopper ตวกลางของไซโคลนรอนหยดท างาน เนองจากมอเตอรไหม ท าใหแปงทสะสมใน Hopper เกดการ

คตดไฟ เปลวไฟไดลามขนไปดานบนของไซโคลนรอน พบกบฝนทออกจากทออบแปงทมคาความเขมขน

ต าสดทระเบดได (Minimum Explosible Concentration: MEC) จงเกดการระเบดในทออบแปงหรอทชด

ไซโคลนรอน เหตผลสนบสนนขอสนนษฐานเรองนคอ ผปฏบตงานไดยนเสยงการระเบดครงแรกทไซโคลน

รอนกอน ส าหรบรองรอยไฟไหมของแปงในชด Hopper ชดกลาง สนนษฐานวาขณะเกดระเบด โรตาร

วาลวของ Hopper ตวกลางหยด ท าใหแปงสะสมจงลกไหม สวนโรตารวาลวซาย-ขวาเปดปดปกต ท าใหแปง

ไหลลงไปยงทอใตไซโคลน ดงแสดงในรปท 1.3 จะเหนรองรอยไฟไหมแปงททอใตไซโคลนรอน

แสดงไฟไหมไสกรองอากาศใตไซโคลนรอน แสดงแปงทลกไหมในทอใตไซโคลนรอน

รปท 1.3 แสดงจดทมไฟไหมทงไสกรองอากาศและทอใตไซโคลนรอน

การระเบดครงท 2 สนนษฐานวาการระเบดครงทสองเกดทไซโคลนเยน ขณะนนในไซโคลนเยนม

ฝนแปง ซงมความเขมขนฝนอยในชวง MEC และมความรอนหรอเปลวไฟทนาจะเกดจากการเกดระเบด

ครงแรก ท าใหแปงทมความรอนหรอลกไหม เคลอนทมายงโรตารวาลว ความรอนหรอเปลวไฟของแปงกจะ

ถกพดลมดดอากาศของชดไซโคลนเยนดดเขาไป ท าใหเกดการลกไหมและระเบดของแปงในไซโคลนเยน

และดวยการออกแบบทางออกของไซโคลนเยนทเปนกรวยนน ประกอบกบมการดดอากาศของพดลม

ดดอากาศชดไซโคลนเยนเปนตวเสรม จงท าใหกรวยทางออกของไซโคลนเยนยบตวทง 4 ลก เมอเกดระเบด

ในไซโคลนเยนแตไมมทางระบายออก จงท าใหความดนในไซโคลนเยนสงมาก ไซโคลนเยนจงขาดกลางทง

4 ลก สวน Hopper ใตไซโคลนเยนบวมออกอยางชดเจน ดงแสดงในรปท 1.4 นอกจากนน ความดนและ

เปลวไฟไดดนออกทกทศทาง เชน ยอนกลบไปยงไสกรองอากาศทอลมเยนใตไซโคลนรอน เปนเหตให


8

ผปฏบตงานควบคมชดอบแปงไดรบบาดเจบจากไฟไหม นอกจากนนความดนจากการระเบดยงไปถงไซโล

เกบแปงใตเครองรอนแปง และหวบรรจแปง ซงจดนผปฏบตงานไดรบบาดเจบจากไฟไหมอก 2 คน

แสดงชดไซโคลนเยนทง 4 ลกขาดกลาง แสดงชด Hopper ใตไซโคลนเยนทบวมออก

แยกเปนสวนบนกบสวนลาง

แสดงดานลางของไซโคลนเยนทฉกขาด

รปท 1.4 แสดงอปกรณทเกดการระเบดครงท 2

กรณท 2 โรงงานท าเฟอรนเจอรไม เกดการระเบดจากฝนไมทถงกรองฝน

ขอมลทวไป

โรงงานทเกดเหตเปนโรงงานท าเครองเรอน เครองใชในบานเรอน ไมประสานและไมพาเลท ตงอย

ในจงหวดชลบร การประกอบกจการมการใชวตถดบส าคญคอ ไมยางพารา เครองจกรทใชมทงเลอยวงเดอน

เลอยสายพาน เครองไสไม เครองซอยไมและเครองขดกระดาษทราย


9

ขอมลเฉพาะ

การท าเฟอรนเจอรไม จะเรมจากการคดขนาดไม แลวน าไมมาตดซอยใหไดขนาด ไสไมใหมความหนา

ตามตองการ บางงานจะมการตดไม เจาะ – เซาะ รองไม ขดกระดาษทรายเพอใหผวเรยบ ทกขนตอน

เหลานจะกอใหเกดฝน มทงฝนขนาดใหญและฝนขนาดเลก สวนขนตอนสดทายจะเปนการทาหรอพนส ทงส

รองพนและสจรง จะมปญหาเกยวกบสารเคมโดยเฉพาะตวท าละลาย จดทกอใหเกดฝนทางโรงงานจะม

ระบบดดอากาศแลวมาผานระบบดกฝนแบบถงกรอง ดานลางจะมไซโลเกบฝน ขนาดฝนจะใหญหรอเลก

ขนอยกบกจกรรมทท า จดทจะมขนาดฝนคอนขางเลกคอ เครองขดกระดาษทราย

ขนาดฝนไมทมความเสยงตอการระเบดของฝนคอ 420 µm หรอเลกกวา ตาม NFPA 654 ความ

เขมขนต าสดทจะท าใหฝนระเบดไดคอ 60 g/m3 (Echoff) และอณหภมจดตดไฟกรณเปนหมอกฝน 400 oC

หรอกองฝนเทากบ 300 oC ตาม BARTEC 330GmbH เยอรมน

ความเสยหายทเกดขน

• ผปฏบตงานไดรบบาดเจบ 9 คน ลกษณะการบาดเจบคอ ถกความรอนจากเปลวไฟ

• ทรพยสนเสยหาย ประมาณ 200,000 บาท โดยเฉพาะทถงกรองฝนและไซโลเกบฝน เครองจกร

ในการผลตไมเสยหาย ทอดดอากาศเขาถงกรองและทอดดอากาศภายในโรงงานบางสวนมรอยไฟไหม แต

ไมมากนก ยงใชงานได รายละเอยดดงแสดงในรปท 1.5 และรปท 1.6

รปท 1.5 แสดงความเสยหายของไซโลเกบฝนไม

รปท 1.6 แสดงการปรแตกของไซโลเกบฝนไม

การเกดเหต

โรงงานแบงการท างานเปน 2 กะคอ เวลา 08.00 – 17.00 น. และเวลา 17.40 - 02.00 น. ขณะ

เกดเหตเวลา 17.40 น. หลงจากการเปลยนกะเลกนอย ผปฏบตงานทท างานในกระบวนการผลต ไดแจงวา


10

เหนควนไฟออกจากไซโลเกบฝนไมและขเลอย จากนนหวหนาฝายผลตพรอมผปฏบตงานอก 8 คน ไดน า

เครองดบเพลงแบบมอถอ เขาไปทบรเวณโดยรอบไซโลเกบฝนไมและขเลอยเพอชวยกนดบไฟ ขณะนนเอง

ไดเกดการระเบดในไซโลเกบฝนไมและขเลอย ท าใหผปฏบตงานทงหมดไดรบบาดเจบจากการถกความรอน

จากเปลวไฟ ไซโลเกบฝนปรแตก รายละเอยดดงในรปท 1.7 – 1.10

รปท 1.7 แสดงจดตดตงมอเตอรพดลมเปาถงกรอง รปท 1.8 แสดงถงกรองฝนทถกไฟไหม

รปท 1.9 แสดงรอยไหมทอดดฝนจากเครอง Sander Machine

รปท 1.10 แสดงรอยไหมจากทอดดฝนจาก Sander Machine


11

ขอสนนษฐานการเกดเหต

เนองจากสภาพภายในหองเกบฝนไมและขเลอย จะมทงฝนขนาดใหญและขนาดเลก โดยทฝนขนาด

ใหญจะตกลงมาขางลาง สวนฝนขนาดเลกจะลอยขนไปขางบน แตมถงกรองฝนดกไว เมอฝนในถงดกฝนตน

กจะมพดลมเปาใหถงสนเพอใหฝนตกลงมาโดยจะมการสลบกนท างานเปนชอง ๆ ไป ดงนนสวนนอาจจะม

ฝนขนาดเลกแขวนลอยอยในอากาศ ซงอยในชวงความเขมขนต าสดทระเบดได (MEC) จากนนเมอมความ

รอนหรอประกายไฟทมอณหภมสงกวา 260๐C เขามากจะท าใหเกดการระเบดของฝนไมได ขอสนนษฐาน

ในการเกดประกายไฟหรอความรอน พอสรปไดดงน

1. เกดจากความรอนจากการขดของเครองขดกระดาษทราย (Sanding Machine) ท าใหมอณหภม

สง ซงความรอนจะถกสงไปยงฝนทคางในทอ ท าใหฝนทสะสมในทอดานบนเกดการลกไหม ความรอนจาก

จดนเองถกพดลมดดเขาไปยงไซโลเกบฝนไมและขเลอย จดสงเกต ทอดดฝนเหนอเครองขดกระดาษทรายม

รอยไหมยาว 5 – 6 เมตร

2. เกดจากไฟฟาสถตขณะทฝนไมเคลอนทในทอ ท าใหเกดการลกไหมแลวถกพดลมดดอากาศ

ดดความรอนหรอประกายไฟจากฝนไม เขาไปยงไซโลเกบฝนไมและขเลอย ขอสงเกต ระบบทอดดฝนไมม

การตอฝาก (Bonding) ระหวางหนาแปลนของทอดดอากาศ รวมทงทางโรงงานไมมการตอลงดน (Grounding)

3. เกดจากความรอนหรอประกายไฟของมอเตอรพดลมเปาท าความสะอาดถงกรอง ทอยในไซโล

เกบฝนไมและขเลอย เนองจากมอเตอรไมใชเปนชนดทนการระเบด (Explosion Proof) จงท าใหเกดความ

รอนสะสมสงพอใหฝนลกไหม แลวมฝนละเอยดรวจากถงกรองออกมาท าใหเกดการระเบดได


12

บทท 2

ทฤษฎการระเบดของฝน

2.1 ค าจ ากดความ (Definitions)

เพอใหมความเขาใจทตรงกน ส าหรบค าแตละค าทอาจตความหมายทแตกตางกน ท าใหมความ

เขาใจทไมตรงกน จงจ าเปนตองมค าจ ากดความของค าเหลานไว ส าหรบค าทไมไดใหค าจ ากดความไว จะม

ความหมายเปนทยอมรบทวไปอยแลว จงไมไดน ามาเขยนไว ค าจ ากดความทส าคญมดงน

(1) ประตหรอแดมเปอรระบายทง (Abort Gate/Abort Damper) คอ อปกรณส าหรบระบาย

วสดหรออากาศออกสภายนอกอาคารหรอไปยงทปลอดภยในกรณทเกดเพลงไหม

(2) เครองแยกอากาศ-วสด (Air-Material Separator: AMS) คอ อปกรณส าหรบแยกอากาศ

ซงใชในการล าเลยงออกจากวสดทถกล าเลยง

(2.1) เครองแยกอากาศ-วสดปฐมภม (Primary Air-Material Separator) คอ อปกรณ

ทใชแยกผลตภณฑหรอวสดออกจากมวลอากาศทเปนตวล าเลยง

(2.2) เครองแยกอากาศ-วสดทตยภม (Secondary Air-Material Separator) คอ อปกรณ

ทใชแยกฝนตกคางหรอผลตภณฑทยงหลงเหลออยในมวลอากาศหลงจากทมวลอากาศไดผานเครองแยก

อากาศจากวสดปฐมภมแลว

(3) อปกรณขบเคลอนอากาศ (Air-Moving Device: AMD) คอ พดลมหรอพดลมเปาอากาศ

หรออปกรณอนทท าใหเกดกระแสลมท าการขบเคลอนอากาศในปรมาตรทก าหนดตอหนวยเวลา

(4) ฝนสนดาปได (Combustible Dust) คอ อนภาคของแขงสนดาปได ซงกอใหเกดเพลงไหมหรอ

การระเบดแบบ Deflagration เมอแขวนลอยอยในอากาศ หรอในตวกลางอนทเปนสารออกซไดซทมความ

เขมขนระดบหนง โดยไมค านงถงขนาดหรอรปรางของอนภาค

(5) อนภาคของแขงสนดาปได (Combustible Particulate Solid) คอ วสดทเปนของแขงทตด

ไฟไดทกชนดทมลกษณะเปนอนภาคหรอชน ไมวาจะมขนาด รปราง หรอองคประกอบทางเคมอยางไร

(6) การแยกสวน (Compartmentation) คอ การใชสงขวางกนซงไมจ าเปนตองมคณสมบตทน

ไฟหรอทนการระเบด เพอจ ากดการเคลอนทของอนภาคของแขงสนดาปไดและควบคมขนาดของพนท

อนตราย

(7) การระเบด (Explosion) คอ การแตกออกของสงปดคลมหรอภาชนะบรรจเนองจากการ

เพมขนของความดนภายในจากการระเบดแบบ Deflagration

(8) การระเบดแบบ Deflagration คอ การลกลามของบรเวณทเผาไหมดวยความเรวทต ากวา

ความเรวของเสยงในตวกลางทไมท าปฏกรยา


13

(9) การระเบดแบบ Detonation คอ การลกลามของบรเวณเผาไหมดวยความเรวมากกวา

ความเรวของเสยงในตวกลางทไมท าปฏกรยา

(10) การแยกออก (Detachment) คอ การตดตงกระบวนการผลตทมอนภาคของแขงสนดาป

ไดไวในทแจงหรอในอาคารทแยกออกตางหาก

(11) เครองอบแหง (Dryer) คอ อปกรณทใชอณหภมหรอความดนในการลดความชนหรอสารระเหย

ไดออกจากวสด

(12) เครองดกฝน (Dust Collector) ดขอ 2.1 (2) เครองแยกอากาศ-วสด

(13) สวนผสมไฮบรด (Hybrid Mixture) คอ สวนผสมของกาซไวไฟกบฝนสนดาปไดหรอละออง

ของเหลวสนดาปได

(14) บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยน (Flexible Intermediate Bulk Container: FIBC)

(14.1) บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยน แบบ A คอ บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยนทไมน าไฟฟา

(14.2) บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยน แบบ B คอ บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยนทมเยอหรอ

ชนของเยอชนนอก สารเคลอบและวสดกรชนในยอมใหแรงดนไฟฟานอยกวา 6,000 โวลท

(14.3) บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยนแบบ C คอ บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยนซงท าจาก

วสดททอดวยเสนใยน าไฟฟาและมจดส าหรบเชอมตอสายดน

(14.4) บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยนแบบ D คอ บรรจภณฑ IBC ชนดยดหยนทท าจากเสน

ใยทมคณสมบตพเศษทางไฟฟาสถตเพอควบคมการถายประจไฟฟาสถตโดยไมตองมสายดน

(15) บรรจภณฑ IBC ชนดแขง (Rigid Intermediate Bulk Container: RIBC) คอ บรรจภณฑ

IBC ทสามารถปดครอบหรอหมใหมดชดดวยตะแกรงเหลก แผนโลหะหรอพลาสตกชนเดยว หรอผนงโฟม 2

ชน หรอพลาสตกแขง

(16) บรรจภณฑ IBC ชนดแขง (RIBC) ทเปนฉนวนไฟฟา (Insulating RIBC) คอ RIBC ทท า

ดวยพลาสตกชนดแขงลวน ๆ หรอพลาสตกผสมโฟมซงไมสามารถเชอมตอลงดน

(17) ขดจ ากดลางของการตดไฟ (Lower Flammable Limit: LFL) คอ คาความเขมขนต าสด

ของสารทตดไฟได เมอมแหลงจดตดไฟและสวนผสมระหวางกาซไวไฟหรอฝนสนดาปทฟงกระจายกบ

กาซออกซไดเซอร

(18) ความเขมขนต าสดทระเบดได (Minimum Explosible Concentration: MEC) คอ คา

ความเขมขนต าสดของฝนสนดาปไดทแขวนลอยอยในอากาศซงกอใหเกดการระเบดแบบ Deflagration ม

หนวยเปนมวลตอปรมาตร

(19) วสดทไมสนดาป (Noncombustible Material) คอ วสดในสภาวะการใชงานปกตไมตดไฟ

หรอไมชวยใหเกดการสนดาป ไหมไฟ หรอเกดไอไวไฟเมอถกไฟหรอความรอน


14

(20) ระบบล าเลยงดวยลม (Pneumatic Conveying System) คอ เครองปอนวสด เครองแยก

อากาศ-วสด ระบบทอปด หรออปกรณขบเคลอนอากาศ ซงล าเลยงอนภาคของแขงสนดาปไดจากจดหนง

ไปยงอกจดหนงโดยอากาศหรอกาซอน

(20.1) ระบบล าเลยงดวยลมความดนลบ (Negative-Pressure Pneumatic Conveying

System) คอ ระบบล าเลยงดวยลมทล าเลยงวสดโดยใชกาซทมความดนต ากวาความดนบรรยากาศ

(20.2) ระบบล าเลยงดวยลมความดนบวก (Positive-Pressure Pneumatic Conveying

System) คอ ระบบล าเลยงดวยลมทล าเลยงวสดโดยใชกาซทมความดนสงกวาความดนบรรยากาศ

(21) การเปลยนทดแทนทเทาเทยมกน (Replacement-in-kind) คอ การเปลยนทดแทนทม

คณสมบตตามทออกแบบ

(22) การกนแยก (Segregation) คอ การจดวางสงกดขวางทนไฟและทนการระเบดคนระหวาง

กระบวนการทมอนภาคของแขงสนดาปไดและกระบวนการอน

(23) การแยกหาง (Separation) คอ การแยกกระบวนการทมอนภาคของแขงสนดาปไดและ

กระบวนการอนทอยในหองเดยวกนใหอยหางกน

(24) ประกายไฟ (Spark) คอ อนภาคของแขงเคลอนทซงปลดปลอยพลงงานในรปแบบการแผ

รงสเนองจากอณหภมหรอการสนดาปทผวอนภาคนน

(25) ฝาปดชองระบาย (Vent Closure) คอ ฝาปดชองระบายความดน

(26) ความดนของการระเบดขณะมการระบายออก (Vented Explosion Pressure, Pred) คอ

ความดนสงสดทเกดขณะมการระบายการระเบดแบบ Deflagration ในภาชนะปด

(27) ผนงกนไฟ (Fire Barrier Wall) คอ ผนงทมอตราการทนไฟในระดบหนงแตไมใชผนงทนไฟ

(28) ผนงทนไฟ (Fire Wall) คอ ผนงทบทใชแบงพนทในอาคารออกเปนสวนเพอควบคมการลาม

ของไฟ โดยมอตราการทนไฟของผนงตาง ๆ

(29) การเขากนไดกบน า (Water-Compatible) คอ วสดทไมท าปฏกรยาเคมกบน าหรอเขากนได

กบน า คณสมบตดงกลาวท าใหสามารถใชระบบน าดบเพลงกบวสดดงกลาว

(30) การเขากนไมไดกบน า (Water-Incompatible) คอ วสดทไมท าปฏกรยาเคมกบน า แตเมอ

ผสมกบน าจะเกดการเปลยนแปลงสถานะหรอคณลกษณะอยางถาวร กลายเปนวสดทเขากนไมไดกบ

กระบวนการขนตอไป

(31) การท าปฏกรยากบน า (Water-Reactive) คอ วสดทท าปฏกรยาทางเคมกบน าและกอใหเกด

สารประกอบอนซงสงผลตอการปองกนเพลงไหม


15

2.2 องคประกอบและลกษณะการระเบดของฝน

วสดทมาจากสงมชวตทเปนของแขง โลหะ และวสดทไมใชโลหะ ซงสามารถลกไหมไดถามขนาด

เลก ๆ และฟงกระจายในอากาศดวยความเขมขนทเหมาะสม เมอเกดความรอนหรอประกายไฟกสามารถ

เกดการระเบดได ทฤษฎการระเบดของฝนมาจากทฤษฎพนฐานของการเกดไฟ ทเราเรยกวาทฤษฎ

สามเหลยมของไฟประกอบดวยเชอเพลง แหลงก าเนดความรอนและออกซเจน แตเพมการฟงกระจายของ

เชอเพลง (ฝน) และขอบเขตของหมอกฝน ดงนนองคประกอบของการระเบดของฝนม 5 องคประกอบ

เรยกวา หาเหลยมของการระเบดของฝน (The Dust Explosion Pentagon) ดงแสดงในรปท 2.1

รปท 2.1 แสดงหาเหลยมของการระเบดของฝน

2.2.1 องคประกอบของการเกดฝนระเบด ทเรยกวา หาเหลยมของการระเบดของฝน แตละ

องคประกอบมรายละเอยดดงน

2.2.1.1 เชอเพลง (ในทนกคอ ฝนสนดาปได) ทสามารถเกดการระเบดไดนน ตองสามารถ

ตดไฟได มขนาดเลกกวา 420 ไมโครเมตร (µm) ตาม NFPA 654 และมความเขมขนอยในชวงทเหมาะสม

โดยทวไปชนดของฝนทตดไฟจะแบงออกเปน

- ฝนอนทรยสาร เชน ฝนแปง ฝนไม ผงน าตาล

- ฝนอนทรยสารสงเคราะห เชน ฝนพลาสตก ฝนยาหรอยาฆาแมลง

- ฝนถานและถานหน

- ฝนโลหะ เชน ผงอะลมเนยม แมกนเซยม สงกะส

2.2.1.2 ปรมาณออกซเจนในอากาศ (Oxygen) มผลตอความเรวในการเผาไหม ปรมาณ

ออกซเจนทมากกวา 20.9 เปอรเซนต ท าใหฝนลกตดไฟไดอยางรวดเรว ถาออกซเจนมปรมาณลดลง

ความเรวในการเผาไหมกจะลดลงตาม ออกซเจนมทวไปในอากาศ ดงนน การควบคมออกซเจนใน

1. เชอเพลง (ฝน)

4. การฟงกระจายของฝน 5. ขอบเขตของหมอกฝน

2. ออกซเจน 3. แหลงจดตดไฟ


16

บรรยากาศทวไป จะกระท าไดยาก แตถาอยภายในภาชนะปด เชน ทอ ถง และไซโล เปนตน จะสามารถ

ควบคมปรมาณออกซเจนได

2.2.1.3 แหลงจดตดไฟ (Ignition Sources) ตองมพลงงานทเพยงพอในการกระตน การ

แพรขยายของเปลวไฟออกไปเปนวงกวางและสมผสกบฝนทแขวนลอยอยในบรรยากาศ พลงงานต าสดทใช

ในการจดระเบดจะลดลงตามขนาดและชนดของอนภาค เชน ทขนาดอนภาคเทากน คาพลงงานต าสดทใช

ในการจดระเบดของโพลเอทลนจะมคาสงกวาพลงงานต าสดในการจดระเบดของอนภาคอะลมเนยม แหลง

จดตดไฟทพบทวไป ไดแก

(1) เปลวไฟทวไป เชน บหร เปลวไฟจากเตา สะเกดไฟทเกดจากการเชอมและตด

โลหะ เปนตน

(2) ประกายไฟและความรอนจากเครองมอหรออปกรณไฟฟา เชน ประกายไฟท

เกดจากมอเตอรไฟฟา การเปดปดสวตชไฟฟา การลดวงจร ฟวส สายไฟ และเตาเสยบ สะเกดไฟทเกดจาก

การแตกระเบดของหลอดไฟ สวนรอนจดของมอเตอรและเครองมอใหแสงสวาง และการลกไหมของ

ไอน ามนทบรรจอยในหมอแปลงไฟฟา เปนตน

(3) เกดจากไฟฟาสถต เนองจากการเสยดสระหวางฝนกบโลหะและระหวางฝนกบ

อากาศ กระบวนการผลตทมกกอใหเกดไฟฟาสถตได คอ การบดยอย การคดแยกขนาด การล าเลยงดวยลม

ดงนนเพอเปนการปองกนอนตรายจากไฟฟาสถต ตองมการตอฝากระหวางเครองจกรอปกรณและบรเวณ

สวนทเปนโลหะเขาดวยกนและมการตอลงดน อปกรณทมโอกาสเกดการสะสมประจไฟฟาสถตไดงาย เชน

ทอขนสง สายพานล าเลยง เครองดกเกบฝน และถงบรรจ เปนตน

(4) ความรอนเฉพาะจดของเครองจกรอปกรณและประกายไฟทเกดจากการ

กระแทก หรอเสยดส เชน ความรอนจดของตลบลกปนโลหะ การหลดเขามาของวตถหรอชนสวน

แปลกปลอมในเครองผลต เครองบดยอยและเครองคดขนาด การสมผสระหวางใบพดหรอชนสวนท

เคลอนทของเครองจกรกบเครองปองกนอนตราย หรอการใชเครองมออปกรณจ าพวกคอนและไขควง

เปนตน

2.2.1.4 การฟงกระจายของฝน (Dispersion of Dust Particles) ความเขมขนของฝนทฟง

กระจายอยในอากาศในชวงทลกไหมหรอระเบดได ตองอยในชวงประมาณ 50–100 g/m3 (กรมตอลกบาศก

เมตร) จนถง 2 – 3 Kg/m3 (กโลกรมตอลกบาศกเมตร) ปจจยทมอทธพลตอการฟงกระจายของฝน ขนอย

กบคณลกษณะเฉพาะตวของฝนแตละชนด และขนาดอนภาค ความรนแรงของการระเบดจะเพมขนตาม

ความเขมขนของฝนจนถงคาความเขมขนทเหมาะสมทสด (Optimum Concentration) จะใหคาความรนแรง

ของการระเบดของฝนสงสด ชวงความเขมขนของฝนทสามารถเกดการระเบดไดในสภาวะอณหภมและ

ความดนบรรยากาศปกตของแปงขาวโพด ดงแสดงในรปท 2.2 จะเหนวาความเขมขนของฝนทระเบดได

จะมคาสงกวาความเขมขนฝนทมผลกระทบดานสขภาพเปนพนเทา


17

รปท 2.2 แสดงการเปรยบเทยบชวงความเขมขนของฝนแปงขาวโพด

ววฒนและคณะ ไดทดสอบคาความเขมขนต าสดทระเบดได (MEC) ของแปง 4 ชนด

พบวา แปงขาวเจามคา MEC ต าทสด รองลงมา คอ แปงขาวสาล แปงขาวโพดและแปงมนส าปะหลง

ตามล าดบ แสดงใหเหนวา แปงมนส าปะหลงเฉอยทสดเมอเทยบกบแปงอก 3 ชนด พบวาเปอรเซนตของ

ไขมนและโปรตนมาก คา MEC ทวดไดกจะยงต า ความชนของฝนแปงมอทธพลตออณหภมต าสดทจะเกด

การระเบดของฝนแปง กลาวคอฝนแปงทมความชน 14 เปอรเซนต จะมคาอณหภมต าสดทเกดการระเบด

ไดเทากบ 470 ๐C ถาความชนของฝนแปงลดลงเปนศนยเปอรเซนต คาอณหภมนจะลดลงเหลอเพยง 400 ๐C

2.2.1.5 ขอบเขตของหมอกฝน (Confinement of the Dust Cloud) หมายถง ขอบเขตทเกด

หมอกฝนปกคลม อาจจะอยในเครองจกรหรออปกรณในกระบวนการผลต เชน เครองบด เครองผสม

ตะแกรงคดขนาด เครองอบแปง ไซโคลน สายพานล าเลยง ไซโล และทอล าเลยงดวยลม หรอการเกด

หมอกฝนปกคลมในหองหรอพนทเปดโลงกได

2.2.2 พารามเตอรทเกยวของกบการระเบดของฝน แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

2.2.2.1 ความไวในการจดตดไฟ (Ignition Sensitivity) เปนคาความยากงายในการจดตดไฟ

ไดแก คาความเขมขนต าสดทระเบดได คาอณหภมต าสดในการจดตดไฟ คาพลงงานต าสดในการจดระเบด

และคาความเขมขนของออกซเจนสงสดทยอมใหมได ซงมรายละเอยดดงน

(1) คาความเขมขนต าสดทระเบดได (Minimum Explosible Concentration: MEC)

หมายถง คาความเขมขนต าสดของฝนทฟงกระจายอยในอากาศเปนกลมหมอกฝน (Dust Cloud) ทสามารถ

กอใหเกดการระเบดได ถาคาความเขมขนของฝนต ากวาคา MEC กจะไมเกดการระเบดของฝน โดยทวไป

คา MEC มคาประมาณ 50 – 100 g/m3 จนถง 2 – 3 Kg/m3 หมอกฝนทมคาความเขมขนของฝนมากกวา

คา MEC มกพบในกระบวนการผลตแบบปด เชน เครองบด เครองผสม เครองรอน เครองกรอง ทอล าเลยง

ดวยลม เครองอบแหง และเครองแยกฝน เปนตน

(2) คาอณหภมต าสดในการจดตดไฟ (Minimum Ignition Temperature: MIT) คอ

คาอณหภมต าทสดทฝนสามารถตดไฟได คา MIT ใชส าหรบเปนขอมลในการพจารณาคาอณหภมการ


18

ท างานสงสดของอปกรณไฟฟาและเครองจกร เพอปองกนมใหฝนลกตดไฟไดเอง ขณะทมการใชอปกรณ

ไฟฟา

(3) คาพลงงานต าสดในการจดตดไฟ (Minimum Ignition Energy: MIE) คอ คา

พลงงานนอยทสดทฝนสามารถจดตดไฟได โดยตองพจารณาความชนของฝน และสวนประกอบของกลม

หมอกฝนดวย ฝนทมขนาดเลกจะสามารถจดตดไฟไดงาย ถาฝนมความชนมาก การจดตดไฟจะยากขน

และคาพลงงานต าสดในการจดตดไฟกจะเพมตามไปดวย

(4) คาความเขมขนของออกซเจนสงสดทยอมใหมได (Maximum Permissible

Oxygen Concentration) คอ คาความเขมขนของออกซเจนส าหรบปองกนการระเบดของฝนแตละชนด

ส าหรบความรอนหรอประกายไฟทเกดขนอาจไมถงขนท าใหเกดการระเบด แตกอใหเกด

การลกตดไฟขนมาแลวลกลามหรอรนแรงขน จนมอณหภมสงเพยงพอทจะน าไปสการระเบดของฝนได

ฝนทฟงกระจายแลวตกมากองกบพนหรอผนงหรอพนผวอน ตองการอณหภมทลกตดไฟ

ไมเหมอนกนกบกรณทฝนฟงกระจายเปนหมอกฝน ดงตารางท 2.1 แสดงคาอณหภมจดตดไฟของฝนชนด

ตาง ๆ แยกตามลกษณะวาเปนกองฝนหรอเปนหมอกฝน

ตารางท 2.1 แสดงอณหภมทจดตดไฟของฝนชนดตาง ๆ แยกตามลกษณะวาเปนกองฝนอยหรอเปนหมอกฝน

ชนดของฝน

อณหภมต าสด

ทจดตดไฟ

(MIT) (๐C)

อณหภมทยอมใหมได (๐C)

กองฝน หมอกฝน 450..

>300

300..

>280

280..

>260

260..

>230

230..

>215

215..

>200

200..

>180

180..

>165

165..

>160

160..

>135

Cotton 350 560 275

Brown coal 225 380 150

Cellulose 370 500 295

Cereals 290 420 215

Wood resin 290 500 215

Sawdust

(wood)

300 400 225

Cocoa 460 580 385

Copra 290 470 215

Cork 300 470 225

Fodder

concentrate

295 525 220


19

ตารางท 2.1 แสดงอณหภมทจดตดไฟของฝนชนดตาง ๆ แยกตามลกษณะวาเปนกองฝนอยหรอเปนหมอกฝน (ตอ)




(MIT) (๐C)



>300

300..

>280

280..

>260

260..

>230

230..

>215

215..

>200

200..

>180

180..

>165

165..

>160

160..

>135

Linen 230 440 155

Milk powder 340 440 265

Paper 300 540 225

Pectin sugar 380 410 273*

Soya 245 500 170

Starch 290 440 215

Hard coal 245 590 170

Tobacco 300 450 225

Tapioca 290 450 215

Tea 300 510 225

Peat 295 360 220

Wheat flour 450 480 320*

Sugar beet 290 460 215

Cellulose

ether

275 330 200

Isosorbide

dinitrate

240 220 146*

Unvulcanised

rubber

220 460 145

Petroleum

coke

280 690 205

Polysaccharide

derive

270 580 195


20

ตารางท 2.1 แสดงอณหภมทจดตดไฟของฝนชนดตาง ๆ แยกตามลกษณะวาเปนกองฝนอยหรอเปนหมอกฝน (ตอ)




(MIT) (๐C)



>300

300..

>280

280..

>260

260..

>230

230..

>215

215..

>200

200..

>180

180..

>165

165..

>160

160..

>135

Polyvinyl

acetate

340 500 265

Polyvinyl

chloride

380 530 305

Soot 385 620 310

Laminated

plastic

330 510 255

Sulphur 280 280 186*

Aluminium 280 530 205

Bronze 260 390 185

Iron 300 310 206*

Copper

silicon alloy

305 690 230

Magnesium 410 610 335

Manganese 285 330 210

Zinc 440 570 365

หมายเหต ขอมลจาก BARTEC 330GmbH เยอรมน

* อณหภมทยอมใหมไดของหมอกฝน คอ คาอณหภม 2/3 ของอณหภมจดตดไฟของหมอกฝน

สวนอณหภมทยอมใหมไดของกองฝน คอ คาอณหภมจดตดไฟของกองฝน ลบดวย 75

2.2.2.2 คาความรนแรงของการระเบด (Explosion Severity) จะเกยวของกบ 2 ปจจย คอ คาความ

ดนสงสดจากการระเบดภายในพนทปด (Maximum Explosion Pressure: Pmax) และอตราการเปลยนแปลง

สงสดของความดนเทยบกบเวลา (dP/dT)max หรออาจเรยกวาคาความรนแรงของการระเบด (Explosion

Violence) คาทงสองสามารถแสดงไดดงรปท 2.3 เมอก าหนดใหแกน X คอ เวลา แกน Y คอ ความดนทเกด

จากการระเบด โดยปกตคาทงสองนจะเปลยนแปลงตามความเขมขนของฝน


21

รปท 2.3 แสดงคาความดนอากาศเมอเกดการระเบดภายในพนทปดทความเขมขนของฝนคาหนง

Abbasi and Abbasi ไดอธบายการค านวณคาความรนแรงของการระเบด (Deflagrate

Index, Kst) จากสมการท 1

Kst = (dP/dT)max x V1/3 …………… (1)

เมอ (dP/dT)max คอ คาอตราการเปลยนแปลงความดนสงสดเทยบกบเวลา

V คอ คาปรมาตรทท าการทดสอบ คอ 20 ลตร หรอ 1 ลบ.ม.

Kst คอ คาความรนแรงของการระเบด (bar.m/s)

เราสามารถแบงระดบอนตรายของฝนทสามารถระเบดไดจากคา Kst ตารางท 2.2 Ebadat

(2006) อธบายไววาแรงดนสงสดทเกดจากการระเบดของฝนมคาอยระหวาง 8 – 12 barg (Bar gage) โดย

คาแรงดนสงสดทเกดจากการระเบดของฝนแปงเทากบ 8.4 barg คาความรนแรงของการระเบดเทากบ

150 Kst จดอยในกลม ST1 คอ จะเกดการระเบดไมรนแรงเมอเทยบกบฝนชนดอนทเกดการระเบดได แต

สามารถสรางความเสยหายใหกบโครงสรางของอาคารและเครองจกรขนาดใหญได

ตารางท 2.2 การจดกลมฝนทสามารถระเบดได

คา Kst

(bar.m/s)

กลมของฝนทเกดการระเบด ระดบอนตราย

0 ST 0 ไมเกดการระเบด

0 – 200 ST 1 เกดการระเบดไมรนแรง

200 - 300 ST 2 เกดการระเบดรนแรง

> 300 ST 3 เกดการระเบดรนแรงมาก

dP

dt max

เวลา

Pmax

ความดนจากการระเบด


22

ตารางท 2.3 แสดงการเปรยบเทยบคาปจจยทมผลตอการระเบดระหวางฝนแปงชนดตางๆ

และฝนอะลมเนยม โดยคาทแสดงในตารางนจะเปนคาทไดจากการทดลองวาคาความเขมขนต าสดท

ระเบดได (MEC) ของฝนแปงมนส าปะหลงมคาสงสด เมอเทยบกบฝนแปงชนดอน แสดงวาแปงมน

ส าปะหลงมความไวในการเกดการระเบดต าทสด สวนคาความดนสงสดเมอเกดการระเบดของฝนแปง

ทงหมดนนมคาอยระหวาง 9.5–10 barg ซงต ากวาฝนอะลมเนยมทมคาสงถง 12.4 barg นอกจากนคา Kst

ของแปงมนส าปะหลงยงมคานอยทสด ดงนน ความรนแรงของการเกดการระเบดมคานอยทสดเมอเทยบ

กบฝนแปงชนดอน ๆ

ตารางท 2.3 แสดงการเปรยบเทยบคาปจจยทมผลตอการระเบดระหวางฝนแปงชนดตาง ๆ และฝน

อะลมเนยม


ความไวในการจดตดไฟ ความรนแรงของการระเบด

MEC (g/m3) MIT (oC) MIE (mJ) Pmax (barg) Kst

(bar.m/s)

แปงสาล 60 500 540 9.8 132

แปงขาวโพด 60 520 300 9.7 158

แปงขาว 60 530 > 100 10.0 190

แปงมนส าปะหลง 125 450 - 9.5 53

อะลมเนยม 30 710 > 1,800 12.4 415

2.2.3 ลกษณะการระเบดของฝน

การระเบดของฝนมโอกาสเกดทงในพนทจ ากดและพนทไมจ ากด นอกจากนน เมอมการ

ระเบดของฝนแลวอาจมการเกดการระเบดครงทสอง หรอครงตอ ๆ ไปไดอก

การระเบดทงของกาซและฝนในทจ ากด จะรนแรงมากกวาการระเบดในทโลง เชน การ

ระเบดในทอ ในภาชนะ หรอในอาคาร จะท าใหมความดนสงถง 100 KPa แตถาเปนทโลงจะเกดความดน

เพยง 2-3 KPa

การระเบดของฝนเกดไดกบอนภาคขนาดเลกทตดไฟได จากรายงานของ Echoff ไดแสดง

การเพมขนของอตราการเปลยนแปลงความดนเทยบกบเวลาของแปงมนฝรงและแปงขาวโพด จาก 200

เปน 500 bar.m/s เมอพนทผวของแปงเพมขน หรอขนาดอนภาคเลกลง Bartdnecht ไดแสดงการลดขนาด

ของอนภาคของโพลเอทลนจาก 300 เปน 100 µm กอใหเกดอตราการเปลยนแปลงความดนเทยบกบเวลา

จาก 10 เปน 170 bar.m/s ขนาดของอนภาคกบความรนแรงของการระเบดจะเปลยนแปลงตามชนดของ

อนภาคดวย


23

ลกษณะการระเบดของฝนจะม 2 ลกษณะ คอ การระเบดแบบปฐมภม (Primary Explosion)

เปนการระเบดครงแรก และหากไมมการตดตงระบบระบายอากาศทเพยงพอ อาจท าใหเกดการแตก

เสยหายของภาชนะบรรจได สงผลใหเกดกลมหรอหมอกฝนขน และรบพลงงานความรอนท ปลดปลอย

ออกมา กอใหเกดการระเบดครงท 2 เรยกวา การระเบดแบบทตยภม (Secondary Explosion) ซงจะมความ

รนแรงกวาการระเบดแบบปฐมภมมาก และสามารถเกดลกษณะนตอไปเรอย ๆ เรยกวา ผลกระทบแบบ

โดมโน (Domino Effect) ดงแสดงในรปท 2.4 เมอเกดฝนระเบดในภาชนะ ท าใหภาชนะแตกเกดคลนความดน

แพรขยายตวออกไป ท าใหฝนทตกสะสมตามพนโรงงาน พนเครองจกร และจดอน ๆ เกดการฟงกระจาย

กลายเปนหมอกฝน จากนนความรอนจากการระเบดครงแรก จะท าใหหมอกฝนเหลานเกดการระเบด

ครงท 2 รปท 2.5 แสดงปรากฏการณการระเบดของฝนทกองอยทพน ท าใหเกดการระเบดครงท 2 และ

ครงตอ ๆ ไปได

รปท 2.4 แสดงการเกดระเบดครงท 1 และครงท 2

รปท 2.5 แสดงปรากฏการณการระเบดของฝนทกองอยทพน


24

2.3 ชนดของฝนระเบดได

จากการศกษาชนดของฝนระเบดไดทงในสหรฐอเมรกา โดย OSHA (Occupational Safety and

Health Administration), NFPA (National Fire Protection Association), CSB (The US Chemical Safety and

Hazard Investigation Board) และ U.S. Department of Agriculture และการศกษาในเยอรมน โดย Beck

พบวาการก าหนดถงลกษณะหรอสมบตของฝนระเบดได ของ OSHA และ NFPA คอนขางละเอยด ซงอาจม

ขอมลบางสวนซ ากนบาง แตไมมากนก การก าหนดถงลกษณะหรอสมบตของฝนระเบดไดของแตละ

หนวยงานมรายละเอยดดงน

2.3.1 ชนดฝนระเบดได แบงตาม OSHA

OSHA เปนหนวยงานของรฐทดแลกฎหมายเกยวกบความปลอดภยและสขภาพอนามย

ของสหรฐอเมรกา ไดแบงฝนระเบดออกเปน 6 กลม ดงน

1) ผลตภณฑทางการเกษตร (Agricultural Products) ม 13 ชนด คอ

- Egg white

- Milk, powdered

- Milk, nonfat, dry

- Soy flour

- Starch, corn

- Starch, rice

- Starch, wheat

- Sugar

- Sugar, milk

- Sugar, beet

- Tapioca

- Whey

- Wood flour

2) ฝนจากผลผลตทางการเกษตร (Agricultural Dusts) ม 54 ชนด คอ

- Alfalfa

- Apple

- Beet root

- Carrageen

- Carrot

- Cocoa bean dust

- Cocoa powder

- Coconut shell dust

- Coffee dust

- Corn meal

- Cornstarch

- Lemon peel dust

- Lemon pulp

- Linseed

- Locust bean gum

- Malt

- Oat flour

- Oat grain dust

- Olive pellets

- Onion powder

- Parsley (dehydrated)

- Peach

- Rice flour

- Rice starch

- Rye flour

- Semolina

- Soybean dust

- Spice dust

- Spice powder

- Sugar (10x)

- Sunflower

- Sunflower seed dust

- Tea


25

2) ฝนจากผลผลตทางการเกษตร (Agricultural Dusts) ม 54 ชนด (ตอ) คอ

- Cotton

- Cottonseed

- Garlic powder

- Gluten

- Grass dust

- Green coffee

- Hops (malted)

- Peanut meal and skins

- Peat

- Potato

- Potato flour

- Potato starch

- Raw yucca seed dust

- Rice dust

- Tobacco blend

- Tomato

- Walnut dust

- Wheat flour

- Wheat grain dust

- Wheat starch

- Xanthan gum

3) ฝนถาน (Carbonaceous Dusts) ม 12 ชนด คอ

- Charcoal, activated

- Charcoal, wood

- Coal, bituminous

- Coke, petroleum

- Lampblack

- Lignite

- Peat, 22%H2O

- Soot, pine

- Cellulose

- Cellulose pulp

- Cork

- Corn

4) ฝนสารเคม (Chemical Dusts) ม 14 ชนด คอ

- Adipic acid

- Anthraquinone

- Ascorbic acid

- Calcium acetate

- Calcium stearate

- Carboxy-methylcellulose

- Dextrin

- Lactose

- Lead stearate

- Methyl-cellulose

- Paraformaldehyde

- Sodium ascorbate

- Sodium stearate

- Sulfur

5) ฝนโลหะ (Metal Dusts) ม 5 ชนด คอ

- Aluminum

- Bronze

- Iron carbonyl

- Magnesium

- Zinc

6) ฝนพลาสตก (Plastic Dusts) ม 18 ชนด คอ

- (Poly) Acrylamide

- (Poly) Acrylonitrile

- (poly) Methyl acrylate

- Melamine, molded (wood

flour and mineral filled

phenol-formaldehyde)

- (poly) Vinyl acetate/

ethylene copolymer

- (poly) Vinyl alcohol


26

6) ฝนพลาสตก (Plastic Dusts) ม 18 ชนด (ตอ) คอ

- (Poly) Ethylene

(low-pressure process)

- Epoxy resin

- Melamine resin

- Melamine, molded

(phenol-cellulose)

- (poly) Methyl acrylate,

emulsion polymer

- Phenolic resin

- Urea-formaldehyde/

cellulose, molded

- (poly) Propylene

- Tarpene-phenol resin

- (poly) Vinyl butyral

- (poly) Vinyl chloride/

ethylene/ vinyl acetylene

suspension copolymer

- (poly) Vinyl chloride/ vinyl

acetylene emulsion

copolymer

2.3.2 ชนดฝนระเบดได แบงตาม NFPA

NFPA เปนสมาคมวชาชพดานการปองกนการเกดอคคภยระดบชาตของสหรฐอเมรกา

ไดจ าแนกฝนระเบดออกเปน 3 กลม คอ กลม E กลม F และกลม G ตาม NFPA 499 ดงน

กลม E วสด (Material) ม 26 ชนด คอ

- Aluminum, atomized

collector fines

- Aluminum, A422 flake

- Aluminum – cobalt alloy

(60-40)

- Aluminum – copper alloy

(50-50)

- Aluminum – lithium alloy

(15% Li)

- Aluminum – magnesium

alloy (Dowmetal)

- Aluminum – nickel alloy

(58-42)

- Zirconium Hydride,

(93.6% Zr, 2.1% H2)

- Aluminum – silicon alloy

(12% Si)

- Boron, commercial-

amorphous (85% B)

- Calcium Silicide

- Chromium, (97%)

electrolytic, milled

- Ferronmanganese,

medium carbon

- Ferrosilicon (88%,9%Fe)

- Ferrotitanium (19% Ti,

74.1% Fe, 0.06% C)

- Iron, 98%, H2 reduced

- Magnesium, Grade B,

milled

- Iron, 99%, Carbonyl

- Manganese

- Silicon, 96%, milled

- Tantalum

- Thorium, 1.2%, O2

- Tin, 96%, atomized

(2% Pb)

- Titanium, 99%

- Titanium Hydride,

(95% Ti, 3.8% H2)

- Vanadium, 86.4%


27

กลม F ฝนถาน (Carbonaceous dusts) ม 10 ชนด คอ

- Asphalt, (Blown Petroleum

Resin)

- Charcoal

- Coal, Kentucky Bituminous

- Coal, Pittsburgh

Experimental

- Coal, Wyoming

- Gilsonite

- Pitch, Coal Tar

- Pitch, Petroleum

- Shale, Oil

- Lignite,California

กลม G ฝนทไมจดในกลม E หรอ F โดยแบงเปน 8 กลมยอยไดดงน

1) ฝนจากผลผลตทางการเกษตร (Agricultural Dusts) ม 56 ชนด คอ

- Alfalfa Meal

- Almond Shell

- Apricot Pit

- Cellulose

- Cherry Pit

- Cinnamon

- Citrus Peel

- Cocoa Bean Shell

- Cocoa, natural, 19% fat

- Coconut Shell

- Corn

- Corncob Grit

- Corn Dextrine

- Cornstarch, commercial

- Cornstarch, modified

- Cork

- Cottonseed Meal

- Cube Root, South Amer.

- Flax Shive

- Garlic, dehydrated

- Guar Seed

- Gum, Arabic

- Gum, Karaya

- Gum, Manila (copal)

- Gum, Tragacanth

- Hemp Hurd

- Lycopodium

- Malt Barley

- Milk, Skimmed

- Pea Flour

- Peach Pit Shell

- Peanut Hull

- Peat, Sphagnum

- Pecan Nut Shell

- Pectin

- Potato Starch, Dextrinate

- Pyrethrum

- Rauwolfia Vomitoria Root

- Rice

- Rice Bran

- Rice Hull

- Safflower Meal

- Soy Flour

- Soy Protein

- Sucrose

- Sugar, Powdered

- Tung, Kernels, Oil-Free

- Walnut Shell, Black

- Wheat

- Wheat Flour

- Wheat Gluten, gum

- Wheat Starch

- Wheat Straw

- Woodbark, Ground

- Wood Flour

- Yeast,Torula

2) สารเคม (Chemicals) ม 41 ชนด คอ

- Acetoacetanilide

- Acetoacet-p-phenetidide

- Dicyclopentadiene Dioxide

- Dihydroacetic Acid

- Nitrosoamine

- Para-oxy-benzaldehyde


28

2) สารเคม (Chemicals) ม 41 ชนด (ตอ) คอ

- Adipic Acid

- Anthranilic Acid

- Aryl-nitrosomethylamide

- Azelaic Acid

- 2,2-Azo-bis-butyronitrile

- Benzoic Acid

- Benzotriazole

- Bisphenol-A

- Chloroacetoacetanilide

- Diallyl Phthalate

- Dicumyl Peroxide

(suspended on CaCO3),

40-60

- Dimethyl Isophthalate

- Dimethyl Terephthalate

- 3,5-Dinitrobenzoic Acid

- Dinitrotoluamide

- Diphenyl

- Ditertiary Butyl Paracresol

- Ethyl Hydroxyethyl

Cellulose

- Fumaric Acid

- Hexamethylene Tetramine

- Hydroxyethyl Cellulose

- Isotoic Anhydride

- Methionine

- Paraphenylene Diamine

- Paratertiary Butyl Benzoic

Acid

- Pentaerythritol

- Phenylbetanaphthylamine

- Phthalic Anydride

- Phthalimide

- Salicylanilide

- Sorbic Acid

- Stearic Acid, Aluminum Salt

- Stearic Acid, Zinc Salt

- Sulfur

- Terephthalic Acid

3) ยา (Drugs) ม 9 ชนด คอ

- 2-Acetylamino-5-

nitrothiazole

- 2-Amino-5-nitrothiazole

- Aspirin

- Gulasonic Acid, Diacetone

- Mannitol

- Nitropyridone

- 1-Sorbose

- Vitamin B1, mononitrate

- Vitamin C (Ascorbic Acid)

4) Dyes, Pigments และ Intermediates ม 4 ชนด คอ

- Beta-naphthalene-azo-

Dimethylaniline

- Green Base Harmon Dye

- Red Dye Intermediate

- Violet 200 Dye

5) ยาก าจดศตรพช (Pesticides) ม 10 ชนด คอ

- Benzethonium Chloride

- Bis(2-Hydroxy-5-

chlorophenyl) methane

- Crag No.974

- Dieldrin (20%)

- 2,6-Ditertiary-butyl-

paracresol

- Dithane

- Ferbam

- Sevin

- , - Trithiobis(N,N-

Dimethylthio-formamide)

- Manganese Vancide


29

6) Thermoplastic resins and molding compounds แบงเปน 12 กลมยอย คอ

6.1) Acetal resin ม 1 ชนด คอ Acetal, Linear (Polyformaldehyde)

6.2) Acrylic resins ม 9 ชนด คอ

- Acrylamide Polymer

- Acrylonitrile Polymer

- Acrylonitrile-Vinyl Pyridine

Copolymer

- Acrylonitrile-Vinyl

Chloride-Vinylidene

Chloride Copolymer

(70-20-10)

- Methyl Methacrylate

Polymer

- Methyl Methacrylate-Ethyl

Acrylate Copolymer

- Methyl Methacrylate-Ethly

Acrylate-Styrene

Copolymer

- Methacrylic Acid Polymer

- Methyl Methacrylate-

Styrene-Butadiene-

Acrylonitrile Copolymer

6.3) Cellulosic resins ม 8 ชนด คอ

- Cellulose Acetate

- Cellulose Triacetate

- Cellulose Acetate Butyrate

- Cellulose Propionate

- Ethyl Cellulose

- Methyl Cellulose

- Carboxymethyl Cellulose

- Hydroxyethyl Cellulose

6.4) Chlorinated polyether resin ม 1 ชนด คอ Chlorinated Polyether Alcohol

6.5) Nylon (Polyamide) resin ม 1 ชนด คอ Nylon Polymer (Polyhexa-methylene

Adipamide)

6.6) Polycarbonate resin ม 1 ชนด คอ Polycarbonate

6.7) Polyethylene resins ม 3 ชนด คอ

- Polyethylene, High

Pressure Process

- Polyethylene, Low

Pressure Process

- Polyethylene Wax

6.8) Polymethylene resin ม 1 ชนด คอ Carboxypolymethylene

6.9) Polypropylene resin ม 1 ชนด คอ Polypropylene (No Antioxidant)

6.10) Rayon resin ม 1 ชนด คอ Rayon (Viscose) Flock

6.11) Styrene resins ม 4 ชนด คอ

- Polystyrene Molding Cmpd.

- Polystyrene Latex

- Styrene-Acrylonitrile (70-

30)

- Styrene-Butadiene Latex

(>75% Styrene; Alum

Coagulated)


30

6.12) Vinyl resins ม 6 ชนด คอ

- Polyvinyl Acetate

- Polyvinyl Acetate/Alcohol

- Polyvinyl Butyral

- Vinyl Chloride-Acrylonitrile

Copolymer

- Polyvinyl Chloride-Dioctyl

Phthalate Mixture

- Vinyl Toluene-Acrylonitrile

Butadiene Copolymer

7) Thermosetting resins and molding compounds แบงเปน 6 กลมยอย คอ

7.1) Allyl resin ม 1 ชนด คอ Allyl Alcohol Derivative (CR-39)

7.2) Amino resins ม 2 ชนด คอ

- Urea Formaldehyde

Molding Compound

- Urea Formaldehyde-Phenol Formaldehyde Molding

compound (Wood Flour Filter)

7.3) Epoxy resins ม 3 ชนด คอ

- Epoxy - Epoxy-Bisphenol A - Phenol Furfural

7.4) Phenolic resins ม 3 ชนด คอ

- Phenol Formaldehyde - Phenol Formaldehyde

Molding Cmpd. (Wood

Flour Filter)

- Phenol Formaldehyde,

Polyalkylene-Polyamine

Modified

7.5) Polyester resins ม 2 ชนด คอ

- Polyethylene Terephthalate - Styrene Modified Polyester-Glass Fiber Mixture

7.6) Polyurethane resins ม 2 ชนด คอ

- Polyurethane Foam, No

Fire Retardant

- Polyurethane Foam, Fire Retardant

8) Special resins and molding compounds ม 15 ชนด คอ

- Alkyl Ketone Dimer Sizing

Compound

- Cashew Oil, Phenolic, Hard

- Chlorinated Phenol

- Coumarone-Indene, Hard

- Ethylene Oxide Polymer

- Ethylene-Maleic Anhydride

Copolymer

- Lignin, Hydrolized, Wood-

Type, Fines

- Petrin Acrylate Monomer

- Rosin, DK

- Rubber, Crude, Hard

- Rubber, Synthetic, Hard

(33%S)

- Shellac

- Sodium Resinate


31

8) Special resins and molding compounds ม 15 ชนด (ตอ) คอ

- Petroleum Resin (Blown

Asphalt

- Styrene – Maleic

Anhydride Copolymer

2.3.3 ชนดฝนระเบด แบงตาม U.S. Department of Agriculture

U.S. Department of Agriculture เปนหนวยงานของรฐทรบผดชอบดานเกษตรกรรมของ

สหรฐอเมรกา ไดก าหนดฝนทมศกยภาพในการระเบดไดเปน 8 ชนด คอ

1) Carbon เชน Coal, Peat, Charcoal, Coke, Lampblack

2) Fertilizers เชน Bone meal, Fish meal, Blood flour

3) Food Products and by Products เชน Starches, Sugars, Flour, Cocoa, Powdered milk,

Grain dust

4) Metal Powders เชน Aluminum, Magnesium, Zinc, Iron

5) Resins, Waxes and Soaps เชน Shellac, Rosin, Gum-Sodium resinate, Soap powder,

waxes

6) Spices, Drugs and Insecticides เชน Cinnamon, Pepper, Gentian, Pyrethrum, Tea fluff

7) Wood, Paper, Tanning materials เชน Wood flour, Wood dust, Cellulose, Cork, Bark

8) Miscellaneous เชน Hard Rubber, Sulfur, Tobacco, Many Plastics

2.4 ประเภทโรงงานอตสาหกรรมทอาจมฝนระเบดได

จากการศกษาขอมลสถตการเกดอบตเหตจากการระเบดของฝนทงในประเทศและตางประเทศ

และการศกษาชนดของฝนระเบดไดในสหรฐอเมรกา เชน OSHA NFPA CSB และ U.S. Department of

Agriculture รวมถงการสอบถามจากผมประสบการณ เชน พนกงานเจาหนาททเคยตรวจสอบโรงงานทม

การระเบดของฝน และผประกอบกจการโรงงาน มาประกอบการพจารณา จงสามารถแบงประเภทโรงงาน

อตสาหกรรมตาง ๆ ภายในประเทศทอาจมฝนระเบดได โดยแบงตามล าดบท ประเภทหรอชนดของโรงงาน

ตามบญชทายกฎกระทรวง พ.ศ. 2535 ออกตามความในพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535 ดงแสดงใน

ตารางท 2.4


32

ตารางท 2.4 แสดงชนดฝนระเบดได และประเภทโรงงานอตสาหกรรมทอาจมฝนระเบดได

ล าดบท ประเภทหรอชนดของโรงงาน ชนด


9

9(2)

โรงงานประกอบกจการเกยวกบเมลดพช หรอหวพช อยางใดอยางหนง

หรอหลายอยางดงตอไปน

โรงงานผลตแปง

แปง

50(3)

102

-

เฉพาะโรงงานทผลตหรอใชถานหน

การท าเชอเพลงกอนหรอส าเรจรปจากถานหนหรอลกไนตทแตงแลว

โรงงานประกอบกจการเกยวกบการผลตหรอจายไอน า เฉพาะทใชถานหน

เปนเชอเพลง

โรงงานอตสาหกรรมอน ๆ ทใชถานหนเปนเชอเพลง

ถานหน

2(5)

7(1)

15(1)

15(2)

19(1)

19(2)

เฉพาะทมการเกบในไซโล

การเกบรกษาหรอล าเลยงพช เมลดพช หรอผลตผลจากพชในไซโล โกดง

หรอคลงสนคา

การสกดน ามนจากพช ฯ

การท าอาหารผสมหรออาหารส าเรจรปส าหรบเลยงสตว

การปนหรอบดพช เมลดพช ฯ

การท า ปน หรอบดมอลค

การท าเบยร

ธญพช

34(1)

34(2)

34(3)

37

การเลอย ไส ซอย เซาะรองหรอการแปรรปไม ฯ

การท าวงกบ ขอบประต ฯ

การท าไมวเนยร หรอไมอดทกชนด

โรงงานผลตเครองเรอนหรอเครองตบแตงภายในอาคารจากไม ฯ

ไม

11(3)

11(4)

11(5)

การท าน าตาลทรายดบหรอน าตาลทรายขาว

การท าน าตาลทรายดบหรอน าตาลทรายขาวใหบรสทธ

การท าน าตาลกอนหรอน าตาลผง

น าตาลทราย

7(5) การท าเนยเทยม ครมเทยม หรอน ามนผสมส าหรบปรงอาหาร อาหาร

59

-

โรงงานประกอบกจการเกยวกบการถลง หลอม หลอ รด ดง หรอผลต

เหลกหรอเหลกกลาขนตน (Iron and Steel Basic Industries)

โรงงานทมการใชโลหะทมลกษณะเปนผง เชน Aluminium, Chromium,

Iron, Magnesium, Manganese, Tantalum, Tin, Titanium และ Vanadium

โลหะ


33

ตารางท 2.4 แสดงชนดฝนระเบดได และประเภทโรงงานอตสาหกรรมทอาจมฝนระเบดได (ตอ)

ล าดบท ประเภทหรอชนดของโรงงาน ชนด


44

53(5)

-

โรงงานประกอบกจการเกยวกบการผลตยางเรซนสงเคราะห ยางอลาสโต

เมอร พลาสตกหรอเสนใยสงเคราะห ซงมใชใยแกว

การท าพลาสตกเปนเมด แทง ทอ หลอด แผน ชน ผง หรอรปทรงตาง ๆ

โรงงานท าพลาสตกหรอเรซนทเปนผง เชน Acrylic resins, Cellulosic

resins, Nylon resins, Polycarbonate resins, Polyethylene resins,

Polymethylene resins, Polypropylene resins, Rayon resins, Styrene

resins, Vinyl resins, Epoxy resins, Phenolic resins, Polyester resins และ

Polyurethane resins เปนตน

พลาสตก

22(2)

24

โรงงานประกอบกจการเกยวกบสงทอ ดาย หรอเสนใยฯ การทอหรอการ

เตรยมเสนดายยนส าหรบการทอ

โรงงานถกผา ผาลกไมหรอเครองนงหมดวยดายหรอเสนใยฯ

ฝน, เสนใยผา

38(2) โรงงานผลตเยอหรอกระดาษ อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง ไดแก

การท ากระดาษ กระดาษแขง หรอกระดาษทใชในการกอสรางชนดทท า

จากเสนใย (Fiber) หรอแผนกระดาษไฟเบอร

กระดาษ

46 โรงงานประกอบกจการเกยวกบยา อยางใดอยางหนงหรอหลายอย าง

(เฉพาะทมการบดหรอท ายาใหเปนผง)

ยา

48(6) โรงงานผลตคารบอนด า คารบอนด า

51 โรงงานผลต ซอม หลอหรอหลอดอกยางนอกหรอยางในส าหรบ

ยานพาหนะทเคลอนทดวยเครองกล คนหรอสตว (เฉพาะโรงงานผลตยาง

รถยนต และผลตยาง)

ยาง

106

-

โรงงานประกอบกจการเกยวกบการท าผลตภณฑอตสาหกรรมทไมใชแลว

หรอของเสยจากโรงงาน มาผลตเปนวตถดบหรอผลตภณฑใหม โดยผาน

กรรมวธการผลตทางอตสาหกรรม

เฉพาะโรงงานทน าโลหะ, กระดาษและพลาสตกเกากลบมาใชใหม

โลหะ,

กระดาษ และ

พลาสตกเกา

หมายเหต ล าดบท ประเภทหรอชนดของโรงงานอตสาหกรรม ตามกฎกระทรวง พ.ศ. 2535


34

บทท 3

การประเมนอนตรายการระเบดของฝน

(Dust Explosion Hazard Assessment)

การประเมนอนตรายการระเบดของฝน สามารถท าไดโดยอาศยทฤษฎหาเหลยมของการระเบด

ของฝนมาเปนแนวทางในการประเมน โดยเรมพจารณาตงแตองคประกอบทหนงคอ ชนดของฝนกบขนาด

ของฝน เพราะถาวสดทใชเปนวสดทไมสนดาป ฝนทไดกไมสามารถเกดเปนฝนระเบดได นอกจากนนยงตอง

ค านงถงขนาดของฝนดวย สวนองคประกอบทสอง เกยวของกบการฟงกระจายของฝนกบความเขมขน

ของฝนในอากาศ ถาฝนไมฟงกระจายกจะเกดเพยงการลกไหมแตไมระเบด เชนเดยวกบความเขมขน

ของฝน ถาไมถงคา MEC กจะเกดเพยงแตการลกไหม แตไมเกดการระเบด องคประกอบทสาม เกยวกบ

ขอบเขตของหมอกฝน ซงอาจอยในทจ ากดหรอภาชนะหรอหองในอาคารกไดหรออยในท โลง ถาขอบเขต

ของหมอกฝนอยในทจ ากด จะเกดความรนแรงของความดนขณะเกดการระเบดของฝนมากกวาการเกด

การระเบดในทโลง นอกจากนนขอบเขตของหมอกฝนจะท าใหรขอบเขตของความรอนทจะแพรขยายออกไป

ดวย องคประกอบทส ออกซเจนเปนองคประกอบทควบคมไดยาก เนองจากปรมาณออกซเจนทอยใน

อากาศ กเพยงพอทจะกอใหเกดการระเบดของฝนได

ส าหรบองคประกอบทหา แหลงจดตดไฟนบเปน

องคประกอบทส าคญมากของการระเบดของฝน ถา

ควบคมได กไมเกดการระเบดของฝน เชน ถาเรา

สามารถควบคมไมใหมความรอนหรอพลงงานถงจดท

ลกตดไฟไดของฝน กจะไมเกดการระเบด แตอาจเกด

ลกไหม ดงแสดงในรปท 3.1

อย า ง ไ ร ก ต า ม ห ากส า ม า ร ถค วบค ม

องคประกอบของการระเบดของฝน ไดแก เชอเพลง

(ชนดของฝน) ออกซเจน และแหลงจดตดไฟอยางใด

อยางหนง จะสามารถปองกนไดทงการเกดเพลงไหม

และการระเบดของฝน แตถาควบคมองคประกอบ

เกยวกบการฟงกระจายของฝนหรอขอบเขตของ

หมอกฝนจะสามารถปองกนไดเฉพาะการระเบดแต

การเกดเพลงไหมยงคงมอย ขนตอนการประเมน

อนตรายการระเบดของฝนแตละองคประกอบ ดงแสดง

ในรปท 3.2 มรายละเอยดดงน รปท 3.1 องคประกอบการระเบดของฝน

420 µ


35

รปท 3.2 แสดงการประเมนความเสยงการระเบดของฝน

ใช

ฝนสนดาปได

ขนาดฝน < 420 µm

ไมใช

ไมใช

ใช

ใช

องคประกอบ

หาเหลยมของ

การระเบดของฝน

ล าดบขนการเกด ผล

มการฟง

กระจายของฝน

ในอากาศ

ฝนกองอยกบพน

หรอโครงสราง

หนา > 0.8 มม.

ลมหรอ

อากาศเปา

ความเขมขนของ

หมอกฝน > MEC ไมใช

ไมจดวาเปนฝนระเบดได

ไมจดวาเปนฝนระเบดได

ไมเกดการระเบดของฝน

หมอกฝนอยใน

ขอบเขตทจ ากด

ในหองหรอภาชนะ

ปด

กลมหมอกฝน

ในพนทเปดโลง

ปรมาณ O2 ในอากาศเพยงพอ ไมใช

ใช

แหลงจดตดไฟมอณหภม > MIT

หรอมพลงงาน > MIE

ไมใช

ใช

ไมเกดระเบดหรอไฟไหม

ไมเกดการระเบดแต

อาจเกดการลกไหม

เกดการระเบดของฝน

องคประกอบทหนง

เชอเพลง

องคประกอบทสอง

การฟงกระจาย

ของฝน

องคประกอบทสาม

ขอบเขตหมอกฝน

องคประกอบทส

ออกซเจน

องคประกอบทหา

แหลงจดตดไฟ

ใช

ใช


36

3.1 องคประกอบทหนง เชอเพลง (ฝน)

เชอเพลง เพอใหครบองคประกอบของการระเบดของฝน ตองพจารณาองคประกอบของฝน ดงน

3.1.1 ตองเปนฝนสนดาปได โดยพจารณาจากรายงานการเกดอบตเหตทเคยเกดขนทงในและ

ตางประเทศ หรอดจากรายชอชนดของฝนระเบดไดทอยในบทท 2 ขอ 2.3

3.1.2 ตองเปนฝนทมขนาดไมเกน 420 ไมโครเมตร (สามารถรอนผานตะแกรงมาตรฐาน US

No.40) อนภาคของแขงสนดาปไดทมขนาดเสนผานศนยกลางเลกกวา 420 ไมโครเมตร จะจดเปนฝนผง

สนดาปได อยางไรกด อนภาคทมรปทรงแบน รปทรงเหลยม หรอเสนใยทมความยาวมากกวาเสนผ าน

ศนยกลางมาก ซงไมสามารถรอนผานตะแกรงขนาด 420 ไมโครเมตร ได กมอนตรายของการระเบด ยงกวานน

อนภาคหลายชนดสามารถสะสมประจไฟฟาสถตในขณะใชหรอผลตซงจะดงดดรวมกนเปนอนภาคขนาด

ใหญขน แตเมอถกกระจายออกเปนขนาดเลกจะมอนตรายของการระเบด ดงนน จงอนมานวา อนภาคทม

อตราสวนของพนทผวตอปรมาตรมากกวาอตราสวนพนทผวตอปรมาตรของอนภาคทรงกลมขนาด 420

ไมโครเมตร จดเปนฝนสนดาปได การค านวณหาขนาดของฝนทมรปทรงตาง ๆ สามารถท าไดดงน

การหาอตราสวนพนทผวตอปรมาตรของฝนทรงกลมขนาดเสนผานศนยกลาง 420 µm

1. สตรหาพนทผวทรงกลม = 4 πr2

ค านวณหาพนทผวทรงกระบอก = 4 π (210)

2 = 544,176.94 (µm)

2

2. สตรหาปรมาตรทรงกลม = πr3

ค านวณหาปรมาตรทรงกระบอก = π (210)3

= 38,792,386.08 (µm) 3

3. สดสวนพนทผวตอปรมาตร = 554,176.94 : 38,792,386.08

= 1 : 70

= 0.0143

แสดงวา ถาสดสวนพนทผวตอปรมาตรของฝนทรงแบนหรอเปนเสนใยยาว มคามากกวา 1 : 70 (0.0143)

จะจดวาเปนฝนทระเบดได

ตวอยางท 1 ฝนไมทรงกระบอกเสนผานศนยกลาง 350 µm ยาว 820 µm จดวาเปนฝนระเบดไดหรอไม

1. สตรหาพนทผวทรงกระบอก = 2 πr h + 2 (πr2)

ค านวณหาพนทผวทรงกระบอก = 2 π (175) 820 + 2 [π (175)

2 ]

= 901,637.09 + 192,422.55

4 3

4 3


37

= 1,094,059.64 (µm) 2

2. สตรหาปรมาตรทรงกระบอก = πr2 h

ค านวณหาปรมาตรทรงกระบอก = π (175) 2 820

= 78,893,245.51 (µm) 3

3. สดสวนพนทผวตอปรมาตร = 1,094,059.64 : 78,893,245.51

= 1 : 72

= 0.0138 แสดงวาไมจดเปนฝนระเบดได

ตวอยางท 2 ฝนไมทรงกระบอกเสนผานศนยกลาง 350 µm ยาว 650 µm จดเปนฝนระเบดไดหรอไม

1. สตรหาพนทผวทรงกระบอก = 2 πrh + 2 (πr2 )

ค านวณหาพนทผวทรงกระบอก = 2 π (175) 650 + 2 [π (175) 2 ] = 714,712.32 + 192,422.55

= 907,134.87 (µm) 2

2. สตรหาปรมาตรทรงกระบอก = πr2 h

ค านวณหาปรมาตรทรงกระบอก = π (175) 2 650

= 62,537,328.76 (µm) 3

3. สดสวนพนทผวตอปรมาตร = 907,134.87 : 62,537,328.76

= 1 : 68

= 0.0147 แสดงวาเปนฝนระเบดได

ตวอยางท 3 ฝน Cellulose ทสามารถลกไหมได มขนาดดงรป จดวาเปนฝนระเบดไดหรอไม

700 µm

440 µm

350 µm


38

1. ค านวณหาพนทผว = 2 (กวาง x ยาว) + 2 (กวาง x หนา) + 2 (ยาว x หนา)

= 2 (350 x 700) + 2 (350 x 440) + 2 (700 x 440)

= 490,000 + 308,000 + 616,000

= 1,414,000 (µm) 2

2. ค านวณหาปรมาตร = กวาง x ยาว x หนา

= 350 x 700 x 440

= 107,800,000 (µm) 3

3. หาพนทผวตอปรมาตร = 1,414,000 : 107,800,000

= 1 : 76

= 0.0132 แสดงวาไมจดเปนฝนระเบดได

ตวอยางท 4 ฝน Cellulose ทสามารถลกไหมได มขนาดดงรป จดวาเปนฝนระเบดไดหรอไม

1. ค านวณหาพนทผว = 2 (กวาง x ยาว) + 2 (กวาง x หนา) + 2 (ยาว x หนา)

= 2 (250 x 700) + 2 (250 x 440) + 2 (700 x 440)

= 350,000 + 220,000 + 616,000

= 1,186,000 (µm) 2

2. ค านวณหาปรมาตร = กวาง x ยาว x หนา

= 250 x 700 x 440

= 77,000,000 (µm) 3

3. หาพนทผวตอปรมาตร = 1,186,000 : 77,800,000

= 1 : 64

= 0.0156 แสดงวาจดเปนฝนระเบดได

700 µm

440 µm

250 µm


39

3.2 องคประกอบทสอง การฟงกระจายของฝน

3.2.1 ตองมการฟงกระจายของฝนในอากาศ หรอในสารใหออกซเจน ในปรมาณเทากบหรอ

มากกวาความเขมขนต าสดของการระเบดได (MEC) โดยฝนตองอาศยออกซเจนทมอยในอากาศ เพอชวยใน

การลกไหมหรอระเบด ส าหรบฝนทกองอยกบพน โครงสรางหรออปกรณ ถาไมมการฟงกระจายในอากาศ

กจะเกดเพยงการลกไหมเทานน แตเมอมลมหรออากาศเปาจะท าใหฝนทกองอยฟงกระจายขนมาในอากาศ

ได กอาจท าใหเกดการระเบดขนได

กรณความเขมขนของฝนมคานอยกวา MEC กจะไมเกดการระเบดขน เนองจากความ

เขมขนของฝนนอย ชองวางระหวางฝนกจะมากตามไปดวย ความรอนทเกดจากการลกไหม ของฝนไม

สามารถสงผานไปยงฝนขาง ๆ ไดอยางตอเนอง จงเกดเพยงการลกไหมของฝนในอากาศเทานน แตถา

ความเขมขนของฝนยงมากฝนทลกไหมกจะลกลามไปยงฝนขาง ๆ ไดอยางรวดเรวท าใหเกดเปนการระเบด

ของฝน

คา MEC ขนกบปจจยหลายชนด รวมถงการกระจายของขนาดอนภาค สมบตทางเคม

ปรมาณความชน และรปราง ซงคา MEC สวนใหญไดจากการทดสอบเทานน

กรณไมทราบปรมาณความเขมขนฝน ในบางพนทอาจจะตองมการตรวจวด (Sampling)

แตตองกระท าดวยวธการทเหมาะสมและตองมความปลอดภยเพราะบรเวณดงกล าวอาจมหมอกฝนท

พรอมจะลกไหมหรอระเบดได โดยเฉพาะจดทส าคญ เชน หองขดหรอถาดรองฝน บนเพดาน บนคาน พนท

และเครองจกรทมฝนสะสมภายใน อปกรณดกฝน ถงกรอง ถงเกบและภายในทอดดฝน เปนตน แตหลาย

จดกไมจ าเปนตองตรวจวดความเขมขนฝน เพราะอาจใชวธการค านวณหรอเปนททราบกนอยแลววาม

ความเขมขนอยในชวง MEC หรอจากประสบการณเกดการระเบดตามตารางท 3.1

ถาคาความหนาแนนของฝนเทากบ 75 ปอนดตอ ลบ.ฟต (1,200 กก.ตอ ลบ.เมตร) และ

สมมตใหความเขมขนเทากบ 0.35 ออนซตอ ลบ.ฟต (350 กรมตอ ลบ.เมตร) ผลการค านวณพบวา กอง

ฝนทมความหนาเฉลย 1/32 นว (0.8 มม.) ทปกคลมพนของอาคารสามารถกอตวเปนหมอกฝนในความ

เขมขนทเหมาะสมสง 10 ฟต (3 เมตร) ไดทวทงอาคาร สภาวะเชนนเปนการค านวณในทางอดมคต มปจจย

ทควรพจารณาคอ

ประการแรก มความเปนไปไดนอยทจะเกดกองฝนทสม าเสมอหรอปกคลมพนผวทงหมด

และ ประการทสอง ความปนปวนของอากาศทเกดจากแรงดนของการระเบดขนตนอาจจะท าใหกองฝนเกด

การฟงกระจายไดไมทวถง อยางไรกด แมจะมปรมาณเพยงรอยละ 50 ของกองฝนหนา 1/32 นว (0.8 มม.)

ถกท าใหฟงกระจาย กสามารถเกดสภาพบรรยากาศทระเบดไดของฝนชนดตาง ๆ

ควรค านงถงสดสวนของอาคารทจะถกปกคลมโดยฝนสนดาปได การพจารณาอนตราย

สามารถดไดจากสดสวนของพนทซงมฝนปกคลม ตวอยางเชน หองขนาด 10 x 10 ฟต (3 x 3 เมตร) มฝน

บนพนหนา 1/32 นว (0.8 มม.) มอนตรายอยางชดเจนและควรท าความสะอาด แตพนท 100 ตารางฟตท


40

เทากนน (9.3 ตารางเมตร) ถาไปอยในอาคารทมพนท 2,025 ตารางฟต (188 ตารางเมตร) จะม

อนตรายในระดบปานกลาง พนทอนตรายดงกลาวคดเปนรอยละ 5 ของพนทของพนอาคาร ซงเปนตว

เลขทใชในโรงงานชนดตาง ๆ เพอความถกตองมากขน ควรจะรวมพนทผวของคานและพนระนาบเหนอ

ศรษะดวย การค านวณโดยคราว ๆ แสดงใหเหนวา คานมพนทผวประมาณรอยละ 5 ของพนอาคาร ถา

เปนคานเหลกจะมพนทผวไดถงรอยละ 10

เกณฑในการก าหนดความถในการท าความสะอาดคอ

(1) พนททมกองฝนหนา 1/32 นว (0.8 มม.) ตองท าความสะอาดทนท (ความหนา 1/32

นว หรอ 0.8 มม. เทยบเทากบเสนผานศนยกลางของเสนลวดหนบกระดาษ หรอเทากบขนาดไสดนสอกด)

(2) กองฝนหนา 1/32 นว (0.8 มม.) สามารถกอใหเกดสภาพอนตรายถาครอบคลมพนท

เกนรอยละ 5 ของพนอาคาร

(3) ฝนทสะสมอยบนคานและขอตอเหนอศรษะมพนทเทยบเทารอยละ 5 ของพนท และ

เปนสวนส าคญทท าใหเกดหมอกฝนซงท าใหเกดระเบดครงทสอง พนผวอน ๆ เชน สวนบนของทอและ

เครองจกรอปกรณขนาดใหญเปนแหลงส าคญของการเกดหมอกฝนได

(4) สดสวนรอยละ 5 ดงกลาวไมสามารถน าไปใชกบพนททมขนาดเกน 20,000 ตารางฟต

(1,860 ตารางเมตร) ในกรณพนทมากเชนน ตวเลขทใชคอ ไมเกน 1,000 ตารางฟต (93 ตารางเมตร)

(5) ควรจะค านงถงฝนทเกาะตดกบผนงตาง ๆ เพราะฝนเหลานหลดตวออกงาย

(6) ควรค านงถงสงอน ๆ ทยนออกมา เชน โคมไฟ ซงมพนผวใหฝนสะสมได

(7) ควรตรวจสอบอปกรณดกฝนใหท างานอยางมประสทธภาพ ตวอยางเชน ถงกรองฝน

จะท างานอยางมประสทธภาพสงสดทความดนสญเสย (Pressure Drop) 3- 5 นวน า (0.74 kPa – 1.24 kPa)

หากความดนมากเกนไป หรอนอยไปแสดงวาการเคลอบถงกรองไมเหมาะสมในการดกฝน

การใชลมในการล าเลยงอนภาคของแขงสนดาปไดในทอจะท าใหอนภาคของแขงมการฟง

กระจายไปตลอดทอทใชในการล าเลยง แตความเขมขนจะมากหรอนอยขนกบวามการปอนอนภาคของแขง

สนดาปไดเขามาปรมาณมากขนาดไหน


41

ตารางท 3.1 แสดงสถตการเกดอบตเหตฝนระเบดทเครองจกรหรออปกรณในสหรฐอเมรกา องกฤษและ

เยอรมน

เครองจกร/อปกรณ สหรฐอเมรกา

(ป 2528-2544)

องกฤษ

(ป 2522-2531)

เยอรมน

(ป 2508-2528)

จ านวน

(ครง)

เปอรเซนต จ านวน

(ครง)

เปอรเซนต จ านวน

(ครง)

เปอรเซนต

เครองดกฝน (Dust Collectors) 156 42 55 18 73 17

เครองขด/บด (Grinders/Pulverizers) 35 9 51 17 56 13

ไซโล/ทใสถานหน (Silos/Bunkers) 27 7 19 6 80 19

ระบบล าเลยง (Conveying System) 32 9 33 11 43 10

เครองท าใหแหง/เครองอบ

(Dryer/Oven)

22 6 43 14 34 8

เครองผสม (Mixers/Blenders) 16 4 7 2 20 5

อนๆ 84 23 95 31 114 28

รวม 372 100 303 100 426 100

โดย Robert Zalosh และคณะ

หมายเหต ระบบล าเลยงไดแก สายพาน ทอ และลฟตกะพอล าเลยง

3.3 องคประกอบทสาม ขอบเขตหมอกฝน

ตองมขอบเขตหมอกฝนฟงกระจาย ทมความเขมขนในชวง MEC ซงขอบเขตของหมอกฝนม 2

ลกษณะดงน

3.3.1 ขอบเขตของหมอกฝนในทเปดหรอทโลง เมอเกดการระเบดความรนแรงจะไมมาก

เนองจากความรอนหรอความดนจะออกทกทศทาง ดงนนอนตรายจะอยโดยรอบของกลมหมอกฝน แตจะ

กนพนทไมไกล

3.3.2 ขอบเขตของหมอกฝนในทปด เปนการเกดหมอกฝนในพนทจ ากดภายในภาชนะ เชน

เครองจกร ลฟตกะพอ เครองอบแปง เครองผสม เปนตน เมอเกดการระเบดของฝนจะมความรนแรง

มากกวาการระเบดในทโลงหลายเทา ความรอน และแรงดน จะพงออกไปจากภาชนะทแตกหรอขาด เกด

เปนล าของเปลวไฟออกไปไกลหลายสบเมตร


42

3.4 องคประกอบทส ออกซเจน

ตองมออกซเจนชวยใหเกดการลกตดไฟ ตามปกตในอากาศจะมออกซเจนประมาณ 20.9

เปอรเซนตโดยปรมาตร ซงเพยงพอทกอใหเกดการลกไหมของเชอเพลงหรอเกดการระเบดของฝนได ถาม

เปอรเซนตออกซเจนมากขน ท าใหเกดการลกตดไฟรวดเรวขน ในทางกลบกนถาออกซเจนนอยลงความเรว

ในการลกไหมกจะลดลง ถาสามารถควบคมออกซเจนใหนอยลงถงจดหนงกจะไมเพยงพอทจะลกตดไฟได

ดงนนการปองกนองคประกอบทสคอ ออกซเจน ท าไดโดยลดปรมาณของออกซเจนใหมคานอยกวาความ

เขมขนของออกซเจนสงสดทยอมรบได (Maximum Permissible Oxygen Concentration) ทงนคาความ

เขมขนของออกซเจนส าหรบปองกนการระเบดของฝนแตละชนดมคาไมเทากน การควบคมออกซเจนให

นอยกวา 12 เปอรเซนตโดยปรมาตรส าหรบฝนทวไป กเปนทยอมรบได แตไมใชกบฝนทกชนด ซงวธการลด

ออกซเจนทนยมใช คอ การใชกาซไนโตรเจน (N2) หรอกาซคารบอนไดออกไซค (CO2)

3.5 องคประกอบทหา แหลงจดตดไฟ

ตองมแหลงจดตดไฟ ซงเปนองคประกอบทส าคญมาก ทงการเกดเพลงไหม และการระเบด

ของฝน ถาไมสามารถควบคมองคประกอบทหนงถงสได องคประกอบทหาจะตองมการควบคมอยาง

เขมงวด ดงรปท 3.3 แสดงแหลงจดตดไฟ

รปท 3.3 แสดงแหลงจดตดไฟ


43

ส าหรบแหลงจดตดไฟทส าคญมดงน

3.5.1 เปลวไฟ (Flames) ทเกดจากการเชอม การตด การเผาไหมของเครองยนต และการสบ

บหร เปนตน ประกายไฟหรอลกไฟทเกดบางครงมอณหภมสง หรอมพลงงานสง โดยเฉพาะทเกดจากการ

เชอม ตด เจยร ท าใหเกดการลกไหมหรอระเบดได แตถามอณหภมไมสง เชน จากลกไฟจากทอไอเสย หรอ

การสบบหร จะท าใหฝนเกดการลกไหมขนาดเลก แลวขยายตวจนมอณหภมสงหรอพลงงาน เพยงพอทจะ

ท าใหเกดการระเบดของฝนได

3.5.2 ประกายไฟจากไฟฟา (Electric Sparks) ทเกดจาก มอเตอร สวตซ อปกรณไฟฟาท

อยกบทหรอเคลอนท และโทรศพท เนองจากในขณะทมการเปด – ปด วงจรไฟฟาจะเกดประกายไฟ การ

เกดไฟฟาลดวงจร การใชฟวสหรอสายไฟผดขนาด หลอดไฟแตก การสวมหรอถอดปลกไฟ สงเหลานจะท า

ใหเกดประกายไฟจนท าใหเกดการลกไหมของฝนและน าไปสการระเบดของฝนได

3.5.3 ประกายไฟจากเครองจกร / ความรอนเฉพาะจด (Mechanic Sparks / Hotspot)

เกดจากการใชคอน การขดดวยทราย (Sandblasting) ความเสยดทานทเกดจากตลบลกปน สายพาน ใบพด

หรอสวนทเคลอนไหวของเครองจกรทเสยดสจนมอณหภมสง เศษโลหะกระเดนเขาไปในทอ เกดการเสยดส

ท าใหเกดประกายไฟ

3.5.4 ประกายไฟจากไฟฟาสถต (Electrostatic/Spark) เกดจากความเสยดทาน การ

สมผส การเคลอนทของฝนในทอของเครองจกรหรออปกรณ การไหลของฝนในราง การเคลอนทของฝนใน

ทอหรอในอากาศกอใหเกดไฟฟาสถตน าไปสการลกตดไฟของฝนจนอณหภมสง แลวเกดการระเบดของฝน

ได

3.5.5 การจดตดไฟไดเอง (Auto – Ignition) เกดจากฝนสมผสพนผวทรอนของทอไอน า

หรอทอไอเสย หรอเครองจกร หรออาจเกดปฏกรยาคายความรอนจากการจดตดไฟไดเองของฝน เชน ฝน

ถานหนสามารถจดตดไฟไดเอง เมอมลมหรออากาศผานกจะลกไหม จนอณหภมสงพอทจะกอใหเกดฝน

ระเบดได

เมอครบหาองคประกอบของการระเบดของฝน กจะมความเสยงทจะกอใหเกดการ

ระเบดของฝน ซงสามารถประเมนไดดงน

(1) ความเสยงสงสด พจารณาจากจดหรอพนทใดมฝนสนดาปไดขนาดเลกกวา 420

µm มการฟงกระจายในอากาศ ความเขมขนอยในชวง MEC อยในทจ ากดหรอทโลงกไดและมออกซเจน

20.9 เปอรเซนต ตลอดเวลาการท างาน รอเพยงความรอนหรอประกายไฟกจะเกดการระเบดได

(2) ความเสยงสง ก. พจารณาจากจดหรอพนทใดมฝนสนดาปได ฝนขนาดเลกกวา

420 µm มการฟงกระจายในอากาศ ความเขมขนอยในชวง MEC ตลอดเวลา เมอเครองจกรหรออปกรณ


44

ท างานผดพลาด อยในทจ ากดหรอทโลงกไดและมออกซเจน 20.9 เปอรเซนต ตลอดเวลาทเครองจกรหรอ

อปกรณทท างานผดพลาด รอเพยงความรอนหรอประกายไฟกจะเกดการระเบดได

ความเสยงสง ข. พจารณาจากจดหรอพนทใดมฝนสนดาปได ฝนขนาดเลกกวา

420 µm มการฟงกระจายในอากาศ ความเขมขนของฝนนอยในเวลาปกต แตถาเกดความผดพลาด ฝนจะ

อยในชวง MEC เปนชวง ๆ อยในทจ ากดหรอทโลงกไดและมออกซเจน 20.9 เปอรเซนต รอเพยงความรอน

หรอประกายไฟทเกดถกจงหวะกจะเกดการระเบดได

(3) ความเสยงปานกลาง พจารณาจากจดหรอพนทใดมฝนสนดาปได ฝนขนาดเลก

กวา 420 µm ฝนกองอยทพนหนามากกวา 0.8 มม. เมอมลมหรอความรอนท าใหฝนฟงกระจายอยในชวง

MEC อยในทโลง ในบรรยากาศปกต รอเพยงความรอนหรอประกายไฟกจะเกดการระเบดได


45

บทท 4

การจดการความปลอดภยโรงงานผลตแปงมนส าปะหลง

โรงงานผลตแปงมนส าปะหลง มสถตการระเบดของฝนทงในประเทศและตางประเทศบอยครง จาก

ฐานขอมลกรมโรงงานอตสาหกรรม พ.ศ. 2553 พบวามโรงงานผลตแปงมนส าปะหลงทวประเทศจ านวน

86 โรงงาน สวนใหญตงอยในภาคตะวนออกและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงการเกดอบตเหตแตละครงท า

ใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสนเปนจ านวนมาก จงตองมการศกษารายละเอยด เกยวกบการ

ด าเนนการผลตแปงมนส าปะหลง และประเมนจดเสยง เพอจดท ามาตรการความปลอดภยท เหมาะสม

ใหโรงงานสามารถประกอบกจการไดอยางปลอดภยและมการจดการความปลอดภยทมประสทธภาพ โดย

มรายละเอยดดงน

4.1 กระบวนการผลตแปงมนส าปะหลง

กระบวนการผลตแปงมนส าปะหลง ดงแสดงในรปท 4.1 เรมจากการรบหวมนส าปะหลงสดเขามา

จากนนท าการบดหยาบและบดละเอยด แลวท าการสกดกากมนออกจากน าแปง น าน าแปงมาท าใหขน แลว

เขาสเครองแยกน าดวยแรงเหวยง จะไดแปงหมาดทมความชนของแปงประมาณ 34 – 36 % ปอนเขาสลง

เกอรพรอมกบมลมรอนจากชดแลกเปลยนความรอนของ Hot Oil ทมอณหภม 180 – 200 ๐C เขามารวม

ดวย ทงแปงหมาดและลมรอนจะถกสงเขาทออบแปงทความสงจาก สลงเกอร 2 – 4 เมตร ความรอนจะ

ท าใหแปงมนส าปะหลงมความชนลดลงเหลอ 12 – 13% กลายเปนฝนแปง ททางออกไซโคลนรอน

อณหภมจะลดลงเหลอ 58 – 62 ๐C สวนทใตไซโคลนรอนแปงมนส าปะหลงจะมอณหภม 25 – 30 ๐C

ขนกบอณหภมภายนอก จากนแปงมนส าปะหลงจะถกสงตามทอไปยงไซโคลนเยน ขณะนแปงมนส าปะหลง

ยงมความชน 12 – 13% อณหภมเทากบอณหภมหอง ทใตไซโคลนเยนแปงมนส าปะหลงจะตกลงมาผาน

ตะแกรงรอนคดขนาด แลวสงเขาจดเกบในไซโล กอนสงเขาบรรจตอไป เนองจากกระบวนการผลตแปงมน

ส าปะหลงเปนผลตภณฑเกยวกบอาหาร จ าเปนตองรกษาความสะอาด ดงนนเครองจกรตาง ๆ ทงไซโคลน

ทออบแปง ตะแกรงรอน และไซโล จงตองท าจากสแตนเลท


46

รปท 4.1 แสดงกระบวนการผลตแปงมนส าปะหลงชนดมาตรฐาน โดยเสนประแสดงถงกระบวนการ

ทสามารถเกดการระเบดของฝนได

4.2 การประเมนจดเสยง

การประเมนจดเสยงตองประเมนทกขนตอนการผลต โดยพจารณาจากหาองคประกอบของการ

ระเบดของฝน ส าหรบโรงงานผลตแปงมนส าปะหลงพบวามจดเสยงตงแตทออบแปง ไซโคลนรอน ไซโคลน

เยน ตะแกรงรอนคดขนาด การจดเกบ และการบรรจ โดยมรายละเอยดการประเมนดงน

4.2.1 องคประกอบทหนง เชอเพลง (ฝน)

จากการศกษาและจากขอมลผลการทดลองของตางประเทศพบวา ฝนแปงมนส าปะหลง

จดเปนฝนสนดาปได และจากการเกบตวอยางฝนแปงมนมารอนผานตะแกรงรอนเบอร 40 (U.S.No.40)

พบวาแปงหมาดเมอน ามารอนคดขนาดจะมขนาดใหญกวา 420 µm ถง 99.16 เปอรเซนต เนองจากม

ความชนสงจงเกดการเกาะตวกน แตเมอแปงหมาดผานสลงเกอรขนไป 2-4 เมตร แปงจะแหง ประกอบกบ

เกดการปะทะกนของแปงเขาดวยกนหรอปะทะกบทออบแปง ท าใหแปงทเกาะตวกนแยกออกจากกน ท าให

แปงมขนาดเลกลง พบวาแปงตงแตจดนเปนตนไป คอททออบแปง ไซโคลนรอน ไซโคลนเยน ตะแกรงรอน

หวมนส าปะหลง

(Tapioca Root)

การบดหยาบและละเอยด

(Root Preparation)

การสกดกากมน

ออกจากน าแปง

(Extraction)

การท าน าแปงขน

(Refining)

การแยกน า

ดวยเครองเหวยง

(Dewatering)

ทออบแปง

(Flash dryer)

จดเกบ

(Silo storage)

การบรรจ

(Packing)

ไซโคลนรอน

(Hot cyclone)

ไซโคลนเยน

(Cool cyclone)

ตะแกรงรอนคดขนาด

แปงหมาด


47

คดขนาด ในไซโล และบรเวณบรรจ แปงจะมขนาดเลกกวา 420 µm มากกวา 97.96 เปอรเซนต สรปได

วาฝนแปงมนส าปะหลงเปนฝนสนดาปได และมขนาดฝนเลกกวา 420 µm

4.2.2 องคประกอบทสอง การฟงกระจายของฝน

เนองจากโรงงานแปงมนส าปะหลงใชระบบล าเลยงแปงดวยลม จงมการฟงกระจายของฝน

ในอากาศตงแตทออบแปง ชดไซโคลนรอน ทอทางออกไซโคลนรอนดานบน พดลมดดอากาศไซโคลนรอน

ทอสงแปงจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยน ชดไซโคลนเยน ทอทางออกดานบนไซโคลนเยน พดลมดด

อากาศไซโคลนเยน ชดไซโคลนดกฝน เครองรอนแปง และไซโลเกบแปง

และในโรงงานผลตแปงมนส าปะหลงจะพบกองฝนแปงมนส าปะหลงบรเวณบรรจแปงทงท

พน โครงสรางอาคารหรอเครองจกร และพนโกดงเกบแปง ทสะสมหนาตงแต 0.80 mm. ขนไป เมอมการ

กวาดพน การใชลมเปาทพน หรอลมพด กจะท าใหฝนแปงมนส าปะหลงทกองอยฟงกระจายขนมาอยใน

อากาศเปนหมอกฝนได

จากการศกษาของ Echoff (2003) พบวาความเขมขนต าสดทระเบดไดของฝนแปงมน

ส าปะหลงมคาเทากบ 125 g/m3 และจากผลการตรวจวดและการค านวณ พบวาในกระบวนการผลตแปง

มนส าปะหลงจะมจดเสยงทฝนแปงมความเขมขนตงแต 125 g/m3 ขนไปทเหนอสลงเกอร 2-4 เมตร ทออบ

แปง ไซโคลนรอน ทอใตไซโคลนรอน ทอสงแปงจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยน ไซโคลนเยน ทอใตไซโคลน

เยน ภายในตะแกรงรอนแปง ไซโลบรรจแปงใตตะแกรงรอน ไซโคลนดกฝนหรอ Bag house เกบฝนแปง

ททางออกของไซโคลนเยน มความเขมขนของหมอกฝนอยในชวง MEC ดงแสดงในรปท 4.2 บรเวณทแสดง

แถบสสม หรอตารางท 4.1 แสดงจดเสยงทมความเขมขนฝนแปงมคาเทากบหรอมากกวา 125 g/m3

กรณโรตารวาลวไมท างาน เกดการอดตนใตโรตารวาลว หรอขณะหยดและเรมเดนเครอง

อาจท าใหความเขมขนฝนอยในชวง MEC ดงนนท าใหมจดเสยงเพมขน เชน ทางออกของไซโคลนรอน พดลม

ไซโคลนรอน ทางออกไซโคลนเยน และพดลมไซโคลนเยน


48

1. เครองสลดแหง 11. ทอระบายออกของไซโคลนรอน

2. สลงเกอร 12. ทอสงแปงจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยน

3. หมอตมน ามนรอน ฯ 13. ชดไซโคลนเยน

4. ชดแลกเปลยนความรอน 14. ทางออกอากาศชดไซโคลนเยน

5. ชดกรองอากาศ (Filter) 15. พดลมดดอากาศชดไซโคลนเยน

6. ทออบแปง (Flash Dryer) 16. ชดไซโคลนดกฝน

7. ชดไซโคลนรอน 17. เครองรอนแปง

8. โรตารวาลว 18. ไซโลเกบแปง

9. ชดกรองอากาศใตไซโคลนรอน 19. หวบรรจแปง

10. พดลมดดอากาศชดไซโคลนรอน

รปท 4.2 แสดงกระบวนการอบแปงมนส าปะหลงโดยแถบสสมแสดงบรเวณความเขมขนฝนอยในชวง



49

4.2.3 องคประกอบทสาม ขอบเขตหมอกฝน

จากการศกษาโรงงานผลตแปงมนส าปะหลงพบวา หมอกฝนจะอยในขอบเขตทจ ากดเกอบ

ทงหมดเนองจากเปนการผลตในระบบปด ไดแก บรเวณทออบแปง ไซโคลนรอน Hopperใตไซโคลนรอน

ทอสงแปงจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยน ไซโคลนเยน Hopperใตไซโคลนเยน ในตะแกรงรอนแปง ไซโล

บรรจแปง ไซโคลนดกฝนหรอ Bag house เกบฝนแปง

และโรงงานผลตแปงมนส าปะหลงจะมโอกาสเกดกลมหมอกฝนในพนทเปดโลง จากกอง

ฝนแปง ดงไดอธบายไวในองคประกอบทสองแลว

4.2.4 องคประกอบทส ออกซเจน

เนองจากการล าเลยงแปงมนส าปะหลงตงแตแปงหมาดเปนตนไปจนถงการบรรจ จะใชลม

เปนตวล าเลยง ซงลมทเกดขนมาจาการบรรยากาศทวไปภายนอก มออกซเจนผสมอยประมาณ 20.9

เปอรเซนตโดยปรมาตร จงมปรมาณออกซเจนในอากาศเพยงพอทจะชวยในการลกตดไฟ นนแสดงวา

องคประกอบทสนนมอยตลอดเวลาทท างาน

4.2.5 องคประกอบทหา แหลงจดตดไฟ

จากผลการศกษาของ BARTEC พบวาอณหภมทท าใหกองฝนแปงมนส าปะหลงลกตดไฟคอ

290 ๐C แตถาเปนหมอกฝนแปงมนส าปะหลงจะมอณหภมจดตดไฟเทากบ 450 ๐C แตจากการศกษา

กระบวนการผลต ไมพบวามจดใดทอณหภมสงถง 220 ๐C นนแสดงวา ขณะท างานตามปกตจะไมเกดการ

ระเบดของฝนแปงมนส าปะหลงได จงนาจะเกดจากการคตดไฟของแปงมนส าปะหลงในกรณทเกดความ

ผดปกตในกระบวนการผลต แลวท าใหอณหภมคอย ๆ เพมขนจนถง 290 ๐C หรอ 450 ๐C แลวแตกรณ

แหลงจดตดไฟ นบเปนองคประกอบทส าคญมากทท าใหเกดเพลงไหมหรอเกดการระเบด

ของฝนขน โดยเฉพาะในกระบวนการผลตแปงมนส าปะหลง จะมครบทงสองคประกอบ รอเพยง

องคประกอบทหา คอ แหลงจดตดไฟ เมอครบกจะเกดการลกไหมหรอระเบดไดทนท แหลงจดตดไฟทม

โอกาสเกดในกระบวนการผลตแปงมนส าปะหลง มรายละเอยดดงน

เปลวไฟทเกดจากการเชอม หรอการตดดวยเครองเชอมไฟฟา หรอเชอมแกส เมอ

ท าการซอมทออบแปง ไซโคลนรอน Hopper ใตไซโคลนรอน ทอสงแปงจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยน

ไซโคลนเยน Hopper ใตไซโคลนเยน ตะแกรงรอนแปง ไซโลบรรจแปง ไซโคลนดกฝนหรอ Bag house เกบ

ฝนแปง

ประกายไฟจากเครองจกรหรอความรอนเฉพาะจด อาจมชนสวนของโลหะจาก

กระบวนการผลตแปง หรอสกรล าเลยงแปงหมาดเสยดสกน ท าใหเกดความรอนเฉพาะจด แปงทตก

ใตสลงเกอรเมอไดรบความรอนสงกจะเกดการลกไหม การเสยดสของวาลวชนดโรตารท าใหเกดความรอน

เฉพาะจด


50

ประกายไฟจากไฟฟาสถต เกดขนไดตงแตสลงเกอรเปนตนมา เพราะแปงมน

ส าปะหลงจะเคลอนทเสยดสกนเอง หรอเสยดสกบทอในไซโคลนทงรอนและเยน จงท าใหเกดไฟฟาสถตขน

ในทอสงแปง

เปลวไฟจากการเกดระเบดครงแรก เชน เกดระเบดครงแรกททออบแปง เปลวไฟ

ท าใหเกดความรอนมาทไซโคลนรอน หรอเกดการระเบดครงแรกทไซโคลนเยน ท าใหเกดเปลวไฟมายง

ตะแกรงรอน หรอบรเวณบรรจแปง

ตารางท 4.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมของการระเบดในกระบวนการอบแปงมนส าปะหลง

จดเสยง

5 องคประกอบของการระเบดของฝน

ความเขมขนฝน

> 125 g/m3 การฟงกระจาย

ขอบเขต

หมอกฝน ออกซเจน แหลงจดตดไฟ

เหนอสลงเกอร 2-4 m. 201.75-222.47 มการฟงกระจาย อยภายในทอ 20.9 % - การคตดไฟจากแปงท

คางใตสลงเกอรเกด

ลกไหม

- ทอน ามนรอนของชด

แลกเปลยนความรอนรว

ทออบแปง 201.75-222.47 มการฟงกระจาย อยภายในทอ 20.9 % - เศษโลหะถกดดเขามา

ไซโคลนรอน 174.64-196.57 มการฟงกระจาย อยในไซโคลน 20.9 % -โรตารวาลวหยด ท าให

แปงรอนทสะสมม

อณหภมสงเกน 80 oC

ทอใตไซโคลนรอน 782.94-1,034.86 มการฟงกระจาย อยภายในทอ 20.9 % -เศษโลหะถกดดเขามา

ทอสงแปงจากไซโคลน

รอนไปไซโคลนเยน

782.94-1,034.86 มการฟงกระจาย อยภายในทอ 20.9 % -เศษโลหะถกดดเขามา

ไซโคลนเยน 782.94-1,034.86 มการฟงกระจาย อยในไซโคลน 20.9 % -แปงทตกสะสมแลวคตว

ทอใตไซโคลนเยน 782.94-1,034.86 มการฟงกระจาย อยภายในทอ 20.9 % -ความรอนจากการ

ระเบดครงแรก

ภายในตะแกรงรอนแปง 782.94-1,034.86 มการฟงกระจาย อยในตะแกรง

รอน

20.9 % -ไฟฟาสถต

-ความรอนจากการ

ระเบดครงทแรก

ไซโลบรรจแปง

ใตตะแกรงรอน

782.94-1,034.86 มการฟงกระจาย อยในไซโล 20.9 % -ไฟฟาสถต




51

ตารางท 4.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมของการระเบดในกระบวนการอบแปงมนส าปะหลง (ตอ)

จดเสยง




ขอบเขต


Bag house เกบฝนแปง

หรอไซโคลนดกฝน

> 125 มการฟงกระจาย อยใน

Bag house

20.9 % -ไฟฟาสถต



ฝนแปงสะสมทพน หนาเกน

0.80 มม.

มการฟงกระจาย เมอเกดความ

ดนท าใหฟง

กระจายใน

อาคารหรอใน

อากาศ

20.9 % -ความรอนจากการ


4.3 มาตรการความปลอดภย

เมอไดประเมนจดเสยงตาง ๆ ทอาจกอใหเกดการระเบดของฝนในกระบวนการผลตแลว ซงมความ

เสยงทจะเกดทงเพลงไหมและการระเบดแบบ Deflagration ตองน ามาวเคราะหลกษณะการเกดอนตราย

และหาสาเหตการเกดอนตราย เพอจดท ามาตรการความปลอดภยทเหมาะสมในการปองกนและควบคม

อนตรายตามจดเสยงทอาจจะเกดขน รวมทงมาตรการดานการบรหารจดการและมาตรการดานการ

ปองกนและระงบอคคภย มรายละเอยดดงน

4.3.1 มาตรการความปลอดภยตามจดเสยง

เปนการน าจดเสยงทไดจากตารางท 4.1 มาพจารณาถงลกษณะการเกดอนตราย ซง

เกดขนไดหลายลกษณะ โดยแตละลกษณะการเกดอนตราย มาจากสาเหตหลายกรณ แลวจงมาก าหนด

เปนมาตรการความปลอดภย ดงมรายละเอยดในตารางท 4.2


52

ตารางท 4.2 แสดงจดเสยง ลกษณะการเกดอนตราย สาเหตการเกดอนตราย และมาตรการความปลอดภย

จดเสยง ลกษณะ

การเกดอนตราย สาเหตการเกดอนตราย มาตรการความปลอดภย

1. บรเวณ

สลงเกอร

- แปงสะสมใต

สลงเกอรหรอแปงค

ตดไฟ เกดการ

ระเบดของฝนแปง

เหนอสลงเกอร

- จากการออกแบบ ท าใหม

ชองวางใตสลงเกอร ลมรอน

ทเขามาไมสามารถท าใหแปง

ลอยขนไปได

- การออกแบบไมใหเกด

ชองวางใตสลงเกอรเปนท

สะสมของแปงได

- ตรวจสอบความชนของแปง

ใตสลงเกอร ถาเปยกมากตอง

หยดปอนแปงเขาระบบ

- ทอน ามนรอนในชด

แลกเปลยนความรอนรว

ท าใหน ามนรอนรวเขามา

- เปลยนทอน ามนรอนตาม

ระยะเวลาทผผลตก าหนด

- มการตรวจสอบและซอม

บ ารง

- แปงขาดราง ท าใหอณหภม

ในทอทางเขาสลงเกอรรอน

- ตดตง Thermostat ททอ

ทางออกของลมของไซโคลน

รอน ถาอณหภมในทอสงเกน

80 oC เพอควบคมปรมาณ

น ามนรอนทชดแลกเปลยน

ความรอน

2. ทออบแปง - เกดประกายไฟใน

ทออบแปง

- มเศษโลหะเขามาในทออบ

แปง ท าใหเกดการเสยดสกบ

ทอ

- ตดตงแมเหลกถาวรหรอ

แมเหลกไฟฟาทรางปอนแปง

หมาด

- ตองตรวจสอบการท างาน

ของแมเหลก

- ไฟฟาสถต - ตองมการตอฝากและการ

ตอลงดนตลอดทอ

- ความรอนจาก

การเชอม ตด เจยร

- การเชอม ตด เจยร ขณะ

ภายในทอมฝนแปง

- หยดกระบวนการผลตและ

ระบายฝนแปงทตกคางกอน

ท าการเชอม ตด เจยร


53


ความปลอดภย (ตอ)



3. ไซโคลน

รอนและ

Hopper

- ความรอนจาก

การเสยดสทโรตาร

วาลวท าใหแปงท

สะสมบนโรตาร

วาลวเกดการคตด

ไฟ

- การอดตนท

โรตารวาลวจากเศษ

ผาสลดแหงทหลด

เขามา ท าใหแปง

รอน

- มอเตอรของโรตารวาลว

ไหม ท าใหโรตารวาลวรอน

- ตดตง Overload tip ท

มอเตอรโรตารวาลว

- มวสดไปขดการหมนของ

โรตารวาลว ท าใหมอเตอร

ไหม เกดความรอน

- ตดตงสญญาณเตอนเมอ

โรตารวาลวหยดท างาน

- ตดตง Overload tip ท

มอเตอรโรตารวาลว

- ความรอนหรอประกายไฟ

จากการเชอม ตด เจยร

- แปงขาดราง ในลกษณะ

ปอนแปงนอยเกนไป ท าให

แปงทผานทออบแปงม

อณหภมสงเกน 80oC ถาม

การสะสมท Hopper ใต

ไซโคลนรอน จะเกดการคตด

ไฟ

- ตดตงประตหรอแผงระบาย

การระเบดแบบ Deflagration

(Deflagration Venting) ท

ทางออกของไซโคลนรอน

- ตดตง Thermostat ททอ

ทางออกของลมของไซโคลน

รอน ถาอณหภมในทอสงเกน

80oC เพอควบคมปรมาณ

น ามนรอนทชดแลกเปลยน


- หยดกระบวนการผลตและ

ระบายฝนแปงทตกคางกอน

การเชอม ตด เจยร

- มเศษโลหะเขามาในแผน

กรอง ท าใหเกดการเสยดส

กบทอ

- ตองตรวจสอบโครงแผน

กรองใหอยในสภาพด ไมม

แตก ราว ฉกขาด ช ารด

- ไฟฟาสถต - ตองมการตอฝากและการ

ตอลงดนตลอดทอ


54





4. ทอใต

ไซโคลนรอน

หรอทอสงแปง

จากไซโคลน

รอนไป


เกดประกายไฟใน

ทอใตไซโคลนรอน

หรอทอสงแปงจาก

ไซโคลนรอนไป

ไซโคลนเยน ท าให

ฝนแปงในทอเกด

ระเบด



กบทอ


กรองใหอยในสภาพด ไมมแตก

ราว ฉกขาด ช ารด

- ไฟฟาสถต - ตองมการตอฝากและการตอ

ลงดน

ทอใตไซโคลนรอน

หรอทอสงแปงจาก

ไซโคลนรอนไป

ไซโคลนเยนระเบด

- เกดระเบดทไซโคลนรอน - ตดตงอปกรณกนแยก วาลว

ตอบสนองไวอตโนมตชนด

เกทวาลวความเรวสงททอใต

ไซโคลนรอนกอนเขาไซโคลนเยน



5. ไซโคลน

เยน

- เกดประกายไฟ

ท าใหฝนแปงระเบด



กบทอ


กรองใหอยในสภาพด ไมมแตก

ราว ฉกขาด ช ารด


ลงดน

- เกดการระเบดท


- เกดการระเบดทไซโคลน

รอนท าใหเกดการระเบด

ตอเนองมาทไซโคลนเยน



6. ทอใต


หรอตะแกรง

รอนแปงหรอ

ไซโลบรรจ

แปงใต

ตะแกรงรอน

เกดการระเบดททอ

ใตไซโคลนเยนหรอ

ตะแกรงรอนแปง

หรอไซโลบรรจแปง

ใตตะแกรงรอน



ตอเนองมาททอใตไซโคลน

เยน

- ตดตงอปกรณกนแยก

วาลวตอบสนองไวอตโนมต

ชนดเกทวาลวความเรวสงททอ

ใตไซโคลนรอนกอนเขาไซโคลน

เยน


55





7. เครองแยก

อากาศออก

จากฝนแปงท


7.1 แบบ Bag

house

เกดการระเบด

ภายในถงกรอง



ตอเนองมาทเครองแยก

อากาศออกจากฝนแปงท




ชนดเกทวาลวความเรวสง




ภายนอกถงกรอง

- เกดการสะสมของฝนแปง

มากเกนไปท าใหถงกรองรว

แตก หรอหลด เมอมความ

รอนประกายไฟท าใหเกดการ


- ตองมประตหรอชองเปด

ส าหรบการเขาไปตรวจสอบท า

ความสะอาดและการ

บ ารงรกษา ซงประตนออกแบบ

ใหใชเปนประตระบายการ


- ฟาผา - ตดตงสายลอฟา

7.2 แบบ

ไซโคลน

เกดประกายไฟท า

ใหฝนแปงระเบด


ลงดน

- ฟาผา - ตดตงสายลอฟา

8. ฝนแปง

สะสมหนาเกน

0.8 มม. ทพน

คาน ผนง และ

เครองจกร

ฝนทสะสมบนพน

เกดการฟงกระจาย

เมอมความรอน

ประกายไฟท าให


ตอเนอง

- ท าความสะอาดไมเพยงพอ - ท าความสะอาดเปนประจ า

ทกวน

- ออกแบบคานหรอดานบน

ของเครองจกรใหมความลาด

เอยงทฝนไมสามารถสะสมอย

ได


56

การระบายการระเบดแบบ Deflagration สวนใหญจะตดตงทดานบนของทออบแปง มบาง

แหงตดตงททออบแปงตรงทางเขาไซโคลนรอน ทางเขาไซโคลนเยน เพยงแตยงตดตงไมครบถวน ดงนน

เพอใหมความปลอดภย โรงงานผลตแปงมนส าปะหลงควรตดตงประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ

Deflagration เพมเตมททางออกไซโคลนรอน ทางออกไซโคลนเยน ไซโลเกบแปง และ Bag house ทกจด

ตดตงอปกรณกนแยกไวททอสงแปงจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยนเพอปองกนไมใหเกด

การระเบดครงทสอง ดงแสดงในรปท 4.3 หรอเกดการลกลามของไฟจากไซโคลนรอนไปไซโคลนเยน

ส าหรบอปกรณกนแยกทแนะน า คอ วาลวตอบสนองไวอตโนมต (Automatic Fast-acting Valve System)

โดยใชเกทวาลวความเรวสง (High Speed Knife Valve) ซงตววาลวชนดนจะทนแรงดนไดถง 150 Psi (1,035

KPa) ควบคกบอปกรณตรวจจบความดนหรอแสง ดงแสดงในรปท 4.4

ประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration

อปกรณกนแยก วาลวตอบสนองไวอตโนมตชนดเกทวาลวความเรวสง

รปท 4.3 แสดงจดตดตงประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration ททออบแปง ไซโคลนรอน

ไซโคลนเยน ไซโล และ Bag house


57

รปท 4.4 แสดงการตดตงเกทวาลวความเรวสงพรอมอปกรณตรวจจบความดนหรอแสง

4.3.2 มาตรการดานการบรหารจดการ

4.3.2.1 การควบคมฝนทฟงกระจายและการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบ

เรยบรอยโดยเฉพาะบรเวณบรรจ มกมฝนฟงกระจาย จ าเปนตองมการตดตงระบบดดอากาศเฉพาะจด

เพอรวบรวมฝนทฟงกระจายแลวดดไปยงอปกรณรวบรวมฝน บรเวณตะแกรงรอน หวบรรจแปง รถยก

เครองชง พน ผนงอาคาร ตองท าความสะอาดทกวน เพอลดการสะสมของฝน

ขณะท าความสะอาดพน ตองท าใหเกดหมอกฝนนอยทสด จงหลกเลยงทจะใช

วธการกวาด ใชไอน าหรอลมเปา วธทดควรจะใชเครองดดฝน แตตองเปนเครองดดฝนทออกแบบมาใหใช

กบพนททมฝนสนดาปไดเทานน

4.3.2.2 การฝกอบรมและขนตอนการปฏบตงาน (Training and Procedures)

(1) ตองจดท าขนตอนการปฏบตงานและการซอมบ ารง และแผนฉกเฉน

(2) ตองท าการทบทวนแผนฉกเฉนและขนตอนการปฏบตงานทกป และเมอมการ

เปลยนแปลงกระบวนการผลต

(3) ตองฝกอบรมทบทวนใหกบผปฏบตงานทท างานอยบรเวณไซโคลนรอน ไซโคลน

เยน หองบรรจ โกดงเกบแปงมนส าปะหลง งานซอมบ ารง ตองเขารบการอบรมเกยวกบความปลอดภยใน

การท างานกบฝนสนดาปได ใหมความรเกยวกบเรองตอไปน

ก. อนตรายทมอยในสถานทท างานของผปฏบตงาน

ข. การปฐมนเทศทวไปใหรวมถงกฎความปลอดภยของโรงงาน

ค. รายละเอยดกระบวนการผลต

ง. การใชอปกรณ การเดนเครองและปดเครองทปลอดภย และการปฏบตเมอ

เกดสภาวะผดปกต

จ. การท างานทเหมาะสมของระบบปองกนอคคภยและการระเบดทเกยวของ


58

ฉ. กฎ ระเบยบ ขอบงคบตาง ๆ เชน การซอมบ ารงอปกรณ การดแลความ

สะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย เปนตน

ซ. แผนตอบโตภาวะฉกเฉน บคลากรทกคนของโรงงานรวมทงผบรหาร ผควบคม

ผปฏบตงาน และผท าหนาทซอมบ ารง ควรไดรบการอบรมใหมสวนรวมในแผนการควบคมเหตฉกเฉน ควร

ใหมการอบรมทบทวนของหนวยดบเพลงหรอทมดบเพลง

แผนฉกเฉนควรมองคประกอบดงน

- ระบบสญญาณแจงเหต

- วธการอพยพสภายนอก

- การลดผลกระทบตอบคลากรและชมชนใหนอยทสด

- การลดผลกระทบของการสญเสยตอทรพยสนและเครองมออปกรณ

- การประสานงานระหวางแผนกและระหวางโรงงาน

- การประสานงานกบหนวยงานภายนอก

- การใหขอมลขาวสารทถกตองตอสาธารณะ

บคลากรของโรงงานควรมการซอมแผนฉกเฉนประจ าป ควรมการจ าลอง

สถานการณผดปกตของกระบวนการผลตและปฏบตตามแผนฉกเฉน ควรมการฝกซอมอบตภยรายแรงซง

จ าลองสถานการณเปนครงคราวโดยประสานงานและรวมกบหนวยงานบรรเทาสาธารณภย สถานต ารวจ

และหนวยงานฉกเฉนอน ๆ ในทองทและโรงงานทอยใกลเคยง

4.3.2.3 การตรวจสอบและการซอมบ ารง (Inspection and Maintenance)

(1) ตองจดท าและปฏบตตามแผนการตรวจสอบ ทดสอบ และซอมบ ารงเพอให

แนใจวาระบบการปองกนอคคภยและการระเบด รวมถงการควบคมการผลตและอปกรณทเกยวของมการ

ท างานตามทไดถกออกแบบ

(2) แผนการตรวจสอบ ทดสอบ และซอมบ ารงตองรวมถงสงตอไปน

ก. อปกรณปองกนและระงบอคคภยและการระเบด

ข. อปกรณควบคมฝน

ค. การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย

ง. แหลงทมศกยภาพกอใหเกดการตดไฟ

จ. อปกรณไฟฟา กระบวนการผลต และเครองจกรกล รวมถงอปกรณ

เชอมตอของกระบวนการผลต

ฉ. การเปลยนแปลงของกระบวนการผลต

ช. การหลอลนตลบลกปน

(3) ตองมการเกบบนทกการซอมบ ารงและการซอมแซมทไดด าเนนการแลว


59

4.3.3 มาตรการดานการปองกนและระงบอคคภย

4.3.3.1 ตองจดใหมเครองดบเพลงแบบมอถอทมความสามารถในการดบเพลงอยางนอย

ระดบ 2A ในทกอาคาร ใหเหมาะสมเพยงพอทกพนท โดยตองมระยะหางกนไมเกน 20 เมตร

4.3.3.2 ตองท าการฝกอบรมบคลากรในการใชเครองดบเพลงแบบมอถอ ในลกษณะท

กอใหเกดการฟงกระจายของฝนนอยทสด

ควรระมดระวงอยางยงในการใชเครองดบเพลงแบบมอถอในสถานททมฝนสนดาป

ได แรงฉดพนทรวดเรวไปยงจดทมฝนจะสามารถท าใหฝนฟงกระจายเกดเปนหมอกฝน เมอเกดหมอกฝน

จะมอนตรายของการระเบดแบบ Deflagration เสมอ ในกรณทเกดหมอกฝนเนองจากการดบเพลง หมอก

ฝนจะเกดการจดตดไฟและเกดการระเบดแบบ Deflagration ขนไดอยางแนนอน

ดงนน เมอใชเครองดบเพลงแบบมอถอในบรเวณทมการสะสมของฝน ควร

ระมดระวงการฉดสารดบเพลงไมใหถกฝนทสะสมอยหรอไมใหฝนเกดการฟงกระจาย โดยทวไปเครอง

ดบเพลงจะถกออกแบบใหฉดพนสารดบเพลงในอตราทสงสด ดงนน จงตองมวธการพเศษในการใชเครอง

ดบเพลงเพอปองกนอนตรายของการระเบดแบบ Deflagration

4.3.3.3 ตองจดเตรยมน าส าหรบดบเพลงในปรมาณทเพยงพอทจะสงจายน าใหกบอปกรณ

ฉดน าดบเพลงไดอยางตอเนองไมนอยกวา 30 นาท

4.3.3.4 ตองจดใหมแผนระงบอคคภยในโรงงาน ประกอบดวย แผนการตรวจสอบดาน

ความปลอดภยอคคภย แผนการอบรมเรองการปองกนและระงบอคคภย แผนการดบเพลง และแผนการ

อพยพหนไฟ โดยเกบแผนนไวทโรงงาน พรอมใหพนกงานเจาหนาทตรวจสอบได และตองปฏบตใหเปนไป

ตามแผน

4.3.3.5 การท างานทกอใหเกดความรอนหรอประกายไฟทอนตราย ตองจดใหมการขอ

อนญาต

4.3.3.6 จดเสนทางหนไฟส าหรบอพยพผปฏบตงานทงหมดออกจากพนทอนตรายสท

ปลอดภย เชน ถนนหรอสนามนอกอาคารโรงงานไดภายใน 5 นาท


60

บทท 5

การจดการความปลอดภยโรงงานผลตเฟอรนเจอรไม

โรงงานผลตเฟอรนเจอรไม มสถตการระเบดของฝนไมท Bag house ทงในประเทศและตางประเทศ

บอยครง จากฐานขอมลกรมโรงงานอตสาหกรรม พ.ศ. 2553 พบวามโรงงานผลตเฟอรนเจอรไมทวประเทศ

จ านวนกวา 4,000 โรงงาน กระจายอยทวประเทศ ส าหรบโรงงานผลตเฟอรนเจอรจากไมยางพารา จะอย

ภาคตะวนออกและภาคใตเปนหลก ซงการเกดอบตเหตแตละครงท าใหเกดความเสยหายตอชวตและ

ทรพยสนเปนจ านวนมาก จงตองมการศกษารายละเอยดเกยวกบการด าเนนการผลตเฟอรนเจอรไม และ

ประเมนจดเสยง เพอจดท ามาตรการความปลอดภยท เหมาะสม ใหโรงงานสามารถประกอบกจการได

อยางปลอดภยและมการจดการความปลอดภยทมประสทธภาพ โดยมรายละเอยดดงน

5.1 กระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม

กระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม เรมจากน าไมยางพาราทอด อบน ายาแลว มาท าการตดใหได

ขนาดตามทตองการในการท าเฟอรนเจอรแตละชนด จากนนท าการแปรรปไมอกครงดวยเครองไสไม เซาะ

รองไม เจาะไม หรอซอยไม และน ามาขดกระดาษทรายเพอใหไมมความเรยบ ไมทผานการขดกระดาษ

ทรายจะน าไปท าส แลวประกอบเปนชนงานเพอสงขายตอไป ส าหรบโรงงานเฟอรนเจอรไมบางแหง

หลงจากท าสแลวจะไมประกอบชนงาน แตจะบรรจชนงานในกลองเพอใหผซอประกอบเอง จาก

กระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม พบวากจกรรมทจะกอใหเกดฝน มตงแตการตด การแปรรปไมและการขด

กระดาษทราย โดยฝนทเกดขนจะถกดดไปเกบไวท Bag house และดานลางจะเปนไซโลเกบ สวนใหญจะม

การแยกเกบเปนสายการผลต เชน การขดกระดาษทราย จะม Bag house และไซโล 1 ชด การไสไมจะม

Bag house และไซโล 1 ชด การตดจะม Bag house และไซโล 1 ชด แตกพบวาถาเปนโรงงานขนาดเลก จะ

ใชวธการรวมสายการผลตการตดกบการไสไมเขาดวยกน โดยใช Bag house กบไซโลชดเดยวกน ดงแสดง

ในรปท 5.1 แสดงกระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม โดยเสนประแสดงถงกระบวนการทสามารถเกดฝน



61

รปท 5.1 แสดงกระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม โดยเสนประแสดงถงกระบวนการทสามารถเกดการระเบด

ของฝนได


การประเมนจดเสยงตองประเมนทกขนตอนการผลต โดยพจารณาจากหาองคประกอบของการ

ระเบดของฝน ส าหรบโรงงานผลตเฟอรนเจอรไมพบวามจดเสยงทเครองกรองฝน (Bag House) และไซโล

เกบฝนไม (ขเลอย ขกบ) โดยมรายละเอยดการประเมนดงน


จากการศกษาและจากขอมลผลการทดลองของตางประเทศพบวา ฝนไมจดเปนฝนสนดาปได

และลกไหมไดอยางรวดเรว จากการเกบตวอยางฝนไมมารอนผานตะแกรงรอนเบอร 40 (U.S.No.40)

พบวาฝนจากเครองขดกระดาษทราย จะมขนาดเลกกวา 420 µm ถง 90.41 – 98.68% ขนอยกบเบอรของ

กระดาษทราย แตถาเปนฝนจากเครองไส เครองซอยไม เลอยวงเดอน จะมขนาดของฝนไมใหญกวา 420 µm

ไมยางพาราทอด

อบน ายาแลว

ตดใหไดขนาด

แปรรปไมใหไดขนาดตาม

ความตองการดวยเครอง

- ไสไม

- เซาะรองไม

- เจาะไม

- ซอยไม

เครองกรองฝน

Bag House

ไซโลเกบฝนไม

(ขเลอย, ขกบ)

ขดกระดาษทราย

ท าส

ประกอบชนงาน

เครองกรองฝน

Bag House ไซโลเกบฝนไม


62

เปนสวนใหญ ทงนขนอยกบขนาดของเครองไส เครองซอย และใบเลอยวงเดอน แสดงใหเหนวา

กระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม จะมขนาดฝนเลกกวา 420 µm


โรงงานเฟอรนเจอรไมมการซอยไม ไสไม เลอยไม หรอขดไม จงมการฟงกระจายของฝน

โรงงานสวนใหญจะมทครอบดดอากาศ ท าใหฝนถกดดและฟงกระจายอยในทอดดอากาศ

และในโรงงานเฟอรนเจอรไมจะพบกองฝนไมบรเวณใตเครองซอยไม ไสไม เลอยไม หรอขด

ไม แตจะเปนการกองเฉพาะจด มพนทไมกวาง และมการเกบหรอกวาดทกกะ จงท าใหลดการกองสะสม

ของฝนไมได

จากการศกษาของ Echoff (2003) พบวา ความเขมขนต าสดทระเบดไดของฝนไมมคา 60

g/m3 จากผลการตรวจวดและค านวนกระบวนการผลตเฟอรนเจอรไมพบวา บรเวณทมความเขมขนฝน ไม

อยในชวง MEC คอท Bag house และทไซโลเกบฝนไม ดงแสดงในตารางท 5.1


จากการศกษาโรงงานเฟอรนเจอรไมยางพาราพบวา หมอกฝนจะอยในขอบเขตจ ากด ไดแก

ทครอบดดฝน ทอดดอากาศ Bag house ไซโลฝนไม ในไซโคลนหรอในฝาทอดดฝนเครองขดกระดาษทราย

และโรงงานเฟอรนเจอรไม มโอกาสเกดกลมหมอกฝนในพนทเปดโลงจากกองฝนไม ดงได

อธบายไวในองคประกอบทสอง


ในระบบดดอากาศเพอดดฝนทเกดขณะซอยไม ไสไม เลอยไมหรอขดกระดาษทราย จะใช

อากาศบรเวณทท างาน ซงมออกซเจนผสมอยประมาณ 20.9 เปอรเซนตโดยปรมาตร จงมปรมาณ

ออกซเจนในอากาศเพยงพอทจะชวยในการลกตดไฟ นนแสดงวา องคประกอบทสนนมอยตลอดเวลาท

ท างาน


จากผลการศกษาของ BARTEC พบวาอณหภมทท าใหกองฝนไหมลกตดไฟคอ 300 ๐C แต

ถาเปนหมอกฝนไมจะมอณหภมจดตดไฟเทากบ 400 ๐C แตจากการศกษากระบวนการผลต ไมพบวามจด

ใดทอณหภมสงถงจดตดไฟ นนแสดงวา ขณะท างานตามปกตจะไมเกดการระเบดของฝนไมได จงนาจะ

เกดจากการคตดไฟของฝนไมในไซโลเกบฝน แลวท าใหอณหภมคอย ๆ เพมขนจนถง 300 ๐C หรอ 400 ๐C

แลวแตกรณ

แหลงจดตดไฟ นบเปนองคประกอบทส าคญมากทท าใหเกดเพลงไหมหรอเกดการระเบด

ของฝนไมขน เนองจากไมเปนเชอเพลงทดอยแลว แตถงขนระเบดในประเทศไทยมนอย แตในตางประเทศ

มกพบบอย แหลงจดตดไฟทส าคญทมโอกาสเกดในกระบวนการผลตเฟอรนเจอรไม มรายละเอยดดงน


63

เปลวไฟจากการเชอม หรอตดดวยเครองเชอมไฟฟา หรอแกส เกดขนเมอมการซอม

ครอบดดอากาศ ทอดดอากาศ โครงของ Bag house โครงไซโลเกบฝนไม

ประกายไฟจากเครองจกรหรอความรอนเฉพาะจด ขณะทระบบดดอากาศท างาน

อาจมชนสวนทเปนโลหะของเครองไส เลอยวงเดอน หรอตะป ถกดดเขามาในทอดดฝน ท าใหเกดการเสยด

สกบทอ เกดความรอน ท าใหเกดการลกไหมของฝนทคางในทอ หรอไหมใน Bag house หรอในไซโลเกบฝน

การใชเครองขดกระดาษทรายแลวปอนใหขดดวยความหนามากเกนไปกอใหเกดสะเกดไฟถกดดเขาไปใน

ทอดดฝน เปนเหตการณทพบไดเสมอ ๆ

ตารางท 5.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมของการระเบดของฝนในกระบวนการผลต

เฟอรนเจอรไม

จดเสยง



> 60 g/m3

การฟง

กระจาย

ขอบเขต


Bag house/ ไซโลฝนไม > 60 มการฟง

กระจาย

อยในถงกรอง

หรอใน Bag

house

20.9% - เครองขดกระดาษทราย

ทกนเนอไมมากเกนไป

- การเชอมหรอตด

ทอดดอากาศ หรอท Bag

house ขณะ Bag house

ก าลงท างาน


เมอไดประเมนจดเสยงตาง ๆ ทอาจกอใหเกดการระเบดของฝนในกระบวนการผลตแลว ซงมความ

เสยงทจะเกดทงเพลงไหมและการระเบดแบบ Deflagration ตองน ามาวเคราะหลกษณะการเกดอนตราย

และหาสาเหตการเกดอนตราย เพอจดท ามาตรการความปลอดภยทเหมาะสมในการปองกนและควบคม

อนตรายตามจดเสยงทอาจจะเกดขน รวมทงมาตรการดานการบรหารจดการและมาตรการดานการ

ปองกนและระงบอคคภย มรายละเอยดดงน


เปนการน าจดเสยงทไดจากตารางท 5.1 มาพจารณาถงลกษณะการเกดอนตราย ซง

เกดขนไดหลายลกษณะ โดยแตละลกษณะการเกดอนตราย มาจากสาเหตหลายกรณ แลวจงมาก าหนด

เปนมาตรการความปลอดภย ดงรายละเอยดในตารางท 5.2


64



การเกดอนตราย สาเหตการเกดอนตราย มาตรการปองกน

Bag house หรอ

ไซโลฝนไม

มการฟงกระจาย

หรอการสะสมฝน

ไม เมอมแหลงจด

ตดไฟทท าใหม

อณหภมสงถงคา

MIT หรอม

พลงงานถงคา

MIE จะท าใหเกด

ไฟไหมหรอระเบด

ได

- เครองขดกระดาษทราย

ปอนใหกนเนอไมมาก

จงเสยดสเกดความรอนหรอ

ประกายไฟ

- มการเชอมหรอตด ทอดด

ฝน หรอใน Bag house หรอ

ไซโลฝนไม

- ประกายไฟจากไฟฟาสถต

- ก าหนดใหผปฏบตงานปอน

ไมเขาเครองขดกระดาษทราย

ไมใหกนเนอไมจนเกดประกาย

ไฟ

- ก าหนดใหตองมการขอ

อนญาตกอนท างานทท าใหเกด


- เมองานเสรจ ตองตรวจสอบ

วาไมพบการตดไฟ จงท างาน

ตอ



ชนดเกทวาลวความเรวสงททอ

ดดฝน ดงแสดงในรปท 5.2


การระเบดแบบ Deflagration ท

Bag house หรอทไซโลฝนไม

กรณตอถงกน ดงแสดงในรปท

5.3

- ตดตงอปกรณตรวจจบ CO

ในไซโลฝนไม เพอแจงเตอนวา

เกดการลกไหมในไซโลฝนไม


65

รปท 5.2 แสดงการตดตงเกทวาลวความเรวสงพรอมอปกรณตรวจจบความดนหรอแสง

การตดตงอปกรณกนแยก ททอดดอากาศกอนเขา Bag house เพอปองกนการระเบดใน

Bag house หรอไซโลฝนไม เปนการปองกนไมใหเปลวไฟพงยอนกลบเขาไปบรเวณการท างาน อปกรณกนแยก

ทแนะน า คอวาลวตอบสนองไวอตโนมต โดยใชเกทวาลวความเรวสง ดงแสดงในรปท 5.2

รปท 5.3 แสดงการตดตงแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration

รปท 5.3 แสดงการตดตงประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration โดยแนะน าให

ตดท Bag house โดยททางระบายตองไมพงไปยงผปฏบตงาน


5.3.2.1 การควบคมฝนทฟงกระจายและการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบ

เรยบรอยโดยเฉพาะบรเวณเครองจกรตาง ๆ เชน เครองขดกระดาษทราย เลอยสายพาน และเลอยวงเดอน

แผงระบายการระเบดแบบ Deflagration


66

เปนตน มกมฝนฟงกระจาย จ าเปนตองมการตดตงระบบดดอากาศเฉพาะจด เพอรวบรวมฝนทฟงกระจาย

แลวดดไปยงอปกรณรวบรวมฝน บรเวณใตเครองขดกระดาษทราย เลอยสายพาน เลอยวงเดอน และตอง

ท าความสะอาดทกวน เพอลดการสะสมของฝน

ขณะท าความสะอาดพน ตองท าใหเกดหมอกฝนนอยทสด จงหลกเลยงทจะใช

วธการกวาด ใชไอน าหรอลมเปา วธทดควรจะใชเครองดดฝน แตตองเปนเครองดดฝนทออกแบบมาใหใช

กบพนททมฝนสนดาปไดเทานน





(3) ตองฝกอบรมทบทวนใหกบผปฏบตงานทท างานอยบรเวณเครองขดกระดาษ

ทราย เลอยสายพาน เลอยวงเดอน กระบวนการผลตขางเคยง หรองานซอมบ ารง ตองเขารบการอบรม

เกยวกบความปลอดภยในการท างานกบฝนสนดาปได ใหมความรเกยวกบเรองตอไปน





















67








5.3.3.2 ตองท าการฝกอบรมบคลากรในการใชเครองดบเพลงแบบมอถอ ในลกษณะท

กอใหเกดการฟงกระจายของฝนนอยทสด

ควรระมดระวงอยางยงในการใชเครองดบเพลงแบบมอถอในสถานททมฝนสนดาปได

แรงฉดพนทรวดเรวไปยงจดทมฝนจะสามารถท าใหฝนฟงกระจายเกดเปนหมอกฝน เมอเกดหมอกฝน จะม

อนตรายของการระเบดแบบ Deflagration ในกรณทเกดหมอกฝนเนองจากการดบเพลง หมอกฝนจะเกด

การจดตดไฟและเกดการระเบดแบบ Deflagration ขนไดอยางแนนอน

ดงนน เมอใชเครองดบเพลงแบบมอถอในบรเวณทมการสะสมของฝน ควร

ระมดระวงการฉดสารดบเพลงไมใหถกฝนทสะสมอยหรอไมใหฝนเกดการฟงกระจาย โดยทวไป เครอง

ดบเพลงจะถกออกแบบใหฉดพนสารดบเพลงในอตราทสงสด ดงนน จงตองมวธการพเศษในการใ ชเครอง

ดบเพลงเพอปองกนอนตรายของการระเบดแบบ Deflagration



5.3.3.4 ตองจดใหมแผนระงบอคคภยในโรงงาน ประกอบดวย แผนการตรวจสอบดาน

ความปลอดภยอคคภย แผนการอบรมเรองการปองกนและระงบอคคภย แผนการดบเพลง และแผนการ

อพยพหนไฟ โดยเกบแผนนไวทโรงงาน พรอมใหพนกงานเจาหนาทตรวจสอบได และตองปฏบตใหเปนไป

ตามแผน

5.3.3.5 อาคารหรอโกดงเกบไมหรอฝนไม ตองกนแยกจากพนทสวนอนของอาคาร ดวย

วสดทมอตราการทนไฟไมนอยกวา 1 ชวโมง

5.3.3.6 โกดงหรออาคารชนเดยว เกบไมหรอฝนไม ท าดวยโครงเหลก ตองปดหมโครงเหลก

ดวยวสดทนไฟหรอวธอนท าใหสามารถทนไฟไดอยางนอย 1 ชวโมง

5.3.3.7 การท างานทกอใหเกดความรอนหรอประกายไฟทอนตราย ตองจดใหมการขออนญาต

5.3.3.8 จดเสนทางหนไฟส าหรบอพยพผปฏบตงานทงหมดออกจากพนทสทปลอดภย เชน

ถนนหรอสนามนอกอาคารโรงงานไดภายใน 5 นาท


68

บทท 6

การจดการความปลอดภยโรงงานทมการใชถานหนเปนเชอเพลง

โรงงานทมการใชถานหนเปนเชอเพลง มสถตการระเบดของฝนทงในประเทศและตางประเทศ

บอยครง แตไมมขอมลรายละเอยดเพยงพอ จากฐานขอมลกรมโรงงานอตสาหกรรม พ.ศ. 2553 พบวาม

โรงงานทใชถานหนท าเปนเชอเพลงกอนหรอส าเรจรป ล าดบท 50(3) จ านวน 27 โรงงาน โรงงานประกอบ

กจการเกยวกบการผลตหรอจายไอน า ล าดบท 102 เฉพาะทใชถานหนเปนเชอเพลง จ านวน 44 โรงงาน

นอกจากนนยงพบวามการใชถานหนเปนเชอเพลงในอตสาหกรรมอน ๆ เชน โรงงานปนซเมนต โรงงาน

หลอมโลหะ โรงงานกระดาษ โรงงานเยอกระดาษ โรงงานแกว และโรงงานทใชหมอน าโดยมถานหนเปน

เชอเพลงอกจ านวนมาก ซงการเกดอบตเหตแตละครงท าใหเกดความเสยหายตอชวตและทรพยสนเปน

จ านวนมาก จงตองมการศกษารายละเอยดเกยวกบกระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยง

ถานหน และประเมนจดเสยง เพอจดท ามาตรการความปลอดภยทเหมาะสม ใหโรงงานสามารถประกอบ

กจการไดอยางปลอดภยและมการจดการความปลอดภยทมประสทธภาพ โดยมรายละเอยดดงน

6.1 กระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหน

กระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหน ดงแสดงในรปท 6.1 เรมตงแตการน า

ถานหนเขามาในโรงงานแลวท าการลงถานหนดวยรถบรรทก ซงสวนใหญถานหนจะมขนาด 50 มม. โดยเท

ลงทพนหรอรางในอาคารหรอนอกอาคาร แลวแตโรงงานแตละแหงจดเตรยมไว กองถานหนเปนจดทอาจ

ใชเปนทมการผสมถานหนชนดตาง ๆ เพอความเหมาะสมกบคาความรอนทตองการหรอการกองเพอรอ

การน าไปใช สายพานล าเลยงใชล าเลยงถานหนแนวราบหรอเอยงเลกนอย มแบบเปดโลงกบมครอบปองกน

ลม ใชในการล าเลยงถานหนไปใชงานตามจดตาง ๆ กะพอล าเลยงใชล าเลยงถานหนขนขางบนในแนวดง

ปกตจะออกแบบเปนชองคลายกบชองลฟตจงเรยกวา ลฟตกะพอล าเลยง ไซโลเกบจะท าหนาทเกบถานหน

เพอรอการสงไปใชงานหรอสงไปกระบวนการอน ๆ ในล าดบถดมา การบดถานหนใชกบกระบวนการเผา

ไหมทตองการถานหนขนาดเลก ถานหนทบดแลวจะถกสงไปเกบในไซโลถานหน กอนถกปอนไปใชงาน

ระบบล าเลยงถานหนทบดแลวมกจะใชลมในการล าเลยง ส าหรบจดทมการฟงกระจายของฝนถานหน

โรงงานจะใชวธการท าเปนก าแพงกนลอมรอบ แลวมการดดอากาศ เพอน าฝนถานหนทฟงกระจายเขาส

Bag house


69

รปท 6.1 แสดงกระบวนการขนถาย การล าเลยง การเกบ และการใชถานหน โดยเสนประแสดงถง

กระบวนการทสามารถเกดฝนระเบดได


การประเมนจดเสยงตองประเมนตงแตกระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหน

โดยพจารณาจากหาองคประกอบของการระเบดของฝน โดยมรายละเอยดการประเมนดงน


จากการศกษาและจากขอมลผลการทดลองของตางประเทศและจากผใชงานพบวาฝนถานหน

จดเปนฝนสนดาปได ไมวาจะเปนถานหนชนดลกไนต Sub bituminous หรอ Bituminous จากกระบวนการ

ขนถานหนจากภายนอกโรงงานเขามา ถานหนจะมขนาดใหญ แตระหวางการขนสงจะมการแตกหกจงม

ขนาดเลกลง ขณะเทถานหนลงจากรถขนสง กจะมการแตกหกหรอกระแทกกน ท าใหขนาดถานหนลดลง

จากเดม กรณทถานหนแหงกจะเปราะแตกไดงาย มขนาดเลกลง นอกจากนนบางกระบวนการผลตตองการ

การลงถานหน

กองถานหน

สายพานล าเลยง

เครองยอยถานหน

(Pre Cut)

กะพอล าเลยง

ไซโลเกบ

บดถานหน

ไซโลเกบ

ใชงาน

Bag House

Bag House

Bag House

ล าเลยงดวยลม


70

ถานหนขนาดเลกจงมการบดถานหนท าใหถานหนมขนาดเลกลง จากการเกบตวอยางฝนถานหนชนด Sub

bituminous มารอนผานตะแกรงเบอร 40 (U.S.No.40) พบวาฝนถานหนทพนโกดงมขนาดเลกกวา 420 µm

ถง 83.69 เปอรเซนต ฝนถานหนใน Bag House มขนาดเลกกวา 420 µm ถง 99.09 เปอรเซนต และฝน

ถานหนกอนเขาเครองบดมขนาดเลกกวา 420 µm ประมาณ 5 - 10 เปอรเซนต แตเมอผานเครองบดแลว

จะมขนาดเลกกวา 420 µm ถง 99.93 เปอรเซนต สรปไดวาฝนถานหนเปนฝนสนดาปได และมขนาดเลก

กวา 420 µm


ขณะมการเทถานหนลงจากรถบรรทก จะเกดการฟงกระจายของฝนถานหน โดยเฉพาะฤด

รอนและฤดหนาวจะมการฟงกระจายของฝนมาก ส าหรบฤดฝนจะมการฟงกระจายคอนขางนอยเนองจาก

ถานหนเปยกชนเพราะสวนใหญเกบถานหนไวในทโลง นอกจากนการเทถานหนลงในรางทอยต ากท าใหฝน

ฟงกระจายมาก รวมถงดานบนและดานลางของลฟตกะพอจดเปนจดทเกดการฟงกระจายของถานหนได

มากเชนกน

และในอาคารจะพบกองฝนถานหนฟงกระจายมาตกลงพนอาคารหรอโครงสรางอาคารหรอ

เครองจกร ทสะสมหนาตงแต 0.80 mm. เมอมการกวาดพน การใชลมเปาทพน หรอลมพด กจะท าใหฝน

ถานหนทกองอยฟงกระจายขนมาอยในอากาศเปนหมอกฝนได

จากการศกษาของ Echoff (2003) พบวา ความเขมขนต าสดทระเบดไดของฝนถานหนมคา

60 g/m3 จากผลการตรวจวดและการค านวณ พบวาในกระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยง

ถานหน มจดเสยงทฝนถานหนมคามากกวา MEC หลายจด คอ ใน Bag house ทดดอากาศขณะลงถานหน

ทกองถานหน หรอทสายพานล าเลยง เครองยอยถานหน ลฟตกะพอ ไซโลเกบถานหน เครองบดถานหน

ทอล าเลยงถานหนดวยลม ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 6.1


จากการศกษากระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหนพบวา หมอก

ฝนถานหนอยในขอบเขตทจ ากดหลายแหง เชน ท Bag house, Electrostatic Precipitator (E.P) เกบฝนถาน

หน ไซโลเกบถานหน เครองบดถานหน ไซโคลนแยกขนาดฝนและทอล าเลยงฝนถานหนดวยลม

และโรงงานทมกระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหนจะมโอกาส

เกดกลมหมอกฝนในพนทเปดโลง เกดขนขณะเทถานหนลงพน กองถานหนทถกลมพดฟงกระจายในอาคาร

หรอลานเกบถานหน ดงไดอธบายไวในองคประกอบทสองแลว


ขณะล าเลยงถานหนดวยสายพานหรอลฟตกะพอล าเลยง จะมอากาศทมออกซเจนผสมอย

ประมาณ 20.9 เปอรเซนตโดยปรมาตร จงมปรมาณออกซเจนในอากาศเพยงพอทจะชวยในการลกตดไฟ


71

นนแสดงวา องคประกอบทสนนมอยตลอดเวลาทท างาน แตกระบวนการบดถานหนใหมขนาดเลกลงและ

การล าเลยงถานหนทบดแลวจะใชอากาศปกตไมได ตองใชอากาศทมออกซเจนต ากวา 14 เปอรเซนต


จากผลการศกษาของ BARTEC พบวาอณหภมทท าใหกองฝนถานหน (Brown Coal) ลกตด

ไฟคอ 225 ๐C แตถาเปนหมอกฝนถานหน (Brown Coal) จะมอณหภมจดตดไฟ 380 ๐C แตจากการศกษา

กระบวนการใช การขนถาน การเกบ และการล าเลยงถานหน ไมพบวามจดใดทอณหภมสงถงจดตดไฟ แต

ถากองเกบไมด กจะเกดการลกไหมไดดวยตวเอง จงตองระมดระวงเปนพเศษในการเกบและการใชถานหน

แหลงจดตดไฟทมโอกาสเกดในกระบวนการใช การขนถาย การเกบ และการล าเลยงถานหน มรายละเอยด

ดงน

เปลวไฟทเกดจากการเชอมหรอตด ดวยเครองเชอมไฟฟาหรอเชอมแกส เกดขนเมอ

ท าการซอมทอล าเลยงฝนถานหน ลฟตกะพอล าเลยง ไซโลเกบถานหน เครองบดถานหน ไซโคลนแยก

ขนาด Bag house หรอ Electrostatic Precipitator (E.P) เปนตน เพราะจดเหลานมถานหนอยแลว จงท าให

เกดลกไหมหรอการระเบดแบบ Deflagration ได

ประกายไฟจากไฟฟาสถต เกดขนขณะล าเลยงฝนถานหนดวยลม ท าใหฝนถานหน

เสยดสกนหรอเสยดสกบทอ ท าใหเกดไฟฟาสถต

ประกายไฟจากเครองจกรหรอความรอนเฉพาะจด อาจมชนสวนโลหะตดเขามากบ

ถานหน ท าใหเกดการเสยดสกบทอสง เกดความรอนหรอประกายไฟ ความเสยดทานของตลบลกปน

สายพานลนท าใหเกดความรอนเฉพาะจด สวนเคลอนไหวของเครองจกรเสยดสกนเกดความรอน

ประกายไฟจากการระเบดครงแรก เชน การระเบดในลฟตกะพอล าเลยง ท าใหเกด

ความดนและความรอนหรอเปลวไฟ กลบมาทกองฝนหรออปกรณขางเคยง

ตารางท 6.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมการระเบดของฝนในกระบวนการใช การขนถาย

การเกบ และการล าเลยงถานหน

จดเสยง

5 องคประกอบของการเกดการระเบดของฝน



ขอบเขต


ขณะเทถานหนลงในราง/

พนอาคาร

> 60 g/m3

ชวงสน ๆ ขณะเท

มการฟงกระจาย อยในราง 20.9 % - การเชอมหรอตดดวย

ไฟฟาหรอแกส

เครองยอยถานหน > 60 g/m3

ขณะยอยถานหน

มการฟงกระจาย อยในเครอง

ยอย

20.9 % - การเชอมหรอตดดวย


ลฟตกะพอล าเลยง > 60 g/m3

ขณะล าเลยง

มการฟงกระจาย อยในชองลฟต 20.9 % - การเชอมหรอตดดวย



72

ตารางท 6.1 แสดงจดเสยงและองคประกอบของหาเหลยมการระเบดของฝนในกระบวนการใช การขนถาย

การเกบ และการล าเลยงถานหน (ตอ)

จดเสยง

5 องคประกอบของการเกดการระเบดของฝน



ขอบเขต


ไซโลเกบถานหน > 60 g/m3

ขณะถานหนตก

ลงในไซโล

มการฟงกระจาย อยในไซโล 20.9%

กรณ

ถานหน

ยงไมบด

- การเชอมหรอตดดวย


- เศษโลหะตดเขามาเกด

การเสยดส

- ลกไฟจากการลกไหม

ในลฟตกะพอล าเลยง

14%

กรณ

ถานหน

บดแลว

- ความรอนของถานหน

ทบดแลว

เครองบดถานหน

(Pulverizer หรอ Ball mill)

> 60 g/m3 มการฟงกระจาย อยในเครองบด > 14% - ความรอนของถานหน

ขณะบด

- ไฟฟาสถต

- เศษโลหะตดเขามา

ไซโคลนแยกขนาดฝน > 60 g/m3 มการฟงกระจาย อยในไซโคลน > 14% - ความรอนของถานหน

- ไฟฟาสถต

ทอล าเลยงฝนถานหนท

บดแลวดวยลม

> 60 g/m3 มการฟงกระจาย อยในทอ > 14% - การเชอมหรอตดดวย



ทเสยดสกบทอ

Bag house หรอ E.P > 60 g/m3 มการฟงกระจาย อยใน

Bag house

หรอ E.P

> 14% - การเชอมหรอตดดวย



กองฝนถานหนในอาคาร หนาเกน

0.80 mm.

มการฟงกระจาย เกดความดน

ท าใหฟง

กระจายใน

อาคารหรอใน

อากาศ

20.9% - ความ รอนจากการ



73


เมอไดประเมนจดเสยงตาง ๆ ทอาจกอใหเกดการระเบดของฝนในกระบวนการใช การขนถาย การ

เกบ และการล าเลยงถานหนแลว ซงมความเสยงทจะเกดทงเพลงไหมและการระเบดแบบ Deflagration

ตองน ามาวเคราะหลกษณะการเกดอนตราย และหาสาเหตการเกดอนตราย เพอจดท ามาตรการความ

ปลอดภยทเหมาะสมในการปองกน ควบคมอนตรายตามจดเสยงทอาจจะเกดขน รวมทงมาตรการดานการ

บรหารจดการและมาตรการดานการปองกนและระงบอคคภย มรายละเอยดดงน


เปนการน าจดเสยงทไดจากตารางท 6.1 มาพจารณาถงลกษณะการเกดอนตราย ซงเกดขนได

หลายลกษณะ โดยแตละลกษณะการเกดอนตราย มาจากสาเหตหลายกรณ แลวจงมาก าหนดเปนมาตรการ

ความปลอดภย ดงรายละเอยดในตารางท 6.2


จดเสยง ลกษณะการเกด

อนตราย

สาเหตการเกดอนตราย มาตรการความปลอดภย

ขณะเทถานหน

ลงในราง/พน

อาคาร

- ฝนถานหนฟง

กระจายเมอม

ความรอนหรอ


-เกดการลกไหม

หรอระเบดได

- เทถานหนในพนทโลง

หรอไมมภาชนะรองรบ

กบเทถานหนในรางล าเลยง

- จดทเทถานหนตองมก าแพง

กน 3 ดาน มภาชนะรองรบ

และมระบบดดฝน

- ก าจดแหลงจดตดไฟทอย

ขางเคยง เชน หามเชอมหรอ

ตดบรเวณจดเท

เครองยอยถาน

หน

- ฝนถานหนฟง

กระจายขณะยอย

แลวมแหลงจดตด

ไฟท าใหเกดการ

ลกไหมหรอระเบด

ได

-เกดการกระแทกของเครอง

ยอยท าใหถานหนแตกมฝน

ฟงกระจายหรอมขนาดเลก

ลง

- ตดตงระบบดดฝนถานหน

แลวผานไปยง Bag house

- ขณะเครองยอยถานหน

ท างาน หามตดหรอเชอมดวย



74




อนตราย


ลฟตกะพอ

ล าเลยง

- เกดระเบดใน

ลฟตกะพอ

ล าเลยง

- เกดการเชอมหรอตดดวย


- หามเชอมหรอตดดวยไฟฟา

หรอแกสทลฟตกะพอล าเลยง

ขณะท างาน

- เกดไฟฟาสถต -โครงของลฟตกะพอล าเลยง

มการตอฝากและตอลงดน

-ความรอนจากลกปนหรอ

การเสยดสของสายพาน

เนองจากการลน

-จดใหมการตรวจสอบการลน

ของสายพานหรอการช ารด

ของลกปน

- เศษโลหะตดเขามากบ

ถานหนเกดการเสยดส

กอใหเกดความรอน ประกาย

ไฟในลฟตกะพอล าเลยง



ดงแสดงในรป 6.2

- ตดตงแมเหลกถาวรหรอ

ไฟฟาส าหรบจบเศษโลหะท

สายพานล าเลยงถานหนกอน

เขาลฟตกะพอล าเลยง

ไซโลเกบถานหน เกดการลกไหม

หรอระเบดในไซโล

- เกดการเชอมหรอตดดวย


- หามเชอมหรอตดดวยไฟฟา

หรอแกสทไซโลเกบถานหน

- เกดจากการระเบดครง

แรกทลฟตกะพอล าเลยงหรอ

เครองบด



- ตดตงอปกรณตรวจจบ CO

- ตดตงอปกรณตรวจจบ

ความรอน ถาพบผดปกตให

ฉด CO2 เพอดบ

- ออกซเจนสงกวา 14% - มการ Seal ดานบนของ

ไซโลดวย N2

- มอปกรณตรวจจบ O2 ถา

สงเกน 14% ใหสงเสยงเตอน


75




อนตราย


เครองบดถานหน เกดการลกไหม

หรอระเบดใน

เครองบด

- ออกซเจนสงกวา 14% - ควบคมใหออกซเจนต ากวา

14%ตลอดเวลา ถาออกซเจน

สงใหมอปกรณเตอน

- ตดตงอปกรณระงบการ

ระเบด โดยใช CO2 เมอตรวจ

พบอณหภมสง ดงแสดงในรป

6.3



ทอล าเลยงฝน

ถานหนทบด

แลวดวยลม

เกดการลกไหม

หรอระเบดในทอ

ล าเลยง

- ออกซเจนสงกวา 14% - ตดตงอปกรณกนแยกวาลว

ตอบสนองไวอตโนมตชนด

เกทวาลวความเรวสง

ดงแสดงในรป 6.4

- ตดตงอปกรณเบยงเบน

เปลวไฟ ไปภายนอกทอ

ไซโคลนแยก

ขนาดฝน

Bag house หรอ

E.P

เกดการลกไหม

หรอระเบด

- ออกซเจนสงกวา 14% - ควบคมใหออกซเจนต ากวา

14% ตลอดเวลา ถาสงใหม

อปกรณเตอน

- ตดตงอปกรณระงบการ

ระเบด โดยใช CO2 เมอตรวจ

พบอณหภมสง



ผงฝนถานหนใน

อาคารหรอท

โลงหนาเกน

0.80 มม.

ฝนทสะสมบนพน

เกดฟงกระจาย

เมอมความรอน


เกดระเบดตอเนอง

- ท าความสะอาดไมเพยงพอ - ท าความสะอาดเปนประจ า

ทกวน

- ออกแบบดานบนของ

เครองจกรใหลาดเอยง

ลดการสะสมของฝน


76

Deflagration vent door Deflagration vent panel

รปท 6.2 แสดงการตดตงประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration

การตดตงประตหรอแผงระบายการระเบดแบบ Deflagration ทลฟตกะพอล าเลยง ไซโลเกบฝนถาน

หน เครองบดถานหน ไซโคลนหรอ Bag house หรอ E.P ทกจดมลกษณะดงแสดงในรปท 6.2

รปท 6.3 แสดงอปกรณระงบการระเบด

ตดตงอปกรณระงบการระเบดแบบ Deflagration ซงประกอบดวยอปกรณตรวจจบความดนหรอ

ตรวจจบอณหภม อปกรณดบไฟและการดบเพลง ดงแสดงในรปท 6.3 ทเครองบด ไซโลเกบฝนถานหน

และ Bag house

รปท 6.4 แสดงวาลวความเรวสง


77

ตดตงเกทวาลวความเรวสงพรอมอปกรณตรวจจบความดนหรอแสง ดงแสดงในรป 6.4 ททอ

ล าเลยงฝนถานหนทกทอ เพอปองกนเปลวไฟและความดนจากการระเบดครงแรกไปสวนอน ๆ ของระบบ


6.3.2.1 การควบคมฝนทฟงกระจายและมการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบ

เรยบรอยโดยเฉพาะบรเวณจดลงถานหน มกมฝนฟงกระจาย จงจ าเปนตองมการตดตงระบบดดอากาศ

เฉพาะจด เพอรวบรวมฝนทฟงกระจายไปยงอปกรณรวบรวมฝน โดยบรเวณพนผวทกองถานหน โกดงเกบ

ถานหน สายพานล าเลยง เครองยอยถานหน ลฟตกะพอล าเลยง และผนงอาคาร ตองมการท าความ

สะอาดทกวน เพอลดการสะสมของฝน

ขณะท าความสะอาดพน ตองท าใหเกดหมอกฝนนอยทสด จง ไมควรใชวธการ

กวาด หรอใชไอน าหรอลมเปา วธทดควรจะใชเครองดดฝน แตตองเปนเครองดดฝนทออกแบบมาใหใชกบ

พนททมฝนสนดาปไดเทานน





(3) ตองฝกอบรมทบทวนใหกบผปฏบตงานทท างานอยทโกดงเกบถานหน กองถาน

หน สายพานล าเลยง เครองยอยถานหน ลฟตกะพอล าเลยง ไซโลเกบถานหน เครองบดถานหน งานซอม

บ ารง โดยตองเขารบการอบรมเกยวกบความปลอดภยในการท างานกบฝนสนดาปได ใหมความรเกยวกบ

เรองตอไปน













78













6.3.2.3 การตรวจสอบและการซอมบ ารง (Inspection and Maintenance)

(1) ตองจดท าและปฏบตตามแผนการตรวจสอบ ทดสอบ และซอมบ ารงเพอให

แนใจวาระบบการปองกนอคคภยและการระเบด รวมถงการควบคมการผลตและอปกรณทเกยวของมการ

ท างานตามทไดถกออกแบบ

(2) แผนการตรวจสอบ ทดสอบ และซอมบ ารงตองรวมถงสงตอไปน

ก. อปกรณปองกนและระงบอคคภยและการระเบด

ข. อปกรณควบคมฝน

ค. การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย

ง. แหลงทมศกยภาพกอใหเกดการตดไฟ

จ. อปกรณไฟฟา กระบวนการผลต และเครองจกรกล รวมถงอปกรณ

เชอมตอของกระบวนการผลต

ฉ. การเปลยนแปลงของกระบวนการผลต

ช. การหลอลนตลบลกปน

(3) ตองมการเกบบนทกการซอมบ ารงและการซอมแซมทไดด าเนนการแลว




6.3.3.2 ตองท าการฝกอบรมบคลากรในการใชเครองดบเพลงแบบมอถอ ในลกษณะทกอใหเกด

การฟงกระจายของฝนนอยทสด


79

ควรระมดระวงอยางยงในการใชเครองดบเพลงแบบมอถอในสถานททมฝนสนดาปได

แรงฉดพนทรวดเรวไปยงจดทมฝนจะสามารถท าใหฝนฟงกระจายเกดเปนหมอกฝน เมอเกดหมอกฝน จะม

อนตรายของการระเบดแบบ Deflagration เสมอ ในกรณทเกดหมอกฝนเนองจากการดบเพลง หมอกฝนจะ

เกดการจดตดไฟและเกดการระเบดแบบ Deflagration ขนไดอยางแนนอน

ดงนน เมอใชเครองดบเพลงแบบมอถอในบรเวณทมการสะสมของฝน ควรจะระวง

การฉดสารดบเพลงไมใหถกฝนทสะสมอยหรอไมใหฝนเกดการฟงกระจาย โดยทวไป เครองดบเพลงจะถก

ออกแบบใหฉดพนสารดบเพลงในอตราทสงสด ดงนน จงตองมวธการพเศษในการใชเครองดบเพลงเพอ

ปองกนอนตรายของการระเบดแบบ Deflagration



6.3.3.4 ตองจดใหมแผนระงบอคคภยในโรงงาน ประกอบดวย แผนการตรวจสอบดานความ

ปลอดภยอคคภย แผนการอบรมเรองการปองกนและระงบอคคภย แผนการดบเพลง และแผนการอพยพ

หนไฟ โดยเกบแผนนไวทโรงงาน พรอมใหพนกงานเจาหนาทตรวจสอบได และตองปฏบตใหเปนไปตามแผน

6.3.3.5 บรเวณทมการเกบถานหน มพนทตงแต 1,000 ตารางเมตรขนไป ตองตดตงระบบ

ดบเพลงอตโนมต เชน ระบบหวกระจายน าดบเพลงอตโนมต (Automatic Sprinkler System) หรอระบบอนท

เทยบเทา

6.3.3.6 ตองตรวจสอบ ทดสอบ และบ ารงรกษาระบบและอปกรณส าหรบการปองกนและ

ระงบอคคภยใหสามารถพรอมท างานไดตลอดเวลา

6.3.3.7 โกดงหรออาคารเกบถานหน ตองกนแยกจากพนทสวนอนของอาคารดวยวสดทม

อตราการทนไฟไมนอยกวา 1 ชวโมง

6.3.3.8 โกดงหรออาคารชนเดยวเกบถานหนทท าดวยโครงเหลก ตองปดหมโครงเหลกดวย

วสดทนไฟหรอวธอนทท าใหสามารถทนไฟไดอยางนอย 1 ชวโมง

6.3.3.9 การท างานทกอใหเกดความรอนหรอประกายไฟทอนตราย ตองจดใหมการขออนญาต

6.3.3.10 จดเสนทางหนไฟส าหรบอพยพผปฏบตงานทงหมดออกจากพนทอนตรายสท

ปลอดภย เชน ถนนหรอสนามนอกอาคารโรงงานไดภายใน 5 นาท


80

บทท 7

กฎหมายและมาตรฐานเกยวกบการระเบดของฝน

7.1 กฎหมายในประเทศและตางประเทศ

ในประเทศไทยขณะนยงไมพบวาหนวยงานใด มการออกกฎหมายเกยวของกบการระเบดของฝน

ส าหรบในตางประเทศโดยเฉพาะในสหรฐอเมรกาไมมกฎหมายบงคบโดยตรงเกยวกบการระเบดของฝน

แตการบงคบใชกฎหมายความปลอดภยและอาชวอนามยเกยวกบการระเบดของฝน ในหลายรฐไดใช

มาตรฐานขององคการปองกนอคคภยแหงชาต (National Protection Fire Association) หรอ NFPA สวน

กฎหมายความปลอดภยและอาชวอนามยทเปนกฎหมายหลกของ OSHA ทบงคบใชส าหรบสถาน

ประกอบการ อยในขอก าหนดทวไปทนายจางตองปฏบต คอ General Duty Clause Section 5(a)(1) ได

ก าหนดใหนายจางตองรกษาสถานทท างานใหปราศจากอนตราย (Recognized Hazards) ซงอาจเปนสาเหต

ใหเกดการเสยชวตหรอเปนอนตรายตอสขภาพอยางรายแรง (Death or Serious Physical Harm)

OSHA 29CFR: Part 1910 มาตรฐานสขภาพและความปลอดภยในการท างาน (Occupational

Safety and Health Standard) เกยวของกบสขภาพและความปลอดภยในการท างานโดยเฉพาะ มการ

แบงยอยเปน Subpart ตงแต A – Z โดยจะกลาวถงเรองความปลอดภยเกยวกบการระเบดของฝน เชน การ

จดระเบยบรกษาความสะอาด แผนปฏบตการฉกเฉน การระบายอากาศ การพนชนงานโดยใชสารไวไฟและ

สนดาปได อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล อปกรณดบเพลง และรถบรรทกอตสาหกรรม เปนตน โดยม

รายละเอยดแตละ Subpart ดงน

Subpart D: 1910.22 ขอก าหนดทวไปเกยวกบการจดระเบยบรกษาความสะอาด (General

Requirements: Housekeeping)

Subpart E: 1910.38 แผนปฏบตการฉกเฉน (Emergency Action Plans)

Subpart G: 1910.94 การระบายอากาศ (Ventilation)

Subpart H: 1910.107 การพนชนงานโดยใชสารไวไฟและสนดาปได (Spray Finishing Using

Flammable and Combustible Materials)

Subpart I: 1910.132 อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (Personal Protective

Equipment)

Subpart J: 1910.145 ขอก าหนดเกยวกบเครองหมายและปายส าหรบการปองกนอบตเหต

(Specifications for Accident Prevention Signs and Tags)

Subpart J: 1910.146 ขอก าหนดใหขออนญาตการท างานในทอบอากาศ (Permit-Required

Confined Spaces (references combustible dust))


81

Subpart L: 1910.157 อปกรณดบเพลง (Fire Extinguishers)

Subpart N: 1910.176 การด าเนนการเกยวกบวสด (Material Handling)

Subpart N: 1910.178 รถบรรทกอตสาหกรรม (Powered Industrial Truck)

Subpart R: 1910.269 การผลต การสง และการจายก าลงไฟฟา ส าหรบการผลตไฟฟาทใช

ถานหนและการกระจาย (Electric Power Generation, Transmission and Distribution (Coal Handling))

Subpart R: 1910.272 อปกรณทใชในการด าเนนการเกยวกบเมลดพช (Grain Handling

Facilities)

Subpart S: 1910.307 การจ าแนกพนทอนตรายส าหรบการตดตงอปกรณไฟฟา

(Hazardous (classified) Locations (for electric equipment))

Subpart Z: 1910.1200 การสอสารความเปนอนตราย (Hazard Communication)

ส าหรบกฎหมายเกยวกบการระเบดของฝนในประเทศยโรป มดงน

โดยรฐสภาและสหภาพยโรป ไดออกค าสงท 94/9/EC ลงวนท 23 มนาคม 1994 กบค าสงท

1999/92/EC ลงวนท 16 ธนวาคม 1999 เกยวของกบการออกกฎเกณฑกลางและระเบยบเกยวกบ

บรรยากาศทมความเสยงตอการระเบด ทงนไดบงคบใชเฉพาะฝนอยางเดยวแตรวมถงสารไวไฟอน ๆ เชน

กาซ ไอ หรอละอองดวย โดยมรายละเอยดดงน

ค าสง (Directive) ท 94/9/EC ของรฐสภาและสหภาพยโรป ลงวนท 23 มนาคม 1994 กฎหมาย

เกยวกบอปกรณและระบบปองกน เพอใชส าหรบบรรยากาศทมความเสยงตอการระเบด มรายละเอยดท

เกยวของ ดงน

มาตรา 1 ใชบงคบกบอปกรณและระบบปองกนทใชส าหรบบรรยากาศทเสยงตอการ

ระเบด อปกรณดานความปลอดภย อปกรณควบคมและอปกรณอน ๆ ทใชนอกพนททมบรรยากาศการ

ระเบด

อปกรณ (Equipment) หมายถง อปกรณใดกตามทมศกยภาพในการกอใหเกด

แหลงก าเนดประกายไฟได

ระบบปองกน (Protective System) หมายถง อปกรณทออกแบบหยดยงการเกด

การระเบดไดทนททนใด และหรอจ ากดผลของการเกดเปลวไฟจากการระเบดและความดนจากการระเบด

ได

บรรยากาศการระเบด (Explosive Atmospheres) หมายถง พนททมศกยภาพใน

การเกดบรรยากาศการระเบด

มาตรา 2 ก าหนดใหประเทศสมาชกทจะน าอปกรณตาง ๆ ทก าหนดไวในมาตรา 1 มา

จ าหนายและใชงานในประเทศ ตองไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพและความปลอดภยตอคน สตว และ

ทรพยสน


82

มาตรา 3 อปกรณตาง ๆ ทก าหนดไวในมาตรา 1 ตองเปนไปตามขอก าหนด

มาตรา 4 ประเทศสมาชกตองไมหาม จ ากด หรอยบยงการวางจ าหนายและการน ามาใช

งานในประเทศของตน ถาอปกรณตาง ๆ ตามมาตรา 1 เปนไปตามกฎเกณฑกลางน

มาตรา 7 หากประเทศสมาชกประเทศใดประเทศหนงพบวา อปกรณ ระบบปองกน หรอ

ชนสวนใด ๆ ตามทกลาวในมาตรา 1 ซงมเครองหมาย CE อาจมความเสยงตอความปลอดภยตอคน สตว

และทรพยสน ตองน าอปกรณ ระบบ หรอชนสวนนนออกจากตลาดหรอการใชงาน และแจ งให

คณะกรรมาธการยโรปทราบ

มาตรา 15 ใหประเทศสมาชก น าค าสงไปบงคบใชแตละประเทศตามความเหมาะสม

ค าสง (Directive) ท 1999/92/EC ของสหภาพยโรป ลงวนท 16 ธนวาคม 1999 ขอก าหนด

พนฐานส าหรบการปรบปรงความปลอดภยและคมครองสขภาพของพนกงาน ทท างานกบงานทมความ

เสยงจากบรรยากาศการระเบด มรายละเอยดทเกยวของดงน

มาตรา 2 บรรยากาศการระเบด (Explosive Atmosphere) หมายถง การทสารไวไฟซงอย

ในสถานะกาซ ไอ ละอองไอ หรอฝน ผสมกบอากาศภายใตบรรยากาศปกต โดยทหลงจากการเกดประกาย

ไฟหรอจดระเบดขน จะเกดการลกไหมของสวนผสมจนหมด

มาตรา 3 การปองกนและปกปองการเกดการระเบด

ตองใชมาตรการทางเทคนค และหรอการจดการทเหมาะสมกบการปฏบตงาน

เพอ

- ปองกนการเกดบรรยากาศทสามารถเกดการระเบดได - หลกเลยงการเกดประกายไฟในบรรยากาศทสามารถเกดระเบดได - บรรเทาผลทอาจเกดอนตรายจากการระเบด เพอความปลอดภยและสขภาพ

ของพนกงาน

ตองด าเนนการตามมาตรการดงกลาวและเสรมดวยมาตรการยบยงไมใหมการ

ลกลามของการระเบด ตองมการทบทวนหรอปรบปรงมาตรการสม าเสมอ โดยเฉพาะกรณมการ

เปลยนแปลงทส าคญในระบบ

มาตรา 4 การประเมนความเสยงของการระเบด

ตองมการประเมนความเสยงทเกดจากการเกดบรรยากาศ ทมความเสยงจาก

การระเบดอยางนอยตองพจารณาประเดนตอไปน

- โอกาสทบรรยากาศเกดการระเบดจะเกดขนและการคงอย - โอกาสทจะมแหลงก าเนดประกายไฟ/การจดระเบด รวมถงการเกดไฟฟาสถต

- ระดบของผลกระทบทคาดวาจะเกดขน

การประเมนความเสยงในภาพรวมทงหมด ตองมการน าเอาสถานทใกลเคยง

ซงอาจไดรบผลกระทบกรณเกดการระเบดมาพจารณาความเสยงดวย


83

มาตรา 13 ใหแตละประเทศสมาชกตองน าเอาระเบยบน ไปบงคบใชเปนกฎหมาย

กฎระเบยบและขอก าหนดในการบรหารจดการทเหมาะสมตามระยะเวลาทก าหนด พรอมสอสารมายง

คณะกรรมาธการ เกยวกบการด าเนนการตามระเบยบน โดยรวมถงความเหนชอบของพนกงานและ

นายจาง

7.2 มาตรฐานทเกยวของ

มาตรฐานทเกยวของกบฝนระเบดได ม 2 หนวยงาน คอ NFPA และ ASTM มรายละเอยด ดงน

7.2.1 องคการปองกนอคคภยแหงชาต (NFPA) ของสหรฐอเมรกา ไดก าหนดมาตรฐานท

เกยวของกบการเกดฝนระเบดไวประมาณ 21 ฉบบ ตวอยางเชน มการออกมาตรฐานในการปองกนการเกด

ไฟไหมและการเกดระเบดของฝนในกระบวนการผลตการเกษตร ในอตสาหกรรมอาหาร ไมและโลหะ

นอกจากนนยงมมาตรฐานเกยวกบการผลต การเคลอนยายและการเกบโลหะจ าพวกแมกนเซยม ไททาเนยม

เซอรโครเนยม และลเทยม เปนตน มมาตรฐานเกยวกบการจ าแนกฝนลกไหมได และการก าหนดพนท

ทตองใชอปกรณไฟฟาโดยเฉพาะ มาตรฐานการปองกนการระเบดในระบบและมขอแนะน าในการระบาย

การระเบดอกดวย มรายละเอยดดงน

NFPA 61, Standard for the Prevention of Fires and Dust Explosions in Agricultural and

Food Processing Facilities

NFPA 68, Guide for Venting of Deflagrations

NFPA 69, Standard on Explosion Prevention Systems

NFPA 70, National Electrical Code

NFPA 91, Standard for Exhaust Systems for Air Conveying of Vapors, Gases, Mists, and

Noncombustible Particulate Solids

NFPA 120, Standard for Fire Prevention and Control in Metal/Nonmetal Mining and Metal

Mineral Processing Facilities

NFPA 432, Code for the Storage of Organic Peroxide Formulations

NFPA 480, Standard for the Storage, Handling, and Processing of Magnesium Solids

and Powders

NFPA 481, Standard for the Production, Processing, Handling, and Storage of Titanium

NFPA 482, Standard for the Production, Processing, Handling, and Storage of Zirconium

NFPA 484, Standard for Combustible Metals, Metal Powders, and Metal Dusts

NFPA 485, Standard for the Storage, Handling, Processing, and Use of Lithium Metal

NFPA 495, Explosive Materials Code


84

NFPA 499, Recommended Practice for the Classification of Combustible Dusts and of

Hazardous (Classified) Locations for Electrical Installations in Chemical Process Areas

NFPA 505, Fire Safety Standard for Powered Industrial Trucks Including Type

Designations, Areas of Use, Conversions, Maintenance, and Operation

NFPA 560, Standard for the Storage, Handling, and Use of Ethylene Oxide for

Sterilization and Fumigat

NFPA 654, Standard for the Prevention of Fire and Dust Explosions from the

Manufacturing, Processing, and Handling of Combustible Particulate Solids

NFPA 655, Standard for Prevention of Sulfur Fires and Explosions

NFPA 664, Standard for the Prevention of Fires and Explosions in Wood Processing and

Woodworking Facilities

NFPA 1124, Code for the Manufacture, Transportation, Storage, and Retail Sales of

Fireworks and Pyrotechnic Articles

NFPA 1125, Code for the Manufacture of Model Rocket and High Power Rocket Motors

7.2.2 ASTM (American Standard Testing Material) ไดมการก าหนดมาตรฐานทเกยวของ

กบการเกดฝนระเบดได โดยเนนไปทมาตรฐานการทดสอบการระเบดของฝน อณหภมต าสดทจดตดไฟได

เองในหมอกฝน คาความเขมขนฝนต าสดทระเบดได (MEC) และอณหภมทท าใหกองฝนลกไหมได แตละ

มาตรฐานมดงน

E789-95: Standard Test Method for Dust Explosions in a 1.2-Litre Closed Cylindrical

Vessel

E1226-00e1: Standard Test Method for Pressure and Rate of Pressure Rise for

Combustible Dusts

E1491-97: Standard Test Method for Minimum Autoignition Temperature of Dust Clouds

E1515-03a: Standard Test Method for Minimum Explosible Concentration of Combustible

Dusts.

E2021-01: Standard Test Method for Hot-Surface Ignition Temperature of Dust Layers


85

บรรณานกรม

Abbasi, T. and S.A. Abbasi; Dust explosion – case, cause, consequences, and control, Hazardous

materials, 2007

Clete R. Stephan; Coal Dust Explosion Hazard, Mine Safety and Health Administration Pittsburgh,

Pennsylania

Ebadat, V.; Dust Explosion analysis prevention and control, source:

http://www.schc.org/schcnewsite/events/2006/spring/october, 2007

Eckhoff, R.K.; Dust explosion in the Process Industries, 3 rd Gult Professional Publishing, USA. 2003.

International Social Security Association (ISSA); Static Electricity: Ignition hazards and protection

measures, Prevention Series No.2017 (E), Germany, 1996

International Social Security Association (ISSA); Dust Explosions: Protection against explosions due

to flammable dusts, Prevention Series No.2044 (E), Germany, 2003

International Social Security Association (ISSA); Dust Explosion Incidents: Their Causes, Effects and

Prevention, Prevention Series No.2051 (E), Germany, 2005

National Fire Protection Association; NFPA 654 Standard for the prevention of fire and dust

explosions from the manufacturing processing, and handling of combustible particulate

solids, 2006 edition

U.S.Chemical safety and Hazard Investigation Board (CSB); Investigation Report Combustible Dust

Hazard Study., 2006

Zeeuwen Pieter, Dust Explosions: What is the Risk? What are the statistics?, Paper Presented at

Euroforum Conference, Paris March 1997.

ค าน า - DIWphp.diw.go.th › safety › wp-content › uploads › 2015 › 02 ›...

Documents

Transcript of ค าน า - DIWphp.diw.go.th › safety › wp-content › uploads › 2015 › 02 ›...